ld eruitur 2° ex hoi a sive ob vitium nalural ,s arte chirurgicali, care i vel deinceps cesset lUixs

ld 5° explicalur hoc rati seu potius vesicula de t ad maturitatem pervenitc distendit, paulatim sabh ex eo prosilire valeatla organa genitalia quemckr nem sexualem imprimijt tricis provocat congestiqte toto menslruorum teinpc tarnen laterum Itesione, i stillatim erumpit per in oxistentes in membrana ma tricis latera spargitui qui, in quantitale primui matricis latera non quideh descendit in matricis wh vulvam foras expelliturW/ struurn constituit. W

lol. — Elsi voce unaji ovario exire versus tempus physiologos plane consta¹mento: utrura scilicet ,11 regularum, an durante eruptione ilia completa. tur quoad tempus in quo habeat conceptio, conclu relative ad fluxum mens bilis, ita ut, ob causas struurn nunc pracedat, t

Opus, quod inscribitur Expositio methodica et elementaris Tlieologioe wniversw, auctore R. D. Henrico Blieck, in dioecesi Brugensi parocho, quatuor tomis compreliensum, non tantum imprimi permittimus, vei'um etiam saccrdotibus, in ministerie sacro omnis generis labore quasi obrutis, quamplurimum com-mendamus. Exhibcnt scilicet bi libri, omnium sacra; Theologia: veritatum et qutestionuni qua; magis usui veniunt, expositio-nem brevem simul et methodicam atque admodum lucidam; ita quidem ut, prtc aliis bene multis, compendium boe merite' videri possit temporibus locisque nostris longe melius adopta* tum.

EPISCOPO BRUGENSI S. THEOLOGIZE DOCTORI PR^LATO DOMESTICO, EPISCOPO ASSISTENTI THRONO PONTIFICALI AUCTORE

Parisiis

4, rle cassette

P. LETHIELLEÜX

1° Pertinent ad Ecclesia; corpus et nan ad animam, hi qui, inodo fuerint haplizati et non fuerint publice separati, non babent charitatem, nec spem, nee fidem. In casu sunt, ratione suscepti baptismatis, baeretici aut schismatici occulli, item excommunicati non publice denuntiati: pertinent enim ad Ecclesia; corpus, siquidem cum Ecclesia externa seu Ecclesiae corpore vinculum externum adbuc conservent; non vero ad Ecclesia; animam, nisi forte, ratione bonse lidei, a peccato excusentur.

2° Pertinent ad animam et non ad corpus, quinque species personarum ad Ecclesire corpus non pertinentiura, de quibus Nquot; praecedenti, in casu quo sup-ponanlurcontritione perfecta donari.

3'' Pertinent ad corpus et animam simul, omnes catholici qui vel sint justi, vel conservaverint saltern fidem; consequenter et omnes baptizati filii haeretico-rum autscbismaticorum, etiam publicorum, toto saltern tempore quo ad usum rationis nondum pervenerint, vel quo veisentur in bona fide.

PcenilenticB vocabulum triplicitcr potissimum accipitur: 1° pro virtute pcenitentise, 2° pro sacramento novae legis, a⁰ pro parte sacramenti seu pro satisfactioue injuncta.

Notiones prcevice quas hie refer!mus, versantur circa pce-niteutiam primo sensu spectatam, seu prout simpliciter est virtus. Desuper tradimus hujus virtutis 1° definitionem, 2° subjectum, 5° objectum, 4° actus, 5° effectus.

r. Est virtus moralis, infusa, inclinans hominem ad reparandam injuriam Deo per peccaturn illatam.

Dico 1° moralis: poenitentia enim pro objecto formali seu motivo suo differt a virtutibus theologicis, in hoe, quod illae pro motivo suo habeant Deum ; poenitentia vero, reparationem injurise Deo per peccatum illatse.

Dico 2° infusa: in justificatione enim homini infundi-tur hfec virtus cum cjeteris virtutibus moralibus. Ante justificationem autem, actus peccatoris sc ad justificatio-nem disponentis, sunt actus profluentes, non quidem a virtute poenitentia) rigoroso sumphe, sed a gratia actual!, qiigs

■to, qi ve po; )variis mens' gt;; Eo i laf in t quo c at atqi clio ill: i influx at spe m sang e, e m sibili n; lumera; mucosa Hsec £ i major fluit se( y im, in ec, inqu

nimi jan regular de pra ocum hi uxu me Verum, post p( i posse truum, hucusqu unc ver'

supplet vices virtutis poenitentise seu vices poenilentise habitualis. — Usee vero virlus per peccatum morlale de-perditur.

r. Subjectum proximum, seu animse potenlia in qua residet pcenitentia, est voluntas. Nam, quamvis peccatum de quo poenitendum est, reprtesenlet memoria, et mali-tiam ejus repriesentet intellectus, voluntatis tarnen est actus poenitentise elicere aut imperare.

Hinc sequitur, quod pcenitentia non necessario requirat dolorem sensibilem, cum pcenitentise virtus consistat, non in commotione partis sensitivse, sed in voluntate dete-stante peccatum illudque reparare volente. Altamen, ille voluntatis dolor in partem sensitivam redundare potest et solet, propter arctam conjunctionem et naturalem in-fluxum qui inter vires animae superiores et inferiores intercedit.

r. Subjectum remotum, seu personae quibus inesse potest pcenitentia, sunt proprie illi omnes, exceptis damna-tis, qui unquam peccaverunt. Nam poenitere, proprie idem est ac de suis peccatis dolere propter Deum et ea vindicare, in ordine ad reconciliationem consequendam vel conservandam. Hinc, inesse non potest in Christo, in B. Virgine, in angelis beatis, nec in beatis illis ho-minibus qui nunquam peccaverunt.

r. Objectum materiale directum sunt peccata propria, prout sunt offensa Dei, in ordine ad ilia destruenda vel vitanda.

Dico propria; unde, hujusmodi objectum non sunt, turn peccatum originale, de quo sufficit displicentia; turn peccata aliena; nam dolere dc pcccatis alienis, proprie

non est actus poenitentise, sod charitatis proximi. Quoad peccata vero propria qua} jam sunt remissa, illa equidcm remanent objectum materiale poenitentise, per actum abun-dantioris detestationis et satisfactionis.

Cum sola peccata sint poenitenlise objectum materiale directum, bine sequitur quod hujusmodi objectum non sint simplices imperfecliones, quffi alicujus legis obligantis transgressiones non sunt, v. g. omittere actum perfectio-rem vel consilii, ad quem non datur obligatie; id tamea esse possunt indirecte, prout uberiora Dei auxilia impe-diunt, vel ad peccata disponunt.

r. Objectum formule est reparatio offeasae Dei, seu sequalitas moralis cum Deo; aliis verbis, est debitum re-paranda3 iujuriaï Deo illatte, ejusdemque vitandaB in po-sterum.

4. — q. Quomodo dividuntur poenüenticB actus? r. Inter actus quos virtus poenitenlise producit, 1° alii sunt interni vel simul externi; 2° alii eliciti vel imperati.

1° Actus interni sunt displicentia, odium, detestatio, dolor et satisfactio, qure respiciunt prceteritum; et pro-positum, quod respicit futurum. Attamen, quum ilia omnia comprehendantur in contritione, dicendum est quod con-tritio sit poenitentise actus prsecipuus, aliosque omnes in se una complectatur. — Actus interni qui sunt simul externi, sunt qusevis opera salisfactoria, v. g. oratio vocalis et pelitio venia, confessio peccatorum, satisfactio pro poena debita, sacrificium, jejunium, eleemosyna, etc., in ordine ad Deo pro peccatis satisfaciendum.

Actus illi, turn interni tum externi, sunt insuper eliciti vel imperali. Itaque,

2° Actus eliciti sunt illi quos virtus poenitentise immediate per seipsam producit; talesque sunt modo citati

iiclus interni. — Actus imperali sunt illi actus quos virtus pcenitentise producit mediale, i. e. imperando aliis virtutibus, ut mediantibus his virtutibus quas in actus evocat, illos producat actus pcenitentia! qui tendant ad placandum Deum et remissionem peccatorum obtinendam ; talesquc sunt omnes memorati actus externi, ex spiritu pa3nitenti8e suscepti.

q. Quonam actuum ordine, sen quibusnam gradibus im-pins ad per fee tam pcenitenliam addiiei solel?

r. Usee est completa actuum series: 1° pcenitentis prin-cipium est gratia prajveniens efiicax gratis animse infusa, seu operatio Dei convertentis ccr; 2° motus fidei; 5° mollis timoris senilis, seu timor poenarum; 4° motus spei, seu spes venise et prsemii per Christum consequendi; 5° motus charitatis Dei, qua peccatum displicet propter seipsum, et non jam propter pcenas aut amissum prse-mium, ex qua charitate exurgit filialis timor, per quem determinamur ad peccatum vitandum. Hic autem ultimus gradus ad charitatem perfectam pertinet.

Dixi in petitioue adduci solel, non autem necessario et semper: nam, excepto motu gratite prsevenientis, qui sernper necessarius est, reliqui motus seu actus possunt virtualiter comprehendi in uno actu completo pcenitentise per gratiam elicito, quo homo ad perfectam poeni-lontiam subito perveniat, ut v. g. s. Paulus, Magdalena, etc. Fmo timor servilis, licet utilis, non tarnen necessario re-quiritur.

S. — o. Quinam sunt pcenilenlice effeclus? n. Pcenitentia; effeclus generalis est abolitio peccati. Hic effeclus generalis Ires effectus partiales complectitur, qui sunt 1° remissio culpa; peccatorum, 2° remissio poenarum pro peccalis debitarum, 5quot; restitutio meritorum et virtu-tum supernaluralium Sed nolandum est quod non omnes actus pcenitentise

hos omnes effeclus semper producant, quum omnis effeclus debeat esse actui proportionatus, el quum pocnilenlia extra-sacramentalis effeclus suos producal minori elïicacia et dispari modo seu ex opere operanlis tantum, quam pcenitentia sacramenlalis.

q. An omnia peccata morlalia, quantimvis enormia, per pcenitentiam deleri possunt?

r. Affirmative: quia Deus dal omnibus peccaloribus graliam sufiicientem ad poenitendum, et poenitenlibus ve-niam promisit, juxta: Si impius egerit pcenilentiam, omnium

et ego rejiciam vos. Quorum remiserit is peccata, remittentur eis. Unde obstare non possunt varii sacra Scripturae texlus qui in conlrarium ab hserelicis objiciunlur.

Q. Quanta et qucdis requiritur pcenitentia, ad remissionem peccatorum morlalium?

In sacramento, requiritur sallcm pcenitentia talis, qua; nomine attriiionis sen contrilionis imperfecta' ven it; liicque contritionis actus debet esse explicitus, quia conlritio est pars necessaria sacramenli pcenitentia).

Extra sacramentum, requiritur pocnilenlia talis, qu;o nomine contrilionis perfecta! venit; hicque contrilionis actus, licet ordinarie sit explicitus, potest peraccidens esse tantum implicitus, i. c. qui in charitate perfecta conlinelur, ul v. g. dum quis, peccali moiialis immemor, clicil acluwi charilatis peri'ectce, sine esplicilo aclu contrilionis; vel

dum quis, non cogitans de peccatis suis, totus in amore Christi rapilur ad martyrium.

Q. Quanta et qualis rcquiritur poenitentia, ad remissionem ■peccatorum venialium ?

r. Ad l^ra sen quanta. Sufficit quaedam attritio, qusedam contritio imperfecta. Attritio autem major requiritur extra sacramentorum receptionem quam in eorum susceptione: quia sacramenta mortuorum, ex primaria sua institutione, et sacramenta vivorum, ex secundaria sua institutione, remittunt venialia ex opere operate; et quidem per sacramenta remittuntur venialia, etiamsi non adforet ea contritio quse per se sufficiat ad ea delenda.

Ad 2^m seu qualis. In sacramento poenitenlios, actus ille attritionis esse debet explicilus, utpote pars sacramenti. Extra sacramentum poenitentise, suflicit ut actus ille attritionis sit implicitus: nam, si implicitus pro remissione mortalium per accidens sulïicere potest, a fortiori imo per se sufficit pro venialibus, cum hsec facilius remittantur. Est autem implicita circa venialia, illa attritio quae conti-netur in actu charitatis imperfecta, imo quae continetur in alio pio motu ad Deum aut res divinas, repugnantiam habente cum venialibus, v. g. in usu sacramentalium, aquae benediclse, etc., quaï ad remissionem venialium valent, saltem mediate, i. e. quatenus Deum movent ad concedendam gratiam poenitendi.

q. An unum peccatum sine alio remitti potest? R. 1° Remitti non potest unum mortale sine alio mor-tali: quia gratia sanctificans, qute per remissionem in-funditur, stare non potest in anima simul cum reatu alterius peccati mortalis.

2° Remitti potest unum veniale sine alio veniali; quia venialia non sunt inter se connexa. Hinc potest quis de uno veniali vere, licet non perfecte, poenitere, quin pce-niteat de altero, saltem si lioc ad diversam speciem per-tineat.

5° Remilti potest unum mortale sine veniali, quia nihil obstat quin infundatur gratia sanctificans, manente culpa veniali, cum non sint incompalibiles. Sed e contra, re-mitti non potest, saltern probabilius, veniale sine mortali, quia videtur indignus venia ille qui earn petit ab eo cujus vult manera inimicus.

q. Quocnam ergo sunt prcecipucp, differentia; inter pceni-tentiam de mortalibus, et de venialibus?

r. Ut ex dictis intelligitur, 1° cum poenitentia debeat esse proportionata peccato, major debet esse de mortali quarn de veniali; 2° de mortali, poenitentia per se seu ordi-narie est explicita; de veniali, per se sufficit implicita; 5° vera poenitentia de mortali ad omnia mortalia exten-ditur, et unum sine alio remitti non potest; secus de venialibus, saltem ordinarie; 4° in nova lege, vera poenitentia de mortalibus conjuncta esse debet cum Sacramento, in re vel in voto; secus vero de venialibus, cum hsec aliis mediis extra sacramentum expiari possint.

7. — 2° Quoad remissionem pcenarum pro peccatis debitarum, sint tria petita sequentia:

r. Remittitur 1° poena seterna peccato mortali debita; et 2° omnis poena temporalis, per baptismum, et per marty-rium, ex privilegio. Sed 5° post baptismum lapsis et poeni-tentibus, non semper remittitur tota poena temporalis; idque probatur 1° Scriptura, ubi Deus, post remissum peccatum, poenas temporales inllixit, v. g. Moysi, a terra promissa excluso; Davidi, etiam post verba prophete Nathan ; Dominus transtulit peccatum tuum; 2° traditione et Ecclesiae praxi. Ratio autem prtecipua desumitur ex positiva 'Dei voluntate.

Igitur, quando culpa gravis per poenitentiam remissa est, ait Bouquillon, poena seterna illi culpse debita or-

dinarie aliquomodo mutalur in lemporalem, qua? non est tuqualis, eliarn pro iisdem peccatis, sed major vel minor esse potest juxla proportionem poenitentiac et dispositionis; sed, licet ordinarie remaneat poena aliqua temporalis, tanta esse potest hsec dispositio ut, vi contritionis, tollatur tota poena, prout accidisse contendunt in Magdalena.

r. Variis, scilicet 1° per missam et satisfactionem sacra-mentalem, quse quidem ad id valent ex opere operato; 2quot; per indulgentias; oquot; per propria opera satisfactoria in statu gratise facta; 4.° per opera aliorum, vi communionis sanctorum, scilicet per intercessiones sanctorum in coelis, per orationes Ecclesiae et justorum in terris, imo per ipsorum satisfactiones, si illas nobis applicent.

Prcenota. Reliquice peccaiorum vocantur, pravse qusedam dispositiones, aut habitus vitiosi ex pracedentibus peecatis progeniti: cujusmodi sunt corruplio appelitus, phantasise, humorum; perversa inclinatio voluntatis; cfecitas, hebetudo mentis; torpor animse ad spiritualia; etc. Igitur,

r. Ilujusmodi reliquite tolli non solent cum remissione culpse, ut experientia constat. Aliquando tamen, per Dei gratiam, subito tolluntur, prout, juxta Thomam, contigit Magdalena3. Attamen, sensim diminui, atque adeo tolli possunt, tum frequenti susceptione sacramentorum, et prsesertim susceptione extremse-unctionis, tum actibus internis vel externis contra illas reliquias pugnantibus.

Prccnolandum est quod, relative ad gloriam asternam, quadruplicis generis gradatim distinguantur opera, scilicet opera mortifera, mortua, mortificata, viva.

Opera mortifera sunt opera peccaminosa seu peccafa. Opera morlua sunt opera bona facta ab homine gratia sanclificante destituto. Usee opera, licet peccatori sint valde ulilia, reviviscere tarnen seu iterum vivere non possunt, cum nunquarn vixerint seu viva fuerint. Opera viva sunt opera bona facta ex gratia ab homine justo. Opera morli-ficata, de quibus solis bic agitur, sunt opera quae quidem fuerunt viva, utpote facta ab homine justo, sed quae, ob subsequens peccalum mortale ab eo patratum, vim omnem amiserunt perducendi illum ad vilam aeternam. De his au-tem inquiritur quatuor quacstionibus sequenlibus. q. An per pcenitentiam reviviscunt opera morlificala? n. Affirmative, mm sententia certa, licet non sit do fide. Etenim, sententia dicens hujusmodi opera reviviscere, seu iterum vim acquirere perducendi ad vilam aeternam, ita conformis est modo loquendi Scripturae, ss. Palrum et Tridentini; ita consentanea reclae rationi, seu divinse bo-nitali et humanae fragililati; ila munitur consensu Iheolo-gorum, ut, leste Schouppe, citra tcmerilatern negari non possit.

Nee dicas non redire haec opera bona, cum quidem non redeant peccala: disparitas est, ait Dens, quod peccata remissa penilus abolentur; verum opera bona, per peccalum mortale non penilus abolentur, sed, quamdiu homo est in statu viae, manenl in acceptatione Dei, ut, sublalo impedimenlo, prsemium iis redeat; unde efficacia eoruni solum impedilur pro tempore slatus peccali. q. In (jiionam gradu reviviscunt?

r. Juxta senlenliam probabiliorem, reviviscunt semper integre; non vero parlim vel inlegre, pro minori vel ma-jori disposilione illius qui justificatur. Etenim pocnilen-tia hic nihil aliud est quam conditio removens prohi-bens seu removens impedimentum cfficaciac rnerilorurn; el, modo removealur, nihil referl utrum magna an parva vi removeatur; codem modo ac si e fenestra removealur

valva quae irapedit in cubiculo luminis claritatem, tola luminis claritas seu inlensio in cubiculum redit, quin re-ferat utrum majori an minori vi sublalum fuerit hoe luminis impedimentum.

q. An, quemadmodum bona opera, ita quocjue el eodem modo reviviscit prislina gratia habitualis per peccatum amissa ?

r. Probabilius Affirmative. Nam, ut ait Schouppe, nomine bonorum operum quse reviviscunt, intelligendum probabilius est, non tantum jus ad certum gradum glorise, sed ipse gradus gratiae sanotificantis quo Justus ante peccatum suum fruebatur; ita ut jus ad gloriam, una cum thesauro gratise, sublato peccati mortalis obice, non par-tim sed Integra semper restituatur.

r. Affirmative: quia restituuntur tamquam comités quae gratiam sanctificantem sequuntur.

Nee obstat quod maneant habitus vitiosi, actibus no-stris comparati ; nam stare possunt cum virtutibus super-naturalibus a Deo nobis infusis.

Jam agendum est de pcenitentia prout est sacramen-tum. Hunc tractatum De Pcenitentia; Sacramento, cum Gury, in tres partes dividimus, scilicet tquot; de hujus sacramenti essentia; 2° de ejus subjecto, seu de actibus poenitentis; 5° de ejus ministro.

Triplici capite dicimus 1° de sacramenti poenitentisc natura, 2° de ejus forma, 3° de ejus materia in genere.

r. Est sacramentum, constans aclibus poenitentis et ab-solutione sacerdotis; vel magis explicite, est sacramentum a Christo institutum, quo baptizatis, relapsis, contritis et confessis, a sacerdote jurisdictionem habente, confertur absolutio peccatorum seu gratia de se remissiva pecca-torum.

r. Ad existentiam hujus sacramenti demonstrandam, suflicit stabilire, 1° Christum dedisse Ecclesise sacerdotibus potestatem clavium; 2° exercitie hujus potestatis verum uovse legis sacramentum contineri. Atqui, hscc duo certa sunt, ut ex sequentibus intelligetur.

i⁰ Poteslas clavium accipi potest sensu generali, vel sensu speciali. Sensu generali, accipitur pro potestate omni quam Christus contulit Petro ejusque successoribus, ac per eum Ecclesise. Sensu speciali, accipitur pro potestate re-mittendi peccata, tum quoad culpam et poenam, in Sacramento, per absolutionem; tum quoad solam poenam, extra sacramentum, per indulgentias.

2° Christus dedit Ecclesice potestatem clavium. Hsec pro-positio est de fide, ex Tridentino. Hanc potestatem Christus, ante passionem, promisit his verbis: Quodcumque lüjave-

ctionem, contulit his verbis: Accipi te Spiritum sanctum: quorum remiserilis peccata, remittentur eis; et quorum

relinueritis, relenta sunt; tuncque prwcipue Christus pceni-tentise sacramentum instiluit, cum Tridenlinum dicat quod Christus iilud inslituit prsecipue post resurreclionem.

5° Usee poleslas clavium extenditur ad omnia peccala post baptismum comrnissa. Est de fide, ait Schouppe; et constat ex eo, quod Ecclesia statim ut hferelicos habuerit monla-nistas et novatianos, qui hanc illimitatam potestaten! ne-gabant.

4° Potestas clavium ad solos pertinet sacerdotes. Est de fide, ex Tridentino deflniente quod verba Chrisli Quorum

5° Potestas clavium exercelur actu judicicdi. Est de fide, ex Tridentino et Florentino. Actu judiciali, i. e. actu potestativo, quo sacerdos, ut judex et arbiter, vere pec-cata dimittit; minime vero actu mere declaralorio, quo sacerdos, juxta protestantes, non ipse peccata remiltat, sed nudo ministerio fungatur declarandi ilia a Deo esse remissa.

Ex Tridentino, de tide est quod poenitentia, in qua poleslas clavium exercetur, 1° sit veruvi novce leg is sa-cramentum, el quidem 2° a baptismo distinctum.

Dico 1° verum nova; lecjis sacramentum. Id probalur ex hujus sacramenti definitione, N⁰ 9, et ex verbis institu-tionis, N⁰ 10, ubi adsunt omnes conditiones quse ad sacramenti nova3 legis essentiam requirunlur: nam, adest signum sensibile, inslilulio Christi et annexa gratia. Imo, indicatur minister, dum solis apostolis, et, in eorum persona, solis sacerdotibus, poleslas concedilur; indicatur forma, verbo remiseritis, i. e. per aclum judicialem verbis expressum; indicatur materia, tum remota, verbo peccata, turn proxima, i. e. tres actus poenitentis seu con-

tritio, confessio et salisfactio: nam conlrilio et singulorum peccatorum confessio eruuntur ex hoc, quod sacerdotes constiluantur ut judices, qui discernere debent quorum-nam peccata sint remittenda vel retinenda; jam vero, nemo in causa sibi ignota sequus judex esse potest; si autem confessarius liabet poteslatem ligandi atque solvendi, ha-bet et facultatem poenitentes obligandi ad foenitenliam seu ad aliquarn pcenam salutarem persolvendam. '

Dico 2° a baptismo distinclum. Id docet Tridentinum, contra Calvinum et alios, tenentes pcenitentiam nihil aliud esse quam baptismi recordationem, seu nihil aliud quam baptismum in memoriam revocatum.

Praïserlim probatur, ex multis differentiis inter baptismum et pcenitentiam, quarurn prsecipuse sunt sequentes: 1° alia est utriusque sacramenti materia et forma; 2° poenitentise minister essentialis est sacerdos, secus de baptismo; 5° poe-nitentite minister agit ut judex, secus de baptismo; 4.⁰ pce-nitentia non imprimit characterem; secus de baptismo; ü⁰ poenitentia remiüil tantum peccata postbaptismalia, bapti-smus vero peccatum originale el antebaptismalia; G⁰ poenitentia datur per modum medicationis, per eam consequenter plerumque non tollitur omnis pcena temporalis, nisi magnis nostris lletibus el laboribus, et ideo opera satisfactoria imponenda sunt, quare a ss. Patribus laboriosum baptisma vocatur, baptismus vero datur per modum generationis, ita ut omnis remittatur pcena, et consequenter non imponenda sint opera satisfactoria; 7° poenitentia necessaria est ad sa-lutem iis tantum qui posl baptismum relapsi sunt, baptismus vero necessarius est omnibus in re vel in voto.

Nota. Ante Lulherum, licet varii hterelici erraverint circa remissionem quorumdam peccatorum gravium, et circa ministrum, vix tarnen unus est qui sacramentum pcenilentiifi directe negaverit. Lutherus, et item ejus asse-clte, hoe sacramentum modo afïirmat, modo negat. Calvi-nus, item ejus assccte, aperte et constanter negal poem-

tentiam esse sacramentum, et dicit esse institutionis hu-manse. Confessio auricularis permittitur in -quibusdam ecclesiis lutheranis, v. g. in Suecia, et in quibusdam casibus in ecclesia anglicana; imo schola oxoniensis, in ecclesia anglicana, frequentem ejus usum plurimum com-mendal.

12. — q. In qiionam consistit hujus sacramenti essentia, seu qucenam sunt ejus partes essentiales?

Scotus et scotistse contendunt, poenitsnlis actus, nempe contrilionem, confessionem et satisfaclionem esse, non quidem partes hujus sacramenti intrinsecas, sed duntaxat dispositiones ad ejus etfectuin consequendum prserequisitas; totam vero sacramenti essentiam, adeoque materiam simul et formam, consistere in verbis absolutionis: ila quidem, ut materia contineatur verbis illis, prout sunt sonus sensibilis; forma vero iisdem constet, prout remissionem peccatorum significant.

Sed cajteri theologi, nunc prasertim post Tridentinum, tenent, partes essentiales simul esse tum verba absolutionis, tum tres actus poenitentis, scilicet contritionem, confessionem, et satisfactionem quatenus a poenitente est acci-pienda. Satisfactio autem, quatenus est imponenda vel implenda, non est nisi hujus sacramenti pars inlegralis, i. e. pars sine qua sacramentum quidem existit, sed non est integrum; nam, sine imposita vel impleta satisfactione, ponitur quidem sacramentum et ejus effectus primarius, nempe justificatio, sed sacramentum integritate sua caret, quemadmodum homo, una manu orbatus, est quidem homo, sed integritate sua caret.

Inter dictas quatuor partes essentiales, verba absolutionis sunt hujus sacramenti forma; et tres actus poenitentis sunt sacramenti materia proxima, ut infra, N⁰ 22, dicetur.

15. — q. Qucenam est hujus sacramenli forma? r. Sunt verba absolutionis ; Ego le absolvo a peccatis tuis in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. q. Qucenam in hoc forma sunt essentialia? r. Essentialia sunt sola verba: te absolvo a peccatis tuis; imo probabilius: te absolvo, quia a peccatis tuis satis continetur in te absolvo. Essentialis non est expressio SS. Trinitatis in nomine Patris, etc.: quia, ut ait Thomas, hoc non fuit determinatum in verbis Christi, sicut id in baptismo determinatum fuit.

o. Quisnam est hujus for mee genuinus sensus? r. Sensus non est: simpliciter dcclaro peccata tua esse re-missa, prout contendunt protestantes; vel absolvo te a posnis peccatorum, prout lenet Baïus; sed sensus est : remitto seu condono tibi peccata tua, vel potius confero tibi gratiam de se remissivam peccatorum: nam fieri po-test ut hoc sacramentum suscipiatur ab iis qui nulli peccato obnoxii sunt; cum autem primarius sacramenli effeclus sit infusio gratiae, cui conjuncta est remissio peccatorum, per formam indicalur conferri gratiam de se remissivam peccatorum.

\k. — Dicendum jam est de forma conditionata, tum quoad ejus validilatem, tum quoad ejus liceitatem. q. An forma conditionata est valida?

r. Certum est, ait Lig., vaiidam esse in omni casu abso-lutionem sub conditione de prcesenti vel prceterito imparti-tam, modo adsint alia ad sacramenli validilatem requisila; condilio enim nullo modo mulat sensum formte sacra-menlalis, quam nullalenus afficit; sed afficit tantum vo-lunlatem confessarii, qui non inlendit absolvere nisi im-

pleatur apposita conditio; hac aulem impleta, forma evadil absoluta, et proin nihil reperitur quod ejus va-lidilati officere possil.

Unde, non solidis ralionibus fundari videtur exceptio, quam faciunt quidam adversarii, circa conditionem si es dispost'lus, quae, juxta ipsos, sacramentum reddit invali-dum, quia confessarius ipsemet de poenitenlis dispositione judicare debet. — Nam eis respondetur, nee in casu hnjus conditionis deesse sententiam vere judicialem, qualis in hoc sacramento requiritur: confessarius enim judicat tum de poenitentis dispositione probabili; tum de opportuni-late impertiendi absolutionem, licet conditionatam, ob maximum poenitentis bonum; tum de peccatis expositis atque de poenitentia imponenda.

q. Quandonam condüionata heve forma est licita? r. Cerium est, iicilam esse absolutionem sub conditione de prtesenü vel prseterito, si bsec duo simul concurrant: 1° si adsit fundatum dubium de subsistentia alicujus ex requisitis ad valorem sacramenti, cum tunc, per conditionis appositionem, prospiciatur reverentise sacramenti; et 2° si adsit necessitas sacramentum bic et nunc admini-strandi, i. e. si, ex defectu absolutionis, pcenitenti im-mineat spirituale damnum grave vel saltern notabile.

da. — Q. Quoadprimum requisilum, inquirüur undenam potissimum oriatur dictum dubium ?

r. Oritur sive a parte confessarii, sive a parte poenitentis, in sequentibus casibus.

A parte confessarii: 1° in dubio utrum jurisdictione gau-deat; 2° in dubio an poenitentem absolverit.

A parte pcenilenlis: 1° in dubio utrum poenitens vivat; 2° in dubio an moribundus, sensibus destitutus, sacramentum petat; 5^U in dubio de usu rationis in pueris vel amen-

Übus; i⁰ in dubio an poenitens sufficienter seu moraliter sit prsesens; 5° in dubio utrum poenitens alTerat materiam sufficienlem absolutionis; G⁰ in dabio an sit sufficienter disposilus seu contritus.

In omnibus his casibus, a parte turn confessarii turn pcenitentis, cum fundate dubitetur de existentia sacramenti, iiii prospicitur per appositam conditionem. Sed, ut ita agere liceat, non sufficit causa quiecumque levis, cum tanta absolvendi facilitas ad perniciosum laxismum conduceret; nee requiritur semper necessitas proximi extrema, v. g. in extremo vita; periculo, cum id non minus perniciosum rigorismum saperet. Ergo requiritur ratio vere sufficiens, de qua dicitur in secundo requisite.

16. — q. Quoad secundum requisüum, inquirüvr quanta requiratur necessitas, ut in die to dubio confessarius sub conditione ahsolvere vel debeal vel possit?

r. Confessarius, in dictis casibus dubise sacramenti existentia;, conditionatim absolvere vel debet vel simpliciter ■potest, prout ex negationo absolutionis poenitenti imminet spirituale damnum vel grave, vel notabile.

Dico 1° debet, ob damnum grave, prsesertim in tribus casibus sequentibus: 1° si poenitens super quem dubita-tur an data fuerit absolutio, versetur in peccato mortali; 2° si poenitens adultus de cujus capacitate vel disposi-tione dubitatur, sit moribundus; nam moribundi adulii omnes, conditionatim saltern, absolvendi sunt quamdiu de eorum incapacitate vel indispositione non constat; 5° si poenitens adultus, dubie dispositus, quin sit moribundus, nihilominus versetur in notabili mortis periculo, v. g. muiier in partu difficili, nauta ante navigationem peri-culosam, miles ante pra;lium, seger ante periculosam ope-rationem chirurgicam, et, a fortiori, reus capite plectendus.

1° Pueri et semi-fatui, in dubio de usu rationis aut suf-ficientis dispositionis, pr?ernissa seria diligentia ad eos quantum fieri potest disponendos, in casibus infra, N⁰ 08, expositis.

2° Sponsi dubie dispositi, matrimonium contracturi pro-xime; quia secus, illud sacramentum sunt certo profa-naturi, et animo dejecti ex absolutionis denegatione, ad confessionem non redibunt et in peccatis contabescent.

3° Pcenitentes pii, in dubio an materiam sufficientem cla-vibus subjiciant: scilicet, illi aliquando, imojuxta Lig. semel in mense, possunt conditionate absolvi, ne diutius gratia sa-cramentali priventur; secus tamen, si possint materiam certam de vita anteacta prsebere, vixque accidet eos id prsestare non posse. Vide infra, N⁰ 2a.

Sicuti in cseteris sacramentis, ita et in sacramento poe-nitentise duplex distinguitur materia, una remola, altera proxima; de quibus duplici articulo sigillatim dicendum est.

Dico 1° remola, sen potius removencla, seu materia circa quavi, quia actio sacramentalis seu absolutie versatur circa peccata destruenda. Attamen, ex eo quod peccata

dicantur esse materiam sacramenti poenitenlise, inde non sequitur ea esse partem sacramenti; quia peccata non dicuntur materia ex qua conficitur sacramentum, sed tantum materia circa quam, ut destruendam.

Dico 2quot; post baptismum commissa. Sed inquiritur quo-modo remittantur peccata, in duplici casu sequenti: 1° si baptisma fuerit informe, 2° si fuerit tantum dub ie validum; de quibus in duplici N⁰ sequenti.

18. — Si informe fuerit baptisma, i. e. valide quidem collatum, sed infructuose ob defectum dispositionis in adulto, hoe baptisma reviviscet in justificatione, id est, extra sacramentum poenitenlige, per contrilionem perfectam cum vote sacramenti, vel per susceptionem ipsius sacramenti poenitentise.

r. In justificatione, 1° peccatum originale et peccata antebaptismal a remittun'ur, non quidem per pcenitentia) sacramentum in re vel in veto susceptum , sed per baptismi reviviscentiam, qua ex informi fit fructuosum; 2° per sacramentum poeniten'ise in re vel in voto susceptum, remittitur ipsum peccatum fictionis in baptismate, i. e. peccatum pravaï dispositionis quacum talis baptismum recepit; quod peccatum, licet in baptismo commissum, tamen natura sua est baptismo posterius, cum sit illius profanatio; remittuntur quoque peccata post hoe baptisma usque ad justificationem commissa.

19. — Si dubie validum fuerit baptisma, conditionate reiterandum quidem erit; et proin peccatum originale et peccata antebapiismalia remittuntur in hoe primo vel in secundo baptismo.

commissis. Supponi potest aliquern hujusmodi peccata hoe temporis inlervallo confessum fuisse vel non.

q. Jam vero inquiritur an, in confessione quev immediate ante vel post rebaptizalionem instiluetur, declaranda sint hcec peccata, 1° si per prcecedentem eonfessionem jam fuerint declarata, 2° si non fuerint declarata ?

r. 1° Si jam fuerint confessa, non sunt amplius declaranda. Etenim, vel validus fuit prior baptismus, et per priorem eonfessionem fuerunt remissa; vel invalidus fuit, et per seeundum baptismum remittenlur.

2° Si nondum fuerint confessa, controvertitur. Senten-tia probabilis dicit ea non esse declaranda: quia obligalio oonfitendi esistere non potest nisi post baptismum rite collatum; et, si forte validus fuerit prior baptismus, remittenlur indirecte per absolutionem. Secunda senlen-tia, quoque probabilis, dicit ea esse declaranda: quia urget obligalio confitendi peccata, quolies non constat quod ante baptismum validum commissa fuerint.

Inteliigitur quod, in casu rebaplizationis hujusmodi adul-li, perinde sit utrum baptismus an confessio prsecedat. Etenim, vel validus fuit prior baptismus, et absolutio cffectum suum producet, sive ante sive post seeundum baptisma conferatur; vel invalidus fuit prior baptismus, et nullus erit effectus absolationis, sive ante sive post boe seeundum baptisma conferatur. Attamen expedit, practice, pmemittere eonfessionem, ad meliorem baptizandi dispositionem, et absolvere immediate post seeundum baptisma.

20. — q. Quomodo dividitur pcenitentia; materia remota? n. Dividitur in materiam neccssariam vel liberam, prout necessario debet vel non debet clavibus subjici. n. Quccnam pcccata sunt materia necessaria?

«. Materia necessaria sunt omnia peccata mortalia post baptismum commissa, qure nondum in confessione expo-

Hinc intelligitur quoci peccatiun mortale, licet jam re-tnissum, esse possit materia necessaria, ut ia triplici casu sequenti: 1° si fuerit remissum per solam contrilionem perfectam, vel 2° per sacramentum vivorum bona fide susceptum; 5° si in confessione inculpabiliter fuerit omis-sum, et per absolutionem indirecte remissum.

r. Materia libera sunt turn peccata venialia nondum remissa, turn peccata mortalia vel venialia jam confessa et per absolutionem directe remissa.

Dico 1° venialia nondum remissa. Ilia enim sunt materia libera, quia, Deo sic voiente, alitor quam per sacramentum remitti possunt; sunt materia sufficiens, quia, cum sint semper peccata, objectum veniaB sacramentalis esse possunt.

non datur prseceptum ea iterum confUendi; sunt materia sufficiens, quia peccatum, etsi remissum, est semper peccatum commissum; et, sicuti potest repeti cum fructu ejusdem peccati contritio, ila et cdnfessio.

Nec obstat, quod tunc sacramentum non deleal peccatum: nam per absolutionem confertur gratia de se re-missiva peccatorum, quod sufficit. Dein, per novum sacramentum augetur gratia sanctificans, obtinetur plenior remissio poense, obtinentur gratia; sacramentales, et poe-nitens ab iis peccalis magis elongatur et contra relapsum magis roboratur.

Nota cum Dens. Quamvis absolutio ssepius proferri possit super eadem peccata, illicita lamcn foret talis itera-tio super eosdem actus contritionis et confessionis non renovatos. Et sic, si quis inciderit in amentiam certo per-petuam, tantum semel absolvi potest; attamen illc extre-mam-unctionern siepius, in diversis morbis, recipere va-

leret, quia pro hoe sacramenlo non requiritur nova contritio, cum contritio non constituat hujus sacramenti partem.

r. Non licet ea confiteri ex intentione ea subjiciendi absolutioni sacramentali; bene vero, ob alias causas, v. g. humililatis vel instructionis gratia, nt scilicet confessarius statum pcenitentis cognoscat, et ila judicet utrum ilia non disponant ad mortalia, vel an nsutn frequentiorem Eu-charistise non impediant.

q. Si materia sufficiens quam prcebet pcenitens, nan sit certa sed tantum dubia, an confessarius tenetur inquirere materiam certam in peccatis vit cc prceterita; ?

r. 1° Affirmative, si velit absolvere ; cum enim hoc modo inveniri possit materia certa, graviter illicitum est super materiam dubiam dare absolutionem non tantum abso-lutam, qua sacramentum perrculo nullitatis exponitur, sed etiam absolutionem conditionatam, de qua supra, N⁰ 16: quia nec ilia absque sufficienti ratione dari potest.

2° Negative, si nolit absolvere; tunc enim potest re-mittere poenitentem cum sola benedictione, et commu-nionem permittere si opportunum judicaverit; hujusmodi enim pcenitens nullum jus habet ad absolutionem, cum materiam certo sufficientem non afferat.

Nota. Si pcenitens qui sola venialia confitetur, de lis habere videatur dolorem tantum dubium, oportet ut confessarius eum ad debitum dolorem commoveat, quin tamen teneatur, ordinarie, magnam ad id adhibere di-ligentiam; dico ordinarie, nam si agatur de venialibus illis qute sunt dubie mortalia, diligentia requiritur major,

ob ingens animae poenitentis poriculum. Quid agendum sit in dubio cum pueris et semi-amentibus, vide infra, N⁰ 38.

0- An eos qui non nisi materiam liber am confitentur, convenit singula vice absolvere?

r. Affirmative, nisi de pcenilentis dispositione dubitet confessarius, vel nisi adsit alia jusla causa absolutionem differendi. Ratio est quia, absolutionem denegando, poe-nitentem privat gratiis sacramenti; quod tamen, stanto justa causa, licitum est

Ut autem de bac poenitentis dispositione facilius judi-cetur, Dens dislinguit triplicem classem peccantium ve-nialiter, suntque 1° illi qui peccant ex surreptione, 2° illi qui peccant deliberate quidem, sed ex infirmitate qua-dam humana et non ex consuetudine: utrique ordinarie absolvendi sunt; 5° illi qui peccant ex consuetudine aut affectu ad venialia, quin de emendatione solliciti sint; hi ordinarie absolvendi non sunt, quia merito de eorum contritione dubitatur; nisi saltern de uao veniali vel de peccato prseteritai vitse vere poeniteant, vel nisi eos absolvendi adsit specialis ratio, v. g. Eucharistia occa-sione alicujus solemnitatis recipienda.

n. A7i illc, qui in datis casibus absque absolutione di-miltitur, ncccssario desuper monendus est?

r. Juxta Gury, licet necessario non sit monendus, quia ex eo quod non moneatur, nullum damnum ei obvenit, et quia judicium de danda vel neganda absolutione ad solum confessaritim pertinet; attamen, practicc, ordinarie monendus est, si id facile fieri possit. Atqni, recte ju-dicatur id facile fieri non posse, si v. g. prudenter ti-meatur ne pcenitens, scrupulosus aut nimis timoratus, nolit discedere sine absolutione, vel si timeatur ne facienda sit temporis jactura in ordine ad ilium convincendum quod absolutione non indigeat, etc.

r. Conformiter ad dicla supra, N⁰ 12, scolistas con-tendunt esse absolutionem, quatenus est externa qusedam cssremonia; s. Thomas vero, curn sententia communi, dicit esse tres actus pcenitentis, scilicet contritionem, con-fessionem et satisfactionem. Fatendum tarnen est, sacrarnenti poenitentice vim prsecipue sitam esse in absolutione, juxta Christi verba: Quorum remiserit is peccala.....

Hie intelligitur quod, licet ex Tridentino certum sit, hos tres pcenitentis actus ex institutione divina requiri ad sacrarnenti integritatem, tarnen salva fide disputetur an sint sacrarnenti partes essentiales, N⁰ 12, atque materia proxima.

Probatur 1° ex Tridentino, quod docet « tres actus pcenitentis esse quasi raateriam sacrarnenti poenitentise, videlicet contritionem, confessionem et satisfactionem, quse tres poenitentise partes dicuntur. » Tridentinum eos vocat pcenitentis; seu sacrarnenti poenitentise partes, seu aliquid ipsius sacrarnenti; merse autem dispositiones, seu conditiones ad effectum sacramentalem percipiendum requisite, ut v. g. fides et spes in baptismo, non dicuntur sacrarnenti partes seu aliquid ipsius sacramenti.

Quod si concilium eos vocat quasi materiam, haac parti-cula quasi solum declarat, in hoe sacramento materiam non eodem modo se habere ac in aliis, seu, ut ait catechismus Romanus, non est quod verce materia?, ratio-nem non habent, sed quia ejus generis materise non sunt quse extrinsecus adhibeatur, ut aqua in baptismo.

Probatur 2° ratione theologica. Nam hoe sacramen-tum institutum est per modum actus judicialis; atqui

actus judicialis non consistit in sola sententia judicis, sed et in accusatione, defensione et satisfacfione rei.

Nolo.. Ex dictis supra, N⁰ 12, intelligitur quod, inter tres partes materiales, constituentes materiam proximam sacramenti pcenitentise, contritio et confessio sint partes essenliates; et quod satisfactio sit quidem essentia-lis in quantum a pcenitente est acceptanda, sed tantum integralis quatenus est imponenda vel adimplenda (*).

Hucusque diximus de materia proxima in genere. Jam vero in secunda hujus tractatus parte, de materia proxima agendum est sigillatim seu in specie.

Licet scotistarum sentenlia adversetur IhcolORoruni sententi® coin-muni, niliiloininus opportunum judicamus hic summatim quinque scquen-tia referre arguracnta, collecta ex opusculo a R. P. Hieronymo Van Rooy apud nos recenter edito, atijue ab auctorilms epliemeridum Nouvelle Revue théolocjique gallice exposita :

1° D'après le concile de Florence, le ministre du sacremcnt de penitence est Ie prêtre. Gr le prêtre ne donnc que I'absolution. C'est done dans I'absolution seule que consiste l'cssence du sacrement; ou il faut dire que le prêtre n'esl que le ininistre d'une partie du sacrement.

2° Ce qui produit lout I'cffet du sacrement, en constitue rcssencc. Or c'est rabsolulion qui produit I'effet du sacrement, c'est-ii-dire la rémis-sion des péchés, qui est I'effet direct et immédiat du sacrefment de péni-tence. La contrition et la confession sont a la vérité requises, mais seu-lement commc dispositions, et nullement comme concourant activement ü produire I'effet du sacrement; sans quoi il faudrait dire que le pénitenl s'absout lui-mème, se remet ses péchés, actes qui ne sont pas de la competence du coupable, mais du juge.

5° Le sacrement de pénitence a été institué par Notre-Seigneur par mode de jugement: « ... absolulio.... dil le concile de Tronte, (est) ad instar actus judicialis: quo ab ipso (sacerdote), velut a judice, sententia pro-nuntiatur. » Or le jugement consiste essentiellement dams la sentence du juge qui absout ou condamne I'accusé. A Ia vérité d'autres actes sont re-quis avant le prononcé du jugement: raccusation, la defense du coupable et la satisfaction ; mais ces acles ne sont nécessaires que pour preparer une sentence juste et equitable: ils n'entrent aucunement dans Vesscncc du jugement, que constitue seule la sentence du juge, comme le prouve le terme mème de judicare, d'oö dérive le mot jugement.

4° Enfin le concile de Trente enseigne que la fjree dc ce sacrement reside surtout dans la forme: « Docet pr.Ttcrea sancta synodus sacramenti poini-tenliio formam, in qua pnectpue ipsitis vis sila est, in illis ministri ver-

Triplici capile agimus 1° de contritione, 2° de con-fessione, 5quot; de satisfactione.

bis positam esse. » Pourqnoi Ie concile n'en dit-il pas aulant iles aulres sacremenls? Mais paree que dans ceux-ei Ia malière prochaine enlre dans leur essence anssi bien que la forme; landis que dans Ie sacrement de pé-nitence la forme seule esl essenllelle.

5° Deinde utitur cilalus auctor adversus thomistas argumenlo ad hominem, modo sequenti; Le R. P, Jéróme Van Booy combat Tautorité des théologiens qu'on lui oppose, en se servant des armes qu'ils lui fournis-sent eux-mèmes en traitant ceilaines questions pratiques. Si, en eüet, dans la spéculation, ils s'accordent è définir que les actes sont matière du sacrement, en pratique ils décident toutès les questions comme si ces actes n'étaient pas matière. S'ils les tenaient comme matière du sacrement, ils devraient, dans le doute, prendre le parti l,e plus sfir, tutius, comme ils le font pour les autres sacrements. En permettant d'abandonner le parti le plus sür et de suivre une opinion probable, quand il s'agit de ces actes, n'abdiqucnt-ils pas le droit de nous imposer le sentiment des thorn is tes?

His aliisque argumentis, utique non spernendis, solide respondent tho-mist£B. Interim, quidquid sit de pra?senti controversia, fatentur el ipsi sco-listae fere unanimiter quod, in hac qiia:slione, speculativa et utique valde curiosa sed ad praxim nihil conferente, non sit nisi lis de nomine et de modo loquendi: admittunt enim quod, ad faciendum sacramentum poïni-tentias, requirantur haïc quatuor, scilicet contritio, confessio et satisfaetio ex parte pocnitentis, nt absolutio ex parte sacerdotis, et quod sine his perfici non possit; sed est dissidium subinde in modo explicandi quomodo hsec omnia concurrant ad sacramentum pocnitentia; constituendum ; utrum scilicet omnia pradicta dici possint et debeant vere et in rigore partes sacramenti pcenitenti» essentialcs vel saltem integrates; an potius in una tantum tamquam in principal! consistat, in aliis vero, tamquam in cir-cumslantiis, aut disposilionibus ad illud necessariis.

2° de contrilione in specie seu de contritione perfecta et imperfecta, 5° de proposito.

Triplici paragrapho dicimus 1° de contritionis natura et dolibus, 1° de ejus necessitate, 5° de ejus efficacia.

r. Juxta Tridentinurn « contritio, quse primum locum inter actus poenitentis habet, est animi dolor ac detesta-tio de peccato commisso, cum proposito non peccandi de csetero quibus verbis tbeologi, ut definilionem ma-gis accomodent statui novse legis, addere solent verba; et cum volo confitendi ac satisfaciendi.

Dicitur 1° contritio, i. e. cordis compunctio, scissio, quia, per salutarem dolorem, anima penitus quasi perfoditur et frangitur; et, sicut terra, agricolse ferro exercitata, disponitur ad ferendas fruges, ita anima per contritio-nem disponitur ad fructificandum Deo.

Dicitur 2° primum locum habet, tum quia est actus prse-cipuus, imo proprie dictus, virtvtis poenitentise; tum prae-sertim quia prsecipuus est inter actus ad sacramentum pcenitentiEe requisitos; nam causa est et radix cseterorum.

Dicitur 5° de peccato commisso; quibus verbis enunlia-tur contritionis objectum materiale: etenim, contritionis, sicut et virtutis poenitentise, objectum materiale sunt pec-cata propria commissa, ut supra, N⁰ 5, dictum est.

Dicitur 4⁰ animi dolor ac detestatio, cum proposito...: bi enim sunt tres actus qui, vclut contritionis partes, ad integram ejus rationem concurrunt. Dicitur dolor animi,

i. e. dolor appetitus rationalis seu voluntatis; non vero dolor appetitus sensitivi, qui quidem doloris particeps esse potest, sed non necessario. Dicitur quoque cleteslatio, i. e. veile non peccasse, in quo principaliter sita est retra-ctatio pravse voluntatis, adeoque peccati abolitio in quantum haec ab homine dependet. Dolor et detestulio respi-ciunt prseteritum et prtesens; propositum vero respicit fulurum.

Harum trium partium pracipua est delestatio; imo, juxta communiorem sententiam, tola contritionis essentia in solo detestalionis actu consistit. Non quidem consistit in dolore, cum dolor non sit nisi effectus detestationis; nam detestatio concipitur esse prior et causa doloris. Neque consistit in proposilo, cum ex detestatione et dolore sponte sua profluat propositum: nam impossibile est ut quis vere doleat de peccaio quod adhuc com-mittere vult.

r. Quatuor sunt contritionis doles seu proprietates, ne-cessariae ut ad remissionem saltem mortalium valeat, scilicet esse debet interior, supernaturalis, universalis et summa.

1° Interior seu vera, i. e. in voluntate, et non in sen-sibus aut la'oiis tantum; naai, cum homo voluntate pec-caverit, voluntate dolere debet. Attamen in sacramento poe-nitentijie, hsec contritio sensibilis esse seu exterius mani-festari debet, quia contritio est pars sacramenti, quod est signum sensibile.

2° Supernaturalis, idque ex duplici capita: 1° ex parte principii, i. e. elicita auxilio gratia?, sine quo nemo, teste Tridentino, pcenitere potest sicut oportet; 2° ex parte motivi, i. e. elicita ex motive supernaturali seu per fi-dem proposito, et ad Deum aliquatenus impellente. Dolor enim ex motivo mere naturali elicitus, v. g. ex timoro

infamise, infirmitalum, etc., nihil conferre potest ad ob-tinendam justificationem, cum media naturalia ad fmem supernaturalem conducere nequeant. Qusenam vero sint illa motiva supernaturalia quse requirunlur ad contrilio-nem, sive perfectum sive imperfectam, constituendam, dicetur infra, N^is 50 et seqq., ubi de contritione perfecta et imperfecta.

5° Universalis, i. e. necessario excludens, saltem im-plicite, omnia mortalia: scilicet turn mortalia commissa, etiam memorise non occurrentia; tum mortalia futura, licet de singulis non sit cogitatio. Ratio est, ait Gury, quia nullum peccatum actuate remittitur sine dolorc; unum autem mortale sine alio remitti nequit, cum re-missio fiat infusione gratise, quse cum nullo mortali simul stare potest.

4.° Summa, saliem appretiative, i. e. ut peccatum, sesti-matione seu voluntate seria, prse cseteris malis odio ha-beatur. Etenim conversio ad Deum debet esse totalis, cum peccatum mortale sit aversio totalis; sed non est totalis nisi sit summa, imo nulla foret, nam homo ad-hsereret adhuc creaturte, cum earn adhuc Deo anteponeret. Attamen, in bac appreliatione facienda, non requiritur ut instituatur formalis comparatio inter peccatum et csetera mala; imo ssepe valde imprudenter a confessario institue-retur bujusmodi comparatio, quse ordinarie tenderet ad pcenitentem turbandum.

Unde, non requiritur ut contritio sit summa intensive, i. e. ut dolor intensive sit omnium dolorum maximus. Ratio est, ait Gury, quia intensitas est quid mere acciden-talé: gradus enim doloris, seu affectus vcl conatus major vel minor, non pertinet ad cssentiam contritionis, cum absque bujusmodi intensitatis gradu contritio tola existere possit. Dein, undenam scires bunc vel ilium intensitatis gradum fore atlingendum? Ergo tantum requiritur contritio appretiative summa, ait Scnouppe; quia Deus, ad red-

eundum in gratiam cum peccatore, unice poslulat ut is voluntatem a peccato sincerc avertat, juxta: Convertimini ad me in toto corde veslro; vera aulem a peccatis aversio obtinetur contrilione appretiative summa.

Nota. Contritio de venialibus gaudere debet iisdem dotibus modo expositis, sola tertia excepta. Ratio autem cur non necessario esse debeat universalis, sive in sacra-mcnto sive extra sacramentum, est, quia unum veniale potest remitti sine aliis, ex eo quod peccatum veniale non sit incompossibile cum gratia sanctificante.

23. — q. Qucenam tria tenenda sunt principia quoad contritionis sen pcenitentice necessitatem ?

r. l^m Principium. Pcenitentia seu contritio, sive perfecta cum voto sacramenti, sive imperfecta cum ipso sacramento, homini lapso saltern in peccatum mortale est unicum medium obtinendi justificationem et salutem, seu, ut dicitur, est necessaria necessitate medii ad justificationem et salutem.

Probatur, turn Scriptura; Si pcenitentiam non eg er it is, omnes si mul peribitis; tum Tridentino: « Fuit autem quovis tempore, ad impetrandam veniam peccatorum, bic contritionis motus necessarius »; tum ratione: quia peccator justificari nequit sine mutatione intrinseca, i. e. sine poenitentia.

2^m Principium. Ex jure naturali et divino, dicto pec-catori datur obligatio ad dictum medium recurrendi, seu, ut dicitur, haec poenitentia buic peccatori necessaria est necessitate prcecepti divini et naturalis, tunc scilicet, in geilere, quando urget specialis necessitas se reconciliandi cum Deo.

peccatori dalur obligatio pcenitentiam sacramentalem seu confessionem inslituendi, saltern semel in anno.

26. — Quoad dictum 2^m principium, teneantur sequenlia: Q. Quotuplici rnodo obligare potest prccccplum hoe na-turale et divinum ?

r. Prseceptum naturale et divinum poenitentise obligare potest per se vel per accidens.

Dicitur obligare per se, quando urget ratione sui; ita ut, si peccator illud prseceptum non impleat, committal peccatum speciale impoenitentise. Dicitur obligare per accidens, quando urget, non quidem ratione sui, sed ratione alterius prsecepti, #eu ratione necessarii exercitii alterius cujusdam virtutis, quod exercitium locum habere non possit sine poenitentia; ita ut peccator, illud pceni-tentise prajeeptum non implens, peccet quidem contra banc alteram virtutem, non autem peccet peccato special! impoenitentise.

q. Quandonarn hoc pcenitentice prceceptum obliged per se? r. Constat de uno casu, et controvertitur de altero. Itaque,

I^s Casus. Juxta omnes, sic obligat dictum peccatorem in periculo mortis vel amentiee, sive vero, sive fundate prsesumpto, v. g. in bello aut peste, ante periculosam navigationem, etc. Ratio est quia, si id tunc negligat, censetur veile perpotuam cum Deo inimicitiara, adeo-que veram impoenitentiam.

q. Hie incidenter inquirilur an ille, qui in articulo mortis suscipit sacramentum pcenitentice cum attritione, teneatur insuper elicere actum contritinnis perfect cc ?

Juxta l^m sententiam, non videtur teneri ad actum hu-jusmodi contritionis explicitum, cum moraliter certus sit se fuisse justificalum per solam attritionem cum Sacramento. Ita Lugo, ait Gury, et alii communiter.

Juxta 2quot;¹ nonnullorum sententiam, Afllrmatur, quia, ut supra dictum est, praeceptum charitatis perfecUe urget imprimis in articulo mortis. Docet Lig. liane ultimam sententiam 1° esse omnino comulendam, cum agatur de summo salutis negotio, cujus periculum seu jactura irreparabilis est; imo 2° esse omnino seqnendam ab eo qui est in actuali articulo mortis: tune enim quisque tenetur elicere actum charitatis, cui nemo potest satis-facere si, occurrentc memoria peccati, ex eodem charitatis motivo peecatum non detestetur.

2^S Casus. Qiuestio est an, extra mortis periculum. prse-ceptum hoc dictum peccatorem obliget per se seu immediate post patratum peccaÉra mortale? Est duplex sententia.

Prima sententia Affirmat eum paucis anliquioribus. Prcesertim fundantur hi patroni tum verbis Eccle. cap. V. v. 8; Non tantes converti ad Dominum, et ne differas de die in diem: suhilo enim veniet ira illius; tum quibusdam dictis ss. Patrum; quse omnia significant agi, non de con-siüo nee de longa dilatione, sed de strieto prsecepto quod obligat per se seu illico post patratum peccatum.

Seeunda sententia, communior et probabilior, Negat eum Lig. etc.; et tenet, praceptum in hoe ensu obligare, non perse seu statim post peccatum, sed tantum per accidens.

Dico 1° non obligare per se, et consequenter non adesse speciale peecatum impcenitentiaa, quia prseceplum contri-tionis est afïirmativum, nempe: pcenitentiam agile, quod proin non urget statim nee singulis momentis; seeus enim, multiplicarentur peecata pro numero instantium dilationis: quod sensui communi fidelium et praxi confessariorum adversatur. Attamen, quoties patratum peccatum peeca-toris memorise occurrit, tenetur illc quidem semper ad non approbandum, ad non complacendum, ait Cajetanus: illa enim sunt prsecepta negaliva, qute proin obligant semper et ad semper.

Dico 2° obligare per acciclens, scilicet ratione charilalis; elenim, talis peccator, per nolabile tempus differons poe-nitentiam, graviter peccat tuni contra charitatem erga Deuw, qua3 saltern pluries in anno quemenmque obstrin-git; turn contra charitatem erga seipsum, ob periculum moraliler certum cui se exponit novorum peccatorum, et ob periculum aliquaie incidcndi in damnationem a3-ternam.

Quale aulem sit hoc tempus nolabile, determinari non potest. Censet Lig., opin onem quse dicit spatium unius hebdomadai, sibi videri rigidiorem; opinionem vero quaï, cum s. Thoma, dicit spatium unius anni, sibi videri la-xiorem; nee obstat, inquir, dicere quod Ecclesia omnibus indistincte determinaverit tempus unius anni: nam Ecclesia hoe tempus determiuavit solum ad obligationem confessionis, non aulem conlrilionis seu pcenitenlice. Igi-tur, ut probabilius putat, graviter culpabilem esse dila-tionem ultra mensem, quia videtur adesse gravis obli-gatio elieiendi semel in mense actum charitatis, qui absque actu contritionis elici nequit. Fatetur tamen quod practice peccatores, prsesertim rudes, ab hoe peccato dilako poe-nitentise, ob inadvertentiam, ut plurimum, imo fere semper, excusari possint.

r. Obligat per aceidens, quando obligat aliud praeceplum vel virtutis exercitium, quod sine statu gratia) seu absque contritione adimpleri vel fieri nequit.

Id locum habet prfesertim in quatuor casibus sequen-tibus: iquot; dum urget prseceptum charitatis, ut v. g. in casu statim diclo; 2° dum quis, reus peccati mortalis, sacramentum suscipere ant ministrare tenetur, vel aliam functionem sacram exercere ad quam obligat status gra-lice; 5° dum urget prcDceptum confessionis et communio-

nis annuse; 4° quoties sacramentum pcenilentise, etiam devolionis causa, suscipitur.

27. — Quoad contrilionis necessilatem, speciatim con-sideralam relative ad sacramentum pcenitentice, sit quadruples quaestio sequens :

q. An, ut dolor sit materia apta, debet esse elicitus cum intentions confessionis ?

r. Speculative, sententia Negans est probabilior. Sed quum sententia Affirmans sit vere probabilis, cumque aga-tur de valore sacramenti, recte docet Lig., earn practice esse sequendam, quia, in collatione sacramentorum ne-quit minister uti opinione probabili aut probabiliori circa eorum valorem, sed sequi tenetur sententiam tutam, i. e. illam qufe vel est tutior, vel moraliter certa. Vide apud Vindicias Alphonsianas, pag. 412 et seqq., rectificationem opinionis quam docet Gury.

o. An contritio confessionem neccssario prcecedere debet? r. 1° Certo et quidem necessario pnecedere debet ai-solutionem, vel saltern ipsi coexistere, quia forma cadere debet super materiam jam existentem.

2° An autem necessario seu de sacramenti valore prse-cedere dehea[ accusationem, est duplex sententia : prima Affirmat, quia accusatio, ut sit materia apta, debet esse dolorosa. Secunda communius cum Lugo, Suarez, etc., Neyat, et fundatur rituali dicente; Audita confessione, confessarius ad dol or cm adducat. Si autem adversarii do-lorosam accusalionem requirunt, nihil aliud exigere vi-dentur, nisi ut confessio non sit mera peccatorum narratio, sed ut sit accusatio sui in ordine ad absolutionem obtinendam. Dicit tamen Lig., sententiam esse proba-bilem, proptereaque in praxi sequendam.

o. Per quantum temporis spatiwm actus doloris moraliter perdurat, ad valide suscipiendum sacramentum? r. Hoc, ail Gury, determinari nequit. Juxla senten-

tiam communem, perseverare polest per unum aut ctiam plures dies, modo continuetur virtualiter aliquibus me-diis, v. g. fuga occasionum, animi recollectione, orationc frequenti, etc. Cselerum, in praxi, vaide suadendum est omnibus poenitentibus ut semper renovent, immediate ante confessionem, actum contritionis prius elicitum; pragt; sertim si postea animum ad alia diversa per notabilem moram converterint. Confer infra, Nquot; 34, ad 5°.

n. An requiritur novus actus dolor is, ad novarn abso-lulionem recipiendam, quando posnilens statim post abso-lutionem pcccatum mor tale éx oblivione omissum confitetur ?

l^a Sententia, quam Gury vocat communiorem et multo probabiliorem, Necjat, quia certo perseverat prior con-tritio quae, ut universalis, extendebatur ad omnia pec-cata, etiam ex oblivione oraissa; nec requiritur proba-bilius, saltern juxta ejus sententiam, ut contritio ordi-netur ad sacramenlum. Prseterea, videtur baberi dolor, explicitus vel implicitus, in actu illud peccalum accu-sandi.

2= Sententia A ffir mat, quia , per absolutionem, comple-tum est judicium; ergo, si impertienda sit nova absolu-tio, nova requiritur materia proxima; et, quamvis dolor in se perseveret, non tarnen perseverat in ordine ad se-cundam absolutionem.

Quum autem ha3c secunda sententia sit vere probabi-lis, imo juxta Lig. probabilior, et proin sententia Nc-gans non sit certa, dicit Lig. banc Affmnantem, utpote in materia seu quoad valorem sacramenti, velut tutiorem practice esse sequendam, quemadmodum in initio bu-jusce numeri pariter dictum est.

28. — Quoad efflcaciam contritionis, turn perleclffi turn imperfecte, sint quatuor principia sequentia:

l^m Principium. Contritio perfecta hominem jastificat per se, etiam extra sacramentum poenitentite.

Probatur, 1° Scriptura; Charilas operil rnulliludinem pec-catorum. Ego diligentes me diligo. 2° Ratione: contritio perfecta incluciit necessario charitatem perfectam; porro, amare Deum perfecte, est cum Deo conjungi et a peccato disjungi. Dein, in veteri lege contritio perfecta juslifi-cabat absque sacramento; ergo et a fortiori in nova lege, cum ejus efficacia non sit imminuta. Dicit autem Per-rone hoe, ex Tridenlino, esse fidei proximum.

2^m Principium. Contritio perfecta sub nova lege mor-talia non remittit, seu hominem non justificat, nisi cum voto confessionis.

Ratio est, quia, juxta institutionem Christi, sacramentum pcenitenüse in re vel in volo saltem, est unicum medium ad remittenda peccata mortalia post baptismum commissa.

Dico cum volo confessionis. Sed suificit votum implici-tum, ut. si v. g. peccator eliciat actum contritionis perfecte, quin de confessione cogitet, ex ignorantia invinci-bili, ex oblivione naturali, ex inadvertentia. Unde, votum explicilum non requiritur, tum ex natura contritionis perfecte, utpote quse per se solam justificare potest; tum ox prsecepto divino, siquidem nullum ostendi possit; et dicit Tridentinum illud votum in contritione jam includi.

5^m Principium. Allriiio, tamquam prarequisila disposilio, sufficit ad obtinendam justificationem in sacramento poe-nilentia;.

remitli mortalia, cum ad hoe fuerit instilulum. Ahjui, si opus esset contritione perfecta, sequeretur, mortalia per illud nunquam remitti, cum peccator ad illud semper accederet prius contritione perfecta justificalus; et sic, sequeretur, sacerdotes non nisi nudum exercere minister hm, quod a Tridentino damnatum est.

4.^m Principiwn. Atlrilio, extra sacramentum poenitentise, hominem justificare non potest.

Etenim, justificalio consistit in perfecta conjunctione cum Deo. Atqui attritus, licet a creaturis disccdat, ait Gury, primosque conversionis ad Deum gressus exordiatur, non adliuc tarnen est perfecte conversus. Nee propria virtute justificat attritio in sacramenlo, sed est tantum pnerequisita conditio ; ipsum autem sacramentum per gratiee infusionem justificat; quare, in sacramenlo, pce-nitens est aciu attritus, et habitu contritus. Dico habilu, scilicet per infusionem gratige sanctificantis, quae confertur vi absolutionis, et quje hominem eflicit habitualiter con-versum ad Deum.

29. — Quoad remissionern peccatorum vcnialium, cxlra sacramenlum obtinendam, inquiruntur duo sequontia ;

R. Probabilius Affirmative. Ratio est, ait Gury, 1° quia, ex Tridentino, variis modis venialia remitti possunt; ergo non sola contritione perfecta dimiltuntur; 2° quia, in opposita sententia, non facilius dimitterentur venialia quam mortalia, hoe autem sensui communi adversatur; öquot; quia vis remittendi venialia comrnuniter atlribuitur sacramen-talibus: falso autem tribueretur, si ad ea delenda contritio perfecta requireretur.

Negant tamen non pauci, quia, ex Tridentini verbis, venialia ulüiter in confessione accusantur; non autem accusa-rentur utiliter, si atiritione remitli possent. — Sed mcrito reponitur, ilia utiliter accusari posse variis do causis inde-

r. Cum Gury, Affirmative. Ratio est, quia sacramentum, ex institutione divina, pro solis mortalibus necessarium est; ergo venialia deleri possunt absque sacramento poeni-tentioe; ergo nullum votum hujus sacramenti requiritur ad eorum remissionem.

50. — Supra dictum est, 1° quod omnis contritio sit dolor et detestatio de peccato commisso, cum proposito non peccandi de csetero; 2° quod omnis contritio de-beat esse supernaturalis ratione motivi, i. e., quod elici debeat ex motivo supernaturali, seu ex motivo cognito per lumen üdei et ad Deum aliquatenus impellente.

Quadruplex autem distingui potest hujusmodi motivum supernaturale ob quod homo de peccatis doleat eaque vitare proponat, scilicet 1° honitas Dei propter se super omnia dilecti ; quod motivum omnium praestantissimum est; turpiludo peccati süpernalm-aYüer apprehensa; 5° spes prcemii; 4° limor pcenarum. Quoties autem quis, ait Gury, movetur ex uno horum motivorum per fidem cognito, cum spe venise a Deo irnpetranda;, supernaturaiiler movetur.

Horum motivorum primum ad contritionem perfectam pertinet; tria vero reliqua motiva spectant contritionem imperfectam. Ilincquc intelligitur quod contritio perfecta ct imperfecta differant specie, cum specie diversum ha-beant motivum, unde actus speciem suam desumunt.

r. Est contritio quae oritur sen procedit ex charilalc perfecta, seu, ut loquitur Tridentinum, quse charitate per-ficitur.

Dico 1° quce oritur, i. e. quae vel continetur in a-ctu charitatis perfectse quern quis elicit, vel quae saltern sequitur ex motivo charitatis perfecta3; v. g. si quis, ex consideratione bonitatis Dei in seipsa, ad detestandum peccatum tantse bonitati contrariurn immediate adclucatur, quin actum charitatis eliciat.

Dico 1° ex charitate: nam, ut ait Scavini, actus contri-tionis est formalis actus charitatis erga Deum, cum uter-que in unum Deum tendat; actus nempe contritionis tendit in Deum, per modum fugce, quatenus homo detestatur peccatum ut summum malum ipsi Deo oppositum; actus vero charitatis tendit in Deum, per modum consecutio-nis, ut in summum bonum.

Dico 3° ex charitate perfecta, i. e. ex vera charitate qua Deus summe diligatur propter se. Dico propter se, i. e., ut docet Lig., ex motivo divinse bonitatis offensae, quatenus hsec bonitas complectitur omnes divinas per-fecliones: nam objectum charitatis est Deus, quatenus est infinita bonitas seu congregatio omnium perfectionum. Ergo, ad contritionem perfectam constituendam , non suffi-cit charitas illa imperfecta seu imperfectus amor qui, in majori vel minori gradu, in motivis contritionis imperfecta; invenitur, ut infra dicitur. Dico insuper summe diligatur, i. e. saltern appreliative summe; nam ad rationem contritionis perfectaa, juxta dicta Nquot; longe probabilius sufficit quod sit summa appretiative; non vero requiritur quod sit summa intensive. Quce sententia, ait Scavini, ita nobis arridet, ut oppositum judicemus omnino improba-bile et falsum.

l)cr omnia appretialive, atlmiltat tres gradus exlensionis, et duos gradus fir mi talis. Scilicet,

Exlensionis I^s gradus est, quo excludantur omnia pec-cala morlalia; hicque necessarius est ad contritionem et salutem; 2^S gradus est, quo excludantur omnia peccata etiam venialia; hicque neces?arius est ad perfectionem chrislianam; 5^S gradus est, quo excludantur insuper omnia Deo minus cjrala; hicque est perfectionis gradus sum-mus. Vide tractatum De Charilale, N⁰ G9.

Duo gradus firmitalis simt, amor quo Deus diligatur super omnia vel affeclu vel efj'eclu. A ff eet u solum, est amor ita debilis ut, si ad tentationes veni'retur. Deus facile relinqueretur; hicque ad contritionem perfectam sufficit, modo sit verus amor Dei super om ia appretialive. Effeelu, est amor ita eflicax ut, si ad t ntatio-nes saltem ordinarias veniretur, orJinarie vincerentur et mandata Dei custodirentur; hicque ad contritionem perfectam non quidern requirilur.

r. Est contritio quse oritur ex amore Dei imperfecta, i. e. ex motivo supernaturali alio quani Dei bonitatis, scilicet quse procedit vel ex considcratiohe turpitudinis pec-cati, vel ex spe aut amore beatitudinis astern®, vel ex timore gehennae et poena, um, cum spe venite.

Ut autem contritionis, tam pe/fectse quam imperfecta}, natura melius prrcipiatur, notentur sequentia, 1° quoad timorem, 2° quoad amorem, qui in contritione includi possunt.

« Quandoque, ait s. Thomas, homo propter mala quae timet, ad Deum convertitur et illi inhaeret; quod qui-dem malum est duplex, scilicet malum culpse et malum pcente. Si ergo... propter timorem culpse, erit limor fi-lialis, nam filiorum est timere offensionem patris; si propter timorem poense, erit timor servilis, nam servo-rum est timere poenam et ex illo solo metu agere; si propter utrumque simul, erit limor inilialis, qui est me-dius inter utrumque timorem. »

Q. Quotuplex distinjuilur timor servilis? r. Distinguitur duplex, scilicet 1quot; simpliciter servilis, 2° serviliter serv lis.

Timor simpliciter servilis est ille, quo quis ita poenam peccati formidat, ut propterea a peccato, vel per merum cordis affectum, commiltendo abslineat, i. e. quin ha-beat hic et nunc animum peccandi si poena ilia non esset; sed ab hac cogilalione penilus abslrahit. Timor serviliter servilis est ille, quo quis poenam peccati ita timet, ut ni-hilominus a peccato per affectum cordis commitlendo non abstineat, i. e. ut adliuc peccaret si poena non esset. Vide De Virtutibiis Theologicis, N⁰ 59.

Jam autem, timor filialis et inilialis sunt valde boni, cum uterque ab amore Dei procedat. Timor serviliter servilis est malus, quia non excludit seu quia includit voluntatem peccand'. Timor simpliciter servilis est bonus, cum oriatur ex ordinate amore suiipsius; estque utilis, quum ad Deum conducat.

n. Quotuplex, relate ad contrilionem, distingui potest amor? n. Distinguitur triplex: 1° amor charitatis seu benevolen-lice erga Deum ; 2° amor spei seu concupiscenlice; 3quot; amor initialis.

Amor henevoleniice est amor, quo Deus diligilur unice propter se, non ergo propter nostrum emolumentum aut commodum.

Amor concupiscent ia; est amor, quo diligimus Deum propter nos sen propter nostrum emolumentum superna-turale; aliis verbis, est omor Dei inchoatus et implicitus, proveniens ex sola consicleralione supernaturali fidei vel spei; fidei quidem, qute exhibet peccatum tamquam coram Deo turpissimum, aut qute exhibet Deum ut judicem justum et peccati vindicem, seu, juxta verba Tridentini, ut justilicic fontein; spei quidem, qute hominem in venia3 et beati-tudinis seternas fiduciara inducit.

Amor initialis est amor, quo diligimus Deum simul propter se et propter nos, seu est amor qui oritur partim ex benevolentia et partim ex concupiscentia.

Q. Ad quamnam igitur contriiionem pertinent varies Ulce amoris aut timoris species?

r. 1° Ad contritionem perfectam pertinent amor bene-volentice et timor filial is. Pariter dicendum videtur, quod amor initialis et timor initialis ad contritionem perfectam, potius quam ad altritionem, perlinere censendi sint.

2° Quod spectat amorem concupiscentice et timorem simpliciter servilem, illi ad summum non nisi ad attritionem pertinere possunt. Imo, in sequentibus inquiritur an quidem sufficiant ad constituendarn veram attritionem, qua-lis in poenitentise sacramento requiritur et sufficit.

55. — q. Qucenam igitur altritio ad pcenitentice sacra-mentum est sufficiens ?

r. Ut ad hanc queestionem, intricatam maximeque con-troversam, rite respondeatur, videndum est undenam pro-veniat ille dolor. Oriri enim potest vel ex amore concu-piscentise, vel ex quadruplici timore, scilicet turn ex metu gehennse, cum aliquali saltem amore Dei; turn ex metu gehennse absque hujusmodi amore Dei; tum ex metu poenarum purgatorii; tum ex metu poenarum temporalium hujus vitoe. llaque,

lius, imo juxla Lig. certo sufficit, quia amor concupi-scentise, ut dictum est, est amor Dei saltern inchoatus et implicitus, cum in Deum semper directe referatur. Ergo sufficiens adest amor seu initium amoris ut satisfiat verbis Tridentini, quod exigit sallem initium amoris, cum dicat; Deum tamquam justilice fonlem diligere incipianl.

Ha;c est sententia dicta attrilionistarum, contra adversaries, dictos contritionistas, qui contendunt dictum amo-rem non sufficere, et requiri saltern aliqualem amorem benevolentiae seu charitatis, i. e. amorem saltern initialem.

2° Si dolor oriatur ex timore simpliciter servili pro-veniente ex solo rnetu geheiinse, seu, ut dicitur, si adsit alirilio mere formidolosa, supernaturaliter concepta et cum aliquali saltern amore Dei conjuncta, idem videtur ac in casu prsecedenti resolvendum.

Probatur 1° ex hoc, quia hujusmodi attritio, ait Gury, est vera conversio ad Deum et vera aversio a peccato ; atqui, id fieri nequit, quin Deus sallem inchoative ametur, quod sulficit. Quod autem hsec attritio sit conversio ad Deum et aversio a peccato, seu quod vere excludere possit vo-lunlalcm peccandi, probatur duplici syllogisme sequenti; — 1° Qui vult finem, necessario vult media ad finem necessaria, seu, qui vult vitare gehennam, necessario vult media ad vitandam gehennam necessaria; atqui depositie omnis alfectus ad peccatum mortale est tale medium; ergo qui vult vitare gehennam, necessario vult deponere omnem affectum ad peccatum morlale. — 2° Qui vult vitare gehennam, vult deponere affectum ad peccatum mortale; atqui qui dolet de peccatis ob metum gehen-nse, vult deponere affectum ad peccatum mortale.

Probatur 2° ex Tridenlino, dicente attritionem, conce-ptam ex metu gehennse et pcenarum, esse honestam et disponere peccatorem ad justiticationem in sacramento poenitentise obtinendam.

amore divino, etiam hujus amoris initio, est destituta. Talis esset, v. g. in eo qui credit utique infernum, et ob ejusmodi metum abstinet a peccato; sed nullam adhuc concipit spem veniaï nullamque cogitationem vitte seternse.

Hujusmodi autem attritio non est sufficiens, quia caret hoc saltern amoris initio quod necessario a Tridentino requiri-tur. Attamen in se bona est et utilis, ut constat ex prop, ab Alex. VII damnata, scilicet; « Attritio qute gehennse et pcenarum metu concipitur sine dileclione Dei, non est bonus motus nee supernaturalis. »

4⁰ Si dolor proveniat ex metu pcenarum purgalorii, mo-raliter certo valet hsec contritio pro remissione venia-lium, in purgatorio luendarum: quia, ait Gnry, hie valent eaidem rationes, adducta? supra in 2° responsionis membro, pro sufficientia attritionis ex metu gehennse.

S⁰ Si dolor non proveniat nisi ex metu pcenarum tempo-ralium hujus vilce pro peccalis, utpote a Deo infliclarum, est duplex sententia. Dicit Gury talem attrilionem sufficere generatim pro remissione peccatorum: quia Tridentinum, in verbis ex metu yehennce el pcenarum, non distinguit inter pcenas, et quia omnes conditiones verse attritionis in hoc metu adesse possunt.

Attamen, quum in prsesenti qusestione agatur de validitate sacramenti, et quum Lig. dicat sententiam Negantem esse probabilem seu non carere sua probabilitate saltern ex-trinseca, putat s. auctor banc, ut tutiorem, in praxi esse sequendam.

Nola. Tridentinum varia, relative ad contritionem, do-ctrinse puncta stabilivit; alia vero liberse theologorum dis-putationi reliquit; scilicet :

1° De fide est, contritionem aliquam omnino necessa-riam esse ad salutem, homini qui peccatum mortale per-sonaliter commisit.

2° Fide cerium est, conlritionem perfectam hominem Deo reconciliare priusquam sacramentum actu suscipialur.

ö⁰ Fide cerium est, contra jansenistas, conlritionem perfectam non requiri in sacramento poenilentise.

4° De fide est, attritionem conceplam ex lurpitudine peccati vel ex melu gehennae, esse donum Spiritus san-cti, et disponere ad Dei gratiam in sacramento impe-trandam.

1° An charitas, quaj ad conlritionem perfectam adeo-que stalim justificantem requiritur, debeal esse intensive summa, an vero sufficiat ul sit appretialive summa.

2quot; An, in sacramento, sufficiat attrilio concepla ex amore concupiscenliae, quin adsit saltem amor ille benevolen-tise quem inilialem vocant. Inler illos autem qui Aflir-mativam tenent senlentiam, controvertitur insuper :

5° An in sacramento sufficiat altritio concepla ex su-pernaturali melu gehennse;

4° An in sacramento sufficiat atlritio concepla ex su-pernaturali melu poe nar urn temporalium, tum purgatorii turn hujus vita?.

54. — Finaliter, sint hsec tria, quoad contrilionem quse in sacramento poenilentise existere debet :

1° Contritio, ad sacramenti valorem, esse debet real is et explicita, quia aclus conlritionis est sacramenti pars essenlialis.

Hinc, non sufficit dolor mere cxistimaius, i. e. dolor qui adesse creditur, licet verc aut sufficienter non adsit. Attamen hujusmodi existimatio, seu bona fides, a peccato sacrilegii excusare potest.

Ilinc, nee sufficit dolor tantum implicilus, i. e. dolor qui implicile conlinelur, vel 1° in solo proposilo non peccandi, quum tale propositum slare possit cum compla-centia peccati; vel 2° in desiderio sive absolulionis, sive

sacramenti fructus percipiendi, aut in oratione qua peti-tur peccalorum venia; vel 5° in ipso actu charitatis; quarnvis tarnen, ut supra dictum est, talis contritio im-plicita, extra sacramentum, pro remissione peccatorum suSiciat.

2° Utrum autem necessario requiratur ut htec contritio eliciatur ex intentione suscipiendi sacramentum, an vero sufiiciat ut prsecedens pcenitentis contritio in materiam sacramenti suscipiatur, dictum est supra, N⁰ 27.

5° Ut eodem N⁰ 27 dixirnus, contritio ante elicita, non debet necessario in susceptione sacramenti existero actualiter, ita ut cum absolutione sit connexa. Sic, juxta Lig., censeri potest virlualiter perdurare spatio multo longiori; et sic, v. g. illi qui in mortis periculo sensi-bus destituuntur, rite, saltern semel, absolvuntur.

r. 1° Juxta contritionis definitionem, supra N⁰ 25, a Tridentino traditam, propositum est vera voluntas non amplius peccandi de cislero.

2° Duplex distinguitur propositum ; 1° explicitum seu formate, quo quis, de futuro cogitans, statuit non amplius peccare; 2° impl citum seu virtuale, quod in ipsa contritione includitur, quin futurum tempus prte oculis habeatur.

Duo jam inquiruntur, scilicet 1° utrum, ad poenitentise sacramentum, requiratur propositum explicitum, an vero sufficiat implicitum; 2° qusenam sint dotes omnis veri propositi.

r. Speculative loquendo, est triplex sentenlia probabilis. Prima, comraunior et probabilior, Negat, quia propositum cum tota ejus efficacia includitur in vera contritione. Se-cunda Affirmat, quia, licet dolor includat necessario propositum, attamen propositum explicite requiritur a Tri-dentino, dicente : Cum proposito non pcccandi de ccelero. Tertia, minus probabilis, distinguit, et A ffirmat, si cogite-tur de vita futura; secus vero, Negat.

Practice autem loquendo, secunda sententia Afprmans, cum sit tutior, et in materia sacramentali, sequenda est, saltern ante factum. Post factum autem, contra varios idem docet Lig., et consequenter tenet repetendarn esse talem confessionem, licet bona fide peractam. Cum enim boe propositum explicitum probabiliter sit de essentia sacramenti, scilicet qusedam proprietas ex jure divino ad sacramenti valorem probabiliter requisita, sequitur quod, ea deficiente, confessio non certo, sed probabiliter tantum valida sit. At pcenitens, ait, qui culpam gravem ac certam perpetravit, tenetur de ea confessionem explerc non tantum probabiliter, scd eliam certo validam. In praxi tarnen raro evenict ut quis, ob explicitum propositum bona fide prsetermissum, confessionem repetere teneatur, quia explicitum propositum non facile omittit; imo, si sincere doleat, ordinarie prins de proposito quam de dolore cogitat.

Fir mum, i. e. quo pcenitens, absolute voluntatis sure decreto, vult non amplius peccare; hsecque qualitas pnc-cipua est.

Efficax, i. e. quo pcenüens vult adhibere omnia media necessaria ad vitanda peccala; hse'cque qualitas in praecedenti inclndilur: nam, si absolute seu firmiter vult vitare peccata, consequenter et vult ad id adhibere media; qui enim vult finem, vult et media hue dueentia.

Universale, saltern quoad omnia peccala mortalia vitanda; non vero quoad omnia venialia, ut supra, de con-tritione, dictum est.

Circa primam propositi qualitatem, seu ejus firmila-tem, notanda sunt Iipcc Iria :

1° Relcipsus in peccatum, est quidem signum mulat se voluntatis^ prout v. p. contigit in s. Petro lt; ui, post verum propositum moriendi potius quam Christum negandi, ad primam vocem ancillse eum negavit; sed per se non est signum quod propositum fuerit infirmum. Dico per se, nam ordinarie secus judicandum foret practice, si poenitens plerumque relabatur cito et facile: cito, i. e. intra duos vel tres dies; facile, i. e. nullis adhibitis conatibus aut mediis ad non relabendum, ut infra de recidivis dicetur.

2' Si asserat poenitens se relapsum timere, hujusmodi timor non est necessario signum quod propositum fuerit infirmum, cum timor ille provenire possit ex nota in-constantia et infirmitate humanse voluntatis. Sufficit ergo quod poenitens, non propriis viribus sed Deo fisus, relapsum prsecavere hie et nunc sincere velit.

5° Si dicat poenitens se relapsurum cerlo credere, non quidem asserit Lig. talem poenitentem firmum propositum habere non posse, sed contendit quod certam prsebeat suspicionem, propositum sujs voluntatis non esse satis firmum: etenim, Dei adjuvante gratia, semper a peccato abstinere potest, imo se non relapsurum sperare tenetur. Quapropter talis poenitens a confessario non quidem re-mittendus est sed in spern erigendus, et regulariter absol-vendus.

r. Estaccusatio peccatorum post baptismum patratorum, facta sacerdoti approbate», in ordine ad absolutionem.

Triplici articulo dicimus '⁰ de confessionis necessitate, 2° de dotibus, 5° de ejus iteratione.

r. Jure divino, confessio nccessaria est omnibus post baptismum in peccatum mortale lapsis.

1° Ex verbis institutionis supra datis; Quorum remise-ritis peccata, remiltuntur eis, ct quorum relinueritis, re-tenta sunt; quibus Christus apostolos ct successores con-stituit judices, qui, juxla prudentise regulas, peccata remitterent vel retinerent; atqui, id non possunt, causa incognita; ergo nccessaria est confessio.

2° ld de fide est ex Tridentino, pronuntiante anathema contra dicentes « necessarium non esse jure divino confiteri omnia et singula peccata mortalia. »

5° Ex constanti Ecclesiae traditione et argumento pra-criptionis; nam confessio semper fuit in usu, ah exordio Ecclesise, ut constat innumeris ss. Patrum testimoniis, et quidem inchoando a primo stccnlo. Dein, confessio est res tam ardua, ut nunquam incipere, nee per tot

ssecula lam universaliler perseverare potuisset, nisi a Christo ut necessaria fuisset instituta.

Dixi lapsis in peccatum mortule: nam, quod spectat eos qui non nisi venialia commiserunt, certum est eos prse-cepto confessionis clivino non teneri, cum venialia remitti possint multis aliis mediis, scilicet per alia sacramenta, per sacramentalia et per pcenitentialia. Disputatur autem an hi teneantur prsecepto ecclesiastico, ut statim dicetur.

Nota. Cum confessio sit pars essentialis sacramenti poenitentise, inde sequitur quod prjeceptum divinum confessionis obliget, turn per se turn per accidens, in iisdem circiter casibus, supra, N⁰ 26, datis, in quibus obligat prseceptum sacramenti pcenitentise vel contritionis.

r. Jure ecclesiastico, confessio, quse obligare coepit a sseculo XIII, vi concilii Lateranensis, necessaria est o-mnibus comprehensis in hujus concilii canone, qui sic sonat: « Omnis utriusque sexus fidelis, postquam ad annos discretionis pervenerit, omnia sua solus peccata saltem semel in anno fideliter confiteatur....; alioquin vivens ab ecclesiaï ingressu arceatur, et moriens Christiana careat sepultura. »

q. Per partes explica verum hujus prcccepti sensum. r. Dicitur 1° in anno: qui annus computatur vel ab ultima confessione; vel a prima Januarii; vel, juxta com-munem apprehensionem, a tempore paschatis ad tempus paschale subsequens.

Dicitur 2° postquam ad annos discretionis pervenerit. In dubio autem utrum sulïiciens adsit discretio, i. e. an hujusmodi fidelis inter bonum et malum morale discer-nere possit sufficienter ad peccandum mortaliter, quod dubium in pueris vel semi-amentibus non raro occurrit, illi hoe prsecepto non tenentur.

Si nihilominus tales ad confessionem accedant, absolvi possunt sub conditione si es capax, ut supra, Nquot; 16, diclum est, ia Iribus casibus: 1° in periculo mortis; 2° extra hoc periculum, si confiteantur talia qua), suppo-sila sufficienti discretione, raortalia forent; 5° si confiteantur tantum venialia, scilicet in triplici casu; turn pro confessione annua; turn pro sacramento confirmationis; turn probabiliter, juxla Lig., post duos vel tres menses: quia in triplici hoc casu merite timetur ne forte subsit aliquod morta'.e occultum.

Dicitur 5° omnia sua peccata: quod corto de mortalibus intelligendum est. Sed qua3Slio est,

q. An prwceplo confessionis ecclesiaslico leneantur illi qui non nisi venialia habent?

r. Quidam Affirmant, quia concilium Lateranense loquitur generaliter. Alii eos obligant, non quidem ad con-fitendum, sed saltem ad se saccrdoti prasentandum, ut sic concilii minas evadant.

Sed communius et probabilius Negalur, quia prceceptum Lateranense est tantum determinativum juris divini quoad confessionis tempus, nihilque innovat quoad pnecepti divini substantiam; atqui, praaceptum divinum non obligat ad confessionem venialium, ergo nee ecclesiasticum. Practice tamen, talibus confessio annua suadenda est. Vide tractatum De Prceceptis Ecclesia, de quarto prjccepto.

R. Inter varias quae assignari possunt confessionis dotes, tres prfficipuse a nobis hie tractanda) veniunt, quum specialiter ad confessionis validitatem pertineant, nimirum: quod confessio esse debeat 1° vocalis, 2° fidelis, 5° integra. Vocalis, i. e. ut fiat voce seu verbis; fidelis, i. e. ut nullum

commillalur mendacium vel hypocrisis; integra, i. e. ut nihil reticeatur horum qme necessario declaranda sunl, ut dicetur infra.

39. — Quoad primam dotem, seu quod confessio esse debeat vocalis, sint petita sequentia :

q. Anpoenitens confderi tenelur voce propria? u. Affirmative per se, nisi adsit impedimenlum physi-cum vel morale, v. g. si poenitens sit mutus, vel si confessarius sit surdus: in quo casu confitendum est saltern per nulus; imo, juxta sententiam communiorem ac probabiliorem, etiam per scriplurmn, modo ex scriptura non oriatur revelationis periculum aut aliud grave incom-modum extraordinarium, ut ait Lig. Sed insuper, in supposito quod accusatio confessario, pcenitentis linguam ignoranti, fieri non possit per scripturam, nee suliicienter per nutus, inquiritur de modo sequenti:

q. An in hoc casu tenelur quis conjiteri per interpretem? u. Negative per se. Excipe si poenitens, in periculo mortis et idiomatis ignarus, dubitet de contritione perfecta; quia, in eo casu, confessio foret medium ad salutem oranino necessarium. Atlamen in hoe casu, sicuti et in aliis casibus in quibus adest periculum manifestationis, sufficit declarare vel unum peccatum veniale, seu id quod ad materiam sacramenti rigorose sufficiens est.

q. An quandoque confessio fieri ■palest per epistolam? r.. Triplex fingi potest bujusmodi casus, scilicet; 1° Si quis, ex vehement! pudore, confessionem scriptam tradat confessario, dicens ; De his me accuso. Haec confessio est valida; imo nee est graviter illicita, prsesertim si ad singula a confessario lecta se poenitens accuset ore vel nutu.

2° Si quis confessionem scribat in epistola, ad confes-sarium absentem directa, et hic pcenitenti absenti absoln-tionern impertiatur. Urec est illicita et invalida, ut constat

ex declaratione Clementis VIII, qui anno 1G02 finem im-posuit celebri controversise in Hispania desuper orlte.

5° Si quis confessionem scribat in epislola, ad confes-sarium absenlem directa, et bic poenitenti prcesenti abso-lutionem det. Usee est quidem illicita et invalida, si pceni-tens confessario confessionem nullo modo renovet; sed valida, imo et licita esse potest, si aliquo modo, ore vel nutu, renovetur, ut v. g. locum baberet pro detento in carcere, qui confessionem scriberet ad confessarium, ut ille confessarius reum, ad locum supplicii transeuntem in via, ad ejus nutum, absolvat.

r. Quum ad confessionis validitatem necessarium sit, ut confessarius et pcenitens sint sibi prcesentes, requiritur et sufficit prsesentia moralis, i, e. intra quam homines voce, licet altiofi, loqui solent vel possunt, v. g si videas aliquem ex alto cadere, vel in aquis mergi. In dubio de distantia majori, absolutio detur sub conditione.

40. — Quoad secundam dotem, seu confessionis fidcli-tatem, teneantur sequentia, relate ad mendacium et bypo-crisim;

n. Est peccatum mortale, et proin sacramentum inva-lidat, non tantum si versetur circa materiam necessarian! sine justa causa celatam, i. e. negando peccalum mortale commissum, bic et nunc exprimendum, cum ille casus ad integritalem potius quam ad fidelitatcm pertineat; sed proprie, si versetur circa materiam gravem falso suppo-sitam, i. e. accusando mortale aliquod non commissum: tunc enim decipitur judex in re gravi.

Secus autem probabilius dicendum est, si mendacium versetur circa materiam liberam, vel circa ros ad confessionem non portinentes, cutn ueque confessario neque

sacramenlo injuriam gravem irroget, quamdiu aliunde vere adest materia absolulionis necessaria.

q. Quandonam hypocrisis sacramenlum invalided? r. Hypocrisis sacramenlum invalidat, in solo casu quo notabililer pervertat judicium confessarii: idque ex sequen-libus dijudicari potest.

r. Locum habet in quatuor casibus sequeniibus: 1° Si quis accuset venialia confessario ordinario, et morlalia alleri. lila hypocrisis sacramentum non invalidat per so, quia libera est electio confessarii, et huic confes-sioni mortalium nihil deest. Imo, damnandus non est pcenitens, forte gravius lapsus, qui ita aliquando agit ex quadam causa, v. g. ex pudore erga sibi farailiarem con-fessarium. Dixi per se, nam secus foret, ait Gury, de illis qui circumeunt, ut liberius peccent, ne a confessario corripiantnr, etc.

2° Si quis, inslituens confessionem generalem, aliquod peccatum grave antea confessum voluntarie omiltat. Illa hyprocrisis gravis est et sacramentum invalidat, si hoe peccatum grave jam necessario sit exponendum, utpote in prascedentibus invalidis confessionibus non remissum; secus vero , si constituat materiam liberam , utpote antea jam remissam.

oquot; Si quis peccatum in anteriori confessione inculpate omissum, exponat ut jam commissum; vel contra, peccatum jam commissum, exponat ut ante anteriorem confessionem commissum. Illa hypocrisis, juxta üens, sacramentum non invalidat per se; secus vero, per accidens, in secundo casu, si inde graviter pervertatur judicium confessarii, qiuerentis v. g. de consuetudine, et pcenitens peccatum post ultimam confessionem commissum, con-iiteatur quasi antea inculpate omissum.

4° Si quis mortale, nunquam expositum, confiteatur ut antea expositum et remissum; vel contra, mortale, rite expositum, jam confiteatur ut nunquam expositum. In primo casu, invaliclum est sacramentum, nisi bona fides excuset; validum vero est in secundo casu.

Materialis integritas est accusatio, quoad species et nu-merum atque circumstantias debitas, omnium mortalium post baptismum vel post ultiinam confessionem validam et integram commissorum.

Formalis integritas est supra dicta accusatio omnium commissorum quse bic et nunc, speclatis circumstantüs, pcenitens moraliter confiteri potest, vel teuetur.

Ilinc, 'quoties adest integritas materialis, habetur etiam, seclusa tamen conscientia erronea, integritas formalis; non vero contra.

Jam autem, quoad integrilatcm, duplici paragrapbo agimus 1° de ejus necessitate, 2° do causis ab ea excu-santibus.

Triplici puncto dicimus 1° de bac necessitate in ge-nere; 2° de bac necessitate in specie, quoad mortalia dubia, quoad peccatorum circumstantias, quoad mortalia oblita; 3° de examine conscientia).

42. — Relative ad integritatis necessitalem in genere, sint duo principia fundamentalia sequentia :

l^m Principium. Jure divino, de necessitate sacramenti seu semper requiritur integritas formalis.

Probatur, 1° ex verbis institutionis: Quorum remiseri-tis....; juxta quae confessarius, causa in quantum fieri potest cognita, ut judex dijudicare debet; 2° ex Tri-

poenitentibus omnia peccala mortalia quorum, post dili-gentem sui discussionem, conscientiam habent, in con-fessione recenseri, etiamsi occultissima sint. »

2^m Principium. Jure divino, non requiritur integritas materialis, nisi in quantum est possibilis. Requiritur ita-que, si sit possibilis; minima vero, in casu ubi, ob va-rias et frequenter occurrentes causas, impossibilis est, quia Christus impossibile non jubet.

Quum autem necessaria sit integritas materialis, saltern in quantum fieri potest, ideo apprime scire oportet quae-nam sub hac materiali integritate comprehendantur, seu qusenam declaranda sint ut hsec materialis integritas adsit. Alia desuper sunt certa, et alia sunt controversa. Ilia qui£ certa sunt, tradimus N⁰ sequenti; qu^e vero contro-vertuntur, tradimus infra, N^is 44 et seqq., ubi de pec-catis dubiis, de circurnstantiis, et de peccatis oblitis.

45. — q. Quccnam certo exprimi dehent, ut confessio mortalium sit intecjra integritate materiali?

r. Ex definitione supra de integritate materiali data, intelligitur quod generatim exponenda sint quatuor sequentia ;

fuerit externus, an vero inlernus lanlum, ut est v. g. consensus internus vel desiderium. Verum quidem est quod, qui declarat actum externum voluntarium, eo ipso déclaret actum internum conjunctum; sed non vicissim.

2° Mortalium species, et quidem species infima3, cum juxta eas diversificetur malitia peccatorum; unde non sufficit quod tantum genericce seu remotce exprimantur species. Sic v. g., quoad fornicationem, declarare teneor me externe fornicatum fuisse; nee sufficit dicere: pec-cuvi externe contra casiitatem; nee, a fortiori: peccavi contra temperantiam. Deficiente autem notitia speciei in-ferioris, declaranda est saltem species superior.

5° Mortalium numerus, sive certus, sive proximior, ad-jecta particula circiter; et qui nee proximiorem noscit numerum, dicere tenetur saltem utrum frequenter an raro peccaverit, v. g. quoties circiter in mense, in hebdomada, in die.

Quod si poenitens postea comperiat se bona fide decla-rasse numerum nolabiliter minor em, excessum in proxima confessione declarare tenetur. Sed ad talem declarationem non tenetur, 1° si expresserit numerum paulo minorem, quia realis numerus eomprehensus fuit in particula circiter; 2° si expresserit numerum etiam notabiliter majorem, quia realis numerus in majori fuit eomprehensus, adeoque remissus.

4° Mortalium circumstantial qure speciem notabiliter mutant, v. g. circumstantia voti, quse fornicationi addit malitiam sacrilegii. Item, a fortiori, circumstantise quae faciunt peccata ditferre toto genere, i. e. 1° ratione quarum peccatum, ex genere suo veniale, evadit morlale, v. g. circumstantia gravis damni ex levi furto pravisi; 2° ratione quarum peccatum, ex genere suo morlale, evadit veniale vel nullum, in supposito quod actus ipse, qui exprimi non debet, nihilominus exprimatur, v. g. in blasphernia casu

q. An igitur peccatum, accusalum in generc tantum, esse potest materia sufjlciens ad confessionis validitatem et licei-tatem, v. g. si quis dicat: peccavi, vel me accuse de omnibus peccatis meis?

r. 1° In casu necessitatis, v. g. cum moribundo qui nullum peccatum in specie declarare potest, Affirmative quoad utrumque.

2° Extra casum necessitatis, si ita fiat accusatio quia materia necessaria seu in specie declaranda deficit, quoad validitatem, multo probabilius A/firmat Gury cum aliis; sed quoad liceitatem, Negatur cum sententia probabiliori et multo communiori, contra Gury et Ballerini. Vide Nouvelle Revue tkéologique, Tom. i, p. G9.

r. Triplex dubium, circa peccatum mortale, hic disün-guitur, scilicet: 1° circa actum peccati, seu an fuerit commis-sum necne; 2° circa gravitatem peccati certo commissi, seu an sit mortale necne, tum ex parte materise turn ex parte assensus; 5° circa confessionem peccati certo commissi et certo mortalis, seu an jam fuerit debite in confessione expositum.

q. Jam inquiritur an hujusmodi mortalia dubia ad inte-gritatem materialen pertineant, et proinde sint declaranda?

Speculative, disputatur. Probabiliorista3 Affirmant per se. Probabilistse distinguunt, et Negant per se, 1° quoad dubie

commissa, 2° quoad dubie morfalia; ratio est, ait Sca-vini, turn quia non debet onus certum imponi ex lege du-bia; turn quia, ex Tridentino, poenitens tenetur ea tantum mortalia confiteri quorum conscienliam habet, vel quibus se Deum morlaliler offcndisse meminerit: id autem locum non habet in dato duplici dubio; sed 5° Affirmant per se, cum Lig., quoad dubie confessa, quia obligatio con-fessionis est certa, cui non satisfit per satisfactionem incertam. Ubique dixi per se, nam.

Practice loquendo, fatentur et ipsi probabilistse, omnino suadendam esse sententiam Affirmantem, prsesertim ob pcenitentis conscientise tranquillitatem; nisi tarnen adsit ratio specialis poenitentem ab hoe onere eximendi. Alqui ordinarie eximendi sunt poenilentes sequentes:

2° Quoad dubie commissa, et quoad dubie mortalia, eximuntur illi qui, conscientüe timoratse, mortaliter pep-care non solent; non vero illi qui, conscientise laxse, in mortale facile labuntur, quia prsesumptio contra eos stat; neque, quoad dubie mortalia, eximuntur rudes et ignari. cum hi inepti sint ad efformandum judicium inter mortale et veniale.

5° Quoad dubie confessa, juxta Lig. eximi possunt hi qui, in confitendis diligentes, longo tempore post patra* tum peccatum, dubitant an id in confessione omiserint, cum tunc moraliter ccrto credere possint se de illo jam fuisse confessos.

Nota 1°. Si quis, qui confessus est peccatum dubium, postea comperiat illud esse certum, 1° juxta sententiam quam Lig. vocat communem et probabiliorem, contradi-cente Ballerini cum aliis, illud repetere tenetur, si fuerit dubie commissum: quia, licet fuerit directe remissum, non tamen accusata fuit tola peccati substantia. Sed 2° pro-babilius repetere non tenetur, si sit dubie mortale vel

dubie confessum, quia sufficienter expositum fuil prout ligabat poenitentis conscientiam.

Nota 2°. Qui non confitetur nisi peccatum aliquod du-bium, 1quot; absolvi non potest, si sit dubie commissum, nisi adjiciatur alia materia certa; 2° sed absolvi potest, si sit dubie mortale vel dubie confessum, quia adest materia certa.

Hocce N° dicimus de circumstantiis in genere; et N⁰ sequent!, de circumstantiis in confessione exprimendis. q. Quoluplicis generis clislinguunlur circumstantice? r. Duplicis generis: 1° mutantes speciem, 2° aggra-vantes vel diminuentes in eadem peccatorum specie. q. Quid sunt circumstantial speciem mutantes? r. Mutantes speciem sunt circumstantise qute, ratione sui, addunt actui peccaminoso malitiam, sive gravem sive levem, specie distinctam ab eaquam actus habet ex se; sic v. g. in furto, gravi vel levi, in ecclesia patrato, circum-stantia loei sacri furto addit malitiam sacrilegii gravis vel levis.

Hujusmodi circumstantite quae ut plurimum occurrunt, sunt circumstantia falsi in detractione; circumstantia ipsius objecli vel loei sacri in furto, vel quandoque in re venerea; circumstantia voti, matrimonii, consanguinitatis aut affini-tatis in luxuriïe actibus externis et plerumque in internis, n. Quid sunt circumstantial in eadem specie aggravantes? r. In eadem specie aggravantes, sive notabiliter sive leviter, sunt circumstantisc qute actus peccaminosi malitiam in propria sua specie augent, sive notabiliter sive leviter. Sunt autem circumstantia quid, quoad quantitatem in pec-catis v. g. injustitite, etc.; circumstantia quomodo, quoad modum seu gradum majorem vel minorem in voluntario, et quoad actus intensionem vel remissionem, v. g. in passio-

durationcm, turn in peccatis internis, quia in his, secus ac in externis, per sc nulla duralio subintelligitur; turn in peccatis quibusdam exlernis, scilicet: 1° in consuetudine voluntaria, 2° in occasione proxima, 5° in notabili negli-gentia restituendi alienum.

Ad dignoscendum quandonam in eadom specie aggravent nolahiliter vel non, sit regula sequens: In materia quanti-tativa, circumstantia notabiliter aggravans, est ea quantitas qute notabiliter, i. e. saltern duplo vel amplius, superat quantitatem quse ex se sola sufliceret ad materiam graviter malarn constituendam. Sic v. g., in supposito quod, ad furturn grave constituendum, requiratur quantitas 3 fran-corum, si committatur furtuni 11 (vel amplius) francorum, ilia quantitas 0 francorum est circumstantia notabiliter aggravans simplex peccatum grave furti. In aliis materiis, censetur notabiliter aggravans, quando notabiliter excedit modum ordinarium peccandi in hujusmodi materiis, v. g. transigere lotarn noctem in impudicitiis, totos menses in odio, etc.; sic pariter, circumstantia consuetudinis vel occasionis proximse in peccatis luxurise. Alias, censetur tantum lev iter aggravans.

q. Quid sunt circumslanlice in eadem specie diminuentes? r. In eadem specie diminuentes, sive notabiliter sive leviter, sunt circumstantise quse actus peccaminosi malitiam minuunt notabiliter vel leviter, v. g. quod mulier, in forni-cationcm consentiens, ox metu gravivel levi fueritcompulsa.

Nota. Sunt et circumstantise impertinentes, sen quae ad malitiam nihil efficiunt, v. g. quod furtum fuerit commis-sum mane, vespere, tali die, etc.

40. — q. Quamam circumslanlice ad integritatem male-rialem pertinent, el sunt pro in exprimendcc?

r. 1° Necessario exprimendcS sunt circiunstantise notabiliter mutantcs speciem, ut ex Tridentino constat, et supra,

N⁰ 43, dictum est; ratio est, quia per se novum peccatum mortale constituunt. Pariter necessario exprimendse sunt circumstantitB ita aggravantes vel diminuentes, ut faciant peccata tolo genere differre, eo sensu quo ibidem dictum est.

2° Quoad cte te ras circumstantias in cadem specie nota-biliter aggravantes, de quibus hic potissimum qusestio est, utrinque probabiliter disputatur. Multi Affirmant eas esse exprimendas, idque praesertim quia, secus, a confes-sario non satis perciperetur status poenitentis.

Sed Lig., post Thomam, cum sententia communiori et probabiliori. Neg al; nisi, ut addunt varii, huic circum-stantia3 annexa sit censura aut reservatie, vel nisi circa eam interroget confessarius ad efformandum rectum de statu poenitentis judicium, v. g. in consuetudinario, ut ex damnatione ab Inn. XI constat. Ratio prsecipua est, quia Tridentinum nihil aliud exigit quam confessionem numeri et speciei peccatorum, et proin excludere videtur obliga-tionem confitendi alias circumstantias; et inde concluditur, Tridentinam legem relative ad circumstantias notabiliter in eadem specie aggravantes, esse sufficienter dubiam, ut obligationem certam inducere nequeat.

Nee dicas, quod incasu, utpote in materia sacramentorum, tutius sit eligendum; etenim tutius eligendum quidem est, ubi agitur de sacramenti valore, secus vero, de confessionis integritate; nam, ut ait Scavini, quoad valorem sacramenti, certum est suflicere integritatem formalem, quïe in nostro casu habetur.

Attamen fatentur hujus sen'entiaj patroni quod, practice loquendo, sententia Affirmans, licet fidelibus non sit im-ponenda, nihilominus eis ordinarie sit suadencla.

Nota. Ex dictis resolvi potest queestio, an declaranda sint prccambula seu media ad peccandum, mortaliter mala. Distinguendum est utrum sint mala in diversa an vero in eadem specie. I⁰ Si in diversa specie, v. g. maleficia

ad inferendum damnum proximo, declaranda sunt, sive opus sequatur sive non. 2° Si in eadevi specie, v. g. tactus ad fornicandum, conamina ad furandum, exprimenda sunt si opus non sequatur, ut patet; opere autem secuto, per se non sunt exprimenda, quia, utpote media ordinaria, in declarato opere principali sufficienter subintelliguntur. Dico per se, nam secus tenendum, si sint, prse mul-titudine aut duratione, extraordinaria; vel si inter ea adfuerit moralis interruptie.

Quod spectat mortalia in prsecedenti confessione in-culpabüüer, v. g. ex inculpabili oblivione vel alia justa causa, omissa, teneantur quinque sequentia:

1° IIcEC peccata, si poenitentis memorise occurrant, con-fitenda sunt. Ex prsecepto enim divino, declaranda sunt omnia mortalia post baptismum commissa; atqui, occur-rente impedimento, lex divina integritatis proprie non cessat, sed tantum suspenditur; ergo, cessante causa ex-cusante, legis obligatio integre reviviscit.

2° Ilorum confessio differri non potest ad tempus valde notabile ; quia bsec obligatio, ait Gury, babenda est in-star debiti solvendi, quod ad notabile tempus protrahi nequit. Probabiliter autem differri potest per varios menses, imo ad confessionem annuam; et proin, non tenetur pcenitens quamprimum confiteri.

5° Attamen declaranda sunt in prima qute instituetur confessione sacramentali. Etenim, ad integritatem perti-net, declarare omnia mortalia nondum declarata qua? memorise occurrunt, seu, ut ait Tridentinum, quorum hahe-tur conscientia; atqui. ait Suarez, ea peccata sunt in prse-senti conscientia, quae, post baptismum commissa, per aliam confessionem non fuerunt rite clavibus subjecta.

oblivione omissa, si ante commnnionera mcnti occurrant, ante earn accusari probabilius non debent, etiamsi poe-nitens absque nimio incommodo confileri queat, nee actu contritionis necessario egent; ratio est, quia jam indirecte remissa sunt.

5° Juxla senlentiam communissimam contra paucos. necessario absolvendus est poenitens accusans solum bu-jusmodi peccatum grave omissum et indirecte remissum. Ratio est, ait Gury, quia omnia mortalia, ex instituüone Chrisli, sunt clavibus subjicienda, ut directe remittantur. Licet enim jam remissa sint indirecte, non tarnen vi sacramenti seu absolutionis, sed tantum vi gratis et concomitanter cum aliis peccatis. Ila tenendum, nisi pro-mittat poenitens se boe peccatum in proxima confessione esse expositurum, ut cum aliis peccatis directe remiltatur.

1° Poenitens, ante confessionem, tenetur ad conscientise examen relative ad ea quse integritatem spectant; nam, si obligetur ad integritatem, tenetur ad media banc procu-rantia, conformiter ad Tridentinum: « Oportere a poeni-tentibus omnia peccala mortalia, quorum post düigentem sui discussionem, conscientiam babent, in confessione recenseri. »

2° In boe examine non requiritur diligentia summa, quia ex ea sacramenlum nimis arduum redderetur. Ita, poenitens qui est memorise labilis, non tenetur peccata scribere, quia hoc foret diligentia extraordinaria; attamen talis scriptio, excepto scrupulorum casu, aliquando lauda-bilis esse potest. Ergo sufficit diligentia mediocris seu or dinar ia, qualem vir prudens adbibere solet in rebus vere momentosis.

5° Attaraen, hujusmodi diligentia non in omnibus poc-nitentibus esse debet sequalis; sed requirilur major vel sufficit minor, pro ratione personarum et circumstantiarum.

Sic, requirilur major, 1° in eo qui raro quam qui ssepo confitetur; 2° in doctioribus quam in rudibus, cum hi tam accurati examinis capaces non sint; 3° in eo qui negotiis mundanis implicatur quam qui vitam ducit pri-vatam et tranquillam; 4° in majoribus peccatoribus quam in personis timoratis: nam timorati, vel forto aliquod peccatum grave admiserunt, et facile recordabuntur; vel moraliter certi sunt se nullum mortale admisisse, et ad examen conscientise stride non tenentur, licet tamen ipsis suadendum sit ut id saltem per medium quadrantem vel quinque minuta inslituant; vel sunt forte scrupulosi, el ipsis major inquisitio est ssepe interdicenda ulpote inutilis et nociva; 5° in homine sano quam in ïegroto, cum bic, ob capitis debilitatem, nee serii nee aliquando ullius examinis capax sit; et sic, ordinarie suflicit ut interroga-tionibus confessarii sincere respondeat.

4° Negligentia gravis et voluntaria, in conscientise examine quoad peccala mortalia, constituit peccatum mortale, et sacramenlum sic susceplum reddit invalidum; quia talis poenilens censetur interpretative veile unum aut plura mortalia omittere. Quare confessarius, talem poeni-tentem animadvertens, eum benigne dimillere tenetur do-nee melius se examinaverit, nisi necessilas spirilualis poenitentis suadeat ut hic et nunc interrogationibus confessarii adjuvetur, prout ordinarie in rudibus contingit: hi enim, si a confessario vel leviter adjuventur, pleni-orem acquirent cognitioncm quam si, sibi relicli, exlra-ordinarium tempus et diligentiam adhiberent.

yquot; Si pracedens confessio, ob hujusmodi negligentiam graviter culpabilem, fuerit sacrilega, in prsesenli confes-sione declaranda sunt, in quantum nosci possunt, mortalia in priori ilia confessione clavibus non subjecta; imo

repetenda est per se et ipsa confessio sacrilega, saltern si negligentia in ejus examine fuerit valde gravis, i. e. suppina, quasi affectata, quasi directe volita. Dico per se: nam, cum confessionum repetitio plerisque poenitentibus videatur onus valde grave, imponenda non foret hsec repetitio, si poenitens sit hie et nunc in bona fide, et merito timeatur ne id facere recuset aut negligat; tunc-que confessarius conetur expromere confessionem in quantum fieri potest integram.

Nota 1°. Si poenitens instituerit unam vel plures con-fessiones sub hoc capite sacrilegas atque repetendas, sed postea, sacrilegii immemor, instituerit bonas, tantum sacrilegas jam repetere tenetur.

Nota 2°. Similiter, si poenitens olim non confessus fuerit quoddam peccatum de se quidem mortale, sed quod hona fide credebat non esse peccatum, vel saltern non esse grave et confitendum, v. g. pollutiones, delectatio-nes morosas, etc., docet Lig. absolute, et absque certa distinctione quam perperam facit Dens, quod sufticiat jam declarare hsec peccata, et quod non repetenda sint alia peccata nec confessiones intermedise, quia hujusmodi omis-sio poenitenti fuit inculpabilis.

Duplici puncto dicimus 1° de causis excusantibus in genere; 2° in specie quoad moribundos.

Causfe quse ab integritate materiali excusant, seu qua; ad integritatem formalem sufficiunt, assignantur tres se-quentes: 1° oblivio non graviter culpabilis; item error

non graviler culpabilis quo poenitens morlale non con-fitetur, quia id judical esse tantum veniale vel nullum; 2° impotentia physica; 5° impotentia mor alls. De prima causa seu de oblivione aut errore nihil hie speciatim addendum venit.

r. I^s Casus est, si pcenitens integre confiteri nequeat ob gravem morbum vel instantem mortem.

2^s Casus est, si adsit grave periculum vita? plurimorum, v. g. in prselio, naufragio, incendio, ubi non sit mora sin-gulos integre audiendi: tunc enim, ad absolutionem sufii-ciunt pauca, generalia, vel aliquod veniale; imo, omnes si-mul, exhibito aliquo generali signo contritionis et confes-sionis, absolvi possunt unica forma; Ego vos absolvo etc.

o^s Casus est, si mutus per scripturam aut per signa confiteri non valeat integre; ille tenetur tantum ad id quod potest. Idem dicendum est de iis qui confitentur confes-sario idiomatis fere ignaro, vel valde surdo, modo adsit sufficiens necessitas hie et nunc huic confessario confi-tendi. Confer supra, N⁰ 59.

r. I^s Casus est, si ex Integra confessione grave damnum temporale immineat, tum confessario turn poenitenti: confessario quidem, v. g. periculum mortis, vel contrahendi morbi contagiosi; pcenitenti quidem, v. g. periculum carceris vel mortis ex invasione hostium, periculum famce ex confessione audientibus aliis facta, periculum nocendi sanitati mentis aut corporis, ut in scrupulosis accidere potest.

2^s Casus est, si adsit specialis ratio morlale aliquod particulare celandi, scilicet vel 1quot; peccatum quod sine

1'ractione sigilli declarari non potest, v. g. si confessarins, proprium peccatum confitendo, simul revelare deberet peccatum et personam sui pcenitentis; vel 2° peccatum quod exponi non potest sine periculo gravis, damni spi-ritualis, tum in confessario turn in poenitenti: in confes-sario, v. g. si muiier certo nosceret magnam confessarii fragilitatem in re venerea, aliquando peccatum carnale celare posset; in pcenitenle, v. g. si poenitens,, diutius inhaerendo in examine aut confessione peccatorum carna-lium, incurrat novi consensus periculum.

Quoad secundum hunc casum quo peccatum aliquod celari potest, notandum est quod, ad hoe, sequentes requirantur conditiones: 1° ut desit alius confessarius cui hoe peccatum absque dicto incommodo declarari possit, et ut confessio sine magna difficultate differri non possit ad quserendum jam vel postea alium confessarium; 2° ut tantum celetur peccatum ex cujus declaratione oritur dictum incommodum, ut patet.

51. — Q. Hie jam inquirilur an ad esse censealur impo-lenlia moralis, sen an adsil sufficiens ratio celandi aliquod morlale cum complice commissum, quod pccnilcns declarare non potest, quin inde revelelur complex confessario notus, el quin proinde apud confessarium infametur, v. cj. si manlus commiserit incesium cum uxor is suce sorore unica, nota confessario?

ii. Imprimis, conveniunt auctores poenitentem teneri adire alium confessarium cui ignotus sit complex, si illc confessarius commode adiri possit.

Atqui, judicatur non commode adiri posse in sequen-tibus casibus; 1° si urgeat prseceptum communionis an-nuïe, vel si poenitenti grave foret communionem omittere, v. g. ne privetur indulgentia aliqua extraordinaria; 2° si difTiculter ei suppetat tempus ad alium confessarium quserendum; 5quot; si vel por unum diem in statu peccati mor-

talis permanere deberel; 4° si prsesens confessarius ei sit specialiter utilis, v. g. pro directione, animse conso-latione, etc.; 5° si difficulter alteri quam consueto con-fessario conscientiam aperiat. In his et similibus casibus, alius ille confessarius deesse censetur.

q. Jam vero, deficienle alio confessario, qimslio est quid sit poenitenti agendum?

Prima, quam ut probabilem tenet Ballerini, cum Bu-sembaum, etc., docet, pcBnitentem consueto confessario posse, imo debere omittere circumstantiam ex qua complex detegeretur, donee alius confessarius inveniatnr; quia inlegritas materialis non obügat cum tanto incom-modo, scilicet cum Isesione famse complicis.

Secunda sententia, communior et probabilior, docet, pcenitentem teneri hoe peccatum confessario suo declarare: nam prseceptum naturale non infamandi proximmn, non obligat, si eum infamandi adsit justa causa, prout est hic integritas procuranda et conscientüe direclio. Dein, complicis infamia apud confessarium, non secus ac pceniten-tis infamia, est confession! intrinseca; et proin complex, peccatum perpetrando, interpretative videtur consentire in sui diffamationem, cum sciat socium ad hujus peccati confessionem teneri.

Pari ratione, ordinarie excusandse sunt matres, uxores, etc., manifestantes peccata filiorum, virorum, confessario qui cos cognoscit: id enim communiter faciunt ad consilium petendum, vel ad leniendum dolorem; et nimis ipsis durum foret si semper novos adire cogerentur con-fessarios, tanto magis, ait Scavini, quod non pauci graves auctores censent non excedere culpam venialem, quod uni vel alteri viro probo et prudenti crimen alterius ro-veletur.

Quae dicta sunt de complice, applicari posse videnlur illi qui quidem non fuit complex, sed polius ohjeclum

peccaLi jam declarandi, ut v. g. si filius confileri debeat se alteri revelasse palris sui occultum adulterium, vel si pcenitens confiteri debeat se occidere voluisse sororem suam quse erat ex crimine gravida.

Nola. Confessario sub gravi probibetur petere nomen complicis, v. g. ad eum corrigendum, etc.: quia id cbari-tali graviter adversatur et odiosam redderet confessionem; quapropter in casu, injungendum foret poenitentr, ut hu-jusmodi complicem vel alium manifeslet alicui tertio qui eum corrigere vol damna impedire valeat. Attamen,ait Gury, confessarii possunt, imo tenentur, ad integrilatem confes-sionis servandam vel ad directionern, exquirere circum-stantias necessarias ut poenitentis conscientise consulatur, v, g. pctere an persona complicis sit voto ligata, an habitet in eadem domo, etc., etsi sic in cognitionem complicis forte deveniat.

1^m Principium. Absolvendus est, et quidem absolule, quilibet moribundus qui aliquo modo, voce aut signo, confitetur, vel qui absolutionem petit. Ratio est, quia adsunt omnia requisita ad sacramentum et ad confessionem formaliter integram.

2^m Principium. Absolvendus est, sallem conditionate, quilibet moribundus, in quo altritio et confessio praesumi possunt aliquo modo, quantumvis tenuiter probabili : quia, in casu extremse necessitatis, licet uli opinione eliam parum fundata, in ipsa sacramentorum administratione.

\° Hi qui, sensibus non destituli, vix confiteri voluut, vel de quorum suliicienti contritione prudenter dubitalur.

2° Hi qui, sensibus deslituti, ante sensuum privationem expresse confessionis desiderium ostenderunt, v. g. ju-bendo advocari sacerdotem.

5° Hi qui, sensibus destituti, christiane vixerunt, etsi nullum signum doloris nee desiderii confessionis dederint. Ratio est, quia in istis prsesumi possunt dolor et confessio peccatorum per suspiria, per varios motus corporis, ocu-lorum, oris, aut per gemitus, respirationem, etc.

4° Hi qui, sensibus destituti, parum christiane vixerunt ; quia adhuc in ipsis prsesumi aliquo modo potest poenitentia et confessio sensibilis.

5° Imo, probabiliter conditionate absolvi potest mori-bundus sensibus destitutus in ipso actu peccati, v. g. in duello, adulterio, fmio, etc. Ratio est, quia etiam iste potest lucidum habere intervallum, et veile in hoc extremo periculo cum Deo reconciliari, et desiderium suum per suspiria ostendere. Hsec hypothesis negari nequit, prse-sertim pro illo qui ad peccatum fortasse fuit adductus timore, respectu humano, etc.

o¹quot; Principium. Absolvi nullo modo potest, ut patet, solus moribundus qui recusat certo sacramenlum poani-tentise; vel qui nullo modo prsesumi potest attritus, quse prsesumptio, ut constat ex statim dictis, in oquot;, vix unquam locurn habere potest.

De neganda moribundis Eucharistia vel extrema-unctione, vide tractatum De Extrema-Unclione, N⁰ Ki.

Duplici paragrapho dicimus 1° do ejus ileraüone in genere, 2quot; in specie de confcssionc generali.

n. lila confessio fuit vel 1° cerlo invalida, vel 2° va-lida sed non integra, vel 5° dubie valida.

■]⁰ Si confessio in qua exposita fuerunt mortalia, fuerit cerlo vel moraliler cerlo invalida, de se iteranda est, sive invalida fuerit culpabiliter vel inculpabiliter, sive a parte confessarii vel pcenitentis. Confer tarnen ea quse dicimus infra, N⁰ 5a, quoad confessionem generalein necessariam.

2° Si confessio valida quidem fuerit sed non inlcgra, non est iteranda, sed omissa supplere sufficit.

5° Si confessio fuerit dubie valida, v. g. ob dubium de contritione, ut in consuetudinariis aut recidivis,

Juxta sententiam quam sequuntur Gury, Scavini cum aliis, non est iteranda per se, quamdiu de ejus invaliditate inoraliter non constat. Ratio est, ait Gury, 1° quia, cum actus est certo positus et suboritur dubitatio an fuerit recte positus, obtinet regula juris: standum est pro valere aclus; 2° quia obligationi legis divinse de facienda confessione jam probabiliter factum est satis. Fatentur tarnen quod practice, conformiter ad dicta supra, N⁰ 44, suadenda imo aliquando urgenda sit ejusmodi confessio-nis iteralio, si hoc dubium ex circumstantiis fiat valde magnum, v. g. si homo, de cujus contritione dubitatur, sit valde levis et in plerisque suis actionibus inconside-ratus; vel si recidivus, paulo post confessionem et data prima occasione, sine ulla resistenlia relapsus fucrit.

pienda Eucharistia, sententiam contrariam tenet, modo sequenti: « Si quis, ait, est certus de peccato commisso..., ille cum dubio negativo aut positivo an recuperaverit necne amissam gratiam, v. g. cum dubitat an confes-sio fuerit nulla ex defectu dispositionis aut jurisdictionis, vel si dubitat de contritione in casu necessitatis commu-nicandi, non potest communionem recipere; quia tunc agit contra praeceptum quod requirit probationem ?!on solum probabilem, sed cliam certam, sicut fuit certum pec-catum. »

Nola. Accidere potest, quod quis teneatur per acctdens iterum confiteri mortale, licet id fuerit rite confessum et per absolutionem directe remissum, scilicet: 1° si expri-mcnda sit circumstantia mortaliter mala, antea inculpate omissa, quoe hic et nunc rite declarari non potest quin repe-tatur mortale jam confessum; sic v. g. ille qui declarat omis-sam circumstantiam incestus vel adulterii in fornicatione jam declarata, iterum declarare tenetur fornicationem seu potius copulam carnalem; 2° si repetitio peccati relapsus necessaria sit confessario ad judicandum de dispositione vel de remediis; et ita, recidivus, si de relapsu interro-getur, hujusmodi peccata, ssepius confessa, declarare tenetur; 5° si adsit qu.nedam obligatio contitendi, et poeni-tens nihil aliud habeat de quo doleat.

2° Si adeat eumdem confessarium, tune ille confessa-rius vel habet prioris confessionis distinctam memoriam, vel non.

Si habeal disiinctam memoriam, suflicit repetitio generalis, v. g.; Mc iterum accuso de declaratis in tali confessione.

Si non distincte, sed tantum confuse recordelur, pro-babiliter, juxta Lig., sufficit repetitio generalis, quia de priori confessione confessarius jam judicavit; sufficit ita-que hoe judicium, cum repetitione generali conjunctum.

Q. In casu quo pcenilens omnia peccala sua confessario extra confessionem seu mere historiee narraveril, et postea apud illum confessarium confessionem instituat, an in iila confessione sufficit horum peccalorum declaratio summaria?

lila peccatorum narratio qusa fit extra confessionem, utique non est sacramentalis, cum facta non fuerit in ordine ad absolutionem recipiendam, ita ut de his peccatis confessarius non teneatur ad sigillum; sed jam sacramentalis evadit per novam accusationem, etiam summariam, in confessione factam. Usee autem sacramentalis accusatio summaria, modo est sufficiens, modo autem est insufficiens: Est sufficiens, si confessarius peccatorum extra confessionem narratorum habeat memoriam distinctam, cum ilia peccata in summaria declaratione ita comprehendantur, ut confessarius judex ea distincte percipiat.

Est insufficiens, si confessarius peccatorum extra confessionem narratorum non habeat nisi memoriam confusam; tunc enim illa summaria accusatio, licel sacramentalis, non sufficit, utpote non Integra, qualis in confessione sacramen-tali prtecipitur. Nee dicas, hanc summariam declarationem sufficere in casu quo illa peccata declarata fuerint in priori confessione invalida, ergo et in casu prsesenti; nam disparitas est quod prior illa declaratio, utpote facta in confessione in ordine ad absolutionem, fuerit sacramentalis; dum prior illa narratio extra confessionem facta, minime sacramentalis erat.

r. Necessaria est, quando, juxta dic(a supra, N⁰ 55, repetendse sunt confessiones certo vel moraliter certo invalids.

Hsec confessio generalis a confessario statim imponenda est; excepto si poenitens, juxta dicta, N⁰ 48, in 3°, sit in bona fide, et prtevideatur non facile adducendus ad confessionem generalem instituendam; in quo casu htec differri potest, et interea confessarius poenitentem, alias rite dispositum, absolvere potest, modo prius eum adduxerit ad accusa-tionem quamdam generalem.

r. Utilis est, quando poenitens ex ea, licet non necessaria, percepturus est notabilem fructum spiritualem, v. g. tranquillitatem, perfectionem, meliorem directionem, etc.; quod prcusertim evenit in prsecipuis vitse christianse epo-chis, nempe ante primam communionem, ante eleclionem status, v. g. sacerdotii, religionis, matrimonii, vel quando quis statuit vitam ducere perfectiorem; item pro personis devotis utilis est identidem confessio generalis alicujus temporis, v. g. ab anno, ab ultima confessione generali.

r. Nociva est personis praïsertim scrupulosis, quando nata est eis adducere incommodum seu nocumentum temporale vel spirituale, v. g. majores anxietates, cum, teste Gury, experientia constet confessiones generales mullo

plures scrupulos generare quam deslruere. Talis autein confessio eis est prohibenda, vel ad aliud tempus remit-tenda; imo, etiamsi prsecedentes confessiones forte certo fuerint invalids, quia talia incommoda sufficere possunt ut, juxta dicta, N⁰ 50, adesse censeatur impotentia mo-ralis, cas ab integritate materiali excusans.

Quadmplici articulo agimus 1° de satisfactione in genere, 2° de poenitentise imposilione, oquot; do ejus impletione, 4° de ejus cessatione.

r. Satisfactio pro peccatis, in genere seu lato sensu sumpta, est actio qua Deum pro delictis commissis pla-camus.

Porro, in peccato duo consideranda sunt, scilicet culpa et poena; quapropter Deo satisfacere possurnus turn pro culpa turn pro poena.

De satisfactione pro culpa, i. e. quae lendit ad remissionem culpae obtinendam, hie non est agendum, cum talis satisfactio nihil aliud sit quam ipsa poenitentia de qua supra, in prsesentis tractatus Notionibus prcBviis, sermo fuit.

Ibidem etiam dictum est quod, remisso peccato mor-tali, semper dimittatur poena aeterna; et quod, remisso peccato mortali vel veniali, dimittatur ex parte, el quan-doque ex toto, posna temporalis, licet ordinarie remaneat quaedam poena temporalis in hac vel in altera vitaluenda.

Itaque,hic quasstio non est de satisfactione pro poena aeterna vel temporali, quae per ipsam deletionem culpae remit-

tuntur; sed agendum nobis est tantum de satisfactione pro illa pcena temporati quce, post remissionem culpce, luenda re-manel. De hac autem sint sequentia quinque petita: Q. Qucenam est demper docirina proteslantium? n. Protestantes omnem satisfactionem rejiciunt, nee ullam imponendarn esse poenam fidelibus contendunt, 1° quia per poenitentiam, non secus ac per baptismum, remissa culpa, nulla juxta ipsos remanet poena, cum eadem sit ratio peccati sive ante sive post baptismum commissi; et ideo rejiciunt existentiam purgatorii, the-saurum indulgentiarum et suffragia mortuorum; 2° quia satisfactiones nostra injuriosa; sunt Christo, qui proprio sanguine satisfactionem pro nobis obtulit infinitam. Quod spectat poenitentias publicas primitivse Ecclesiae, contendunt eas tantum ad externam disciplinam et politiam pertinuisse.

Sed contra eos docet Ecclesia catholica, 1° quod, remissa culpa, non semper tota remittatur pcena temporalis, ut supra, N⁰ 7, dictum est; 2° quod hcec poena temporalis per Christi merita redimi possit nostris laboriosis poenitentise operibus, ut patet ex s. Scriptura, et a ïriden-tino definitum est.

Q. Qucenam sunt conditiones ad satisfaciendum requisikv? iï. Conditiones ad satisfaciendum requisite, sunt circiter essdem ac conditiones ad merendum, de quibus in tra-ctatu DeMerito, N⁰ 9 ; scilicet, requiritur l⁰a parte hominis, ut sit in statu gratia?; 2° ex parte operis, ut opus sit liberum, bonum et supernaturale; 5° ex parte Dei, ut adsit acceptatio, seu promissio remittendse pcenje temporalis intuitu bonorum operum.

n. Ex parte operis, omnis satisfaclio reduci potest ad eleemosynam, jejunium et orationem, lquot;quia htec tria corn-plectuntur omnia bona qusc homo potest offerre in sa-

tisfactionem, scilicet: bona externa et fortunse, per eleemo-synara; bona corporis, per jejunium; bona spiritus, per orationem; 2° quia, quemadmodum homo, peccan-do, Isedit proxinnim et seipsum , aique offendit Deum, ila recte satisfacit turn per eleemosynam qua solvit proximo, turn per jejunium quo se casligat, turn per orationem qua honorat Deum; 5° si luec tria pcenitentise opera conside-rentur ut medicinalia seu praeservantia in futurum, per h£ec tria moderatur homo tres radices peccatorum, scilicet per eleemosynam, concupiscentiam rerum externarum; per jejunium, concupiscentiam carnis; per orationem, su-perbiam vitse.

q. An unus fidelis pro alio fideli vivente salisfacere potest? r. Licet unus fidelis pro alio vivente fideli satisfacere non possit in quantum satisfactio consideratur ut medicina ad prsecavenda peccata fulura, id tamen potest in quantum satisfactio extra-sacramentalis respicit compen-sationem injuriae et pcenam temporalem, modo ille alius fidelis etiam sit in statu gratiaj. Id fundatur in dogmate communionis sanctorum, et probatur hac ratione. quod satisfactio sit solutio debiti; atqui unus pro alio debitum solvere potest, juxta ; Alter alterius onera portate. q. Quotuplex potissimum distinguitur satisfactio? r. Satisfactio alia est extra-sacramentalis vel sacramen-talis; et alia, ratione finis, est vindicativa vel medici-nalis.

1° Satisfactio extra-sacvamentalis vel sacr amen talis, est voluntaria sui punitio, vel voluntaria poense a confes-sario injunctse toleratio, ad compensandarn injuriam Deo per peccatum illatam, ad remissionem poense temporalis obtinendam, et ad peccata futura pracavenda.

2° Ratione finis, satisfactiones vindicative respiciunt tempus prseteritum et prsesens: scilicet ad peccatoium in prjeterito comraissorum poenas temporales hie et nunc

tollcndas. Meclicinales autem respiciunt tempus futurum , scilicet ad peccata futura prjecavenda.

Finaliter, quum hie de sola satisfaclione sacramenlali nobis dicendum sit, adnotare sufficit quod, conformiter ad dicta supra, N⁰ ;i, de pcenitentice effedibus, satisfactio extra-sacramentalis, prse sacramentali, sit minoris effica-cise, et effectus suos producat tantum ex opere operantis; dum satisfactio sacramentalis majori gaudet efficacia, et effectus suos producit ex opere operato, ulpote pars sa-cramenti.

57. — Quoad poenitentia? impositionem, a confessario faciendam, sint quinque qusestiones sequentes:

r. Confessarius pcenitentiam imponere tenetur cuilibet poenitenti earn implere valenti. Ratio est, quia tenetur confessarius sacramenti integritatem procurare.

Ad sciendum quanta sit h£ec confessarii obligatio, distin-guendum est inter peccata mortalia et materiam liberam. Quoad mortalia, tenetur confessarius sub gravi. Quoad materiam liberam, utrinque probabiliter disputatur an teneatur sub gravi, an tantum sub levi.

r. Juxta Tridentinum, confessarius imponere debet pcenitentiam convenientem et salutarem, i. e. turn vindicativam, juxta gravitatem et numerum peccatorum; tum medicinalem, ad futura peccata prajcavenda, habita ratione poenitentis facultatum et dispositionum. Vide infra ultimum bujusce I\^Ti petitum.

qualitas, pendet a gravitate ac numero peccalorum, atque a facultalibus ac dispositionibus poenitentis. Quseslio igitur considerari potest pe/' se vel per acciclens.

Per acciclens, quandoque imponi potest levior pro mortalibus, vel gravior pro levibus, scilicet:

Levior pro mortalibus imponi potest, 1° si poenitens sit valde contritus ; 2° si lucraturus sit indulgentiam plenariam; 5° si sit infirmus corpore vel spiritu; 4° si, ob leviorem, sit scepe confessurus; 5° si multa opera bona facere soleat.

Gravior pro levibus imponi potest, 1° si haec levia peccata ad mortalia valde disponant; tuncque tenetur poenitens, si velit absolvi, illarn acceptare et adimplere, ut infra, N⁰ S8, dicitur; 2° si pcenitens iteret confessionem mortalium jam declaratorum pro quibus condignam non egerit poenitentiarn.

r. Poenitentia pro uno alterove peccato mortali ordi-nario, juxta Gury, de se yravis censetur, saltern ex praxi hodiernse Ecclesia), ea quae correspondet operi quod sub gravi ab Ecclesia injungeretur, vel quod sub gravi de se obligaret si injungeretur, v. g. auditio missse, jejunium, rosarium, officium parvum B. Virginis, litaniaï sanctorum, et similia.

NoLa. 1° Imponi potest poenitentia sub condilione re-lapsus, modo semper pra^lerea imponatur poenitentia pro peccatis commissis, quia, secus, nulla reipsa foret si forto poenitens in peccatum non relaberetur. 2° Imponi potest opus alias debitum: nam, cum opus illud sit satisfaclo-rium, bene potest per claves ad meritum satisfactionis sacramsntalis elevari.

r. Desuper cum Gury notamus quinque sequentia : 1° Nunquam imponenda est poenitenlia public a, pro peccatis occullis; secus vero pro publicis. Attamen, si publica non sit necessaria, non est imponenda renuenti, cum aliter ejus salus obtineri et scandalum reparari possint.

2° Nunquam imponendts sunt poenitentije perpetuse: tum quia inducerent periculum oblivionis et nimise anxie-tatis; tum quia tales forte posnitentiffi a variis confessa-riis eidem poeniteuti imponerentur, et hie innumcris vin-culis simul et pro tota vita obslringerelur. lino, nee ordinarie sunt imponendce ad diuturnum tempus, v. g. ad annum, aut ad quinque menses, ait Lig.

5° Nunquam imponendse sunt pcenilentke quse posni-tentem ludibrio exponerent, v. g. recilare in media ecclesia quinque Pater et Ave brachiis extensis, saltern in locis ubi talis mos non obtinet; nec, a fortiori, ea3 quae adim-pleri nequeunt quin confessionis revelatio facile subse-quatur.

4° Non sunt imponenda jejunia pueris, rusticis aut opiti-cibus continuo labore defatigatis, tiliis-familias qui nimiam jejunando admirationem parentibus injicerent vel etiam eos offenderent; nec peregrinationes, prolixse preccs aut generatim eleemosynse mulieribus sub potestate viri consti-tutis, velpauperibusmagnolaborevictumsibi comparanfibus.

3° Non sunt imponendae pcenitentias multis operibus diversis implicatse, quia memoriter teneri non possent; nec, ordinarie saltern, poenitcntise nimis repugnantes naturae, v. g. signare crucem cum lingua in terra, in-visere inimicos, etc.; sic quoque, generatim impru-denter imponitur pueris, ut veniam petant a parentibus aut ab aliis, ob inobedienliam vel irreverentiam vel fur-tula, quia ejusmodi poenitenlia ssepe odiof-arn reddit con-fessionern, et plerumque ornillilur.

!j8. — Teneantur desuper sex sequenlia : n. An posnilens pcenitcnLiam impositam implere tenelur? ii. Poenitens poenitenliam rationahüem, sacramenlaliter impositam, tenetur acceptare et adimplere, quia ejus acceptatio ad sacramenü essentiam, et ejus impletio ad sacramenti integritatem pertinent. Si autem earn acceptare renuat et recedat, venialiter peccat, quia non licet sa-cramentum inchoatum, sine justa causa relinquere.

Dixi rationahüem: nam si poenitentia sit severior, vel poenitentis debilitati non proportionata, poenitens earn acceptare non tenetur, et alium confessarium adire po-lest.

r. Tanta est obligatio poenitentiam adimplendi, quanta est confessario obligatio eam imponendi. Unde, ut supra, N° 57, distinguendum est inter peccata mortalia et ina-teriam liberam, scilicet;

1° Si pro mortalibus imponatur poenitentia gravis, eam poenitens implere tenetur sub gravi, nisi confessarius voluisset eam tantum sub levi obligare.

2° Si pro materia libera imponatur poenitentia levis, probabilius tantum sub levi est implenda, quia materia levis non est capax gravis obligationis. Imo, id probabilius obtinet, etsi poenitentia gravis pro materia libera fuerit imposita: quia, quemadmodum confessarius non poterat per se talem imponere implendam sub gravi, sic nee poenitens eam sub gravi implere tenetur. Dico per se: nam secus foret, ratione finis, si confessarius justam habuerit rationem imponendi gravem, v. g. pro venialibus proxime ad mortalia disponentibus.

r. Poenitentia ordinarie implenda est per ipsum poeni-tentem, non vero per alium, etsi, juxta dicta N⁰ u6, poenitentia extrasacrarnentalis per alium impleri possit. Ratio est, quia hujus sacramenti materia sunt actus ipsius poenitentis; et sic, quemadmodum unus non potes-t pro altero conteri vel confiteri, ita non potest satisfacere. Dico ordinarie: nam secus est, si id concedat confessarius; quia tunc non jam opus, sed ipse actus poenitentis quo satisfactionem ab alio pro se faciendam petit, locum tenet satisfactionis formalis, ait Scavini.

q. Quonatn tempore implenda est pcenilentia? r. Poenitentia implenda est tempore debilo, i. e. vel tempore a confessario assignato, vel quamprimum commode fieri potest si tempus non fuerit assignatum. Ratio est, quia satisfactie est solutio debiti, qua) diu differri non debet; et quia satisfactio, uipote pars integralis sacramenti, ei debet moraliter uniri seu non notabiliter separari. Si autem tempore debito non fuerit impleta, prsestanda est postea.

r. Ad determinandum qufenam hujusmodi culpabilis dilatio reputanda sit gravis seu ad culpam gravem suffi-ciens, distinguendum est sic: 1° si poenitentia fuerit levis, vel gravis pro materia libera, qusecumque dilatio nun-quam ad culpam gravem pertingit: quia, ex statim dictis, ipsa hujusmodi pcenitentise omissio probabilius tantum levis est. 2° Si poenitentia fuerit gravis pro morta-libus imposita, grave est earn vel ejus partem notabilem sine justa causa differre tempore notabili.

Sed regula general! determinari non potest quodnam tempus hie reputetur notabile, cum, teste Ballerini, de-

super fere tot sint auctorum sententise quot sunt intermedia temporis spatia inter octiduum el annum. Interim Gary, cum Lig., censet quod, si poenitentia sit medicinalis, vel si adsit periculum oblivionis, probabi-lius gravis repulanda sit culpabilis dilatio duorum vel trium mensium.

Finalüer, quoad ilium qui pcenitentiam adimplet in stalu peccati morlalis, inquiruntur tria sequentia: q. An satis facial prcccepto confessarii?

r. Probabilius Afjtrmalive: quia, ad satisfaciendum prte-cepto, sufficil opus ponere injunctum, licet non obtinea-tur finis prtecepli.

r. Hunc effectum non habet quidem hie et nunc; sed probabilius eum habebit postea, scilicel recedente obico seu peccato mortall per adventum gratise sanctificanlis. Ratio est, quia hoc opus, licet a parte operantis hie et nunc mortuum sit, est tarnen, utpote opus sacramentale, vivum et mortificatum, quod postea reviviscet. q. An peccet?

r. Certo non peccat graviter. Probabilius peccat leviter, quia voluntarie obicem ponit effectui partial! sacramenti, et quia partem sacramenti recipit indigne. Plures tamen, cum Lugo, non improbabiliter eum ab omni culpa exi-munt, quia nulla est culpa soli poenarum remissioni obicem ponere.

'!⁰ Cessat, seu potius non oritur, ob defectum vel nulli-tatom absolutionis, quacumque es causa proveniat ille de-fectus vel nullilas; ratio est quia, deficiente judicis senten-tia, sacramentum, utpofe nullum, non est integranduin. Excipe 1° si pcenitentia sit medicinalis et nccessaria; ubi tenetur pcenitens, non quidem vi senteotife judicialis, sed vi juris naturalis ad prsecavenda peccata; 2° si pcenitens, ad eamdem confessionem perficiendam, pluries acccdat, et confessarius poenitentiam singulis vicibus imponat, in-tendens in ultima confessione minorem imponere.

2° Cessat ob impossibilitatem, turn pbysicam tum mora-lem, eam implendi. Itaque, si impossibilis facta fuerit ejus impletio, probabilius cessat ejus obligatio, nee pcenitens aliam postulare tenetur.

r. Tenetur quidem, si prasumat confessarium adhuc esse memorem, eum adire, si commode fieri possit, quia sic ejus impletio ei adhuc moraliter possibilis est; sed probabilius confessionem repetere non tenetur, eliamsi oblivio fuerit culpabilis.

r. Id nunquam potest ipse pcenitens, nequidem in opus melius, etsi hoc licitum sit in materia voti; quia pcenitentia nequit ad sacramentalis satisfactionis meritum elevari nisi a solo pcenitenticS ministro.

Commutare possunt V idem confessarius; 2° alius confessarius cui confitetur pcenitens; escepto si pcenitentia pro reservatis fuerit imposita, ubi alius illo simplex confessarius sententiam supcrioris mutare non potest, nisi

tarnen aditus ad superiorem non sit facilis, nam tune de ejus conniventia prtesumere licet.

r. Affirmative. Talis causa est v. g. si poenitentia vi-deatur nimis difficrlis; si prtevideatur, pcenitentem ei non esse satisfacturum ob nimiam repugnantiam, fragilitatem, oblivion em, etc.

q. An confessarius pamitentiam, a se vel ab alio impo-sitam, commutare potest extra confessionem?

r. Negative. Unde, etsi commutare possit immediate post confessionem antequam pcenitens discedat, quia tunc idem judicium moraliter perseverat; id lamen probabi-lius non potest poslea. Sic docetur contra quosdam, te-nentes talem commutationem esse licitam, modo fiat intra spatium unius aut alterius diei, cum et tunc adhuc moraliter perseverare dicant idem judicium.

q. An 'pcenitens, qui confessarium adit ut poenitentia commutetur, tenelur confessionem summatim repctcre ?

r. 1° Negative, si adeat eumdem confessarium adhuc confuse memorem status conscientise; 2° varii Affirmant, si adeat hujusmodi non memorem, vel adeat alium confessarium. Attamen, in hoc casu, Lig. probabiliorem dicit sententiam Negantcm, quas tenet confessarium, ex priori poenitentia et circumstantiis, satis colligere posse qualem et quantam pcenitentiam imponere, vel quid de priori remittere conveniat.

61. — Q. Ad adwqualam ministri pcenitentkc potestaten!, quamam Iria de sacramenti val ore requiruntur?

r. Requiritur 1° potestas ordinis, 2° poteslas jurisdi-clionis, oquot; approbatie.

Requiritur 1° potestas ordinis, i. e. ea quae ministro competit vi suse ordinationis et quae characteri sacerdo-tali intrinsece annexa est.

Probatur 1° quia Christus solis sacerdotibus dixit: Quorum remiserit is peccata, remittentur cis; 2° ex praxi et variis decisionibus Ecclesise, et prsesertim ex Tridentino, dicente; « Si quis dixerit.... non solos sacerdotes esse ministros absolutionis..., anathema sit »; idque contra varios sectaries, docentes quod omnes fideles sint hu-jus sacramenti ministri.

Requiritur 2° potestas jurisdictionis, i. e. poteslas qua sacerdos, ut judex, possit ferre sententiam in aliquos ut subditos suos. liane necessario requiri, nee sufficere po-testatem ordinis, ex Tridentino certum est et fidei proxi-mum. Ratio est, quia absolutio est sententia judiciaria, quse ferri non potest nisi in subditos; atqui, subditi non assignantur per ordinationem, bene vero per Ecclesia) rectores; hsecque assignatio nihil aliud est quam jurisdictionis concessio.

Igitur, in ordinatione sacerdos accipit potestatem cla-vium radicalem, incompletam, remotam ; accedentc'vero jurisdictione, aam habet completam, paratam et expedi-tam; et sic, jurisdictio se habet tamquam conditio neces-saria ad exercendam hanc ordinis potestatem, qua sola peccatum formaliter remittitur.

tradendis, approbatio, i. e. consensus episcopi vel prse-lali de idoneilate sacerdotis judicanlis, ut ex Tridentino constat.

Jam triplici capite dicendum est J⁰ de jurisdictione, 2quot; de approbatione, 5° de casuum reservatione.

2° Canonice, jurisdictio ecclesiastica est potestas, ab Ecclesia accepta, regendi fideles, sive imperando, sive judicando, sive puniendo.

r. Relative ad scopum nostrum, dividitur in jurisdi-ctionem fori externi vel fori externi; et jurisdictio fori interni subdividitur in jurisdictionem or dinar iam vel delegat am.

1° Jurisdictio fori externi est ilia, quai proxime spectat ad publicam fidelium utilitatem alque ad externum societatis ecclesiasticte ordinem ; hancque Ecclesite ministri exer-cent, ordinarie extra tribunal poenitentise, ferendo leges, instituendo ministros, concedendo facilitates absolvendi vel dispensandi, teiïendo Iribunalia seu judicia, infligendo censuras et poenas vel eas remittendo. Tali gaudent Papa pro tota Ecclesia, episcopuspro sua dioecesi, etc. Parochus earn liabet partim et secundum quid, relate ad parochiae administrationem.

Jurisdictio fori interni est ilia, quae prirnario ac directe respicit privatam uniuscujusque fidelis spiritualem ulilita-

tem, estque specialim potestas solvendi atqiie ligandi in tribunali poenitentise. Differt itaque a jurisdictione fori externi, sicut utilitas privata differt a publica.

2° Ordinaria fori interni jurisdictio est illa qua3 alicui competit jure proprio, ratione beneficii, dignitatis vel officii cui annexa est cura animarum. Tali gaudent v. g. Papa pro tola Ecclesia, episcopi pro sua dioccesi, abbates et superiores ecclesiastici regularium pro subditis, parochi pro subditis; secus vero v. g. de canonicatu, cum ei annexa non sit cura animarum.

Nola cum Gury. Vicarius generalis jurisdictionem habet ordinariam ; ita ut delegare valeat ad confessiones audien-das: quia, licet sit ab episcopo nominalus, non ab episcopo jurisdictionem accipit, sed a canone, a quo declaratur facere quid unum cum episcopo. Contradicunt tamen non-nulli, dicentes eum habere quidem jurisdictionem ordinariam fori externi, sed tantum delegatam fori interni.

Delegata jurisdictio est illa, quam quis habet ex pecu-liari missione seu injunctione alterius qui habet ordinariam i. e. alterius cujus vice exercetur. Tali gaudent vicepasto-res, simplices regulares sacerdotes; item illi sacerdotes qui in confessarios eliguntur a certis porsonis quibus per-rnittitur electio confessarii, ut v. g. permittitur episcopis, regibus, etc. ex privilegie.

r. Illi soli, ut ex dictis intelligitur, qui potestatem habent conferendi beneficium, dignitatem vel officium cui annexa est cura animarum, cum jurisdictio ordinaria unice per hujusmodi obtentionem acquiratur.

ö. Quinam concedere valent jurisdictionem fori interni i⁰ delegatam, 2° subdelegatam?

regula'generalis etj'certa, ilium, qui iiabet jurisdictionem ordinariam fori exlerni, earn delegare posse, modo materia sit delegabilis^etquot;'delegandus habeat dotes requisilas.

Dico fori externi;l quia, in prasenti Ecclesise disciplina, delegare amplius|non possunt ii qui solam fori interni junsdictionem habent. Sic parochi, licet habeant jurisdictionem ordinariam, sed fori interni tantum , concedere nequeunt jurisdictionem stricte dictam. Nihilominus alii presbytero concedere possunt licentiam obeundi plurimas functiones pastorales, excepto munere confessiones au-diendi vel prtedicationcm babendi, quod concedere non possunt nisi sacerdoti ab episcopo ad hoc approbate; sed hujusmodi licentia seu concessio nullatenus est nec vocari potest delegata jurisdictio.

Dicta jurisdictionis delegatio triplici ex fonte oriri potest, scilicet: 1° ab homine, 2° a jure aut ab Ecclesia supplente, 3° a consuetudine.

1° Ab homine, i. e. dum quis, habens jurisdictionem ordinariam, tibi sacerdoti legitime permittit confessiones audire, vel alicui permittit confessarium eligere. Dico legitime: nam, ut ex dictis constat et infra de approbatione dicetur, jurisdictio delegata non amplius legitime conce-ditur per parocbum, a tempore quo invaluit consuetudo ut ipsi episcopi jurisdictionem et approbationem sacerdo-tibus sfecularibus conferant.

2° A jure, i. e. in casibus in quibus lex vel decretum id concedit, ut v. g. omnibus sacerdotibus conceditur in articulo mortis; vel ab Ecclesia supplente, v. g. in casibus tituli colorati, etc.; de quibus duobus infra.

ö⁰ A consuetudine legitima; talis est v. g. facultas exci-piendi in tuo loco omnes posnitentes ex aliena dioecesi ad te venientes. Fatendum tamen est quod tunc jurisdictio conferatur proprie non ab ipsa consuetudine, sed potius a superiore qui, talera consuetudinem nosceus et non conlradicens, earn tacite approbare censetur.

Habens jurisdictionem tantum delegatam, generatim sub-delegare non potest: quia, ut ait Scavini, jurisdictio quse competit delegate, non est sua sed est aliena.

Dioo generatim: nam secus est, si hujusmodi facultas delegate concedatur vel expresse vel implicite. Conceditur autem implicite, turn ut plurimum quando quis delegatur a Papa, ob eminentem dignitatem illius quem delegatus reprsesentat; tum quando quis delegatur, ut dicitur, ad universalitatem causarum, i. e. si ei committatur integrum ipsum officium cui annexa sit jurisdictio, uti esset v. g. officium coadjutoris vel administratoris diceceseos qui constituitur in locum episcopi impotentis vel absentis; vel officium deservitoris qui constituitur in locum parochi impotentis, absentis, defuncti; hujusmodi enim delegati sequiparantur ordinariis, ct quasi-ordinarii vocantur. Itaque deservitor qui ab episcopo ita deputatur ad vices parochi gerendas, alteri committere potest unam alteramve causam, ait De Brabandere, uti baptismum, Eucharistiam, extre-mam-unctionem, viaticum, imo benedictionem nuptialem; non vero praedicationem vel facultatem confessiones exci-piendi, nisi illis qui ad hoe ab episcopo approbati fuerint.

Nunc vero, qualuor numeris sequentibus, veniunt quse-dam notanda quoad jurisdictionem delegatam 1° ab homine, 2° a jure, 5° ab Ecclesia supplente.

r. Requiritur consensus qui sit signo quodam externo expressus. Non vero sufficit consensus mere internus. Nee sufficit consensus prsesumptus, actu non existens; secus vero, si actu existat. Nee sufficit ratihabitio post datam absolutionem.

Item, a parte delegati, probabilius requiritur, ut ille jurisdictionem delegatam acceplel; contra quosdam, te-

nentos non requiri ejus acceptationem, ita ut valeret data ignoranti, et ille valide absolveret a reservalis priusquam notitiam habeat facultatis sibi concessse.

r. Intelligitur, non tantum tempus agonise, sed quoque probabile mortis periculum; ut v. g. in morbo periculoso, tempore peslis, in partu difiicili vel operatione chirurgica ardua, ante prseliurn vel navigationem periculosam, et sic porro.

r. Ad id determinandum, modo sequenti loquitur Tri-dentinum: « Ne bac occasione aliquis pereat, in Ecclesia Dei semper custoditum fuit, ut nulla sit reservatie in articulo mortis: atquo ideo omnes sacerdotes quosli-bet poenitentes a quibusvis peccatis et censuris absolvere possunt. » Hinc concludere licet duo sequentia:

1° Quod tune jurisdictione gaudeat omnis sacerdos : i. e. non solum approbatus, sed et non approbatus; imo, ut communius et probabilius docetur, etiam sus-pensus, vel nominatim excommunicalus sive sit hsereticus aut schismaticus sive non. Hi omnes, inquam, jurisdictione gaudenl, saltem si absit confessarius approbatus.

Sed probabilius, juxta sententiam quam Lig. vocat com-munissimam, ea non gaudent, si adsit vel baberi possit approbatus; exceptis casibus sequentibus: 1° si approbatus nolit aut non valeat confessionem audire; 2° si inccepta jam confessione superveniat approbatus; 5° si approbatus infirmi complex sit in peccato turpi; 4-quot; si infirmus sic abhorreat ab approbato, ut sit in periculo ei sacrilege confitendi; in quibus casibus abesse censetur approbatus.

neantur; idque ex praecepto vel charitalis vel justilise, proul De Sacrament is in genere, N⁰ 53, dictum est. quot;Vide quoque hie infra, Nquot; 91.

Priusquam inquiratur, in quibusnam casibus Ecclesia supplere censealur jurisdictionem, turn ordinariam turn delegalam, quse ob unam alteramve causam in confes-sario forte deest, prsnnotandum est quod, relative ad jurisdictionem acquirendam, quadruplex distingui possit titu-lus sen acquirendi modus: scilicet 1° titulus undequaque bonus, 2° titulus plus rninusve probabilis, 5° titulus co-loratus, 4° titulus mere existimatus.

De titulo primo seu undequaque bono et certo bic non est agendum, ut palet, quia in jurisdictione, legitime et certo existente, nihil ab Ecclesia supplendum est.

r. Est titulus quern habet confessarius qui non gau-det nisi jurisdictione probabili, seu qui probabiliter putat se jurisdictione gaudere, ut non raro contingit.

r. Est titulus qui datur a superiore et de se aptus est ad conferendam jurisdictionem, sed qui eifectum non sortitur propter aliquod vitium occultum; seu magis ex-plicite, est vel possessio beneficii aut officii aut dignitatis cui affixa est cura animarum, vel commissio jurisdictionis delegatse: qute quidem possessio aut concessio iegitimje apparent seu pras se speciem ferunt vori tituli, sed revera legitime non sunt, turn quia ob aliquem defectum occultum ab initio fuerunt invalids, turn quia ob super-venientem causam postea legitime esse desierunt.

Sic, quoad jurisdictionem ordinariam, si sacerdos si-moniace in parochum eligatur, vel si ejus electio oigt; aliuni defectum, v. g. ob irregularilatem, ab initio fuerit

invalida, invalidum quidem jure canonico sortitur tilu-lum; sed, si a legitimo episcopo in paroecia fuerit con-stitutus, titulum habet coloratum.

Sic similiter, quoad jurisdictionem delegatam, adforet titulus coloralus in vicepastore cui a legitimo superiore delegatur jurisdictio quse quidem apparet legitima, sed qu£B, vel ob latentem defectum ab initio fuit invalida, vel ob supervenientem causam, v. g. quia jam elapsus est terminus pro quo fuerat concessa, fit invalida. q. Quid est titulus mere existimatus?

r. Est titulus qui supponitur existere, sed revera non existit; nihil itaque aliud est quam error communis in populo, seu error quo fideles communiter existimant ta-lem vel talem sacerdotem gaudere jurisdictione, turn or-dinaria tum delegata, etsi ille nullum habeat titulum, nequidem invalidum seu coloratum. Dico error communis; verum, non communis, sed privatus foret error, si sit tantum unius vel paucorum in fidelibus.

Ecclesia defectum jurisdictionis supplere censeatur? r. Supplere censetur in tribus casibus sequentibus; 1° Certo supplet, si adsit titulus coloratus qui sit cum titulo exislimalo conjunctus, i. e. titulus in se quidem falsus, sed qui cum errore communi populi est conjunctus seu adesse a populo communiter creditur, prout supra in exemplo pastoris et vicepastoris dictum est. Ratio cur Ecclesia, ceu pia mater, tune jurisdictionem suppleat, est quia, secus, multae aninue perirent.

2° Et quidem a fortiori, si titulo existimato accedat titulus probcbilis seu probabiliter existens, i. e. si confessarius gau-deat jurisdictione probabili. Etenim in Ecclesia, communis est confessariorum consuetudo in tali casu absolvendi; at-qui talis consuetudo dubiam confessarii jurisdictionem reddit moraliter certam, tum quia communiter fatentur doctores

Ecclesiam tunc supplere, turn quia, juxla Lig. cum aliis communiter, in hoe casu et ipsa consueludo eerto juris-dietionem eonfert. Vide De Conscionlia, Nquot; 19.

5° Probabilius supplet, si adsit titulus mere existima-tus, i. e. error communis sine tilulo colorato. Ratio eadem est ac in dicto 1° casu, scilicet quia, secus, mul-tse animne perirent.

Attamen, in tribus bis casibus in quibus Ecclesia, in favorem poenitentium, jurisdictionem supplere censetur, et in quibus consequenter valida est absolutie, nihilomi-nus per se graviter peccat. confessarius, quia Ecclesiam ad supplecdum indebite adducit et quasi cogit.

Dico per se: nam probabiliter a peccato gravi excu-sandus est ille qui, cum jurisdictione seu titulo proba-bili, scienter absolvit ex quadam ratione gravi. Atqui, juxta Lig. cum aliis, sullicienter graves reputantur causae sequentes: 1° si urgeat prseceptum confessionis annuse nee alius adsit confessarius; 2° si poenitens indigeat auxi-lio bujus confessarii; 5° si pcenitens jam ad alium aecedere non possit quin complicem patefaciat; 4° si in mortali diu remanere deberet; 5° si talis confessarius timeat ne pcenitens, secus, sacrilege confiteatur. Et recte additur, quod eo major requiratur causa, quo minor est jurisdi-ctionis probabilitas; et vicissim, quod eo minor sufficere possit causa, quo major est jurisdictionis probabilitas.

G8. — Relative ad jurisdictionem, ordinariam vel de-legatam, restat duplex qusestio, scilicet 1° quomodo plane amittatur, 2° quomodo impediatur ejus usus, tum validus turn licitus.

R. 1° Amittitur jurisdictio ordinaria, per amissionem beneficii, etc., cui annexa est. Hujusmodi autem vacatio be-neficii diversis modis contingere potest, scilicet 1° demis-

sione, 2° adeplione alterius beneficii incompatibilis, vel pro-fessione religiosa, 5° depositione juridica, vel simplici revo-catione, 4.⁰crimine, ipso jure privationem inducente. Notan-dum tarnen est, quod jurisdietio ordinaria, utpote gratia, non amittatur morte conferentis, excepta jurisdictione vicarii generalis, qiue extinguitur morte episcopi.

2° Amittitur seu cessat jurisdietio delerjala, quatuor prce-sertim modis; 1° lapsu temporis pro quo concessa est, vel finito negotio, 2° revocatione, quse revocatio semper valida est, etiamsi sine justa causa fiat; nee in ea servari debet ordo juris, cum revocalio non sit censura aut pojna proprie dicta, o⁰ morte delegantis, 4° morte delegati.

Quamdiu jurisdietio qusecumque prsefatis modis plane non amittitur, perdurare censetur ; ila tarnen ut interea nihilominus impediri possit ejus usus, modo sequenti :

q. Quo modo impediri potest jurisdictionis usus, 1° quoad vcdiditalem, 2° quoad liceitatem?

r. 1° Impeditur usus validus, exeeplo semper mortis articulo, tribus modis, scilicet: 1° per excommunicationem, 2° per suspensionem, 5° per percussionem cleri, modo, in his tribus casibus, sacerdos fuerit nominatim et pu-blice denuntiatus. Hoe ultimum quidem olim non requi-rebatur quoad percussorem cleri; sed hodie requiri vi-delur btec reslrictio, quia, juxta hodiernam praxim, vitandus non censetur quivis, nisi nominatim et publico fuerit denuntiatus.

Unde, aliis quam tribus dalis modis, probabilius non impeditur usus validus. Et sic, si quis, etiam ob irre-gularitatem vel ob inlerdictum personale, fuerit nominatim et publice denuntiatus, probabile est, juxta Suarez, Lig., etc., eum adhuc valide absolvere.

2° Impeditur usus licitus, per se, in datis tribus casibus excommunicationis, suspensionis et percussionis, si sacerdos non fuerit nominatim et publice denuntiatus; item in irregularitate et interdicto personali. Dico per se:

nam talis absolvere posset licile in casu necessitatis, vel etiam, juxta Lig.' cum pluribus, si a fidelibus requira-tnr. Vide De Sacramenlis in genere, N⁰ 39, an et quando-nam liceat fidelibus sacramenta petere vel recipere a malo ministro.

Nota finaliter cum Dens, quod potestas jurisdiclionis fori interni a potestato ordinis differat in variis, ut ex jam dictis concludere licet, nempe 1° poleslas ordinis omnibus sacerdotibus datur sequaliter, non vero altera; 2° est indelebilis et irrevocabilis, altera vero augeri aut minui aut tolli potest; 5° conferri potest per solos epi-scopos, altera vero, in memoralis quibusdam casibus, etiam per presbyteros auctorilatc necessaria pollentes.

r. Approbalio est juridicum episcopi vel praelati testimonium de idoneitate alicujus sacerdotis, ut ei delegetur jurisdiclio ad audiendas confessiones.

Hinc facile concipitur, 1° quod, ad approbationem con-cedendam, non essentialiter requiratur examen, siquidem de sacerdotis idoneitate aliunde constare possit; 2° quod, proprie loquendo, differat approbalio a delegatione jurisdiclionis, cum haec delegatio sit ipsa jurisdiclionis colla-lio, seu assignatio subditorum in quos sacerdos ferre possil senlenliam. Ilaque, ab ipsa collatione differt, ail Bouvier, sicul diploma capacilatis ab insiilulione magistri pro scholis primariis apud nos distinguilur.

Q. An hodie parochi cuivis sacerdoli rile approbalo ju-nsdiclionem delegare valent ?

lem, quod omnes qui gaudent jurisdictione ordinaria, earn delegare possint, .luxla hanc regulam, ante concilium Tridentinum, paroclü jurisdictionem in animas sibi subditas delegabant quibusvis sacerdotibus. Sed frequenter contingebat, sacerdoles audiendis confessionibus minime idoneos advocari, idque in ingens animarum detrimen-tum. Tridentinum autem, hoc malum prcecavere volens, statuit ut deinceps nullus sacerdos generatim delegari possit, nisi prius ab episcopo aut suo pralato appro-bationem obtinuisset.

Unde, a tempore Tridentini, jurisdictio communiter a parochis conferebatur, et approbatio a solis episcopis aut prtelalis. Sed postea, et etiam juxta prsesentem Ecclesiae disciplinam, ex introducta consuetudine, episcopi, eodem actu, non tantum approbationem, sed et simul jurisdictionem conterunt sacerdotibus, exceptis regularibus ex-emptis. Itaque regula generalis, modo relata, jam amplius non obtinet, atque non nisi cum restrictione enuntianda est, conformiter ad dicta, N⁰ G2, scilicet, regula generalis est, quod omnes qui gaudent jurisdictione ordinaria fori externi (qua hodie spoliantur parocbi), eam delegare possint. Ilinc igitur factum est, ut in parochis facultas, quam de jure tenent, conferendi jurisdictionem delega-tam sacerdotibus etiam a pralato approbatis, practice hodie inanis facta fuerit; et quod sic, usu communi, jurisdictio cum approbatione confundatur seu etiana vo-cetur approbatio.

En desuper verba Gousset: « L'approbation qu'exige le concile, n'est point une delegation; c'est un simple témoignage de capacité du sujet, qui le met dans le cas de pouvoir être délegué. En consequence, si un prètre était simplement approuvó par l'évêque, sans être délegué ni par lui, ni par le pape, ni par le curé, il n'au-rait aucun pouvoir. Mais, comme dans la discipline ac-tuelle l'évêque délègue en même tcmps qu'il approuve,

Ic pouvoir des cures est devenu sans oxercicc. II s'cn est suivi aussi qu'on a pris l'habilude de confondre ensemble Vapprobation et la délégulion, et d'appeler prêtre approuvé celui qui a regu le pouvoir d'entendre les confessions ».

« Quamvis presbyter! in sua ordinatione a peccatis absol-vendi potestatein accipiant; decernit tarnen sancta Synodus, nullum, etiam regularem, posse confessiones scecularium, eliam sacerdotum, audire, nee ad id idoneum reputari, nisi aut parochiale beneficium, aut ab episcopis per examen , si illis videbilur esse necessariurn, aut alias ido-neus judicetur, et approbationem, qus gratis detur, ob-tineat: privilegiis et consuetudine quacumque, eliam immemorabili, non obstantibus ».

Ex hoe decrelo intelligitur quod, ut sacerdoti possit commilli jurisdictio delegata ad confessiones ssecularium audiendas, requiratur ut ille vel jam babeat beneficium parochiale, vel ab episcopo fuerit approbatus. Cum autem dicatur confessiones scBcularium, inquirendum est insuper quid sit juris de personis religiosis. Itaque, varia jam notanda veniunt 1° quoad eos qui babent beneficium parochiale, 2quot; quoad alios qui egent approbatione episcopi, 5° quoad personas religiosas; de quibus in sequentibus.

71. — l³ QucbsHo: Quoad eos qui liabent beneficium parochiale, pro confessionibus saccularium.

Illi qui habent beneficium parochiale seu id cui annexa est cura animarum, i. e. illi qui, ul sunt parochi, gaudent jurisdictione ordinaria, approbati censentur ipso jure, quin indigeant approbatione uilius episcopi, pro tribus casibus sequentibus;

1° In terrüorio sui beneficii: 1° pro omnibus in hoe terrilorio sibi subjeclis, utpatet; secus autem, si quidam eis non subjicianlur, ut infra de certis monialibus dieetur; 2° pro omnibus peregrinis hue advenientibus; idque ex consuetudine universali ab Ecclesia saltem tacite appro-bala, quffi adeo vim legis habet. Imo si hi peregrini habeant peceata reservala quse in hujus paroehi ternlorio non reservantur, vel qua?, ibi quidem reservala, absolvendi facullatem habeat parochus, ille ab his peccatis absolvere potest, idque ex universali praxi, ait Dens, cui non coniradicunt episcopi. — Qiue hic de peregrinis dicimus quoad parochos, quoque valent quoad confessarios qui non nisi ex jurisdictione delegata in suse jurisdictionis loco confessiones excipiunt.

2° Extra territorium sui beneficii, sed m eadem dioecesi in qua beneficium possident, confessiones extraneorum excipere possunt, idque vi eonsuetudinis, modo tamen in ilia dioncesi talis consuetudo vigeat. (Vide infra in fine hujus numeri Notam relative ad dicecesim Brugensem.) Unde, in tali casu ille parochus, ultra jurisdictionem ordinariam quam habet pro sua parochia, gaudet insuper jurisdictione delegata a consuetudine ab ordinariis ibidem approbata.

3° Extra suum territorium, imo extra suam dicecesim, possunt ubique locorum, absque approbatione episcopi istius loei, excipere confessiones suorum subditorum: quia, cum jurisdictione gaudeant ordinaria, ipso jure approbati censentur ad suos ubique audiendos: jurisdietio enim ordinaria non arctatur ad locum, sed magis personam quam locum aflieit. Possunt insuper, si habeant a reser-valis, subditum ibidem absolvere, quia, ut ait Cabrinus, facultas absolvendi a reservatis eo usque extenditur, quous-que extenditur jurisdietio absolvendi a peccatis. Attamen, de lieeitate, hujusmodi eonfessionem excipere non debet parochus absque licentia paroehi aliense istius eeclesise.

cum id rectus ordo requirat. Dicta autem hsec facullas parochi cerlo non competit jurisdictioni delegatse.

Nota. Parochus confessarios exlraneos, turn ojusdern turn alterius dioecesis, ad confessioncs in sua parocliia excipiendas advocare non potest, nisi id ab cpiscopis concessum sit. Ilujusmodi autem plerumque cxistit con-cessio seu conventio inter varies vicinarum dioecesium episcopos. Pro dicecesi autem Brugensi, lllustrissimus episcopus Faict, in congregatione decanorum anni 18G8, statuit modo sequenti :

« Ad prsecavendos errores, vitandaque incommoda, facultatem anno 1845 concessam et 20 Januarii 18üG confir-matam et ampliatam, vi cujus « parochi confessarios pro aliqua parte dioecesis approbatos admittere poterant ut in suis parochiis verbum Dei prsedicarent et confessioncs fidelium exciperent», abrogandam esse duximus, prout praesentium tenore abrogamus; declarantes, ab harum promulgatione, pastores, vicepastores, cselerosque confessarios tam sseculares quam regulares, approbatos esse tantum et jurisdictione instructos pro decanatu in quo ministerium exercent, et pro communitatibus (communes civiles) alterius decanatus, si quse sint, suae conterminis; nisi in litteris suae jurisdictionis ampliorem jurisdictionem acceperint.

» Declaramus lamen ilia, quae annis praïfatis concessa fue-rant, firma manere quoad facultatem concionandi, quoad admissionem decanorum, quinimo simpliciter approba-torum omnium, quoties de excipienda confessione sacer-dotis agitur, aul etiam personte alicujus laïcse graviter decumbentis et alii confiteri renuentis. »

72. — 2^a Qucestio: Quoad alios qui egent approbalione episcopi, pro confessionibus ssecularium.

Circa banc approbationem tria inquiruntur, scilicet; 1° quisnam liane approbationem concedere possit; 2° cu-

jusnam cpiscopi requiratur approbalio; ö⁰ qusenam sil liujus episcopi hac in re potestas.

r. In Tridenlini decreto, nomine episcopi inlelliguntur, non solum episcopi dicecesani, scd el omnes qui habent jurisdictionem episcopalem, ut vicarii aposlolici, capitula sede vacante, vicarii generales, et quicumque ab episcopo ad id depulatus fuerit, cum episcopi jurisdictio ordinaria delegari possit.

q. Cujusnam episcopi requiritur approbatie? u. Requiritur et sulïicit approbatie episcopi loci in quo confessiones excipiendce sunt.

Requiritur quidem : nam, quidquid olim desuper tenue-rint varii graves auctores, id jam est, juxta Lig., omnino tenendum post varias decisiones pontificias, et juxta stabilitam praxim.

Su/ficit quidem. Unde, ait Dens, non requiritur approbatie ab episcopo illius confessarii, ul luc in aliena dioecesi approbatus confessiones excipere possit; nee requiritur etiam approbatie ab episcopo ipsius pcenitentis, ut hie in aliena dioecesi absolvi possit ab approbatis ibidem; constat ex praxi universali.

Quum autem dubium moveri possit cujusnam episcopi requiratur approbalio 1° pro navigantibus in oceano, 2° pro capellanis mililum, sic tenendum videtur, juxta Gury:

Quoad navigantes in oceano. Excepto mortis articulo, ubi quivis sacerdos absolvere potest, ex consuetudine universali requiritur el sufficit approbalio episcopi loci a quo suscipitur navigatio.

Quoad capellanos rnilitum. 1° Hi capellani milites suos ubique, sine licenlia seu approbalione episcopi, absolvere possunt, si ad curam militura specialiter delegati sint vel a Papa, vel a capellano majori (le grand aumunier), modo bic capellanus major sil a Papa approbatus. 2° Si vero hac speciali delegatione careant, prout ordinarie contingit, pos-

sunt quidem audire confessiones in dioecesi cpiscopi a quo approbalionein suam acceperunt; imo etiam in aliis dioj-cesibus quas transeunt, vel in quibus non nisi brevi in-tervallo, v. g. in castris, morantur, idque ex tacilo consensu episcoporura et ex consueludine universali; sed, si ibi notabili morentur tempore, v. g. in stationibus aut in prsesidiis, eos invalide absolvunt absque licenlia seu approbatione episcopi hujus loci. Constat ex variis de-clarationibus Romanis.

r. l⁰ Episcopus approbationem limilare quoad certum tempus, locum et personas potest valide, eliam absque justa causa: nam, sicut valide approbationem rccusare, ita pariter eam cum restrictionibus concedere valet. Unde, qui earn obtinet cum restrictione, eam non obtinet pro casibus exclusis. Peccat tamen episcopus, si id sine justa causa facial.

Unum excipitur quoad confessarios regulares, scilicet quod episcopus, regulares approbando, eis probibere non potest quominus confessiones tempore paschali audiant, ut ex decreto Romano anni '1GG8 constat.

2° Pariter, episcopus approbationem concessam revocare potest valide, eliam absque justa causa: nam approbatio, etiam injuste revocata, jam exislere desinil; peccat tamen, si id sine justa causa facial. Id etiam potest episcopus relative ad confessarios regulares, si hi ab eo absque examine fuerint approbali; si autem prsevio examine fuerint ab eo approbali, approbatio revocari non potest nisi de justa causa confessionem concernente, ut ex bulla Superna clare docet Lig.

o⁰ Episcopus approbare potest valide sacerdolem ex-traneum, etiam tantum transeunlem, quin is ibi ullum domicilium habere debeal; id ex universali consueludine constat.

Clarilalis causa, agimus 1° hocce N⁰ de religiosis con-fessiones cxcipienlibus; 2° Nquot; sequent!, de religiosis et monialibus suam confessionem instiluentibus.

q. A quonam jurisdictionem el approbalionem ad confes-siones excipiendas accipiunl religiosi proprie dicti?

r. Religiosi proprie dicti, seu quorum constitutiones a sancta Sede approbatss fuerunt,

1° Jurisdictionem accipiunt immediate a Papa; non vero ab episcopo loci, cum a jurisdictione ejus sint exempti;

2° Approbalionem autem, qua hac jurisdictione uli va-leant, accipiunt a superioribus sui monasterii vel ordinis, pro confessionibus suorum; et ab episcopo loei ubi con-fessiones excipiendje sunt, pro confessionibus scecularium, ita ut hfec episcopalis approbatie sit conditio sine qua non ad has confessiones valide excipiendas. Quod requi-ratur episcopi approbatie pro confessione scecularium, patet ex decreto Tridentino, N⁰ 70 citato, ubi dicitur: confessiones scecularium; et, quod htec non requiratur pro confessione suorum, constat ex hoe, quod illud decretum nihil immutaverit in antiqua disciplina pro confessione regularium.

Dixi non requiri approbalionem episcopi, ad excipiendas confessiones suorum; non vero suarum monialium, quia pro his semper specialis requiritur episcopi approbatie, ut infra dicetur.

2° Illi sseculares qui sunt quasi de familia, i. e. qui, continui commensales, diu noctuque in domo commo-rantur, ut v. g. famuli, qui familise quasi incorporantur.

oquot; Dispulatur autem an nomine familiarium venianl alumni conviclores, qui pecuniam tribuunt ut, ibi commo-rantes, viclum, doctrinam et educationem a magislris accipiant. Id communius Neganl auclores, atque senten-tiam suam confirmare jam contendunlex decisione Romana anni 1848. Verum Gury et Ballerini, cum pluribus gra-vissimis theologis Romanis, valde probabiliter Affirmant, et dicunt hos alumnos vere esse familiares, citanlque plures ordines religiosos et congregationes sseculares qui-bus hoe familiaritalis privilegium agnitum fuit. Ad de-cisionem anni 184.8 respondent, illam fuisse datam pro casu specialissimo, quae proin ad casus alios minime ex-tendenda est.

Q. A quonam liane jurisdictioncm el approbalionem ac-cipiunt religiosi improprie dicti?

r. Religiosi improprie dicti, cum ab episcopo plane dependcant, ab eo jurisdictionem et approbationem ac-cipiunt; qua jurisdictione uti non valent nisi intra limi-tes suae approbationis, cum sub hoe respectu confessa-riis stecularibus sequiparentur.

1° Regulares in monasterio degentes, non possunt confiteri, saltern ordinarie, extra ordinem suum, sine consensu superiorum suorum; imo nee, in monaslerio, al-teri quam designato ab ipso superiore.

2° Regulares extra monasterium degentes seu iter fa-cientes, non possunt confiteri nisi socio, si quem idoneum habeanl; si vero non habeant, confiteri possunt cuilibet sacerdoti approbato, sive regular! sive sajculari.

Distinguendum est inter moniales claustrales et non claustrales seu religiosas improprie dictas.

1° Quoad claustrales. Illoe moniales, licet sint a juHs-dictione episcopi loci exempt® et regularibus sui ordinis subjects, conliteri non possunl nisi sacerdoli, sive regular! sive sseculari, qui ab episcopo loci sit specialiter pro ipsis approbatus; ita ex variis constitulionibus Pon-tificum. lino, confessarius approbatus pro uno rnonaste-rio, non potest valide excipere confessiones monialium claustralium alterius monasterii, nisi in genere pro mo-nialibus iuerit approbatus.

Illa tarnen, juxta Gury, intelligenda sunt de monialibus qiue m monasterio degunt. Nam, quod spectat claustrales quaj casu extra momsterium versantur, illse etiam simplicem confessarium, pro monialibus non approbatum, adire pos-sunt; si enim h® moniales peregrinantes solis confessariis specialiter approbatis confiteri deberent, sospe sacramenlis poenitentise et Eucharistise ipsis carendurn esset, quod nimium foret incommodum.

Praiterea, ad favendum libertati confessionis harum monialium quse in electione confessariorum adeo arctan-tur, ex variis Ecclesia? statutis constat, quod episcopi et alii monialium superiores tenentur ipsis exhibere, praeter confessarios ordinarios, i⁰ bis vel ter in anno confessarium extraordinarium, cui illse sallem se prsesentare debent; 2° confessarium particularem, tum in articulo mortis, si petant, tum aliquando in vita, pro certis saltem vicibus, si monialis recuset confiteri confessario ordinario. (Vide statim dicenda in parüculari quoad dioecesim Brugensetn.)

2° Quoad moniales non claustrales. Quum ea quie de confessariis ordinariis et extraordinariis modo diximus, intelligenda sint de solis monialibus claustralibus, penes episcopum loci est determinare, an velit ut illa sint appli-canda vel non applicanda monialibus non claustralis, cum

erga eas omnia ab ejus voluntate pendeant; ac proinde hac in re statutis cpiscopalibus slandum est. Attamen, ait Gury ex Bouvier et Gousset, episcopi, assignantes his feminis confessarios ordinaries et extraordinarios, non videntur tollere a parochis facultates ordinarias quas vi tituli sui habent, excipiendi confessiones earnm quse in sua parochia versantur. Id tarnen in dicecesi Brugensi non obtinet, ut ex statirn dicendis patebit.

« Monialium vel sororum cujusvis ordinis vel congrega-tionis religiosse a Nobis aut a sancta Sede apostolica approbate, confessiones excipere deinceps liceat solis confessariis earum ordinariis et extraordinariis a Nobis constitutis vel approbatis, nisi aliter lieri jubeant statuta vel consuetudines monasterii legitime approbate. Confessiones monialium claustralium si abler fuerint institute, invalids prorsus sint ac nulte. Confessariis extraordinariis assimilabuntur presbyteri, lum saiculares, turn regulares, auctoritate nostra missi ad quarumcumque monialium aut sororum domus, ut ibidem tradant stadium exercitiorum spiritua-lium, quo durante, omnes sorores professse, novitise, et scholares, atque puelte ibidem educationis causa commo-rantes, bis presbyteris legitime confiteri poterunt.

» Confessarii extraordinarii monialium et sororum Nobis subjectarum quater in anno, non vero srepius, nisi rogati et debite concessi, videlicet in singulis hebdomadis quatuor temporum, aut, iis impeditis, circa id tempus, sese prse-sentent, eisque tam superiorissse quam caeterse moniales et novitise, praesentes se sistant. Confessarii vero ordinarii, etiam monialium exemptarum, a confessionibus audiendis tune omnino abstineant. Si qua autem monialis, maxime infirma, non ex animi levitate, neque ex indiscreta affectio-nis singularitate, extra pradicta tempora extraordinarium monasterii, vel peculiarem pelat confessarium, illi ad quos

special, videlicet superiorissa, director, aut confessarius ordinarius, haud se difficiles in eo concedendo prasbeant, dummodo confessarius qui petitur, pro aliqua dicecesis parte sit simplicifer approbatus. Ilujus tarnen peculiaris confessarii concessionem, extra casum gravis infirmitatis, Nobis reservamus pro monialibus claustralibus, quibus hunc in finem liber ad Nos semper patebit recursus. Liceat etiam monialibus quae cum superiorisslt;B licentia ad tempus extra monasterium versantur, cuicumque nostra; dioecesis confessario confiteri. »

Quadruplici articulo dicimus 1° in genera, de reserva-tionis natura, 2° in specie, de casibus papalibus, 5° in specie, de casibus reservatis in dicecesi Brugensi et dioecesi Gandavensi, 4° de eorum absolutione.

r. Reservatio casuum est restrictio seu limitatio jurisdi-ctionis, seu est negalio potestatis absolvendi a certis pec-catis, salva potestate absolvendi a cseteris.

r. Cum, juxta praxim in Ecclesia usitatam, non rescr-ventur nisi alrocia el graviora crimina, ut loquitur Tri-dentinum, reservationis fines sunt, 1° ut judicium et remissio peccatorum gravium confessariis peritioribus committan-tur; 2° ut fideles malitiam et gravitatem hujusmodi peccatorum melius intelligant, et ab eis magis abhorreant. q. An casus reservandi poleslas Ecclesitc compelii? r. Affirmative. Datur itaque in Ecclesia potestas re-

servandi casus, a quibus proin simplices confessarii absque special! facultate absolvere nequeunt. Constat ex Tridenlino; item ex dictis supra: nam Ecclesise compe-lit potestas jurisdictionem dandi aut limitandi, ergo et casus reservandi.

Q. Quibusnam in Ecclesia competil hwc potestas? r. Competit solis Ecclesiae prselatis, i. e. iis solis qui habent jurisdictionem in utroque foro, interno et externo. Ratio est, quia ad eos solos qui jurisdictionem in so-cietatem lldelium conferre possunt, pertinet hanc jurisdictionem limitare.

Ilinc, casus reservare possunt 1° Papa pro tota Ecclesia; 2° episcopi pro sua dioecesi; 5° illi qui jurisdictionem episcopalem habent, erga proprios subditos, ut superiores regulares erga suos.

76. — q. An et quomodo reservatie differt a censura? r. Reservatio peccati non est confundenda cum censura, scilicet cum excommunicatione vel suspensione vel interdict o.

Etenim, reservatio alicujus peccati est restrictio juris-dictionis in confessario quoad illud peccatum, et personam confessarii immediate attingit. Censura vero est poena spiritualis qua certus peccator contumax usu quorumdam bonorum spiritualium privatur, et personam ipsius delinquentis immediate attingit.

Altamen, quod spectat censuras, animadvertendum est quod alitc esse possint reservalse, et alios non reserva-Ise, prout superior earum absolutionem sibi reservavit, vel ordinariis ministris concessit.

q. Quotuplici modo reservari potest aliquod peccatum? r. Duplici modo: vel 1° potest reservari simpliciler scu ratione sxii, i. e. sine censura; et tales sunt ordi-

narie casus episcopales, et fere unus casus papalis, nempe contra falso accusantes saoerdotem de sollicitatione ad turpia. Vel 2° polest reservari unice propter censuram reservatam huic peccato annexam; et tales sunt omnes casus papales, uno statim citato casu excepto.

Q. Quomodo inter se differunl reservatio peccati ratione sui, et reservatio peccati ratione censurae reservatte an-nexje?

r. Differunt in hoc, quod a priori reservalione incur-renda, saltern per se, non excuset ignorantia reserva-tionis: quia, sive poenitens notitiam habuerit, vel non habuerit reservationis, nihilominus restricta manet, saltern ordinarie, confessarii potestas. Duin, e contra, a posteriori reservatione, saltern in casibus papalibus, excusat ignorantia censura; quia in censura spectatur praecipue ratio poena? medicinalis, qute tantum in contumnces infligitur; et proin, deficiente censura, non incurritur reservatio peccati. Dixi saltern ordinarie: nam vide exceptionem infra, N⁰ 9j in 2quot;.

r. Quum sit principium generale, quod omnis reservatio, sive peccati ipsius sive censura, immediate afficiat ipsum confessarium, civjus potestatem restringit; hinc, juxta opinionem probabiliorem, deducere licet, quod nihil re-ferat an poenitens peccaverit in propria vel in aliena dioecesi ubi hoc peccatum reservatum est vel non reservatum est, ut pro hoe ultimo casu constat ex decisione Rom. anni 1875. Vide Vindicias Atphonsianas, pag. S2a. Ratio est, quia hi et similes casus hac unica solvuntur regula ; Reservatio afficit immediate confessarium, non vero pceniten-tem. Attende igitur ad hoc solum, ait Gury, utrum confessarii potestas restricta sit, necne.

Attamen communiter admittitur restrictio sequens, scilicet: si quis peccaverit in sua dioecesi ubi hoe peccatum est reservatum, et confiteatur confessario communi alterius

dicccesis ubi rescrvatum nou est, ex Bulla Superna, Cle-mentis X, (qua) loquitur de confessariis regularibus, sed quae extendenda est ad confessarios saeculares) absolvi non posset si sic exierit in fraudem reservalionis, i. e., juxta probabiliorem Liguorii sententiam, si exierit, non quidem ob aliquem finem honestum, quod licet, sed ob princi-palem finem declinandi judicium suorum superiorum et absolutionem obtinendi, imo, juxta Passerini, simpliciter ob finem absolutionem obtinendi.

Nota. Prselati aut superiores regulares, pro suo ordi-ne vel monasterio reservare possunt quosdam casus a Clemente VIII delerminatos; suntque numero undecim, inter quos numerantur apostasia, egressio nocturna et furtiva e monasterio, furlum grave e bonis monasterii, etc. Alia aulem reservare non possunt, sine consensu capituli generalis pro tota religione, et capituli provincialis pro tota provincia.

77. — q. Qucenam concliliones ordinarie requirunlur ut pcccatum aliquod censendurn sit reservatum?

r. Quemadmodum superior potest non reservare pec-catum, ita etiam potest apponere certas conditiones sine quibus peccatum non sit reservatum. Existunt tarnen conditiones qusedam generales seu ordinarite, quse juxta praxim Ecclesise et communem sententiam doctorum requiruntur, et quas proin omnis reservans admittere seu subintelligere censetur si contrarium non declaret. Sunt autem quinque sequentes; requiritur,

1° Ut peccatum sit a pubere commissum, nisi aliter exprimatur, quemadmodum apud nos exprimitur. gt;Etas autem pubertatis, jure canonico, est 14 annorum pro ma-ris, et 12 annorum pro feminis.

5° Ut peccatum sit externum. Undo non re§crvantur peccata mere interna, v. g. lucresis mere interna: interna

enim peccata sunt ssepe dubia, el mortalla a venialibus non facile distinguuntur, et proin illorum reservatio pru-dens non foret.

4° Ut sit in sua specie consummatum, quia odiosa sunt restringenda; et sic, casum homicidii non incurrit ille qui hominem graviter vulnerat, etiarn cum intentione illum occidendi. Secus est, si reservans contrarium in particulari deciaret, ut v. g., apud nos, bcstialilas, ad quemlibel actum exlernum deducta cum intentione comurnrnandi.

3° Ut adsit certitudo de peccato et de reservatione, quia odiosa sunt restringenda. Unde, 1° certo non adest reservatio in duhio facti, i. e. in dubio an peccalum, certo reservatum, fuei'it vere a pcenitente commissum, vel an peccatum ab ipso confessum omnibus gaudeat conditionibus ad reservationem requisilis. 2° Juxta sententiam quam Lig. vocat communem et probabilissimam, neque adest reservatio in dubio juris, i. e. quando dubitalur an lex quae reservationem inducit, comprehendat hunc vel illum casum, tale vel tale peccatum, v. g. an reservatio sodomiac comprehendat necne sodomiarn imperfectam.

r. Casus papales seu pontificü sunt casus quorum absolutie reservata est Papse; ita ut ne quidem episcopi ab iis absolvere valeant, nisi facultatem a Papa immediate vel mediate obtinuerint.

Fere unicus est casus papalis qui ratione sui seu sine cen-sura est reservatus, scilicet contra falso accusantes sacerdo-tem de sollicitatione ad turpia, ut jam dictum est. Reliqui vero non reservantur nisi propter annexam censuram reser-vatam. Unde, hoe primo casu seposito, ilia qua3 in sequen-

tibus dicentur, intolligenda sunt de casibus papalibus ratione censurse reservatis.

1° Papales reservantur ratione censurai; episcopales vero, ratione sui, et ut plurimum absque adjecta censura.

2° Papales a reservatione eximuntur ob ignorantiam censurse; quoad episcopales vero, juxta sententiam Liguo-rii, quae est multo communior et practice tenenda, ob valorem sacramenti, a reservatione non eximuntur ob ignorantiam reservationis, nisi reservans alitor declaret, ut infra, N⁰ 93 in 2°, declaratur. Praecipua ratio cur non eximantur, est, juxta Lig., quia reservatio non est quidem pcena respi-ciens poenitentes, sed est restrictio jurisdictionis respiciens confessarios. Nee dicatur Ecclesiam in casu supplere: nam jurisdictionem tantum supplet in errore communi, non vero in casu particular!. Vide Vindicias Alphonsianas. Si autem episcopus cuidam casui forte annectat censuram, hanc non censelur annectere principaliler, sed tantum accidenlaliter sen ad peccatorem magis a peccato absterren-dum; et proin, cessante ob ignorantiam censura, idee non cessat ipsa reservatio.

5° Papales de se extenduntur ad totam Ecclesiam; episcopales vero ad solam et totam reservantis dicecesim.

79. — Plurimi sunt casus papales; hique successu temporis numero creverunt. Continentur autem, alii in corpore juris, alii in bullario Romano, alii in bulla Coence Domini, sic dicta quia, a sseculo probabiliter XV usque ad Clementem XIV, Romai in coena Domini quotannis publico legebatur.

Hi omnes casus non reservantur, ut dictum est, nisi ratione censura. Atqui censura, utpote pcena, non ligat

nisi perlinaces, quales non sunf illi qui earn ignorant. Quuin aulem, practice, poenitentes hos casus seu censu-ram ut plurirnum ignorent, et ita reservalioni nou sub-jaceant, consequenter non est cur confessarius multum solücilus sit de singulorum casuum papalium notitia sibi comparanda.

Sed jam animadvertendum est, quod casus papales nu-per, scilicet ab anno 18G9, in immensum decreverint numero, quum Pius IX, per constitutionem Aposloliccc Sedis, limitaverit censuras reservatas sentenlise latse; quarum proinde censurarum jamjam in vigore permanen-tium notitia a confessariis comparari facile potest. Hanc constitutionem vide in tractatu De Censuris, articulo IV.

Ex dicta Pii IX constitutione colligitur, jam in vigore permanere, quoad excommunicationem, tantum duo-decim casus summo Pontifici specialiter reservatos; et octodecim casus eidem simpliciler reservatos. Interim, op-portunum judicamus hie qusedam animadvertero de ca-sibus 1° hseresis, 2° apostasise, 5° absolutionis complicis in materia turpi, 4° percussionis clerici vel monachi; de reliquis in dicto tractatu acturi. Itaque ;

Intelligitur hseresis formalis, i. e. error voluntarius et pertinax contra aliquam fidei catholicse veritatem, in eo qui se christianum profitetur. Igitur, ad hunc casum incurrendum, tria adesse debent, scilicet:

1° Requiritur, ex parte inlellectus, error contra doctri-nam catholicam, i. e. contra id quod est divinitus re-velatum et ab Ecclesia credendum proponitur.

2° Requiritur, ex parte voluntatis, voluntarium et per-tinacia, qua aliquis de fidei doctrinis dissentit, imo vel tantum dubitat. lis assimilantur hsereticorum receptores, fautores et defensores, modo id sint in causa hseresis, i. e. si hoereticis qualenus hccrcticis auxilium praestent.

A reservalione cximit ignoranlia, eliam graviter cul-pabilis, modo non sit affectata. Adde insuper quod, ut hie el in reliquis casibus adsit rcservalio, adesse de-beant omnes conditiones, de quibus supra, N^u 77, ad constiluendum casum reservatum rcquisitte; et sic v. g. in casu prsesenti, non suilicit hseresis mere interna.

5° Requiritur, ex parte subjecti, professio religionis chri-stiance heterodoxse, ut sic distinguatur lueresis a paganisme et judaïsmo. Vide plura De Censuris, N⁰ 24.

Intelligitur apostasia« /iele chrisliana, seu qua christianus, non quidem per vim aut metum gravern, sed sponte fidem totaliter deserit, turn ad aliam religionem, v. g. judaïsmum aut paganismum amplectendum, tum ut nullam aliam amplectatur, quales sunt increduli moderni, ad atheïsmum seu ad nullam religionem transeunies.

Non vero intelligitur bic apostasia ab online, i. e. qua quis, in majori ordine constilutus, clericatum illegilime deserit cum intentione semper vivendi in slatu laïcali; nee intelligitur apostasia a religione, i. e. qua quis, absque legilima facultate, ordinem religiosum proprie dictum in quo professus est, deserit, animo nunquam ad illum rever-tendi nee ad alium transeundi. Yide plura De Censuris, N⁰ 54.

Ut ex constitutione Pii IX Aposlolicce Sedis liquet, ex-communicationem Papa? specialiter reservatam incurrunt confessarii absolventes complicem in peccalo turpi, eliam in mortis articulo, si alius sacerdos, licet non approbatus ad confessiones, sine gravi exorilura infamia et scandalo, possit excipere morientis confessionem.

Vide in Iraclalu De Censuris, N⁰ 24, ad decimam cen-suram, nolationern adjectam. Ilic aulem adjungimus quas-dam animadversiones relative ad bunc casum.

Itaque, juxta diclam constilulionem, nullus confcssa-rius complicem smim in peccalo turpi absolvere potest, turn licite turn valide, excepto mortis arliculo seu peri-culo et deficiente quocumque alio sacerdote qui munus confessarii obire valeat.

Dico 1° licite; ita ut, si quis absolvere prsesumat, ex-communicationem Papte reservatam ipso facto incurrat.

Dico 2° valide: caret enim confessarius omni jurisdi-ctione erga talem suum complicem, donee ille ab alio absolulus fuerit; ita ut invalida sit absoiutio ab ipso im-pertita, non solum quoad peccatum turpe cujus fuit par-ticeps, sed etiam quoad cafitera peccata quorum in eadem confessione se accusal. Attamen, deleto hoc peccato per absolutionem ab alio impertitam, jam cessat prohibitio, et reviviscit jurisdictio confessarii complicis quoad cjetera peccata. Nihilominus valde avertendi sunt fideles ne post-ea, secluso necessitatis casu, adeant confessarium complicem, ob reverenliam sacramenti et periculum relapsus.

Dico 5° excepto mortis arliculo seu periculo et deficiente...: nam tune complicem absolvere polest et debet, si nempe deficiat quicumque alius sacerdos, etiam non approbatus, qui pcenitentis confessionem excipere queat; vel, quod in idem recidit, si alius advocari aut accedere nequeat sine infamia aut scandalo; vel si poenitens, juxta Gousset et Gury, aliunde rite dispositus, alteri confiteri recuset. Ratio est, ne liac occasione salus ejus seterna periclitetur.

Sub nomine complicis venit omnis qui peccati capax est, sive sit femina sive masculus.

Gum dicalur in peccato turpi, prohibitio restringitur ad materiam luxurise, nee ad aliam, v. g. detractionem, injustitiam, extenditur.

Quoad hoc luxurise peccatum, quemadmodum de ca-sibus, N⁰ 77, dictum esl, requiruntur qusedam condilio-nes, de quibus sit quteslio sequens :

r. 1° Requirilur ut hoe peccalum sit externum, non tarnen ut sit consummatum; unde sufficere possunt tacius turpes, non vero sufficiunt peccata mere interna, nee probabilius colloquium inhonestum, ut ex verbis Benedict! XIV concluditur.

2° Requirilur ut sit ex utraque parte morlalc, cum non reserventur veniaiia; unde non sufficeret, si v. g. con-fessarius impudice ageret erga feminarn invitam, vel illa erga confessarium dormientem.

5° An autem requiratur ut hoc mortale sit cerium, disputatur: alii cum Lig. tenent Affirmative, quia superiores non videntur veile reservare peccata dubia nisi id expresse declarent; alii, et ita quoque libellum nostrum De casibus reservatis, etsi cum Lig. concordent non reservari peccata dubia, sallem generatim, in casu tamen prfesenti sustinent, confessarium absolvere non posse a dubio casu complicis, quia finis legis, scilicet evitatio novi periculi, id exigit.

4° Requirilur ut sit vere mutuum seu ut adsit vera complicitas; quocirca adesse debet utriusque cooperalio in eodem peccato, seu mulua libidinis manifestatio, ila ut censeri possit peccalum unum quod commisit confes-sarius cum pcenitente. Secus autem est, si ambo graviter et externe peccaverint quidem, sed seorsim, i. c. absque mulua cooperalione, utv. g. in exemplis supra, in 2°, cum tunc non sit unum idemque peccalum, sed duo seorsim peccata. Non aulem refert utrum confessarius hujusmodi peccalum commiseril a susceplo sacerdotio, an vera anlea in statu laïcali, cum semper verificetur quod fueril complex.

Ex decrelo concilii Laleranensis IV, excommunicalio-nem Papa; reservatam incurril, si quis, suadente diabolo, violenias manus injecerU in clericum vel monacham. Licel

muite per canones latse fuerint censura in varia crimina, hsec tarnen excommunicatio prse cseteris est notior, et pro clericis et monachis constituit id quod vocatur pri-vilegium canonis.

Dico \⁰siquis, i. e. omnes excommunicationis capaces, scilicet baptizati, licet impuberes, modo sint rationis et doli capaces; sub quibus etiam comprehenduntur effi-caciter mandantes, consulentes, consentientes, etc.

Dico 2° suadenle diabolo; ({mhus verbis significatur, qnod requiralur percussio graviter sacrilega, ulpole statui cle-ricali vel monachali graviter injuriosa. Proinde, censuram non incurrit percutiens, 1° si deficiat plenus consensus, i. e. si percutiat, correptus ex subila ira, vel in gravi ebrietate, vel ignorans esse clericum aut monachum; 2° si adsit justa percussionis ratio, v. g. si fiat mode-ramine inculpataï tutelse, vel si fiat moderate a superiore erga clericum aut monachum subditum.

Dico 5° violentas viamis; quibus verbis significatur quae-cumque violentia seu actio externa, graviter injuriosa, illata turn clerico vel monacho, tum rebus eis adhteren-tibus ita ut violentia redundet in ipsorum personam, v. g. eos verberare, in carcerem vel in aquam vel in fossam detrudere, vestes deripere vel dilacerare, in faciem spuere, luto vel similibus per contemptum contaminare, equum cui insidet vulneraro, et similia, qua3, licet levia sint re-spectu corporis, gravia tarnen sunt respectu honoris.

Dico 4° in clericum vel monachum. Per clericum intelli-gitur omnis qui saltern tonsuram accepit, etiamsi sit excommunicatus vel suspensus vel interdictus, modo ha-bitum deferat nee fuerit degradatus aut solemniter dopo-situs. Per monachum intelligitur quilibet religiosus utrius-que sexus, sivo professus sive solum novitius.

1° Quoad confessarium absolventem suiirn complicem in peccato turpi, de quo supra, N⁰ 82, quodque consli-tuit casum summo Pontifici specialiter reservatum.

2° Quoad personam quamcumque quse falso denuntiat sacerdotera aliquem de sollicitatione ad turpia, quod pari-ter constituit casum summo Pontifici specialiter reservatum, attamen absque censura, ut constat ex constitutione Benedicti XIV, renovata a Pio IX anno 18GG, de quo vide DeCensuris, N⁰ 24, ad censuram 10^m ad notationem.

5° Quoad confessarium qui poenitentem vere sollicitat ad turpia. Do quo crimine hie qufedam dicenda remanent, idque per raodum appendicis ad tractationem de casibus papalibus.

Itaque, quamvis crimen confessarii pcenitentem ad turpia sollicitantis nec summo Pontifici nee episcopis sit reservatum, neque adeo inter casus reservatos recensea-tur, de hoc tamen hie agendum esse censuimus; habet enim aliquam cum casibus reservatis analogiam, quum ordinarie pcenam privationis jurisdictionis post se trahat.

q. An datur quandoque ohlicjalio in gcncrc, jure mturah vel ecclesiastico, sacerdotem corruptorem superioribus denun-tiandi ?

r. Jure naturali, juxta Gury, aliquando datur obligatio superioribus denuntiandi sacerdotem vere corruptorem, qui per privatas monitiones ad emendationem perduci nequit; tunc scilicet si agatur de sacerdote valde perieu-loso, sive confessario sive non, seu de eo qui magnum prsebet scandalum, vel multos lideles jam corrupit aut corrupturus prsevidetur; talis enim habetur instar lupi in ovili, quo viso, omnes absque mora clamare debent.

Jure ecclesiastico, de quo solo hie agitur, post varias constiluliones ponlificias quje circa hanc maleriam pro-dierunt, superioribus denuntiandi sunt sacerdotes qui oc-casione confessionis ad inhonesla sollicitant.

Quatuor desuper inquiruntur, scilicet; '1° conditiones requisitse ut crimen sollicitationis, superioribus denun-tiandum, vere existat; 2° obligatio alterius confessarü relative ad poenitentem sollicitatum; 5° modus denuntia-tionis faciendse; 4° poense in reum infligendse.

86. — l^a Qiiccstio. Quid requirilur ut crimen sollicitationis, superioribus demintiandum, vere existat?

r. Ut vere existat crimen sollicitationis, seu ut, vi con-stitulionum apostolicarum, denuntiatio fieri debeat, dua) exiguntur conditiones sequentes:

1° Requirilur ut poenitenti cuicumque, sive sit masculus sive femina, sive consenserit sive non, facta fuerit, quo-cumque modo, sollicitatio ad venerea, jam vel postea, cum confessario vel cum tertia persona, opere vel verbo ha-benda. Si autem tantum dubia fuerit sollicitatio, dicit Lig. communius et probabilius, non adesse obligationem denuntiandi, saltern ordinarie loquendo, quia in poenis benignior est interprelatio facienda.

Nee refert utrum ille sit ad confessiones approbatus vel non, utrum reus jam sit emendatus, aut utrum sollicitatio jam a longo tempore facta fuerit.

In casu aulem quo ipse pcenilens sollicitaverit et con-fessarius sollicitationi consenserit, disputatur an pcenilens confessarium denuntiare teneatur. Affirmant varii, nixi duabus decisionibus Romanis, de quarum tamen vero sensu non concordant auctores. Negat autem Lig., quia, cum pcenilens denunlialionem facere non valeat quin seipsum diffaraet, non censetur Papa eum ad tantum onus obligasse; tum quia odiosa sunt restringenda. Vide Vindicias Alphon-sianas, pag. 579.

confessionem, scilicet uno e quinque modis sequenlibus, qui in constilutionibus exprimuntur:

Vel 1° in ipso confessionis sacramenlalis actu. Censetur quoque sollicitaiio facta in ipsa confessione, si confessarius in confessione poslulaverit a inuliere ubi habitet, et earn domi sollicitaverit; vel etiam si, eam domi sollicitet tam-quam personam cujus indolem et fragilüatem ex ejus confessione cognoverit, idque verbis aut alio modo in-nuat, ait Gury.

Vel 2° immediate an/e confessionem; vel immediate pwi confessionem, ut si v. g. confessarius, antequam ad alia se diverterit, post confessionem statim ducat personam ad cubiculum ut ibi securius sollicitet.

Vel 5° occasione confessionis; ut v. g. si sacerdos, vo-catus ad audiendam confessionem personaï tegrotantis, eam ad turpia alliciat, quin lamen confessionem excipiat.

Vel 4° prcctextu confessionis; ut v. g. si sacerdos qui, sub prsetextu confessionis audiendse, adstantes e cubiculo amoveat, ut sic solus cum segroto manere possit, et eum sollicitet.

Vel 5° cum simulatione confessionis, si sollicitet sive in confessional!, sive in alio loco ad audiendas confessiones deslinato aut electo. Quibus verbis cum smiitozone confessionis.... Pontifex designat sacerdotem qui sollicitat, non quidem occasione vel prsetextu confessionis, sed simplici-ter simulando se in dictis locis confessionem audire.

87. — 2» Qucestio. Ad quid tenelur confessarius relative ad pcenitenlem qui confitelur se fuisse sollicitalum? r. Confessarius ille ad tria tenetur sequentia : 1° Nee ipse nee superiores, ait Gury, facile fidem ad-hibere debent mulieribus sacerdotem de sollicitatione ac-cusantibus; sed sedulo pensandte sunt varise circumstan-tiae rerum et personarum. Non semel enim visse sunt muliercuke, qua3 ex invidia, odio, zelotypia, aliove mo-

tivo perverso clericos prorsus innocentes atrociter calumniate fuerint. Omnia igitur adjuncta maturo examine pensanda sunt, prsesertim quando mulieres videntur facile praecepto denuntiationis faciendte obtemperanles. Pius IX post Benedictum XIV, ut supra dictum est, voluit hoc falso accusantium peccatum esse Papa3 specialiter reser-vatum.

2° Si sollicitatio confessario videatur, non quidem dubia, quum, juxta dicta, probabilius tune non adsit obligatio denuntiandi, sed moraliter certa, menere debet poeni-tentem sollicitatum de gravi obligatione quam, jure saltern ecclesiastico, regulariler contraxit reum denuntiandi superioribus ecclesiasticis, sen ordinario loci in quo crimen commissum fuit, sive poenitens sollicilationi consen-serit sive non.

Dico regulariler: nam, si ex denuntiatione poenitenti vere immineat grave periculum aut grave damnum, cessat interea, juxta Dens, hsec obligatio; nisi tamen ex omis-sione bonum commune religionis graviter periclitetur. Non autem sola indignatio denuntiati sestimanda est grave malum in comparatione maximi mali impediendi. Dein, denuntiatio non est poenitenti onus nimis grave, siqui-dem, etiamsi sollicitationi consenserit et cum sollicitante peccaverit, hoe non teneatur manifestare, sed tantum quod fuerit sollicitatus.

5° In casu ubi denuntiatio facienda est, confessarius eam poenitenti imponere tenetur; et quidem, ait Gury, eum absolvere non potest, nisi ille obligationi sute sa-tisfecerit; vel saltem, si temporis angustiaa absolutionem differre non patiantur, nisi ille su£e obligationi se brevi satisfacturum promittat.

non fuit a jure positivo determinalus; unde, talis eligen-dus est qui ad finetn legis assequendum aplior videlur.

In denuntiatione, tria indicanda sunt, ait Dens: 1° ipsum sollicitationis crimen, cum circumstantiis loci, temporis, etc., ut ordinarius judicare valeat an crimen lege designatum reipsa commissum fuerit; 2° nomen sacerdo-tis sollicitantis, ut ab ordinario accersiri, et, si reus de-prehendatur, puniri possit; 5° nomen et domicilium de-nuntiantis, ut ordinarius de veracitate illins inquirere, ipsumque, si opus fuerit, testem vocare valeat.

Dens tres assignat modos hujus denuntiationis faciendlt;e, scilicet, vel 1° persona sollicitata ordinarium accedat, si facile fieri possit, hicque modus est prse cteteris eflicax et securus; vel 2° persona sollicitata ad ordinarium scribat; vel 5° ipse confessarius, de licenlia pcenitentis, scribat, omisso sollicitantis nomine quod confessario scribenti mansit ignotum; sed nomen illud, sive a poenitente, sive a terlio aliquo rem ignorante, sub aliquo praïtextu scri-batur in charta separata, quse epistolae includatur.

r. Quoad has poenas, variae fuerunt statutse, quibus Ben. XIV adjecit interdictum perpetuum a celebratione missje. Sed ha; poena;, juxta Gury, relinquuntur episco-porum arbitrio, cum in bulla dicatur: Ordinarii inquiranl, et proccdanl contra sollicitantes; adeoque censent Scavini, Gury, etc., allegantes decisionem sacra; Poenitentiaria? anni '178j, hoc Benedicti XIV interdictum tantum esse sentontia; ferendse.

JSola cum Gury. Superiores, cognita certo criminis veritate, valde cautc procedere debent ut reum corripiant pro delicti gravitate; nee promiscue culpam jam dudum prteterilam, ve! casu ex fragilitate habitam, sicut recentem,

vel ex consuetudine commissam, puniant; ilem, ut simul bono religionis, sacerdotii, et rei ipsius consulant, scandala et rumores prsecavendo in quantum fieri potest.

Pro casibus episcopalibus, in singula dioecesi reservatis, quisque confessarius consulat libellum suum Dc reservatis, auctoritate proprii episcopi confectum.

Nos autem, quoad libellum nostrum, anno ISOS auctoritate episcopi Fallot de Beaumont in lucem editum et in dicecesi Brugensi el dicecesi Gandavensi obligans, tra-dimus sequentia.

90. — q. Quamam apud nos condiliones requirunlur ut peccatum aliquod sit reservatum ?

r. Etedem requiruntur conditiones generales quas supra, N⁰ 77, tradimus; excepta Iquot; conditione, scilicet quod peccatum debeat esse a pubere commissum; quam conditio-nem proprie quidem non admittit episcopus, sed nihilo-minus concedit facultatem omnibus confessariis in sua dioecesi admissis, absolvendi ab omnibus casibus, quo-cumque modo Papae vel sibi reservatis, etiam ab abortu et haeresi, et a censuris annexis, servatis servandis, omnes confitentes 1° ad primam communionem, vel 2° ad confirmationem, vel ö⁰ ad matrimonium; quibus ex posteriori concessione Illustrissimi Malou, pro dioecesi Brugensi, 4° adjunguntur juvenes confitentes infra quin-denam antequarn ad militiam proficiscanlur; et ex concessione Illustrissimi Faict, anno 1874, juvenes, sive definitive sive ad aliquod tempus a militia reduces, quando primum ad confessionem acccdunt.

r. Hi casus sunt duodecim sequcntes, quorum authen-ticam explicalionem subjungimus:

1° Raptus virginis. Per raplum virginis inleliige, quo vi abducalur contra suam voluntatem, libidinis aut matrimonii contrahendi causa.

2° Homicidium. Homicidium directe voluntarium; ho-micidium autem clerici reservatur Pontifici.

5° Incendium. Inccndium deliberalum, quod ex proposito ftictum est, sive sit ecclesia, sive domorum, aut alio-rum sedificiorum, sive frugum.

4° Sodomia. Sodomia reipsa consummata cum eodem sexu; aut beslialilas ad quemlibet actum externum deducta cum intentione consummandi; et ejusmodi graviora.

G° Hccresis. Hcercsis vera et interna, externo signo ma-nifestata, sive sit publica, sive occulta.

7° Apostasia. Per aposlasiam intellige: 1° illam, quse est a fide, qua quis animo et exterius a fide ex toto deficit; 2° a religione, ut si prorsus religionem appro-batam deserat sine licentia, animo non redeundi ad illam vel aliam, sed sseculariter vivendi; 5° ab ordine, ut si in majoribus ordinibus constitutus propria auctoritate rece-dat ad statum sfecularem; si vero uxorem duxerit, est excommunicatus.

8° Incestus. Incestum inleliige reipsa consummatum cum consanguineis in primo vel secundo gradu; cum affinibus in primo gradu; vel commissnm cum mulieribus reli-giosis professis.

9° Jnjeclio manuum. Injeclio manuum violenta et de-liberata cum Itesione in patrem, matrem, avum et aviam.

10° Adulterium. Adullerium quocumque modo, sive jure, sive facto, sive sola fama publicum; item adullerium occullum, quando est impedimcnlum criminis dirirnens matrimonium.

11° Abortus. Procuratio abortus directe voluntaria, sive foetus sit animatus, sive non; sub quo comprehenditur quseeumque posiliva ad abortum cooperalio, effectu seculo.

12° Perjurium ct fa!sum testimonium. Pcrjurium vel falsum testimonium datum in judicio, id est, unum vel alterum, prsestitum coram judice, sive ecclesiastico, sive laïco, vel ejus delegalo.

Nota. Insuper, in sequentibus, de reservatorum abso-lutione, plurima occurrunt qua3 dioecesi nostras et dicecesi Gandavensi sunt propria.

A casibus reservatis absolvere possunt, 1⁰alii potestate ordinaria, 2° alii potestate delegala, 5° alii aliquando ut communes confessarii, De singulis sigillatim dicimus in sequentibus.

r. Potestate ordinaria, possunt a reservatis absolvere ii omnes qui possunt reservare, i. e. ipsi reservantes, eorum successores, eorum superiores. Hi omnes possunt, non tantum intra confessionern sacramentaliter absolvere, si nempe sint sacerdotes et jurisdictione gau-deant, sed etiam extra confessionem, reservationem aut censuram reservatam peccato annexam tollere.

Hinc 1° Papa a casibus papalibus, et etiam ab episco-palibus, potest absolvere, et ad id quoscumque sacerdotes delegare; licet tarnen, pro casibus episcopalibus, id facere non soleat.

Hinc 2° episcopi absolvere et delegare possunt, 1° pro casibus episcopalibus ; imo 2° quandoque pro casibus papalibus, scilicet si, ex dilatione absolutionis per recursum ad Sedem apostolicam, nimium animabus periculum im-

mineat. Ratio cur episcopi tali gaudeant poleslale in casibus papalibus, est, quia hajc facultas ipsis conceditur ipso jure et annectitur dignitati episcopali, et sic, ipsis competere censetur jure ordinario

Cselerum, quidquid sit de variis dubiis qute circa pote-statem ordinariam episcoporum in casibus papalibus moveri possunt, pro Belgio omnis difficullas evanescit, siquidem episcopi Belgii, vi quinquennalium, et proin potestate delegala, accipere soleant fiicultatem ab omnibus casibus papalibus, etiam bullae Coence, absolvendi, et ad id delegandi. Et sic, episcopus Brugensis, per statula dioecesana, omnibus decanis delegat facultatem absolvendi, non tantum a casibus episcopalibus, sed etiam a quibuscumque papalibus; qua tamen facultate eis uti non licol extra actum confessionis sacrameutalis.

Altamen, in renovatione quinquennalium anno 18G6, hsec facta est restrictio quod, si confessarius ab episcopo accipiat facultatem a casibus papalibus, semper excipiantur casus ahsolutionis complicis, et casus fa I see denunliationis, pro quibus duobus singula vice ad episcopum recurrendum est.

Nota. Interim, relative ad facullates exlraordinarias, episcopi Belgii concilio Vaticano duo sequentia submise-runt postulata:

1° Postulalur ut facultates quae pluribus ordinariis con-cedi solent a s. Sede, et vocantur vel quinquennales vel triënnales vel annales, adeoque singulis quinquenniis vel trienniis vel annis renovandas sunt ac semper renovan-tur, in poslerurn concedantur pro toto tempore quo ec-clesise suae regimini prasunt illi quibus dantur.

2° Postulalur ut reliquse facultates exlraordinariae, qua; pro bono animarum a s. Sede ordinariis conceduntur, in poslerurn non ad aliquot vices, sed a tempus imper-tiantur.

personam constituant, et consequenter episcopali potestate universali ac ordinaria gaudeant, sequitur eos posse, quem-admodum episcopus, turn a reservatis absolvere, turn cui-cumque siniplici confessario concedere facultatem absol-vendi a peccatis in sua dioecesi reservatis.

Nota. Quicumque gaudent potestate ordinaria absolvendi a reservatis, absolvendi facultatem conferre possunt sim-plici sacerdoti, etiam eo fine ut et ipsi apud hunc sim-plicem confessarium, confessionem instiluant et ab eo absolvantur in casu quo peccati cujusdarn reservati rei inveniantur; id ex declaratione Romana constat, el fun-datur in hoc, quod illi superiores non pejoris esse de-beant conditionis quam sui subditi.

r. Potestate delegala, possunt a reservatis absolvere, intra terminos concessionis ipsis facta?, illi omnes qui a supra dictis superioribus potestate ordinaria gaudentibus, legitime delegantur.

Attamen, quoad ilium qui ab episcopo delegatur, ani-madvertendum est, 1° quod accipiens facultatem a casibus papalibus, ideo non accipiat ab episcopalibus; et vicissim, quod accipiens ab episcopalibus, ideo non accipiat a papalibus, etiamsi facti sint episcopates: nisi in utroque casu id ipsis specialiter concedatur; 2° pro dicecesibus Brugensi et Gandavensi, quod ille qui ab episcopo accipit facultatem simpliciter absolvendi a reservatis, ideo non babeat ab hceresi et abortu, qui sunt casus extraordinarii et specialiter reservati, pro quibus proin specialis requiritur facultas.

Nota 1°. Ut supra, N⁰ G3, dictum est, in articulo mortis, quilibet sacerdos censetur delegatus ad absolven-dum de reservatis, seu potius nulla datur reservatio; ita ut reservata tune directe remittantur, et consequenter pcenitens, si convaluerit, non teneatur se pnesentare ha-

benli a reservatis; secus vero, si peccatum reservatum annexam habeat censuram reservalam, cum hsec in mortis articulo non censealur remissa nisi indirecte, et proin cum onere postea, si fieri possit, se prsesentandi habenti a censuris.

Nota 2°. Si non nisi dubium sit hoc mortis periculum, declarat episcopus noster, dictam facultatem generatim competere, tum omnibus confessariis in nostra dicecesi admissis, tum quibusvis sacerdotibus non admissis, in casu quo deficiat admissus, scilicet in ordine ad ministrandum viaticum vel extremam-unctionem. Imo, pro confessariis hic admissis, extenditur bsec facultas 1° ad casum ubi post suscepta exeuntium sacramenta, persevcrante moraliter periculo, segrotus confitetur ad suscipiendam communio-nem per modum devotionis; 2° ad casum ubi quis, ec-clesiam accedere nou valens, domi confitetur, sive ad satisfaciendum alicui prsecepto, sive ad communicandum ex devotione.

Nola 5°. Ex dictis intelligitur, quod poenitens a reservatis, sicut et ab aliis peccatis, absolvi possit duplici modo, scilicet directe vel indirecte. 1° Directe, prout fit ordinarie, i. e. a sacerdole debita jurisdictione gaudente, qui absolvit a peccatis in confessione rite exposilis. 2° Indirecte: remissio indirecta est ilia quao sequitur, non quidem immediate ab ipsa confessarii absolutione, bene vero immediate a gratia sanctificante qua), per absolutionem super alia peccata rite impertitam, in poenitentis anima infun-ditur; idque contingit, tum relative ad peccata qua) poenitens declarare inculpabiliter omisit, tum relative ad peccata declarata erga quse confessarius non nisi limi-tata gaudet jurisdictione. Quum enim per validam absolutionem directam infundatur gratia sanctificans, et quum haec gratia stare nequeat cum aliis peccatis mortalibus, quae non attinguntur seu non expelluntur per absolutionem

indirecte seu mediate, i. e. mediante gratia sanctificante. Sic, quando confessarius, habens a reservalis, rite ab-solvit pcenitentem qui in confessione peccatum aliquod reservatum declarare inculpabiliter omisit; vel quando confessarius communis valide, in certis casibus, absolvit pcenitentem qui declarat non reservata et aliquod reservatum: in utroque casu, peccatum illud reservatum di-mittitur indirecte. Attamen, in casu absolutionis indire-ctse, pcenitenti ordinarie incumbit onus peccata indirecte remissa postea subjiciendi clavibus, i. e. tum habenti a reservatis, si sint reservata, tum communi confessario, si non sint reservata, ut ex infra dicendis patebit.

94. — Q. Inquiritur jam quid in peccata reservata ope-retur absoluiio data ab habente facultatem a reservatis, pot estate sive or dinar ia sive delcgata ?

1° Si reservata sint in confessione exposita, et habens a reservatis valide absolvat. Cum ilia peccata sint directe remissa, ita ablata est reservatie ut, si postea in confessione dcnuo exponantur, communis confessarius ab eis absolvere queat.

2° Si reservatum vel reservata in confessione absque gravi culpa fuerint ornissa, et habens a reservatis validam impartiatur absolutionem. Certum quidem est, illa reservata omissa cum aliis declaratis remissa esse indirecte; et consequenter cum onere, a parte pcenitentis, omissa hsec peccata, simul ac memoriae occurrunt, postea in confessione declarandi. Sed qusestio est, utrum per illam confessionem sublata fuerit reservatie, ita ut pcenitenti licitum sit omissa confiteri apud simplicem confessarium non habentem a reservatis.

Affirmat sententia communis doctorum contra Suarez et paucos; ac proinde earn practice tiito sequi licet ubi-cumque statuta dicecesana contrarium non declarant. Sic,

teste La nouvelle Revue Théologique (G^c année, N⁰ (1, pag. 624), teneri potest sententia hsec communis in dicecesi Mechliniensi ab anno 1872, in Leodiensi, in Namurcensi, in Tornacensi et in Cameracensi, etc., cum ibidem statutu dioecesana id expresse declarent. Secus tarnen foret si hsec omissio contigisset apud confessarium non habentem a reservatis, quum tune omissa reservata declaranda foren t postea apud habentem a reservatis.

Teneri autem non potest hsec sententia, in omnibus dioecesibus in quibus statuta dioecesana sou instructiones confessariorum injungunt conlrarium, conformiter ad sen-tentiam Suarezii, quam quidem Lig. habet ut probabiliorem; idque locum habet in dioecesi Brugensi et dicecesi Gan-davensi, vi libelli nostri a Fallot de Beaumont, in Ullra-jectensi, in Buscoducensi (Bois-le-Duc), etc.; cum ibidem declaret auctorilas dioecesana, .reservalionem in casu non esse sublatam. Secus lamen foret, ut infra, IN'⁰ lol, dicetur, si hujusmodi confessio instituta fuisset in ordine ad lucrandum jubilseum.

5° Si confessio, in qua declarata fucrunt peccala reservata, fuerit invalida. Multum disputatur utrum, etiamsi nullum peccatum sit remissum, sallem non sit sublata reservatio. AJfirmalur, turn cum sententia communissima, in casu quo invaliditas proveniat a parte confessarii; turn cum sententia communiori eliamsi proveniat a parte pce-nitentis seu quia sacrilega fuit haic confessio. Balio est, ait Lig., quia pro confessione sacrilega currit eadem ratio ac pro inculpate nulla: alius enim est finis confes-sionis, alius reservationis: finis confessionis est, ut remit-tatur peccatum; finis autem principalis et directus reservationis est, ut hujusmodi peccata reservata committentes subjiciantur judicio superioris. Ergo, cum subditus peccatum suum supcriori defert, ct pocnitentiam ab eo im-positam acceptat, etiamsi sacrilege confiteatur, jam obli netur finis reservationis, qnamvis non remittatur peccalum.

Usee sentenlia, ait La nouvelle Revue Théologique cutn Suarez, est practice tuta in omnibus dioecesibus in quibus statuta dioecesana illam non prohibent. Sic, illa facultas conceditur in dicecesi Namurcensi, in Tornacensi, in Cameracensi, in Ultrajectensi, etc.

Sed teneri non potest hsec sententia in omnibus dioecesibus in quibus adversantur statula, v. g. in dicecesi Bru-gensi et dioecesi Gandavensi, ubi libellum sic sonat: « Modo evidenter absolutio fuerit nulla, cum equidem totum irritum sit, et sententia absolutionis, et impositio pceni-tentite: quod reservatio non sit sublala. » Secus tamen, juxta Gury cum Lugo et aliis, dicendum foret, si confessio, sive culpabiliter sive inculpabiliter invalida, instituta fuisset tempore jubilsei.

Si autem dicta confessio, a parte poenitentis, invalida et sacrilega fuerit ob culpabilem omissionem unius vel omnium peccatorum reservatorum, et ipsi patroni dietse primse seu benignioris sententise docent, per eam con-fessionem non auferri reservaüonem.

r. Desuper regula generalis est, quod communes confessarii, per se loquendo, a reservatis absolvere non valent, quia circa ea carent jurisdictione.

Dico per se loquendo: nam quatuor citari possunt casus in quibus per accidens bujusmodi absolutio valida esse potest; scilicet, vel 1° illa reservata fuerunt in con-fessione inculpabiliter omissa, vel 2' fuerunt in confes-sione exposita, vel oquot; urget in confitente sacerdote ne-cessitas celebrandi aut aliquod sacramentum ministrandi, vel 4° agitur de articulo mortis. Itaque,

1° Si reservata fuerint absque culpa gravi in confes-sione omissa, ita ut poenitens nullum reservatum confi-teatur, communis sententia tenet, quod directe absolvatur

a peccatis exposiüs, et indirecte a reservatis, i. e. cum onere postea ad habentem a reservatis recurrendi si eorura memor fiat poenitens; sic expresse declarat ac tenendum jubet libellutn nostrum. Ratio est, quia communis con-fessarius habet jurisdictionem in non reservata exposita et in personam poenitentis, licet eum de reservatis directe absolvere non valeat.

2° Si reservata fuerint in confessione exposita a poeni-tente existente in bona fide, i. e. qui vel non existimet peccata ilia esse reservata, vel qui putet confessarium habere a reservatis, communis sententia tenet cum Lig. ut in casu pnccedenti, scilicet quod confessarius valide absolvat directe a non reservatis, et indirecte a reservatis, cum dicto onere. Sic quoque tenendum jubet libellutn nostrum, etiamsi id fiat ex confessarii ignorantia aut inadvertentia culpabili, imo ex ejus sacrilega malitia: ratio est, ne occasione reservationis aliquis pereat.

o⁰ Si sacerdos, reservatis obnoxius, a celebratione abs-tinere non possit sine probabili famaj detrimento, suspi-cionibus vel obloquio, et non babeat copiam nisi confessarii communis, varise sunt auctorum sententiae, quarum forte probabilior, ait Dens, est ea Steyaertü qui tenet quod talis censendus sit non habere copiam confessarii pro ipso approbati, adeoque possit celebrare non confessus, modo ad conlritionem perfectam adnitatur.

Verum, pro nostra ac Gandavensi dioscesi evanescit difficultas, ex eo quod, juxla libellum nostrum, omnibus confessariis in dioecesi approbatis concessa sit facul-tas ab omnibus casibus et censuris tum episcopo turn Papa; quomodocumque reservatis, etiam ab ha;resi et abortu, absolvendi non tantum sacerdotem qui in praefatis circumstantiis celebrare eget, sed et eum qui ex necessitate sacramentum aliquod ministrare tenetur. Unde, in hoc casu, sacerdos tenetur ad confessionem, et confessarius absolvit directe tam a reservatis quam ab aliis.

4° In arliculo mortis, de quo supra, N⁰ Go, simplex saccrdos pcenitentem absolvit valide el quidem direcle ab omnibus peccalis etiam reservatis; indirecte tarnen, cum dicto onere si convalescat, a censuris reservatis in casu quo aliqua ibrto adsit.

96. — Ilic tandem inquirimus an tollantur nee ne, reservatie et censura, in variis casibus, quos bic per modum compendii simul colligimus, in quibus agitur de confessionibus tempore jubilsei vel extra jubilseum apud confessarium a reservatis habentem institutis, ubi in illis confessionibus unum alterumve deest. Itaque inqüiritur an tollantur reservatio et censura, per confessionem in sequentibus casibus institutam:

q. 1° Si confessio inslituatur tempore alicujus jubilwi quod supponalur defectu just en causa; invalidum?

q. 2° Si confessio, facta in jubilceo, vel facta extra jubileeum apud confessarium habentem a reservatis, fuerit invalida?

r. In jubilffio, juxta N^m 94 in 5°, probabilius Affirmative; extra jubilceum, Negative, juxta libellum nostrum.

o. 5° Si confessio, facta in jubilceo, vel facta extra jubikcum apud confessarium habentem a reservatis, fuerit quidem valida et per sacramentalem absolvtionem completa, sed si in ea peccata reserved a fuerint inculpabiliter omissa?

r. Juxta idem libellum. Affirmative in jubilffio ; Negative vero extra jubikeum, quum tunc remaneat onus recurrendi ad habentem a reservatis, licet ilia reservata in bac confessione fuerint indirecte remissa, conformiter ad dicta

q. 4° Si confessio, incoepta in jubilceo, vel incospta extra jubilceum apud confessarium habentem a reservatis, fuerit postea absolula apud simplicem confessarium?

r. In jubilaao Affirmative, juxla Gury, conformiter ad N^m 94, in 5°; extra jubilseum Negative, juxta Dens.

q. Insuper, in supposüo quod in confessione, extra jubi-kmm apud simplicem confessariiim instituia, bona fide confitearis reservata, vel ea confileri inculpabiliter omiltas?

r. Juxta libcllum nostrum, in utroque casu, etsi ob bonam poenitenlis fidem valeat absolutio, non lamen tollitur reservatio; cl proin pcenilens postea, si advertat, recurrero tenetur ad habentem a reservatis; ut dictum est supra, N⁰ 95 in 2°.

Duplici capile dicimus de ministri ollicio l^u in confessione, 2° post confessionem.

Duplici articulo agimus l⁰ de confessarii dotibus et of-ficiis in genere, 2° do ejus agendi ralione cum variis pcenitentium generibus.

97. — q. Quotuplex assignatur confessarii officium? r. Quadruplex assignatur confessarii officium, scilicet 1° patris, 2° doctoris, 5° medici, 4° judicis.

Ut hoe quadruplex officium rite exercere valeat, oporlet ut confessarius babeat certas dates seu qualitates, et ut in confessionibus audiendis evitet certa vitia. q. Qucvnam sunt illce dotes et illa vitia.

requiruntur, juxla s. Thomam, reduci possunt ad tres., quae sunt bonitas, scientia, prudentia.

Ut ex infra dicendis facile intelligetur, honilas prse-cipue requiritur in exercendo officio patris;

Prudentia vero versari debet potissimum circa tria se-quentia ; 1° circa quatuor sacramenti partes, scilicet quoad contritionem, ut de ea rite judicet; quoad confessionem, ut a pcenitente rite instituatur et ut ipse rite interroget; relative ad poenitentiam, ut imponat convenientem ; et relative ad absolutionem, scilicet rite dandam vel negandarn; 2° circa sigillutn rite servandum; 3° circa propriam personam, ad servandam conscientise puritatem in periculosi jTiuneris sui adimpletione.

2° Vitia prsecipua, quibus confessarius in audiendis con-fessionibus exponitur, et quae diligenter ab eo vitari debent, sunt impalientia, prsecipitantia, durities.

Prcenota. Confessarius est pater spiritualis, cum vices Christi optimi patris gerat, vitam spiritualem pcenitenti tribuat, et ideo ab eo patris nomine compelletur. Itaque,

r. Ut veri patris officio fungatur, in eo prsesertim requiritur bonitas. Bonitatis nomine bic intelliguntur duo: 1° status gratise, 2° virtutes necessarise ad munus suum obeundum, quales sunt patientia, gravitas, mansuetudo et fortitudo, castitas, et prsecipue cbaritas; quem chari-tatis affectum poenitenti manifestare oportet tum in con-fessionis initio, tum in decursu, tum in fine, disponendo poenitentem ad veram contritionem. Vide, si libet, latius apud Gury.

subjacet, turn sibi turn pcenitenti: sibi debet scientiam, pcenitenli vero inslructionem.

1° -Sièï.quot; tenelur habere scientiam convenientem qua pos-sit omnibus suis muniis recte fungi, i. e. qua sciat poeniten-tem rite docere, et rectum judicium sacramentale ferre.

r. Ad illud rite determinandum, distinguere oportet inter validam et licitam sacramenti ministrationem.

1° Ad validam sacramenti poenitentise ministrationem, stride sufficit ut confessarius, pollens usu rationis, valeat tum judicare quod ea quse poenitens confitetur, sint peccata; tum super ea, in casibus ubi debita gaudet jurisdictione, debitam proferre absolutionis formam. Attamen, in boe casu, absolutio data a confessario ignaro, etsi a parte confessarii sit valida, invalida esse potest a parte pce-nitentis seu ob posnitentis indisposilionem, i. e. in casu quo bic confessarium ignarum et respectu sui imperitum de industria eligat, adeoque mortaliler peccet.

2° Ad licitam sacramenti ministrationem, non requiritur scientia summa, nee in omnibus sequalis; sed sufficit scientia mediocris et proportionata: 1quot; mediocris, i. e. qua noverit confessarius communia theologiae principia, qua possit casus communes resolvere, de difficilioribus dubitare, ac desuper libros aut se doctiores consulere. Hsec tamen scientia esse debet 2° proportionata, seu quo-dammodo commensurata pro qualitate personarum et lo-corum ubi confessiones excipiendse sunt.

Hinc 1° graviter peccant superiores qui, extra neces-silatis casum, confessarium vere ignarum admittunt vel non revocanl, quia ejus peccato cooperantur.

Hinc 2° graviter peccat confessarius qui, non obstante persuasione se scientia necessaria carere, nihilominus con-fessiones excipit, etiamsi ex sola charitate et obedientia illud faciat. Nee eum, ait Gury, per se excusat appro-batio episcopi; hsec enim non dat scientiarn ex natura rei debitam, nee ejus defectum supplet. Neque scientiarn supplet sola praxis seu experientia, sed earn tantum po-test juvare; sine scientia autem, non inservit sola praxis nisi ad fueum confessario faciendum et ad eum in errores innumeros inducendum, ita ut stepe tamquam principia babeat ea qute controversias subjacent, aut eliam qufe communiter negantur.

r. Confessarius docere seu instruere tenetur duas pceni-tentium classes sequentes:

1° Poenitentes qui ignorant necessaria ad sacramentum bic et nunc rite suscipiendum, i. e. sacramenti partes et dispositiones necessarias, et pra'sertim ilia quse sunt scitu necessaria necessitate medii.

2° Illos qui ignorant ea qute necessaria sunt ad vitam christiane agendam, i. e. obligationes tum communes tum particulares status. Illos tamen qui ignorant ea quae sunt scitu necessaria necessitate prsecepti, per seipsum instruere stricte non tenetur, si ipsi per seipsos vel aliunde ea discere valeant.

Quod spectat poenitentem qui versatur in ignorantia circa aiiam quamdam obligationem in materia gravi, utrum scilicet eum in bac ignorantia relinquere possit, an vero eum instruere teneatur, videndum est an ilia pcenitentis ignorantia ei sit graviter culpabilis vol non. Igitur,

r. Instruendus est pcenilens, etiamsi monitio non prse-videatur sla'tim profulura: cum enim Iijbc ignorantia poe-nitenti involvat peccatum mortale, ille ab ea per instru-ctionem eripiendus est.

q. Quid si ei non sit graviter culpabilis? r. 1° Instruendus est, si adsit spes boni eventus nee grave malum secuturum timeatur.

2° Si non adsit spes boni eventus, vel si grave malum secuturum timeatur, non instruendus est, saltem generatim loquendo. Sic, regulariter non monendus est v. g. ille qui inculpabiliter ignorat de obligatione restitutionis, in casu quo timeatur non obtemperaturus ; nee de invaliditate matrimonii, in casu quo adsit periculum incontinentise vel alio-rum peccatorum; nee de qualibet obligatione, in casu quo timeantur gravia peccata formalia aliorum, quippe quae magis vitanda sunt quam peccata materialia pcenitentis.

üixi generatim loquendo: nam, bis non obstantibus, nihilominus instruendus foret ejusmodi pcenitens, 1° si ignorantia vergat in detrimentum boni communis, v. g. Ecclesife vel iidei, ut in pastore docente falsa; 2° si pcenitens desuper interroget; sed, juxta Lig., non plus respondendum est quam pelitur, ut v. g. si petatur an reddendum sit debitum in matrimonio cum veto castitatis inito, respon-deatur Affirmative, tacendo de debiti petitione, quamvis sciret confessarius matrimonium esse nullum; 5° si prae-videat poenitentem, sin minus statim, tamen postea esse obtemperaturum.

q. Ad quccnam tenetur confessarius ut medicus? r. Confessarius, tamquam peritus medicus, debet 1° causas morbi cognoscere, 2° morbum sanare, 5° rela-psum prEecavere seu remedia convenientia praescribere.

rum radicem seu originein, eorumque gravitatem; inter-rogando de peccali consuetudine, de occasionibus, de tempore, de loco, de personis cum quibus, quo rerum concursu; ut sic melius duo reliqua prsestare possit, scilicet sanare et praecavere.

2° Morbum sanare, i. e. 1° pcenitentes de peccatis mo-nere et corrigere, eos praesertim qui, muilis mortalibus gravati, rarius accedunt; 2° eos excitare ad verum do-lorem et firmum propositum, scilicet prius proponendo moliva atlritionis, v. g. loquendo de malis temporalibus, de inferno, etc.; dein proponendo moliva charilatis, v. g. loquendo de Deo, summo bono, per peccatum conte-mpto, pro nobis crucifixo, etc.

Nee multum refert, quod in boe opere notabile tempus insumendum sit, et quod alii pcenilenles expectent vel inconfessi discedant; nam, leste Lig., confessarius de confitente, non vero de aliis, in die judicii ralionem reddet; et, teste Xaverio, melius est audire paucorum confessiones rile facias, quam multorum minus ordinalas et sine fructu.

5° Relapsum praecavere, seu remedia prsescribere con-venienlia, i. e. remedia, tum generalia lum parlicularia.

Remedia generalia, seu quse inserviunt contra omnia peccala, sunt 1° oratio vocalis, ad Deum, ad B. Virgi-nem, ad peculiarem palronum; 2° oratio mentalis, pia lectio, consideratie novissimorum, juxla: Memorare novis-sima tua, et in celernum non peccabis, recordatio prse-senlise Dei cum urget tentatio; 5° examen vesperlinum conscienlise; i⁰ jejunium et varise morlificationes; 5° fre-quentalio sacramenlorum, et prsecipue confessie, quampri-mum inslituta simul ac mortale aliquod commissum fuerit.

Remedia parlicularia, seu quae opponi debent vitiis parlicularibus, varia sunt pro vitiörum diversitate; sic v. g. ei qui proximum odit, praescribatur ut pro eo orel, ut reminiscalur contumeliarum quibus ipse Deum affccit;

impudico prsescribalur fuga olii, pravorum sociorum, occa-sionum prseserüm proximarum, frequens communio, etc.; et ita porro de aliis vitiis.

r. Quernadmodum judex in foro externo tenetur prius causam instruere, et deinde ferre sententiam; ita confessarius, ut judex in foro interno, debet prius notitiam acquirere conscientiai et dispositionis poenitentis; et dein absolutionem dare vel differre vel negare.

Circa hoe confessarii munus, omnium ejus munerum maxime momentosum, duplici paragrapho dicimus, nimi-rum: 1° de causa instruenda, 2° de sententia ferenda, seu de absolutione danda vel differenda vel neganda.

Itaque confessarius, ut tamquam judex soquam sententiam ferre valeat, debet prius causam instruere. Ut autem hanc causse instructionem efficiat confessarius, sibi pro-curare debet duplicem notitiam, seu efformare duplex judicium, nempe 1° notitiam ccwsc*entó» pcenitentis, 2° notitiam dispositionis poenitentis. De duplici bac notitia seu judicio duplex sit punctum.

104. — q. Quamnam notitiam kalere debet confessarius de pcenitenlis conscientia?

r. Notitiam habere debet su/ficientem conscientise poenitentis, seu ejus peccatorum, turn quoad numerum el speciem, turn quoad gravilatem. liane autem notiliam

acquirere polesl, sive per poenitentis confessionem, de qua jam diclum est, sive per proprias interrogaliooes, de quibus N⁰ sequenti.

Dixi 1° notitiam sufficientem quoad numerum .- ad quod non requiritur ut confessarius, ad absolvendum, habeat memoriam distinctam singulorum peccatorum a p(jenitente expositorum; sed ei sufficit, ait Dens, sic audire et intelligere omnia peccata, dum accusantur, ut in satisfa-ctione injungenda et in absolutione imperlienda sufficienter meminerit status pcenitentis ad utrumque competenter faciendum. Si vero in accusatione aliquod mortale non intellexerit ex sua gravi culpa, peccat graviter; secus autem, si ex culpa levi vel nulla, v. g. ex distractione, somno, cantu vel strepitu in ecclesia, etc.

Dixi 2° notitiam sufjicientem quoad gravitalem: ad quod non requiritur ut confessarius de singulis peccatis perpen-dat ea esse gravia vel levia; sed ei sufficit intelligere quod in iis subsit ratio peccati, dein de obviis et claris judicarc, et de cseteris non definire.

105. — q. Qucenam tria statui possunl principia quoad obligationcm poenitentem interrogandi?

r. l^m Principium. Confessarius tenetur interrogare pce-nitentes de specie, numero el circumstantiis peccatorum speciem mutantibus, eorumque causis, de habitu et occa-sionibus proximis, quoties rationabiliter prsesumit vel du-bitat ista non sufficienter declarari. Ratio est, quia confessarius, ut minister sacramenti, debet procurare ejus integritatem; et ut judex, debet sibi comparare cognitionem necessariam ad sequum judicium ferendum.

2^ra Principium. Confessarius non tenetur interrogare poenitentem nisi cum or dinar ia sollicitudine. Ratio est, quia pcenitens ipse non tenetur summa, sed tantum mediocri, i. e. ordinaria diligentia se examinare. Nequit autem esse gravior obligatio confessarii quam pcenitentis, cum con-

fessarius non teneatur examinare pccnitentem nisi sccun-dario, seu ipsius defeclu.

o^m Principium. Confessarius Interrogare non teneiur absque quadam necessitate; et proin interrogandi non sunt poenitentes sequentes : 1° ordinarie, illi qui ssepe confitentur et raro peccant graviter, ut sunt personse de-votse, religiosi, ecclesiastici; dico ordinarie, nam secus est si videalur ab eis omitti aliquid necessario exprimen-dum. 2° Illi qui, licet rudes, videntur sufficienter instructi et diligentes in confitendo, juxta statum et capacitatem sua-m. Attamen rudiores, non tantum interrogare, sed et ipsemet examinare ordinarie tenetur; «quia hi, sibi soli relicti, se rite examinare non valent; et si dimittantur, non magis dispositi redibunt, imo, absterriti difficnltate con-soientice examinandaj, facile a confessione avertentur.

r. Tres sequentes habere debet dotes; 1° Sit moderata, i. e. media inter excessum et defectum ; turn ad prospiciendum confessionis integritati, tum ne confessio reddatur odiosa. Errat autem confessarius qui, semper volens judicium certum sibi efformare de peccati qualitate aut gravitate aut gradu consensus, poenitentes desuper nimiis interrogationibus contorquet.

2° Sit discreta, i. e. non fiat de iis qua3 pcenitenti non conveniunt; nee de iis in quibus est periculum ne poo-nitentem peccare discat; nee euriosior in re venerea, ne confessarius seipsum vel posnitentem periculo expo-nat et sacramentum odiosum reddat; et proin, in dubio an in hac materia interrogandus sit, pro parte negativa semper standum est, ait Gury, quia minus malum est, deesse confessionis integritatem quam incurri anima? per-dendse periculum.

107. — Q. Quid confessario agendum est 1° in dubio de sincerilate poenilenlis, 1° in supposito quod certo co-gnoscal, peccatum a pcenitente fuisse commissum et culpa-biliter ab eo in confessione celari?

r. 1° In dubio de sinceritate poenitentis, hic quidem sedulo interrogandus est; sed regula communis est et axioma in hoe tribunali receptum, quod credendum sit pcenitenti tam pro se quam contra se dicenti: quia poenitens non tantum reus* sed est eliam testis et accusator et advocatus, nee non quia in dubio verax semper prsesu-mendus est.

2° In supposito quod certo cognoscat, peecatum fuisse commissum et culpabiliter ab eo in confessione celari seu reticeri, distinguendum est utrum confessarius id noverit scientia sacramentali ex confessione alterius, v. g. com-plicis, an vero scientia extrasacramentali; sicque duplex occurrit casus.

Primus casus: si id noverit scientia sacramentali, non potest, absque expressa licentia complicis (quam quidem licentiam prius petere consultum non est), de hoe peccato poenitentem interrogare specialiter, bene vero generaliter, sicuti aliter fecisset vel facere debuisset.

q. Sed queestio est, an pcenitenti hoe peccatum reticent i vel neganti danda sit absolutio?

Prima sententia, auctore Illsung, quam Lig. cum variis amplectitur ut probabiliorem, docet non dandam esse, imo dari non posse absolutionem, sed expedire ut confessarius aliquid oret, v. g. Misereatur vestri... Indulgentiam et absolutionem...., ad occultandam pcenitenti absolutionis negationem.

est communis ac forte probabilior, tenet ut supra ia dubio, i. e. dandam esse absolutionem, sive absolute sive conditionalim.

1° Imprimis, negant suppositum quo prasens quseslio fundalur, suppositum scilicet quod confessarius ex con-fessione complicis acquisierit certiludinem moralem hoe peccatum a poenitente fuisse commissum atque ab eo culpabiliter celari. Etenim, quum confessarius versetur inter duo contradictoria, i. e. inter assertionem complicis afïirmantis, et assertionem poenitentis negantis vel saltem non declaranüs peccatum fuisse commissum, utique non certitudinem moralem, sed ad summum opinionem plus minusve probabüem desuper habere potest, sicque manet in dubio, de quo supra in 1°. Adde quod, juxta dictum axioma, hie magis credere lenealur poenitenti quam corn-plici, eo magis quia certus non est poenitentis conscien-tiam hoe peccato jamjam gravari, i. c. certus non est pce-nitentem vel in actu peccoti non fuisse ia bona fide seu peccatum morlale formaliter commisisse, vel jam hujus peccati non esse oblitum, vel justam non habere causam illud hie et nunc reticendi, vel illud alii confessario non fuisse confessum.

2° Dein, dato non concesso, seu in supposilo quod confessarius dictam certitudinem vera habeat, nihilominus absolutionem concedere tenetur. Prima ratio est, quia sic melius consulitur sigillo; dum in sentenlia oppositu confessarius sigillum indirecte frangere videtur: nam no-titia ex confessione complicis abutilur in ejus gravamen, etiamsi supponatur quod poenitens, ob absolutionis simu-lationem, de qua adversarii, hanc sigilli violationem non advertat. Atqui, dum inquirilur utram sententiarum op-posilarum probabilium quoad obligationem sigilli sequi oporteat, fere ab omnibus admiltilur, illam sequendam esse sententiam qua? sic;illo magis favet, ut in casu pra;-

senti. Secunda ratio est, quia sententia Illsung continere videtur sacramenti simulationem non sufficienti ratione fundatam.

Diximus dandam esse absolutionem sive absolute sive conditionatim: nam controvertitur quid in hoc casu prse-stet. Alii enim prseferunt absolutionem absolutam, ut sic confessarius, ne minima quidem ulens notitia ex com-plicis confessione, sigilli integritati plenius prospiciat. Alii vero absolutionem prseeligunt conditionatam, ut ita confessarius reverentise caveat sacramenti; nam, in casu quo pcenitentis conscientia vere gravetur peccato negato aut non confesso, conditio efficit ut sacramentum nec existat nec proin profanetur. Vide La nouvelle Revue Théologique (d^c année, Nquot; G, pag. 587).

Secundus casus. Hucusque qusestio fuit de scienlia sacra-menlali. Si autem agatur de scientia extrasacramentali, i. e. quando confessarius peccatum a pcenitente celatum aut negatum vel ex aliorum relatione cognovit, vel ipse propriis sensibus percepit, cum v. g. furantem vidit aut blasphemantem audivit, eodem modo resolvendum videtur ac supra in 2° sententia; idque prsesertim ob ratio-nem ibidem expositam, nimirum quod confessarius, ut ait Stoz, hie magis credere debeat pcenitenti quam com-plici, vel aliis, vel etiam sibiipsi et propriis suis oculis atque auribus; eo magis quia certus esse non potest, pcenitentis conscientiam hoc peccato hie et nunc gravari, ob circumstantias ibidem relatas.

In hac secunda parte instructionis causte, duo consi-derare oportet, scilicet unum a parte pcenitentis, et al-ferum a parte confessarii. 1° A parte pcenitentis, inspi-ciendum est qualia prsebeat signa dispositionis vel indis-

positionis ; 2° a parte confessarii, inquiritur qualem habere debeat certitudinem de hac disposilione, ut ejus desuper judicium reputari possit sufiicienter prudens.

108. — Cum pcenitentis dispositie, i. e. dolor et propo-situm, videri non possit in re, sequitur quod colligenda sit ex indiciis et signis. Verum quidem est quod ipsius pcenitentis testimonium computetur inter ilia signa; attamen non habet valorem absolutum; et in hoc, sicuti in omni humano testimonio, videndum est an non adsit aliquid quod impediat ne ei credatur. Quocirca, si bic exurgat prudens suspicio de testimonii poenitentis falsitate, ei credi nee debet nee potest dum dicit se dolere, nisi alia adsint doloris signa.

Porro triplicis generis in pcenitente distingui possunt signa: alia sunt signa vera dispositionis, alia sunt signa suspecla dispositionis, alia autem sunt signa indisposilionis.

r. Signa vera, seu ea qua3 in pcenitente sufficientem dispositionem seu contritionem adesse ostendunt, divi-duntur in duplicem elassem; alia enim sunt ordinaria, alia vero extraordinaria.

Altamen, qutenam signa prsecise vocanda sint ordinaria, qufenam vero extraordinaria, non semper concordant auctores, quum quandoque unum signum a tali theologo datum ut ordinarium, ab alio collocetur inter indicia extraordinaria. Interim, generatim dici potest, signum ordinarium esse ipsam confessionem seu accessum ad poi-nitentiai tribunal ad recipiendum sacramentum; signum vero extraordinarium esse aliquam contitentis sen con-

fessionis circumstantiam qute ejus dispositionem indicat. Dici insuper potest, ordinarium esse fixum ac bene de-terminatum, dum extraordinarium lixum non est: quia circumstantise illte multse sunt et variBG, varieque modi-ficabiles, ut videre est in illis quse a doctoribus enu-merari solent. Jam vero, in specie, inter ordinaria vel ex-traordinaria ab auctoribus communius sequent,ia assignan-tur signa :

Ordinaria sunt signa ilia quae ordinarie occurrunt, et qui-dem sufficiunt. Talia sunt 1° diligens conscientise examen ; 2quot; confessio Candida; 5° confessio omnino spontanea; 4° vita Christiana; 5° asseveratio de dolore et de firmo propo-sito; G⁰ prompta acccptatio pcenitentise qua3 imponitur; etc.

Extraordinaria sunt signa graviora, quae -generatim non occurrunt, et quae quidem ordinarie non requiruntur. Dantur varia, turn relative ad accusationem, turn relative ad contritionem:

Dico 1° relative ad accusationem: 1° confessio ita spontanea ut, ad earn faciendam, poenitens respectum humanum aut magnum conflictum vincere, vel magnum iter aut magnum incommodum subire debuerit; 2° si confiteatur peccata anterius ob verecundiam celata; 5° si confessio-nem generalem instituere cordate petat; 4.° si accedat ex-traordinario motive ductus, v. g. occasione alicujus con-cionis, pestis, mortis amici, etc.

Dico 2° relative ad conlrilionem. Alia signa extraordinaria respiciunt lempus prseteritum, alia tempus praesens, alia tempus futurum.

Quoad prceteritum: 1° minor numerus peccatorum, modo fuerit in iisdem circumstantiis; item si post ultimam con-fessionem diu se continuerit; 2° si, ad se emendandum, multo majorem conatum adhibuerit per usum mediorum, per fugam occasionum; 5° si diu promissam restilutionem fecerit.

spiria aut per verba cordata, per lacrymas, sallem ordi-narie; 2° si ob moniüonem confessarii, ostendat se ap-prehendisse novam eognilionem et horrorem sui peccati.

Quoad futurum: 1° si petal nova media ad se emen-dandum; aut si, nondum inonitus, promiUat se media prsescripta adhibiturum; üla signa tarnen nou sunt cerla, et ssepe confirmari indigent aliis signis; 2° si sponte as-serat se veile oinnino peccatum vita re cum omni ineom-modo ; a fortiori si dicat se veile mori potius quam peccare.

Ex prasdictis signis extraordinariis pleraque sunt ex Lig. desumpla. Ilujusmodi signa vocantur extraordinaria, non quasi forent rara et vix possibilia, cum in pcenitente facile inveniri possint, et nou quasi pracise denotent contrilionem extraordinariam; sed quatenus signa sunt extraordinaria sinceras conlrilionis or dinar icv; ac proin, quando infra, v. g. quoad recidivos, hinc inde dicitur ea in poenitente requiri, sensus est quod poenitens, praeter solitam accusationem ac protestationem de dolore et pro-posito, afferat quoddam solidum atque probatum signum, ex quo confessarius sibi prudens efformare possit judicium de ejus dispositione, ut aiunt Vindicks Alphonsiance. 2° Quoad signa suspeda.

r. Signa suspecta dispositionis, sen illa qute poenitentis dispositionem suspectani reddunt, sunt signa qua3 supra datis signis veris sunt contraria; haecque prsecipue ad sequenlia reduci possunt : 1° negligentia in examine et prseparatione, vel ignorantia in rebus lldoi; 2° confessio coacta, vel omnino insensibililer el cum excusationibus facta; 5° vita liberior, vel ordinarie si poenitens sit con-sueludinarius aut recidivus; 4° si absque causa pceni-tentiam convenientem ffigre acccptet.

quse mcrilo prsGsumere faciunt poenilenlem non esse dispc-situm seu contritum. Talia signa dant, non tantum in genere poenilentes positive impoenitentes, vel in peccato aut in affectu peccati persistentes, sed insuper illi quos pastorale in specie ad sex classes reducit sequentes, abso-lutione non dignas:

2° Qui odia et inimicitias deponere nolunt. Sunt autem illi qui odio gravi proximum oderunt, sive positive, i. e. ei malum exoptando, sive negative seu negando eum amare juxta legem divinam, i. e. qui negant ignoscere injuriam personalem, vel dare signa communia charitatis aut ei apprecari bonum;

5° Qui aliena, si possint, restituere nolunt; intellige de reslitutione notabili, in honore vel fama vel bonis tem-poralibus proximo debita;

Qui publicum scandalum dederunt, nisi publico sa-tisfaciant et scandalum tollant;

b⁰ Qui occasionem proximam peccandi deserere nolunt; 6° Qui alio modo peccata relinquere, et vitara in melius emendare nolunt; quales esse 'possunt consuetudinarii et recidivi. Quibus sex classibus ordinarie adjungitur ultima classis sequens:

7° Qui ignorant scienda necessitate medii, vel qui lidem non babent: nam tales, defectu fidei, contritionis super-naturalis sunt incapaces.

109. — Praefata signa, ex quibus confessarius de dispo-sitione vel indisposilione poenitentis Judicare debet, eum in triplici statu constiluere possunt; scilicet possunt 1° con-fessario suppetere quamdain moralem cerlitudinem vel saltern veram probabilitatem de poenitentis dispositione, idque ordinarie prsestant signa dispositionis vera; vel 2° ei

non minislrare nisi dubium de ejus dispositione seu vere fundatam suspicionem de ejus indisposilione, idque ordi-narie prsestant signa dispositionis suspeda; vel 5° ei generare certitudinem de ejus indisposilione, idque prae-stant prsefata indisposilionis signa.

q. Qucestio jam est, an et qualem certitudinem habere debeat confessarius de dispositione pcenitentis, ut ejus judicium reputari possit sufjlcienter prudens, el consequenter ut eum absolvere possit?

r. Extra necessitatis casum, requiritur et sufficit certi-tudo moralis late dicta, i. e., juxta Lig., ut confessarius habeat prudentem probabilitatem de pcenitentis dispositione, et non obstet ex alia parte prudens suspicio de pcenitentis indispositione. Ratio est, quia poenitentes com-muniter non nisi probabilitatem dispositionis prse se fe-runt; idque concordat cum catechismo Romano dicente: « Si, audita confessione, sacerdos judicaverit neque in enumerandis peccatis diligentiam, nee in detestandis do-lorem pcenitenti omnino defuisse, absolvere poterit. »

Dico 1° quod talis certitudo requiritur: ergo 1° extra casum necessitatis, non sufficit dubium de pcenitentis dispositione, secus vero in necessitate, ut infra dicetur; 2° a fortiori non sufficit unquam certitudo de pcenitentis indispositione, ut patel.

Dico 2° quod talis certitudo sufficit; ergo major non requiritur certitudo: 1° non requiritur certitudo absolula, ut patet; 2° nee quidem requiritur certitudo moralis stride dicta, ait Gury, qualis habenda est in aliis sacra-mentis, v. g. circa validitatem vini ad consecrationem Eucharistiae. Ratio est, quia talis certitudo est omnino impossibilis, ob naturam materiiB sacramenti pcenitentise, quae, cum sita sit in dispositionibus pcenitentis, parum sensibilis plerumque est; adde, cum Dens, quod ipse poenitens vix aut ne vix quidem certitudinem propric dictam habere possit dc recta anima? suae dispositione.

adeoque rnulto minus confessarius, qui cam cognoscere non potest nisi ex testimonio et indiciis quse prasbet ipse poenitens.

110. — Ex rile peracta causae inslruclione, prsesertim quoad dispositioneni poenitentis, facile intelliget confessarius qusenam ab ipso, tamquam judice, sententia sit ferenda, scilicet iitrum absolutio sit danda, an differenda vel neganda. Ilabet enim, ut modo dictum est. vel cer-titudinem sufficientem hujus dispositionis, vel dubium hujus dispositionis, vel certitudinem ejus indispositionis; et inde fluunt quatuor principia sequentia :

\Principium. Omni pcenitenti rile disposito dari debet, saltem per se, absolutio, et quidem ex justitia et sub gravi.

Usee obligatio oritur 1° ex quasi-contractu inito inter confessariurn et pcenitentem, vi cujus hic, per confes-sionem rite factam, jus habet ad sacz'amentum suscipien-dum; 2° ex fine institutionis hujus sacramenti et tribu-nalis pcenilcntise, quod misericordise impertiendse causa a Ciiristo institulum est. Igitur confessarius, absolutioiiem pcenitenti disposito denegans, injuste ageret, potestate clavium abuteretur, et sacramentum odiosum redderet. Dixi sallem per se: nam est et principium sequens:

2^m Principium. Pcenitenti rite disposito absolutio, etiam sine ejus consensu, differri potest, saltem per se loquendo, si confessarius judicet id utile esse ad ejus emendatio-nem. Ratio est, ait Gury, quia absolutionis dilatio non est ejus denegatio; et, licet poenitens dispositus jus ha-beat ad absolutioiiem, non tarnen jus habet ad earn sta-lim absque mora obtinendam. Nam confessarius non tan-

lum est judex, sed est et medicus; adeoque recte potest, imo aliquando debet absolulionem differre, si judicet tale remedium animse poenitentis esse notabiliter profuturum. Ita tenendum est contra P. Faure, Ballerini et alios, qui contendunt nunquam differendam esse, nisi de indis-posilione poenitentis omnino constat. Vide Vindicias Al-phonsianas, pag. 751.

Dixi per se loquendo: nam statim concedenda est ab-solutio, si differri nequeat sine magno poenitentis incom-modo, v. g. si inde notam infamise subire debeat; pce-nitens enim tune jus strictum ad eam slatim obtinendam liabere censetur. Ilinc, juxta Gury, 1° nunquam in casu differenda est absolulio, quando dilatio prsevidetur magis obfutura quam profutura; 2° raro differenda est, quando poenitens dilationem segre accepta!, quia in hoe casu dif-iicilius ipsi proderit.

5^m Principmm. Absolulio, extra casum extremse vel gravis necessitatis, differri debet, tum poenitenti dub ie dispos ito , usquedum, ut ait Lig., babeatur prudens proba-bilitas de ejus disposilione; lum in dubio an aliquid aliud necessario requisitum adsit, v. g. quoad jurisdiclionem in confessario. Dixi extra casum necessitatis: nam secus est in taii necessitate, ubi absolulio danda est stalim et conditionate. Talis autem necessitatis casus vide supra, N⁰ 52, ubi de moribundis, et infra, ISquot;⁰ sequent!.

4m Principium. Poenitenti certo indisposito absolutio 0-mnino neganda est in omni casu, etiam extremae necessitatis.

ill. — Relative ad 5'quot; supra principium, quoad ne-cessitatern ob quam absolutio aliquando danda sit dubie disposilo, teneantur sequentia :

Prcenota 1° quod necessitas, de qua hie agitur, est pe-riculum amittendue salutis casu quo absolutio negaretur.

sitas: extrema, gravis et levis. 1° Necessitas exlrema est dictum periculum, ob mortem inslantem; 2° gravis est dictum periculum, turn ob mortem probabilem, turn ob grave damnum spirituale; 5° levis est dictum periculum, turn ob mortem leviter tantum probabilem, tum ob leve damnum spirituale.

q. Hisce pree missis, jam inquiritur in quanam necessitate absolutio sit danda vel neganda dubie disposito?

r. 1° Danda est 1° in necessitate extrema, omnibus quamdiu non sunt certo indispositi; 2° in necessitate gravi, quoque omnibus quamdiu non sunt certo indispositi: tum ob mortem probabilem, v. g. ante prselium vel periculosam navigationem, ante periculosum partum vel operationem chirurgicam, etc.; tum ob grave damnum spirituale, v. g. si ex absolutionis dilatione poenitens praecipitandus sit in desperationem, in graviora delicta, in hseresim aut apostasiam, vel si adsit periculum non redeundi ad ullum confessarium; hi omnes absolvendi sunt, modo serio dicant se dolere et emendationem proponere.

2° Neganda est in necessitate levi, quia periculum ir-reverentisB sacramento irrogandse tune prsevalere debet necessitati levi, qualis foret v. g. si ad lucrandas indul-gentias, si ad instituendam communionem paschalem, etc.

Attamen, quoad communionem paschalem, addendum est quod, cum sit de prsecepto hsec communio, consti-tuat quamdam necessitatem, et quidem sufficientem ut cum minori certitudine dispositionis tune absolvere liceat; imo ad necessitatem gravem facile pertinere potest per accidens, v. g. ob periculum ne poenitens in graviora ruat, vel non amplius redeat, etc.

Nota. Ad veram necessitatem, de qua bic agitur, saltem ordinarie reducendum est periculum infamise, vel aliorum damnorum temporalium. Altamen in hoe casu, confessario slrenue laborandum est ut, in hac aliquali nécessitale, acce-

Quintuplici paragrapho agimus 1° de occasionariis, 2° dc consuetudinariis, 5° de recidivis, 4° de ignorantibus scilu necessaria, 5° de poenitentibus piis.

De hac materia, non parum intricata, quadruplici puncto agimus ordine sequenti: 1° de occasionis peccati natura, 2° de occasionis proximse desertione, 5° de absolutione occasionariis danda vel neganda, 4° in specie de pro-calione.

112. — q. Quid est generatim peccati occasio? r. Occasio peccati, in genere, juxta Scavini, est obje-ctum qualecuraque extrinsecum, in quo peccandi pericu-lura continetur. Dico extrinsecum, i. e. existens extra ipsam hominis personam, ad distinctionem a prava con-suetudine, hominem ad peccatum pertrahente, quse in pcenitentis animo latet, et vocari etiam posset occasio intrinseca.

Hic non agitur de occasione peccati venialis, cum ve-nialia in confessione non sint declaranda; sed tantum dc occasione peccati mor talis.

q. Quid est peccati mortalis occasio remota vel proxima ? r. Occasio peccati mortalis alia est remota et alia est

proximo,, prout inducit peccandi periculum tenue, vel peri-culum probabile aut cerium; et proin, in qua homines peccant raro, vel ut plurimum, seu, ut ait Lig., in (jua raro vel frequenter quis peccavit.

Licet haec definitio, speculative loquendo, communiter admittatur, practice tarnen et in casibus particularibus non semper facile est discernere utrum occasio qusedam occurrens censeri debeat remota an vero proxima. Quod ut melius discernatur, practice attendere juvat ad regulam sequentem:

Occasio proxima dignosci potest turn a priori turn a posteriori; scilicet, hoc peccandi periculum censeri potest probabile vel certum 1° a priori, i. e. turn ex ipsa rei materia, utpote quse de se est valde periculosa; turn ex nota fragilüate et naturali dispositione pcenitentis; 2° a posteriori, i. e. turn ex modo lapsuum, v. g. an pcenitens lapsus fuerit cito aut facile; tuin ex numero lapsuum, qui numerus precise sumendus non est arithmetice, sed adesse censetur sufficiens, si sit notabilis seu si poenitens ceciderit scepe.

q. An necessario fugienda est hujusmodi occasio remota? r. Occasio remota, per se et necessario non est fugienda; alioquin, teste Scriptura, deberemus omnes de mundo exire, cum laqueis undique plenus sit. Dico per se: nam excipe per accidens, si remota alicui, turn e.v natura sua turn ex hujus fragilitate, brevi fieri debeat proxima.

His dictis de peccati mortalis occasione remota, jam in sequentibus de sola occasione proxima agimus.

n. Duplex prsecipue datur divisio occasionis proximic, scilicet 1° talis esse potest absolute vol relative; 2° h^c

occasio, turn absoluta tum relativa, potest poenitenti esse voluntaria vel involunkiria. Jam vero :

u. Occasio proxima absolute, seu proxima per se, ex nalura sua, est ilia qua? ad peccatum ita allicit ut, in-specta communi hominum fragilitate, homines semper, vel saltern ut plurimum peccent. Talis est v. g. nota-bilis lectio valde iurpis, aspectus fixus rei notabiliter turpis, studiosa auditio turpiloquiorum, frequentatio domus meretricise, etc. — lusuper, absoluta hsec occasio esse potest talis nature, ut homo earn fere semper secum habeat quin eam quserere indigeat; qualis est v. g. si quis domi suce leneat concubinam vel ancillam in ve-nereis complicem; tuncque vocatur occasio pncsens seu proxima in esse. Facile vero concipitur, ejusmodi naturae non esse occasionem quamdam qute locum habet, non continue, sed per intervalla, ita ut homo ad eam inve-niendam quasrere teneatur, v. g. si quis interdum ingre-diatur tabernam ut se inebriet.

r. Occasio proxima relative, seu proxima pe;- accidens, per-sonaliter, juxta Scavini, est ilia quae, licet non sit apta de se ad homines communiter inducendos in peccatum, tarnen relate ad talem personam aptissima est, tum quia in tali occasione frequenter jam cecidit, tum quia con-siderata ejus fragilitate, prudenter prsevideri potest ipsius lapsus. Talis esse potest frequentatio popinse respectu ebriosi; conversatio cum feminis vel chorese vel come-dias, respectu alicujus libidinosi; mercatura respectu in-justi; imo qusedam munia, licet honesta et sancta, respectu personte valde debilis. Et hinc intelligitur, quod una eademque occasio pro tali homine esse possit proxima, duni pro alio non adco debili est tantum remota.

2° Quoad proxitnam voluntariam vel involuntariam. q Quid est occasio proxima voluntaria vel involuntaria? r. Occasio, sive absolula sive relativa, voluntaria est ea quam, qui in ilia versatur, relinquere potest facile,

Occasio involuntaria seu necessaria est ea quae 1° vel deseri omnino non potest, ut si quis carcere inclusus sit cum inuliere libidinosa; vel saltern 2° desen non po-test sine peccato aut aliquo gravi damno. In postremo hoc casu facile versari possunt sequentes v. g. personae; uxor respectu mariti; milites re5pe3tu militiai in qua ssepius peccant; filii qui deserere non possunt domum paternam in qua ipsis occurrit occasio qusedam proxima; collegialiter viventes qui malum socium habent; et omnes qui occasionem relinquere non possunt absque gravi de-trimento honoris, faimc, status aut bonorum fortunje

Harum prima vocari potest stride involuntaria; secunda vero, minus stride involuntaria.

r. Affirmative. Itaque, existere obligationem gravem de-relinquendi occasionem proximam peccati mortalis, pro-batur 1° Scriptura; Si oculus tuus scandalizat te, crue eum et projice absle....\ 2° ratione: qui vult periculum proximum peccati mortalis, censetur veile peccatum in eo committendum, adeoque mortaliter peccat, juxla-.Qwt amat periculum, in Ulo peribit.

q. Quotuplici modo deseri potest occasio proxima. r Duplici modo, scilicet physice vel morahter.

adfert, reipsa deserilur aut vitalur, v. g. si quis domo ejiciat personam sibi periculosam, aut si ebrius omnino abstineat ab ingressu tabernarum.

Moraliter deserilur occasio, quando de proxima fit re-mola vel nulla, i. e. quando non dimittitur quidem res ipsa, sed debitis mediis removetur periculum formalis pecoati quod cum occasione conjunctum erat; v. g. si quis cum persona cohabitante non amplius conversetur secreto vel solus cum sola, aut si ebriosus intret quidem in tabernam, sed ibi parum bibat.

R. Certum est quod occasio proxima aliquando dese-renda sit physice, et quod aliquando sufficiat ejus deser-tio moralis. Desuper autem,

Regula generalis est, quod occasio deserenda sit physice, nisi requisitse adsint conditiones quse sufficientem seu licitam reddant desertionem tantum moralem, i. e. conditiones ob quas licitum sit tentare ut occasio de proxima fiat remola, seu ut, re physice non relicta, periculum tamen morale ab ea separetur.

1° Ut homo justam habeat causam in occasione physice manendi seu eam physice non derelinquendi. Justce autem repulantur omnes illse causa3 quse sufficiunt ut occasio, juxta dicta supra, N⁰ 113, vere dici possit homini involuntaria, i. e. turn si deseriio sit omnino impossibilis, tum si fieri non possit absque peccato vel gravi dam no.

5° Ut adsil spes boni eventus, seu fore ut homo, per media adhibita, tentaliones vincat et a peccalo abstineat.

Quoad has tres conditiones, et prsesertim quoad primam, notandum est quod causa, plus minusvc justa, ponderari debet juxta magniludinem periculi. Ita ut, causa tantum

levis ordinarie non sufficiat relative ad periculum grave; imo causa quantumvis gravis non sufficiat, relative ad periculum gravissimum, i. e. ila propinquum ut non am-plius remaneatspes boni eventus. Quapropter, in tali casu, occasio physice, nisi hoc sit impossibile, deserenda est, juxta: Quid enim prodesl homini, si mundum universum lucretur, anima: vera sues delrimenlum patiatur?

Hic prsesertim inservit distinctio inter occasionem pro-ximam volunlariam et invoiuntariam. Duplex igitur propo-nitur quaistio, scilicet an danda sit absolutio versantibus \° in occasione proxima voluntaria, 2° an in occasione proxima involuntaria.

Gum, juxta dicta, occasio voluntaria, sit ea quse facile deseri potest, et cum, juxta regulam generalem statim datam, talis occasio debeat deseri pbysice, consequens est quod neganda sit absolutio pcenitenti qui earn, qusecumque sit, physice deserere non vult: ut constat ex proposilione ab Inn. XI damnata.

Dixi; qui earn deserere non vult. Sed, quando eam deserere sincere vult, qusestio est an absolvi possit ante-quam eam actu deseruerit? Ad quam resolvendam, distin-guendum est utrum haac occasio sit proxima in esse, an vero non in esse.

1° Si sit non in esse, juxta Lig., Scavini, Dens, etc., potest absolvi sernel, bis vel tertio. Ratio est, ait Scavini, quia, ex una parte, poenitens firmiter proponens banc occasionem deserere, jam est dispositus; ex altera vero parte, occasio non in esse non adeo difficullalis

habet ut ab ea non abslineamus, cum ejus inquisilio posilivum ac induslrium actum imporlot. Quod si, post secundam vel tertiam absolutionem, emendatie non appa-reat, ulterius absolvi non potest pcenitens, doncc occa-sionem actu dereliquerit.

2° Si sit in esse, ille regular Her, nequidem prima vice, absolvi non potest. Ratio est quia, licet pcenitens sincere promittens se earn derelicturum, videatur suflicien-ter dispositus ut confessarius eum absolvere possit tain-quam judex, attamen id non potest tamquam medicus, cum dilatio absolutionis videatur unicum remedium contra relapsum: nam ablatio talis occasionis, ait Neyraguel, est res maxime ardua, et non fit nisi quis sibi magnam vim inferat....; atqui, si non auferatur ante absolulio-nem, pcenitens de facili se decipiet, falso sibi suadendo quod tentationibus resistet, et sic, occasione non di-missa, redibit ad vomitum.

Dixi non absolvendum esse regulariter: nam tres vulgo citantur excepliones in quibus ille, antequam liane oc-casionem physice deseruerit, absolvi potest, scilicet:

1° Si pcenitens afferat signa contritionis exlraordinaria; modo absolulio, addit Lig., commode differri non possit. Ratio est, quia confessarius, propter bujusmodi signa, prudenter judicare potest pcenitentem uberiori gralia esse donatum, qua merito speratur quod in removenda occasione constantior erit.

2° Si pcenitens versetur in periculo mortis, nee tempus sinat occasionem ante absolutionem deserere.

5° Si pcenitens versetur in loco lam longe distante ab occasione, v. g. ab amasia aut concubina, ut non possit cam removere ante absolutionem, vel si redire non possit nisi post longum tempus; in bis ensibus pcenitens, antequam occasionem reliquerit, absolvi poterit, saltem pro prima vice, non vero pro allera vice, quia tunc foret recidivus, de quo infra dicetur.

Alia men fatendum nobis videtur quod, in casibus hujus secundse ct tertise exceptionis, occasio hsec in esse, quse hucusque crat voluntaria, hie el nunc proprie evadat in-voluntaria, quia physica ejus deserlio ante absolulionem vel est impossibilis, vel absque poenitentis gravi ineom-modo effici non valet; quapropter sufficere potest de-sertio moralis, ut infra de occasione involuntaria dicetur. Proin, cum in prsesenti loco qusestio sit de occasione voluntaria, dicere licet, casus secundse et tertise exceptionis esse proprie extra qusestionem, et non esse ad supra datam regulam veri nominis exceptiones.

Dictum est supra, quod occasio involuntaria sit ea qiue, vel stride vitari non potest, vel qua; minus stride vitari non potest absque gravi incommodo; et consequenter, quod hsec occasio involuntaria vitanda sit, non quidem physice, cum nemo teneatur ad id quod est pbysice vel moraliter impossibile, bene vero moraliter, i. e. adhi-bendo media ut de proxima fiat remota. Unde, neganda est absolutio pcenitenti qui moraliter deserere involun-[ariam non vult.

Dico non vult. Sed quando earn moraliter deserere sincere vult, qusestio est an el quando absolvi possit? Ad quam resolvendam, distinguendum est utrum pcenitens in tali occasione verselur pro prima vice, an vero post im-partitam jam absolulionem fuerit relapsus.

1° Si pro prima vice, absolvi potest; idque non tantum quando occasio bfec involuntaria est occasio non in esse, ui patel, sed insuper quando esl occasio in esse. Ratio est, ail Scavini, quia occasio peccandi involuntaria sen necessaria neque est peccatum in se, neque secum afferl necessilatem peccandi, el ideo potest bene conci-liari cum vera detestationc peccatorum el cum firmo pro-

posilo non peccandi de csetero. Licet htec senlenlia juxta Lig. sit probabilissima, ipse tarnen practice prafert dif-ferre absolutionem si hoe commode fieri possit.

2° Si fuerit relapsus seu sit recidivus, videndum est au prsescripta media adhibuerit vel non.

Ilinc ■Iquot; si prtescripta media non adhibuerit, et eodem fere modo fuerit relapsus, differenda est absolulio, nisi tarnen adferat signa extraordinaria; imo et in casu signi extraordinarii, Lig. absolutionem differret si commode fieri possit.

Hinc 2° si prsescripta media adhibuerit, et nihilomi-nus relapsus fuerit, adhuc absolvi potest quamdiu superest spes emendationis; quse spes merito prasumi potest ex usu mediorum magis efficacium, et prsesertim si jam di-minutus fuerit lapsuum numerus.

Quod si, adhibitis bis mediis, aliquoties sic relapsus fuerit, diflicile est determinare, ait üens, quoties absolvi possit. Rectius dici videtur cum Ilenno quod, si semel aut bis non se emendaverit, differenda sitabsolutio donec appareat emendatio totalis aut saltern notabilis, nisi certa adessent signa extraordinaria; vel nisi necessitas aliud urgeret: quales necessitatis varios casus vidimus in duabus ultimis exceptionibus N⁰ prsecedenti datis.

Tandem si, post varios hos relapsus et exhauslis omnibus mediis, non supersit spes emendationis, contra Balle-rini et alios, qui tenent talem poenitentem absolvi posso toties quoties, modo habeat sufficienlem dolorem et proposition, docet Lig., quod non amplius absolvi possit donec occa-sionem physice reliquerit, non obstante quocumque incommode vel damno, etiam ipsins vitte; quia tunc periculum et peccatum fiunt quasi quid unum; tuncque applicandum est Christi verbum: Si ocidus tuus scandalizut Ie, eruc eum.

Hie inquiri potest prsesertim de procatione, de choreis et do spectaculis. In his judicium, ait Dens, pracipue reiinquen dum est prudentise confessarii, cujus est principia applicare juxta varias circumstantias personarum et locorum et temporis. Quoad choreas et spectacula, vide De Charitate, ubi de scandalo, N^is 101 et 102. Quoad procationem tra-dimus sequentia.

117. — Duplex distingui potest procalio: una qua? de-stinatur ad finem honestum, puta ad matrimonium proximo ineundum; altera quae ad talem finem non ordinatur.

r. Certum est quod procatio qute non deslinatur ad matrimonium proxime ineundum. sit omnibus periculosa, et pro multis constituat vel occasionem proximam peccati mortalis, vel saltern periculum ne brevi talis evadat; et proin plane abrumpenda seu physice relinquenda est. Unde, si pcenitens ex hujusmodi procatione versetur in occasione proxima, vel in probabili periculo ne postea talis fiat, cum ejusmodi occasio sit plene voluntaria, tenetur confessarius ei dare vel negare absolutionem, conformiter ad principia N⁰ 113 data de occasione voluntaria.

Quoad procationem quse ordinatur ad matrimonium proxime ineundum, sint sequentia:

r. Procatio ilia, qua scilicet juvenis et puella aliquo tempore convenienter se invisunt animo matrimonium contrahendi, non judicanda est illicita, prsesertim si cum consensu et in prsesentia parenturn fiat. Ratio est, quia nemo ducere tenetur personam ignotam, sed per aliquod tempus experiri potest quibus moribus ilia

sit prffidila. Sic tenenl Dens, Gousset el alii, contra Lig., qui, in pnesenli materia severus valde, in hoe casu ut plurimum occasionem peccati mortalis proximam reperit.

o. Si in ejus modi procalione pcenilens carnaliler peccel, cjuid confessario agendum est?

r. 1° Confessarius inquirat an adsit occasio proxima; quod ex numero lapsuum et ex aliis circumstantiis judicare poterit.

2° Si adesse censeatur occasio proxima, cum hsec ju-dicanda sit plus minusve necessaria, ideo non semper injungendum est ut deseratur physice, sed confessarius prudenter tentare poterit ut deseratur moraliter, praeser-lim praïscindendo peccatorum radices seu certas circum-stantias, v. g. conversationem diuturniorem, vel solita-riam, vel tempore vespertino habitam; sicque absolutionem semel vel pluries dare poterit.

In casu quo poenitens ex tali procatione versetur in occasione proxima peccati mortalis, item in casu quo alius quidam poenitens, extra procationem, versetur in occasione proxima aliorum peccatorum, v. g. ebrietatis, injustitise, etc., et in supposito quod tales poenitentes fidem pluries fregerint, inquiritur

q. Quid confessario agendum sit quum scse praisentant ad confessionem antenuptialem?

n. 1° Quoad rees peccati carnalis, 1° si sint sufficien-ter dispositi, absolvendi sunt, quia vera datur spes boni eventus, scilicet per matrimonium, quod est remedium contra talia peccata; 2° si do dispositione dubitet confessarius, absolutionem tantisper differat, nisi adsit urgens necessitas spiritualis quse ad dandam absolutionem inclinet.

2° Quoad reos aliorum peccatorum, 1° absolvendi sunt, si cum rnatrimonio effulgeat spes emendationis, seu si cum matrimonio speranda sit mutatio vitae, ut non raro accidit; 2quot; si boe sperare non liceat, non sunt absolvendi nee permiltendum est matrimonium, donec appa-

reant sufficienler dispositi; nisi forte, ex speciali cura confessarii, accedat vel plus minusve accedere videafur signum extraordinarium, ila ut poenitentem, ob ejus ne-cessitatem spiritualem, absolvere liceat.

Nota. In prajdicto nupturientium casu, facilius adesse censetur ejusmodi necessitas, tum spirilualis tum temporalis; facilius disponuntur sponsi ad matrimonium quam ad alia sacramenta recipienda; et proin laxius seu re-missius cum eis quam cum aliis poenitentibus agere po-test confessarius.

'M8. — q. Quid est consuotudo seu habitus peccali? r. Est propensio in peccatum seu facilitas peccandi, per actus repetitos comparata.

n. Consuetiidinarius dicitur ille, qui contraxit habitum alicujus peccati, de quo nondum est confessus.

Dico 1° alicujus peccati; altamen, si contraxerit habitum peccati alicujus provenientis ex occasione proxima de quo nondum sit confessus, ille occasionarius potius quam con-suetudinarius vocandus est. Dico 2° de quo nondum est confessus: nam, si post confessionem alicujus peccati, provenientis sive ex occasione proxima sive ex solo habitu interno sive ex alio capite, in idem relabatur peccatum, ille proprie rccidivus vocatur, de quo infra.

Q. Quandonam consuetudo practice judicari potest sufficiens ad constiluendum consueludinarium?

r. Practice, non semper facile est detcrminare quandonam censendus sit sufficienter contractus ille habitus seu consuetudo, ut poenitens vere habendus sit tamquam con-suetudinarius: id enim nulla regula gencrali prsocise sta-biliri potest.

Attamen, attendere juvat ad quinque sequential 1° ad naluram peccali; et sic v. g. in peccatis qua) cogitatione aut verbis fiunt, non tam facile conlrahitur habitus quam in peccatis operis; ^lt;2⁰ ad specialem hominis dispositionem, quae in omnibus non eadem est, v. g. in peccatis carnis; 3° ad numerum lapsuum; 4° ad modum quo quis relapsus est, v. g. an facile vel non, an cito vel non; o⁰ ad temporis spatium in quo pluries relapsus est: nam, pro dato lapsuum numero, facilius inducit consuetudinem spatium breve quam longum.

119. — q. Qucvnam slalueuda sunt principia quoad absolutionem consueludinariis dandam ?

r. Quoad ahsolulionem relative ad illos qui sunt simpli-citer consuetudinarü seu qui pravum habilum pro prima vice confitentur, dicendum est cam esse aliquando dandam, aliquando differendam, aliquando negandam, conformiter ad quatuor principia generalia supra, Nquot; HO, tradita, scilicet :

l^ra Principium. Danda est, saltern or dinar ic, absolutio simplici consuetudinario, modo consuetudinem efïicaciter retractet et videatur sujficicnter disposüus, etiam per signa tantum ordinaria. Ratio est, quia regulariter absolvendus est quilibet poenitens qui vere dispositus apparet, ut hic in casu supponendus est poenitens qui sponte ad confes-sionem accedit.

Nee obstat, quod confessarius merito timere debeat pce-nitentem esse relapsurum; nam necessarium non est, ait Gury curn aliis, ut confessarius judicet poenitentem nun-quam esse relapsurum; sed satis est ut prudenter judicare possit, eum hic et nunc verum dolorem firmumque pro-positum habere, et spem emendationis vere fundatam f;i-cere. In his enim vera sinceraquc conversio consistit.

Dictum est in pra-fato principio, ahsolulionem dandam esse saltern ordinaric: nam sequens principium ,

2'quot; Principiiim. Dijf'erri tarnen potest absolutio consue-tudinario, licet disposito, ctiam sine ejus consensu, quo-ties confessarius prudenter judical, dilationem poenitenti futuram esse utilem; et ita, in casu quo habitus sit valde radicatus, confessarius earn utiliter differre potest, ait Scavini, turn ut experiatur quomodo poenitens prse-scripta reraedia exequetur, turn ut poenitens de suo vitio majorem horrorem concipiat.

öquot;' Principium. Extra casum necessitatis extremae vel gravis, absolutio differri debet consuetudinario dubie disposito, usquedum habeatur prudens probabililas de ejus dispositione.

Principium. Neganda est absolutio consuetudinario indisposilo, i. e. qui consuetudinem efficaciter retractare non vult, nee proin adhibere media a confessario prudenter proposita. Ratio est, ait Gury, quia in hoc casu non vult sincere corrigi, quamvis asserat se velle vitam mutare; et proinde est simpliciter indispositus.

Nota cum Gury. Eo ipso non judicandus est per se indispositus consuetudinarius, quia recusal confiteri plu--ries in anno: nam nullum est prseceptum confitendi plu-ries in anno, et sunt alia media quse injungi possunt ad consuetudinem vincendam. Unde , talis potius est suavi-ter et fortiter inducendus ut ssepius acccdat.

r. Recidivus dicitur ille qui, post confessionem alicu-jus peccati, in idem relabitur.

q. Ad quasnam classes reduci possunt recidivi? r,. Triplex distingui potest reeidivorum classis; 1° re-labenlium non ex occasione proxima nec ex habitu in-terno, hiquc vocari possunt simpliciter recidivi; 2° rela-

bentium ex occasione proxima, hique nuncupari possunt occasionarii-recidivi; 5° relabentium ex solo habitu interno, hique nominari possunt consueludinarii-recidivi.

r. 1quot; Quoad l^m classem seu simplices recidivos, nihil bic speciale dicendum venit. Eis igitur absolutio est danda, vel differenda, vel neganda, juxta quatuor principia ge-neralia supra, N⁰ MO, tradita.

2quot; Quoad 2'ⁿ classem seu occasionarios-recidivos, de bis jam dictum est supra, N^is Hö et 116; ex quibus com-pendiose concludere licet sequentia: vel versantur in occasione voluntaria, vel in occasione involuntaria.

Si versentur in occasione voluntaria, nondum physice dereliota, quam jam physice derelinquere sincere volunt, distinguendum est sic; 1° in occasione voluntaria non in esse, absolvi possunt bis vel ter; 2° in voluntaria m esse, non sunt absolvendi, nisi dent signa extraordina-ria, vel nisi adsit gravis necessitas.

Si versentur in occasione involuntaria, quam jam mo-raliter deserere sincere volunt, distinguendum est utrum relapsi fuerint post neglecta an vero post adbibita prae-scripta media. 1° Si neglexerint praescripta media, non sunt absolvendi, nisi dent signa extraordinaria, vel nisi adsit gravis necessitas. 2° Si adhibuerint praescripta media, et effulgeat spes emendationis, absolvi possunt se-mel et iterurn, et non ultra, nisi dent signa extraordinaria vel nisi gravis necessitas urgeat; deficiente tandem omni spe emendationis, non sunt absolvendi donec oc-casionem physice reliquerint.

ö⁰ Quoad ö^m classem seu consuetudinarios-recidivos, eodem fere modo resolvendum est ac statim supra de occasione involuntaria, scilicet: relapsi sunt vei post neglecta vel post adhibita praescripta media. '1° Si neglexerint ha;c media, i. o. si redeant curn oodem habitu, nullis adlii-

bitis mediis nee ullo conatu, non sunt absolvendi, nisi dent signa extraordinaria, vel nisi adsit gravis necessi-tas. 2° Si adhibuerint hsec media, absolvi possunt toties quolies, quamdiu effulget spas emendalionis: quia tales non relabuntur nisi ex consuetudine, i. e. ex fragilitate intrinseca ac quadam infelicitate.

Nota. In omnibus generatim casibus in quibus con-fessario differenda videtur absolutio, oportet ut dilalio non sit longior, ne delerreatur aut averlatur pcenitens. Juxta Lig. et Gary, regulariter sufficit spatium oclo vel decern dierum; addunt lamen quod longius esse possit spatium, quin nihilominus ad unum mensem pertingat, quoad poenitentes qui tantum semel in anno, tempore paschali, conliteri solent, vel qui in occasione proxima versantur: quia hi majori experimenlo egent.

121. — Ex bis quse de occasionariis, de consuetudi-nariis et de recidivis hue usque dicta sunt, formulare licet quatuor regulas seu principia generalia ;

1° Semper absolvi potest quivis pcenitens qui dat signa doloris extraordinaria: quia per ea confessarius semper judicare potest, poenitentem esse satis disposilum. Dico absolvi potest, non autem semper debet: quia et in hoc casu confessarius absolutionem differre potest quoties Judical, id bono poenitentis profuturum fore; licet ordina-rie magis expediat ut non differatur.

2° Difficilius absolvendi sunt simplices oceasionarii ante desertam occasionem, quam simplices consuetudimrii ante extirpatam consuetudinem. Ratio est, quia occasio externa, magis quam simplex habitus, ad peccatum movet, et ideo ab homine, ad ei resistendum, vim majorem expostulat; et quia Deus gratia sua minus juvat in occasione quam in pravo habitu qui, ulpole homini magis intrinsecus, ab ejus voluntate minus pendet. Id prsecipue valet pro illo qui peccat ex fragilitate intrinseca, ex habitu mere inlrin-

seco, v. g. irse, odii, blasphemiae, pollutionis, delectationis morosie. Hinc eliam regula sequens;

5° Pariter difficilius absolvendi sunt recidiVi-occasiouarii quam recidivi-consuehidinarn, ob dalas modo rationes, et quia gratia sacramenti, relapso ex consuetudine intrinseca, generalim magis prodest quam absolutionis dilalio.

4⁰ Difficilius absolvendi sunt simplices recidivi quam simplices consuetudinarii sen qui prima vice conlitentur; quia relapsus, in recidivo, inducunt prsesumplionem ma-jorem contra poenitentis dispositionem quam in simplici consueludinario.

Inter ea qua? homo scire tenetur, alia scitu necessaria sunt necessitate medii ad salutem, alia necessitate prwcepti.

122. — q. Quid statuendum videlur quoad illos qui ignorant scilu necessaria necessitate medii?

u. 1° Quicumque ilia ignorat, incapax est absolutionis recipiendse. Ratio est quia, sine fide explicita harum verilatum, nemo potest justificari et salvari; dein, sine iis elicere non potest actus lidei, spei, charitalis et con-tritionis. Hinc, confessiones ab hujusmodi ignorante facias, 1° sunt invalidae et repetendse, 2° sunt insuper sacrilegse si h?ec ignorantia fuerit graviter culpabilis.

2° Proinde confessarius, ut tales ignorantes absolvere possit, eos prius docere tenetur. Quod ut rite fiat, dislin-guere juvat duplicem eorum classem, scilicet:

l^a Classis est horum ignorantium qui nee scientiam nec fidem habent, prout sunt illi qui non nisi nomen christiani habent. Hi instruendi sunt, non tantum de scitu necessariis necessitate medii, sed insuper de iis quse ad sacramentum pcenitentise pertinent; juvandi sunt in eliciendis actibus lidei, spei, charitalis et conlrilionis; tenentur rcpctere

confessiones prtecedentes invalidas, et promillere quoJ notitiam cseterarum rerum'scilu necessariarum sint acquisi-turi; et ita, confessarius eos absolvat, modo nihil obslet in contrarium.

2^a Classis est horum ignorar.tium qui, scienlia carenles, tarnen fidem habent, prout sunt v. g. senes, rudes, semi-fatui. Si horum ignorantia proveniat parlim ex eorum negligentia, tractandi sunt ut supra de l^a classe; si vero proveniat unice ex mentis debilitate, eis proponenda sunt scienda necessitate medii, et eliciendi sunt actus fidei, etc.; sicque confessarius eos absolvat si nihil obstet in contrarium.

125. — q. Quid statuendum videtur quoad illos qui ignorant scitu recessaria necessitate prtecepti?

r. 1° Poenitens qui ilia ignorat, non est incapax absolu-tionis, quia, sine cognitione explicita illorum, potest haberi vera fides, et possunt cetera ad absolutionem necessaria adesse. Hinc, confessiones ab hujusmodi ignorante fa-ctse, non sunt invalidse nec repetendte si hscc ignorantia in poenitente non fuerit graviler culpabilis; qupe si fuerit graviter culpabilis, invalidte et sacrilegse sunt, adeoque repetendse.

2° Proinde confessarius, antequam tales absolvat, ab eis exigere tenetur, non quidem ut ea ante absolutionem addiscant, quod ssepe impossibile foret, sed ut de negligentia, si quag adfuerit, vere doleant, et scienda quam-primum addiscere promittant, modo eorum dictis fides adhiberi possit; secus autem, differenda est absolutio.

Nota. Ex dictis intelligilur duas dari, quoad confessionem, diiferentias inter ignorantes scitu necessaria necessitate medii, et ignorantes necessaria necessitate prsecepti, scilicet: 1° quod priores non possint absolvi quin ea antea noscant et explicite credant; bene vero posteriores, quin ea no-scant, modo proponanl ea addiscere; 2° quod confessiones

priorum sint invalidee et repetenda;, sive ignoranlia sit vincibilis sive invincibilis; secus vero de posterioribus, si ignoranlia sit invincibilis.

124. — Confessarius constituitur, non tantum ad absol-vendos peccatores, sed etiam ad animas in via perfectionis dirigendas. Hinc, quoad direclionem pcenitentium piorum, sint ex Gury regulte generales sequentes:

1° Ante omnia conetur confessarius pcenitentium intimos animi motus et conditionem perspicere, ut instructionem possit illorum capacitati el naturse accommodare; non enim omnes sunt eodem spirilu ducendi nee eodem modo re-gendi.

2° Ducat pcenilentes ad perfectionem per gradus et ordinale, ila ut prins conentur assequi primum virtutis gradum quam ad supremum contendant: v. g. prius discant operari recta intentione et acliones ordinarias rite peragere, quam alla medilentur; levia patienter pati, quam gravia appelant; pali sequo animo, quam de ad-versis velint gaudere.

5° Doccat omnes, perfectionem cujusque silam esse in hoe, ut opera ordinaria bene peragat, et ut omnia quje ex officio et statu incumbunt, recte obeat.

k⁰ Eos opportune probet, ut adverlere possit quo spirilu ducantur, scilicet utrnm Dei vel mundi, an amoris vel timoris, et quis affeclus sit in eis prsedominans, qui primo mortificandus est. In quo tarnen mortiticando, benignins Iraclet animas ad trisliliam pronas, vel eas adhuc teneras quas Deus primo sibi conciliat; paulo au-tem severius traclet animas fortiores, vel. eas quae babent beneficia Dei extraordinaria. Sed caveat confessarius ne probatio sit aperla, in quo casu nihil prodessel.

3° Non imponat extraordinarias pcenalitales, sed amp;io institual animas, ut ipsa3met eas sponte deposcant; nee tarnen credendum est spiritui illarum quse studiose extra-ordinaria sectari deprehenduntur, nisi adsint signa certa eas impulsu divino duci. Si quis advertatur esse in rebus agendis proprii judicii tenax, suaviter esset dedocendus.

0° Curet ut ii qui ad sacram synaxim frequenter ac-cedere possunt, singulis hebdomadis aut saltern bis de mense confiteantur, et ordinarie absolulionem recipiant. Dico ordinarie, quia non est necesse ut singulis vici-bus absolvantur; potest enim interdum sola benedictio ipsis impertiri.

Duplex est obligatio confessarii post confessionem: V per accidens, quoad commissos defectus corrigendos; ^pet-se, quoad sigillum servandum. De quibus in duplici agi-mus articulo.

123. — Qutestio est an et quomodo confessarius tenea-tur corrigere defectus seu reparare errores in confessione commissos.

Vel 1° circa sacramenli valorem, prout sunt v. g. non data absolutio, error in forma, absolutie invalida sive ob defectum jurisdictionis sive ob indispositionem pcenitentis;

Vel 2quot; circa confessionis integritatem, v. g. quia con-fessarins de ea mere non curavil, vel etiam quia positive causa fuil cur poenilens non confiterelur integre omnia declaranda;

Vel 5° circa reslilulionis obligationem ob damnum grave causatum tum pcenitenti tum tertio, v. g. quia poenitentem ad restitulionem faciendam indebite obligavit vel ab ea indebite deobligavit.

r. Quoad errores qui spectant sacramenli valorem, si error sit statim reparabilis, v. g. quando, non data vel non recte data absolutione, poenitentem e confessionali adhuc videt confessarius, eurn statim secrelo absolvat. Si vero sic non sit reparabilis, distinguere oportet in quanam necessitate versetur pcenitens, scilicet an in necessitate oxtrema, vel gravi, vel levi, ut iV 111 dictum est. Itaque,

1° Si posnitens versetur in necessitate extrema, v. g. moribundus qui alind sacramentum non est recepturus, eum confessarius, petita prius licentia, extra confessionem monere tenetur, etiam cum gravi damno proprio.

2° Si versetur in necessitate gravi, v. g. quia peccator aliud sacramentum, puta Eucharistiam, non recepturus, sic in morlali prsevidetur diu permansurus, eum confessarius, petita licentia, extra confessionem monere regulariter tenetur, et quidem cum gravi incommodo proprio si error confessario fuerit graviter culpabilis. Dico regulariter: non tamen ad banc monitionem extrasacramentalem tenetur, si inde gravis in poenitente prtevideatur offensio futura: tunc enim eum monere licet in confessione sequenti, modo nec ex hac monitione eadem praevidcatur offensio, cum pcenitens in sequenti confessione, absque monitione, equi-dem sit gratiam recepturus.

5° Si versetur in necessitate levi, i. e. in omnibus aliis casibus extra necessitatem extrcmam vel gravem, eum

confessarius lanlum in confessione sequenti rnonere leno-tur, et quidem modo ex hac monitione non praevideatur pcenitentis gravis offensio.

n. 1° Quoad errores qui speclant confessionis integri-lalem, eodem modo resolvendum est ac supra ubi de necessitate levi, i. e. in confessione sequenti monendus, seclusa gravi offensione.

2° Quoad errores qui spectant obligationem restiiutionis ob damnum grave, eodem modo resolvendum est quoad monitionem, ac supra ubi de necessitate gravi. Dico quoad monitionem: nam, quoad qusestionem an ipse confessarius ad restitutionem teneatnr, vide De Justitia, de coopera-toribus negativis, N⁰ 158.

Sigillum confessionis est inviolabilis obligatio servandi secreta ea quae ex confessione sacramentali cognita sunt, neque eorum nolitia utendi sine pcenitentis consensu vel in ejus gravamen.

Quadruplici paragrapho agimus 1° de sigilli obligalione, 2° de ejus objecto, ö⁰ de ejus subjecto, 4° de ejus vio-latione.

r. Datur striclisskna obligatio inviolabiliter servandi sigillum coafessionis, \⁰ jure naturali, et quidem triplici

jure divino positivo, sallem implicito: nam, ex insli-lulione Christi, confessio secreta esse debet, ergo eo ipso a Christo imposita est confessariis obligatie sigilli ser-vandi; 5° jure ecclesiastico, ut constat ex variis juris lo-cis et cx concilio Later.

Q. An ohligalio sigilli servandi obligat semper? r. Obligatio sigilli confessionis semper in omni casu urget, ita ut in nullo casu possibili liceat revelare quid-quam in confessione auditum et acceptum. Obligatie enim sigilli nullam patitur exceptionem, quia inde odiosum evaderet, sacrainentum. Porro nulla causa boni assequendi vel mali fugiendi, malum istud, scilicet sacramentum red-dendi odiosum, compensare potest. Undc, si v. g. con-fessarius, ex confessione puellse moribund:^ cognoverit eam esse occulte gravidam, illud, ante vel post ejus mortem absque ejus licentia manifestare non posset in or-dine ad conferendum baptismum.

IItec autem sigilli obligatio ita urget, ut non detur materise parvitas in sigilli violatione saltern directa; dari tamen potest in violatione indirecta.

q. Ex quanavn confessione oritur obligatio sigilli? r. Obligatio sigilli oritur ex omni ct sola confessione sacramentali.

r. 1° Sacramentalis censetur confessio qua) fit in ordino ad sacramentum recipiendum , vel saltern in ordine ad se subjiciendum sacramenti ministro. Sufficit autem ut confessio talis sit ex intenlione confitentis, sive liic sit vel non sit dispositus ad absolutionem recipiendam; sive excipiens confessionem sit legitimus minister, vel non sit legitimus quem tamen confitens legitirnum putat.

2° Non sacramentalis censetur confessio in tribus casi-bus sequenlibus: 1° si quis scienter confiteatur ministro

non legitime, i. e. vel laïco, vel sacerdoti jurisdictionc carenti; 2° si quis ministro quidem legitime peccata sua manifestet, sed extra confessionem sacramentalem et sine ordine ad eam; 5° si quis legitime ministro con-fiteatur quidem intra confessionale, sed ex confessione ficta, i. e. si ad confessionale accedat unice ad confes-sarium decipiendum, deridendum, in peccatum detrahen-dum, vel ad aliquid, v. g. eleemosynam, ab eo petendum.

Nota. Datur obligatie sigilli etiam in dubio an aliquid sub sigillo cadat, v. g. in dubio an id a pcenitente dictum fuerit in ordine ad confessionem sacramentalem.

r. Directe sub sigillo cadunt ea quce a pcenitente in confessione declarata fuerunt in ordine ad expenenda sua peccata. Talia speciatim sunt sex sequentia:

1° Peccata mortalia, sive in specie, v. g. furtum; sive in genere, v. g. quod aliquis peccaverit mortaliter.

2° Peccata venialia in specie; non vero in genere, v. g. quod quis peccaverit venialiter.

5° Circumstantiaj peccatorum, qualis foret v. g. in furto publice note circumstantia quantitatis ex sola confessione notse.

4° Peccatum complicis vel tertii, quod poenitens reve-lavit sive injuste sive juste; si v. g. mulier confiteatur peccatum blasphemise quod commisit occasione ebrieta-tis vel sajvitiarum viri sui, ilia viri peccata sub sigillo cadunt.

nebatur, sed qufe nihilonünus declaravit in ordine ad cx-ponenda peccata sua, ex inlenlione explicandi slalum suae conscientise; cujusmodi sunt defectus morales vel naturales dicta inlenlione a pcenilenle declarati, ut v. g. quod sil pronus ad iram, quod sit spurius, quod laboret quodam morbo vel defeclu corporali, etc.

Dixi in ordine ad exponenda peccata sua: nam sub sigillo directe non cadunt illje ciroumslantise vel illa omnia quae pcenitens in confessione quidem exposuit, sed tantum incidenter seu impertinenter ad peccalorum de-clarationem, v. g. quod pcenitens absque ulla rationc de-clinaverit nomen suum, vel dixerit quod sit ex tali pa-rochia, etc.; quae proin sine revelalione confessionis et sine gravamine pcenitentis a confessario ordinarie mani-festari possunt.

r. Indirecte sub sigillo cadunt ea qute, licet a pooni-tente non fuerint in confessione declarata, tamen cum confessione sunt connexa, ita ut, si revelenlur, in cogni-tionem peccalorum exposilorum, vel sallem in gravamen pcenitentis vergere possent. Talia sunt tria sequentia:

1° Pcenitentia a confessario imposita, sallem qualis pro morlalibus imponi solet.

2° Indispositio pcenitentis, vel absolulionis negalio. 5° Defectus morales vel naturales, a pcenilenle quidem non declarati, sed confessario ex sola confessione noli, v. g. quod pcenitens sit ignarus, scrupulosus, etc., cum bujusmodi defectus ordinarie revelari non possint absque pcenitentis gravamine. Altamen secus forel, si quaedam revelatio, nedum in pcenitentis gravamen, po-tius vergat in ejus laudem et honorem, ut v. g. de peccalore publico dicere quod optime confessionem in-sliluerit, de' homine saeculari dicere quod sit timoratus vel scrupulosus.

ct exislunt qute, licet fuerint ex confessione cognila, la-men sub sigillo non cadunt, scilicet 1° ilia quae in confessione declarata fuerunt tantum incidenter seu imper-tinenter ad peccatorum expositionem; 2° ilia quse, in cTonfessione non declarata, confessario ex sola confessione innotescunt, si eorum manifestatio non vergat in peccatorum cognitionem nec in poenitentis gravamen.

128. — ft. Quinam ad sigilli secrelum tencnlur? r. Ad sigillum tencnlur omnes illi qui, ex confessione sacramentali, sivc imrnodiale vcl mediate, sive licite vel illicite, notitiam liabent rei sub sigillo comprehensse.

Dico 1° immediate, quales sunt sequentes: 1° confes-sarius quilibet, sive vcrus, sive fictus; v. g. laïcus quia pcenitente verus pulatur; 2° interpres, vel ille qui alte-rius peccata confitenda scribit; 5° vicini, confessionem alterius audienles, sive casu, sive ex induslria. Confes-sarius tenetur primario, caeteri vero secundario.

Dico 2° mediale, quales sunt sequentes; 1° superior a quo extra sacramentum petitur facullas absolvendi a peccato reservalo; 2° hi omnes quibus confessarius ali-quid sub sigillo cadens manifeslavit sive licite, v. g. pru-denter, ad consilium petendum, sive illicite; 5° confessarius cui poenitens peccata sua extra confessionem manifeslavit in ordine ad confessionem, i. e. eo fine ut postea facilius confiteri valeat.

n. 1° Qui legit cliarlam in qua pcenilens confessionem scripsit; quia talis scriptura non est medium sallcm

de se ordinatum ad confessionem; et proin hujusmodi rèvelatio odiosam quidem reddit ipsam scriptionem, non vero confessionem. Dico de se: nam secus foret per aceidens, ait Gury, si charta sit medium necessarium ad confessionem, v. g. si scripta esset a muto, vel di-recta ad superiorem causa alicujus reservationis, vel si esset jam tradila sacerdoti, vel si esset relicta in con -fessionali; quia in bis casibus ad confessionem pertinet.

2° Ipse poenitens: quia obligalio sigilli est in favorem pcenitentis, non vero confessarii. Tenetur tarnen ad se-cretum naturale, circa ea qufe revelare nequit sine in-justo damno confessarii aut contra rationabilem ejus vo-lunlatem, vel sine injuria et contemptu sacramenti; et ad id tenelur strictius quam alii erga suum consiliarium obligentur, quia illi qui extra confessionem consilia prse-bent, id praestant sponte, confessarius autem id efficit ex officio.

Quemadmodum aliquid, ut dictum est, sub sigillo ca-dere potest duplici modo, scilicet directe vel indirecte, ita quoque sigillum duplici modo, directe vel indirecte violari potest.

r. Sigillum violat directe, ille qui aliquid sub sigillo cadens, expresse manifestat absque expressa pcenitentis licenlia.

Hinc, non violatur sigillum, si hsec manifestatio liat cum tali licentia. Etenim, cum sigillum introductum sit in favorem pcenitentis, potest poenitens, si justam babeat causam, juri suo cedere, et permittere confessario ul bonum usutn facial scientiae sacramentalis, ex (pio proin

Q. An sigillum directe violahtr in casu quo confessarius cum ipso posnitente loquatur de rebus sub sigillo caden-tibus?

1° Nullatenus frangitur sigillum, seu confessarius de omnibus confessionibus prseteritis cum poenitente loqui potest, turn in ipsa confessione; turn post absoluüonem, antequam poenitens discesserit; imo si illico redierit, quia, licet completum sit sacramentum, tarnen judicium adhuc moraliter perseverat.

2° Frangitur directe sigillum, seu non potest confessarius, extra sacrum tribunal, ne ullum quidem verbum facere pcenitenti circa ea quae ad ejus confessionem pertinent, sine ipsius licentia. Excipe, nisi ipse poenitens prior de sua conscientia loquatur, vel nisi confessarius certo sciat id pcenitenti gratum fore.

r. Sigillum violat indirecte, ille qui, ex sola notitia sa-cramentali, dicit aut facit aliquid 1° ex quo tertius co-gnoscere aut suspicari possit rem quamdam quae sub sigillo cadit, vel 2° ex quo poenitenti vel alüs, v. g. compli-cibus, oriri possit quodvis gravamen.

Hinc intelligitur, sigillum indirecte violari posse duplici modo: 1° ex periculo revelation is, 2° ex periculo offen-sionis. Sint itaque duse regula3 sequentes, cum suis con-sectariis.

Ut dictum est, sigillum violat indirecte, ille qui, ex sola notitia sacramentali, dicit aut facit aliquid ex quo tertius cognoscere aut merito suspicari possit rem quamdam quae sub sigillo cadit. Idquo tenendum est, etiam

in dubio an adfulurum sit periculum revelalionis, quia in tali dubio, in favorem sigilli slandum est.

Juxla hanc regulam, sigillum indirecte violant in ca-sibns sequentibus, ex Gury plerumque desumptis:

1° Qui unum prse aliis quos audivit laudans, dicit eun; sola venialia commississe: quia alii inde facile in suspi-cionem culpse morlalis inducunlur.

S³ Qui de peccato pcenitentis, per solam confessionem cognito, loquitur cum aliis qui hoc aliunde norunt, etiamsi audientes non advertant, illud ex confessione acceptum esse.

5° Qui dicit se Titium quern audivit, non vel nondum absolvisse sed remisisse ad tale tempus: quia longa con-fessio denotat ordinarie multa peccata aut indispositio-nem pcenitentis; nisi vulgo sciatur esse confessionem ge-neralem, aut a longo tempore resumptam, ita ut pceni-tens hoc non segre ferat. Item, qui de Titio, cognito ut fure, dicit eum sua furta cum contritione magna sibi confessum esse.

4° Qui alta voce, aut alio modo a circumstantibus in-telligibili, arguit poenitentem: quia inde pro eo exurgit gravamen, ct alii possunt suspicari ilium gravia pcccata confessum esse. A fortiori, si, nimis vocem extollendo, repetat peccata pcenitentis, aut de eorum circumstantiis interroget.

5° Qui loquitur cum alio confessario de peccatis ali-cujus pcenitentis, etiamsi is utrique eadem peccata con-fessus fuerit.

6° Qui, auditis paucorum confessionibus, dicit se talc peccatum audivisse, licet celata persona: singuli enim, ex ilia revelatione, aliquid suspicion is contra se patiun-tur. Item, qui peccata ex confessione cognita ita narrat, ut audientes possint cum fundamento conjicere vel suspicari quinam ea commiserint.

rio audivisse peccalum grave; vel a fortiori, in eo com-milli lalia peccata: quia singuli religiosi in suspicionem adduci possunt. Idem tenendum est si talia dicantur de pago satis angusto. Secus vero, si dicantur do religioso in genere, vel de pago aut oppido amplo.

8° Qui, narrans alicujus personae peccata sibi extra confessionem cognita, addit aliquam circumstantiam co-gnitam ex sola confessione, vel qui utitur notitia confes-sionis ad rem mngis individuandarn aut confirmandam.

Oquot; Qui pcccatori cui absolutionem negavit, denegat sacram communionem, etiamsi hic illam petat occulte. Item qui absolutionem denegat sponsse quce reticet peccatum, v. g. carnale, quod ex sola sponsi confessione novit con-fessarius.

Sigillurn violat indirecte, ille qui, ex sola notitia sacra-mentali, dicit aut facit aliquid ex quo, licet nulla fiat revelatio, poenitenti vel aliis oriri possit gravamen seu offensio, i. e. ex quo poenitens vel alii merito offcndi possint. Id tenendum est, etiam in dubio an adfuturum sit periculum offensionis, ut in l» regula dictum est.

1° Qui, rogatus a poenitente quem non absolvit, ut ei tradat schedulam confessionis, illam ncgat, saltern si in iisdem circumstantiis concedi soleat iis qui absolvuntur.

2° Superior qui utitur notitia confessionis ad gnberna-tionem externam, licet nullo modo appareat quod ex illa notitia se dirigal; ut ex declaratione Clem. VIII constat. Casus foret, si superior, in electione ad beneficium vel officium, suffragium denoget ei quem ex sola confessione novit indignum. Ilinc, ob idem principium,

5° Qui, ex sola confessione, exercet alios actus poenitenti ingratos; quales sunt v. g. vultum austeriorem ei osten-dere, durius alloqui, fugere ejus colloquium, recusaro licenüam exeundi, cxpellero e domo furem domesticum,

amoverc ab officio, etc., eliamsi poenitens forte non ad-vertat, tales actus ex notitia confessionis poni. Imo, juxta sententiam quam Lig. dicit probabiliorem et practice tenendam, ob idem principium quoad gubernalioncm cxlcr-nam, in casu sequenti:

■4° Qui, ex sola confessione, exercet actus qui, licet poenitenti vel aliis nullum gravamen afFerant, peccatis tamen extrinseca impedimenta opponunt, v. g. diligentius res suas custodire, seras mutare, claves apud se reservare, obstruere fores vel fenestram.

S⁰ Idem Lig. cum variis resolvit pro casu quo confes-sarius ex sola confessione noverit sibi parari insidias in itinere, vinum venatum sibi in missa propinandum fore, etc.: scilicet, in supposito quod poenitens ei deneget li-centiam bac notione sacramentali utendi, et quod con-fessarius non habeal aliam rationem ab itinere vel a missa abstinendi, ita ut poenitens vel complices conjicere facile possent eum uti notitia sacramentali; in hoc igitur casu tenent hi auctores, contradicentibus tamen aliis, sigillum violare hunc confessarium, ab itinere vel a missa abs-tinendo, cum et hoc ad gubernalionem externam perti-nere videatur.

G⁰ Idem docet Lig. quoad confessarium qui ex sola confessione novit, aliquem esse gravibus peccatis assue-tum, veltenuem dispositionem afferre, scilicet, tenet quod ejusmodi confessarius si non habeat aliam rationem abeundi vel ejus confessionem declinandi, sigillum violaret abeundo vel confessionem declinando.

löö. — Siquidem sigillum indirecte non viole'ur nisi in casu revclalionis vel offensionis, ut dictum est, hinc sequitur quod confessarius, illseso sigillo, uti valeat notitia sacramentali, quoties periculum revelationis ct otfen-sionis abest; quia talis usus nee odiosum reddit sacra-

mentum, nee poenitentes ab eo avertit. Unde, hac nolilia uti potest, ad ponendos actus sequentes:

1° Ad exercendos actus poenitenti gratos, v. g. orare pro ipso, ei ostendere vultum benigniorem, abstinere a regimine austeriori, vel a verbis aut a factis severioribus, etiamsi poenitens suspicari possit talia ex confessionis notilia fieri;

2° Ad sibi prcecavendum a periculis damni spiritualis, aut damni temporalis, illsesis tamen casibus de quibus supra; item ad consulendos libros vel doctiores;

3° Ad melius invigilandum propriis moribus vel agendi rationi, tum in confessionali, turn in cathedra, tum in cura animarum.

Modo tamen hsec omnia caute fiant, prsesertim ad vi-tandum offensionis periculum; quod praecipue valet in cathedra, idque specialius in exiguis pagis, vel in com-munitatibus religiosis aut laïcis.

1° Per sacramentum pcenitentise non tota semper pcena temporalis remittitur, sed plerumque debitum hujusmodi poenas luendi remanet divinse justitise solvendum. Quod si anima cum hoc reatu discesserit e vita, impeditur ab ingressu glorise, et in purgatorium relegatur, donec red-dat novissimum quadrantem. Quanta autem sit ilia pcena temporalis quse post remissam culpam remanet, nobis in-certum est et soli Deo notum.

2° Certum tamen est, banc poenam evadere posse mi-norem, imo plane posse exhauriri, per poenitentiam sacramentalem sea per receptioncm sacramenti poeniten-

lite, scilicet prsesertim per vehementiam contritionis: nam hoc sacramentum a Christo institutum est ad remissionem culpse et poense non tantum seternsfi, sed etiam temporalis, utpote ad perfectam peccati abolitionem. Sic quoque, pins minusve ab hac poena detrahitur per impletionem posnitentise sacrarnentaliter a confessario impositae.

5° Certum est insuper, banc poenam minui vel exhauriri posse per poenitentiam exlra-sacramentalem. Duplex autem distinguitur poonitentia seu satisfactio extra-sacramentalis seu extra pcenitentiae sacramentum facta, scilicet 1° satisfactio personalis seu ex propriis, et fit per opera poe-nalia quae justus, cum Cbristi meritis conjuncta, otfert justitiae divinse; 2° satisfactio ex alienis, i. e. satisfactio quae, per extensionem divinae largitatis, in favorem ali-cujus fidelis solvitur per orationes et bona opera alio-rum fidelium, et prsesertim per indulgentias.

r. Indulgentia est remissio poenae temporalis, Deo pro peccatis quoad culpam dimissis debitae, concessa a legi-timo ministro extra sacramentum pcenitentiae, per appli-cationem thesauri Ecclesiae.

Ex qua defmitione intelligitur, quid per indulgentias rcmittatur, et quid non; scilicet dimittitur poena temporalis, bic in terris vel in purgatorio luenda, pro peccatis quoad culpam remissis; non vero dimittitur ullum peccatum seu culpa peccati, nec dimittitur poena aeterna.

Jam quintuplici capite dicimus 1° de indulgentiarum natura, 2° de potestate eas concedendi, 5° de earum sub-jecto, 4° de earum valore, 5° de jubilaeo.

r,. Est cumulus bonorum spiritualiurn, permanenlium in acceptione divina, quorum dispositio Ecclesia} concreditur.

r. Coalescil ex satisfactionibus superabundantibus Chri-sti, Marite, sanctorum et justorum.

Dico 1° ex satisfactionibus, non vero dicitur ex bonis operibus: nam animadvertendum est, quod omne opus bonum simul esse possit merüorium, irnpetratorium et satisfactorium. Porro, quatenus est merüorium vitae seter-nse, est personale et inalienabile; et proin remuneratur in coelis, et tliesaurum Ecclesise non ingreditur. Sed quatenus est irnpetratorium aut satisfactorium, potest in alterius gra-tiam applicari, et proiu potest Ecclesice thesaurum ingredi.

Dico 2° superabundantibus: nam non omnes sanctorum ac justorum satisfoctiones fuerunt superabundantes, cum et ipsi pro peccatis propriis Deo solvere debuerint. Eorum igitur satisfactiones qua3 non superabundaverunt, inservie-runt solvendis in vita propriis pcenis temporalibus, et proin Ecclesite thesaurum non sunt ingresste. Eorum vero satisfactiones superabundantes hunc thesaurum ingrediun-tur, et proin junguntur omnibus satisfactionibus Christi et Mariae, in quibus omnis satisfactio fuit superabundans, ut patet; iis junguntur, non quidem per modum supplementi, cum satisfactiones Christi fuerint sufficientissimi ulpote valoris infinifi, sed iis junguntur per modum cumuli et vi communionis sanctorum.

Hinc intelligitur, quod existentia indulgentiarum, qua) nihil aliud sunt quam applicatio satisfactionum Christi et sanctorum, eruatur ex dogmate communionis sanctorum, vi cujus unus pro alio impctrari et satisfacere potest.

q. Quid tenendum est quoad modum quo dicke salisfaclio-nes in indulgentiis operanlur?

r. Tenendum est, 1° quod omnis indulgentia sit vera solulio; sed 2° quod hsec solutio, a parte superioris in-dulgentiam concedentis, fiat duplici modo, scilicet per modum absolutionis, si concedatur pro vivis; per modum autem suffragii, non vero absolutionis, si concedatur pro defunctis, quia defuncti clavibus Ecclesiae non amplius sunt subjecti; et proinde superiores ecclesiaslici, cum nulla in eos jurisdictione gaudeant, eis satisfacliones applicare non possunt per modum sententise sen absolutionis, sed tantum per modum suffragii, i. e. quatenus rogatur Deus ut eas acceptare dignelur. Quanam autem mensura Deus acceptet, ignoramus, ut dicetur infra.

löG. — n. Quoluplidler distinguilur indulgentia? u. Indulgentia dividitur triplicitcr; 1° ratione objecli cui inhseret; 2° ralione effectuum quos producit; 5° ratione temporis ad quod extenditur.

1° Ralione objecli cui inhcerel, est localis vel realis vel personalis. Localis est indulgentia qua; conceditur immediate alicui loco, v. g. ecclesia), altari alicujus sancti. Realis est ilia qnoc conceditur immediate alicui rei inde-pendenter a loco, v. g. coronis, iconibus, numismati-bus, etc.; utraque personas respicit mediate. Personalis est ilia quiE personis conceditur, independenter a loco et a re, v. g. tali confraternitati.

2° Ralione effectuum quos producit, est plenaria vel partialis. Plenaria est ilia qua; integram poenam tempora-lem remittil, nisi quid obstet in contrarium, ut infra videbitur. Partialis est ilia qua3 hujus pcena; partem re-millit, v. g. indulgentia 100 dierum, 7 annorum, etc. De his vide infra, N⁰ 146, ubi de indulgentiarum valore.

5° Ratione temporis ad quod extenditur, est temporalis vel perpclua. Temporalis est ilia quae conceditur lu-

cranda per aliquod tempus, quo advenienle termino, ex-pirat. Perpetua est ilia quae conceditur absque ullo tempore prseflxo, et qua3 proin non expirat nisi per revocationem sufficienter manifeslatam.

157. — Indulgentiarum usus in Ecclesia coepit eva-dere communis, ab eo tempore quo rigor canonum poe-nitentialium fuit relaxatus; cui relaxationi et abrogationi usus ille occasionem dedit.

Negari non potest quod, in indulgentiis concedendis, quodam temporis intervallo aliqui irrepserint abusus, pra3-sertim quod, ex nimia facilitate eas concedendi, ener-vari potuerit disciplina ecclesiastica, et quod quaestores, in iis concedendis, quandoque qusesierint lucrum temporale; et ideo monet Tridentinum, a similibus abusibus cavendum esse.

Protestantes contra indulgentiarum abusus ita acriter invecti sunt, ut inde seu sub hoe prsetextu exordium sumpserit protestantismus. Sed contra eos tenenda sunt sequentia :

1° De fide est, ex Tridentino, 1° Ecclesiam habere po-testatem indulgentias concedendi; 2° eas populo christiano esse salutares.

2° Fidei proximum est, 1° indulgentias liberare fideles a reatu poense, non solum coram Ecclesia, sed etiam coram Deo; 2quot; dari in Ecclesia indulgentiarum thesaurum.

5° Cerium est, indulgentias per modum suffragii anima-bus purgatorii applicari posse. Insuper, varia alia sunt certa, alia vero libera disputation! relinquuntur, ut infra in decursu videbitur.

q. Qucenam sunt cond it tones generales ad indulgentiarum validitatem requisites?

r. Conditiones hge generales sunt sequentes: 1° ex parte concedentis, auctoritas et justa causa; 2° ex parte subjecti, intentio, plerumque status gratise, et opera praescripta.

r. Id probatur, 1° ex Scriptura; nam Christus dixit Pelro, i. e. Ecclesia suae: Ti bi dabo claves regni coelorum; quodcumque solver is super terrain...; 2° ex Tridentino de-finiente, ut modo dictum est, hsec duo: hanc potestatem Ecclesue competere, et indulgentias non esse inutiles; 5° a ratione: nam pulclierrima prserogativa principis ssecularis est jus gratioe seu jus pcenas comniutandi vel minuendi vel remittendi; ergo et hoe jus competere debet principi-bus Ecclesiae.

r. Soli Ecclesiae prcelati qui jurisdictionem habent in foro externo, hac potestate gaudent.

Hinc 1°, Papa concedere potest indulgentias pro tota Ecclesia, sive partiales aut plenarias, sive pro vivis aut defunctis. Caeterorum autem praelatorum potestas coarctata est jure ecclesiastico, scilicet:

Hinc 2°, episcopi suis dioecesanis concedere possunt, et pro solis vivis, indulgentias 40 dierum, raro autem ma-jores; insuper indulgentiam unius anni, in dedicatione alicujus Ecclesiae. Idem concedere possunt archiepiscopi; et quidem in tota sua provincia, etsi extra tempus suao visitationis.

Hinc 5°, cardinales possunt indulgentias 100 dierum in ecclesiis sui tituli; et nuntii apostolici indulgentias 100, 200, 500 dicrurn, etc., minores tamen quarn unius anni, suis subditis.

Nota. Indulgenlias concedere probabilius non potest capitulum, sede vacante; nee viearii generales: elenim, licet habeant jurisdictionem episcopalem, non tarnen gau-dent dignitate episcopal!, cui jura liane potestatem anne-xisse videntur. Certo lias concedere non possunt prtelati episcopo inferiores, v. g. abbates.

r. Ad indulgenlias valide concedendas, in concedente, prseter potestatem , requiritur causa justa et rationabilis ac proinde indulgentise quantitati proportionata: nam con-cedens non est thesauri dominus, sed tantum dispensa-tor, qui fidelis esse debet.

Ad causam autem justam et proportionatam, duo, juxta Bellarminum, requiruntur: 1° requiritur /mts aliquis pius, v. g. conversio infidelium, htereticorum, etc., exaltatio san-ctse Ecclesiee, augmentum pietatis, ffidificatio alicujus templi aut alicujus instituti religiosi utilis, etc.; cujus finis as-secutio Deo magis placeat quam satisfactio pcenalis qua3 per induigentiam relaxatur. 2° Requiritur opus aliquod impositum ad liunc finem obtinendum; quod opus, etsi quandoque respeclu singulorum videatur leve, v. g. quin-que Pater et Ave, majus evadit respectu communitatis. Cseterum, non est fidelium nee inferiorum sacerdotum judicare de sufficientia causse ob quam indulgentia con-ceditur: tenea'ur enim simpliciter existimare eam justam esse.

Nota. Etsi supponatur occurrere casum in quo inva-lida sit indulgentia absque justa causa concessa, subsistunt tarnen privilegia juris ecclesiastici qute ei forte anne-ctuntur, v. g. tempore jubila;i quoad electionem confessarii, quoad peccata reservata, etc.

159. — Pmnota 1°. Indulgenliarum subjeclum non sunt seu indulgentias lucrari non possunt sequentes; 1^u non baplizati, 2° excommunieati, öquot; hi qui nunquam usi sunt ratione, 4° hi qui non subditi sunt concedenli; cxcc-plis tarnen indulgentiis quic conceduntur visiiantibus quem-dam locum aut objeclum determinatum, v. g. ecclesiam, al-tare, irnaginem, etc., cum ab illis non excludantur peregrini.

Quoad banc ultimam seu quartam classem, notandum est quod Papa, cum jurisdictione careat in defunctos, eis indulgentias elargiri non possit immediate. Id tamen potest mediate seu mcdiantibus manibus Dei, i. e. per modum suffragii, ut supra dictum est; nam potest ex-ercere jurisdictionem seu potestatem clavium in thesau-rum Ecclesise, et sic hunc thesaurum potest suppliciter per manus Dei defunctis elargiri.

Prcvnota 2°. Duplex distingui potest indulgentiarum sub-jectum, scilicet; 1° subjectum operans, seu ille qui opera prsestat necessaria ut indulgentiam lucrari valeat, sive pro se, sive pro aliis vivis vel defunctis; 2° subjectum recipiens, seu ille cui indulgentise fructus applicatur.

Jam vero inquiritur de condilionibus a parte subjecti necessariis ad lucrandas indulgentias.

r. Hae conditiones sunt 1° intentio lucrandi, 2quot; ple-rumque status gratite, ö⁰ opera prsescripta; do quibus conditionibus sint sequentia;

140. — q. Quoad l^m condilionem seu intentionem in-dulgenliam lucrandi. petilur an et cjmlis rcquiralur ejusmodi intentio?

1° Ut subjectum operans lucrari possil indulgentiam, turn sibi turn aliis applicabilem, habere debet intenlio-nem earn lucrandi, quia repugnat aliquem lucrari indulgentiam quam non intendit. Certo sufficit ut bsec intentio sit virlualis; qualis v. g. esse censetur intentio mane habita lucrandi omnes indulgenlias per diem occurrentes. Probabilius autern, conlradicentibus tarnen variis, non sufficit intentio tantum babitualis.

2° Nulla requiritur intentio in subjecto simpliciter re-cipienle, ut ei applicetur indulgentia per operam alterius subjecti operantis, i. e. in recipienie defuncto, vel in recipiente vivo, per applicationem alterius vivi faclam.

141, — q. Quoad 2^m condilionem seu statuin gratise, rjucerilur an el quandonam requiratur isle status?

1° In subjecto operante, sufficit ut adsit status gratise saltern durn ultimum opus prsRscriptum ponitur. imo, juxta sententiam probabiliorem, ille status gratia? non requiritur in operante et indulgentiam applicante aliis, in statu gratiss existentibus, sive defunclis sive vivis, nisi forte opus injunctum aliunde exigat statum gratise, vel status gratise in concessionis bulla expresse exigatur. Ratio est, quia opus ponitur tamquam conditio, qua posita, superior applicat indulgentiam illi alii in gratia existenti; hsecque applicatio fit nomine Ecclesite, in qua nunquam deest gratia. Sic v. g. si quis det eleemosynam eamque mittat per manus hominis existentis in peccato mortali, non ideo deperditur eleemosynse fructus, ex eo quod ille sit in peccato mortali qui opus exequitur; ergo pariter, non deperditur indulgentia seu eleemosyna illa spiritua-lis, ex eo quod ille qui opus exequitur, sit in statu pec-cati morlalis.

2° In subjecto recipienle, sive vivo sive defunclo, re-quiritur status gratis, ut patet.

Insuper, ut vivus induigentiam plenariam recipere va-leat integram, ultra statum gratiae, requirilur ut nullum habeal peccatum veniale, in re vel in affectu, quoad cul-pam non remissam, cum non remittatur poena alicujus peccati quoad culpam non remissi.

Dixi; ut recipere valeat inlegram. Igitur, si in recipiente adsit alicujus peccati venialis obex impediens quominus indulgentia plenaria integre recipiatur, hsec indulgentia de plenaria evadit partialis. Ratio est, ait Gury, 1° quia peccatum aliquod veniale non rernissum non obstat quo-minus poena pro aliis peccatis remissis debita remittatur; 2° quia Papa induigentiam plenariam concedere censetur juxta capacitatem subjecti, ita ut remittatur saltern poena quae remitti potest, nempe poena peccatorum jam remis-sorum. Secus enim, indulgentite plenarise plerunique nihil prodessent, cum ordinarie fideles exuti non sint minimo affectu ad aliquod veniale, vol sufficientem dolorem de omnibus venialibus non concipiant, ut omnium remissio-nem consequantur. Hinc fieret, ut potiores essent indulgentie partiales quam plenarise, quod evidenter repugnat. Sic tenendum contra varios, docentes induigentiam plenariam semper vel totum vel nullum effeclum sortiri; quse sententia probabilis non apparet.

1° Opera quas praiscribi solent, non debent in tantum esse satistactoria, ut per sc sufliciant ad deletionem pcena?; cum in tali casu indulgentia inutiüs forct et non amplius esset vere indulgentia.

2° Ad indulgentise validitatein requiritur, ut omnia opera prsescripta impleantur, saltern quoad substantiam. Non vero obest, si prsetermillatur tantum pars aliqua quse.

respeclu tolius, reputanda foret minima; idque respa-clive considerandum est: sic v. g. in rosario, omissio unius Paler et Ave minima videtur; secus vero, si re-quirantur qninque Pater et Ave, quia omissio quintse partis operis reputatur notabilis.

r. Non valent opera aliunde debila, v. g. jejunium quadragesimale, communio paschalis, officium ecclesia-slicum, etc., nisi bulla aliter declaret. Vide infra, N⁰ 152.

Qutedam opera omnibus indulgentiis plenariis ordina-rie sunt communia, scilicet con fes sic, communio et preces juxta inlentionem concedentis. De singulis jam inquirimus.

l^u Non requiritur confessio, sed status gratife sufficit, si bulla confessionem non exigat, vel si eam exigat tantum ut medium ordinarium ad statum gratise, ut v. g. in indulgentia plenaria pro exercitio viai crucis; tuncque confiteri non tenentur illi qui non nisi venialia habent.

2° Requiritur confessio, non tarnen necessario absolu-tio, ut ex declaratione Romana 1841 constat, si bulla exigat confessionem ut partem operum injunctorum per verba: conlrilis el confessis, ut fit in plerisque indulgentiis plenariis, et signanter in jubilseo.

r. Licet confessio per se instituenda sit singula vice, attamen ex variis declarationibus Romanis constat de duobus sequentibus, scilicet: 1° quod eam instituere liceat in vigilia diei in qua lucranda est indulgentia; quod item

de commuiiione licitum est, ut ex concessione G octo-bris 1870 a Pio IX data constat; imo, per extensionem hujus facultatis, pro iis qui singulis hebdomadis confi-teri non solent, valet confessio facta odo diebus anle fe-stum in quo lucranda est indulgentia; 2° quod \aleat confessio ad lucrandas omnes indulgentias, pro iis qui semel in hebdomada confiteri solent; imo, per extensionem hujus privilegii concessam variis dicecesibus, prse-sertim in Gallia, valet confessio pro iis qui tantum bis in mense confiteri solent.

Sed notandum est, omncs supradictas facultates non valere ad lucrandum jubilseum; excepto, ait Gury, quod confessio fieri possit in ea parte vigilite qua? primas ve-speras subsequitur: quia prima dies, more ecclesiastico, a prim s vesperis computari solet.

r. Bullte ordinarie eam requirunt vel supponunt. At-tamen eam quandoque non exigunt, ait Bouvier, ut v. g. pro indulgentia plenaria in articulo mortis dum viaticum recipi non potest; item pro indulgentia vise orucis.

q. Quoad preces praiscriplas per verba bulla'.■ Qui pie oraverit, pelilur quamarn rcrjuirantur preces?

r. Per bullam non determinatur qusenam vel quanta) recitandte sint preces. Unde sufficiunt quinque Pater et Ave; aut quid aequivalens, ait Bouvier, v. g. decana ro-sarii, litanue SS. Nominis Jesu, B. M. Virginis, etc.

r. 1° Negative generatim, si illa indulgentia sit temporalis, i. e. tali diei affixa. Casus occurrit in plerisquo indulgentiis plenariis. Excipitur tarnen indulgentia plenaria temporalis

Porliunculce afïisa diei augusti; nam, ex decisione Romana anni 1830, 1° ad petitum: An visitanles ecclesias ordinis s. Francisci, lucrantur indulgentiam plenariam Mies quolies eas ingredianlur et parumper ibi orent? Resp. Affirmative; et 2° ad petitum; An requiritur ut com'munio fiat in eadem ecclesia? Resp. Negative.

2° Affirmative generatim, si ilia indulgentia sit perpe-lua: tunc enim bulla ordinarie addit verba toties quoties, ut v. g. pro recitatione actuum fidei, spei et charitatis.

r.. Affirmative in duobus casibus sequentibus: 1° Si illaï divers® indulgentia; annexse sint operibus diversis, ut patet, vel operibus iisdem quse iterari possint eadem die; tuncque opera illa, ad indulgentias lu-crandas, eadem die repetenda sunt.

2° Si opus aliquod eadem die sit initerahile, ut v. g. duse communiones, duo jejunia, etiam tune lucrari possumus varias indulgentias uno eodemque opere, si varise illte indulgenlise plenarise tali diei aflixse sint ex titulis diversis, pula si duse indulgentise plenarite tali dominicse affi-ciantur, una v. g. s. rosarii et alteraSS. Nominis Jesu; constat ex decisione Romana 1841. Tunc autem, si post lucratam primam indulgentiam plenariam, nulla amplius poena luenda remaneat, lucrans secundam applicare non valei sibi, bene vero aliis vivis, et potius adlmc defun-ctis, si ld per concessionem liceat.

143. — Quoad res quibus annectitur indulgentia (vel benedictio), teneantur tria sequentia ;

ju Annecli potest omnibus rebus solidis, ne exceplo quidem, ut olim erat, ferro nee ligno. Excipiuntur tarnen i'cs solidai qiue facile dilacerari vel frangi possunt.

ut papyrus, vilrurn insufflalum,'secus vero de vitro so-lido. Constat ex declaratione Romana 18öo.

r. Affirmative, si reparetur integre et simultanee, ita ut res eadem non amplius dici queat. Negative, si reparetur successive per partes, quamvis reparatio tandem evadat totalis.

Q. An cessat indulgentia (vel benedictio), si res cui an-nexa est, alteri tradatur?

n. Affirmative, si dominium rei in alterum transfera-tur, quia Ecclesia indulgentiam concedere censetur tantum personse pro qua res est indulgentiata (benedicta), vel pro prima persona quae ea utetur. Negative, si res solo commodato tradatur, modo tarnen commodans non in-tendat beneficium indulgentie commodatario concedere.

140. — q. Quantus est indulgentiarum valor, sen quanta! pee na; temporales per indulgeniias rernittuntur?

r. Poenitentia olim canonibus determinata, est mensura quam sequitur Ecclesia in indulgentiis concedendis. Hinc concipitur quo sensu intelligendse sint indulgentise dicta^ v. g. 10 vel 15, etc., dierum, annorum, quadragenarum. Scilicet intelligenda est, juxta communem sententiam, ait Gury, remissio tantse pcense quanta olim remittebatur vel remissa fuisset per pcenitentiam canonicam ejusdem temporis. Sic v. g., per indulgentiam 7 annorum remittitur poena tanta quanta remittebatur per pcenitentiam 7 annorum juxta antiques canones injungi solitam.

Quanti autem valuerint coram Deo pocnitentiae canoni-cse, et quanti nunc valeant indulgentise partiales tot dierum vel annorum, nos omnino latet, quia ignoramus

qualem porporlionem satisfacliones nostrsc habeant curn poena Deo pro peccafis noslris debita.

q. Quonam sensu inlelligendum est axioma: Indulgen-lite tantum valent quantum sonant?

r. Probabilius intelligendum est sensu sequent!: sit v. g. indulgentia '100 dierum: 1° si opera sint in par-ticulari determinata, sufficit ea ponere, etiam in minimo devotionis gradu, ad 100 consequendum; 2° si opera non sint sic determinata, v. g. si prseeipiatur visitare eccle-siam et ibidem orare, quin dicatur orationis quantitas, ille orans participat do toto 100 vel infra, juxta propor-tionem operis et devotionis quibus ad finem eoncedentis plus minusve accedit.

147. — Quoad indulgcntias dcfitnciis appiicabites, tenean-tur quatuor sequentia :

q. Qucenam condiliones requirunlur ut indulgentia aliqua prodesse possit dc[unciis?

Requiritur 1° ut a Papa, non vero ab episcopo, con-cedatur tamquam defunctis applicabilis; htecque applicari non potest vivis, sicut vicissim concessa pro vivis applicari non potest defunctis.

Requiritur 2° ut adsit intentio talem applicationem fa-ciendi. Nee necessario exigitur ut fiat applicatio tali vel tali animte, sed applicatio generalis animabus sufficere potest. Insuper, juxta sententiarn probabiliorem, do qua supra, N⁰ 141, per se non requiritur status gralise in subjecto operante.

r. Affirmativa est certa, ut N⁰ 157 dictum est. Id pro-batur, 1° quia fideles suis satisfactionibus prodesse pos-sunt animabus jiurgatorii; ergo id potest et Papa per Ihesauriirn Ecclesise; 2° Papa indulgcntias dare potest

pro vivis; ergo id potest et pro defunclis, utpote ejus-dem Ecclesiae metnbris; 3° ex traditione et praxi Ecclesiae indulgentias eis applicantis.

Q. An pariier cerium esl, eas illis proclesse infallibiliter? r. Negative, cum hoc inter auctores disputetur.

Alii Affirmanl: quia, licet tantum prosint per modum suffragii, quo Deum oramus ut eas defunctis applicare velit, adest sufficiens promissio Dei se eas accepturum esse, per verba : Quodcumque solveris...

Alii Negant: 1° quia non vident hujusmodi promis-sionem qua Deus censeatur indulgentias oblatas certo ac-ceptare, sed videtur eas admittere tantum pro suo bene-placito applicandas; 2° quia Ecclesia servat usum celebrandi sacra v. g. anniversaria, etiam in altaribns privilegiatis, seu quibus inhseret privilegium indulgentia3 plenarise, mul-tis annis continuis, pro iisdem animabus, ait Gary. Ina-nis autem esset ilia praxis, si statim in primo sacro illis applicato liberarentur.

q. Quid inlelligitur per indulgenliam altaris privilegiati? r. Inter indulgentias defunctis applicabiles, eminet in-dulgentia allaris privilegiali, i. e. altaris cui annexa est indulgentia plenaria pro ilia anima pro qua ad illud al-tare dicitur missa. Docet autem Dens quod, ad indulgenliam banc lucrandam, illi animse applicari debeat, non tantum indulgentia, sed insuper hujus missae fructus; et quod bffic missa esse debeat De Requiem, in casibus ubi id per rubricas licet.

Nola. Relative ad allaria privilegiala, episcopi Belgii concilio Vaticano sequens submiserunt postulatum: « Obti-neat concilium a s. Sede, ab episcopis concedi posse unum altore privilegiatum in qualibet ex suis ecclesiis collegiatis vel parocbialibus et in quolibet ex suis orato-riis vere publicis, idque vel in perpetuum vel ad tempus limitatum, sed ila tamen ut ea concessio ab episco-pis semper renovari possit quin ad s. Sedem recurrere

teneanlur. Si vero s. Sedes hanc facultatem sibi reser-vare omnino velit, obtineat concilium ut in brevi con-cessionis non occurrant clausulse tam ambiguse, ut inde videri possint revocata privilegia antea licet in perpetuum concessa. »

n. Jubilmm est induigenlia plenaria solemnis quam Papa aliquando fidelibus concedit, cum obligalione qua3-dam pia opera peragendi, Iribuens simul confessariis specialem potestatem a peccatis censurisque reservatis ab-solvendi, ac pleraque vota commutandi.

Hinc intelligitur, quod jubilseum ab induigentia plenaria ordinaria non differat nisi accidentaliter, scilicet ra-tione solemnitatis, privilegiorum et gratiarum quaj illud comitantur.

r. Jubilseum ecclesiasticum, quod institutum fuit ad imitationem jubilaei veteris legis, in quo gratiss extraor-dinarise concedebantur, distinguitur prsesertim duplex, scilicet ordinarium et extraordinarium.

Jubilseum ordinarium seu majus est illud quod, post certum temporis intervallum, regulariter occurrit: scilicet, juxta constitutionem Bonifacii VIII anni 1500, singulis 100 annis; deinde, juxta constitutionem dementis VI, singulis 50 annis; et tandem, per Paulum II, uti etiamnum observatur, singulis 2o annis. Vocatur quoque jubilseum anni sancti, siquidem annus in quo conceditur hoe jubilseum, annus sanclus nuncupetur.

concedi solet a singulis summis Pontificibus, post suam exaltationem, et in aliis particularibus circumstantiis.

r. Dicta jubilaea, turn ordinariura tum extraordinarium, plerumque conceduntur toti mundo catholico, seu urbi et orbi, i. e. urbi Romse soli, et dein toti orbi; ideoque vocantur generalia. Attamen quandoque conceditur jubi-Iseum alicui provincise, civitati aut loco particulari; hocque jubilteum parliculare dicitur.

Annus integer ordinarie conceditur Romse ad lucrandum jubilseum majus; et anno sequenti concedi solet, per extensionem, omnibus aliis orbis christiani regionibus. Singulis autem parochiis conceduntur tantum quindecim dies vel tres hebdomadte, ad jubilseum lucrandum. Epi-scopus tarnen potest, justis de causis, illud tempus pro-rogare. Dico ordinarie conceditur: nam aliter factum fuit quoad jubilteum majus anni 187». Quum enim, hocce anno calamitoso, fidelium totius orbis concursus ad ur-bem Romanam, Ecclesise hostibus occupatam, et perdu-rante caplivitate Pii IX in suo palatio Vaticano, evade-ret difficilis nee non periculosus, idcirco Pontifex hoe jubilseum urbi el orbi concessit lucrandum uno eodem-que anno 1875.

Jubilseum minus primum etiam fit Romse, sed paucis hebdomadis; et deinde extenditur ad universum orbem, ut, decurrente anno, tempore ab episcopo determinando, acquiri possit.

tbO. — Ut fideles magis excitarentur ad visitanda li-mina apostolorum occasione jubilsei, decrevit Sixtus IV, ut toto illo anno, extra urbem Romanam, suspenderentur omnes indulgentise ponlificise pro vivis concessse.

.Hodie vero, hoc Sixti IV decretum modificatum est modo sequenti, scilicet: in jubilaeo ordinario, suspendun-

tui- toto anno plerseque ali?e indulgentise pontificiae, tam plenariaj quam partiales, pro vivis concesste.

Dico 1° pleraque: nam a suspensione excipiunlur in-dulgentise sequentes; 1° in articulo mortis; 2° pro ora-tione Angelus Domini; 5° pro visitatione SS. Sacramenti solemniter expositi (aux prières des /i-O heures); 4.° pro iis qui comitantur SS. Sacramentum infirmis delatum.

Dico 2° pontificicp.; ergo non suspenduntur indulgentiae ab omni alio quam a Papa concessfe.

Dico ö° pro vivis; ergo non suspenduntur indulgentise pro defunctis; imo, ex concessione Benedicti XIV, omnes indulgentise, etiam illte quaj alias non erant defunctis ap-plicabiles, iis hoe anno applicari possunt. Quinimo, Pius IX concessit ut jubilseum anni 1875, seu ut ipsa hujus ju-bilsei indulgentia plenaria applicari possit lidelibus defunctis.

Insuper, quod spectat jubilaium anni tSTo, quum annus inleger soli urbi Romanae primum non fuerit concessus, et consequenter quum non militaret motivum peregrinantcs lideles exteros alliciendi Romam, facile intelligitur, nullam dictarum indulgentiarum suspensionem hoe jubilsei anno a Pontifice fuisse factam.

p.. Inspicienda est singula jubilseum concedens bulla. Hsec autem privilegia esse solent prtesertim sequentia;

1° Facultas eligendi confessarium, modo sit inter approbates; et pro monialibus, modo sit inter specialiter pro monialibus ab episcopo approbates.

2° Facultas absolvendi 1° ab omnibus peccatis quomodo-cumque reservatis ; exceptis tribus casibus sequentibus ; casu falsse denuntiationis confessarii de sollicitatione ad peccatum turpe, casu verse sollicitationis confessarii ad peccatum turpe, casu absolutionis a confessario datse sno complici in materia turpi ; qui casus remanent summo

Pontifici reservali; 2° ab omnibus censuris, eliam quomo-documque Papse reservalis; exceplis solum illis personis quffi fuerint nominalim et publice excommunicatse, suspen-sse vel interdictse. Ante Pium IX, ordinarie excipiebatur casus hseresis; sed non apposita fuit ilia exceplio in jubilseo anni 1863, nec in jubilseo concilii Vaticani anni -1869, nec in jubilteo ordinario anni 187Ö.

5° Facultas dispensandi in irregularitate quae ob censurse violaiionem incursa fuit.

4quot; Facultas commutandi, non vero dispensandi, intra confession em tarnen nisi bulla expresse declare! (prout Pius IX id declaravit quoad jubilseum anni 1869) id fieri posse extra confessionem, omnia vota simplicia, exceptis votis castitatis perpetuse, votis religionis approbatse, votis in favorem tertii emissis et acceptatis, et votis poenalibus, seu quae prseservativa a peccatis nuncupantur. Confer ea quae dicuntur, N⁰ 20, l)c .seeundo decaloyi prcecepto.

Confessarius bis facultatibus uti valet, tantum erga poe-nitentes qui serio inlendunt jubilseum lucrari, adeoque alia prsescripta pmestare. Quod si poenitens, rite absolutus, postea animo mutet et reliqua prsescripta ad jubilseum lucrandum non prsestet, valent nibilominus privilegia ei concessa.

Sed, quoad dictam secundam facultatem relative ad rescrvata et censuras, supersunt duo dubia sequentia:

0. An peccalorum reservalio et censurce tempore jubiicei lolluntur per confessionem invalidam?

u. Ut supra, N⁰ 94, dictum est, Gury, cum Lugo et aliis, ut probabilius Affirmed, sive confessio ilia invalida sit inculpabiliter, sive etiam culpabiliter, dummodo poenitens non omiserit sacrilego silentio ipsa peccata reser-vata, et anirnum babeat lucrandi jubilseum.

Q. An, qui tempore jubiicei oblitus est confiteri reservaia, potest postea a communi confessario absolvi?

est habenli a reservatis, teneatur iterurn recurrero ad habentem a reservalis, ut supra, N⁰ 94 ad o⁰, et N⁰ 9(5 ad oquot;, juxta libellum nostrum diximus; altamen, juxla idem libellum, ad communem confessarium recurrere potest in casu prsesenti, i. e. si confessio facta fuerit in ordine ad lucrandum jubüwum. Certum quoque videtur quod, si quis coufessionem intra jubilseum incoeperit, subinde per communem confessarium ab omnibus reservatis absolvi possit.

152. — q. Qucenam opera ad lucrandum generale jubileum ordinarie prcescribuntur?

r. Utique inspicienda est singula concessionis bulla. At-tamen bulla Benedicti XIV, pro jubilseo anni 1750, non nisi tria prjescribit, scilicet 1° bonam coufessionem, 2'' bo-nam communionem, 5° visitationes unius vel plurium ecclesiarum bulla designatarum, pie ibidem orando juxta consuetam Papse intentionem. In omnibus autem jubilseis ordinariis qute post Benedictum XIV ad nostra usque tempore fuerunt concessa, summi Ponlifices nullam menlionem faciunt de jejunio nee de elargienda eleemosyna. Nihilo-minus, in jubilseis ordinariis anlerioribus, atque generalim in jubilseis extraordinariis, illa duo etiam praescribi solent, scilicet jejunium triurn dierum, feria quarta, sexta et sabbato ejusdem bebdomadse; et eleemosyna aliqua, juxta cujusque facultatem.

r. Affirmative, quoad tres dies jejunii, nisi bulla con-trarium declaret, prout declaravit bulla Pii IX pro ju-bilseo anni 1869. Negative quoad reliqua opera.

q. An, ad lucrandum jubilceum, sufficü jejunium alias debitum, v. g. in quadragesima?

dispensationem a Papa obtineat; sic v. g. dispensavit Pius IX pro jubilseo extraordinario anni 1846.

r. Juxta declaralionem Romanam \W[, A fllrma-tive; nisi bulla specialem confessionern et communionem requirat, quemadrnodum pro jubilseo anui iSTo declara-tum fuit, « unica confessione et communione non posse satisfieri praceplo paschali et simul acquiri jubilseum. » Q. An quis, opera prcescripta pluries prcestando, pluries lucrari potest idem jubilccum?

r. Juxta Gury et Maurel, Negandum videtur; nisi hoc in bulla aut in concessionis rescripto specialiter expres-sum reperiatur. Bulla aulem jubilsei 1875 declarat illud non nisi semel obtineri posse.

q. An, in cam quo pcenilens pluries eumdevi hicrelur jubilceum, potest confessarius erga eum pluries uti suis fa-cultalibus papalibtis supra, Nquot; ! ii 1, memoratis?

r. Negative certo quoad facultatcm absolvendi a reser-vatis ac censuris, et dispensandi in irregularitate, ut ex constitutione Convocatis BenedictiXIVconstat; et multo pro-babilius quoad facultatem comnmtandi vota; unde Bene-dictus XIV, dictam conslitulionem explicans, sic loquitur: « .... Declaravimus, ilium qui semel illarum particeps factus est prima vice qua jubilseum consecutus fuit, ite-rum earum participem fieri non posse, si post primam jubilaii acquisitionem iterum in censuras incurrerit, aut casus reservatos commiserit, vel votorum immutationibus aut dispensationibus indigeat. »

lo3. — Q. Qucenam cx dictis operibus commutare or-dinarie potest confessarius?

r. Ex dictis operibus praescriptis, potest confessarius, ob justam causam, commutare seqnentia:

Jejunium, cum pueris, senibus, infirmis vel aliis qui jejunare nullatenus vel vix valent.

Eleemosynam; quod tarnen raro occurret, cum vel pau-perrimi saltern aliquid minimum elargiri valeant.

Visitationes ecclesiarum, v. g. cum monialibus, incar-ceratis, infirmis, etc. Altamen orationem in visitationo prsescriptam commulare non potest; exceptis surdis-mulis, cum quibus potest commutare orationes vocalcs, vel in-jungere ut mente orent, siculi constat ex declaralione Pii IX, anni 1852.

Communionem commutare non potest nisi in duplici casu, scilicet: 1° cum pueris; cum illo qui ultimo jubiljei die inopinato a communione impeditur: tunc enim con-fessarius potest vel communionem commutare, vel poj-nitenti concedere prorogationem jubilaei.

Unde, notandum est cum Bouvier, quod confessarius, juxta bullas, jubiloeum prorogare possit in proximum tempus, cum infirmis et aliis qui opera prsestare hic et nunc non valent; non vero pro lonrjo tempore, tuncque facienda est commutatio. Quoad peregrinanles, qui non nisi post peraclum jubilaeum domum sunt reduces, bullse concedere solent temporis spalium, quod ordinarie per episcopum determinatur; quod si non determinetur, pro-babilius excederc non potest spatium unius quindense.

Siculorrfo ad Ecclesiae porennitatem spiritualem, ila mu-trimonium ad ejus pcrennitatem carnalem institutum est. Sa-cramenlum iianique matrimonii, ait Schouppe, humani generis propagationem consecrat; ut, ex radicc sancta melior sanctiorque nascatur soboles, et ex honorabili conjugio ac thoro immacuiato, populus christianus ad veri Dei et Sai-vatoris noslri J.-C. cultum augealur. Sic septenarii numeri circulus concluditur, ut, quod ultimum est, sit iterum primo proximum.

Tractatui De Malrimonio prajmittimus ilia quai vocari possunt matrimonii prceambula seu prceparatio, scilicet de sponsalibus et de bannorum proclamatione.

Quadruplici articulo dicimus 1° de sponsalium natura, 2° de eorum effectibus, 5° de eorum dissolutione, 4quot; de bannorum proclamatione.

donner son fils ou sa füle par promesse solennelle), sic dicta sunt, quia moris erat anliquis in malrimonium spondere seu promitlere filios vel filias suas; unde et sponsi et sponsce appellatio nata est. Triplici sensu accipitur vox sponsalia:

1° Sensu improprio, pro muneribus sponsaliliis quae sponste a sponso dari solent.

2° Sensu lala, pro matrimonio rato, i. e. valide inito, sed nondum per copulam consummato; quo sensu in Evangelio dicitur B. Virgo dcsponsata Joseph uxor.

5° Sensu propria et striclo, pro promissione futuri matrimonii; et hoe sensu, de quo in hoe Iraclatu agitur, sponsalia definiuntur modo sequenti:

r. Sponsalia sunt promissio matrimonii mutua, inter personas determinatas et habiles.

Dico 1quot; promissio ■matrimonii. Itaque non sufficit, prout practice non raro locum habct, simplex intentio, desi-derium, aut propositum matrimonii, licet verbis expres-sum; sed omnia ad veram promissionem necessaria adesse debent.

Dico o⁰ determinatas: quia, sicut matrimonium est contractus unius cum una determinata persona, ita pariter esse debet hoc ejus prteambulum. Non igitur sponsalia forent, si quis duabus filiabus simul, promissionem ac-ceptantibus, promitteret se unam ex illis fore ducturum; secus vero, si promissio fiat successive.

Dico 4° habiles, i. e. ad contrahendum matrimonium jure idoneas; si enim matrimonium inter ipsas impos-sibile vel illicitum esset, valide promitti non posset.

2. — q. Ex quali consensu procedere debet hcec matrimonii promissio, ut adsint vera sponsalia?

n. Procedere debet ex consensu proprio, plane deliberate, interno et externo. Igitur consensus ille esse debet,

1° Proprius, ita ut, si v. g. parentes loco prolis spon-salia contrahant, ea non subsisterent, nisi proles ipsa consentiat.

2quot; Plene deliberatus, i. e. cum ea saltern deliberalione quse requirilur ad peccandura mortaliter. Ilinc nulla sou invalida sponsalia contrahunt sequentes; 1° amentes vel valde ebrii; 2° illi qui ea contrahunt cum errore, turn circa substantiam, v. g. si quis intendens promittere Ann®, promittat Catharinse; turn circa quoddam accidens quod re-dundal in substantiam; secus vero, cum errore simpli-citer circa accidens, licot tune sponsalia a parte erran-tis plerurnque sint rescindibiüa; 5° juxta sententiam quam Lig. dicit probabiliorem, illi qui ea contrahunt ex metu gravi, injuste incusso in ordine ad contrahenda sponsalia : nam matrimonium ex tali metu contractum, nullum est, ut De Conlraclibus, iN⁰ 14, dictum est, ergo et nulla esse debent media ad illud, seu sponsalia.

Quod attinet metum levem, sint htec tria : 1° sponsalia contracta ob metum levem qui dederit causam cou-tractui, juxta sententiam quam Lig. vocat communiorem et probabiliorem, sunt valida: ratio est, quia non cen-setur alter veram injuriam tibi intulisse, cum facile po-teras tu metum illum repellere; quare, si non repulisti, censeris sponte voluisse talem injuriam pati. Ilinc 2° quum probabilius valida sint htec sponsalia, ergo probabilius invalidum foret matrimonium quod, stante impedimento publicse honestatis probabilius contracto, ab uno sponso-rum cum alterius consanguineis in gradu prohibito inire-tur absque dispensatione. 5° Qui talem metum passus est, juxta sententiam quam Lig. dicit communiorem et probabiliorem , sponsalia rescindere potest: ratio est, quia, sicuti ille qui talem metum incussit, tenetur contractum rescindere, ita ille qui metum passus est, potest fidem datam revocare.

lerna, non adest consensus internus ad sponsalia suffi-ciens, in eo qui interne vel promitlere seu contrahere non vult; vel qui, promitlere quidem volens, se tamen obligarc non vult, cum promissionis obligatio contraetui sit essentialis, ut De Contrachbus, N⁰ 4, dictum est. Secus tamen foret de eo qui solum haberet animum promis-sionem non adimplendi, quia consistere potest voluntas non adimplendi cum voluntate se obligandi.

4.° Exlernus, i. e. externe manifestatus per signa quffi-cumque, v. g. per verba, per scripturam, per procura-

Attamen, quatuor sequentia non sunt signa externa verse promissionis, qualis pro induccndis sponsalibus re-quiritur, scilicet;

Taciturnitas, nisi in casu quo parentes sponsalia con-trahant pró sua prole consentiente.

2° Verba aut signa qute sunt de prasenli: ilia enim esse debent de futuro; alioquin matrimonium, non vero promissionem matrimonii exprimerent, ac proinde \era nop essent sponsalia. Hinc

5° Matrimonium clandestinum, eliamsi supponatur ob clandestinitatem nullum, vim non habet sponsalium, ut sfepe declaravit congregatio concilii Tridentini. Consequenter

4° Neque malrimonium civile vim habet sponsalium, ctiamsi contrahentes intentionem habeant postea coram

Matrimonium civde, de quo soli memorant thcologi recentiores, quum non nisi a jure novo gallico fuerit introductum, considerari potest vel sub ratione sponsalium vel sub ratione matrimonii. Neglecta autem distin-ctione tradita a Carrière, Scavini, Bouvier et Gury, auctor ephemeridum La Nouvelle Revue Theoloyique distin-ctionem ponit sequentem:

tendunt ponere actum seu casremoniam mere civilem, vel 2° intendunt vere inire malrimonium.

1° Si, proul inter nupturientes catholicos ut plurimmn contingit, simpliciter intendant subire cseremoniam civilem, eo fine ut sic pnescripto legis satisfaciant civiles-que matrimonii effectus consequi valeant, licet intentionem habeant subinde coram Ecclesia contrahendi, vi actus bujusce civilis sponsalia nullatenus contrahunt. Civilis enim htec cseremonia de se vim non habet producendi effectum canonicum, nimirum impedimentum publica; ho-nestatis in primo gradu, quod ex sponsalibus oritur; et insuper, nee ea qua? in actu matrimonii civilis peraguntur, ex se aut ex sponsorum intentione promissionem invol-vunt futuri matrimonii pront in veris sponsalibus requi-ritur.

Quoad dictam intentionem ponendi cjeremoniam mere civilem, duo sunt animadvertenda : 1° sufficit ut illa existat vel in uno tantum contrahente, in supposito quod compars vere malrimonium, utique clandestinum adeoque apud nos invalidum, inire intendat: nam ad efficiendum malrimonium eliam clandestinum, utriusque partis requiritur consensus. 2quot; In dubio an adfuerit intentio ponendi actum mere civilem, prsesumptio slat in hujus inlentionis fa-vorem: praecipit enim sacra Poenitentiaria ut, in conlrahen-do matrimonio civili, sponsi banc habeant intentionem; ergo valet principium juris; In dubio prcesumihir factum, quod de jure faciendum er at.

Nee dicas, cseremoniam banc civilem implicite involvere sponsalia, quia ex ea oritur obligatie ecclesiasticum malrimonium realiter ineundi. Etenim non valet illatio, cum obligalio veri matrimonii contrahendi non ex solis sponsalibus, sed ex alio capite oriri possit. Sic v. g. injusta imprsegnatio iili» obligationem parit eam ducendi, utique non vi sponsalium, seu quasi defloratio btec implicite in-volvat sponsalia, sed vi legis naturalis, qtue jubel ut a

seduclore reparetur injuria. A pari, dicta cijeremonia ci-vilis ulrique contrahenli imponit obligationem veri matrimonii ineundi, non quasi sub ratione sponsalium, sed vi legis naturalis, quse utrique velat ne compartem exponat gravissimis incommodis ex neglectu veri matrimonii nasci-turis: qualia sunt v. g. continua concubinatus peccata, si cum ea maritaliter vivere pergat; vol, si compartem absque declarato divortio deserat, impossibililas pro ea aliud contrahendi matrimonium, ipsi ad vitandam in-continentiam forte necessarium, quum potestas civilis talem personam , civiliter junctam jamque ad novas nuptias con-volantem, quasi bigamise criminis ream plecteret.

Ex his ergo concluditur, cteremoniam banc civilem non habere rationem sponsalium, nee consequenter inducere publicEe honestitatis impedimentum, sponsalibus an-nexum.

2° Si autem, prout miseris hisce temporibus non raro contingit, sponsi coram officiali civili, neglecto deinceps matrimonio ecclesiastico, jungi intendant, matrimonium contrahunt vere clandestinum, i. e. absque prsesentia parochi et duorum testium initum, adeoque invalidum in locis ubi viget lex Tridentina. Nihilominus, matrimonium ratum invalidum, modo invalidum non sit defectu consensus (vide infra, N⁰ 108), parit impedimentum publica) honestatis dirimens matrimonium cum compartis consan-guineis usque ad quartum gradum. Atqui, invalidum hu-jusmodi matrimonium clandestinum non est tamen invalidum defectu consensus: sponsi enim consensum emittunt vere, etsi illegitime, adeoque memoratum exurgit publi-ca3 honestatis impedimentum.

o. — Facile intelligitur quod, quemadmodum dantur impedimenta matrimonii, sic quoque dari possint impedimenta sponsalium. Duplicis generis extant sponsalium ivipedinienUi, scilicet dirimcntia, vel tantum impedientia.

r. Dirimentia sponsalium impedimenla, sunt ea omnia quae sponsalia contrahenda reddunt invalida, scilicet;

1° Ea omnia qusR, juxta dicta supra, verum consen-sum impediunt, v. g. amentia, error subslantialis, me-tus gravis, etc.;

2° Impedimenta matrimonii de se perpetua, sive illud dirimant sive illud tantum impediant; quia invalide pro-mittitur id quod valide vel licite non potest dari. Hinc invalida reputantur sponsalia, v. g. inter cognatos, inita non tantum absolute, sed etiam inita sub conditione si Papa dispenset. Censet quidem Lig. cum multis, ea, ve-rificata hac conditione, valere absque novo consensu. Verum, ea esse ab initio invalida, adeoque non producere impedimentum publicse honestatis, si post obtentam dis-pensationem non renovetur consensus, clare colligitur ex variis decisionibus Romanis anni 1753, 18b7, 18G2. Vide Nouvelle Revue Théologique, ¥ année, N⁰ 6.

Dico de se perpetua. Ilinc secus dicendum est de im-pedimentis temporaneis, v. g. in tempore clauso, in voto castitatis temporaneo, in tempore pubertatis, in tempore ruptus: nam in omnibus his casibus in quibus impedimentum matrimonii est temporaneum, valent sponsalia inita pro tempore quo ilia impedimenta cessabunt per tempus elapsum; imo ilia sponsalia, impleta conditione, transeunt in absoluta absque novo consensu.

r. Impedientia sponsalium impedimenla, sunt ilia quaj sponsalia, licet valide contrahenda, reddunt tamen illi-cita; talia v. g. sunt, saltern ordinarie, dissensus paren-tum, defectus sstatis, etc.

late conditionis inter contrahenles, 2° de disscnsu paren-tuin : scilicet an et qualia constituant impedimenla.

Q, An notabilis disparitas conditionis inter contrahenles, est impedimentum sponsalium dirimens ?

r. 1° Affirmative, si hsec disparitas tanla sit, ut matri-monium iniri non possit sine gravi dedecore familise, ut v. g. inter nobilem et infimam plebseam; ratio est, quia tale inatrimonium est generatim illicitum, et proin inva-lida rei illicilse promissio.

2° Si autem non lanla sit hsec disparitas, distinguen-dum est ulrum ante sponsalia, nota fuerit vel non. Si nota fuerit, probabilius valent sponsalia, quia contrahens, cum sit conscius notabilis excessus, et cum sit rei promissse dominus, censetur veile libere cedere juri suo et excessus donationem facere. Si ignota fuerit, alii tenent sponsalia esse invalida; alii, ea esse valida quidem, sed a parte decepli esse rescindibilia, prout infra dicetur.

q. An dissensus parcntum est impedimentum dmmens vel prohibens matrimonii vel sponsalium, seu an 1° ma-monium, an 2° sponsalia, inita absque consensu parenlum, sunt valida vel licita?

r. 1° Quoad malrimonium. Validum est boe matrimo-uiura, idque jure turn naturali, tum divino, tum eccle-siastico. Lieitum est boe inatrimonium in duobus casi-bus: l⁰ si ille parentum consensus, v. g. ob locorum distantiam, non possit peti sed possit merilo prsesumi; 2° si parentes dissentiant absque justa et suflicienti causa: tunc enim, modo parocbus recursum liabeat ad episco-pum, qui consensum parentum supplebit, licitum fit tale malrimonium. In aliis casibus vero est illicitum.

2° Quoad sponsalia. Valida et licita sunt ejusmodi sponsalia, in casibus ubi, juxta mode dicta, licitum est ejusmodi malrimonium; invalida vero, si hoc sit illicitum.

in ipsa sponsalia eorumve firmitalem influunt, scilicet: 1° conditio, 2° juramentum, 5° copula, 4° arrha aut poena. De his adjunctis inquirimus in sequentibus.

n. 1° Conditio de prseterito vel de prsesenti, facit sponsalia slatim existere vel non existere, prout res exislit vel non.

2° Conditio de fuluro/lonesïo, sponsalia suspendit usque ad conditionis eventum, ubi sponsalia fiunt absoluta vel nulla, prout conditio verificatur vel non.

3° Conditio de futuro inhoneslo vel impossibili sponsalia invalidat, ut infra de matrimonio dicetur.

q. Quid circa sponsalia operatur juramentum? r. Sponsalia quibus adjunctum fuit juramentum, sup-poni possunt fuisse vel invalida, vel valida et firma, vel rescindibilia.

1° Si fuerint invalida, v. g. ob errorem substantialem, metum gravem, etc., juramento non firmantur.

2° Si fuerint valida el firma, juramento firmantur; tuncque obligationi justitise accedit obligatio religionis.

5° Si sint quidem valida sed fiant rescindibilia, juramento non firmantur, quia sponsalibus semper subest tacita conditio: nisi adsit vel superveniat legitima causa rescindendi.

q. Quid circa sponsalia operatur superveniens copula? r. 1° Copula inter sponsos superveniens, in locis legi Tridentinse quoad clandestinitatem non subjectis, facit sponsalia transire in matrimonium clandestinum, quia lisec copula censetur animo conjugali facla.

2° Si tamen constet copulam habilam fuisse animo fornicario, non vero conjugali, item si exerceatur in locis legi Tridentinse subjectis, sponsalia confirmat: quia majorem ineundi matrimonii obligationem inducit, ob damna inde spons» illata.

r. 1° Poena est muleta a resiliente solvenda. Arrha est res prelio asstimabilis sponsse vel sponso tradita, in pignus futuri matrimonii. Poena itaque est de future, et arrha est de prsesenti.

2° Poena et arrha nee firmant nec infirmant sponsalia. Attamen sponsis generatim sunt dissuadendse, quia ordi-narie contra matrimonii libertatem vergunt. Dico ordi-narie, quia secus est, juxta sententiam probabiliorem, si poena statuatur solvenda vel arrha perdenda ab illo qui resilit injusle, cum talis metus juste incutiatur; tuncque injuste resiliens poenam solvere vel arrham perdere te-netur.

Nola. Sponsalia dicuntur so/e??inm vel privala, sen etiam ecclesiastica vel clandestina, prout ceiebrantur solemniter seu coram parocho, vel non. Sponsalia privata sen clandestina seque valent ac solemnia, cum Ecclesia ea nun-quam irritaverit. Imo nunc in plerisque locis solemnia in dissuetudinem abierunt: Les fiangailles ecclésiastiques, ait Gousset, ne sont pas partout en usage; les abus qui les accompagnent le plus souvent, les ont fait tomber dans un grand nombre de diocèses. Les cures ne pour-raient les rétablir sans l'agrément de l'ordinaire, comme ils ne pourraient, de leur autorité propre, les supprimer dans les endroits oü elles se célèbrent encore.

r. Quadruplex est sponsalium eff'eclus, scilicet unus ex jure canonico, et tres ex jure naturali seu ex obliga-tione justitisG.

1° Jure canonico. Effectus ex jure canonico profluens esl impedimentum publicce hones tat is, i. e. impedimentum dirimens matrimonium cum muluis consanguineis spon-sorum in primo gradu. Hoe impedimentum oritur ex sponsalibus validis et absolutis; et semper durat, ita ut, etiarn solutis sponsalibus, non solvatur.

2° Jure nalurali. Cum sponsi per sponsalia mutuo ac-quirant jus inchoatum in corpus alterius, seu jus ad rem, hinc triplex sequens profluit effectus seu gravis obligatio justüice, stantibus sponsalibus: 1° obligatio contrahendi matrimonium cum hac persona, idque tempore congruo, i. e. intra tempus a contrahentibus determinatum, vel a lege aut a consuetudine statutum; 2° obligatio non du-cendi aliam personam, seu impedimentum impediens matrimonium cum alia persona contrahendum; 5° obligatio se alteri persons carnaliter non commiscendi; ita ut fornicatio unius sponsorum cum tertia persona, licet non habeat rationem adulterii, contineat tarnen circum-stantiam injustitise notabiliter aggravantem, idque non tantum in fornicante sponsa, sed probabilius quoque, licet in minori gradu, in fornicante sponso.

Imprimis notandum est, quod hic non agatur de sponsalibus quae ab initio fuerunt invalida, sive talia fuerint ob defectum consensus, sive ob existens impedimentum dirimens sponsalia, ut supra dictum estj sed tantum agitur de sponsalibus validis. Certum autem est sponsalia non adducere vinculum indissolubile, et ilia consequenter ex quibusdam legitimis causis dissolvi posse.

Verum, sponsalia valida possunt certis de causis plane dissolvi, aliis vero reddi dissolubilia seu rescindibilia ab una parte. De utrisque jam sigillatim agendum est.

1° Per muluum et liberum consensum conlrahentium puberum, vel per dissensum alterius ad pubertatem per-venienlis; eliamsi sponsaüa fuerint juramento confirmata, quia juramentum sequitur naturam contractus cui adji-citur. Talis autem consensus adesse censetur in certis casibus in quibus uterque sponsus juri suo renuntiasse censendus est, ut v. g. si uterque, pos^ sponsalia, contrahat matrimonium cum alia persona.

2° Per auctoritatem judicis ecclesiastici, qui, ad peti-tionem unius partis, sponsaüa dissolvit.

5° Per superveniens impedimentum matrimonii diri-mens, sive perpetuum, v. g. si post sponsalia superveniat amentia perpetua, impotentia perpetua, susceptio majo-rum ordinum; sive impedimentum tale, ut ei, attento v. g. statu fortunes sponsorum, nioraliter impossibile sit procurare dispensationem.

Quapropter, plane dissolvuntur, in specie, per professio-nem solemnem in religione approbata : nam, si juxta Triden-tinum per talem professionem dissolvitur matrimonium, scilicet ratum et non consummatum, ergo a fortiori dissolvuntur sponsalia. Nulla autern alteri parti fit injuria, quia, ex privilegio divino et ex jure canonico, in spon-salibus semper subauditur haec conditio: nisi slalum pcr-fectionis seu statum religiosum elegero.

Imo varii, hunc casum latius extendentes, contendunt subaudiri non prsecise: nisi statum perfeclionis i. e. statum religionis proprie diclse, sed: nisi statum perfediorem elegero, i. e. quemcumque, ut infra, N⁰ 10, dicetur; et ita, concludunt sponsalia plane dissolvi per omnes istos status matrimonio perfectiores, et per eorum vota. Sed probabilius tenendum videtur sponsalia, ex his causis, non

r. Ila rescindibilia fiunt ex duplici causa generali: 1° in omnibus casibus in quibus altera pars renuntiat vel re-nuntiare censetur sponsalibus; 2° si alteri parti super-veniat nolabilis mutatio in bonis animi, corporis vel for-tunse. Itaque,

r. Sponsalibus aliquis renuntiasse censetur, per sequen-tes actus, post sponsalia sive licite sive illicite positos:

1° Si, post sponsalia, culpabiliter ineat vel 1° sponsalia cum altera persona; quae tamen secunda sponsalia plane invalida sunt; vel 2° matrimonium validum cum altera persona ; atque in hoc casu, si pars fidelis priora sponsalia non rescindat, eorum obligatio, durante hoc matrimonio sopita, post mortem conjugis reviviscit. Ita, juxta senten-tiam quam Gury cum Lig. dicit communiorem, contra alios, tenentes per hoe matrimonium sponsalia non suspendi sed plane dissolvi.

2° Si una pars sit in mora nolabili et culpabili matrimonium contrahendi. Ille enim merito censetur renuntiasse sponsalibus, qui notabiliter el absque justa causa differt inire matrimonium tempore clebito, sive tempus illud fuerit determinatum sive non. Unde, fiunt rescindibilia a parte illius qui non est dilationis causa, si altera pars, absque justa ratione, differat matrimonium inire 1° elapso tempore ordinario, in casu ubi nullum tempus affixum fuerit; vel 2° elapso tempore quod affixum fuerat ad obligationem sive urgendam sive finiendam.

sponsus qui, invita altera parle, alio transfert domicilinm suum; aut in terram longinquam abit cum animo quidem revertendi, sed non nisi post temporis spatium modo supra determinatum.

o⁰ Si, post sponsalia, 1° ingrediatur religionem, seu noviciatum incipiat, vel 2° suscipiat tonsuram aut ordines minores. Hic non agitur de ipsa professione in religione approbata, nee de susceptione ordinum majorum, cum per ilia, juxta dicta, inducatur impedimentum matrimonii perpetuum , vi cujus sponsalia plane dissolvuntur.

4° Si, post sponsalia, emittat unum e sequentibus votis; 1° votum religionis ingrediendse, 2° votum susci-piendi ordines sacros, 5° votum simplex castitatis perpetuse intra vel extra religionem emissum, i⁰ votum non nubendi.

10. — Hic jam incidenter inquiritur do valore aut. liceitate omnium actuum in 5° et numeri praecedentis memoratorum, si ponantur post inita sponsalia.

q. An igitur validi aut liciti sunt die li actus, si post inita sponsalia ponantur ?

1° Quoad ingressum in religionem et quoad votum illam ingrediendi, ilia certo sunt licita per se: nam, si, post sponsalia, valida et licita sit ipsa professio, ita quoque licitus est in religionem ingressus vel votum illam ingrediendi. Dico per se: nam ilia illicita forent per accidens, illi qui v. g. filiam sub spe matrimonii detlorasset; ubi ex justitia earn ducere tenetur, si matrimonium sit unicum medium reparandi injuriam illatam.

2° Quoad reliqua ibidem enumerata, non ita constat de eorum liceitate aut validitate, et desuper valde contro-vertitur. Solutio pendel a qurestione data supra, N⁰ 7, utrum in omnibus sponsalibus subintelligatur sola conditio: nisi stalum perfectionis elegero, an vero generalior conditio; nisi statum perfectiorem elegero.

Senlentia, quïe intelligit stalum perfecliorem, tenet ut modo supra, scilicet 1° per se licitam esse suscepüonem tonsurse et sacrorum ordinum; 2° per sc valida et licita esse sive volum suscipiendi ordines sacros, sive votum simplex perpelua3 caslitatis intra vel extra religionem, sive votum non nubendi; quia omnia ilia vota, utpole de statu qui matrimonio est perfectior, liunt de meliori bono, et consequenter post sponsalia sunt valida et licita. Dico per se: nam secus per accidens, si, ut supra, matrimonium sit unicum medium reparandi injuriam sponsso illatam.

2^a Sententia, quse videtur probabilior, et qua) intelligit statum perfeclionis proprie dictce, seu stalum religiosum, tenet quod, in dictis casibus, prsevalere debeat obligatio sponsalium: censent enim hujus sententia) patroni, omnes illos actus, ob dictam sponsalium obligationem, Deo eva-dere minus gratos, et consequenter Deum non censeri acceptare promissionem rei alteri obligala); coli enim non vult cum alterius injuria.

Unde tenet 1° quod, nisi adsit alia ratio sufficiens a sponsalibus resiliendi, vel saltern nisi obtineatur liber consensus compartis in stcculo manentis, non liceat susci-pere slatum clericalem et ordines; 2° quod votum simplex castitatis invalidum sit in prcejudicium sponsalium, i. e. in quantum repugnat pracedentibus sponsalibus, et quod proin matrimonium sit ineundum. Sed tenet pariter, quod hoc votum validum sit sub omni alio respectu, i. e. quantum fieri potest absque prsejudicio alterius partis; et proin, si quis, post talc votum, ineat matrimonium, stante matrimonio se gerere tenetur uti liabens votum castitatis in matrimonio, dc quo infra; et dissoluto matrimonio per mortem conjugis, tenetur integram servare continentiam ac si post votum nunquam nupsisset; 5° quod invalida sint vota turn non nubendi, lum ordines suscipiendi; et cum base vota non includant per se votum castitatis, ille qui post unum e duobus illis volis, contrahit matrimonium.

durante matrimonio, vel matrimonio per morlem soluto, ad ea non lenetur ad qufe lenetur ille qui emisisset votum castitatis.

H, — q. Qb qualem mülüüonem supervenientem ab una parte rescindibilia fiunt sponsalia?

r. Rescindibilia fiunt, quando in bonis animi, vel corporis, vel forlunae, ita notabilis supervenil vel detegilur mutatio ut, si tempore contractus extitisset aut nota fuis-set, alterutra pars merito contrahere noluisset: nam semper sponsalibus inest tacita conditio : nisi notabilis mutatio superveniat.

Dico 1° in bonis animi, v. g. si sponsus fiat vel de-prehendatur hsereticus, impius, blasphemus, ebriosus, ludo vel impudicitiis deditus, ssevus, infamis: hsec enim, ait Scavini, quae plerumque faciunt ut contractum matrimo-nium solvatur quoad habilalionem, multo magis facere debent ut illud impediatur contrahendum. Ilis adde, si ex matrimonio timeantur graves inimicitiai, vel rixce inter conjuges aut eorum parentes.

Dico 2° in bonis corporis, v. g. si superveniat vel de-tegatur paralysis, morbus venereus, gravis olentia oris, alia infirmitas insanabilis aut probrosa; notabilis diifor-mitas, ut si v. g. oculum, nasum, manum, pedem amit-tat sponsus, et prfesertim sponsa, cujus pulchriludo pluris sestimatur.

Hue reduci potest casus fornicalionis. Hóec fornicatio locum habere potuit vel in sponso, vel in sponsa, vel in utroque. 1° Si in sponso, sive ille ante sive post sponsalia fuerit fornicatus, juxta sententiam quam Scavini cum Lig. dicit communiorem et probabiliorem, sponsa resilire non potest, quia, in communi sestimatione, inde non cense-tur vir factus notabiliter vilior per se; secus tarnen per accidens, ob probrosas circumstantias, v. g. ratione adul-terii, ratione frequenlise, ratione prolis conceplse, etc.

2° Si in sponsa, sive illa deprehendalur fornicasse anfe sivc post sponsalia, etiamsi fuerit vi oppressa, sponsus resilire potest, quia sponsa, per copulam, sestimatur notabiliter vilior. 5° Si in utroque simul, probabilius resilire potest sponsus, non vero sponsa: quia, licet ex parte fidei violatse adsit compensatio, non tarnen datur aaqua compensatio ex parte tolius criminis, cum for-nicatio sponsse sit probrosior, et pro futuro periculosior.

Dico 5° in bonis fortunce; v. g. si alteruter sponso-rum deprehendatur nimio sere alieno gravatus, vel ei notabilis obveniat paupertas, si notabililer timeatur ex-hseredilas, vel sponsse denegetur dos promissa, verbo, in omnibus casibus in quibus sponsalia exequi non posset sine notabili suo darnno in bonis fortunse.

Idem varii resolvunt quoad duplicem casum sequentem; scilicet si, una parte in eodem statu permanente, 1° alteri parti superveniat pinguis haereditas, vel 2° ei offeratur matrimonium cum persona multo ditiore: quia, sicut non tenetur sponsalibus cum magno suo damno, ita nee tenetur cum amissione magni lucri, quum talis amissio magno damno sequiparetur. Verum illud non admittit Lig., siquidem dicat, sententiam quae contendit sponsalia in 1° casu non posse dissolvi, esse communissimam; et asserat quod, etsi sponsum in 2° casu resilientem omnino damnare non auderet, nunquarn tarnen banc sententiam sequi cuiquam consulere posset.

12. — Ilic tandem inquiruntur duo sequentia: q. An sponsi tenentur, ante vel post sponsalia, si bi mu-tuo revelare graves de feet us occultos?

r. 1° Si defectus alteri sint perniciosi vel probrosi, v. g. lues venerea, vel alius morbus conlagiosus, gravia debita, imprsegnatio, adest obligatio gravis, et ex justitia, eos reve-landi, vel a sponsalibus et praecipue a matrimenio desi-

slendi: nam, sicuti peccal contra justitiam, ait Scavini, ille qui alteri vendit merces noxias credenli bonas, ila a fortiori ille qui cum defeclu pernicioso vult matrimo-nium contrahere.

2° Si defectus talis sint naturae, ut nuptias tantum minus appetibiles reddant, v. g. quod unus sit pauper qui reputatur dives, ignobilis qui reputatur nobilis, sponsa corrupta absque imprsegnatione quse reputatur virgo, eos revelare non tenetur per se, imo eos occultare potest: quia nemo se infamare tenetur, ad avertendam simpli-cem alterius displicentiam. Dico per sc: nam, si talis defeclus prsevideatur post nuptias propalandus cum peri-culo gravium rixarum, ex charitate tenetur ea mala seu aliena peccata prsecavere, defectus declarando vel a nu-ptiis abstinendo; nisi tarnen ipse ex manifestatione grave malum subire deberet, v. g. si puella diu manere debe-ret innupta, cum tunc charilas, ad averlendum pecca-tum alterius, non obliget cum tanto incommodo.

q. An sponsalia qnce oh legitimam causam fmnt rescin-dibilia, possunt, renüenle altera parte, propria auctoritate dissolvi?

r. Juxta Bouvier, 1° ad dissolvenda sponsalia solemnia, requiritur auctorilas superioris ecclesiastici, tum ad pro-nuntiandum circa validitatem causa allegatse, turn ad vitanda scandala. 2° In cseteris casibus, si quis, reni-tente altero, a sponsalibus resilire sibi proponat, viros sapientes et maxime confessarium consulere debet, ne seipsum decipiat; sed nulla est obligatio ad superiorem in foro externo recurrendi, cum id nullibi praecipiatur. Verum, pars qute injuste laeditur, probabilius compensa-tionem damnorum apud judices sseculares expetere potest.

Dicimus 1° de faciendis his proclamationibus; 2° de impedimentorum revelatione.

r. Finis proclamationum antenuptialium est, detegere impedimentum matrimonii sive dirimens sive prohibens, si quod forte subsit, ita ut prsecaveri possint tum nul-litas contractus, tum sacrilegium contrahentis, tum irre-verentia sacramenti.

q. Quanta est proclamationes faciendi obligatio? r. Obligatio banna proclamandi est per se gravis, non quidem ad matrimonii validilatem, sed ad liceitatem, ex prsecepto Ecclesüe; constat tum ex concilio Lateranensi et Tridentino, tum ex dicto proclamationum fine qui gravis est. Peccat proinde parochus, qui prsescriptas proclamationes absque justa causa omitlit; mortaliter quidem, si tres vel duas proclamationes, venialiter vero, si unam proclamationem, absque justa causa omittat.

Dico absque justa causa: nam nullo modo peccat qui eas omittit ex justa causa, i. e. 1° ex legitima dispensa-tione episcopi, vel ejus delegati, quemadmodum apud nos sunt decani; 2° ex epykia, i. e. si urgeat gravis neces-sitas matrimonium statim celebrandi, ita ut tempus non sinat ad superiorem recurrere, v. g. si, omnibus jam paratis ad nuptias, matrimonium statim celebrandum sit sine tertia prociamatione inculpabiliter omissa, vel si sine ulla proclamatione jungendus sit moribundus, ad legiti-mandam prolem, etc.

0- A quonara parocho faciendcc sunt proclcmationcs? r. Non in omnibus dicecesibus desuper viget praxis omnino eadem. Tn dioecesi Brugensi, quemadmodum et in mullis aliis dicecesibus, juxta pastorale nostrum et statuta dioecesana, proclamationes faciendse sunt, 1° a paro-cIjo proprio contrahentiurn, si ambo sint ejusdem pa-rochise; 2° ab utroque parocho, si singulus contrahens sit diversse parochise. Insuper una proclamatio facienda est a parocho illius parochite vel parochiarum, in qua infra sex abhinc mensibus nupturiens habitavit; secus autem si hanc parochiam a sex abhinc mensibus dese-ruerit.

q. Quandonam faciendce sunt proclamationes? r. Faciendse sunt, juxta pastorale nostrum, tres proclamationes in diversis, et in quantum fieri potest continuis, diebus dominicis aut feslivis de praicepto celebrandis, sub summo sacro; non vero in vesperis, nisi parochus oblitus fuisset unam proclamationem facere sub summo sacro.

Notandum est, quod matrimonium nee nimis cilo nee nimis diu post factas proclamationes sit celebrandum. Non nimis cito; sicque pastorale Brugense exigit ut, inter ul-timam proclamationem et nuptias, effluat dies intermedius; attamen episcopus Faict, in congregatione decanorum anni 1868, diem intermedium non exigit pro jungendis ope-rariis ac pauperibus quorum banna ter proclamata fuerint. Non nimis diu; et proinde, juxta idem pastorale, si proclamaliones factse, matrimonio non secuto, antiquiores fuerint tribus mensibus, novse, eseque gratis, sunt faciendse.

menlum revelandi, sive sit impediens, sive dirimens, ne scilicet matrimonium reddatur sacrilegum vel nullum. Jam vero,

1° Ad hanc revelationem tenenlur per se omnes qui impedimentum neverunt, etiamsi id noverint ex secreto naturali et cum juramento illud non revelandi; quia se-crelum naturale, etiam promissum et juratum, non obligat quando damnum grave communitatis vel tertise personae imminet.

2° Dixi per se: nam per accidens, ad revelationem non tenentur sequentes : 1° qui impedimentum noverunt ex sigillo confessionis, ut palet; 2° qui id noverunt ex secreto consilii, i. e. ii a quibus, ratione suae professionis petitum est consilium, quales sunt sacerdotes, doctores, advocati, medici, obstetrices, etc.: id enim bonum commune po-stulare videtur; 5° omnes qui sine infamia aut alio gravi detrimento proprio vel suorum, id revelare non possunt: quia lex Ecclesiae et charitas non obligant cum tanto incommodo.

Nota. Si confessarius, nupturientis confessionem exci-piens, detegat occultum impedimenturh dirimens, eum desuper monere tenetur, quandiu aiiqualis adest spes monitionem esse profuturam. Sed, si de monitionis fructu moraliter desperet, juxta Lig., monitionem omittere debet donee dispensationem obtinuerit: quia melius est permittere peccatum materiale, quam prabere occasionem cerli pec-'cati formalis.

Praemissis hisce matrimonii prccainbuiis, jam agendum est de ipso matrimonio. Hunc de matrimoniu tractatum dividimus in tres partes; 1° do matrimonii natura, 2° de matrimonii bonis, 5° de matrimonii inipedimentis.

15. — Malrimonium sic dicitur a matris munere, quia, in liac socielate, mater prsecipua munia implet. Vocatur quoque conjugium, a communi jugo cui vir et muiier subjieiunlur. Appellatur quoque nuptice vel connubium, a nubendo, seu velando, quia sponsse olim velabanlur cum viris traderentur.

r. Considerari potest sub respectu triplici, scilicet 1° prout sumitur active seu in fieri, vel passive seu in facto esse; 2° prout habetur ut contractus naturalis, vel ut sacramentum, vel ut contractus civilis; o⁰ prout est legitimum, vel ratum, vel consummatum.

0. Quid est matrimonium active seu in fieri, et malrimonium passive seu in facto esse?

R. Consideratum active seu in fieri, est matrimonium sumptum pro eo momenlo quo contrahitur, seu quo rnutuo consensu viri et mulieris perficitur.

Matrimonium consideratum passive seu in facto esse, est status conjugum per contractum inductus et habitua-liter perseverans.

q. Quid est matrimonium consideratum ut contractus naturalis, vel ut sacramentum, vel ut contractus civilis?

r. Matrimonium in fieri seu active sumptum, sub triplici hoe respectu spectatur, prout consideratur vel in ordine ad naturam, vel in ordine ad Ecclesiam, vel in ordine ad societatem civilem. Itaque sumitur,

1° Tamquam contractus naturalis, in officium naturse, i. e. ad convenientem propagationem generis humani ordinatus; et ita consideratum fuit omni tempore, cum in ipsa nalura fundctur;

2° Tamquam sacramentum, seu unum de seplem Ec-clesise catholicse sacraraenlis; et ealenus, solum inve-nitur sub nova lege in baptizalis;

5° Tamquam contractus civilis, i. e. qui lit inter cives, et quo ordinatur status legalis sponsorum ac prolis ab eis suscipiendse. Hoc sensu civili, designat duo, scilicet: 1° proprie, significat quasdam solemnitates quas potestas civilis prsescribit, ut matrimonium in foro civili repu-tetur legitimum et effectus civiles obtineat; 2° improprie, significat ipsum actum qui, relative ad sponsorum bona fortunse, continet eorurn conventiones parüculares, vo-caturque gallice contrat de mariage.

Attamen tria bsec matrimonia, ait Bouvier, non sunt tres contractus distincti, sed in re sunt unus et idem contractus, sub triplici respectu consideratus. Supponi-mus tarnen, per quamdam fictionem, eum esse triplicem, ut, data occasione, clarius de illo sub unoquoque respectu tractare valeamus.

r. Matrimonium legitimum est illud quod contrahitur juxta normam legis naturalis et civilis, inter infideles.

Matrimonium ratum est illud quod contrahitur inter baptizatos, nullo impedimento irretitos; et proin, inter infideles illud existere non potest. Dicitur ratum, quia non solum natura et jus civile, sed etiam Ecclesia illud approbat el ratum habet.

Matrimonium consummatum est illud quod copula con-jugum completur et perficitur.

Ista tria matrimonia, inter se differunt ratione firmitatis: nam, matrimonium simpliciter legitimum, etiamsi fuerit consummatum, dissolvitur in casu apostoli, de quo infra; ralum non consummatum, dissolvitur per professionem religiosam, vel per dispensationem ponlificiam ; ratum

Jam, quadruplici capite agendum est 1quot; de natura matrimonii, qualenus est contractus naturalis; S' de natura matrimonii, qualenus est sacramentum; 5° de qusestio-ne an et quatenus sacramentum sejungi possit a contractu ; i⁰ per modum appendicis, de matrimonio civili.

r. Definitur cum Dens: Conjunctio maritalis viri et mulieris, inter legitimas personas, individuam vitai con-suetudinem retinens.

Dicitur 1° conjunctio sive active sive passive, quo de-signatur matrimonium turn in fieri tum in faclo esse; 2° maritalis, quia maritus est caput hujus conjunctionis, quae fit in ordine ad legitimam prolis generationem ; 5° viri et mulieris, in numero singulari, ad excludendam poly-gamiam; 4° inter personas legitimas, i. e. habiles ad contrahendum, et nullo juris naturalis vel divini vel hu-mani impedimento irritante ligatas; 5° individuam con-suetudinem... i. e. perpetuum et indissolubile consortium.

R. Essentia matrimonii in fieri, sita est in mutuo consensu seu pacto, quo inducitur vinculum matrimoniale. Hoc autem pactum, ut infra, N⁰ 20, videbitur, necessario involvit obligationem bona matrimonii non impediendi, et probabilius quoquo necessario involvit sacramentum in matrimoniis fidelium. Conventiones autem parliculares.

ct solemnitates civiles ad matrimonii essenüam non pertinent, suntque aliquid vero matrimonio exlrinsecum vel ad summum mere accidentale.

n. Essentia matrimonii in facto esse, sita est in vinculo permanente quod ex hoc consensu oritur, et in juribus cum eo vinculo connexis. Inter ilia autem jura, specia-tim inquiritur de copula, scilicet utrum copula carnalis, vel etiam utrum jus ad illam, sint de essentia matrimonii.

r. 1° Quoad copulam, Negative. Probatur, 1° ex matrimonio vero B. M. Virginis cum beato Joseph, licet nunquam convenerint; 2° a ratione, scilicet quia vsus rei de qua contrahitur, non constituit contractum, sed ilium conse-quitur, ut patet ex aliis contractibus; ergo idem de matrimonio dicendum est.

2° Quoad jus ad copulam, distinguendum est inter jus radicale, quod do essentia est, el jus expeditum, quod de essentia non est.

Itaque matrimonium essentialiter dicit ordinem ad copulam, cum ad generationem prolis principaliter insti-tutum fuerit, et proin necessario jus saltern radicale ad illam conferl; ita ut, absque tali jure, nullum validum contrahi posset matrimonium. Id, contra quosdam, etiam tenendum foret, etsi quis contraheret, non ad generationem prolis, sed ob alium matrimonii finem legiti-mum, v. g. ad vitfe solatium et mutuum consortium. Sed de essentia matrimonii non est jus ad copulam expeditum seu plane liberum, quod amitti, suspendi aut desi-nere potest stante vinculo matrimoniali: pluribus enim de causis cessat jus aut obligalio ad debitum conjugale, ad cohabitationem, etc., ut infra dicetur.

17. — q. Quandonam imtüulum fail malrimonium, proul est contractus naturalis?

r. Institutum fuit ab ipso Deo, scilicet; 1° implicile, in creatione Adse et Evse; 2° explicite seu positiva ordi-natione, post hanc creationem, quum bene dixit illis Deus, et ait : Crescite et multiplicamini; unde Adam, divini Spiritus instinctu, dixit; Adhcerebit uxori suae, et erunt duo in came una; et Christus, ha^c verba referens, ait: Quod ergo Deus conjunxit, homo non separet. q. In quosnam fines Deus malrimonium instituit ? r. Finis primarius est ad propagationem generis humani, per generationem et educationem prolis, juxta verba : Crescite et multiplicamini. Fines secundarii sunt, 1° ad mutuum viri et mulieris adjutorium et solatium, juxta; Faciamus ei adjutorium simile sibi; 2° post lapsum Adse, in remedium pravse concupiscenlia3, juxta Paulum: Quod si non se continent, nubant. Melius est enim nuhere, quam uri.

Hic agitur de finibus a Deo, matrimonium instituente, intentis. Jam vero, qusestione sequenti, ob materise con-nexionem, inquirimusob quosnam fines homo matrimonium inire possit.

C. Ob quosnam fines homo matrimonium contrahere potest ? r. Lig. triplicis generis fines distinguit, scilicet; 1° fines matrimonio intrinsecos essentiales, 2° fines intrinsecos ac-cidentales, 5° fines exlrinsecos.

Fines intrinseci essentiales, seu polius matrimonii ef-fectus sunt, potestas in mutua corpora, et vinculi indisso-lubilitas. In prsesenti autem qusestione non agitur de his finibus, cum hi, utpote fines operis, ita necessario a contrahentibus intendi debeant, ut, iis exclusis, invalide contraheretur, deficiente nempe consensu in matrimonii essentialia. Agitur ergo de finibus matrimonio acciden-talibus, scilicet;

1° Matrimonium inire licet ob fines matrimonio intrinsecos accidentales, i. e. ob fines ob quos malrimonium

a Deo institulum est, scilicet, ad prolis procrealionem et educationem, ad mutuum solatium, ad evitationem incontinentise, ut modo dictum est; sed sufficit horum vel unum intendere.

2° Quoad fines matrimonio extrinsecos, qui proin non sunt nisi accidentales, ilü vel sunt honesti, v. g. divi-tise, forma corporis, splendor generis, virtus, similitudo morum, etc.; vel non sunt honesti, v. g. voluptas, inordinata divitiarum cupiditas, vanus honor, etc.

Itaque 1° honeslos licet intendere secundaria; imo ad varios hujusmodi fines, v. g. ad similitudinem morum aut pa-ritatem conditionis, attendere sgepe oportet, ob bonum matrimonii exitum; quinimo fines honestos licet intendere principaiiter, ait Lig., modo non positive excludantur fines intrinseci accidentales. 2° Non honestos intendere non licet; idque sub levi vel sub gravi, prout hujusmodi finis est leviter vel graviter malus.

q. An matrirnonium est bonum et honestum? r. Affirmative. Id, contra Manichseos, probatur ex defi-nitione Ecclesise; et, ex eo quod sit a Deo institutum, a Christo ad dignitatem sacramenti elevatum, et a Paulo ssepius commendatum, v. g.; Qui matrimonio jungit vir-cjinom suam, bene facit. Yolo juniores nuhere, fllios pro-or care.

r. Admittendum quidem est prseceptum naturale, obli-gans communitatem generis humani generatim, ut per matrimonium conservationi speciei provideatur; sed nullum hominem in particulari obligat per se, ut contra veteres protestantes tenetur. Dico per se: nam aliquem obligare potest per accidens, v. g. ratione incontinentie, spon-salium, ingravidationis, boni publici per matrimonium procurandi.

Quoad matrimonii praeceptum positivum in particulari, nullum extat sub nova lege, nequo probabilius extitit

Q. An virginitas est statu conjugali rnelior? u. Affirmative; idque ex Tridentino de fide est, turn contra Jovinianum qui matrimonium virginitati sequipa-rabat, turn contra recentiores protestantes qui illud an-teponebant.

Probatur, 1° ex variis locis Scripturse nova) legis; v. g. ex verbis Apostoli qui, postquam declaraverit ilium qui matrimonio jungit virginem suam, bene facere, ad-dit; El qui non jungit, melius facit; 2° ex virginitatis excellentia et effectibus relative ad salutem, siquidem per earn homo a sseculi sollicitudinibus magis removetur, Deo liberius vacat, supra seipsum quodammodo extol-litur et particeps fit nature angelicse; 5° ralionibus phi-losophicis et politicis, quia ad bonum societatis stepe expedit, imo moraliter necessarium est ut quidam con-tinentiam servent; lum forte, juxta quosdam, ob nimium incolarum numerum; lum prsesertim ut sacerdotes et personse religiosse sic bono religionis et societatis se de-vovere et perfeclius allaborare valeant.

q. In quibusnam contractus matrimonii, prcrcisa ratione sacramenti, aliis contractibus prcestat?

k. Praecipue in tribus: 1° ratione ongims, cum ipsum Deum habeat auctorem; 2° ratione objecti, cum ejus ob-jectum sit, non quidem res in commercio posita, sed ipsa contrahentium persona; 5° ratione ƒ ms, cum finis prsecipuus sit propagatio generis humani.

r. Contractui matrimonii applicantur principia genera-lia de consensu ad contractus generatim spectatos reqiu-sito, do quo in tractatu De Contractibus in genere. Ita-que consensus iste debet esse;

1° Proprius, ita ut a nulla poleslate, alia quam divina, unquam suppleri possit.

o⁰ Inlernus, ita ut non sufficiat consensus fictus; licet consensus fictus, juxta varios, in aliis contractibus suf-ficere possit.

Attamen practice, asserenti se ficte consensisse, in foro externo non creditur ordinarie, nisi tarnen fictio certo probari possit; et aliunde, qui ficte consensit, ob injuriam comparli illatam, ordinarie cogendus est hoe matrimonium inire et verum consensum prsebere, nisi inde graviora timenda forent mala.

4° Exlernus, i. e. externe expressus per verba; imo per accidens sufïïcere potest expressus per nutus aut qufficumque alia signa; quineiiam per procuratores, ut infra, N⁰ 27, dicitur.

5° Liber, i. e. ita voluntarius, ut sit ab omni metu gravi vel dolo esscnliali exemptus.

7° Simultaneus, i. e. tum simultale physica, turn saltern simullate morali, qua consensus, antea prtestitus, vir-tualiter perseverat; sicque perseverare censetur donec explicite vel implicite revocetur.

8° Absolutus, i. e. ut consensus non sit conditionatus; vel si conditionatus, sequivaleat absoluto, aut in absolu-turn transeat pro eo momento quo contractus perficietur.

Quod spectat consensum conditionatum, quadruplicis generis condiliones considerari possunt, scilicet: conditio-nes 1° de prseterito aut de prcesenti, vel do fuluro noces-sario; 2quot; de futuro contingenti honesto; 5quot; impossibiles vel simpliciler turpes; 4° repugnanles substantise matrimonii. Do quibus in sequenlibus.

19. — q. Quid facit adjuncta conditio 1° de prffilerilo aut de prsesenti, vel de futuro necessario?

r. Conditio de prceterito aut de prcesenti, v. g. si dignitatem nobilitatis acceperis, si pater tuus sil mor turn, valorem matrimonii non suspendit, sed facit illud sub-sistere vel non, prout conditio existit vel non.

Idem dicendum est de conditione dc futuro necessario, v. g. si eras sol oriatur, quse jam ut certa cognoscilur. Proinde, haac valorem matrimonii non suspendit per se; suspenders tarnen potest per accidens, v. g. si contra-hentes hujusmodi conditionem credant non necessariam, sed esse contingentem, vel si ab ea velint vere consen-surn suum suspendere.

r. Certum quidem est, hoe matrimonium non perfici donee impleatur conditio, quia contractus matrimonii trans-ferre debet jus mutuum in corpora de prcesenti. Sed controvertitur an, impleta conditione, matrimonium va-leat absque renovatione consensus.

Desuper absolute docet Gury hoc matrimonium valere sub ratione contractus, siquidem contractus conditionatus, impleta conditione, transit in absolutum. Nec obstat lex Tridentina circa prsesentiam parochi in locis Tridentino subjectis, quia hoc matrimonium conditionatum contra-ctum fuit coram parocho et testibus, quod solum a Tridentino requiritur. Imo ut probabilius tenet, illud quo-que valere sub ratione sacramenti: quia, licet alia sacra-menta non valeant cum conditione de futuro, ex eo quod eorum effectus suspendi nequeant, valet sacramentum matrimonii, quia sequitur naturam contractus, cui inhteret.

Nota. Matrimonia conditionata, de quibus supra, prse-sertim si conditio sit de futuro, sunt generatim graviter illicita, tum quia, sub ratione sacramenti, exponuntur

periculo nullitalis; lum ob innumera incommoda, v. g. scandalum, jurgia, ambages et difïicultates; unde paro-chus ea admitlere non potest, saltern propria auctoritate.

n. N⁰ öO De Contractibus in genere dictum est, hujus-modi matrimonium in foro externo ecclesiastico reputari generatim validum, quia tales conditiones pro non adje-etis reputantur. Altamen dicendum est, quod hpe conditiones invalidum redderent matrimonium, si reipsa vel-lent contrahentes huic conditioni consensum suum alli-gare. Sed ia foro externo ecclesiastico, ait Carrière, non prsesumuntur id voluisse, conditioque pro non adjecta habetur. Huic autom dispositioni standum quoque est in foro interno, nisi de contraria sponsorum voluntate constet.

Dixi conditio impossibilis, v. g. si lunam manu tetige-ris; conditio lurpis, i. e. inducens in peccatuni, v. g. si forniceris, si mecum latrocinia exercere velis; idque in-telligendum est de conditione qult;e sit simpliciter turpis, i. e. de conditione turpi quge tarnen non repugnet substantise matrimonii: nam aliter resolvendum est de conditione turpi qua3 simul repugnat substantise matrimonii, ut numero sequenti dicitur.

r. Est conditio quse excludit necessarium consensum in aliquid essentiale matrimonii, seu qufe adversatur uni e tribus matrimonii bonis, scilicet: bono prolis, bono' fidei, vel bono sacramenti; idque locum haberet, si sponsL, contrahendo, generationem prolis, fidelitatem in conjugio, aut perpetuitatem in matrimonio excluderent, v. g.; tecum contraho ea conditione, ut generationem prolis evites, vel ut pro quwstu adullerandam le Iradas, vol donee aliam

duxero. Ex his facile intelligilur quod lalis conditio, ut-pote in pactum deducta, matrimonium plane invalidum reddat.

1Dubium. q. An malrimonium invalidal intentio agendi conira malrimonü bona. i. e. an invalidum est matrimonium conlractum ab Ulo, qui intendit impedira cjeneralioncm prolis aut adulterare; vel matrimonium contractum a grcecis aut protestanlibus, qui putant illud dissolvi posse ob ad aller ium compartis, el in tali casu dissolvere intendunt?

r. 1° Matrimonium invalidat talis intentio, si non sit quidem nuda intentio seu proposilum, sed naturam in-duat verse conditionis, i. e. si in pactum deducatur, quod proinde recidit in casum N' praccedenlis de con-ditione turpi.

2° Si quis, cum errore grtecorum aut prolestantium, putantium matrimonium dissolvi posse, contrahal cum dispositione seu intentione tali, ut a dissolubilitate conscn-sum suum suspendat, seu contrahere non intendat nisi sub hac dissolubilitatis conditione, licet hscc in pactum non deducatur, invalide contrahit.

o⁰ Valide autem contrahit, si ejus intentio taliter non fuerit restricta, sed adfuerit nudus error, cum intentione contra aliquod matrimonii bonum agendi ; quia sola hujusmodi intentio non excludit generalem voluntatem contrahendi juxta legem Dei, quae voluntas huic pravse in-tentioni prsevalero censetur.

Hinc intelligilur, quod obligalio ad matrimonii bona, sit de substantia matrimonii, minime vero executio hu-jus obligationis; el consequenter, quod substantise matrimonii adversentur tantum ilia quae excludunt banc cbli-galionem, non vero ilia quae excludunt tantum hujus obligationis execulionem, ut supra, N⁰ 2, de sponsalibus dictum est.

Squot;¹ Dubium. o. Cum, juxla dicta Nquot; ]G, jus radicalo ad copulam, scu polestas in mulua corpora sit de matrimonii essentia, inquiritur an val eat matrimonium contract um cum intentione, aid cum voto, imo cum condi-tione in pactum deducta, servandse castilatis in matrimonio?

r. 1° Si contrahatur cum sola intentione, imo cum voto servandae castitalis, valet nialrimonium, ut ex modo diclis inlelligilur.

2° Si contrahalur cum conditione in pactum deducta ser-vandce castitalis, disputatur an valeat matrimonium. Sen-tentia Negativa est valde probabilis auctoritale exlrinseca. Sententia Affirmativa est probabilior auctoritale intrinseca, quia talis conditio non excludit copulse jus radicale, sed tantum ejus usum, scu non excludit rei nudum dominium, sed tantum rei usum; sicut lit in minorennibus, qui rerum suarum dominium habent, non tamen usum. Nihilominus practice, tale matrimonium, ulpote dubie validum, est graviter illicitum.

ö^ra Dubium. q. An matrimonium invalidat, ulpote rcpu-f/nans bono prolis, conditio in pactum deducta educandi pro-lem in infidelilate vel in bseresi?

r. Quamvis talis impia conditio repugnet charitali crga prolem, probabilius tamen non repugnat subslanlise matrimonii: nam 1° ad matrimonii subslantiam pertinel bo-num prolis naturale, non vero bonum spiriluale: bonum naturalo curare tenentur qua conjuges, bonum vero spiriluale, qua chrisliani; 2° alias, ut invalida habenda torent malrimonia sic inila inter infideles, inter luthera-nos, elc.; et mulla malrimonia mixta, stepe inila cum paclo ut filii religionem patris el filiffi religionem malris sequanlur, qute tamen valida sunt.

Cselerum, semper illicila sunt hujusmodi malrimonia; et semper illicitum et irritum est tale pactum, ulpolo rcpugnans juri nalurali, divino el ecclesiaslico.

Matrimonium semper fuil sacrum, licet non semper luerit sacramentum. Etenim ab initio sanctificatum est a Deo in paradiso; postea autem , ad dignitatem sacramenti a Christo in novo testaraento evectum est.

Dicendum habemus 1° de hujus sacramenti existentia, 2° de ejus ministro, 5° de ejus materia et forma, 4⁰ de sacramenti subjecto seu de disposiüonibus ad illud recipiendum, 5° de ejus effectibus.

it. Matrimonium esse verum et proprie dictum novae legis sacramentum, contra protestantes est de fide, ex Tridentino. Id probatur:

1° Ex Scriptura, quae, teste Tridentino, id saltem innuit per s. Paulum dicentem: Vin diiigite uxores vestras, sicul et Christus dilexit Ecclesiam, et seipsum tradidit pro ea. Sacramentum hoe magnum est: ego autem dico in Christo el in Ecclesia. Exhis,ait Carrière, non demonstrativurn quidem sed probabile argumentnm deduci potest. Hinc ait Bossuet: « Quand on considèrera que Jésus-Ciirist a donné une nouvelle forme au mariage, en réduisant cette sainte société a deux personnes immuablement et indis-solublement unies, et quand on verra que cette inseparable union est le signe de son union éternelle avec son Spouse, on n'aura pas de peine a comprendre que le mariage des fidèles est accompagné du Saint-Esprit et de la grace; et on louera la bonté divine de ce qu'il lui a plu de consacrer de cette sorte la source de notre naissance. »

asserant iilud esse sacramentum, id tarnen innuunt in sequivalenti; nam dicunt Christum sua praesentia nuptias sanctificasse; graliam per nuptias liaberi; esse rem sa-cram benedictione Ecclesite muniendam; sacramentum esse quoad aliquos effectus, baptismo et ordini comparandum.

5° Ex constanti Ecclesise tum latinse turn graca; tra-dilione et praxi; et ex argumento prsescriptionis: nam cum protestantes exorti sunt, matrimonium christianum in toto orbe catholico pro sacramento habebatur.

Nee dicas, quod quidam scholastici et canonislse ne-gaverint per matrimonium conferri graliam: nam, ait Schouppe, illorum disceptationes versabantur circa nalu-ram gratise huic sacramento propria?, quam dicebant conferri in remedium concupiscentise; et circa modum quo conciliari possunt pactiones et dotes, quae in nuptiis celebrandis constitui solent. Sane, cum Durandus visus esset de veritate hujus sacramenti dubilare, omnes statim in illum insurrexerunt, adeo ut sententiam retractaro debuerit.

r. Incertum est. Alii dicunt in nuptiis in Cana Ga-lilseaj; alii, quando matrimonium reduxit ad legem in-dissolubilitatis, dicens: Quod Deus conjunxit, homo 72011 separet; alii, post resurrectionem, quando, apparens disci-pulis, loquebatur de regno Dei.

1° 'Certum est, ait Gury, requiri prsesentiain parochi aut delegati ad matrimonii valorem, ubicumque decretum Tridentinum circa matrimonia clandestina publicatum est.

2° Certum est 1° matrimonia fidelium semper fuisse ab Ecclesia seu a sacerdote Ecclesia) deputato benedicta; 2° parochum non posse benedictionem nuptialem in ma-trimonio fidelium omittere, eumque obligari ad eam impertiendam juxta ritum in loco proprio reccplum;

5quot; peccare graviter fideles qui matrimonium clandestine ineunt, etiam in locis ubi decretum Tridentinum non fuit receptum, ut ex Tridentino constat.

5° Controvertitur utrum benedictio nuptialis a sacerdote impertita, sit de necessitate sacramenti, an non; aliis verbis, uirum parochus, an vero contrahentes sint nü-nistri sacrarnenti matrimonii. Duplex prsecipue est sen-tentii:

Sentenlia, qua3, duce Melchiore Cano, anno IaG2, tenet sacerdotem esse ministrum, his nititur rationibus: 1° sa-cerdotes, juxta Paulum, sunt dispensatores mysteriorum Dei seu sacr imenlorum; ergo, cum ipsi boe rnunus habeant quoad cietera, non est cur excipiantur in matrirnonio. 2° Quodvis sacramentum, in quo divina confertur gratia, debet esse actus sacer; porro, matrimonium, sine bene-dictione sacerdotis, hac qualitate carere videtur. 5° Si sacerdos non esset minister matrimonii, sed ipsi contrahentes, nulla foret distinclio inter ministrum et subjectum sacrarnenti, inter materiam et formam, quod videtur re-pugnare.

^ Senlentia tenet contrahentes esse ministros; ita ut hi, quemadmodum contractum inter se perficiunt, sacramentum sibi ipsi administrent, et sacerdos matrimonium tantum confirmet et benedicat, adeoque etiam vocetur minister solemnilatis aut etiam tes! s qualificatus, jure tamen canonico necessario requisitus. Hcec secunda sententia probatur:

1° Ex aucloritate conciliorum, scilicet: ex Florentine, his verbis: « Causa efficiens matrimonii est mutuus consensus »; et ex Tridentino: « Dicat: Ego vos in matrimonium conjungo, vel utatur verbis juxta receptum uniuscujusque provinciaj ritum ». Atqui, multa ritualia prcescribunt verba ab bis substantialiter diversa. Dein, Tridentinum vera el rata declarat, tum matrimonia clandestina in locis Tridentino non subjectis, tum matrimonia contracla coram

2° Ex Ecclesiae praxi. Etenim Ecclesia matrimonia sine sacerdotis benedictione valide conlracla, postea benedicere non jubet; qualia sunt matrimonia clandestina in locis Tridentino non subjeclis, matrimonia mixta parocho sim-pliciter praesente contracta, matrimonia coram parocho et testibus furtim inita; insuper Ecclesia matrimonia ob impedimenlurn occultum invalida, convalidarc permiltit absque sacerdote.

ö⁰ Ex auctoritate theologorum: probatur enini aucto-ritate theologorum omnium per quinque ssecula ante Melchiorem Canum, et etiamnum sententia est cominu-nissima; ila ut Lig. dicat earn esse moraliter certain, et Perrone, earn esse unice veram, el Ecclesiae calbolicaï doclrinam.

Ex natura hujus sacramenti: nam contrahenles sunt causa efficiens sen ministri contractus; atqui, in matri-monio sacramento, contractus el sacramentum, ul infra videbirnus, non sunt ab invicem distincla, sed sunl quid unum ; ergo contrahenles sunt ministri sacramenti.

Ex his concludit Gury cum Ballerini, banc 2^m opinionem esse eer lam, et alteram esse obsolelam.

Siquidem ipsi contrahenles hoc sacramentum nrnislranl el recipiunt, et quoniam omnia sacramenta minislrantur in nomine et persona Christi, ut De Sacramentis in rjenere, N⁰ 52, dictum est, inquiri potest quomodo sacramentum matrimonii ministrelur in nomine el persona Christi?

Id aulem resolvilur modo sequenti: Ilia actio qua mutua obligatio inducitur el acceplalur, eflicil contractum seu est ipse contractus. Eadem aulem ilia actio seu contractus matrimonialis est insuper, ex inslilulione Chrisli, inter christianos, actio sacramental is, seu est positio signi sa-cramenlalis quo significatur conjunclio Chrisli cum Ecclesia, el quo prodicilur gratia; hsecque signi posilio efficitur per ministros a Ghrislo depulatos, qui sunt ipsi

contrahenles. Alqui ilia actio, quatenus haec mulua obli-galio induciiur, sen qua una pars obligationem imponit alteri, fit a contrahentibus formaliter ut ministris, et consequenter fit nomine et in persona Christi; dum, e contra, ilia actio, quatenus ha3c mulua obligatie acceptalur et gratia recipitur, non fit a contrahentibus formaliter ut ministris nee consequenter nomine Christi, sed fit a contrahentibus consideratis simpliciter ut hominibus sa-cramentum recipientibus. Ergo matrimonii sacramentum cum effectibus suis, in nomine et persona Christi a contrahentibus qnidem ministratur, non vero tali ratione suscipitur.

Q. Qucvnam est hujus sacramenti materia remota? r. Materia remota atque ipsum objectum contractus, sunt corpora contrahentium, in ordine ad usum conjugalem.

r. Quum qurestio prtesens plane dependeat a qusestione N⁰ prsecedenti tradita de sacramenti ministro, idcirco, in utraque, pari modo scinduntur auctores.

Qui opinantur sacerdotem esse ministrum, statuunt ma-teriam proximam esse contractum; formam autem, sa-cerdotis ])enediclionem : Ego vos in matrimoniurn conjungo

Qui vero dicunt ministros esse ipsos contrahentes, com-TTumius docent materiam et formam contineri in contractu, expresso verbis vel signis tequivalentibus: scilicet, hunc contractum habere rationem materia;, quatenus significat mutuam traditionem juris in corpora ; [armee vero, quatenus mutuam acceptationem illius juris enuntiat. Audiatur de-super Franzelin;

« Ad dignitatem sacramenti, inquit, elevatns est a Christo ipse legitimus contractus matrimonialis corum omnium.

qui per susceptum baptismum sacramenli sunt capaces. Tolum ergo signum sacramentale est ipsemet, secundum leges regni Christi i. e. Ecclesiae, validus contractus, quo vir et mulier sibi invicem corpora tradunt ad perpetuam obligationem.

Terminus significationis generalioris, qui significatur tantum et non efficitur, est conjunctio Christi capitis cum Ecclesia ut corpore suo mystico. Ilanc autem Christi curn Ecclesia unionem contractus ille debito modo reprse-sentat, quatenus ex institutione Christi significat specialiter et efficit sanctificationem ipsorum contrahentium per effu-sionem gratia; ex Christo capite in ipsos tamquam membra in corpore Christi (Eph. V).

Id ergo quod, in contractu, ad banc significationem est minus delerminatum et determinandum per alterum, est materia; hoc autem videtur esse traditio corporum per se speclata (1 Cor. VI, 16). Vicissim, id quod banc tradi-tionem determinat ad rationem si^'ni sacramentalis a Christo instituti, est forma; hoc autem sunt verba, sive proprie dicta sive sequipollentia, quibus traditio mutua tamquam obligatio matrimonialis perpetua declaratur et firmatur. Quamvis vero in contractu traditio mutua fiat verbis, sen proprie seu sequipollenter dictis, est tamen aliud translatio dominii, et aliud sunt verba quibus ilia efficitur et declaratur; unde, ex hac parte nihil obest quominus distin-guantur ut materia et forma. »

quod sacerdos sit minister, sensus est: Ego vos super-naturaliter conjungo per gratiam; si vero contrabentes sint ministri, sensus est; Ego vestrum matrimonium, auctoritate Ecclesiae, raturn habeo ct confirmo.

practice nulla est difficultas, si matrimonium juxta Ecclesiae ritus celebretur, cum tunc semper certus sit minister, certaque materia et forma.

Nola cum Dens. Cum sacramentum matrimonii fundetur in contractu, inde sequitur quod hoc sacramentum a csele-ris sacramentis differat in pluribus, v. g. 1⁰quod pro forma, non necessario requiral verba, siquidem contractus etiam per alia signa concludantur inter homines;. 2° quod non requirat ministrum aliquem sacrum; 5° quod minister non sit distinclus a susc.pienlibus, etc.

24. — De sacramenti suhjedo, seu de disposilionibus ad illud recipiendum tum valide turn licite.

r. Ad sacramentum matrimonii recipiendum valide, re-quiritur 1° baptismus, 2° intenlio, 5° debitus consensus, sub quo, 4° habilitas ad matrimonium contrahendum.

Cum requiratur baptismus, hino sequitur, 1° quoJ matrimonium ab infidelibus vel ab infideli, validum ratione contractus, invalidum sit ratione sacramenti; 2° quod matrimonium ab hsereticis aut schismaticis baptizatis con-tractum, modo leges Ecclesiae integre serventur, validum sit ratione contractus et sacramenti, cum nihil sit quod valori hujus sacramenti obstare possit. Hoc ipsum con-firmat praxis Ecclesiae, quae nullimode eos adigit sive ad renovandum consensum, sive ad benedictionem nuptia-lem iierum recipiendam, si resipiscentes ad catholica; Ecclesiae unitatem redeant.

r. Ad sacramenlum matrimonii recipiendum liciie et fructuose, ultra requisita ad ejus valorem, requiritur 1° status gratiae, 2° observatio omnium qua; ab Ecclesia

prsescripta sunt quoad tempus, locum, bannorum pro-clamationem et confessionem sacramentalem.

q. An pa roc ho quandoque licet j linger e peccalorem publicum qui matrimonium pelil ?

r. Etsi, juxta dicta, Nquot; 39 Be Sacramenlis in genere, generalim deneganda sint sacramenta peccalori publico publico pefenti; attamen, cum parochus non sit hujus sa-cramenti minister, sed tantum sit testis publicus qui assistentiam suam prjebet, et cum valde materialis sit ejus cooperatio ad eonim peccatum, quod prsecavere te-netur tantum ex charilate, hinc sequitur, non valde ma-gnam rcquiri rationem ad parochum excusandum. Unde practice, potest parochus tali matrimonio assistere, in triplici casu sequenti:

Scilicet 1° potest assistere matrimonio mixto, modo sit de licentia Papaj ; 2° potest assistere matrimonio pravi vel pravorum catholicorum, modo id fiat de licentia epi-scopi, el justa de causa ob quam parocho liceat se tenere permissive ad hoe alterius peccatum, v. g. ad prolem legitimandam, ob periculum imminens comparti bene dispositse, ob scandalum illicilse cohabitationis seu matrimonii mere civilis, etc.; imo 5°, ob ejusmodi rationes, id potest propria auctoritate, si tempus non sinat recurrere ad episcopum.

Q. Quomodo parochus talibus matrimoniis assistere debet? r. Si sit matrimonium inixium, tenetur parochus extra ecclesiam vel sacristiam (id tarnen in quibusdam locis permittitur in sacristia, imo in ecclesia), in loco profano decenti, v. g. in domo pastorali, ut apud nos mos est, coram duobus testibus, nudam exhibere prsesentiam passi-vam, i. e. omni ritu vel veste sacra aut forma sacramentali destitutam.

Pro matrimoniis catholicorum, omnia a parocho peragenda sunt non secus ac si non forent peccatores; nisi

tarnen episcopus, pro casu particular!, ad minuendurn hujus profanationis scandalum, vel ex alia justa causa, nudam parochi prsesentiam prsescribat.

Prcenota. Effectus matrimonii, qualenus est contractus naluralis, sunt sequentes. Effectus primarius est vinculum seu nexus per se indissolubilis inter conjuges; cui vinculo annexi sunt tres effectus sequentes: 1° jus ad matrimonii usum seu ad copulam; 2° jus ad individuam viUe socie-tatem et ad mutua officia; 5° obligalio turn mutua officia pnestandi, tum fidelitatem in matrimonii usu servandi, tum prolis educationem procurandi.

Jam vero, effectus matrimonii qualenus est sacramen-tum, seu effectus sacramenlalis est gratia ; scilicet, tum gratia sanctificans secunda, et probabilius per accidens prima; tum gratise sacramentales; tum augmentum virtu-tum et donorurn Spiritus sancti. Iltec autem gratia, juxta dicta, Nquot; li De Sucramentis in cjenere, prout sacramento matrimonii est propria, est refrenativa concupiscentiie et unitiva animorum, qua juvantur conjuges ad omnes dictos effectus seu obligationes ex contractu naturali matrimonii profluentes, rite persolvendas.

Investigandum jam habemus, an matrimonii sacramen-tum disjungi possit a contractu naturali.

Triplex desuper distingui potest casus, prout matri-monium initur vel 1quot; inter duos infideles, vel 2° inter duos fidelcs sou baptizatos, vel 3° inter infidelem et fi-delem.

q. Quale malrimonium inire possunt duo infideles? r. Inire possunt malrimonium legitimum; ita enim, juxla N¹quot; 13, vocatur matrimonium inter duos infideles rite initum. Porro, certum est quod tale matrimonium sit validum, quin tamen sit sacramentum. Etenim ma-trimonialis contractus, sacramenti rationem non habet respectu omnium hominum, sed tantum fidelium : nam lex evangelica, qu® matrimonium in sacramentum consti-tuit, non applicatur nisi subditis, qui sunt fideles seu haptizati. Infideles vero, qui non sunt nisi sub lege naturali, matrimonium habent quale in lege naturali san-citur, scilicet prout est contractus naturalis seu matrimonium naturale, i. e. gratiiö non collativum.

q. Sed inquirilur, cm tale malrimonium in infidelilale valide conlractum, possit postea, per conjugum confersio-nem, fieri sacramentum?

r. Disputatur. Sententia Affirmaliva est communior et probabilior. Interim, hujus sententia? patroni id non omnes eodem modo explicant. Alii enim, cum s. Thoma, dicunt iioc matrimonium fieri sacramentum per susceptionem baptismi. Alii vero tenent id fieri per renovationem consensus: nam in hoc casu ponitur contractus moraliler dis-tinctus ab anteriori, cum detur consensus in traditionem corporum novo tilulo et modo firmiori insolubilem ra-tione sacramenti, et cum perfectius reprsesentetur unio Christi cum Ecclesia.

Interim, quum supradicta sententia non sit omnino certa, ideo practice, in prsesenti casu, parochus, consulto prius episcopo, infideles conversos et baptizatos conjun-gere non potest, nisi per renovationem consensus et per formam sacramenlalem. In casu autem conversionis hse-relicorum vel schismaticorum, si de eorum matrimonii valore dubitet parochus, nihil inconsulto episcopo efficerc potest.

Q. An Christus sacramentum matrimonii ita instituil, ut dignitatem sacramenti contractui addideril tarnquam a liquid accessorium, contractui per fee to superveniens, et ah co realiter diversum ?

r. Negative, sed ipsum contraetum matrimonii nalura-lem, qualis primilus a Deo in paradiso fuit instilutus, ad ralionem et dignitatem sacramenti elevavit; adeo ut contractus et sacramentum non sint duse res diverste, sed una eademque; sive ipse contractus sit totum sacramentum, ut plerique censent, sive sit pars tantum, una cum benedictione sacerdotis constituens sacramentum, ut aliis placet.

Hoc clare patet ex damnatione a Pio IX, anno 1851, propositionis Nuylz: « Matrimonii sacramentum non esse nisi quid contractui accessorium, ab coque separabile, ipsumque sacramentum in una tantum benedictione nu-ptiali situm esse »; et ex ejusdem Papse epislola ad regem Sardinite, anno ■18igt;2; « Doctrina Ecclesite catholicse est, sacramenlum non esse qualitatem accidentalem contractui superadditam, sed ipsam matrimonii essentiam esse; ita ut unio conjugalis inter christianos, non sit legitima nisi in matrimonio sacramento, extra quod merus concubinatus tantum invenitur. » Id insuper probatur ex Syllabo, pro-positionibus 66^a et 75^a, quas vide in traclatu De Virtutibus Theologicis, Be Fide.

q. An ergo, a tempore quo Christus malrimonium elevavit ad dignitatem sacramenti, omne matrimonium fidelium, sub ratione contractus validwn, semper hubel ralionem sacramenti ?

r. Quidquid aliter docuerint varii theologi, jam tenendum est Affirmative; idque probatur, turn ex modo citatis defini-tionibus Pii IX et Syllabi, turn verbis ejus allocutionis in consislorio de rebus rcipublicsc Granatensis, anno 18quot;i2:

« Inler fideles matrimonium dari non posse quin uno eodemque nnodo sit sacramentum...., adeoque a conjügali foedere sacramentum separari nunquam posse. »

Q. Quid ergo, si daorum fuleliuin unus positive intendat contrahere matrimonium et non recipere sacramentum?

r. Juxla Carrière et Dens, ulrumque, scilicet conlra-clum et sacramentum, valide reciperet, si voluntas ejus prsedominans feratur in conlractum, quia implicite in-cludit quidquid a contractu est inseparabile, nempe sacramentum. Invalidum foret utrumque, si voluntate prae-dominante ille velit excludere sacramentum; lunc non exislit contractus, cum illud non velit nisi cum condi-tione impossibili.

n. flic inqairi potest, quoad matrimonium inilum per pro-curatores, an scilicet illud sit validum, turn rationa contractus, turn ralione sacramerli?

r. 1° Ratione contractus, A Urinative certo ; servatis tamen debitis conditionibus, qu® sunt: 1° ut procurator mandatum exequatur per seipsum; 2° ut mandans mandatum non revocaverit; 5° ut procurator cum comparte coram parocho et duobus teslibus compareat. Ratio est, quia quilibet contractus per procuratorem iniri potest.

2° Ralione sacramenti. Affirmative: 1° quia omnia ad-sunt essentialia, nempe materia, forma sita in verbis parochi vel contrahentium, testes et intentio; 2° quia, ut supra ex verbis Pii IX, inter fideles non datur contractus sine sacrarnento; 5° quia Ecclesia cum dispensatione talia matrimonia permittit. Nee absurdum est quod sacramentum ita recipiatur ab absente, imo forte a dor-miente, cum hoc sit in natura contractus, et cum dormiens, imo aniens recipere possit v. g. baptismum.

Attamen practice, cum talia matrimonia sint contra praxim Ecclesia), el vix inter alios quam inter principes aut magnates fiant, ideo non nisi dc causa valde gravi licila sunt, ncc potest parochus propria auctoritate ca

benedicere; el in casu contrahendi talis matrimonii, reno-vandus est consensus a principalibus, iique in utroque tempore esse debent in statu grapte.

Inquiritur an raatrimonium inter infidelem et fidelem, obtenta prius dispensatione impedimenti disparitatis cultus, valide initum ratione contractus, possit ratione sacra-menti existere a parte fidelis. Aliis terminis, inquiritur:

q. An matrimonium, quod certo non potest claudicarc ratione contractus, possit tarnen claudicare ratione sacra-menli?

r. Disputatur; et res, ait Carrière, plane incerta est, cum pendeat a Dei institutione, qua; nee ex Scriptura nee ex traditione nobis innolescit.

Varii Negant: quia, aiunt, ambo contrahentes hic se habent per modum unius subjecti ejusdem sacramenti: non enim matrimonium in duobus contrahentibus duplex, sed unicum est sacramentum; unde dum una pars non recipit sacramentum, nee illud suscipit altera pars, defectu capacitatis.

Alii, et forte probabilius. Affirmant: quia fidelis habet quidquid necessarium est ad recipiendum sacramentum. Gratis enim asseritur, contractum non posse esse sacramentum ex una parte, quin sit ex altera, cum id pendeat ab institutione Dei; imo contrarium verisimile vi-detur; cum enim, in prioribus sfeculis, aliquando moraliter necessarium esset ut christianse nuberent ethnicis, du-rissimum foret dicere, eas earuisse gratia valde ipsis necessaria ad sanctificandos viros infideles. Insuper hsec sententia magnum robur accipere nobis videtur ex di-ctis supra, N⁰ 27.

De hoc tamen conveniunt omnes quod, in matrimoniis duorum fidelium, unus absque altero sacramentum reci-pere possit fructuose.

Hic, per modum appendicis, subjungimus ea quse idio-male gallico tradimus in opusculo nostro: Notions élé-mentaires et umelles de droit civil.

29. T— Le Mariage est aussi ancien que le monde, puisqu'il prit naissance au Paradis Terrestre mcme. Cetle union est la base de la familie et de la société. Aussi est-ce en raison de l'imporlance de ce contrat, que tous les législateurs s'en sent occupés, et que le législateur souverain de la nouvelle alliance, le Sauveur du monde, l'a sanctifiü et élevé a la dignité de sacrament.

Le mariage des chrétiens peut êlre envisage sous deux rapports différents: comme contrat naturel et religieux, et comme contrat civil; de la, les denominations de ma-riage religieux et de mariage civil.

Le mariage religieux est d'une nécessité, d'une importance telle entre chrétiens, que, sans lui, il ne saurait exister de mariage veritable entre l'homme et la femme qui s'unissent; et que, en dehors de ce Hen religieux, toute union semblable est absolument nulle et a jamais detestable devant Dieu.

Le mariage civil, nécessaire pour obtenir les effets civils, n'est, a lui seul, pas le vrai mariage des chrétiens. Ce contrat civil, radicalement sans valcur quant a l'objet principal, qui est la propagation du genre humain, ne peul produire tout au plus que des effets purement temporels et civils; effets toutefois que, vu leur haute importance, on do^t bien se garder de négliger. Aussi est-ce en considération de cetle importance, que la Constitution beige, article 16, ordonne (a tort cepen-dant) que le mariage civil précèdera toujours la bene-

diction nuptiale, sauf les cas a établir par la ioi; et Ie.-, ministres des cultes ont sein de se conformer, dans la mesure du possible, a celte prescription.

On comprend done la nécessilé du contrat de mariage considéré sous son double rapport. Pour répondre au but que nous nous proposons dans le présent chapitre, nous n'avons a nous occuper ici que du mariage civil.

Relativement au mariage civil, il y a deux choses bien essentielies a distinguer: 1° quant aux personnel, l acte civil, par lequel l'homme et la femme déclarent se prendre pour epoux; 2° quant aux biens, Ie conlrat de ma-riacje, qui regie les droits respeclifs des epoux pai lap-port aux biens. De la, la division naturelle de celte matière en deux sections, savoir, de Facte civil et du contrat de mariage.

Le code civil détermine quels sont les empêchements, tant probibitifs que diriments (vide infra, N^is UO et seqq., hsec impedimenta civilia), qui s'opposent a la célé-bralion du mariage, et quelles formalités il y a a remplir relativement a cette celebration. Nous nous contenterons ici des trois observations suivantes: 1° sur lage requis, 2° sur le consentement de ceux sous lesquels on est place par rapport au mariage, 5° sur les publications.

18 ans révolus, et la femme, avant lö ans révolus, ne peuvent contracter le mariage. Toutefois le roi peut, pour des motifs graves, dispenser au-dessous de cet age.

mère, ni grands-pères, ni grand'mèrcs (ou, ce qui revient au même ici et dans les cas suivanls, si ces ascendanls sonl dans 1'impossibililó de manifester leur volonlé), il ne peut, avantl'age de 21 ans accomplis, contracter le mariage sans le consentement de son conseil de familie; mais, passé cel age, il est entièrement libre.

Si un enfant de familie a encore l'un ou l'autre des ascendants susdits, il a toujours besoin de leur consentement. Ce consentement est tantót spontane, lantót forcé, d'après lage de l'enfant de familie. On peut distinguer trois époques dans eet age, savoir:

1° Le fils qui n'a pas atteint lage de 2o ans accomplis, et la fille qui n'a pas atteint 21 ans accomplis, ne peuvent contracter le mariage sans le consentement de leurs ascendants, comme suit: 1quot; il faut le consentement du père et de la mère, ou du père seulement en cas de dissentiment entre eux; et, a défaut de l'un des deux, le consentement de l'autre suffit; 2° a défaut de père et de mère,les grands-pères et les grand's-mères les rem-placent; et, s'il y a dissentiment entre le grand-père et la grand'mère de la même ligne, le consentement du grand-père suffit; et enfin, s'il y a dissentiment entre les deux lignes, ce partage emporte consentement.

Sans le consentement susdit, ces enfants ne sauraient contracter le mariage. La loi a trouvé bon de les placer ainsi sous la dépendance des ascendants, tant dans l'intérêt des enfants eux-mémes, que bien souvent dans celui des parents. Mais, passé lage susmentionné, si les enfants n'obtiennent pas le consentement spontané, ils pourront se procurer un consentement forcé, en le demandant a ces ascendants par un ou plusieurs acies res-pcclueux, savoir ;

2° Le fils depuis 25 a 30 ans, et la fille depuis 21 a 23 ans, doivent présenter un acte respectueux, qui sera renouvelé deux autres fois de mois en mois; et,

un mois après le troisième, on pourra passer outre a la eélébration du mariage.

o⁰ Le fils depuis 50 ans, et la ülle depuis 23 ans, pourronl, sur un seul acte respectueux et après un mois, passer a la eélébration.

Dans tous ces cas, l'acte respectueux doit être fait au domicile des ascendants, par un notaire assisté de deux témoins.

52. — Publications. — Avant de procéder a Ia eélébration du mariage, l'officier de I'état civil est tenu de faire deux publications a huit jours d'intervalle, le dimanche, devant la maison communale; et eet acte doit resler alficbé durant ces huit jours. Le mariage ne peut étre célébré avant le troisième jour, depuis et non compris celui de la seconde publication, c'est-a-dire, avant le mercredi.

Ces publications doivent être faites a la municipalité du lieu ou chacune des parties contractanles a son domicile. Néanmoins, si ce domicile n'est établi que par six mois de résidence, les publications seront faites en outre a la municipalité du domicile antérieur. Si les parties contractanles, ou Tune d'elles, sont, relativement au mariage, sous la puissance d'autrui, les publications seront encore faites a la municipalité du domicile de ceux sous la puissance desquels elles se trouvent.

55. _ Lorsque deux ou plusieurs personnes se réu-nissent pour former une société de commerce, elles mettent des biens en common, et s'engagent a partager cn-

suite les gains et les pertes que produira eelte commu-naulé. Or, il n'existe pas d'union plus inlime que cello qui résulte du lien matrimonial, puisque les mariés, liés indissolublement et pour la vie, semblent ne plus faire qu'une seule personne. 11 est done naturel .que les biens npportés par les deux conjoints, se trouvent aussi fondus en une sorte de communauté.

Cette communauté est tellement dans la nature des choses, que bien des personnes, en contractant le mariage, ne songent raême pas a la manière dont se règleront les biens, et conséquemment ne font pas de contrat de mariage. Alors la loi, pour suppleer a ce défaut de conventions de la part des contractants, règle elle-même les droits respectifs des époux relativement aux biens; et la marche générale qu'elle suit dans tous les cas sembla-bles, les regies générales auxquelles elle soumet les époux, en un mot, le contrat qu'elle leur donne, est une sorte de communauté appelée communauté légale.

Nous examinons d'abord la communauté légale; après quoi nous parcourrons successivement les autres contrats qui s'en écartent.

Nous disons 1° de quoi se compose cette communauté; 2° quel est ie pouvoir des époux durant cette communauté; 5° comment elle se dissout; 4⁰ comment die se partage a sa dissolution.

Sous le régime de la communauté légale, les biens et les dettes apportés par les époux n'entrent pas tous dans la communauté; quelques-uns en font partie, queiques autres n'en font pas partie.

54. — iYe font pas parite de la communauté légale : 1° les biens immeublcs de chaque époux acquis avant le mariage; 2° les immeubles échus a l'époux par succession ou donation, pendant le mariage; 5° rimmeuble qu'un époux, pendant le mariage, obtiendrait a titre d'échange contre un autre immeuble lui appartenant. Tous ces biens, ne fesant pas partie de la communauté, peuvent s'ap-peler biens non coinmuns de chacun des époux; et, pour ce qui regarde les dettes dont ces immeubles peuvent êlre grevés, elles sont a la charge de l'époux propriétaire.

55. _ Font partie de la communauté légale; 1° tous les fruits et revenus des immeubles non communs énoncés précédemment; 2° tous les immeubles que, pendant le mariage, les époux acquièrent autrement que par donation, succession ou échange; 5° tout le mobilier que les époux possédaient au jour de la célébration du mariage, ensemble tout le mobilier qui leur écboit pendant le mariage a titre de succession ou même de donation, si le donateur n'a exprimé le contraire (*)•

C) La présente matière prouve suflisammenl toute rimportaiice de la dislinctioii des biens en meubles et en immeubles. Cette ilislinclion, écrile dans les lois de tous les peuples, trouve encore son application chez nous dans firand nomlire de cas; ainsi, par exemple, les pouvoirs du tuteur sont différents sur les meubles et sur les immeubles de son pupille; les immeubles sont susceptibles d'hypothèque, tandis que les meubles ne le sont pas; de même dans les dispositions testamentaires, on donne souvent ou ses meubles ou ses immeubles; et ainsi, pour connaitre l'étendue de ce legs, il est nécessaire de savoir cc qui est compris dans cette expression. Déterminons done sommairement quels biens sont rangés parmi les meubles, et lesquels sont réputés immeubles.

D'aprés la nature des choses, les objets meubles sont ceux qui peuvent se transporter d'un lieu a un autre, soit par enx-mèmes, comme les animaux; soit par l'effet d'une force étrangère, comme les cboses inanimées, telles que les navires, les moulins non lixéi dans le sol, les ustensiles, les meubles d'une maison détacbés de la maison elle-méme, rargent monnayé, les lettres de change et autres valeurs de porte-feuilles, etc. — D'aprcs la nature iles choses, les objets immeubles sont ceux qui nc sont pas susceptibles d'etre déplacés; tels sont les fonds de terre, les moiilins a eau ou ü vent faisant partie du

Tons ces biens communs, sont la propriété, non pas du mari on de la femme, mais bien de cetle espèce d'êlre moral appelé la communaulé. II en est de même des dettes dont ces biens communs peuvent être grevés: elles sont a la charge de la comunaulé.

On comprend par la que, sous le régime de la communau-té légale, de même que sous celui de la communauté conven-tionnelle, la femme peut avoir deux sortes de biens: des biens communs et des biens non communs; do la même ma-

baliment on fixes dans Ie sol, les mines, avec lems hatlments et machines, les récoltes tant qii'elles ne sont pas coupées, les fruits des arbres tanl qu'ils ne sont pas cueillis, etc.

J'ai dit d'après la nature des choses. Mais en pratique on ne s'astreint pas toujout-s rigoureusement ü cette classilicalion naturelle. Et ainsi, il y a différents objets qui, quoique menbles de leur nature, sont néanmoius classés parmi les immeubles, soit a cause de leur destination, soit par la determination de la loi. Ainsi,

1° Var destination. 11 y a des objets qui, meubles de leur nature, se Irouvent annexes ;1 des immeubles; ct ainsi, le bien fténéral semble exiger qu'ils suivent la nature des objets auxquels ils s'attacbent: car, si on les détachait, les uns aussi bien que les autres perdraient considérablement en valeur. Tels sont les animaux, les ustensiles aratoires et autres principaux objets que le propriétaire d'un fonds y a places pour l'exploitation de ce fonds; les glacés, les tableaux et autres ornements qui font corps avec nn bailment, au point qu'ils ne pourraient en être détachés sans détérioration.

2° Par determination de la loi. II y a des biens qui, n'existant pas ma-tériellêment, ne tombent pas sous les sens; ce sont les biens immatériels, eomme les créances, les droits a une rente, a une succession, ü l'usufruit d'une cbose mobiliaire ou immobiliaire. Or, la loi a voulu que les droils incorporels soient, en general, reputes immeubles ou meubles d'après Ia nature des objets auxquels ils se rapportent, c'est-a-dire que, généralement, ils soient réputés immeubles s'ils se rapportent a un objet immeuble: tels sont l'usufruit des choses immobiliaires et les droits fonciers; ct qu'ils soient réputés meubles s'ils se rapportent ü un objet meuble: telles sont les obligations et actions qui out pour objet des sommes exigibles ou des efiets mobiliers; les actions ou intéréts dans les compagnies de finance, de commerce ou d'industries; les rentes perpétuelles ou viagères, soit sur l'État, soit sur des particnliers; lors même que ces rentes reposeraient sur un immeuble, car ces rentes donuent aeliou sur Ia personne du débiteur plutöt que sur rimmeuble lui-mème.

Pour apprécicr cette niatière dans tons ces details, on cousultera Ie code civil, art. quot;j 10 a üö(gt;.

nière que deux associés commerciaux peuvent, outre les biens communs qui ferment l'objet de leur société, possé-der chaeun des biens propres, et avoir même, d'après les termes de la convention, une part a l'administration des biens de la société, chose qui n'a pas lieu ici par rapport a la femme mariée sous le régime de la commu-nauté, ainsi que nous l'allons démontrer maintenant.

II peut être question ou des biens communs ou des biens non communs des époux.

56. — \° Quant aux biens communs, il est vrai que, a la dissolution de la communauté, ils appartiennent moitié au mari et moitié a Ia femme; mais, durant le mariage, ils appartiennent a la communauté. Or, comme la loi defend avec raison qu'il y ait deux administrateurs, deux inaitres de la communauté, ce droit appartient au mari seul; et la femme n'a droit ü rien, sauf qu'elle peut prétendre que son mari lui fournisse, sur les biens de la communauté, ce dont elle a besoin pour pourvoir a une bonnête existence. Ainsi le mari, comme administrateur de la communauté, exerce sur elle un droit si grand que, sans le secours de la femme, il pourrait a son gré vendre et hypothéquer les biens communs. Néan-moins les articles 1422 a 1423 du code apportent, en faveur de la femme, plusieurs restrictions a ce pouvoir presque absolu du mari.

Remarque. — II est évident qu'un bon mari, tout en usant du droit que lui confère la loi, entreprendra ra-rement quelque chose d'important sans avoir consulté sa femme. II n'est pas moins évident que, sil faisait un mauvais usage des biens de la communauté, par exemple, en les dissipant, en lus dclournant en faveur des mem-

bres de sa familie, ou s'il n'administrait pas en bou père de familie les biens propres de sa femme (ainsi quo nous le dirons a l'instant), tel mari pècherait gravemenl devant Dieu.

57. — Quant aux biens non communs de la femme, durant le mariage, elie n'en a que la nue propriété, sans en avoir Tadministralion qui appartient au mari; et, pour ce qui est des fruits et revenus de ces biens, nous avons vu plus haut qu'ils sont la propriété de Ia com-munauté. Mais, puisque la nue propriété de ces biens appartient a la femme, il s'ensuit que le mari ne pour-rait les aliéner sans le consentement de sa femme. Le mari dispose pleinement de tous les biens qui lui re-viennent en dehors de la communauté.

58. — La communauté peut se dissoudre de quatre manières ditférentes , savoir :

2° Par le divorce opéré d'après les dispositions de la loi. Le divorce est la dissolution du lien civil qui unissait les époux; au point que, devant la loi, il serait géné-ralement permis a l'époux divorce de convoler en secondes noces. Mais en réalité, ce second mariage altenté du vivantde l'autre époux, ne serait jamais qu'une abomination devant Dieu et l'Église. Le divorce fut aboli en France par la loi de 1816; mais en Belgique il continue a exister.

o⁰ Par la separation de corps. La separation de corps est la dispense accordée par le juge a l'un des époux de cohabiter avcc rautre, quoique le lien du mariage continue a exister.

positions de la loi. Cette separation nc peut ctre pour-suivie qu'en justice, par la femme dont la dot est mise en péril, et lorsque le désordre des affaires du mari donne lieu de craindre que les biens de celui-ei ne soient point suffisants pour remplir les droits et reprises de la femme.

59. — a la dissolution de Ia communauté légale, I'actif de la communauté se partage entre les époux en deux portions égales. Le passif se partage de la même manière, d'après les dispositions du code. Mais il est possible que le mari ait mal administré la communauté, non seulement a son préjudice propre, mais encore i celui de la femme. En ce cas, la loi n'a pas voulu que la femme, a la dissolution de la communauté, souffrit outre mesure de Ia mauvaise administration de son mari. C'est pourquoi Ia loi non seulement accorde Ji la femme 011 a ses héritiers la faculté d'accepter 011 de refuser la communauté, après sa dissolution; mais elle déclare encore que, en cas d'acceptation, la femme et ses héritiers ne sont tenus, a l'égard des tiers, de payer les dettes que jusqua concurrence de sa portion, si ces dettes surpassaient I'actif de cette portion. II est facile de voir que la présente matière offre beaucoup d'analo-gie avec l'acceptation, la renonciation et Ie partage des successions.

4.0. — Nous venons de considérer Ie régime de la communauté légale; régime Ie plus naturel d'entre tous les autres; régime Ie plus généralement adopté, comme étant le plus conforme a nos mows; régime aussi le plus éconouüque pour les époux, puisquit leur est ac-

cordé graluitement par la loi, tandis que, si l'on en de-mande un autre, il y a è payer les frais de notaire, d'enregistrement, etc.

Les contractants sont libres d'adopter un contrat autre que celui de la communaute légale. Ils peuvent même fiiire toutes les conventions qu'ils jugent convenables, pourvu qu'elles ne contiennent rieu de contraire aux bonnes moeurs ou aux dispositions des lois. Les conventions seraient contraires aux bonnes moeurs ou aux lois, si, par exemple, elles dérogeaient aux droits resultant de la puissance paternelle ou maritale, ;i l'ordre de la tutelle, ou a l'ordre légal des successions. Le code civil propose quelques contrats, dont nous allons donner une analyse succincte.

Et d'abord, nous faisons deux observations fondamen-tales et générales sur la femme mariée, savoir:

1° II n'y a aucun régime (que ce soit celui de la communaute légale ou lout autre) oü la femme soit entiè-rement indépendante de son mari: car, dans aucun régime, elle ne peut aliéner ses biens immeubles, ni ester en justice a raison de ses biens meubles ou immeubles, sans le consentement du mari, ou, a son défaut, sans l'autorisation de la justice.

2° II n'y a aucun régime oü la femme, possédant des biens, ne soit tenue de contribuer aux charges du ma-riage, et de fournir a eet effet sa quote-part au mari comme chef de la familie. Cette part se règle d'après les con-ventions contenues dans le contrat des époux; et, a défaut de conventions a eet égard, la femme doit contribuer a ces charges jusqu'a concurrence du tiers de ses revenus.

Observons enfin que les contractants qui choisissent un régime autre quo celui de la communauté légale, sont tenus de le faire par-devant notaire, et cela avant la célcbraüon du mariage civil. Après cette célébration, le contrat nest plus susceptible d'aucune modification.

Les conlractants qui désirent établir la communaulé sans suivre cependant toules les dispositions de la com-munauté légale, peuvent faire a cette derniere tous les changements qu'il leur plait, et établir ainsi une autre communauté qu'ils arrangent d'après leurs conventions; et cette nouvelle communauté s'appelle communaulé con-ventionnelle. Ils peuvent encore adopter l'un ou l'autre régime dans lequel il n'y ait pas de communauté; et les régimes de cette espèce s'appelleut régimes eccclusifs de communaulé.

il. — Communaulé convenlionnelle. — Elle a lieu lors-que les époux, s'écartant de la communauté légale, éta-blissent une communauté plus étendue ou moins étendue que la légale. S'ils conviennent que tous leurs biens, présents et futurs, seront communs, non seulement quant ü la pmpriété, mais encore quant a Fusufruit, il y a communaulé universelle; et alors, tous les biens sont communs. S'ils exceptent de la communauté tel ou tel bien, il y a communaulé par Helle; et alors, les biens exceptés restent les biens propres de l'époux, et les autres sont com muns.

C'est ainsi que Ton stipule parfois, ou 1° que le survivant des époux aura un préciput, c'est-a-dire, le droit de prélever, avant le partage de la communaulé, une somma par eux déterminée; ou 2° que les époux auront dans le parlage de la communauté des parts inégales; ou 5° en certains cas, que la communauté entière appartiendra au survivant des époux ou seulement a l'un d'eux (comme on dit vulgairement: langst leefl al heeft); on sent faci-lement que cette disposition est entièrement en faveur de l'époux survivant: car, a la mort de son conjoint, il devient le propriétaire de la portion qui, sans la présente disposition, passerait aux héritiers de l'époux défunt; ou 4° que les époux paieront séparément leurs detles antérieures au

mariage; ou K⁰ que le mobilier de l'un ou des deux n'entrera pas dans la communaule, ou n'y enlrera que pour une partie qu'ils délerminent, etc.

Les droits respeclifs des époux, dans la cornmunauté conventionnelle, se règlent d'après les mêmes principes que dans la cornmunauté légale. Ainsi, quant aux biens communs, le mari seal en a l'administration durant la cornmunauté, au point de pouvoir les aliéner; et la femme n'y a rien a dire. Quant aux biens non communs de la femme, le mari en a aussi l'administration; mais il ne pourrait aliéner les immeubles sans le consentement de la femme.

42. — Régimes exclusifs de cornmunauté. — Le régime exclusif de communauté est celui dans lequel les époux stipulent qu'il n'y aura pas de communauté. On en distingue surtout deux; l'un qui conserve encore quelque ressemblance avec la communauté; l'autre qui s'en écarté entièrernent. Le premier s'appelle simple exclusion de communauté; le second, séparation de biens.

/k). — Simple exclusion de communauté. — En vertu de ce régime, la femme cede a son mari, pour tout le temps du mariage, Vadministration et I'usufruit des biens ou d'une partie des biens, présents ou futurs, qu'elle apporte en mariage; de manière toutefois que ces biens doivenl avant tout retourner a la femme lors de la dissolution de ce régime.

J'ai dit 1° que la femme cède l'administration. Ainsi le mari, administrateur de ces biens, ne peut les aliéner; et la femme, qui en a abdiqué l'administration au mari, ne peut les aliéner que du consentement du mari ou de la justice (*). J'ai dit 2° que la femme cède l'usufruit. Ces

(*) II est im cas oü, sous le régime d'exclusion de communauté, les biens apportés par Ia femme ne peuvent généralement ctre aliénés ni par Ie mari ui même par la femme; e'est ce qui a lieu sous Ie régime que Ie code appclle

fruits sont censés lui être apportés par la femme pour soutenir les charges du mariage. lis deviennent la propriété du mari, et ne doivent pas, a la dissolution de ce régime, être restitués a la femme ou a ses héritiers.

On voit done que ce régime a quelque ressemblance avec le régime de la communauté en ce que, durant le mariage, le rnari a radministration (sans aliénation) des hiens de la femme, comme il a radministration de la communauté. Mais, après la dissolution de ce régime, rien ne se partage, et tous les apports de la femme retournent de son cóté. Ce contrat de mariage, le moins avantageux aux intéréts de la femme, est très-peu en usage.

44. — Separation de biens. — C'est le régime dans lequel la femme se réserve radministration et l'usufruil de ses biens, et oü elle donne en propriété a son mari, pour soutenir les charges du mariage, une somme réglée d'après leurs conventions, ou le tiers de ses revenus s'il n'y a pas de convention a eet égard.

Dans ce régime, la femme est, par rapport a ses biens, indépendante de sou mari, sauf les deux restrictions que nous avons données plus haut, savoir ; 1° qu'elle doit contribuer pour une somme aux charges du mariage ; 2° qu'elle ne peut aliéner ses biens immeubles ni ester en justice pour ses biens quelconques sans l'aulorisation du mari ou de la justice.

régime dotal. Ainsi, le régime dolal ne différe de l'exclusion de coininuiiauté que par quelques privileges dont jouissent les biens apporlés par la femme, et dont le principal est Vinaliénabililé de ces biens. Ce régime n'est accordé qu'ü ceux qui font la déclaration expresse qu'ils veulcnt se constituer sous le régime dotal. 11 n'a done pas lieu par cela seul que la femme apporle une dot ü son mariage, mais seulement lorsque la femme déciare vouloir que la dot soit soumise au régime dotal. Jusqu'it la promulgation du code civil francais, au commencement du siècle présent, c'était le régime dolal qui était de droit commim cn France; comme, depuis lors, c'est la coinmu-nauté légale qui a prévalu en France et en Belgique.

— q. Quid el qucmam vocanlur matrimonii bona? r. 1° Ex matrimonii effedibus, supra N⁰ 2a dalis, facile intelligitur qutenam sint matrimonii bona, sen ilia quibus matrimonium constat et qua} ox matrimonio pro-lluunt. Use autem bona hoc sibi proprium habent, quod matrimonii honestatem et utilitatem commendent, quod matrimonii incommoda quodammodo compensent, et quod actus conjugalis quamdam turpitudinem abstergant.

2° Tria sunt matrimonii bona, scilicet 1° bonum prolis, 2quot; bonum fidei seu fidelitatis inter conjuges, 5° bonum sacramenli seu matrimonii unitatis el indissolubilitatis. q. Quid importat bonum prolis?

r. Desuper hie dicere sufiiciat quod, si conjuges matrimonium per copulam conjugalem perficiant, bonum prolis, inde forte concipiendse, importet 1° rectam prolis gene-rationem, qua prohibentur, sive conceptionem impedire, v. g. per peccatum Onan; sive concepto fcetui nocere directe vel indirecte; 2° prolis in lucem edilre rectam educationem, sive corporalem sive spiritualem. Do his videlatius in tractatu Dc Quarto Dccalogi Prceceplo, cap. II, do obligationibus parentum erga lilios.

r. Bonum fidei seu fidelitatis quam conjuges sibi in-vicem debent, triplicem eis imponit obligationem, scilicet:

1° Obligalionem specialis dilectionis, quse involvit mu-tuum obsequium ct adjutoriurn;

5° Obligalionem justitise, non indulgendi libidini extra rectum matrimonii usum, sive interne, per deleclatio-nem morosam vel per desiderium; sive externe, ia pro-prio corpore, vel cum tertio, vel cum comparte, ut infra dicetur. Ergo, in peccalis carnalibus conjugati, ordinarie adest in confessione exprimenda circumstantia injustitise contra bonum fidei.

Quum bonum fidei prsecipue versetur circa actum con-jugalem seu debitum conjugale, idcirco de hoc jam spe-ciatim agendum est.

est id quod sibi mutuo debent conjuges, est communis ea conjugum actio, quse generalioni necessaria est, quse-que a summo rerum omnium provisore ad humanam societatem propagandam est ordinala. Hsec autem actio sila est in carnali copula, qua vir ac femina unum quasi corpus et una caro efficiuntur (*).

Quinluplici paragrapho, in hac materia non parum in-tricata, dicimus \° de finibus qui debiti exercitium co-honeslant, 2° de debiti petitione, 5° de debiti reddilione, iquot; de debiti petitione et reddilione in matrimonio dubie valido, 5° de sclibus carnalibus qui a conjugibus extra debiti exercitium ponuntur.

(quot;) Initio, mihi proposueram hoc loco, sub forma notoe, apponerc certas observationes generalionem speclanles. Quum aulem subinde opportunum judicaverim eas nonnihil locuplclare, ad lalem accreverunt lalitudinem, ut opportuniiis habuerim, eas sub forma appendicis polius quam adject® notuUc, lectori protenderc. Ei itaque commendamus ut, antequam in studio presentis tractatus nostri matrimonialis ultra progrediatur, perlegere velit appendicem De Generalione, cap. VII, ad calccm bujuscc tractatus appositmn.

47. — q. Quinam sunt fines qui exercitium dehili con-jugalis cohonestanl, seu oh quosnam fines actus conjugalis exerceri potest?

r. Fines alii sunt principales, alii vero accidentales. Principales fines seu fines matrimonio omnino pro-prii, sunt 1° generatio prolis, 2° redditio debiti, seu salistaclio obligationi ex jure comparlis enatse.

Accidentales fines sunt omnes, prseler duos principales, alii fines honesti, supra, N⁰ \7, memorati, ob quos licet ipsum matrimonium inire, scilicet; 1° evitatio incontinen-tise, turn in se turn in comparte, 2° causa sanitatis, aut pacis familiarum inde procurandse, a⁰ desiderium honestse amicitise fovendse aut conciliandte, vel conjugalis affectus patefaciendi aut promovendi, etc. Igitur, adversus varios auctores contradicentes, sententia communis cum Lig. do-cet, licitam esse copulam ob hos fines accidentales liabi-tam, etiamsi principaliter intendantur.

Deficiente fine debito, actus conjugalis, etiamsi sub omni alio respectu rite exercitus, evadit malus, quia finis indebitus seu malus totum opus inficit. Non tarnen evadit mortaliter malus, quamdiu intentio, haeret intra fines legitimi matrimonii.

1° Quod copula conjugalis ob solam voluptatem habita, sit illicita; idque probatur, tum ex propositione ab In-nocentio XI damnata; tum ratione, quia inveriitur ordo constitutus a Deo, qui delectationem ordinavit ad opus, non vero opus ad delectationem. Attamen, hsec inordi-natio de se culpam venialem non excedit, sicuti in sum-ptione cibi vel potus. Imo probabilius, juxla Lig., nulla

2° Quod licitus sit actus conjugalis absque spe genc-rationis prolis habitus, v. g. inter steriles, cum mulierc jam gravida, aut post retatem criticam, cum viro sone cujus semen non est amplius prolificum, etc. Ratio est, quia generatio prolis non est linis unicus, sed insuper alii sunt fines honesti ob quos copula exerceri polesl.

/i-8. — Gonjux debitum peterc aliquando lenetur, ali-quando simpliciter potest, aliquando non polesl. Scilicet:

n. 1° Etsi conjux debitum peterc non teneatur per se, quia nemo obligatur regulariter uti jure suo, attamen ad id teneri potest per aceidens, in casibus sequenlibus;

si judicet compartem, expresse id petere non auden-tem, tacite petere, sed in hoc casu cjusmodi potitio est potius reddilio; 2° ad vitandarn incontinentiam propriam; öquot; ad vitandam incontinentiam compartis, tuncque ad pe-titionem non tenetur nisi ex cliarilate, et proin, ah ea excusatur, si petere non possit sine gravi incommodo prop'.'io; 4° si necessariurn sit ad favendum mutuurn amo-rem, vel ad bonum commune, ut, scilicet, inde nascatur proles huic bono necessaria.

2° Simpliciter polesl petere, quin ad id teneatur, si pe-titio ex nullo capite sit peccaminosa.

Atqui, dantur casus in quibus conjugis pelitio adhuc non sit peccaminosa, etsi ille tamen non babeat vel arni-serit jus debitum rigorose exigendi. Hi igitur casus in quibus petere simpliciter potest seu non probibetur, et in quibus proinde compars illud redderc potest quin ad

id teneatur, sunt quatuor sequentes: l^ü primo bimcslri a contracto matrimonio, do quo infra, Nquot; o2; 2quot; si commisorit adulterium; 5° si factum fuerit divorüum a tore; si juri petendi debitum volontarie renunliave-rif,, modo tarnen hicc renunliatio facta non fuerit per votum castitatis, ut infra dicctur.

5° Non polesl debitum petere, si actus conjugalis fiat peccaminosus, ratione alicujus circurastanüse, sivo se te-nentis ex parte persona; petentis, i. e. circumstantiarum rjuis et cur; sive se tenentis a parte ipsius aclus, i. e. circumstantiarum quid, ubi, guomodo, quanclo. De his circumstantiis jam inquiritur in sequentibus.

.■49. — Quoad circumstantias peccaminosas se tenentes ox parte persona', sen circumstantias quis et cur, tradi-mus sequential

n. Ex circumstaiitia quis, conjugi obvenire potest triplex impedimenturn ipsi persons annexum, scilicet: 1° si hqbeat votum castitatis: in hoc enim casu, licet non amiserit coram comparte jus debitum petendi, quia votum castitatis, factum Doo, non censetur esse renuntiatio coram comparte, nihilominus ille regulariter debitum pe-terc non valet absque peccato; 2° si cum comparte con-traxerit alfinitatem, ex incestu formal!; .3° saltern juxta sententiam multorum, si cum comparte contraxerit cogna-tionem spiritualem.

Itaque conjux, innodatus vol voto castitatis, vol affini-tate, vel forte cognatione spirituali, regulariter, ct sub gravi, petere proliibetur. Dico rec/ulariler: nam pefere

probabilius posset in datis casibus, si senliat comparlem, iel expresse petere non audentem, petere lacite, vol esse in periculo incontinenlise; verum, ejus petitio tunc est potius redditio.

r. Conjux, si incestum commiserit eum proprio con-sanguineo, inde non contrahit affinitatem cum comparte, sed earn, in ordine ad debitum conjugale, solum contrahit, si incestum formalem commiserit cum consangui-neo compartis, in primo vel secundo gradu.

Dico incestum formalem: quia ha3C affinitas, privans jure petendi debitum, se habet per modum pcence, qua3 culpam supponit. Atqui, hffic poena seu affinitas non con-trahitur, tum 1° si abfuerit culpa, et sic, non contra-hitur v. g. a muliere erga suum maritum si a mariti consanguineo fuerit violenter oppressa vel metu gravi coacta; tum 2° si excuset ignorantia, sive fuerit igno-rantia facli, i. e. si conjux nesciat personam quacum peccat, esse consanguineam compartis; sive fuerit ignorantia juris, i. e. si conjux, talem incestum committens, nesciat hunc incestum esse peccatum speciale, seu dari legem specialem illud prohibentem; sive fuerit ignorantia pcencv, i. e. si nesciat talem poenam buic peccato esse annexam: etenim, in casu, privatio juris debitum petendi utiquo est poena extraordinaria; atqui facile con-cedunt auctores quod, ubi extraordinaria est poena a foro ecclesiaslico infiigenda, reus illam ignorans eiuem non subjiciatur.

compartis, quia recüc ralioni conforme est, ul paler spi-rilualis alius sit ac pater carnalis infantis. Quod si con-jux id feeerit, inquiri potest de duobus, scilicet de culpa, et de pcena huic culpse annexa. Igitur,

1° Quoad culpam, graviler peccat ille conjux, nisi ex-cuset necessitas, vel ignorantia.

2° Quoad pccnam huic culpse annexam, i. e. quoad privationem juris deinceps petendi debitum, imprimis centum est, ilium banc poenam non incurrere, si nulla adfuerit culpa, i. e. si eum excuset necessitas, vel ignorantia sive facti sive juris sive poena;, ut modo dictum est. Sed, si vere culpam admiserit, i. e. si id ex industria feeerit, disputatur an dictam poenam incurrat :

Sententia communior A/Jirmat cum Thoma, quia, juxta hos auclores, quidquid dirimit inatrimonium con-trahendum, impedit matrimonium jam contractum seu impedit jus ad ejus usum; atqui, cognatio spiritualis dirimit contrabendum, ergo et impedit jam contractum. Attamen varii Neganl, quia, aiunt, baïc pama in jure non invenitur, siquidem antiquiores canones quibus ha3c pcena decernebatur, videntur fuisse ab Alexandre III correcti, et hoc modo Glossa interpretatur; ad rationem vero adversariorum respondent, quod in positivis non valeat illatio a pari. Hanc Sanchez vocat tutam et pie-tati magis conformem. Unde, concludit Ballerini quod, cum adsit dubium, praevalere debeat principium quod in re dubia conjugi auferri non possit jus certum de petendo debito.

Nota. Ex huciisqae dictis intelligitur (piod conjux du-plici ex capile amitlere possit jus debitum rigoroso pe-

p.. Circumslantia cur irnportat finem indebitum, v. g. si copula petatur ob voluptatem, vel animo adultero; ubi peccatum est vel leve vel grave, prout finis est le-viter vel graviter malus.

50. — Quoad circumstantias peccaininosas se tenentes a parte actus, nimirum circumstantias quid, ubi, quomodo, quando, tradimus sequentia;

r. Circumstautia quid irnportat noxias sequelas forte ex copula timendas, puta mortem vel morbum gravem, ut v. g. in casibus sequentibus : si vir petens laboret lue venerea, si petat debitum ipsa vel postera partus die, si petat ab uxore qute sine extraordinario mortis periculo parere nequit, si petat in talibus graviditatis circumsiantiis in quibus copula provocare posset abor-tum, quod tamen rarissime timendum est.

In his casibus, si adsit periculutn notabile, petens peccat per se graviter contra charitatem; secus tamen per accidens, si petat ad vitandam incontinentiam com-partis, pro qua vitanda licitum est, juxta legem cha-ritalis, se tenere permissive ad dictas timendas noxias sequelas.

in quo copula habetur, sit publicus vel sacer. Igitur, graviler mala est petilio copulae conjugalis habendac, vel 1° in loco publico, cum gravi scandalo; vel 2° in loco sacro, quia ex copula, ulpote ex serninis humani cffüsione, ordinarie polluiiur locus sacer. Dico ordina-rie: nam, probabilius juxta Lig., non censetur pollui locus, et proin non peccaminosa est copula, in loco sacro habila ex quadam necessitate, scilicet si conju-gibus in tali loco per tempus notabiie commorandum foret: cum secus, ordinarie adesset periculum iilconti-nenlise.

r,. Circumstantia quomodo tria importat, scilicet vel congressum in vase indebilo, vel situm innaturalem, vol illicitum retractum.

Dico 1° congressum in vase indebilo. Semper graviter mala est pelilio copulse seu congressus in vase indebilo.

Dico 2° situm innaturalem. Petitie copul® habendss cum situ innaturali, i. c. cum situ alio quam quo mulier sit succuba et vir incubus, 1quot; est graviler mala, ratione finis, si sic iiabeatur ea intentione ut non sequatur conceptio. 2° Scposita vero tali intentione, est leviter mala, si sic habeatur absque justa causa. 5° imo est licita, si adsit justa causa, i. e. si situs innaturalis sit solus possibilis, vel saltern facilior, v. g. ad vitandum forte periculum abortus tempore partus vicino, ob nimiam pingue-dinem aut curvitatem, ob nimiam mulieris defaligationem, ob frigiditatem si situ innaturali magis excitentur, etc.; etiamsi pars seminis, per accidens seu iis invitis, deper-datur, cum hujusmodi pars deperdita geuerationi non sit necessaria.

Dico öquot; illicilum retract am. Pelilio copula) habendre cum illicito retraclu, est graviter mala.

Dico cum illicilo: nam licitus esse potest retractus, spe-ciatim in duobus casibus sequentibus; l⁰ si fiat gravi de causa, v. g. si copula perfici nequeat nisi cum periculo scandali supervenientibus aliis personis, vel cum periculo mortis, v. g. ob superveniens incendium, domus ruinam, etc.; 2quot; si fiat ex mutuo consensu, modo absit periculum pollutionis, quod periculum, juxta Lig., semper supponi debet, nisi contrarium constet. Vide infra, N⁰ 55, de peccato Onan.

u. Circumstantia quando imporlat tempus in quo copula expostulatur habenda, speciatim autem tempore 1° prie-gnationis, vel 2° purgationis aut fluxus menstrui, vel öquot; lactationis, vel 4° alicujus morbi, vel ;i⁰ diebus domi-nicis aut Testis, vel (j° die communionis.

Pctitio copuliE in uno horum temporum habendse, non est gravüer mala, nisi in casu ubi forte adesset periculum grave et proximum abortus vel valetudinis, quod ultimum periculum, ut jam de circumstantia quid dictum est, ipsa vel postera die partus quandoquc accidcre potest.

Imo, juxta sententiam communiorem et probabiliorem, nee est sub ievi illicita, seu de se est licita, tum quia nulla lex assignari potest quae, ratione horum tempo-rum, actum conjugalem inbibeat; tum quia, secus, onus intolerabile conjugibus plerumque imponeretur, cum raro absque peccato uti possent matrimonio. Varii tamen levom inordinationem deprebendunt in copula, absque ulla causa, habita diebus fluxus menstrui, vel diebus purgationis, seu dicbus partum proximo sequentibus, ob quamdam indeccntiam quam prae se ferre videtur.

Triplex dislingui potest quseslio seu casus quoad debiti redditionem, scilicet 1° de obligatione reddendi, genera-tim quando petitur legitime; 2° de redditione, in casu quo petens perdiderit petendi jus, quin tarnen ejus petitie sit de se peccaminosa ; 5° de redditione, in casu quo petilio sit peccaminosa.

51. — i^s Casus. Datur obligatio, et quidern de se gravis, debitum reddendi quoties petitur legitime et ri-gorose; etiamsi supponatur reddentem esse voto caslita-lis vel aflinitate vel cognatione spirituali cum comparte ligatum.

ilinc sequitur, 1° conjugem peccare de se graviter, qui in hoc casu absque gravi ratione debitum reddere recusat: talis autem adest ratio, si v. g. muiier absque extraordinario mortis periculo parere nequeat, ut N⁰ üO dictum est; 2° graviter peccare posse conjugem qui absque sufficienti causa, in vita comparte, diu abest; 5° item graviter peccare posse eum qui ad debitum rite concedendum, se reddit impotcntern mediis turn illicitis, v. g. pollutionibus, etc.; turn licilis quidem sed non necessariis, v. g. immoderatis vigiliis, macera-tionibus, etc.

Dictum est legitime el rigorose; non autem sic peti censetur in secundo casu sequenti.

b2. — 2^s Casus. Si debitum pelatur ab illo qui non habet vol qui perdidit jus illud exigendi, quin tarnen

ejus pelilio sit de se peccaminosa, compars debitum reddere non tenetur, sed reddere potest.

Id autcm locum habet in qnatuor casibus, N⁰ 4.8, citatis, scilicet; 1° primo bimeslri a contraclo matri-monio, quia boe temporis spatium a jure concessum est conjugi, ad deliberandum de ingredienda forte re-ligione; sed, si infra hoc intervallum semel consum-matum fuerit matrimonium, conjux deinceps debitum reddere tenetur; 2° si compars petens, adulterium com-miserit; 3° si factum fuerit divortinm a toro; 4° si compars petens, antea jam voluntarie renuntiaverit juri debitum petendi; sub quo tamen, ut dictum est, com-preliendi non censetur votum castiialis ab co emissum; insuper öquot; si, ob petentis amentiam aut ebrietatem perfectam, ejus petitio non amplius sit humana, se-cluso tamen periculo incontinentige; O⁰ si debitum peta-tur immoderate, v. g. bis vel ter de nocte; si vero non adeo immoderate quidem, sed nihilonünus' petatur sfepe, probabilius, juxta Lig., culpam tantum venialem com-mittit compars qua; reddere denegat semel vel iterum, secluso tamen periculo incontinentia! vel gravium rixa-rum.

53. — ö⁵ Casus. Si petitie sit peccaminosa, videndum est utrum talis sit ex circumstantia so tenente a parte persona;, an vero se tenente a parte actus, juxta dicta supra, N^is 49 et bO. Itaque,

R. Altera pars debitum reddere vel tenetur vel potest, prout petens petendi jus habet vel non habet. Igitur,

in petitione comrnisso, petendi jus habet, in duplici casu sequenti: 1° si petens ligetur voto caslifalis; 2^U si petat fine non debito, v. g. ob voluplatem vel animo adultero.

2° Redderc non tenelur sed reddere potest, si pecca-minose pelens amiserit jus petendi, scilicet in duplici casu sequenti: 1° si contraxerit allinitatem cum com-parle; 2° saltern juxta sententiam multorurn, si contraxerit cum ea cognationem spiritualem. Tune enim reddere non tcnctur, siquidem debitum non petatur legitime sen absit petendi jus. Altamen reddere potest pars innocens, turn quia ipsa jus habet debitum ab hujusmodi atïini vel cognato spirituali petendi, ergo a fortiori jus habet illud reddendi; turn quia, secus, onus ei grave foret si semper ipsa petcre teneretur.

Verum, in casu hujusmodi petitionis, si pars reddi-tura debitum, et ipsa se ligaverit vel voto castitatis vel afiinitate vel cognatione spirituali, tune debitum reddere non potest. Nam, ex una parte redderc non tenelur, siquidem in comparte petenle non adsit petendi jus; ergo reddere non potest, siquidem et ipsa reddendi jus amiserit: nam si ipsa reddere non teneatur, reddere non potest.

Ö. Quid, si pelitio sit peccaminosa ex parte actus, sive graviter sive leviter, juxta dicta Nquot; SO?

r. Compars redderc per se non potest; idque ei pro-hibetur sub gravi vel sub levi, prout pelitio fuerit graviter vel leviter mala: ratio est, quia ordinarie non licet cooperari actui de se malo. Dixi per se: nam reddere potest, si jusüe et proportionnahe adsint rationes vi quarura ipsi liceat se tenere permissive ad peccatum pe-tentis, modo ostendat se volle actum recie, non vero inordinate, inire.

Hujusmodi peccaminosa pctitilio ssepius locum habel, a parte viri qui copulam exercerc non solet nisi cum rc-tractu, ut sic, impedita conceptione, numerosam sobolcm evitet. Itaque desuper inquirilur:

1° Roddcre potest, si ncgando exponatur gravi incom-modo, v. g. periculo propriEe inconlinentise, vcrbcribus, gravibus rixis, blasphemiis a parti viri, etc.

2° Insuper in talibus circumstanliis, modo sufficienter ostendat se retractui non consentire, reddere tenelur: quia petens jus habct ad copulam, et uxor, debitum reddens, cooperatur, non quidem seminationi extra vas seu pcccato Onan, sed copulne incoeptae, quie certe est utrique licita.

5° Imo, juxta sententiam probabiliorem, uxor, a marito se cerlo retracturo, potest debitum quidem pelere, modo sufiiciens adsit causa, scilicet si ipsa sit in inconlinentise periculo, vel si alias fere semper privanda forct jure debitum petendi: in tali enim casu, utitur jure suo, et, ex gravi causa, se tenet permissive ad viri peccatum.

Nota. In appendice, cap. Vll, ad calcem liujus tractatus, dicitur, recenter detectam esse legem physiologicam, juxta quam in feminse vita sexuali duplex, relate ad conce-ptionem, distingui potest epocha, nimirum tempus ge-nerativum et tempus sterile.

Post peractam iiujusce tomi IV impressionem, sed priusquam approbatione Illustrissimi Prtesulis nostri Faict fuerit vestitus atque editori traditus, hocce loco expo-uebamus et amplectebamur opinionem quorumdam qui autumant, confessarium in hac distinctione temporum efficax invenire posse medium prrecavcndi onanismum

iu conjugatis qui, no numerosioribus graventur prolibus, per actum incomplclum generaüonem impediunt. Vcrum, suadonle Illuslrissimo Episcopo, tolani hanc Iractalionem, spatio qualuor paginarum in hoe tomo perductam, abscin-di et excerpi jussimus; siquidem declaret, quod non expe-diat dietam legem, ut videtur physiologicam, applicare principiis theologiae moralis, quinimo quod hujusmodi applicatio gravibus difficultatibus et periculis sit obnoxia.

li4. — q. An in duhio vere fundato de valore matrimonii licet deb Hum peter e aut recldere?

Prcenota. 1° Si matrimonii nullilas sil certa, palet quod in nullo casu licitus sit matrimonii usus. 2° Si dubium oriatur ratione impotenliic forte perpetua3, jura concedunt nuptis triennium, ad experimendum faciendum. 5° Si dubium non sit nisi leve, spernendum et deponendum est, el proin licitus est matrimonii usus.

u. Jam vero, si dubium sil vere fundatum, distinguen-dus est matrimonii usus ante vel post sufficienlem inqui-sitionem, factam ad dubium deponendum. igilur,

1° Ante inquisitionem factam, dubilans 1° petere non potest debitum, quia irnprudenter so exponeret periculo fornicationis; 2° redder e lamen ordinarie lenetur, quia jus probabile petenlis prtevalere debet periculo fornicationis, vel adulterii in dubio dc morte prioris conjugis; dico ordinarie: nam reddere non posset, si petens l'orlc, ex uno alterove capile, juxta N^m j2, jus illud probabile amiscrit.

2' Posl inquisitionem fnctnm, sequenli modo juxta Lig. resolvi potest: hoc matrimonium fuit vel bona, vel mala aut dubia fide contractum.

Si bona fide fuerit contractum, dubitans i⁰, juxta scn-tentiam probabiliorem probabilistarum, petere potest, quia non privandus est jure sue quamdiu do irnpedimento non constat, sicut possessor bonte fidei, post diligentiam, potest rem retinere et ea uti. Consequenter 2quot; compars dubitans redderc tenetur; quod a fortiori valet in casu -quo solus reddens in dubio sit dc valore matrimonii.

Si mala aut dubia fide fuerit ab utroque contractum, sentèntia communior tenet illicitum esse usum matrimonii, quia neutri suffragatur possessio mala vel dubia fide incoepta. Attamen contrarium non improbabilo putat Lig., quia dubium hoc, post inquisitionem sufficientem, sperni seu deponi potest mediante principio refleso: quod in dubio standum sit pro valore actus. Unus tamen excipitur casus quo, sive in matrirnonio contrahendo sivc post illud contractum, existnt dubium circa mortem prioris conjugis: tunc enim prsevalet jus prioris con-jugis; ergo nee pelere nec reddere licet, nisi de rnorte ejus probabilissime sou moraliter certo constet.

oV). — Triplicis generis distingui possunt actus carnales qui a conjugibus, extra strictum copulse carnalis exer-citium, ponuntur:

1° Alii sunt utiles ad bonum fidei promovendum: sunt hi qui inscrviunt sive ad amorem mutuum demonstrandum

aut fovendurn, sivc ad actum conjugalem faciliiis, cilius aut perlectius exercendum, quales sunt aspectus vel taclus naturarn excitantes.

2quot; Alii sunt nocivi generation!, ulpote contra naturam, quales sunt pollutio aut actus sodomitici.

5° Alii qui, nee utiles nee nocivi, dicuntur pncler naturam, quales sunt certi actus carnales qui ob solam voluptatem exercentur.

Ilinc, cum Gury, deducitnr brevis regula sequens: iquot; quidquid est utile seu pro, est licitum; 2° quidquid est nocivum sou contra, est grave; 3° quidquid est nee utile nee nocivum, seu quidquid est prater, est leve.

Dico 1° quidquid pro, est licitum: nam, quibus licitum est principale, licitum est quoque accessorium, ut medium necessarium vel utile ad illud ordinatum.

Dico 2° quidquid contra, est grave ; nam voluniaria effusio seminis non est licita nisi in ordiue ad genera-tionem; et actus sodomitici graviter naturtc adversantur.

Dico 5° quidquid prccler, est leve ; quia in ejusmodi actibus sola quasritur voluptas; idque non excedit leve, quia voluptas non quferitur exira matrimoniurn.

Jam autem, hffic regula inservit ad jiulicandum de moralitate variorum actuum carnalium qui a conjugibus poni possunt; aliis terminis, htec regula generalis appli-catur in specie quinque actibus sequentibus:

üfk — q. Quid jiulicandum i⁰ de osculis cl tactibus Iwnestis, vel eliam paruin inhonestis, r/ui fiunl ad demonstrandum aut fovendurn mutuum amorem?

r. Sunt licili seu pro, etiamsi per accidens aliquando sequatur involuntaria pollutio. lino, etiamsi detur peri-culum pollutionis proximum, licerent, si urgent necessitas ostendendi indicia affectus; nou vero licerent oh causam levem, cum pollutio tune censerelur voluntnria, seu contra, et mortaliler mala,

q. Quid judicandum 2° de turpiloquiis, vel de taclibvs aut aspeclibus inhonestis, in propria vel comparlis corporc, immediate ad copulam relatis?

r. Esse possunt vel liciti, vel leviter vel graviter mali. 1° Sunt liciti, sen pro, si necessarii sint vel utiles ad naturam excitandam, cum sint copula; prseparatio et velut inchoatio. Idem probabilius dicendum est de uxore quse, immediate post copulam in qua vir seminavit, tactibus seipsam excitat, quasi in ordine ad conceptionem juvan-dam seu perficiendam. 2° Sunt leviter mali, seu prceter, si fiant ob voluptatem. 5° Sunt mortales, seu contra, si exponunt periculo proximo poilutionis; quod facile fiel si diulius eis immorentur conjuges antequam ad copulam deveniant.

Q. Quid judicandum 5° de turpiloquiis, vel de tactibus aut aspectibus inhonestis, in corpore compartis, non immediate ad copulam relatis ?

r. De se non excedunt culpam venialem, seu sunt prceter, etiamsi exurgerent motus pravi vel distillatio. Sed mortales sunt, seu contra, si periculo poilutionis proximo oxponant, quod facile fiet si motus sint valde graves.

q. Quid judicandum 4° de tactibus aut aspectibus inhonestis, in proprio corpore, non immediate ad copulam relatis ?

r. In conjuge sunt idem quod sunt in non conjugalo: quia conjux non habet jus utendi proprio corpore in ordine ad explendam voluptatem sine comparte.

q. Quid judicandum 5° de delectatione morosa circa co-pulam prceteritam vel futuram?

r. Deleclatio morosa, i. e. actus ille luxurise internus, sub data nostra regula cadere non potest nisi in quantum ordinem dicat ad luxurise actum externum seu pol-lutionem, scilicet in solo casu quo inde exurgat poilutionis periculum proximum; tuncque haec delectatio, ufpotc contra, est graviter mala. Seposito autem periculo hoc

proximo, conjugibus non est prohibitum deleclari do re quae ipsis est licita, i. e. do copula ad quam jus habent: secus enim, status matrimonialis nuptis nimium pericu-losus evaderet, ut De Pcccatis, Nquot; 7, dictum est.

Bonum sacramenti duas prtecipuas matrimonii proprie-tates comprehendit; 1° matrimonii unilalem, cui oppo-nitur polygamia; 2° matrimonii indissolubilitalem, cui op-ponitur divortium. Vocantur autem bonum sacramenti, non quidem in sensu stricto, quatenus matrimonium est verum novae legis sacramentum; sed in sensu latiori, quatenus matrimonium significal rem sacram sen conjun-ctionem Christi cum Ecclesia, quae utique una et indisso-lubilis est.

Duplici igitur articulo dicimus: 1° do matrimonii imitate, 2^U de ejus indissolubilitate.

Huic opponitur polygamia, non quidem polygamia suc-cessiva, sed polygamia simultanea, qua scilicet eodom tempore una femina plures viros habeat, haecque nomine polyandrice venit; vel qua eodem tempore unus vir plures uxores habeat, haecque simpliciter polygamia; nomen retinet.

licita; idque Ecclesia olim definivit contra montanislas oi novatianos; et patet ex Scriptura; Si mortuus fuerit vir ejus, liberata est a lege viri, ut non sit adulter a si fuerit cum alio viro. Atlamen Ecclesia, quae viduitatem semper lionore prosecuta est, plures nupüas habuit tamquam rem quse hominem chrislianum minus decet, quasi intemperan-tise et inconiinentise sit indicium ; el hoc sensu intelligenda sunt varia duriora ss. Patrum de bigamia dicta; et sic quoque, per jus canonicum, bigami a clero excluduntur, cum bigamia ut irregularüas habeatur;

Polyandria simultanea adversatur primario fini matrimonii, i. e. generationi et educationi prolis. Quare pro-stitutio, ad quam polyandria reducitur, omni tempore ut infamis et flagitiosa habita fuit.

Jam vero agimus de polygamia simultanea simpliciler dicta, seu de pluralitale uxorum.

58. — Polygamia considerari potest turn respectu legis naturalis, tum respectu legis positivse.

n. Communis est sententia cum Thoma, 1° polygamiam non adversari matrimonii fini primario, et proin earn non esse intrinsece malam seu absolute prseceptis natura prohibitam, cum unus vir possit ex pluribus uxoribus filios suscipere; sed 2° eam adversari matrimonii finibus secundariis, cujusmodi sunt pax, tranquillitas, mutua ob-sequia, congrua prolis educatio, quai sfepe, ob prsedi-lectionem erga unam prolem prse altera, a viro negligetur; adeoque, cam esse prohibitam ut contrariam juri naturse secundario, in quo solus Deus dispensare potest. q. An polygamia adversatur legi positivse? r. 1° Polygamia adversatur juri positivo divino, seu primitivre matrimonii institutioni; ut patet ex verbis quaï Adamus, divini Spiritus instinctu, pronuntiavit cum dixit:

lielinquet homo pair em cl matrem, el adhairehil uxori sua', el erunl duo in came una.

2° Huic juri adversari desiit postea, quando scilicet Deus in haclege monogamie dispensavit. Licet non clare constet quandonam lisec dispensalio facta fuerit, communis est opinio, 1° earn factam non fuisse ante diluvium, cum, ob longsevam hominum vitam, tunc ita necessaria non asset ad generis humani propagationem; 2° earn factam fuisse, vel statim post diluvium , vel saltern primum Abra-hamo, utpote patri populi Dei qui ea via propagandus erat; 5° eam quoque ad gentiles fuisse extensam; idque prsecipue constat, in sententia illorum qui existinnant banc dispensationem statim post diluvium fuisse concessarn.

Quod autem polygamia permissa fuerit patriarchis ante Moysen, et Judeeis sub lege mosaïca, constat, turn exemplo Abrabse, Jacob, etc., qui, ob pluritatem uxorum non reprehenduntur, imo ut viri pietate insignes proponuntur; tum ex lege Deuteronomii, qua; polygamiam saltern ut licitam supponit. Erat autem hsec dispensatie imperfectum quiddani, evangelica perfectione tollendum.

5° In nova lege, Christus polygamiam in toto terrarum orbe abrogavit, quando matrimonium ad prima3vam in-stitutionem revocavit, sequentibus verbis: Qui dimiseril uxorcm suam, el aliam duxeril, mcechatur; unde conclu-dendum est, quod a fortiori msechetur, si, priori retenta, aliam duxerit.

Ilinc sequitur, quod gentilis polygamus non babeat uxorem legitimam nisi unam, eam nempe quam primam duxit; et quod reliquai non sint nisi concubinje. Quare, si ad fidem convertatur, primam illam legitimam uxorem retinere debet per se. Dico per se: nam, ait Sebouppe, fieri potest quod liceat ipsi, e mulieribus suis, unam eligere quam velit, scilicet 1° in casu quo cum nulla ex illis contra-xerit matrimonium verum , sed tantum usus sit earum con-tubernio et carum concubinatu, qiuo res gentilibus est

frequenlissima; aut etiam, si de veritate hujusmodi ma-trimonii rationabiliter dubitetur; 2° in casu quo Sedes apo-stolica, ex gravi causa, illud matrimonium dissolvat; quai polestas solvendi matrimonium, etiam consumma-lum, inüdelium s. Sedi corapetit, et variis factis probatur.

59. — Q. Quid est matrimonii indissolubilitas? r. Matrimonii indissolubilitas est matrimonii perpetua firmüas, qua fit ut illud, secus ac cseteri contractus, non possit vel ad tempus iniri, vel contrahentium voluntate solvi.

q. Quomodn hccc indissolubilitas significat conjunctionem Chrisli cum Ecclesia ?

r. Usee indissolubilitas, utpote bonum sacramenti, vere significat rem sacram seu conjunctionem Christi cum Ecclesia; et quidem unionem duplicem : 1° unionem Christi spiritualem cum fidelibus, per charitalem; 2° unionem Christi corporalem cum Ecclesia, per incarnationem. Usee autem Christi unio spiritualis significatur per ipsum matrimonii contractum, seu per consensum matrirnonialem et per conjunctionem animorum ; et unio corporalis significatur per matrimonii consummationem, seu per conjunctionem carnalem.

q. Quare hcec matrimonii indissolubilitas specialius con-venit matrimonio rato et matrimonio consummato ?

r. Matrimonii indissolubilitas seu hoe bonum sacramenti, strictius convenit 1° matrimonio rato seu christianorum quam infidelium, quia matrimonium infidelium, seu matrimonium legitimum, non est nisi sacramentum late dictum, i. e. nudum signum rei sacrse; matrimonium vero lideliuin, scu matrimonium ratum, est signum

proprie dictum, i. e. signum practicum conferens gra-tiam ad perficiendam naturalem animorum conjunctionem; 2° malrimonio consummate, quia unio spirilualis Christi cum uncquoque fideli, dissolvi potest per peccatum; dum ejus unio corporalis per incarnationem, omnino indissolu-bilis est ac perpelua.

Hfec autem matrimonii indissolubilitas se extendit ad varios effectus matrimonii, quatenus est contractus na-turalis, de quibus effectibus supra, Nquot; 23, dictum est.

r. Solutio distinguitur duplex; 1° perfecta seu solutio quoad vinculum, seu divorlium proprie dictum, i. e. solutio talis, qua conjux libertati ita restituatur ut possit novas inire nuptias; 2° imperfecta, quai potius vocatur separatio, qua conjuges, manente vinculo, separantur quoad jura huic vinculo annexa, scilicet vel a toro, vel ab habitatione, vel ab utroque simul.

Jam, duplici paragrapho dicimus 1° do solutiono perfecta, 2° de solutione imperfecta.

GO. — Licet omne matrimonium inducat vinculum quod de se seu ordinarie est indissolubile, htec tamcn indissolubilitas non est omnimoda, sou talis, ut in nullo casu hoc vinculum solvi possit. Desuper autem distinguere juvat inter tres matrimonii species, scilicet inter matrimonium legitimum, matrimonium ratum, et matrimonium consum-matum; qua) tria inter so diflerunt perfeclionis seu iir-mitalis gradu.

0. An et quomodo quoad vinculum dissolvi potest singula horum rnatrimoniorum species?

r. 1° Matrimonium simplioiler legitimum, malrimonium infidelium validum, seu nullius legis imperJimentio irri-tum, solvi potest in casu Apostoli, de quo infra, N° 65.

2° JJalrimonium simpliciler rat urn, i. e. matrimonium inter baptizatos contractum, quod usu nondum consum-matum est, solvi potest, turn per solemnem religionis professionem, turn per dispensationem Papse, de quibus pariter infra, N⁰ G6.

o⁰ Matrimonium ratum consummatuin, i. e. matrimonium baptizatorum, usu consummatum, est omnino in-dissolubile, seu potius solvi non potest, nisi per solam mortem alterutrius partis.

Jam vero agendum est 1° de matrimonii indissolubili-tate in genere; 2° de datis tribus casibus ubi solvi potest, scilicet de dissolutione in casu Apostoli, vel per professionem religiosam, vel per dispensationem pontificiam.

Indissolubilitas in genere, considerari potest respectu legis naturalis, vel respectu legis positivse.

G!. — q. An matrimonium generalim indissolubile est jure natune vel jure divino?

r. 1° Certum videtur, matrimonium, imo el consummatum, non esse indissolubile jure natura primario; secus enim, nec ab ipso Deo unquam solutum fuisset, cum tarnen in veteri lege solveretur, et probabilius quoad vinculum, libello repudii; et, in nova lege, certo quoad vinculum solvatur in casu Apostoli, vel per professionem religiosam, vel per dispensationem pontificiam.

2° An autem biiec dissolutio adversetur juri naturae se' cundario, utrinque probabiliter disputatur; scd parum rcquot; fert, quum sententia aflirmans certo admiltcre tencatur

quod Deus in hoc dispensare valeal: potest enim Deus, ut omnium jurium dominus, jus quod una pars habet in aliam, subtrahere, quo sublato matrimonium corruit.

5° Respectu legis positivce seu legis divince, distinguen-dum est utrurn ante, an vero post legem evangelieam; de quibus sit duplex N^s seq.

62. — 0- Quid judicandum est de hue indissolubilitalc 1° ante legem evangelieam?

1° Certum est, matrimonium, in primaeva sua institu-lione, jure divino fuisse indissolubile; sicque permansit tempore antediluviano et tempore patriarebarum usque ad Moysen.

2° Sub lege mosaïca, introductum fuit libellum repudii. Porro, sententia probabilior tenetsequentia, scilicet: 1° Ju-dfeos pravum hunc morem repudiandi uxores in ^Egypto didicisse; 2° libellum repudii non potuisse scribi pro libitu, sed tantum propter fcedilatem uxoris, ut habet textus Deuteronomii, i. e., 'propter impudicum negotium, ut Tertullianus interpretatur; öquot; Deum repudium ut ali-quid minus perfectum permisisse Judseis, propter duri-tiam cordis eorum; 4° matrimonium, facto repudio, solu-tum fuisse quoad vinculum; 5° hanc repudii facultatem extensam fuisse ad gentiles, apud quos constat divortium maxime in usu fuisse. Sed certum est hanc facultatem, adveniente perfecta lege evangelica, pro omnibus cessasse.

65. — q. Quid tenendum est dehac indissolubilitate 2° post legem evangelieam ?

r. Certum est, Christum matrimonium revocasse ad pri-msevam suam institutionem, et illud proinde, pósiüs tribus exceptionibus, generatim evasisse indissolubile. q. Quomodo prohalur hcec indissolubilitas?

1° Verbis Christi, v. g.; Quod Deus conjunacit, homo nonseparet; item verbis Apostoli, v. g. ad Rom., cap. 7: 1 gil ar, vivenlc viro, vocabitur adulter a si fuerit cum alio vivo: si au tem mortuus fuerit vir ejus, liberala est a lege viri.

5° Ratione: etenim 1° matrimonium est signum Christi cum Ecclesia, ergo generatim indissolubile sit oportet. 2quot; Dissolutie quoad vinculum est maxime exitialis libe-ris, qui a patre aut matre adhuc vivente separati, a te-neris discunt odisse quod venerari et amare natura jubet; atqui, tantus defectus cum perfectione evangelicse legis nequaquam videtur posse consistere. 3° Labefactata semel matrimonii firmitate, infinitis repudiis, cum horrenda morum dissolutione, via sterneretur, quemadmodum apud protestantes invenire est; atqui perfeclio evangelicse legis tantum defectum videtur excludere; 4° si, in casu adul-lerii, solveretur matrimonii vinculum, ingens istud foret sceleris incitamentum; quod iterum evangelico spiritui adversatur.

1° In initio, varii, ob obscuritatem s. Matthsei textus, infra tradendi, existimarunt matrimonium per adulterium solvi posse quoad vinculum.

2° Graeci, non tantum schismatici, sed etiam, non raro, uniti seu catholici, licet eorum doctrina hac in re non difïerat a doctrina ecclesia? latinae, sibi contradicentes, aliter praciicant, et permittunt, ob causam adulterii, novas inire nuptias, nixi consuetudine antiqua quam, etsi non fundatam documentis fidei, habent tamen ut quomodocum-que legitimam. Usee autem consuetudo, qua? non nisi verus est abusus in morum corruptelain introductus, manifestius se prodere coepit sseculo octavo, et post Photii et Cerularii schisma prcecipue invaluit. Ilunc errorern

seculi sunt, ante Tridentinum, quidam auctores catholici, ut Erasmus, Cajetanus, Catharinus; et, post Tridentinum, Launoïus cum aliis.

5° Imo Lutherus docet matrimonium dissolvi, non tantum ob causam adulterii, sed etiam ob easdem causas propter quas nos infra indicabimus licitam esse separa-tionem a toro et habitatione.

4° Hos errores plus minusve secuti sunt in Gallia sse-culo elapso, et etiam hodiedum sequuntur in Germania et alibi, inulti novatores et impii. Sic quoque codex civilis, anno 1805 confeclus in Gallia, cui Belgium tune subde-batur, admittit divortium seu dissolutionem quoad vinculum, cum facultate novum matrimonium civile contrahendi. Htecautem impia divortii lex, qure in Gallia abrogata fuit anno 1816, etiamnum viget in Belgio, atque, ope variorum guberniorum bostilium, multas regiones catho-licas, v. g. Germanise, Italise, etc., jamjam invadere ac inficere nitilur.

t⁰ Error eorum qui docent, matrimonium quoad vinculum dissolvi per bseresim, vel per molestam cohabi-tationem, vel per affectatam absentiam a conjuge. Hic error a Tridentino damnatus est, ita ut oppositum sit de fide catholica.

2quot; Error eorum qui docent, illud dissolvi per adulte-rium; de quo N⁰ sequenti.

Gi. — q, Quarn cerium est, matrimonium quoad vinculum dissolvi non posse per adulterium ?

r. Matrimonium ita dissolvi non posse, probatur iisdem rationibus Nquot; pracedenti datis, quibus demonstratur matrimonii indissolubilitas; hsecque doctrina est tbeologice certa, fidei proxirna, ita ut contraria sit temeraria et hseresi proxima. Non tarnen est de fide, quia Tridentinum ab

hac deünienda consulto abstinuit, ne Graecos, conlrarium practicantes, analhematizaret. Attamen de fide est, Ec-clesiam, sic docentem, non errare.

Tota difficultas quce objicitur, residet in texlu, utique obscuro, s. Matthsei, cap. V.: Omnis qui dimiseril uxo-rem mam, excepta fornicationis causa, vel ut habet cap. XIX, nisi oh fornicationem, facit earn mcechari, el si dimissam duxerit adulter al. Horum verborum clausulam dc forni-catione contra matrimonii indissolubilitalem perperam con-torquent adversarii.

Inter varias probabiles hujus clausulse interpretationes, probabilior videtur interpretatio quse banc clausulam ro-fert tantum ad verba qute prsecedunt, scilicet: Christus, ad sensum qusestionis ei propositse; An in lege mosaïca liceret dimittere uxorem, respondet; Permisit vobis Moy-ses, in casu adulterii tantum, dimittere uxorem et aliam ducere; seu; Quicumque dimiseril uxorem suam, quad non licet nisi oh fornicationem, et aliam duxerit, mcechatur; i. e. licitum cjuidem est dimittere uxorem adulteram, sed non ideo novum iniri potest matrimonium, et prius semper stat quoad vinculum.

Si vero haec clausula in sensu adversariorum intelligi deberet, inde sequeretur, ait Carrière, quod muiier cul-pabilis seu dimissa propter adulterium, posset novum inire matrimonium, et quod muiier inculpabilis seu in-juste dimissa non posset novum matrimonium inire; atqui, hoc est 1° absurdum, cum sic melior esset conditio adul-terse quam innocentis; et 2° incitativum ad committenda adulteria a parte conjugis cui grave est matrimonii ju-gum, ut reipsa confirmatur experientia, in locis ubi viget divortium adulterii causa, ut v. g. in Anglia, etc.

Hie non agitur de casu in quo matrimonium ratum et consummatum dissolvitur per mortem compartis, ut

N⁰ GO diclum est; sed quaislio est de matrimonii dis-solulionc 1° in casu Aposloli, 2° per professionem sole-mnem, 5° per dispensationem pontificiam.

Prcenota. Jam diximus et hic in memoriam revocamus, 1° matrimonia infidelium seu non baptizatorum, si nullo impedimento juris naturse fuerint invalide contracta, esse valida et legitima; 2° ea omnes producere effectus natu-ralis contractus matrimonialis, non vero effectus sacra-mentales, cum non sint sacramentum, seu non sint matrimonia rata.

r. Casus Aposloli est casus dissolutionis matrimonii per privilegium in favorem fidei a Christo concessum, et ab Apostolo promulgatum, ex quo nomen suum accepit. Con-sistit vero in eo, quod matrimonium iniidelium, etiamsi consummatum, dissolvi possit quoad vinculum, in casu quo, uno ad fidem converso, alter infidelis nolit coha-bitare, vel nolit cohabitare pacifice, i. e. nonnisi cum contumelia Crealoris vel compartem fidelem ad peccatum mortale attrahendo.

q. Sed an etiam forct casus Aposloli, si pars infidelis velil cohahilare el quiclem cohabilare pacifice?

r. Disputatur. En prius verba Aposloli dc bac qucestionc loquentis, I Corinth., cap. VII, v. 12: Si r/uis frater uxorem habet in fidelem, el hcec consenlil habilare cum Ulo, non dimillat illam. Et vicissim, ob paria jura, dicil, v. 15: Si qua mulier fi delis habet virum in fidelem, cl hie consenlil habilare cum ilia, uon dimillat virum. Atqui, inter au-ctores controvertitur utrum Apostoli verba non dimitlat illam, et non dimillat virum, accipienda sint tamquam

praeceptum, ut tenent alii, an vero tamquara consilium tantum, ut aliis praeplacet.

Interim practice, teste Benedicto XIV, tenenda est sen-tentia quse admittit praeceptum, seu infidelem dimittendi prohibitionem, et quae proinde tenet hie non adesse memo-ratum Apostoli casum, et consequenter partem fidelem ad novas nuptias convolare non posse.

r. Usee matrimonii dissolutio, quam alii dicunt efïici tempore conversionis ad fidem, alii vero eo momento quo infidelis pacifice cohabitare non vult, probabilius per-ficitur, quando pars conversa novum init matrimonium. Hoe tarnen novum matrimonium inire non potest licite, nisi partem infidelem interpellaverit an pacifice cohabitare velit; vel nisi, in casu impossibilitatis hujusmodi interpellationis, obtinuerit dispensationem pontificiam, aliunde facile concedendam.

q. An matrimonium infidelium conswnmatwn solvitur in casu quo pars fidelis, non ineat quidem novum matrimonium, sed vel ernittal professionem solemnem, vel supponatur obti-nere dispensationem pontificiam ?

r. Probabilior videtur sententia quse Negal in priori casu et Afflrmat in posteriori, seu quae tenet hoc matrimonium non solvi per professionem solemnem, bene vero per dispensationem pontificiam.

66. — De ejus solulione per professionem solemnem. q. Quodnam matrimonium dissolvi potest per professionem solemnem ?

r. De fide est, matrimonium ratum non consummatum dissolvi per professionem solemnem. Constat ex Tridentino, anathema dicente contra protestantes contrarium docentes.

Dico 1° ratum non consummatum. Igitur, quamdiu non fuerit consummatum, matrimonium ratum dissolvitur per

professionem solemnem, sive htec professio fiat primo bi-mestri, sive elapso primo bimeslri. Etenim, jure canonico, conceditur bimcslre conjugi, ad deliberandum de religione ingredienda; quo tempore, ut supra dictum est, debitum regulariter reddere non tenetur, et religionem, invita comparte, ingredi potest. Elapso autem hoc bimestri, ve-rum quidem est quod debitum petenti reddere teneatur; sed, si matrimonium non f'uerit consummatum, et si religionem licite, i. e. de consensu compartis profiteatur, matrimonium dissolvitur, quia jura non distinguunt, et dicunt generatim sic dissolvi matrimonium ratum non consummatum.

Insuper, quoad banc matrimonii consummationem, no-tandum est, 1° si primo bimestri consummatum fuerit vi aut metu gravi a parte viri erga uxorem, bsec, excepto casu prolis, religionem ingredi potest, quia ob violentiam sibi illatam privari non debet jure suo; sed per ejus professionem non solvitur matrimonium, ita ut vir ad novas nuptias, ea vivente, convolare non possit. 2° Non censetur consummatum, per antenuptialcm copulam for-nicariam.

Dico 2° dissolvi. Disputatur autem quo jure dissolvatur. Alii existimant jure nalurcc, scilicet inesse matrimonio con-ditionem: nisi stalum perfectionis elegero. Alii dicunt jure divino, scilicet Christum legi indissolubilitatis banc ox-ceptionem apposuisse. Alii jure ecclesiastico, scilicet Christum Eccleske generatim dedisse facultatem solvendi matrimonium rttum non consummatum; Ecclesiam vero hac potestate uti, tum in casu professionis religiosse turn in casu dispensationis pontificise.

Rationem congruentiee dats. Thomas, scilicet; in matrimonio duplex est vinculum, carnale et morale; vinculum carnale, resultans ex matrimonii consummatione qua una caro elliciunlur, solvitur per mortem naluralem com-

partis; vinculum morale solvilur per professionem sole-mnem, quse est qusedam mors spiritualis seu civilis.

Dico oquot; per professionem solemnem; scilicet: 1° per professionem, non vero per ingressum vel noviliatum; 2° solemnem, seu potius, per professionem quamcumque seu vota qusecumque, modo emittantur in religione a s. Secle approbala, sive ibi emittantur vota solemnia, sive tantum simplicia, ut v. g. in societate Jesu quoad scliola-res. Unde, non solvitur per alia vota simplicia, nec per susceptionem sacrorum ordinum.

q. An cerium est, malrimonium raium non consumma-lum dissolvi per dispensationem ponlijiciam ?

r. Licet olim varii banc potestatem Papa? denegave-rint, hodie ut certum teneri potest, illam ei competerc.

Id duplici probatur argumento: 1° ex generali pote-slate Petro et successoribus data ligandi atque solvendi: nam neque Scriptura neque traditione probari potest, ab bac generali potestate eximi facultatem solvendi matrimo-nium tantum ratum, dum e contra probatur, ab ea eximi facultatem solvendi matrimonium ratum consummatum; 2° ex consensu unanimi canonistarum; sed praesertim ex constanti summorum Pontificum praxi a sseculo XV usque ad nos; hie enim a facto ad jus utique valet consequentia.

In pracedenti paragrapbo diximus de matrimonii solutione perfecta seu quoad vinculum, i. e. de divortio stricte dicto, quod nihil aliud est quam matrimonii so-lutio quoad vinculum. Intelligitur itaque, bujusmodi so-lutionem, in foro conscientise, locum habere non posse nisi in datis quatuor casibus, scilicet per mortem com-

partis, in casu Apostoli, per professioncm religiosam, vel per dispensalionem pontificiam.

Jam vero agendum est de matrimonii solutione imperfecta, qute etiam sub nomine divortii late dicti venit, sed qute potius vocatur, in jure canonieo, separatio a toro vel ab hubitatione; et in jure civili, separation de corps ou de biens. Quum autem jus civile nostrum, nllra has separationes, insuper admittat, pro matrimonio cimli, varies casus divortii proprie dicti seu liujusmodi matrimonii solutionis quoad vinculum, ideo de hoc divortio civili qusedam a nobis hie adjungenda sunt.

Itaque in prsesenti paragrapho sermo est, 1° respectu juris ecclesiastici, de matrimonii solutione imperfecta; 2° respectu juris civilis, de divortio civili slricte dido et de simplici separatione.

r. Causae canonicse seu theologica! ob quas generatim institui potest separatio sive a toro, sive ab habitatione, sive ab utroque simul, ad tria sequentia capita reduci possunt, scilicet: 1° ad aduiterium; 2° ad grave pericu-lum corporale vel spirituale: circa quai duo capita uter-que conjux sequali gaudel jure, ut ex s. Paulo ad Cor. patet; o⁰ ad mutuum consensum. De his inquiritur in sequentibus.

r. Sub nomine adulterii, relate ad dictam separationem, venit aduiterium proprie dictum, sen copula carnalis adultera, modo hoc aduiterium fuerit for male, et de co commisso moraliter ccrto constct. Dico 1quot; formate; verum,

non formale sed tantum materiale reputatur, si conjux, accedens ad terliam personam, credat erronee se acce-dere ad compartem; vel si muiier a tertio fuerit vi op-pressa; vel si conjux, ad tertium accedens, credat compartem jam esse mortuam. Dico 2° moraliter certo constet; ad quod sufficit, juxta Lig., si conjux cum tertio in eodem lecto versari inveniatur.

Nota. Juxta sententiam quam theologia Mechliniensis vocat communiorem contra paucos, adulterio, relative ad separationem, sequiparanda sunt peccata sodomite vel be-stialitatis, cum per ea etiam turpius abalienetur corpus conjugi acquisitum.

In casu ergo adulterii a conjuge commissi, compars instituere potest dictam separationem, modo illa non amise-rit jus illud adulterium vindicandi. Atqui hic inquiritur, q. In quibusmm casibus altera pars jus ami Uil illud adulterium vindicandi?

r. Illud amiltit in tribus casibus: 1quot; si ipsa conjugi suo fuerit causa adulterii; 2° si uterque sit adulter, quia paria crimina hic mutua compensatione delentur; attamen , emendatus, si aller emendari nolit, probabilius recedere potest; 5° si adulterium cognitum secuta fuerit reconci-liatio, nam injuria condonata non potest amplius puniri; hsecque condonatio fieri potest vel expresse, vel tacite, v. g. per liberum matrimonii usum.

q. An pars innocens partem adult er am dirnittere tenetur? r. Pars innocens, quse compartem adulteram dimittere potest, non tamen eam dimittere tenetur per se, quia dimissio, a Christo permissa, tamen non est prsecepta; et quia divortium, introductum in favorem innocentis, in rjus poenam verti non debet.

Potest tamen ad id teneri per accidens, ratione cor-reptionis fraternse, vel scandali, modo sine gravi detri-mento proprio vel suornm fieri possit separatio. Unde, ait Carrière, vir raro ad dimittcndam uxorom tenetur,

et rarius uxor viruni; et munus pastoris est, saltern or-dinarie, hujusmodi separatiouem dissuadere, ob gravia incommoda ei annexa.

Q. Ex quonam jure constat, die tam separatiouem a con-juge qui hujusmodi malum merito timet, effici posse?

Constat jure naturali: nam conjux non censetur vo-luisse se obligare ad torurn vel ad cohabitationem , cum tanlo incommode; vel saltern jus invigilandi propria; inco-lumitati, prsevalet juri compartis ad torum vel ad cohabitationem.

Constat jure ecclesiaslico: jus enim canonicum hujusmodi separationis varias determinat causas, quae sunt sequentes:

1° Ssevitia compartis, gravis in se, vel saltem relative ad qualitatem patientis.

2° Periculum grave morbi contagiosi aut mortis, ex copula vel ex cohabitatione.

4° Hjeresis vel apostasia matrimonio superveniens, modo haeresis non per unum actum sed per habitum commit-tatur; item casus quo, in matrimonio mixto, pars hse-retica vane conversionem promiserit, vel quo pars ca-tholica sit in gravi perversionis periculo. Unde,

q. An ex muluo conjugum consensu licita est separalio turn a toro turn ah hahilatione ?

Imo, ex pari consensu, licita est separatio ab habita-tione, ex fine vitam sanctiorem amplectendi, juxta: Omnis rjui reliquerit.... uxorcm propter nomen meurn, centuplum accipiet. Altamen, ad talem separationem, ordinarie re-quirilur, ut vir sacros ordines vel statum religiosum sus-cipiat; et muiier vel religionem ingrediatur, vei, si veiula sit et non suspecta, in sseculo votum castitatis emittat.

71. — Restant, relative ad separationes bas canonicas, quatuor qusesila sequentia :

p.. 1° A toro, separatio effici potest auctorilale privata, mo-dofiatexmutuo consensu, vel ob veram causam ut supra; quia separatio a loro, non est actio publica quse pu-blica indigeat auctoritate.

Ab hahilatione, separatio regulariter non potest perfici auctorilale privata, turn quia separatio ab hahilatione, est actio publica, pcrtinens ad externam Ecclesiae gu-bernationem; turn ad prseveniendos muitos abusus et scandalum. Unde, regulariter requiritur recursus ad ju-dicem ecclesiaslicum, seu polins ad episcopum, cum apud nos de fado, ait Carrière, vix ullibi erecla sint tribu-nalia ecclesiastica ad quje hujusmodi causae deferanlur.

Dico regulariter: nam 1° varii excipiunt casum adul-terii, supra definiti, modo conjux, separationem insti-tuens, per allegalionem unius vel allerius pratextus, curet vitare scandalum; ratio est, quia Christus, per verba eoccepta fornicationis causa, tale divortium seu separationem absolute permisit. 2° Excipiuntur pariier varise alise causae supra, N⁰ 69, relalae, si adsit periculum in mora, ubi tempus non sinat ad superiorem recurrcre.

r. Affirmative, non tantum in casu ubi scparatio facta fuerit auctoritate privata, sed probabilius quoque si separatie» fuerit juridica: quia sententia scparationis juridicai fertur solum in favorein innocentis, ac proin ei non aufert jus alterum revocandi. Attamen, juxta Lig. et Gury, non est cogenda mulier adultera ad redeundum ad virum, si rationabiliter limendum sit ne crudeliter tractetur.

Q. An innocens iter urn recipere tenetur adulter um cmenda-tum, vel compartem ex alia causa dimissam, ea cessantc?

r. 1° Adullerum, Negative, quia adulterium a Christo da-tur ut causa diyortii perpetua. Unde, innocens ordines vel religionem suscipere posset; non vero posset reus, invita compartc, nisi htec statum vitte irrevocabilem as-sumpserit, vel nisi, post rei emendationem, obstinate respueret reconciliation em.

2° Ex alia causa, Affirmative, excepto solo casu scparationis juridicse propter htercsim, quia ille casus a jure canonico expresse eximitur.

q. Quomodo practice acjere debet confessarius vel parochus qui do separatione facienda consulitur?

r. Cum Carrière: primum causas sedulo expendat. Si insufticientes fuerint, omnimode a separatione avertat. Si suflicientes sint, quin tamen necessariam reddant, recon-ciliationem suadeat. Si necessaria sit separatio el si causa admitti possit in foro civili, suadeat ordinarie ut expe-ctetur ha3c sententia. Si in foro civili admitti non possit, maxime cautus sit, ad vitanda scandala, et episcopum con-sulat.

72. — Duplex a jure nostro civili agnoscitur matrimonii civilis solutio: 1° divortium sen matrimonii solutio quoad vinculum civile; cui in Gallia, non aulcm in liolgio,

tequiparatur id quod mincupatur mors civilis; 2° separa-tio corporis et bonorum, manente matrimonii vinculo civili.

Ex lege gallica 1792, quae permittebat divorlium, ait Carrière, non admittebatur simplex separatio. Sed codex civilis aliter statuit, utrumque admittens, ut ita omnium conscientise aliquatenus prospiceretur, ut scilicet ad se-parationem possent recurrere illi qui divortium merito judicant illicitum. Separatio autem ilia de qua statuit, non est simplex separatio facti, qualis locum habere potest ex mutuo consensu; sed est separatio judiciaria, quae dicitur séparalion de corps, et quse, ex art. 511, semper inducit alteram separationem, dictam séparalion de liens.

r. Causffi ob quas jus nostrum civile admittit divortium, sunt quatuor sequentes: 1° mutuus consensus conjugum; 2° adulterium uxoris respectu mariti ; item adulterium mariti respectu uxoris, tantum in casu quo ille concubinam tenuerit in domo conjiigali; 5° sevitise aut injuriaj graves unius respectu alterius; 4° condemnatio unius ad poenam infamantem.

Cum, per illud divortium civile, nequaquam coram Deo dissolvatur matrimonii vinculum, ut patet, ideo animarum director illud divortium regulariter dissuadebit fidelibus valido matrimonio conjunctis. Attamen, utile potest esse remedium, in casu quo eorum matrimonium coram Deo foret invalidum.

r. CausiB ob quas jus belgicum et gallicum civile admittit separationem, sunt ecfidem ac statim datse causa? ob quas peti potest divortium; excepta prima causa: nam lex separationem ob mutuum consensum non admittit, quia

timet ne istse separationes frequentiores evaderent; et, cum, ex hac separatione corporis, sequatur separalio bo-norum, ssepe eo medio mutarentur conventiones matri-moniales, contra volum articuli 1593.

Notare insuper juvat quod prodigalitas, quae, juxla ar-ticulum 515, causa esse potest partialis interdictionis, causa tamen non sit divortii nee separationis.

q. An divortium civile aid separalio propria conjugwn auctoritate effici possunt?

r. Nec divortium civile nec separatio fieri possunt propria auctoritate, sed semper requiritur auctoritas judicis civilis; qua deficiente, omnia invalida repulantur. Hinc intelligitur quod, deficiente hac sententia civili, separalio quae eflicerelur tantum juxta regulas juris canonici, vim non haberet in foro civili; et quod proin hujusmodi separatio mere canonica valde prudenter fidelibus sit consulenda.

Q. An, faclo legaliter divorlio, possunt subinde propria aucloritate ad se invicem reverti?

r. Eliam post sententiam latam, ait Carrière, nihil vetat quia cïnjuges possint propria aucloritate ad se invicem reverti; imo ritualia monent parochos et confessarios, ut conjuges separates ad mutuam reconcilialionem cohorten-tur, et idem suadent theologi, nec indicant ad id requiri sententiam judicis. Attamen animadvertendum est quod, ut cesset separatio bonorum, qua3 separationem corporum consequitur, requiralur actus coram notario; quo peracto, res reducuntur ad priorem statum, eodem modo ac si non adfuisset separalio; nec possunt priores conventioncs mutari. Art. 1451.

Nullalenus increpanda foret lex civilis quie matrimonium civile inducit, si illud iis solis imponeret qui jam veri nominis matrimonio juncti sunt, ita ut matrimonium istud civile sen cseremonia ilia non habenda sit nisi tam-quam aliquid accidentale celebrato matrimonio superve-niens, atque constituens matrimonii complementum re-late ad effectus ejus civiles regulandos ac statuendos. Ast rnultum abest quin res ita se habeat, quum, e contra, lex ilia actum civilem ut principalem, actum vero religiosum habeat ut accessorium, sen potius de eo vel nullalenus curet, vel ante matrimonium civile poni vetet, ut apud nos fert constitutio belgica anni 1850. Porro, inordinata potesta-tis civilis immixtio in re matrimoniali, speciatim quoad vinculum, sive inducendum per celebrationem civilem sive dissolvendum per divortium, qute res sane spiritualis est et ad forum civilem minime pertinet, illa immixtio, inquam, impiam constituit usurpationem atque jfessimis sequelis ansam prtebet. liaque,

1° Quia, per earn, potestas civilis usurpat competentiam in rem mere spiritualem, qua; proinde, relative ad matrimonium cbristianorum, imo probabilius et infidelium (vide infra, pag. 024), ad solam potestatem ecclesiasticam pertinet.

2° Quia, contra doctrinam Ecclesisfi qus declarat con-tractum matrimonialem cbristianorum a sacramento sepa-rari non posse, contractum civilem, utiquc a sacramento separatum, ut varum admittit matrimonium.

3° Quia sola malrimonia coram officiario civili contra-cta, agnoscit ut legilima ac vera, ct consequenter omnia malrimonia in lacic solius Ecclesiae inita, non admiltit seu ut nulla habet; et ita, id quod Deus non conjunxit, ipsa jungit illegitime, et id quod Deus conjunxit, ipsa non agnoscit. Consequenter,

4.⁰ Quia proles ex solo matrimonio civili enatas decla-rat et pertractat ut legitimas, etsi in re et coram Deo sint spurice atque non raro adulterinse; dum e contra omnem progeniem ex solo matrimonio ecclesiastico exor-tam adeoque legitimam, ut illegitimam respuit atque a juribus legilimitati annexis excludit.

5° Quia, hisce praesertirn miseris temporibus, matrimo-nium civile viam pandit facilem innumeris illis unioni-bus pure legalibus quse non ab Ecclesia sed a sola po-testate civili sanciuntur, et qua), etsi vana bac legalitatis specie conlegantur, in rei veritate nihil aliud sunt quam concubinatus legates seu simpliciter lugentes ac nefarii concubinatus. Hoe autem medio, innumeri Ecclesiae ho-stes atque perversi catholici omnibus juribus matrimonio legilimo annexis, coram lege atque societate civili gau-dent, atque odiosum ipsis Ecclesiae jugum plane abjiciunt.

G⁰ Praeserlim, et quod est maxime lugendum, quia ex solo matrimonio civili pro comparte oriri quandoque po-test legalis obligalio in concubinatu permanendi. Etenim, supponamus, nequam aliquem virum cum bona puella civile inire matrimonium sub promissione postea simul contrahendi coram Ecclesia, et ilium, peracto contractu civili, fidem frangere atque benedictionem nuplialem plane recusare, prout facile contingere potest; nefanda conse-quentia eril, quod misera illa filia seu legalis ilia uxor lege tenebitur sequi legalcm suum maritum, cum eo ha-bitare, quin ullum ei suppelat medium se ab hoe con-cubinatus statu extricandi aut aliud verum matrimonium coram Ecclesia ineundi; nisi, saltem in locis, v. g. in

Belgio, ubi civile divortium viget, illud a judice ssecu-culari forte obtinere valeat.

Hoc divortium, juxta mentem legis civilis, est matrimonii dissolutie quoad vinculum. Atqui lex illam disso-lutionem inducens, est impia, turn in se turn in suis se-quelis.

1° Est impia in se: constituit enim impiam usurpatio-nem rei spiritualis quae ad potestatem civilem non per-tinet. Licet validi matrimonii vinculum dissolvatur per mortem naturalem compartis, et dissolvi possit per pro-fessionem solemnem aut dispensationem pontificiam, nulla-tenus tamen dissolvi potest per potestatem civilem, quippe quse talem facultatem a Deo non accepit, et quse proinde, sic-uti ad vinculum inducendum, ita et ad illud solven-dum omni vi caret, juxta quod Deus conjunxit, homo non separet.

2° Est impia in nefandis sequelis. Lex quse sponsos vero matrimonio ligatos per divortium dissolvit, eo ipso eis permittit novas inire nuptias civiles. Atqui ha;c no-varum nuptiarum facultas miserrimos producit effectus. Etenim,

1° Conjugibus est verum incitamentum ad derelinquen-dam propriam cornpartem eique substituendam novam. Nemo non novit frequenter accidere, quod pravus conjux, pro-prii matrimonii pertaesus atque adulterino amore erga tertiam personam accensus, cum ea jungi desiderio de-sideret; atqui medium se a sute compartis jugo liberandi quserit et invenit, non dico in crimine conjugicidii, sed in compartis repudialione per divortium, ut ita cul-pabili passioni cum nova complice libere indulgere valeat.

2° Lex ilia, quse conjugibus vinculo indissolubili coram Deo ligatis permittit novas inire nuptias civiles, in rei veritate eis , ad fucum faciendum decori mundano sub specie niDtrimoni legitimi, facultatem subministrat vivendi

in perpetuo ac scandaloso adulterio, ut supra de matri-monio civili diclurn est.

3° Quod maxime odiosum est, novse illse nuptiae omnem viam qua ad meliorem frugem redeatur, prsecludunt, ut de matrimonio civili jam dictum est. Supponatur enim conjux novo matrimonio civili junctus, qui, conscientise remor-sibus ductus, exoptat atque statuit secundam compartem adulterinam derelinquere et ad priorem compartem legiti-mam, divortio dimissam, reverti; in lege civili ineluctabile obvium habet obstaculum, quum deinceps secundae huic comparti adhaerere ac cum ea vivere lege teneatur; nisi tarnen forsitan hoc vinculum novo concesso divortio sol-vatur, vel obtenta separatione legali relaxetur; sed raro continget miserum hunc conjugem hujusmodi beneficio potiri posse, siquidem illud a potestate civili non sit con-cedendum nisi ob graves et sufficientes causas, supra, pag. 514, designatas, qute non frequenter in favorem talis conjugis suiïicienter militabunt.

Finaliter igitur, consideratis illis omnibus el forte aliis insuper malis atque calamitatibus quae variarum nationum legem civilem commaculant vel ab ea profluunt, nobis non mirum videatur, s. Sedem tam frequenter ac tanta cum vi reclamasse contra institutionem turn matrimonii civilis tum divortii, in sensu quo a legislatore intelliguntur ac applicantur.

R. Matrimonii impedimentum est id quod matrimonium contrahendum reddit illicilum vel invalidum.

Ex hac definitione intelligitur, duplicis generis distingui matrimonii impedimenta, scilicet impedimenta impedientia et impedimenta dirimentia.

r. Ilia impedimenta afficere possunt tum ipsum contra-ctum naturalem matrimonii, tum sacramentum, sed diverso modo, scilicet; contractum afficiunt directe et primario, quatenus ilium rcddunt illicitum vel invalidum ; sacramentum vero afficiunt indirecte et secundario, quatenus, deficiente contractu licito vel valido, sacramentum reddunt illicitum vel invalidum.

Jam sextuplici capite dicendum est 1° de potestate con-stituendi impedimenta, 2° de impedimentis impedientibus; 5° de impedimentis dirimentibus, 4° de dispensatione ab his impedimentis, 5° de matrimonii revalidatione, 6° de prsecipuis impedimentis civilibus. His subjungimus caput 7^m seu appendicem de generatione.

74. — Hie vix agitur de impedimentis impedientibus, cum facile omnes consentiunt, Ecclesiss competere pote-statem talia impedimenta statuendi. Tola vero controversia existit quoad impedimenta dirimentia, tum adversus pro-testantes, tum adversus pseudo-politicos ac varies theologes neotericos, dictos regalistas; quorum alii erronee

doccnt, poteslatem condendi impedimenta matrimonii diri-mentia competere, non Ecclesice, sed soli potestati civiü; alii vero, hanc seque pertinere ad Ecclesiam et ad poteslatem civilem.

Itaquo, adversus eos, generalis admittenda est propositio sequens: Ecclesia, eaque sola, jure clivino, poteslatem habet staluendi impedimenta malrimonium dirimentia.

Usee autem propositio generalis in tres partes seu pro-positiones partiales subdividi potest, scilicet: 1° Ecclesia habet hanc potestatem; 2° Ecclesia sola habet hanc poteslatem; 5° hanc habet ex jure clivino. Ilinc:

Probatur, 1° ratione theologica : contractus matrimonialis vere est res sacra, ut constat, turn ex natura rei, cum non sit contractus mere civilis; turn ex agendi ratione Christi et s. Pauli, qui circa malrimonium varia ordinaverunt; turn ex ratione sacramenti. Atqui, Christus Ecclesiae potestatem concessit ordinandi omnia qute spectant res sacras. Ergo ei potestatem concessit ordinandi omnia quse spectant malrimonium, inter quje veniunt potissimum impedimenta dirimentia, idque ob bonum Ecclesia3 regimen et salutem animarurn. Probatur, 2° traditione, et argumento prsescri-ptionis usque ad Lutheri tempora.

r. llac potestale gaudent 1⁰Papa, 2° concilium generale, 3° consuetudo. Non vero ea gaudent episcopi; nee amplius concilia particularia, obstante consuetudine ge-nerali.

Quaestio ad sola canonica reslringitur impedimenla, cum evidens sit, et ipsos infideles ligari impedimenlis qua; sunt juris naturalis vel juris divini positivi. Igitur,

r. 1° Quoad infideles, impedimentis canonicis seu sola Ecclesiae auctoritate constitutis, certo non ligantur directe, quia Ecclesia in non baptizatos nullam auctoritatem ha-bet. Dico directe: nam ligari possunt indirecte, v. g. si infidelis conjungi velit cum fideli.

•2° Quoad hcv.relicos et schismalicos. Inter ea impedimenta unum est maximi momenti, nempe impedimentum clandestinitatis, de quo specialiter agimus infra, N⁰ 1U. Unde, quoad csetera, certum est, eos illis ligari posse, quia ratione baptismi Ecclesise subjiciuntur.

Sed quaestio est de voluntate Ecclesiae, an scilicet ligare velit, saltern eos haereticos qui degunt in societate ab Ecclesia prorsus separata. Neg ant varii, praesertim Germani. Affirmant alii, idque probant praesertim ex Ecclesiae praxi, et ex variis declarationibus summorum Pontificum, quas vide apud Carrière. Ipse tamen Negandum putat, si agatur de impedimentis nonnisi post peractam haereticorum sepa-rationem statutis.

Ex hac incertitudine concludendum est quod, practice, talia matrimonia baerelicorum et scbismaticorum, si con-vertantur, consulto prius episcopo, ordinarie sint iteranda.

q. Quid intelligitur per causas matrimoniales, ad judi-cem ecclesiaslicum spec tantes?

Tridenlinum non tantum declarat, matrimonii impedimenta ad Ecclesiam pertinere, sed insuper declarat causas matrimoniales pertinere ad judices ecclesiasticos. Unde ad petitum,

r. Tria, juxta Benedictum XIV, distingui possunt cau-sarum matrimonialium genera, quorum duo priora, utpote ecclesiastica, ad judices ecclesiasticos spectant, scilicet 1° illae causae quae versantur circa matrimonii vinculum; 2° ilia) quae versantur circa jus faciendi separationem a

toro vel a cohabitatione, aut circa valorem sponsalium; 5° sunt et causse quse spectant effectus mere civiles, illseque ad judices sseculares pertinent.

Ecclesia sola habet potestatem statuendi impedimenta matrimonium dirimentia; et consequenter, haec facultas non competit potestati civili, nisi quoad effectus mere civiles.

Ut propositionis sensus clare percipiatur, distinguere oportet inter matrimonia fidelium, matrimonia infidelium, et effectus mere civiles. Itaque,

r. Quoad matrimonia fidelium, banc potestatem esse solius EcclesiaB, et consequenter non esse potestatis civilis, doctrina certa est, contra muitos Germanos et Gallos, con-trarium tenentes, licet non omnes eodem modo. Duplici praesertim probatur argumento:

Probalur, 1° auctoritate Ecclesise. Nam hsec doctrina 1° de-ducitur ex variis conciliis et tandem ex Tridentino, licet banc explicite non definiant; 2° luculenter exbibetur in variis declarationibus, tum sacrse Poenitentiarise anno 1824, turn variorum Pontificum, et novissime Pii IX anno 1852; et licet lise declarationes rem non definiant ut fidei dogma, earn nibilominus tradunt ut certam, ita ut v. g. Bouvier et Carrière, qui prius contrariam docuerant, hoe argumento per declarationem Pii IX melius cognito, priorem suam doctrinam illico retractaverint.

Probatur, 2° rationibus theologicis. 1° Ex matrimonii natu-ra,tum quatenus est sacramentum quod simul cum contractu conficitur; tum si spectetur ut merus contractus, cum sit res sacra. 2° Implicat, quod matrimonium sub eodem respectu subjiciatur duabus potestatibus summis et inde-pendentibus: inde enim maxima sequerentur incommoda,

v. g. quod idem matrimonium simul posset esse validum et irritum; quod materia sacramenti, quse invariabilis esse debet, variorum principum subjecta esset arbitrio; quod principes religioni infensi, hujusmodi jure abuti possent ad Ecclesite perniciem, etc. Ilinc concludere licet, quod ea quse a potestate civili circa matrimonium ordinantur, non spectent nisi effectus civiles; et valde probabile est, ait Carrière, nunquam aliam fuisse mentem legislatoris Gallia?, idemque affirmat 111. Renrick de legislatore in stali-bus fcederatis Americae septentrionalis.

r. Quoad matrimonia infidelium, plures veteres tbeo-logi existimarunt, ilia, cum non sint sacramentum, Ec-clesiEe nullo modo subjici; et ea proin esse contractus mere civiles et profanos, adeoque plane subjici potestati civili, quse in iis, quemadmodum in aliis contractibus, varia prsescribere valet sine quibus ha)c matrimonia quoad vinculum el in conscientia sint irrita.

Sed probabilior, ait Dens cum Perrone et aliis, est sententia docens, potestati civili non competere facultatem constituendi impedimenta matrimonium quoad vinculum dirimentia; et consequenter nihil effici posse nisi quoad effectus mere civiles, non secus ac in matrimoniis lide-lium. Triplici probatur argumento;

Probatur, 1° ex natura contractus matrirnonialis. Verum quidem est, boe matrimonium esse contractum civilem quoad effectus civiles; sed civilis non est quoad effectus primarios seu quoad vinculum, sed est essentialiter contractus naturalis et religiosus; talisque est, tum ralione originis, a creatione, antequam exisleret potestas civilis; tum ratione vinculi quod inducit; tum ratione finis, ut-pote institutum in officium naturae.

slilufa est nisi ad rectam gubernationem reipublicse in ordine ad bonum temporale.

Probatur o⁰ ex absurdo; nam, si principes banc po-testatem baberent erga infideles, quam cerlo non habent erga fideles, dicendum foret, Christum eorum potestalem restrinxisse relative ad fideles, quod odiosum esset. Verum, Christus nihil reslrinxit, sed principum poleslatem inla-ctam reliquit, quae nunquam ad vinculum naturale se extendi!, sed tantum ad effectus mere civiles.

R. Quoad effectus mere civiles, cerium est quod polestas civilis, relative ad matrimonia tam fidelium quam infi-delium, omnia slatuere et ordinare possit quaï ilios spe-ctant effectus, v. g. els prsescribere formas civiles, ordinare conjugum bona lemporalia, eos pcenis cogere, etc.: nam bsec omnia bono familiarum et bono communi prosunt.

Subditi autem has formas civiles implerc regulariter possunt. Imo eas implero debent per se; non vero per accidens si, urgente necessitate matrimonium illico ineundi, eas adimplere non valeant. Yide latius infra, cap. VI, ubi de impedimentis civilibus.

Facile intelligitur Ecclesiam, omnem potestalem qua gaudet erga matrimonium, exercere jure divino. Etenim, omnia quse ex natura rei competunt Ecclesiae, ei compe-tunt jure divino a Christo ei tradito; atqui matrimonium, turn ratione contractus, turn ratione sacramenti, Ecclesiae eique soli concreditum fuit, cui, utpote soli potestati le-gitimae, competit determinare babilitatem contrahentium, sou statuere impedimenta; ergo hanc poiestatem quoad

Manent itaquo potestali utrique sua iura salva et Integra, ait Schouppe, neque pugnant inter se: quum Ecclesia matrimonio ut sacramento, princeps vero ssecu-laris, ut contractu! civili, conditiones apponant.

r. Impedimenta matrimonii impedientia, sunt impedimenta quae matrimonium contrahendum, licet validum, reddunt illicitum.

R. Quatuor communiter numeranlur impedimenta impedientia, sequent! versiculo comprehensa:

Notandum est, quod status peccati mortalis, ignorantia rudimentorum fidei, etc., etsi matrimonium illicitum red-dant, tamen proprie inter impedimenta matrimonii non numerentur, tum quia sunt impedimenta aliis sacramen-tis communia, tum quia hie agilur de impedimentis matrimonii, potius prout est contractus, quam prout est sacramentum.

generalis, facia ab aliquo superiore ecclesiaslico vel ab Ecclesia, ne aliquod matrimonium celebretur.

Si vox velilum sumerelur omnino generaliter, compre-henderet etiam tria cselera impedimenta impedientia, imo et omnia impedimenta dirimentia, cum hsec omnia matrimonium celebrandum vetent. Quare, sumitur hic sensu stricto, scilicet prout restringitur ad casus hocce N⁰ as-signandos.

q. Quid inlelligilur per prohibilionem particularem a superiore ecclesiaslico fact am?

R. Prohibitio particularis est ilia qult;B fit ab episcopo vel parocho, ob motivum particulare, specialiter 1° tum ad vitandas rixas aut scandalum vel propter oppositio-nem parentum aut alterius tertiae personae, 2° tum ob suspicionem alicujus impedimenti de quo inquirendum sit. *

r. In bis casibus, parochus matrimonii celebrationem negare vel saltem differre tenetur ordinarie, donec obsta-culum removeatur. Igitur:

quot;1° In casu rixarum, vel oppositionis parentum aut ter-tise personse, parochus rem, post diligentem inquisitio-nem, componere nitatur; quod si componere non valeal, ad episcopum recurrat.

2° In casu quo ei denuntietur aliquod impedimentum ca-nonicum, videndum est an boe impedimentum sit publi-cam vel occultum.

Si sit occultum, investigandum est an nihilominus sit partibus notum vel ignotum.

Si eis sit notum, juxla sententiam quae Benedicto XIV videtur communior et probabilior, parochus tenetur matrimonio obsistere. Yerum quidom est quod, juxla dicta De Sacramentis in genere, sacramenla danda sint pecca-

tori occulto publice pelenti, et quod consequenter rnatn-monium dandum sit ei qui scitur esse in peccato mor-tali; sed nihilominus, in casu impedimenli canonici, matrimonium negare tenetur parochus, quia est judex contractus.

Si veroeis sit ignotum, quoque obsistere tenetur; nisi tarnen ex revclaüone parochus magna mala timeret, in quo casu, impedimentum dissimulans, ad matrimonium procedere potest.

r. Prohibitio generalis est illa quse ab Ecclesia fit toti communitati, ob motivum generale, nimirum ne fiat absque bannorum proclamalione; tum ne iiat cum ex-communicatis, saltern vitandis; tum ne ineatur cum aca-tholicis seu ne contrahatur matrimonium mixtum, de quo sit numerus sequens.

80. — q. Quid intelligilur per matrimonia mixta? R. Matrimonia mixta dicuntur ea, quse contrabuntur inter catholicos, et acatholicos i. e. baptizatos quidem, sed htere-licos aut schismaticos.

q. An matrimonia mixta sunt de se valida aut licita? r. Certum est, matrimonia mixta esse valida. Sed, pariter certum est, ea esse illicita, nisi de dispensatione summi Pontificis ineantur.

Dico 1° ea esse illicita; turn jure naturali, turn jure positivo, sive divino sive ecclesiastico. Scilicet 1° jure naturali, quoties adest proximum periculum perversionis parlis fidelis et prolium, quod ex hujusmodi matrimo-niis imminet; 2° jure positivo divino, ut patet ex variis Scriptura; prohibitionibus, in dicto periculo fundatis, v. g. dum Deus llebms prohibuit matrimonium cum infide-libus, quibus, ob paritatem rationis, assimilandi sunt aca-tholici; pariter dum Paulus ad Titum ail; Hcereticum homi-

nem devüa, ergo a fortiori matrimonium cum co vitandum est; item: Cui vuil nubat, tantum in Domino; 5° jure positivo ecclesiastico: nam Ecclesia hujusmodi matrimonia semper prohibuit et exhorruit, quia generatim prohihetur cum acatholicis oommunicare, sive in divinis, sive in eorum sacrilegio per tale matrimonium perpetrando.

Dico 2° nisi de dispensatione summi Ponlificis: nam cer-tum est, licita evadere matrimonia mixta, si ex pontificia ineantur dispensatione.

Etenim, dictum est, illa tantum esse illicita ob perversio-nis periculum et ob Ecclesia) prohibitonem; atqui, in casu dispensationis pontificise, toilitur hoe periculum, me-diantibus condilionibus a Papa apponi solitis, el toilitur consequenter Ecclesiae prohibitie. Adde, quod Papa talia matrimonia permittat, eo quod ssepe ex eis religionis bo-num et magnum fidei catholicse incrementum sperat, ut experientia constat in Anglia et in America) septentrio-nalis foederatis statibus; adde insuper, quod pars fidelis, cum justam habeat causam hujusmodi matrimonium ineun-di, simpliciter utatur jure suo, et se habeat permissive ad sacrilegium partis acatholicse.

r. Conditiones quassummus Pontifex dispensans, adprse-cavendum dictum periculum et scandalum, ordinarie prsescribit, sunt tres sequentes: 1° ut pars acatholica jura-tam obligationem emittat permittendi cducationem prolium utriusque sexus in religione catholica , nee impediendi conjugi prolibusque liberum religionis catholica) exereitium. 2° Ut matrimonium celebretur extra ecclesiam, coram parocho et duobus testibus, scilicet coram parocho non benedicente nee ulla veste sacra induto. ö° Ut pars catholica promittat sc conversioni partis acatholica) esse alla-boraturam.

quemdam catholicum qui matrimonium mixtum inire intendit, ipsum a proposito deterrere debeal, expli-cando rationes quae tale matrimonium regulariter illici-tum reddunt. Si tarnen illo, ob gravem ralionem seu necessitatem, velit in proposito persistere, paratus di-spensationem petere et conditiones imponendas adimplere, merito censet Gousset eum absolvi posse. Secus vero, si non adsit gravis ratio, maxime si se opponant parentes.

81. — q. Quid inlelligilur per tempus clausum? i\. Tempus quod dicitur clausum seu ferialum, est tempus aliquod determinatum inter annum, quo vetantur vel nuptiarum solemnitates, vel ipse contractus matrimonialis. Est autem 1° a prima dominica Adventus usque ad Epipha* niam inclusive; 2° a die Cinerum usque ad ociavam Pa-schatis inclusive.

q. Qucenam tempore clauso prohibentur vel permitluntur? r. Jure communi, tempore clauso prohibentur solse nuptiarum so/emm7a/es, qualessunt: nuptias benedicere, spon-sam traducere, nuptialia celebrare convivia; non vero prohibetur solus contractus matrimonialis.

Attamen, jure particulari, ex consuetudine, in variis locis, ut v. g. in Belgio et in Gallia, prohibetur, et quidem sub gravi, et ipse contractus absque dispensatione ordinarii factus, nisi in magna necessitate tempus non sinat dispensationem peti. In casu autem dispensationis ob-tentse in tempore clauso, apud nos, ait Dens, concessa censetur licentia impertiendi consuetam benedictionem, qualis in pastorali extra missam pnescribitur.

Tria sequentia habet pastorale Brugense; « 1° Quamvis temporibus a jure prohibitis..... jure communi solse solemnitates nuptiales prohibeantur,.... moribus tarnen no-

slris receplum est, a quibus nemini privata auctoritate recedere licet, ut toto illü tempore contractus matrimo-nialis interdictus etiam censeatur. 2° Mane tantum, hora competenti, matrimonium contrahendum est, nimirum: hieme non ante horam quintara, aestate vero non ante quartam. 5° Nullibi autem celebretur matrimonium nisi in ecclesia, excepto gravis necessitatis casu, cujus, extra mortis periculum, judicium ordinario reservatur. »

Nota. Tempore clauso nequaquam probibentur spon-salia nee proclamationes bannorum, qufe sunt, non matrimonii solemnitates, sed tantum praambula.

r. Sponsalia qufelibet, sive solemnia sive privata, cum aliquo contracta, neque legitime ex mutuo consensu aut ex alia justa causa dissoluta, sunt impedimentum cum alia persona matrimonium impediens; idque ex jure naturae, cum non liceat corpus uni promissum, absque legitima causa tradere alteri.

Si quis autem, non obstante illo impedimento, matrimonium cum alio contrahat, hoc matrimonium, etsi illi-citum, est tamen validum, quia res uni promissa, alteri traditur valide. Attamen invalidum foret, ob impedimentum dirimens publicae honestatis, de quo infra, si ilia altera persona quacum matrimonium attentat, sit prioris personae quacum sponsalia habita fuerunt, consanguinea in primo gradu.

Sicut sponsalia, ita quoque simplices promissiones, jura-menta et quaecumque aliae obligationes, quibus aliquis alteri ad matrimonium ineundum obstringitur, ait Dens, matrimonium cum tertio impediunt seu illicitum roddunt.

r. Nomine voli hie intelligitur lum votum caslilalis, i. e. votum simplex castitatis proprie dictum, tum vota reli-gionis ingrediendse, vel ordines sacros suscipiendi, vol non nubendi, qua; votum castitatis involvunt.

Porro, per quatuor illa vota, corpus voventis promittitur Deo; ergo non potest amplius promitti vel tradi alteri personae, quin violetur fides Deo data; et proin vota illa reddunt matrimonium jure naturali illicitum, nisi antea in iis obtenta fuerit dispensatio.

Imo, ille qui ligatur voto castitatis simplicis, vel reli-gionis ingrediendcG, vel ordines sacros suscipiendi, adhuc illicite matrimonium contraheret, etiamsi haberet infen-lionem illud non consummandi et in primo bimestri religionem ingrediendi, ut sic vota implere possit; ratio est, tum quia ita se exponit periculo proximo, inspecta humana fragilitate, votum suum per copulam violandi, tum quia sic ordinarie compartem graviter decipit.

Illa quatuor vota, per matrimonium illicite contractum, non destruuntur; et proin, dissoluto matrimonio, revi-viscunt; ita ut vovens ea servare teneretur seu ad novas nuptias transire prohiberetur, nisi voti dispcnsationem aut commutationem obtinuisset. Vide supra, de votis quatenus impediunt usum debiti conjugalis, et infra, N⁰ 97, quatenus matrimonium dirimere possunt.

84. — Quoad dispensationem in impedimentis impe-dientibus, sit petitio sequens;

dispensare valent, exceptis tribus casibus sequenlibus: 1° voto castilalis perpetuse; nisi, urgente necessitate et inconlinentise periculo, aditus ad Papam non facile pateat; 2° voto ingrediendi religionem; 5° matrimoniis mixtis: hoe enim triplex impedimentum Papae reservatum est. Excipe quoque impedimentum ex sponsalibus validis, vel ex alio titulo justitise exortum: tunc enim nemo, nequidem ipse Papa, dispensare valet.

Duplici articulo dicimus 1° de impedimentis dirimentibus in genere, 2° de singulis in specie.

r. Impedimentum dirimens est illud, quod matrimonium contrahendum reddit invalidum.

R. Sexdecim communiter numerantur impedimenta dirimentia, sequentibus versiculis expressa;

1° Ilia quae irritant defectu consensus, seu ob quoddam vinculum animi, nempe: error, conditio, amentia, vis.

2° Ilia quse irritant ob vinculum corporis, nempe: li-gamen, impotentia, aitas impubes.

5° Ilia quae irritant ob vinculum religionis, nempe: votum, ordo, cultus disparitas.

4° lila quse irritant ob propinquitatem, nempe; triplex cognatio, affinitas, publica bonestas.

5° lila quse irritant ob causas speciales, infra tradendas, nempe; crimen, raptus, clandestinitas.

r. Generatim dicendum est, 1° quod impedimenta quae sunt juris naturae, semper viguerint; 2° quod caetera successive fuerint introducta, et jam diu in Ecclesia vigeant; 3° quod clandestinitas et raptus per Tridentinum fuerint introducti.

N⁰ 73, dictum est 1°, quod impedimenta juris naturalis obligant omnes, etiam infideles; quae sunt error, amentia, ligamen, impotentia, consanguinitas in primo gradu lineae rectse; dictum est 2°, quod impedimenta juris canonici obligant omnes catbolicos; an vero obligent infideles aut haereticos, ibidem quoque expensum est.

86. — Omnia ilia impedimenta esse possunt vel certa, vel dubia, vel tantum putativa. Hinc triplex quaestio sequens;

1« Quaestio. In casu quo sunt certa, an cessant 1° ob ignorantiam invincibilem, 2° oh gravem necessitatem?

r. 1° Ob ignorantiam invincibilem, generatim non cessant; nam afficiunt ipsum contractum, independenter a cognitione el voluntate contrahentis.

2° Ob gravem necessitatem, quoque generatim non cessant, quia necessitas habilem non reddit ilium quem lex

inhabilem declarat ex motivis boni publici; dein, in hoe easu necessitatis, quemadmodum in casu ignorantise, ratio insuper est, quod leges irritantes effeclum suum in omni casu sortiri debent, nisi bonum generale absolute obstet.

Dixi tarnen generatim: nam dantur casus quidam necessitatis, quos Ecclesia prsesumitur veile excipere, et in quibus datur locus epikyse, v. g. in impedimento clan-destinitatis, si, tempore persecutionis, sacerdotes ubique desint; quoque, si fidelis, existens in regione remotissima infidelium, nullam feminam cbristianam inveniret, cessaret impedimentum disparitatis cultus.

2^a Qutestio. An licet contrahere matrimonium cum impedimento dubio seu probabili?

1° Si sit leve, hoc post congruam inquisitionem deposito, contrahere licet. Sic v. g. dubium de valore baptismi hseretici, leve reputatur quoad impedimentum disparitatis cultus; sic quodvis testimonium non sufficit pro impedimento affinitatis vel consanguinitatis, etc.; sed, supra vidimus, non leve, sed semper fundatum reputari dubium de impedimento ligaminis, quamdiu de morte conjugis non moraliter certo constet.

2° Si sit fundatum, videndum est utrum versetur circa impedimentum juris naturalis aut divini, an vero juris ecclesiastici tantum.

Si circa impedimentum juris naturalis aut divini, v. g. circa impedimentum ligaminis vel impotentia?, contrahere non licet, quia Ecclesia supplere nequit in tali impedimento, quod ab ipsa non pendet.

Si circa impedimentum juris ecclesiastici, juxta Lig., Gury, etc., distinguenduin est inter dubium facti et dubium juris.

In dubio facti, v. g. in dubio an compars sit tibi con-sanguinca, contrahere cum ea tibi non licet, quia Eccle-

sia in lali dubio seu probabilitate, juxta communeni sen-tentiam, supplere non censetur.

In dubio juris, i. e. in dubio utrum Ecclesia in tali casu matrimonium impedire voluerit, vel an impedimentum ad illum casum se extendat, probabilius juxta Lig., contrahere licet, quia hoc matrimonium censetur confir-mari in casu quo revera impedimentum adesset; nam, ait Gury, Ecclesia censetur defectum contractus de jure canonico irriti supplere, sicuti et jurisdictionis defectum supplet, quoties doctores communiter et probabiliter te-nent, eam supplere, ut est in casu prsesenti.

o^a Questio. An valet matrimonium contraclum cumim-pedimento putativo, sed in re non existenli?

r. Juxta Dens, probabilius valet, modo sic contrahens intendat consentire. Non impossibilis est in hoe casu consensus: verum quidem est quod contrahens credat matrimonium fore invalidum ob causam extrinsecam seu ob putativum impedimentum; sed non credit fore invalidum ob defectum consensus, cum, quantum in se est, consen-sum praebeat in contractum quern valde desiderat. Atta-men practice, ait Gury, ille, ad cautelam, inducendus foret ad consensum renovandum.

87. — q. Hie incidenter inquiritur, an luxurice peccala, habita inter personas inter quas existit impedimentum matrimonii dirimens, hahcanl malitiam spccialem, in con fes-sione exprimendam ?

r. Videndum est ex quonam motivo statutum fuerit hoe impedimentum. Alia enim impedimenta lata sunt ex motivo specialis virtutis, ratione cujus inter has personas dedecent actus carnales; alia vero impedimenta lata sunt ex alio motivo. Unde :

1° Si ex alio motivo latum sit impedimentum, puta in alicujus criminis poenam, vel ad aliquod malum prseca-vendum, v. g. in impedimento criminis, in impedimento

raptus si rapta in copulam consenliat, etc., actus carna-les malitiam specialem non induunt.

2° Si ex molivo spccialis virtutis, ralione cujus inter ipsos dedecent actus carnales, latum sit impedimentum, actus carnales malitiam specialem induunt. Hujusmodi autem virtus specialiter Iseditur per quatuor peccatorum carnalium sequentes species, scilicet quae induunt malitiam incestus, vel sacrilegii, vel contra naturam, vel adul-terii. Unde malitiam induunt:

1° Incestus, actus carnales inter ligalos impedimento tum cognationis carnalis aut spiritualis aut legalis, tum affinitatis, tum publicse honestatis.

2° Sacrilegii, actus carnales inter ligatos impedimento tum voti solemnis, tum sacrorum ordinum. Idem varii, sod forte minus communiter et minus probabiliter, di-cunt de veto castitatis simplici impediente tantum, de quo vide De Primo Decalogi Prceceplo, N⁰ u9.

4° Adulterii, actus carnales extra matrimonium, positi ab illo qui est impedimento ligaminis obnoxius.

q. Sed an specialis ill a malilia adhuc reperitur in kis luxurice peccalis, in casu quo cum his per so nis ad contra-hendum matrimonium fuerit complete dispensatum?

Prcenotandum est, relative ad quatuor dictas speciales malitia! species, quod Ecclesia dispensare seu specialcm malitiam auferre non possit nisi quoad incestum et quoad sacrilegiurn.

In casu hujusmodi dispensationis, tola qusestio pendet ab hoc, scilicet: utrum Ecclesia, hujusmodi dispensationem concedens, dispensare censeatur tantum in ordine ad con-trahendum matrimonium el ad exercendam copulam ma-trimonialem, an vcro insuper dispensare censealur quoad actus carnales extramatrimonialcs. llinc, juxta hanc di-stinclionem, dicendurn est sic:

r. 1° In casibus sacrilegii, i. e. si Ecclesia dispenset in impedimento voti solemnis aut forte simplicis casti-tatis, vel in impedimento ordinis sacri, tantum dispen-sare censetur in ordine ad matrimonium et copulam malri-monialem; et consequenter, omnes actus carnales extra-matrimoniales specialem malitiam servant.

2° In casibus incestus, i. e. si Ecclesia dispenset in impedimento tum cognationis carnalis aut spiritualis aut legalis, turn affinitatis, tum publicse honestatis, dispen-sare insuper censetur, juxta sententiam quam. Dens dicit communiorem et probabiliorem, in omnibus actibus carna-libus extramatrimonialibus, qui proin per dispensationem malitiam specialem amiltunt. Etenim, hi actus carnales, permisso per dispensationem matrimonio, cessant prohiberi specialiter: id patet ex eo, quod v. g. forni-catio, habita cum consanguineo extra quartum gradum, jam non amplius habeat malitiam incestus, quam tarnen habebat olim; atqui, si htec malitia incestus cessavit, quia per legem generalem abrogatum fuit impedimen-tum ad quintum consanguinitatis gradum , idem dicen-dum est in casu dispensationis, cum idem operetur dispensatie in casu particulari, quod operatur legis dis-pensatio in communi.

Ut supra, N⁰ 83, indicatum est, ad consulendum ordini magis logico, quintuplici paragrapho dicimus de quinque variis impedimentorum dirimentium classibus.

r. Distinguilur duplex, scilicet 1° error substantialis, qui versatur circa ipsam personam rnatrimonio copulan-dam; 2° error accidentalis, qui personse qualilales respi-cit. Hinc sint duo principia :

iⁿⁱ Principium. Error omnis circa personam matrimonium dirimit jure naturse, etiamsi error esset omnino in-vincibilis: quia erratur in contractus substantia, scilicet in persona. Sic, invalide contrahit ille qui, ducens Ju-liam, putat se ducere Annam.

Hinc inlelligitur discrimen, 1° inter matrimonii ccm-tractum et alios contractus, in quibus persona contrahens non est contractus objectum, adeoque error circa personam per se contractum non irrilat; 2° inter matrimonii sacramentum et reliqua sacramenta, in quibus error circa personam non impedit sacramenti valorem; sic v. g. in baptismo, minister intendit absolute baptizare personam prtesentem, quflecumque ilia sit.

2^m Principium. Error circa personse qualilales matrimonium non dirimit per se, quia ipsa persona, non vero personse qualilates, est contractus objectum; secus autem per accidens, ut statim dicetur.

Hinc, per se valide contrahit qui, putans ducere nobi-lem, divitem, pacificum, virginem, ducit tamen plebeium, pauperem, rixosum, personam corruptam vel viduam; etiamsi, ait Gury, per fraudem, v. g. falsis teslimoniis, in hunc errorem induct-jö merit: nam fraus inducit qui-dem obligationem reparandi injuriam, non autem efficit ut consensus non versetur circa substantiam rei de qua agitur. Imo hoc valet, licet certo contrahere noluisset si illam novisset: non enim ad id quod forte vel etiam certo faclurus fuisset, sed ad id quod reapse fecit, altenden-

dum-est. Altamen quandoque, v. g. si puella nobilis ducat virum vagum qui falsis testimoniis se probat nobilem ct valde divitem, statim divortium quoad torum et quoad habitalionem facere posset.

Dictum est per se: nam raatrimonium dirimit per ac-cidens, in duplici casu sequenti:

1° Si qualitas, ait Gury, explicile et velut conditio sine qua non ab errante intendatur, v. g. si quis dicat; Contra-here volo cum primogenito regis; ducere volo nobilem, qualem esse puto Titiam, etc., ubi error redundat in sub-stantiam. Secus vero si dicat: Volo ducere ïiliam, quam puto esse nobilem, ubi error est mere accidentalis seu non redundans in substantiam.

2° Si erretur circa conditionem servilem; in quo casu adest impedimentum distinctum, nempe impedimentum condilionis servilis.

q. Quid igilur est impedimentum conditionis? r. Impedimentum condilionis est error circa conditionem servilem compartis, quo persona libera ducat personam servam stricte dictam, putans esse liberam.

Hoe autem impedimentum matrimonium dirimit jure ecclesiastico. Non autem jure naturae, quia ejusmodi error versatur tantum circa personse accidens; et quia servitus, etsi individute societati multis modis noceat, tarnen non obstat fini matrimonii essentiali.

lllud impedimentum vix amplius locum habere potest in Europa, cum ibidem servitus sit penitus extincta.

89. — q. Quid est impedimentum amentia)? r. Impedimentum amentice est impedimentum dirimens matrimonium jure naturse, ob defectum sufficientis usus rationis in alterutro contrahentium.

Matrimonium ab amente contractum in lncido inlcrvallo, vel contractum a scmi-amenle, est validum. Altamen, ordinarie est illicilum, ob funesfos effectus pro comparto el prolibus; dico ordinarie: nam licitum esse potest, si jusla adsit causa, v. g. ad legitimandam prolem, ad lollcn-dum concubinalum, ad honorem pueiiaï reparandum, etc.

r. Est impedimentum dirimens matrimonium contraclum ex melu gravi injuste incusso ad extorquendum conscn-sum matrimonialem.

Unde, ut impedimentum vere adsit, tres requirunlur conditiones: 1° ut melus sit gravis, 2° ut sit injusto incussus, 5° ut incussus sit in ordine ad extorquendum consensum matrimonialem; quarum una deficiente, deficit impedimentum.

r. Reputatur gravis, quando talis est motus ut virum constantem movere valeat ad consentiendum. Atqui, ut revera movealur vir conslans, duo requirunlur, scilicet: tquot; Requiritur ut id quod timetur, sit grave in se, v. g. mors, carcer, jaclura bonorum vel caslilalis vel famiP, etc.; vel sallem requiritur ut id quod timetur, sit grave relative ad personam, ut v. g. esse potest, relative ad personam valde honeslam, alicujus culpa? vol defectus revelalio, quod censeretur malum leve respectu alterius minus honest»).

Ti. Metus levis, etiam injustus, matrimonium non irritat ralione metus, tum quia graviter et efficaciter in consensum non influit; tum quia, secus, innumera ma-trimonia fierent irrita, cum maximo societatis detrimento.

Dico ralione metus: nam si hujusmodi metus levis ni-hilominus rationem ita perturbet ut tollat omnem deli-berationem, matrimonium foret nullum, non propter me-tum, sed ob defectum deliberationis.

Requiritur igitur ut illa incussio, seu ut minte sint injuslcc, sive liant ab aliquo private, sive ab ipso judice potestatem suarn excedente.

Dico a privalo, v. g. si quis privatus puellaj mortem minetur nisi ipsi nubat; vel si quis violentum filite op-pressorem, cui proin debetur poena careeris, propria aucto-ritate in domo quadam occludat nisi banc filiam ducat vel dotet; secus autem, si ei tantum minetur se eum judici esse demmtiaturum, quod utique injustum non est.

Dico a judice; exemplum sit in casu violentse oppres-sionis filite; scilicet, cum jura de tali oppressore dicant: Due vel dola, sequitur quod judex reum ad unum vel alterum juste damnare possit; sed potestatem suarn ex-cederet, seu injuste metum incuteret, si reum, qui inter duo eligere potest et qui dotare vult, sub pcena careeris cogeret ad oppressam filiam ducendam.

Perinde est 1° utrum malum quod timetur, sit inferendum ipsi personae, an vero ipsius propinquis, cum boe in ipsam redundare censeatur; 2° utrum metus incutiatur ab ipsa persona quai contrahere intendit, an vero a terlia , cum codem modo injuria inferatur metum passo.

r. Si melus sit Justus, i. e. vel quia juste incutitur, v. g. metus inferni, aut excommunicationis nisi filiam ducat quacum sponsalia habet; vel quia est metus naturalis seu ex naturali proveniens causa, v. g. ex timore infamise, mortis, licet libertatem utique imminuat, tarnen matrimonium non dirimit, quia tunc metum passo nulla fit injuria.

Imo id, juxta sententiam quam Lig. dicit probabilio-rem, tenendum esi, etiamsi metus ille justus incutiatur in ordine ad extorquendum consensum, v. g. si filia homicidam judici denuntiare minetur, nisi nubat; si medicus, in casu quo ex nullo titulo curare lenealur, curare renuat infirmum nisi nubat; si judex juste damnato justam poenam minetur nisi nubat. Ratio est, quia nulla ei fit injuria, sed e contra ei potius prastatur beneficium.

5^a Conditio est, ut sit incussus in ordine ad extorquendum consensum, seu ut talis sil intentio metum incutientis.

Tunc autem, si ex tali metu ineatur matrimonium, in-validum est, etiamsi metum passus matrimonium jura-mento firrnaverit: nam juramentum nullam vim habet ad firmandum contractum qui ex motivo boni publici est irritus. Dico si ex tali metu ineatur: nam valeret matrimonium si injustum metum passus, non ex metu, sed voluntarie in matrimonium consentiat, v. g. quia ipse matrimonium exoptabat.

Dixi insuper, in ordine ad extorquendum consensum: nam valeret matrimonium, si metus, etsi gravis et in-justus, incutiatur alio fi.ne quam ad extorquendum consensum, v. g. in casu quo puella, incidens in manus latronis, mihi advenienti offerat matrimonium si earn li-berare velim. Sed, juxta Carrière contra alios, non valeret, in casu quo puella ipsi latroni, matrimonium non in-tendenti, matrimonium offerret co fine, ut üle velit a malo inferendo desislere,

91. — 0- Quo jure vis dirimil malrimonium ? r. Cerium est, 1° id dirirni jure ecdesiaslico; 2° id dirimi jure naturcp, si mclus penilus tollat deliberationem scu usum liberlalis, ob defectum consensus.

Disputatur an dirimalur jure naturce, in casu quo metus libertatem penitus'non tollat, sed tantum minuat, ita ut sufïiciens maneat deliberatio, i. e. deliberatio talis qualis requiritur ad peccandum mortaliter. Dictum est, N⁰ 14, De Contractibus in genere, contractus in hoe casu proba-bilius esse jure naturce validos, quia, quod fit ex tali melu, est simpliciter voluntarium; sed eos esse rescin-dibiles ob injuriam illatam. Pariter, dicendum probabilius videtur, matrimonium jure naturaï non dirimi seu esse validum. Nee obstat quod matrimonium non sit rescin-dibile, et sic illata injuria irreparabilis sit: nam pariter irreparabilis est illata injuria in matrimonio, utque valido, inilo cum gravi dolo aut fraude; ergo a pari, in casu metus.

q. Anpeccat qui, in diclo casu metus, sciens se valide contrahere non posse, proferl verba consensus?

r. Disputatur; sed sententia communior et valde pro-babilis tenet sic: vel consentit mere externe seu ficte, et peccat ratione mendacii, quod veniale non excedit; vel consentit quantum in se est, et non peccat, quia ejus verba non sunt sacramentalia seu sacramenti materia et forma, nee in se, cum contractus sit invalidus, nee ex menie contrahenlis, cum non intendat perficere sa-cramentum quod, deficiente contractu, scit esse invalidum.

Idem probabilius dicendum est, si talis, ultra metum, ligelur alio impedimento juris ecclesiastici: quia lex Eccle-sise, quamvis non cesset ut irritans, tamen sub tali metu cessat ut prohibens. Peccaret vero, si metus incutiatur in odium religionis, vel hoc aliud impedimenlum sit impe-dimentum juris naturae, v. g. inter patrem et filiam. quia consenliret in rem intrinsecc et graviter malam.

1° Impedimentum ligaminis est impedimentum, quo con-jugatus inhabilis est ad novum matrimonium ineundum, durante vinculo prions.

Squot; Hoc impedimentum fundatur in duabus matrimonii proprietalibus seu in ejus indissolubilitate et unilate, et proin est juris divini; imo, est de jure naturaj ne fe-mina plures simul habeat viros.

5° Ut conjux aliud matrimonium inirepossit, non suflicit compartis absentia, quantacumque sit, nee solum dubium vel probabilitas de ejus morte; sed jus canonicum desuper requirit certitudinem moralem. Hsec autem moralis cer-liludo, deficientibus testimoniis authenticis, sive ecclesiasti-cis sive civilibus, vel deficiente teste qui sit ornni exceptione major, ex variis circumstantiis dijudicanda est; hocque judicium ad episcopum pertinet. Episcopus autem, re-manente dubio, novum matrimonium permittere non potest; validum tamen foret, etsi illicitum, matrimonium in tali dubio initum, si revera mortuus esset conjux de cujus morte dubitatur.

4° Qui bona fide crederet compartem esse mortuam, dum viveret, et ad alias nuptias convolaret, non pecca-ret quidem, sed invalide conlraherct, ct ad priorem con-jugem comparentcm redire teneretur. Altamon, proles ex hoc secundo matrimonio nalcc, jure canonico, ob bonam fidem, legitime reputantur.

ïria hic inquirunlur, scilicet 1°, N⁰ 93, quid sit sen quandonam adsit impolentia; 2°, N⁰ Oi, qusenam impo-tenlia conslituat impedimentutn matrimonii dirimens; 3°, N⁰ 93, quidnam, in casu impotenlise cerfse vel du-bire, sit practice agendum.

r. Impotentia proprie dicta est incapacitas perficiendi copulam carnalem de se aptam generationi.

In definitione non dicitur, impotentiarn proprie dictam esse simpliciter incapacitatem generandi: adesse enim potest incapacitas generandi seu concipiendi, qualis v. g. in sterilibus invenitur, quin tamen adsit veri uominis impotentia. Ille qui est simpliciter incapax ad generan-dum, exercet quidem copulam generationi inaptam, non inaptam de se, qualis ad impotentiam proprie dictam requiritur, sed inaptam tantum per accidens, ut statim explanabitur; illaque incapacitas, quse frequenter cum impotentia temporali confunditur, non constituit nisi impotentiam improprie dictam.

Q- Ad perficiendam copulam de se aptam generationi, quid generatim requiritur, turn a parte viri turn a parte femince?

r. A parte viri, requiritur ut virga penetrare valeat vaginam feminse, ibique ejaculare semen. A parte femi-nse, requiritur ut semen hoc transire possit in uterum et obviam habere substantiam femineam conceptioni necessarian!, scilicet ovulum femineum, ut infra, cap. VII, in appendice de generatione dicitur. Quae si fieri non possint, adest impotentia.

q. Quinam sunt, in specie, casus seu causa; naturales oh quas, defectu penetrationis vel seminis emissionis, adest impotentia?

2° Ob carentiam utriusque tcsticuli in viro, pront sunt eunuchi sen spadones, cum tunc, etiam supposita copu-latione, subministrari nequeat semen virile; secus vero est, si vir uno tantum careat testiculo, quia aliucl testicu-lum remanens sufficienter subministrare valet semen.

5° Ob disproportionem inter membrum virile et femi-neum, scilicet turn, ob nimiam virga3 amplitudinem, aut, quod frequentius accidit, ob nimiam arctitudinem vaginse femineie quse penetrationem non permittat; turn, ut ad-dunt theologi, ob vaginte laxitatem tantam, ut vagina semen, per copulam introductum, retinere non valeat et eflluere sinat. Attamen, ut nobis videtur, casus ille vix aut forte nunquam contingit, quia, supposita vaginae laxi-tate, nihil impedire videtur quominus virga, ad collum uteri apertum fere pertingens, semen vel majorem ejus partem intra uterum ejaculet.

4⁰ Ob tantam viri frigiditatem, ut virgse erectionem, quae ad copulam requiritur, non permittat.

5° E contra, ob tantum viri calorem, ut semper semen deperdatur antequam penetratio sit facta.

Dixi ob causas nalurales: nam theologi addunt aliarn causam extrinsecam, scilicet maleficium sen interventio-nem dsemonis, qui, turn in viro ad copulam accedente nervos torpescere facit, ita ut bic rite seminare non valeat; tum in femina vas eoarcet, ita ut penetratio im-possibilis evadat; tum in viro tum in femina qui so aliunde diligunt, phantasiam ita hedit ct eos odio vel aversione vel alia passionc ita inflammat, ut copulam exercere non velint vel non valeant.

q. Qucenam causte naturales impediunl conjunclionem seminis cum substantia feminea, el consequenter impotentiatn const ituunt?

1° Yitiosa conforniatio matricis; quae scilicet sit vel plane clausa, vel male posita i. e, reversa, ita ut ejus apertura cum vagina non correspondeat.

2° Carentia utriusque ovarii in femina; cum tunc, eliam supposita copulatione, subministrari nequeat ovulum quod semine virili foecundari possit. Secus vero est, si uno tantum careat ovario, quia aliud ovarium remanens sullicienter subministrare valet ovulum, quemadmodum do viri testiculis dictum est.

u. 1° Perpetua dicitur ilia qme nec est cessatura decursu temporis, nec tolli potest remedio naturali et licito.

Dico remedio naturali; atqui tale non foret v. g. mira-culum. Dum, e contra, naturalia sunt varia remedia a medico vel chirurgo data ad impotentiam curandam, v. g. linimenta, vel medicinaj ad corroborandam viri debilitatem, aliquando operatio chirurgica ad vaginae arctitudinem di-latandam. Item inter remedia naturalia reputantur Eccle-ske preces et exorcismi : nam, etsi horum effectus sit supernaturalis, non tamen est stride miraculosus.

Dico insuper et licito: nam recurri non potest ad remedia diabolica vel alio capite illicita, qualia forent v. g. remedia naturalia, si ex eorum applicatione persona impotens subire debeat vitse periculum.

2quot; Igitur temporalis dicitur ilia impotentia quae auferri potest uno ex bis mediis, scilicet vel lapsu temporis, vel mediis naturalibus et Ileitis.

Ilajc autem impotentia, cum sit temporalis seu quae mediis naturalibus auferri possit, stricte non est nisi impotentia improprie dicta, atque practice cum sterilitale

frequenter confundilur. Igitur, quum impotenlia proprie dicta seu perpelua dcfinialur; incapacitas perficiendi co-pulam qu» generalioni sit apta de se, sequitur quod non adsit impotentia, quoties perfici potest copula quae generalioni sit apta de se, licet generatio reipsa non sequalur per accidens, scilicet turn quia copula habetur in talibus ternporibus vel circumstantiis qutB generationi non faveant, turn quia in viro vel in femina adest una alterave causa sterilitatis, sive perpetuse sive temporalis. Igitur,

q. Quinam sunt prcccipui casus seu causce cur, ex copula apte cxcrcila, per accidens tarnen non sequitur generatio, et ubi consequenter non adest veri nominis impotentia?

it. Generatio non sequitur per accidens, et proin non adest impedimentum impotentise, prsesertim ob causas sequentes, turn a parte viri, turn a parte feminse:

A parte viri, quia semen, quod in copula rite exercita cjaculat vir, est languidum vel fegrurn, i. e. quia animal-cula spermatica sunt languida vel scgrota ; qualia fieri possunt, vel ob viri complexionem nimis debilem et languidani , vel ob provectiorem ejus ïetatem , vel ob certos morbos, vel ob usum immoderatum copula; aut seminationis; cum in hoc ultimo casu semen seu potius animalcula spermatica, quae certo temporis spatio in te-sticulis morari agent ut sufficienter efformentur, vix. aut nullatenus elaborata emittantur. In talibus enim casibus, animalcula fcecundandi vim non habent, et post emis-sionem illico moriuntur.

A parte femina;, pnesertim ob duas causas sequentes: 1° quia claustrum virginale, seu levis pellicula qua; versus mediam partem vaginse invenitur, nondum disrupta fuit per copulam, vel peraliam penetrationem libidinosam, etsicse-minis intromissioni obstaculum constituit; hoc lamen claustrum facile disrumpi potest, sive membro virili per copula-tioncm validiorem, sive mediante digito vel quodam instru-mentocauteinti^,oducto.2⁰Quia₎ copulalionistempore, laboral

quodam fluxu morbido, dicto fluxu albo (flueurs blanches); cum experientia constet quod animalcula, si in vagina) lateri-bus vel in uteri aditu obviurn habeant simile acre liqui-dum, illico moriantur.

Finaliter, animadvertendum est quod impotentia, non tantum nuncupetur pcrpelua vel temporalis, ut statim vidimus, sed vocetur insuper, 1° absoluta vel respecliva, prout existit inter virum et omnes mulieres, aut inter mulierem et omnes viros; vel existit inter virum et ali-quam mulierem determinatam, aut inter mulierem et ali-quem virum determinatum; 2° antecedens vel consequens, prout impotentia matrimonium prtecedit, vel illud sub-sequitur; 'ó⁰ certa vel dubia, prout est manifesla, vel non.

94. — q. Quwnam impotentia, et quonam jure, est im-pedimentum matrimonii dirimens?

r. Omnis et sola impotentia antecedens perpetua matrimonium dirimit, cum omnibus si sit absoluta, et cum iis erga quos est tantum relativa. Constat, tum ex jure naturali, tum ex jure ecclesiastico. Jure quidem naturali: nam traditio potestatis in ordine ad copulam carnalem perfectam, est de essentia contractus matrimonii; verum, qui tali impotentia ante matrimonium laborat, banc pote-statem tradere non potest, cum eam nec habeat nec un-quam habiturus sit; et proin, in hoc impedimento nemo dispensare valet. Jure quidem ecclesiastico, ut ex variis locis juris canonici constat.

Dictum est 1° antecedens; unde impedimentum non constituit impotentia consequens, quippe qute reperit matrimonium jam valide contractum, quod dissolvere nequit.

Dictum est 2° perpetua; unde impedimentum non constituit impotentia temporalis, quia usus actualis matrimonii ad ejus essentiam non pertinet; et proin, ad essen-tiam satis est, ut consummatio evadat possibilis. Igitur valide contrahunt infirmi, imo et ipsi moribundi, quia,

etsi actualis coïtus sint incapaces, sperare possunt se sanitati esse restituendos et futures esse capaces. Ex po-sitiva tarnen Ecclesise lege, irritatur matrimonium impu-berum, licet eorum impotentia non sit nisi temporalis, de quo vide N^m 96.

9ö. — q. Jam inquiritur quid practice agendum sit si, contraclo matrimonio, 1° de impotenlice impedimento certo constet, 2° impotentia sit dubia?

r. 1° Si certo constet, matrimonium est certo nullum; et proin conjuges putativi statim quoad torum separandi sunt. Simul tarnen habitare ut frater et soror poterunt, si id cupiant, nec adsit scandali aut incontinentise peri-culum, de quo prudentis confessarii est judicare. Si au-tem separari cupiant aut debeant, recurrendum est ad judicem ecclesiasticum, qui, causa cognita, separationem pronuntiare poterit, et parti potenti permittere ut ad alias nuptias transeat.

2° Si impotentia sit dubia, prout non raro accidit, stan-dutn est pro valore matrimonii, et consequenter trien-nium eis a jure canonico conceditur ad experiendum an, per actum debite cxercitum, valeant perficere matrimonium , etiamsi cum periculo pollutionis, ad quam permissive se habeant; et interea recurrant ad remediaop-portuna.

Elapso triennio, impotentia reputatur certa, et consequenter agendum est eo modo quo statim dictum est pro casu ubi de impotentia) impedimento certo constat. Imo, et in hoc casu, recurri potest ad Papam, ad dispensatio-nem in matrimonio rato non consummato obtinendam; idque ad cautelam, scilicet eo fine ut compars potens, si novas contrahat nuptias, in iis pennanere possit, etiam in casu quo pars, qua3 reputabatur impotens, postea vero potens inveniretur.

impotenliam comperiat vel suspicetur, non temere proce-dat, nee poenitentem moneat, nee quidquam propria au-ctoritale inconsulloque episeopo decernat, quum sit res adeo momenlosa fotque diffieultatibus obnoxia. Quod au-tem spectat forum externum, episcopi seu judicis ecele-siastiei est designare tres personas, medicos pro viris et matronas pro feminis, quae singulatim inspectionem instituant, sub fide juramenti rationem reddant, ac reli-qua prsestent quiE jure canonico prosseribuntur.

n. Quod spectat herinaphroditos seu personas utroque sexu gaudentes, si fides adhibeatur, ait Bouvier, viris in historia naturali valde perilis, nulli unquam extitere hermaphroditi proprie dicli, qui organa utriusque sexus ita habuerint ul generare potuerint sicut viri, et conci-pere tamquam mulieres. Ordinarie nihil aliud sunt quam monstra quse nee generare, nee coneipere, nee malri-monium consummare possunt. Manifestum est, in isto casu, eos matrimonium valide contrahere non posse; ac proin parochum, qui incapaeitatem eorum eerto novit, tali matrimonio obsistere teneri.

Si vero alteruter sexus sic in eis prsevaleat ut matrimonium consummare possint, ad nuptias admitti possunt, tantum ca conditione, quod prorniüant se sexu praiva-lente dumtaxat esse usuros.

Nolandum insuper est, eos neque ordinationis neque professionis religiosae esse capaces, quamdiu sexus eorum est dubius.

Pubertas est illud tempus quo homo, ex infantia egrediens, novas vires, perfectiores formas corporales,

vocemque graviorem (la mué) acquirit, ct polens fit ad generationem. Hoe tempus, quemadmodum infra, cap, VII, de fluxu menstruo dicitur, non est pro omnibus prsecise idem, sed, pro diversa ratione personarum, locorum et climatum, hic citius illic vero serius advenit. Supponit jus canonicum, id generatim accidere, pro masculis, aïtate quatuordecim, pro feminis vero, folate duodecim anno-rum completorum; hique, hac selate nondum adepta, vocantur impuberes, adepta vero, puber es.

2° Jus canonicum generatim supponit, ante dictam tela-tem in impuberibus ordinane abesse, tum sufficientem discretionem ad intelligendam substanliam contractus ma-trimonialis, tum potentiam ad matrimonium consumman-dum; et proin, invalidum declarat matrimonium contra-ctum ab impubere in quo unum horum requisitorum deest. Si desit sufficiens discretio, nullum est jure na-turte, ut patet. Si desit sola potentia, nullum est jure solo ecclesiastico, sed vim babet sponsalium, si solemniter celebretur. Vide supra, N⁰ 5.

5° Cum hjfic lex ecclesiastica fundetur in raera prae-sumptione, cedit probationi contrarite; et proin, validum babet matrimonium ab impubere conlractum, 1° si ma-lilia suppleat annos, i. e. si probetur, in eo adesse dictam discretionem et potentiam; 2° si conjuges, adepta pubertate, in matrimonio tempore impubertatis contracto ma-neant, quia jam do novo in illud consensisse judicantur.

4° Si autom, post annos impubertatis , a pubere con-trahatur matrimonium, illud erit quidem invalidum jure natura si desit discretio; validum vero si tantum desit potentia, mode haje impotenlia sit tantum temporalis, qualis prsesumitur donec contrarium constet.

A'ola. Jure civili nostro, tempus pubertatis quo juniores ad contrabendum matrimonium admittuntur, est 18 annorum pro masculis, et 15 annorum pro feminis; nisi in hoe retatis impedimonto dispensatio rogia obtineatur.

Haïc impedimenta sunt tria sequentia: votum in reli-gione approbata, or do, cultus disparitas.

1° Per votum solemne castitatis, emissum in religionc a s. Sede approbata, idque ex Tridentino de fide est.

2° Per votum castilatis simplex, emissum in religione a s. Sede approbata. Tale est, ex speciali statuto Greg. XIII, anni 1584, votum simplex castitatis emissum a scholasticis Societatis Jesu, post biennium novitiatus, quamdiu non fue-rint dimissi; hoc enim votum, emissum in Societate Jesu quse a s. Sede approbata est, eos ad matrimonium in-habiles reddit; et tamen non est nisi simplex, quia ad nutum Societatis dissolubile est.

Cfetera autem vota simplicia, de quibus supra, N⁰ 85, non sunt nisi impedimenta matrimonium impedientia.

r. Jam ut certum admittitur, matrimonium dirimi solo jure ecclesiastico, antiquitus introducto; non vero jure di-vino vel naturali, prout cum s. Thoma varii docuerunt: id enim jam constat ex praxi Ecclesise, nam certum est Papain in hoc voti impedimento, gravissima de causa, non tantum dispensare posse, sod pluries dispensasse.

1° Certum est quod, si quis, stante vinculo matrimonii antea contracli, susceperit sacros ordines, is matri-monio uli non possit per debili conjugalis exercitium, saltern in ecclesia latina, cum in ea semper observa-tum fuerit ut talis ab uxore separetur. Dico saltem in ecclesia lalina: nam Orientates, a sseculo VII in con-cilio Trullano, sanxerunt consuetudinem, ut diaconi et sacerdotes, non vero episcopii uxores retinerent; quam consuetudinem, qute apud Orientates seu Grsecos etiam cathoticos, in usu est, toleravit, non vero expresse ap-probavit Ecclesia.

2° Certum est quod ordo sacer impedimentum matrimonii impediens fuerit a primordiis Ecclesias, cum semper in Ecclesia, tam orientali quam occidentali, prohibitum fuerit, sacro ordine initiatis contrahere matrimonium.

5° Sententia communis tenet, impedimentum ordinis dirimere matrimonium solo jure ecclesiastico, idque saltem a ssec. XII, in concilio Later., licet varii putent a primis Ecclesiaï sseculis; non vero jure divino, turn quia ordo per se non repugnat x;um statu conjugali, tum quia non adest ulla prohibitio divina quai in Scri-ptura aut in traditione inveniatur. Certum est insuper, Papam in hoc impedimento pluries dispensasse.

4° Itaque ordo matrimonium contrahendum certo dirimit, tum apud Latinos; tum apud Italo-Grsecos, ut constat ex conslitulione Bened. XIV, Etsi pasloralis. An vero dirimat apud cseteros Orientates Graicos, testatur idem Papa, hac-tenus non esse deflnitum, sed tribunatia Romana adhsererc opinioni eorum qui malrimonia h«c nulla existimant.

licum, et baptizatum acalholicum, puta hsereticum vei schismaticum; tuncque adest impedimentum impediens, do quo supra, N⁰ 80, ubi dc malrimoniis inixtis; 2° inter iideles et infideles, i. e. inter baptizatum et non bapli-zatum; tuncque adest impedimentum dirimens. De hac ultima cultus disparitate sint tria petita sequentia ;

q. Quid de hujusmodi ■malrimoniis judicandum est, spc-clalo solo jure naturali vel divino?

r. Matrimonia inter fidelem el infidelem, si solo jure naturali vel divino, abstractim a jure ecclesiastico, spe-ctentur, sunt valid a.

Attamen ordinarie sunt illicila, idque tum ob periculum perversionis fidelis el prolium, tum juxta verba s. Pauli: Nolile jugum ducere cum infiddibus. Dico ordinarie: nam, primis Ecclesiae sseculis, quandoque fiebant licita ob justam eausam, scilicet quando, remoto perversionis pori-culo, spes etï'ulgebat conversionis in comparle infideli, vel aliud bonum procurandi. Probatur , turn quia plura hujusmodi matrimonia approbala leguntur in bisto-ria ecclesiaslica, v. g. sanctarum Caecilise, Monica? matris s. Augustini, Clotildis, etc.; turn quia, primis illis tem-poribus, valde durum fuisset, si chrisliaui non nisi cum chrislianis nubere potuissent.

r. Hujusmodi matrimonia, jure ecclesiastico, jam sunt invalida, i. e. jam existil impedimentum quod, jure ecclesiastico, dirimit inatrimonium initum inter baptizatum et non baptizatum, qualescumque fuerinl, i. e. sive baplizalus sil calholicus, ha3relicus, schismaticus, aut apostata; sive non baplizaluss'il Judxus, Mahometanus, etc., imo calechumenus, seu jam credens sed baplismo aquïc nondum regeneralus.

q. Quomodo introduclum fuil canonicum hoe impedimenturn ? n. lloc impedimentum dirimens introduclum fuit, non

quidem jure scriplo, cum desuper nulla exislat generalis lex scripla, sed sensim consuetudine; hsecque consue-ludo, quidquid sit de sseculis anlerioribus, saltern a sie-culo XII generalis evasisse videlur.

Usee impedimenta sunt sequentia : triplex cognalio, af-finilas, publico, honeslas.

Triplex distinguitur cognatio, scilicet 1° carnalis, 1quot; spi-ritualis, 5° legatis.

R. Cognatio carnalis seu mluralis, quae consanguinilas vocatur, est propinquitas inter duas personas quarum una genuit alteram, vel quae arab?e ab eadem persona geni-tae sunt. Sic, existit consanguinitas inter patrem et ejus filiam aut filium; item inter fratrem et sororem, utpote ab eodem patre aut matre genitos.

r. Distinguenda sunt 1° stipes (la souche), 2° gradus (les degrés), oquot; linea (la ligne).

Slipes est persona ex qua alia) ducunt originem. Gradus est distantia quae existit inter consanguineos et commu-nem stipitem a quo originem ducunt; quare, gradus nu-merantur ratione distantice. Linea est series personarum ab eodem stipite per diversos gradus descendentium.

Linca recta compleclitur personas quarum una proge-nila est ab altera, ut avus, pater, filius, nepos. Dicitur, ascendentium, si, a posteris incipiendo, perveniamus ad slipitem ; descendentium vero, si a stipitc progredianmr ad descendentes.

Linea collateralis est series personarum, quarum una non descendit ab alia, sed quse solum descendunt ab eodem stipite, ut frater et soror, duo consobrini, etc. Linea collateralis est vel cequalis vel insequalis; est ccqua-lis, cum consanguinei a communi stipite sequaliter distant, ut frater et soror; est inwqualis, cum alter magis et alter minus a communi stipite distant, ut frater et al-terius fratris filius.

101. — Rite novisse oportet in quonam cjradu duse persoiicfi sint inter se consanguinese, et proin callere mo-dum computandi consanguinitatis gradus.

Ad computandos consanguinitatis gradus jure canonico, tres ab boe jure dantur regulse sequentes:

i' Regula, quoad lineam rectam. In linea recta ascendentium et descendentium, inter duas personas tot simt gradus quol inter ipsas sunt generationes, vel aliis verbis, quot sunt personse, dempto stipite. Sic v. g. pater est in 1° gradu cum suo filio, in 2° gradu cum suo nepote, in 3° gradu cum suo pronepote, quia inter patrem et. ipsos sunt una vel du« vel tres generationes.

2^a Regula, quoad lineam collaleralem cequalem. In linea collaterali sequali, person® eodem gradu a se invicem distant, quo distant a stipite communi: v. g. duo fra-tres sunt in primo gradu, quia ambo sequaliter et uno tantum gradu distant a stipite communi, scilicet a patre in quo conjunguntur; propter eamdem rationem, duo consobrini sunt consanguinei in secundo gradu.

o* Regula, quoad lineam collaleralem incequalem. Con-sanguinei, in hac linea, eodem gradu a se invicem di-

slant, quo illorum remolior dislat a slipile communi, juxta banc regulam juris: Gradus remolior trahit ad so propinquiorem. Sic, Tilius est in secundo gradu cum sui fralris tilia, quia, licet iile uno tantum gradu dislet a communi slipile, scilicet patre, ista tamen duobus gradibus dislat.

Computalio in 2^a et 3° regula, ila fit juxta jus canonicum. Sed juxta jus civile divorsus est modus computandi pro VmeSi collalerali; scilicet, gradus computantur ascendendo ab uno consanguineo ad stipitem, et deinde a slipile ad alterum consanguineum descendendo. Sic, duo fratres sunt in secundo gradu; Tilius et fralris fdius sunt in tertio; consobrini sunt in quarto, etc. Vide rem latins explanalam in tractatu De Contraclibus in specie, de suc-cessionibus, cap. II.

i⁰ Quando nupturienles sunt in gradu inaequali, licet gradus remotior trabat ad se propinquiorem, attamen, ubi poslulatur dispensatio Romana, sub poena nullilalis requi-rilur ut, si gradus propinquior sit I^s gradus, in sup-plica exprimalur. Si autem non sit primus, exprimi qui-dem debet quando recurrilur ad Dalariam, saltern quoad liceitatem; secus aulem, quando recurritur ad Poeniten-tiariam.

Insuper, exprimendum est quisnam sexus sit in gradu propinquiori, an vir an mulier; longe difficilius enim permilletur ut fralris aut sororis fdius (7e neveic), in uxorem ducat amitam (la lanle), quam ut avunculus (1'oncle), ducat fralris vel sororis filiam (la nièce). Ex stylo et consuetudine, incipitur a gradu viri, sive sit propinquior, sive remolior.

2quot; Consanguinilas inter duas easdem personas, ex du-plici vel etiam ex rnultiplici capite oriri potest, et tunc

est duplex vel multiplex sanguinis propinquilas seu im-pedimentum in petitione dispensationis exprimendum; v. g. si duo fratres duas feminas inter se consanguineas ducant, liberi ex utroque matrimonio provenientes, du-pliciter inter se consanguine! erunt, et lm; circumstantia necessario declaranda est.

Pro clariori linearum et graduum intelligentia, hic ad-jungimus schema consanguinitatis seu arborem genealo-gicum. Porro, in cella N, quae in medio est, fingat se positum, qui de sua cum aliis consanguinitate inquirit.

102. — q. In quonam gradu consanguinilas malrimo-nium dirimit, 1quot; jure canonico, 2° jure naturali, 5° jure civili?

In linea collaterali, hodie, a concilio Later., ssec. XIII, dirimit ad quartum gradum sequalem; ita ut absit im-pedimentum, si vel una pars quartum gradum excedat, v. g. si sponsus quatuor gradibus, et sponsa quinque gradibus a stipite communi distent.

Quoad lineam collaleralem, notentur tria sequentia : 1° usque ad finem sseculi IV, dirimebat tantum in primo gradu seu inter fratrem et sororem. Dein, successive ita invaluit disciplina severior, ut ad finem sseculi VI diri-meret quidem ad septimum gradum; quae lex observata fuit usque ad concilium Lateran., quo impedimentum ad quartum gradum restrictum fuit. 2° Nihil refert ad impedimentum, utrum duo consanguinei sint ex legitimis, an vero ex illegitimis natalibus generati: quia illegitimi-tas non impedit quin carnalis consanguinitas inter eos existat. 5° Nihil quoque ad impedimentum refert, utrum duo consanguinei descendant ab una tantum, an vero ab utroque stipite communi. Sic, v. g. frater et soror, dicti ulerini si ab eadem tantum matre descendant, dicti vero

^ Sororis Y Horum. \ 1 Jv'e^iotes./l Filii.

TTquot;

ï Sororis.¹

iProuejoiy

NO PA; 1? Personae quae traetu conjuiiguntur sunt inter se in linea recta, cuin cacteris in linea collaterali.

lt;3quot; Mumeri graduurn superiores assignant gradus jure canoiiico; inferiores vera, jure civiti,

consanguinei si ab eodem tantum patre descendant, ejus-dem habentur conditionis ac illi qui dicuntur germani, i. e. ab eodem patre et eadem matre descendentes.

In linea recta, licet varii teneant dirimi in infinitum, quia matrimonialis sequalitas et copula repugnant reve-rentise vel pudori superioribus et parentibus dehito, senten-tia communior et probabilior hoe ad primum gradum re-stringit, i. e. inter patrem et filiam vel inter matrem et filium.

In linea collalerali, disputatur quoad primum gradum, seu inter fratrem et sororem. Sed sententia forte probabilior tenet, tale matrimonium jure naturali esse quidem validum, sed illud, seclusa necessitate, quails erat inter tilios et filias Adse, esse illicitum; ita ut non existat exemplum dispensationis hujusmodi ab Ecclesia concessse. Ultra primum gradum non dirimi, communiter conve-niunt, cum in bis gradibus Ecclesia frequenter dispenset.

Hinc sequitur, matrimonium contractum a duobus in-fidelibus consanguineis, 1° in linea recta, in primo gradu, esse nullum; et in remotioribus gradibus esse dubie validum; 2° in linea collaterali, in primo gradu, esse dubie validum; et in cseteris gradibus, esse validum.

o⁰ Jure civili, consanguinitas 1° in linea recta, matrimonium civile dirimit in infinitum, ut jure canonico; 2° in linea collaterali, dirimit tantum inter neptem etavun-culum aut magnum avanculum (la niece et l'oncle ou le grand-oncle), modo sint legitimi.

r. Cognatio spiritualis est propinquilas qiuc ex bapti-smo vel confirmatione oritur, inter certas personas jure canonico designalas.

Dico 1° ex baplismo vel confirmatione. Videlicet, cum baptismus, ait Scavini, sit qusedam generatie spiritualis, et confirmatio sit baptismi ipsius complementum, con-gruum fuit ut, quemadmodum ex generatione naturaii oritur cognatio naturalis, ita ex generatione spirituali Ecclesia deduceret cognationem spirilualem; eamque contrahunt omnes qui ad hssc sacramenta principaliter concurrunt, scilicet ministrans et susceptores.

nas contrahebatur h?ec cognalio spiritualis. Sed hodie ex Tridentino, contrahitur, ex una parte a baptizante, a confirmante, a susceptoribus, ex altera parte cum prole baptizata vel confirmata, ejusque parentibus. Gum pro/e quidem, quasi in linea recta, quia in casu adest quasdam palernilas et füiatio, unde susceptores vocantur patrinus et malrina. Cum parentibus quidem, quia, cum minister aut susceptor sit prolis pater spiritualis quemadmodum parentes sunt ejusdem pater et mater carnalis, inter ipsos existit copalernilas, seu inter utramque paternitatem exi-stit tale propinquitatis spiritualis vinculum ut inhibeat et irritet matrimonium ineundum inter utramque partem, scilicet inter patrem spiritualem et matrem carnalem, vel inter matrem spiritualem et patrem carnalem. Hinc in-telligitur quod, inter patrinum etmatrinam, non existat cognatio spiritualis nee matrimonii impedimentum.

\ 0-1. — q. Qucenam condüiones requiruntur ut cognalio spiritualis vere contrahatur 1° a baptizante vel confirmante, 2° a susceptoribus?

Prcenota. Quse hie, brevitatis causa, de solo baptismo dicturi sumus, pro materiae capacitate applicari possunt confirmationi. Verum in plerisque locis, aiunt Gury et Bouvier, susceptores in confirmatione non amplius adhi-bentur.

ipse sit baplizatus: nam secus, Ecclesiae non est subje-cUis, et cognationem spiritualem ex Ecclesi® legibus orlam contrahere non potest. Quod si ipse baptizatus baptizet prolem parentum infidelium, cognationem utique contra-hit cum prole, non vero cum parenlibus, cognationis spiritualis incapacibus; 2° ut vers el cerlo conferalur ba-ptismus; secus enim, nulla vel tantum dubia exurgit cognatio. Sic, nulla est cognatio, si tantum suppleantur casremonise baptismi privatim collati; et tantum dubia est cognatio, si baptismus sub conditione iteretur. Modo vere et certo quis baptizet, nihil refert, quoad contrahendam cognationem, utrum baptizet solemniter an vero privatim ; secus autem de susceptoribus, ut statim dicetur.

2° A susceptoribus, requiritur ut valida sit susceptio sen ut valide sint patrini. Ad validam autem susceptio-nem, juxta dicta in tractatu De Baptismo, N⁰ 25, qusedam conditiones requiruntur a parte baptismi, et quaedam a parte susceptorum.

A parte baptismi, requiritur 1° ut baptismus vere et certo conferatur, prout statim de baptizante dictum est; 2° ut baptismus solemniter conferatur. In baptismo private, etsi liceat adhibere patrinos, mos tamen non est in Belgio et in plérisque locis ut adhibeantur. Si autem adhibeantur, dicit Carrière eos cognationem non contrahere, quia non vere suscipiunt de fonte, ac proin eis non applicatur decretum Tridentinum; ita definivit sacra Con-gregatio concilii.

A parte susceptorum, requiritur 1° ut et ipsi sint ba-ptizati, ut modo de baptizante dictum est; 2° ut sint rationis compotes, et assistant cum intentione patrinos agendi; quod non foret, v. g. in illo qui sirnpliciter assisteret juvandi gratia, vel in procuratore, qui patrinum agit non pro se sed pro mandante; 5° ut tamquam patrini designati sen admissi fuerint a baptizante. Dico a bapti-

zanle; non vero necessario a parenlibus, quod non est de valore sed est tantum de liceilate. Undo, si alii, a baptizante non designali seu admissi, nihilominus bapti-zatum tetigerint, vere patrini non sunt, cum cognationem non contrahant, dicenle Tridentino: « Si alii ultra de-signatos baptizatum tetigerint, cognationem spiritualem non contrahunt »; 4° juxta sententiam communiorem, contradicentibus tarnen probabiliter multis aliis, requiritur ut baptizatum physice tangant.

Nota. An conjux qui propri» conipartis prolem baptizat aut suscipit, perdal jus petendi debitum conjugale, vide supra, jN⁰ 49.

103. — Quoad cognationem legalem seu adoptionem, sint tres qutestiones sequentes:

u. Cognalio legalis est quarumdam personarum propin-quilas quse ex legali adoptione oritur.

0. Qucenam vel rjuotuplex cognalio legalis existit jure cwili turn romano turn gallico?

r. 1° Jure civili romano, duplex distinguitur adoplio, scilicet perfecta et imperfecta. Perfecta est adoptio qua persona, sui juris, transit in potestatem el familiam ado-ptantis et omnia filii legitimi jura acquirit. Imperfecta est adoptio qua adoplatus jus quidem acquirit succedendi adoptanli, non tarnen transit in ejus familiam nee sub ipsius poleslate constiluitur.

2° Jure civili gallico et nostro, introducta est nova el unica adoptalio qune, licet propria non sit adoplalio Ro-manorum perfecla nee imperfecta, est lamen Romanorum imperfectse similior, cum adoptalus, juxta art. 548 codicis civilis, non transeat in potestatem adoplanlis, scd in sua familia natural! mancal.

Idem arliculus 348 prohibet matrimonium inler personas sequenles: 1° inter adoptantem, et adoptatum ejusque descendentes ; idque quasi in linea recta, per similitu-dinem ad cognationem carnalem; 2° inler varias proles adoptatas ejusdern adoptantis; item inter adoptatum, et proles qua adoptioni subvenire possent; hsecque quasi in linea collaterali; 5° inler adoptantem, et compartem ado-plali; vel vicissim inler adoptatum, et compartem adoptantis; idque quasi per modum affinitatis.

Inler legisperitos disputatur ulrum hcec nova adoplio, inter dictas personas, constituat impedimenlum civililer diri-mcns, an vero impedimenlum civililer tantum prohibens. Bouvier, Carrière cum aliis, tenent esse dirimens; idque eruunt ex legis fine, qui est prsecavere periculum for-nicationis inler commorantes in eadem domo. Sed alii reponunt quod, ad hunc finem assequendum, non ne-cessario requiratur ut impedimenlum sit dirimens, cum per impedimenlum tantum impediens finis ille sufiicien-ter attingi possit; insuper, in materia matrimoniali, ait Mourlon cum non paucis aliis, nullse danlur nullitates civiles nisi illae quae lextu legis formali et positivo slatuun-tur; sic quoque tenet Delcour: C'est I'opinion, inquit, la mieux fondée dans les principes du code civil.

ö. Jam vero, ui res sub respeclu juris ecclesiaslici con-siderelur, qucestio est ex quanam adoptione oriatur impedimenlum nialnmonii coram Ecclesia dirimens ?

r. Imprimis palet quod, cum sola Ecclesia impedimenta dirimentia statuere possit, solulio pendeat ab hoc, an scilicet Ecclesia ilia impedimenta civilia ex adoptione fiuen-tia, reddiderit sua seu canonica. Atqui desuper quaedam sunt cerla, et qtisedam dubia. Igilur:

1° Quoad adoptionem perfeclam Romanorum, cerium est earn ab Ecclesia admilti, et proin ex ea exurgere impedimenlum canonicum dirimens, scilicet dirimens ma-Irimonium conlrahendum inler personas jure romano

designatas, qua3 person» circiler esedein sunt ac illue quas modo ex jure gallico memoravimus.

2° Quoad imperfectam Romanorum, dubium est an indu-cat impedimentum canonicum dirimens, leste Bened. XIV, qui auctores in utramque partem allegat. Dicunt Carrière et Giraldi Affmnativam apud recentiores videri com-muniorem; sed, dicit Gury, Negativam esse juxta Lig. pro-babiliorem et communiorem, quia sola adoplio perfecta censenda est adoptio propria dicta.

5° Quoad novum gallicam, pariler dubium est an inducat impedimentum canonicum dirimens. Affirmant Carrière, Bouvier, Gousset, etc. Sed probabilior videtur Negativa, 1° quia probabilius est, juxta modo dicta, banc adoptionem civiliter inducere, non impedimentum dirimens, sed tantum impediens; ergo a pari de impedimento canonico. 2° Etiamsi certum supponeretur banc adoptionem inducere impedimentum civiliter dirimens, non constat utrum Ecclesia earn in omnibus suis dispositionibus admittat, an vero in iis tantum qute juri romano sunt conformia. Dicit autem canonista André apud Gury; « On doule qu'elle soit un empêchement dirimant, parce qu'elle est bien différente de l'adoption parfaite; el par consequent il n'est pas certain que l'approbalion donnée par I'Eglise a la loi romaine, s'élende a nos lois civiles sur l'adoption »; et canonista Corbière: « Notre adoption diffère essenliellement de l'adoption parfaite des Remains, el ne peut par conséquent en produire les effels..... C'est a la loi romaine

que la loi canonique a donné l'effel d'annuler le mariage..., et non a une autre, qui en diffère par sa cause, ses effets et ses formes. »

el personas consanguineas ülius personse quacum habuit copulam carnalem completam, sive licitam sive illicitam.

Dico 1° copulam carncdem: nam hsec copula est funda-mentum et origo affinitalis; cum enim per copulam vir et femina fiant una caro, propinqui unius secundum car-nem, fmnt propinqui alterius secundum afSnitatem. Hinc affinitas existere non potest inter duas personas quarum neutra habuit copulam , ut patet.

Dico 2° completam, i. e. de se aptam generationi, licet ob quamcumque causam, v. g. ob senectutem aut steri-litatem, generatio per accidens non sequatur: si enim non sit completa, vir et muiier non fiunt stricte una caro. In foro externo, quoties constat de copula, pne-sumitur fuisse completam; forum internum foro externo se conformare tenetur, quamdiu non constat praisumptio-nern fori externi esse falsam. Non referl an copula habita fuerit cum invita vel amente, quia semper verificatur quod fiant una caro.

Dico 5° sive licitam, i. e. copulam matrimonialem; sive illicitam, i. e. fornicariam vel adulterinam.

Dico 4⁰ inter aliquem et personas consanguineas illius personce quacum habuit copulam; qnse verba rigorose sunt intelligenda. Unde, si v. g. Paulus dictam copulam ba-buerit cum Victorina, fit affinis cum solis consanguineis Victorinse, et Victorina üt atïïnis cum solis consanguineis Pauli; nequaquam vero cum aliis. Hinc, Paulus non contrahit affinitatem, nee matrimonii impedimentum cum personis sequentibus: 1° cum ipsa Victorina, quia Paulus et Victorina, per copulam, non sunt nisi principium affi-nitatis, et quasi stipitis locum tenent; 2° cum affinibus Victorinse; dictum est enim et personas consanguineas, non vero a [fines illius persona?. Unde axioma; Affinitas non parit affnitatem; dum c contra, vidernus quod consangui-nitas parit affinitatem.

Opporlunutn judicamus hic transcribere ca qua) desuper tradimus in opusculo nostro Notions élémentaires.

Lorsque nous avous dit qu'on devient Tallié des parents de la personne, il faut comprendre qu'on ne devient l'allié que des parents seuls, et non des allies dc la personne. Ainsi, dans l'exemple précédent, supposons que Victorine ait un frère qui a épousé Barbe; cette Barbe n'esl pas la parente, mais seulement l'alliée de Victorine; et conséquemment Paul, en épousant Victorine, ne devient pas allié avec Barbe; done entre Paul et Barbe il n'y a aucune alliance. 11 est bien vrai qu'ils se qualifient du titre de frère et soeur, mais cn réalité, il n'y a aucun lien.

Supposons que Victorine ait une autre soeur Cathérine, qui a épousé Louis. Paul, par son union avec Victorine, ne devient pas l'allié de Louis; et ainsi entre Paul et Louis il n'y a aucun lien. Toutefois la loi communale beige, art. 81, qui établit que les parents ct allies, jusqu'au deuxièrne ou troisième degré (*), ne peuvent faire en même temps partie du conseil communal, étend ici la même incompatibilité a Paul et a Louis, e'est-a-dire, a tons ceux dont les femmes sonl parentes entre el les jusqu'au deuxièrne degré (quot;); paree que, dans ce cas, Paul et Louis se traitent a pen prés comme s'ils étaient réel-lement frères par parenté ou alliance.

Cette alliance constitue, dans certains degrés, un em-pêchement de mariage; et ainsi, Paul, après la mort de

(quot;) Les parents, civilement, du l^r desré sonl le père ct 1c Hls; ceux du 2^mP, le grand-père et Ie pelil-fils, deux frères gerraains ou demi-freres ; ceux du Z^me, le bisaïeul et l'arrière-petit-fils, Tonele et le neven. De même, les allié.i sont Ie beau-père ct le beau-fils, le grand-père et Ie petit-flls par alliance, deux beaux-frires, le bisaïeul et Tarrière-petit-fils par alliance_tronde et le neveu par alliance.

(quot;) Ce qui a lieu, civilement, dans le cas oil deux hommes, nou parents entre eux, épousent la mèrc et la fille, ou la grand'mcre ct la pctitc-fillc, ou deux soBurs.

Viclorine, ne pourrait, sans dispense de l'Église, con-tracter le mariage avec les parents de Viclorine jusqu'au huitième degré, comme pour la parenlé.

Puisque l'Église n'a établi ici d'empêchement de mariage qu'entre les allies proprement dits, il s'en suit qu'il n'y en a pas la oü cette alliance n'existe pas. En voici quelques exemples des plus saillants:

Dans l'exemple précédent de Paul, après la mort du inari de Barbe, Paul, devenu veuf de Victorine, pourrait librement épouser Barbe.

De rnérne, supposons Pierre et André, deux frères d'un coté, et Marie et Anne, deux sceurs d'une autre maison. Si Pierre épouse Marie, André devient l'allié de Marie, mais pas d'Anne; el Anne devient l'alliée de Pierre, mais non d'André. Done, André el Anne peuvent aussi contracter le mariage; et ainsi, deux frères peuvent épouser deux sceurs.

De même, supposons un veuf ayant un fils Charles, et une veuve ayant una fille Julie. Si le veuf épouse la veuve, Charles devient l'allié de la veuve, mais pas de Julie; de même que Julie devient l'alliée du veuf, mais pas de Charles. Done, Charles et Julie pourront aussi contracter le mariage; el ainsi le père et le fds peuvent épouser la mère el la fdle.

On pourrait renverser l'exemple précédent, et supposer que le veuf épouse la lille Julie. En ce cas, Charles devient l'allié de Julie, mais pas de la veuve; el la veuve devient l'alliée du veuf, et non pas de Charles. Done, Charles pourrait épouser la veuve; et ainsi le père et le fds peuvent épouser la file cl la mère.

Les unions de cette sortc présenlent parfois des cir-constances assez singulières; en voici un exemple enlre plusieurs; un veuf Clotaire a une tille Clolilde, et un autre veuf Robert a une fille Roberline; et nous supposons que Clolaire épouse Roberline, et que Robert épouse

Clotilde. Clotaire, en épousanl Roberline, devient le beaa-fils de Robert son bean-père; et Robert, épousant Clotilde, devient le beau-fils de Clolaire son beau-père. De sorte que chaque père devient en même temps le beau-père et le beau-fils de l'autre père. On pourrait citer une foule d'exemples également bizarres.

Les noms employés pour désigner les parents, servent aussi, pour la plupart, a désigner les allies. Toutefois, on y ajoute, pour les degrés les plus procbes, radjectif beau ou belle; et pour les autres, les mois par alliance. Done,

1° Dans la ligne directe, le père et la raère par alliance s'appellent beau-père, belle-mère. On peut avoir père ou mere par alliance de deux manières différentes; 1° par son propre mariage. Par exemple, Paul épouse Victorine; Ie père et la mere de Victorine deviennent le beau-père et la belle-mère {schoonvader, schoonmoeder) de Paul; et ainsi des parents de Paul a l'égard de Victorine. Dans ce cas, Paul devient le beau-fils ou le gendre {schoonzoon) des père el mère de Victorine; et celle-ci devient la bclle-fillc ou la bru (schoondochter) des père et mère de Paul; 2° par le mariage de son propre père ou mère. Soit l'exemple précédent; un veuf, ayant un fils Charles, et une veuve, ayant une fille Julie. Si le veuf épouse la veuve, il devient le beau-père {stijfvader) de Julie; et la veuve, la belle-mère {stijfmoeder) de Charles. Dans ce cas, Julie devient la belle-fille {stij[dochter) du veuf; et Charles, le beau-fils {stijfzoon) de la veuve.

2° Dans la ligne indirecte, les frères el soeurs par alliance s'appellent beaux-frères, belles-sceurs. Paul épouse Victorine, Paul devient le beau-frère {zwager) des frères ou soeurs de Victorine; et Victorine devient la belle-steur {zwagerin) des frères el soeurs de Paul. Quant aux degrés plus éloignés que frères ou soeurs, on ajoute simplement par alliance. Ainsi, 1 oncle de Baptiste épouse Natalie; Natalie devient la tante par alliance de Bap-

tisle; et celui-ci, le neveu par alliance de Natalie. De même voire niece, ou votre cousine germaine, ou voire cousine simplement, contracte le mariage avec Flori-mond; Florimond devient voire neveu ou cousin ger-main, ou cousin, par alliance; et ainsi du reste.

Maintenant, il vous sera très-facile d'évaluer les différents degrés dalliance. Pour savoir a quel degré vous vous trouvez avec vos allies, vous n'avez qu'a compter coinme s'ils étaient vos parents. Ainsi, Paul épouse Vic-torine; ceux qui sont, civilement, père, mère, fille (premier degré ligne droite), frère, sceur (second degré ligne indirecte), oncle, tante (troisième degré ligne indirecte), cousin germain (quatrième degré) de Victorine par parente, le sont au même degré avec Paul par alliance; et réciproquernent enlre Victorine et les parents de Paul. 11 en est de même pour tous les autres degrés d'alliance.

107. — q. In quibusnam graclibus a/finitas malrimonium dirimil jure ecclesiastico?

n. Distinguendum est utrum aftinitas oriatur ex copula matrimoniali, an ex copula extramatrimoniali, an ex ma-trimonio consummato sed invalide inito.

1° Si ex copula malrimoniali, dirimit in iisdem gradibus ac in consanguinitate, i. e. in linea recla, in infinitum; in linea collaterali, usque ad quartum gradum inclusive, iloc impedimentum, ante concilium Later., latius extendebatur.

2° Si ex copula cxl ram air hm nial i, Tridentinum statuit ut matrimonium non dirimat ullra secundum gradum li-nete collateralis.

5quot; Si ex matrimonio consummato, sed invalide, sive mala sive bona fide, inito, hujusmodi copula assimilanda vide-lur, juxta Cury et Carrière, copulse extramatrimoniali, et proin, ratione affmilatis, adest impedimentum dirimens

usque ad secundum gradum tantum. Dico ratione a/fïni-talis: nam ratione publicce honestatis, de qua infra, videtur adesse impedimentum dirimens ad quarlum gradum, cum valde probabile sit, ait Carrière, impedimentum publicse honestatis concurrere cum impedimento aflinitatis.

r. 1° In linea collaterali, non dirimit jure naturali, ut constat exemplo Jacob, et ex ipsa lege quse prsecipiebat ut frater duceret uxorem fratris sui, defuncti absque libe-ris; nee jure divino, ut constat ex dispensatione ponti-ficia Henrico VIII, regi Anglise concessa, quse dispensatio finem imposuit controversise quse tune temporis desuper existebat.

2° In linea recta, disputatur tantum quoad primum gradum ex copula malrimoniali; sed sententia Negativa, juxta Dens, est communior et probabilior; licet tamen in eo casu Ecclesia, ssepius rogata, nunquam dispensare volue-rit. Ex copula vero illicila, v. g. ut vir duceret mulie-rem cujus matrem carnaliter cognoverat, Ecclesia ssepius dispensavit.

Licet afïinitas matrimonium non dirimat jure nalurce, etiam probabilius in primo gradu linese reclse, sedulo tamen advertendum est, quod confundi non possit ipsa affinitas cum affinitatis impedimento matrimonium diri-mente. Quoad ipsam afflnilatem, satis conveniunt aucto-res quod copula, proecipue matrimonialis, non secus ac consanguinitas, inducat vinculum naturale et perpetuum cujusdam propinquitatis seu affinitatis, quse ligat non tantum baptizatos, sed etiam non baptizatos, sive hi in in-fidelitate permaneant sive postea convertantur. Quoad affinitatis vero impedimentum dirimens matrimonium, certum

videlur illud impedimenlurn inlroducturn esse solo jure canonico, cui subjiciunlur soli baplizati, non vero infi-deles.

Hinc sequitur, 1° quoad infideles, qui in infidelilato conlraxerunl affinilatem seu simplex vinculum naturale et permanens, 1° si in inüdelilale matrimonium cum affine ineant, illud esse validum, quum impedimenlo canonico non subjicianlur; 2° si post conversionem ma-trimonio jungi cupiant, cos incurrere impedimenlurn ca-nonicmn, cum illud affinilalis vinculum in infidelilato contractum perduret, etjam per baptismi receptionem liat impedimenlurn canonicum, cui proin subjiciunlur qucm-admodum et cseteri fideles.

Hinc sequitur, 2° quoad fiddem qui cum quadam persona, sive fideli sive infideli, habuil copulam, eum vinculum naturale aflinilatis cum impedimenlo canonico conlrabere cum bujus persona; consanguineis fidelibus; eum vero vinculum affinilalis absque impedimenlo canonico conlrabere cum bujus persons; consanguineis in fidelibus; el proin, eum non indigere dispensalione in affinilalis impedimenlo, si cum tali consanguineo infideli, sub dispensalione in impedimenlo disparilatis cultus, malrimonium inire velit; qua lamen affinilalis dispensalione eget, si cum illo consanguineo post ejus conversionem matrimonium inire cupial.

Nola. Si conjux babeat copulam incestuosam cum con-sanguinea suae comparlis, certe fit affinis cum propria comparle, ut patel. Usee autem affinitas, conlracto ma-trimonio supcrveniens, utique non dissolvit malrimonium, quod de se indissolubile est; sed, si earn babueril cum comparlis consanguinea in primo vel in secundo gradu, per se privatur jure petendi debitum, ut supra, N⁰ 49, dictum est. Evidens est, conjugem cum comparle non conlrabere affiniialem, si liabeal copulam incestuosam cum propriis suis consanguineis.

108. ■— De hoe impedimenlo sint tria pelita sequenlia: 0. Quid est hwc publiea honestas?

it. Publiea honesias est qusedam propinquitas seu species alïinitatis, quai oritur, turn ex sponsaiibus, inter unum sponsum et consanguineos alterius; tum ex matrimonio rato tantum, inter alterutrum conjugem et compartis consanguineos. Dico rato tantum, i. e. non consummato : nam, si consurnmatum fuerit matrimonium, exinde oritur impedimenturn affinitatis, ut supra dictum est.

IIoc impedimentum, solo jure ecclesiastico introdu-ctum, fundatur in eo quod, quando quis sponsalia vel , matrimonium init cum aliqua persona, propinquitatem quamdam contrahit cum hujus consanguineis, ratione cu-jus propinquitatis Ecclesia indecorum judicavit ut cum eis matrimonio jungi possit. Dico cum consanguineis, iisque solis; non vero cum ejus affinibus, ut supra de affinitate dictum est.

q. Ex quotuplici capite el in quonam rjradu istud impedimentum est matrimonii diriinens ?

Pmnota. Quum, ut modo diximus, hoc impedimentum oriri possit ex matrimonio rato non consummato, notan-dum est, quod duplex distinguendum sit matrimonii rati suppositum, scilicet; illud matrimonium vel fuisse vali-dum, vel fuisse invalidum. Itaque ad petilum,

r. Ex triplici capite oriri potest hoc impedimentum, scilicet 1° ex sponsaiibus, 2° ex matrimonio rato valido, 0° ex matrimonio rato invalide.

Oritur t⁰ ex sponsaiibus validis et absolutis; et matrimonium dirimit cum compartis consanguineis in primo gradu utriusque linete i. e. rectte vel collateralis. Vide supra, N⁰ ö. Cum autem hoc impedimentum sit perpetuum, perdurat etiamsi sponsalia htec mutuo consensu vel alia justa causa fuerint dissoluta; quia impedimentum

hoc confrahitur statim post inita valide sponsalia, cl auferri non potest voluntate sponsorum vel alia causa superveniente.

Oritur 2° ex matrimonio raio valido; quo matrimonio dissoluto, remanet impedimentum, quod dirimit novum matrimoniuin eontrahendum cum compartis consangui-neis usque ad quartum gradum.

Oriri potest 5° ex matrimonio rato inmlido; in quo casu, si oriatur, pariter matrimonium dirimit eontrahendum cum compartis consanguineis usque ad quartmn gradum.

Dico oriri potest. Attamen duplex est casus in quo hoc impedimentum ex matrimonio invalido omnino non exur-git, scilicet :

I^s Casus in quo hoc impedimentum non oritur, est, si hoe matrimonium fuerit invalidum dcfecLu consensus, ut ex jure canonico constat; quia tunc deest contractus substantia.

Sed difficultas est, determinare quandonam matrimonium aliquod dieendum sit defectu consensus invalidum. Desuper sint tria sequentia: 1° est defectu consensus invalidum, si non adfuerit consensus naturalis, v. g. si ficte, si cum er-rore substantiali, si ab infante aut ebrio aut amente fuerit initum. 2quot; Juris prsesumptione censetur invalidum, si quis contraxerit ex metu gravi matrimonium irritante: nam, etsi tunc adesse possit consensus ille naturalis, juris tamen prsesumptione deesse censetur. ö⁰ Si quis ineat matrimonium civile, etiain cum animo coram Ecclesia contrahendi, vel si cum impedimento dirimente, matrimonium attentet mala fide sen sciens illud esse nullum, v. g. si ineat matrimonium ob clandestinitatem nullum, certum quidem est, matrimonium in utroque casu esse nullum, ut patet; sed controvertitur an dieendum sit nullum defectu consensus. Juxta sententiam qua) Dens

videtur probabilior, et conformiler ad dicta supra, 1\° 86, de impedimento putalivo, non censetur invalidum defectu consensus, et consequenter ex hujusmodi matrimonio invalido oritur impedimentum publicse honestatis. De matrimonio civili dictum est supra, N⁰ 2.

2^S Casus in quo hoc impedimentum non oritur, est, si matrimonium sit invalidum ob impedimentum publicce honestatis ortum ex sponsalibus, v. g. si Titius, inilis sponsalibus cum Bertha, ea relicta, ejus sororem ducat seu potius ducere intentet; hoe matrimonium, ratione impediment! ex sponsalibus orti, utique nullum est, sed ex hoe matrimonio invalido non oritur impedimentum publicae honestatis in pree judicium sponsalium, ac proin Titius Bertham ducere potest et debet; ad quam ducen-dam, indigeret tamen dispensatione in affinitate, si dictum matrimonium invalidum consummasset.

r. N⁰ prtecedenti dictum est, infideles non contrahere ofïinitatis impedimentum, bene vero affinitatis vinculum naturale. Idem hic de publica honestate est tenendum.

Igitur, cum impedimentum publicse honestatis non sit nisi de jure canonico, patet infideles illud impedimentum contrahere non posse. Attamen inter eos existere quandoque potest publicse honestatis vinculum naturale et perpetuum. Juxta Dens et Sanchez, hujusmodi vinculum non oritur ex eorum sponsalibus, vel ex matrimonio quomodocumque invalido; oritur vero ex eorum matrimonio valido, etiam non consummato; quod vincur lum permanens, post eorum conversionem, evadil publicse honestatis impedimentum canonicum.

lltec impedimenta siuU tria sequenlia; 1° impedimen-tum criminis, inlroductum ad prsecavenda crimina adul-terii, vel conjugicidii, sub spe matrimonii futuri patranda; 2° impedimentum raptus, inlroductum ad matrimonii li-bertatem curandam; 5° impedimentum clandestinitatis, inlroductum ad matrimonii legitimitatem luendam.

Impedimentum criminis ex Iriplici capile oriri potest, scilicet 1° ex solo adulterio, vel 2° ex solo conjugicidio, vel 3° ex adulterio et conjugicidio simul. Ut autem oria-tur ex solo adulterio, vel ex solo conjugicidio, requiri-tur ut adsint qusedam circumstantise aggravanles, infra de-terminandse. Si vero desint illse circumstantise aggravantes, ad constituendum impedimentum, requiritur adulterium et conjugicidium simul. De iis singilatim agimus.

109. — q. Qucenam requiruntur, ut impedimentum criminis oriatur ex adulterio solo?

n. Ex jure canonico duo requiruntur: 1° adulterium, 2° quiBdam circumstantite mox qualificandse.

Adulterium. Hoe adulterium esse debet verurn, for-male et consummatum. Dico 1° verum; unde non suf-ficeret putativuni, v. g. si vivus crederetur alter conjux qui jam obivisset. Dico 2° formale, ex parte utriusque, i. e. ut uterque sciverit horum unum esse matrimonio junctum; quod non oblinet, si v. g. puella, quae cum conjugato carnaüter peccat, ignoret eum esse conjugatum, imo etiam in casu quo uterque peccans sit quidein cou-jugatus, sed uterque ignoret suum complicem esse conjugatum, cum rcquiralur ut ab utraque parte injuria tendal

in imam camdem comparlem Isesam. Dico 5° consummatum, nempe copula carnali perfecta.

2° Circumstanlice aggravantes, jure determinatse, sunt sequentes, scilicet: requiritur, ut adulterio mox qualificato accedat, durante eodem matrimonio, matrimonii promissio vel matrimonii attentatio.

Dico 1° durante eodem matrimonio; quod non obtinet, si conjugatus unam criminis partem ponat ante, at alteram post compartis mortem _T v. g. si adulteretur vivente comparte, et matrimonium promittat post compartis mortem ; vel vicissim.

Dico 2quot; accedat matrimonii promissio; scilicet promissio absoluta, facta ab uno adultero et acceptata ab altero, saltern aliquo signo; sive hsec promissio prsecedat, sive comitetur, sive sequatur adulterium, modo ante adul-terium non fuerit retractata.

Dico 5° vel matrimonii attentatio: nam adest impedi-mentum si, loco dicta3 promissionis, adsit matrimonii attentatio, i. e. si complices, vivente comparte, ante vel post adulterium, matrimonium altentent quantum in se est; etiam clandestine, quia, ait Carrière, non prae-cise attenditur ad matrimonii valorem. Dico vivente comparte: nam impedimentum non contraherent, si compars, quam vivere credebant, jam esset mortua.

HO. — q. Qucenam requiruntur, ut impedimentum criminis oriatur ex conjugicidio solo?

1° Ex parte conjugicidii, requiritur ut conjugis mors sit realiter secuta, idque ex unius saltern complicis actione, turn physica, turn morali v. g. mandate vel consilio.

Dico 1° realiter secuta; unde non adest impedimentum, si conjugicidium sit tantum attentatum, ct mors non fuerit secuta. Dico 2^U ex complicis actione; unde non adest

impedirnentum si, attentalo conjugicidio, mors sequalur cx imperitia vel culpa medici aut ipsius inlerfecti. 2° Ex parte circumstanliarum, duo requiruntur, scilicet: 1quot;' Requisilum. Requiritur mulua machinaho. linde non adest impedirnentum, si unus complex necem conjugis ignoraverit, vel improbaverit, vel tantum ratam habeat; cum tunc in earn nequaquam influxerit.

2'quot; Requisilum. Requiritur, ut machinatio fiat cx inlcn-tione malrimonium ineundi; et, juxta sententiam proba-biliorem, ut hsec intentio aliquo mode exterius rnanifeste-tur, v. g. per familiaritates aut epistolas arnatorias, ait Lig. Verum quidem est, quod jus canonicum sileat dc hac manifestatione, imo et de ipsa intentione; sed banc intentionem supponere videtur, idquo colligi potest ex fine legis, quae impedire voluit ne spes matrimonii ad con-jugicidiura induceret. Unde, in foro externo, semper adesse censetur hsec intentio, quando fit conspiratio et postea matrimonium initur; et ita etiam in foro interno practice prsesumendum esse dicit Carrière.

1 1 1. — Q. Qucenam requirunlur, ut impedirnentum cri-minis oriatur ex adulterio et conjugicidio simul?

r. Exigitur quidem, ut ilia duo committantur crimi-na, non vero ut adsint omnes circumstantise aggravantes quas supra memoravimus. Itaque:

1° Ex parte adulterii, requiritur adulterium, supra N⁰ 10⁽J qualificatum; non vero exiguntur dicta) circumstantioe, scilicet quod durante eodem matrimonio accedere debeat matrimonii promissio vel attentatio. Patet, hoc adulterium committi debere ante conjugicidium, siquidem copula carnalis cum complice post conjugicidium habita, non sit adulterium, sed tantum fornicatio.

2° Ex parte conjugicidii, requiritur conjugicidium supra, N⁰ 110, qualificatum; non vero exigitur dicta circum-staniia machinationis mulua', et proin suflicit machinatio

unius coinplicis, modo tarnen ille niachinetur ex vilen-lione matrimonium ineundi.

Nota 1°. Si adulterium et conjugicidium perpetrentur eo modo quo hocce Nquot; Ml statuitur, unicum adest cri-minis impedimentum. Duplex vero impedimentum oriretur ex adulterio et conjugicidio simul, si commiUeretul■ adulterium cum suis circumstantiis N⁰ 109 expositis, vel si committeretur conjugicidium cum suis circumstantiis N⁰110 datis; et proin, in petenda dispensalione, omnes cir-cumstanliaï distincte sunt exponendce.

Nota 2°. Dicit Carrière, Ecclesiam nunquam dispensare in conjugicidio, quando est publicum; earn rare dispensare in conjugicidio, quando est occultum; sed eam fa-cilius dispensare in impediniento proveniente ex adulterio solo.

Nota 3° quoad infideles. Impedimentum criminis, ut-pote canonicum, 1° non incurritur, si committatur a duobus infidelibus; neque 2° probabilius, si ab eis com-rnittatur partirn ante et partim post eorum conversionem; sed 5° certo incurritur, si committatur a fideli cum in-fideli: nam illud contrahit complex fidelis, et, cum sic una pars inhabilis sit, matrimonium inter eos existere non potest.

1° Raptus, prout ad constituendum impedimentum re-quiritur, est violenta abductio vel detentio mulieris sub potestate alterius, causa matrimonium cum ea ineundi.

Dico abductio; sed sufficit implicita, nempe detentio, quemadmodum ubi agitur de furto, ait Carrière.

Dico 2° violenta, per vim, sive physicam sive mora-lem; el perinde est utrum violentia inferatur per raptorem an per aliurn; sed inferri debet ipsi mulieri, non vero

ejus propinquis. Vis moralis erit, si v. g. inulier ced:it ob metum gravem; non vero si, blanditiis decepta, ra-plorem sponte sequalur, quia tunc potius est fuga.

2° Dictus raptus constituit impedimentum dirimens nia-trimonium inter raptorem et raptam, quamdiu hsec sub illius poteslate manet, etiamsi ilia in matrimonium sponte consentirel; et quidem in hoe differt impedimentum raptus ab impedimenlo vis, in quo, cessante vi, cessat impedimentum. Impedimentum raptus est a Tridentino inlro-ductum vel saltern renovatum.

5° Dictus raptus solus impedimentum malrimonii induct. Proin cum eo non est confundendus alius raptus, diclus raptus seductionis, i. e. quum muiier blanditiis aut muneribus inducitur ad raptorem seu seductorem, invi-tis parentibus, sequendum. Ecclesia, per impedimentum raptus, intendit tantum consulere libertati matrimonii; atqui, hsec libertas non Iseditur, si muiier consentiens abducatur, ut supra de vi morali dictum est; et palet ex responso Pii VII ad Napoleonem I^m, volentem ideo scindere matrimonium sui fratris Hieronymi. Verum quidem est, paucos gallos docere, raptum seductionis constituere impedimentum dirimens pro Gallia, hocque fundant in praï-scripta consueludine. Sed hoc, teste Gousset, Gury, etc., admitti non potest, cum obligare non possit consuetudo qua3 in falsa legis interpretatione innititur.

Duo desuper exponenda veniunt, scilicet 1° do hujus impedimenti existentia in genere, 2° de iis qua; requiruntur ut matrimonium non sit clandestinum; qua; duplici puncto porsolvcmus.

113. — q. Quodnam malrimonium dicilur clandestinum ? r. Matrimonium clandestinum dicitur, illud quod con-trahitur absque solemnilate a concilio Tridentino requisita, nempe sine assistentia parochi et duorum saltern leslium.

r. 1° Quoad liceitatem. Talia matrimonia, sive ante Tri-dentinum sive postea, semper, saltern regulariter, fuerunt ac etiamnum sunt illicita et jure canonico prohibita, quum Tridentinum declaret, quod Ecclesia ea semper detestala sü. Prsecipua ratio est, quia ante Tridentinum mulli, re-licta priori comparte quacum clam contraxerant, cum alia palam contrahebant; idque sfepius impune, quum Ecclesia, quse de occultis non judicat, huic malo ordinarie occurrere non posset. Igitur Tridentinum, innumera mala ex matrimoniis clandeslinis enascenda efficaciter prseca-vere volens, impedimentum clandestinitatis, prius prohi-bens, jam transmutavit in dirimens.

2° Quoad validilatem. Ante legem Tridentinam matrimonia ilia erant valida: valent enim jure naturali, quum, ex contractus matrimonialis natura, ad ejus valorem sufficiat, consensus mutuus et liber. Sed a tempore Tridentini, suo decreto novum clandestinitatis impedimentum dirimens instituentis, generatim sunt invalida.

r. Declarat hoc concilium, quod suum decretum in unaquaque parochia suum robur habere incipiet a die trigesima publicationis ibidem factse.

Quum autem hsec localis publicatio necessario requira-tur ad ibi obligationem inducendam, cl quum varia sint

loca ubi hsec Tridenlina lex non fuit proclamata vel saltern usu recepta, sequitur quod, relative ad liane Tri-dentinam legem, duplicis generis distinguenda sint loca, scilicet: 1° loca ubi hoe decretum fuit tarnquam Tri-dentina lex sufficienter promulgatum, vel usu receptum; quae loca idcirco subjecla seu non exempta vocari pos-sunt, ita ut ibidem generatim invalida sint matrimonia clandestina; 2° loca ubi sic non fuit promulgatum aut usu receptum, vel ubi forte in desuetudinem abiit; quse loca. idcirco, exempta vocari possunt; his in locis, matrimonia clandestina certo sunt valida, quemadmodum va-lida erant ante Tridentinum.

r. Ex dictis intelligitur, quod haec Tridentina lex imprimis respiciat et afficiat loca; et hoe sensu, vocari potest lex localis. Loca autem subjecla ila afficil, ut ibidem probabilius, contradicente Carrière, invalidum foret matrimonium clandestinum contractum a duobus peregri-nis exemptis seu e loco exempto hue advenientibus. Sed insuper respicit et atïicit personas; et hoe sensu, vocari potest lex personalis seu potius parochialis. Personas, seu potius parochianos subjeclos ita afficit, ut eorurn matrimonium clandestinum, etiam in loco exempto initum, invalidum foret, nisi in hoe loco exempto prius acqui-sierint domicilium vel quasi-domicilium.

114. — Quoad loca subjecla. Ad judicandum de valore matrimonii clandestini in loco quodam determinate initi, sirnpliciter attendendum est ad qusestionem faeti, an scilicet dictus locus sit legi Tridentinse subjectus, in quo casu generatim invalidum est, saltern si ineatur a catholicis.

ticos, exurgere potest difficultas. Scilicet quoad loca ubi catholici et hseretici permixtim vivunt, et ubi lex Tïi-dentina fuit sufficienter promulgala pro catholicis, quaïslio est,

r. Imprimis videndum est, utrum diclus locus sit e numero locorum pro quibus speciaiis prodierit declaratio pontificia, asserens ibidem matrimonia clandestina, turn inter baerelicos, turn inter hsereticum et calbolicum, inila, esse valida; an vero e numero eorum locorum non sit. Ilaque,

1° Si sit ex eorum numero, patet legem Tridentinam in tali loco pro haereticis non esse sufficienter promul-gatam, et consequenter hujusmodi matrimonia esse certo valida. Talis autem declaratio facta fuit primum a Bene-dicto XIV pro Hollandia; et successive ab aliis Pontifi-cibus, teste Dens, in Europa, pro Polonia Russica, pro Silesia, pro Ducatu Cliviensi, pro Westphalia, pro Rheno superiori, pro Bulgaria, pro Albania, pro Bohemia, etc.

2° Si non sit ex eorum numero, controvertitur an in tali loco lex Tridentina sit pro bsereticis sufficienter pro-mulgata. Alii Affirmant; alii Negant. Sed probabilius, cum Carrière et Dens, sic distinguendum videtur:

Vel 1° agitur de locis ubi, tempore promulgationis Triden-tini, baeretici jom efformabant religiosam societatem sc-paratam cum suis parocbiis distinctis; ibique lex Tridentina non censetur sufficienter promulgata, et dicta matrimonia censentur valida.

Vel 2° agitur de locis ubi, post Tridentinum, talem societatem nunquam efformaverunt; ibique lex censetur sufficienter promulgala, et bsec matrimonia censentur invalida.

Vel 3° agitur de locis ubi, post Tridentinum, talem societatem efformaverunt; ibique majus est dubium quoad

validitatem hujusmodi matrimoniorum. Dens inclinat pro invaliditale, saltern in regionibus ubi catholici dominantur, et signanter in nostro Belgio; sed asserit quod, propter probabililatem sententiae contrarite, sic nuptis permitten-dum non sit ad novas transire nuptias, nisi prius ma-trirnonium sententia summi Pontificis declaratum fuerit nullum.

Nota quoad loca exempt a. Prsecipua loea in quibus non viget lex Tridentina, juxla Dens, sunt sequential Suelia el Norwegia; Dania, Russia, Anglia et Scotia; mult® partes Germanise, ut Pomerania el Saxonia, etc.; plerique status Americse septentrionalis, etc.

113. — Supra pluries dictum est quod, a tempore Tridentini, matrimonia clandeslina sint invalida generatim. Dico generatim, qui^ non in omni casu invalida sunt. Tres aulem assignantur casus in quibus hsec matrimonia, etsi a tempore concilii Tridentini inita, nihilominus sunt valida, prout ineuntur vel inter infideles, vel in locis exem-plis, imo vel in locis Tridentino subjectis. Igilur:

•I^s Casus. Si ineantur ab infidelibus seu non baptizatis, sunt valida, ut palet, cum hi, utpote Ecclesise non sub-jecli, ecclesiaslica lege clandestinitatis ligari non possint.

.2^S Casus. Si ineantur a baptizatis quidem, sed in loco exemplo. Hic aulem casus triplici modo sequenti con-tingere potest, scilicet;

1° Dum in loco exemplo clandestine initur matrimonium inter duos exemplos, est validum, ut patel. Huic modo assimilatur modus sequens.

2° Dum in loco exemplo initur inter duos quidem subjectos, sed qui e loco subjecto exierunt, et in loco exemplo quo advenerunt, jam acquisiverunl vel domiciiium vel quasi-domicilium. Imo id verum esset, eliamsi supponan-tur cxiissc in fraudern legis, quia tunc non fraus sed

5° Dum in loco exemplo initur inter subjedum et cx-emptum, i. e. inter subjectum, et alterum qui, ratione loci, i. e. ratione domicilii aut quasi-domicilii, exemptus est: in hac enim hypothesi, exemptus privilegium suum com-municat subjecto. Sic, valide contrahit v. g. Belga ca-tholicus qui cum femina hferetica hollanda (quse Triden-tinas legi non est subjecta, ut supra dictum est,) clandestine contrahit in Hollandia; vel contrahit in Anglia,. quin tamen ibi domicilium aut quasi-domicilium acqui-sierit.

5^s Casus. Si ineantur a baptizatis quidem et in loco legi Tridentinse subjecto, sed in quibusdam rerum adjun-ctis particularibus in quibus haec Tridentina lex non obli-gat. Hie igilur casus pariter triplici modo sequenti locum habere potest, scilicet ;

1° Dum in impedimento clandestinitatis dispensatur, ut palet; hoc tamen fieri non solet.

2° Dum convalidatur secreto matrimonium quod con-tractum fuit publico, sed invalide ab defectum occultum.

5° In supposito quod contrahatur coram duobus testibus, sine parocho aut ejus delegate, 1° valet, si sic celebretur ob necessitatem communem seu pnhlicam; v. g. quia, ob temporum angustias, legitimus minister inveniri non potest vel non nisi periculosissime; in qua tamen perplexilate con-venit, quamvis nihil ad validitatem, ut alius sacerdos, si possibile sit, eos jangat, vel, si absque sacerdote juncti sint, ut postea eis detur solemnis benedictie in missa, quin tamen dicenda sint verba formulae sacramentalis, quia non renovandus est consensus; 2° non valeret tamen, juxta Lig., si sic celebretur ob necessitatem par-ticularem seu privatam.

Ut matrimonium non sit clandeslinum, requiritur ut contrahatur coram parocho proprio vel sacerdote legitime delegate, et duobus saltern testibus; ita ex Triden-lino. Desuper dicimus 1° de parocho in genere, 2° de parocho proprio, 5° de sacerdote delegate, 4° de ejus et testium assistentia.

q. Quisnam, juxta Tridentini mentem, hic intelligendus est nomine pastoris seu parochi?

rgt;. Nomine parochi, qui a ïridentino ad matrimonium requiritur, intelligitur quicumque pastor qui habet pole-stalem seu jurisdictionem ordinariam in subdilos. Tales autem sunt 1° Papa respectu omnium fidelium; 2° epi-scopus vel vicarius generalis, seu ordinarius respectu dicecesanorum; 5° parochus, vel etiam parochise deser-vitor cui pastoratus vacantis cura demandatur. Horum unus, invito alio, matrimonio assistit valide, sed frequenter illicite.

Adhuc, juxta mentem Tridentini, dicendus est verc pastor in tribus casibus sequentibus:

1° Si sit excommunicatus eliam vitandus, interdictus, suspensus, irregularis, modo non renuntiaverit titulo, vel ab illo canonice non fuerit depositus. Ratio est, quia talis pastor titulum non aniisit; et aliunde, assistentia parochi non est actus jurisdictionis, cum ille tantum assistat ut testis qualificatus, adeoque non obest quod jurisdictionis usum amiserit. Talis autem, etsi or-dinarie matrimonio illicite assistat, nihilominus valide et Hcite alium sacerdotem delegare potest. Quandonam sa-cramenta petere et suscipcre liccat a ministro malo, sci-

licel luni a vitando, turn a tolerato, lum simpliciler a peccali morlalis reo, el consequenter quandonam hujus-modi minister ea ministret licite, dicitur in traclatu De Sacramenlis in genere, N⁰ 39.

2° Si assistat sacerdos aliquis, qui ex errore communi falso parochus existimelur, saltern si huic errori communi adjungalur titulus coloratus; imo, juxta sentenliam probabiliorem, etiam sine titulo colorato, ut de confes-sario, in tractatu De Pcenilentia, dictum est. Ratio est, quia, in tali casu. Ecclesia defectum supplere censetur.

5° Imo, juxta sententiam probabiliorem quam Fagnanus habet ut certain, si quidam sit pastor, quin tamen sit sacerdos. Secus tamen foret de illo qui a pastore delegatur: bic enim necessario sacerdos esse debet, dicente Triden-lino ; Prcrsente parocho vel alio sacerdole.

Non sufficit quod matrimonio assistat quicumque pastor in genere, sed requiritur, juxta menlem Tridentini, ul assistat parochus proprhis.

Triplici modo pastor fieri potest contrahentium proprius, scilicet: 1° si sit pastor domicilii alterulrius saltern contrahentium ; 2° sit pastor quasi-domicilii alterulrius saltern contrahentium; 3° si saltem alleruter contrahentium sit vagus, i. e. qui nullum domicilium vel quasi-domicilium habeat. Sint igitur desuper K' seqq.

q. Quid requiritur, ut quis alicubi habeat suum domicilium matrimoniale seu ecclesiasticwn?

r. Ilse duo adesse debent, scilicet; 1° actualis habilatio in co loco; 2° animus ibi manendi perpetuo, i. e. non ad pristinum domicilium redeundi vel alio migran-di post aliquod tempus vel post quamdam rem peractam.

Talis aulem, a prima die habitationis in hoe loco, ibi proprium habet pastorern.

r. Ilie suum boe domicilium non amittit, etiamsi diu absit, imo etiamsi alibi aliud acquirat domicilium vel quasi-domicilium: nam nihil obstat quominus quis simul habeat plura domicilia et insuper quasi-domicilium; lunc-que singulus horum locorum pastor est ejus pastor pro-prius.

Confundendum non est quasi-domicilium requisitum in ordino ad contrabendurn matrimonium ecclesiasiicum, cum quasi-domicilio consideralo in ordine ad alias cau-sas, tum civiles, tum ecclesiasticas, v. g. quoad com-munionem paschalem, quoad receptionem quorumdam aliorum sacramentorum.

Quod spectat quasi-domicilium in ordino ad ineundum matrimonium in facie Ecclesia;, de quo solo hie a nobis agendum est, bucusque disseniio erat inter thcologós at-que canonistas circa conditiones requisitas ad illud acqui-rendum. Verum, die 23 Januarii 1875, prodiit sacrse Con-gregationis concilii resolutio qutcdam in casu particulari, ex qua eruitur, semper requiri animinn ad quasi-domicilium acquirendum; htecque resolutio deinceps finem con-troversiae imposuisse videtur.

« Ad quasi-domicilium contrabendurn, non sufficit sola habitatio, sed requiritur manendi animus ad majorem anni partem.

« Quare, etiamsi quis per unum mensem alibi versa-tus sit, si tamen aliunde suppetant argumenta ex quibus

constet intentionem defuisse per majorem anni partem ibidem permanendi, quasi-domicilium nullatenus fuit qu?e-silum. »

Insupcr Feye, qui tempore concilii Vaticani Romsc degit, doctrinam resumit verbis sequentibus; « Authen-tico documento didici, inquit, Sedis apostolicse mentem esse, ad quasi-domicilium duo hsec simul requiri, habitationem uempe in eo loco ubi matrimonium contrahitur, alquc animum ibi manendi per majorem anni partem; ex primo aulem die quo htec duo simul concurrunt, acquisilum esse quasi-domicilium. Quod si de prosdicto animo non constet, ad indicia recurrendum esse quae moralem cer-titudinem pariant; inter haec autem unum e prsecipuis esse illud quod Ben. XIV constitutione Paucis abhinc indicat, menstruam nempe habitationem: ex hac enim praesum-ptionem juris esse pro intentione manendi per majorem anni partem. Contrarium tamen ferri debere judicium, si aliunde certo constet animum ilium non extitisse. »

Ex his verbis et ex certis explicationibus quas tradunt Ada s. Sedis, deduci posse videnlur sequential

r. Quemadmodum, ad acquirendum alicubi domicilium, requiritur actualis ibidem habitatio, cum animo permanendi perpetuo; ita, ad acquirendum quasi-domicilium, exiguntur duo, scilicet; certa quaïdam ibidem habitatio, et animus permanendi per majorem anni partem; quorum si unum desit, non acquirilur quasi-domicilium, nee, consequenter, matrimonium ibi celebrari potest.

Etsi clarum sit illud juris principium, practice tamen ejus applicatio ad casus particulares diflicultate non caret; hfecque difficultas prsesertim special requisitum secundum, seu animum ibidem permanendi per majorem anni partem, alquc praecise consislil in detorminando quan-donam seu quomodo parochus firmo cum fundamento

Id autem dijudicandum est ex indiciis quibus fundalur parochi prasumptio. Possunt enim indicia esse talia, relative ad hunc contracturi animum, ut pastori vel sub-ministrent quamdam certitudinem, hunc animum adesse aut non adesse, vel ut eum desuper in dubio relinquant. Itaque,

1° Si indicia pastori subministrent quamdam cerlitu-dinam, adesse in diclo habitante animum permanendi ma-jori anni parte, ille merito prsesumit eum acquisivisse quasi-domicilium matrimoniale. In casu sunt persona) sequentes : agentes amovibiles tuin civiles lum ecclesiastici, professores et alumni in aliquo instituto, puellse in monasterio vel alia domo educationern recipientes, orphani qui in hospiliis aluntur, famuli famulseque in domo beri sui commorantes, incarcerati ad tempus notabile, milites in prsesidlis vel in campis degentes. Quod autem speclat segrotantes in xenodochiis, cum hi quandoque egeant jungi, ut eorum saluti animte prospiciatur, ibidem nubere possunt coram parocho, vel coram xenodochii rectore si illc liac facultate gaudeat.

Illi igitur omnes, quum in tali loco habitationem in-slituant qusc per majorem anni partem et amplius est duratura, ibidem acquirunt quasi-domicilium, liunt paro-chiani, adeoque ipsis matrimonium contrabere fas est, turn coram bujus loei parocho, turn etiam coram parocho eorum domicilii, quod per hujusmodi habitationem tem-poraneam nondum amiserunt.

Quum in primo hoe casu de quo agimus, supponatur adesse cerliludo de habitatione et de animo permanendi per majorem anni partem, et ita, certo acquiratur quasi-domicilium, nobis probabile videtur, parochum sequi posso sententiam quam epiiemerides La Nouvelle Revue Théo-focjique, cum Reiiïcnstucl cl Lig-, vocant probabilem, el

quae doccl, ojasmodi habilanlem matrimonio jungi posse infra spalium unius mensis, quinimo a prima habitationis die, seu, ul ait Feye, a prima die qua dicta duo concurrunt.

Etenim, siquidem aliquis qui habel animum in quodam Joco manendi perpetuo, ibi a prima habitationis die acquirit domicilium, ut N⁰ prsecedenti dictum est et unanimiter admittitur, nulla adesse videtur ratio, cur idem non di-catur in prsesenti casu de quasi-domicilio. Confirmatur ex hoc, quod sacra Pcenitenliaria jam dudum declaverit, generaliter licitum esse sequi omnes opiniones quas Lig. tradit ut probabiles; et insuper confirmatur ex hoc, quod in prsesenti casu non obstet constitutio Benedicli XIV, quae, juxta dicenda modo infra, intelligenda est, non de casibus certitu-dinis, ut hie, sed solum de casibus c/iiizV.Nam Benedi-ctus XIV, agens de casibus quo adsit dubium de vera since-raque voluntate permanendi per majorem anni partem, declarat matrimonium iniri non posse nisi post habitatio-nem unius mensis; hieque mensis nihil aliud est quam medium ad dubium istud excutiendum, sou nihil aliud quam probatio quaedam prsesumptiva hunc animum adesse.

2° Si indicia parocho subministrent quamdam certilu-dinem, hunc animum in dicto habitante non adesse, merito pnesumit, quasi-domicilium non fuisse acquisitum, juxta Ada s. Sedis: « Etiamsi quis per unum mensem alibi versatus sit, si tamen aliunde suppetant argumenta ex quibus constet intentionem defuisse per majorem anni partem ibidem permanendi, quasi-domicilium nullatenus fuit quaïsilum. »

In casu sunt, etiam post habitationem unius mensis, illi quos- constat ad lalem locum tetendisse animo ibi permanendi, non quidem majori anni parte, sed spatio minori, in ordine ad quasdam res peragendas, v. g. ad ruralia exercenda, vel causa recreationis, vel alia brevis temporis causa, scilicet, ut ait Feye, causa itineris, transitorii ne-golii gerendi, nundinarum, belli peslisve fngiendae, bal-

neorum suraendorura, etc.; vel etiani illi qui in locura tendunt ex unico fine matrimonium post unum allerumve mensem contrahendi, alque, eo contracto, recedendi.

5° Si indicia pastorem, relative ad hunc animum, con-stituant ancipitem sen in dubio, ut non raro contingit, Benedictus XIV, in sua constitutione Paucis, ad archie-piscopum de Goa directa, medium suppetit dubium istud excutiendi, nimirum declarat, habilalioncm unius saltern mensis sufïicere ut, in tali dubio, recte pnesumi possit quod contracturus animum habeat permanendi per majo-rem anni partem. Consequenter, in tali casu regula est, quod, post unum habitationis mensem, pastor judicare possit, quasi-domicilium ita fuisse acquisitum ut ad matrimonii celebrationem procedere liceat. Talis saltern, juxta Ada s. Sedis, Feye, etc., est sensus verborura quibus in constitutione Paucis asseritur: mense quasi-domicilium ac-quiri; sicque declaratio anni 1875 constitutioni Benedi-ctinse non repugnat.

Prcenota. Lo domicile, ait Malherbe, étant étabii pour fixer le lieu de Fexercice des droits civils actifs et pas-sifs, les personnes qui ne peuvent exercer ces droits que sous l'autorisation ou par le ministère d'un prolec-teur ou d'un administrateur legal, doivent avoir le même domicile que lui. Cette regie, qui a toujours étó suivie pour les femmes mariées, les mineurs (non émancipés) et les majeurs interdits, est conservée par l'article 108 du code civil, qui porte: La femme mariéo n'a point d'autre domicile que celui de sou mari. Le mineur non émancipé aura son domicile chez ses père et mère ou tuteur; le majeur interdit aura le sien chez son tuteur. Itaque jam ad qusestionem,

r. Filii filiseque familias non possunt, absque consensu patcrno, domicilium a domicilio patris diversiun habere,

quamdiu sub polcstate paterna versantur. Etenirn, ad acquirendum domicilium in loco, requirilur animus ibi porpetuo manendi; atqui, versantes sub poleslate paterna banc volunfalem efficaciler babere non possunt, quum semper annulari possit per oppositionem palris qui eos ad domum paternam revocare valet. Secus vero, ut patet, si pater non adversetur seu consent'at.

Dixi quamdiu sub potestale paterna versanlur. Possunt autem minores banc exuere potestatem, turn per eman-cipationem ante majoritatis armos concessam, turn per ipsam majoritatem, qua3 eis ad annum vigesimum primum obvenit. Cessante bac potestate relative ad actus civiles, possunt (modo non sint interdicti) sibi eligere quodcum-que voluerint domicilium; sub bac tarnen lege quod filii, usque ad adeptum annum vigesimum quintum, respectu ad ineundum matrimonium, a paterna pendere pergant potestale, et ita, absque patris consensu nubere non va-leant.

o. An filii füiccque familias, ultra domicilium paternum quod servarc continuant, insuper acquirere possunt quasi-domicilium separatum, quod sit sufftciens in ordine ad matrimonium contrahendum ?

r. Affirmative omnino, modo salisfaciant conditionibus bic supra requisitis ad quasi-domicilium vere acquirendum; idque, generatim juxta canonistas ac tbeologos, absque distinctione an sint majores an vero minores. Ita passim se babent varii de quibus supra, nimirum domestic!, ancillse, orpbani, vel etiam utriusque sexus juve-ues, plerumque minores, qui extra domum paternam sua3 incumbunt educalioni.

domicilium habent, sed de loco in locum vaganlur. Tales censentur, non tantum illi qui vagantur habitualiter ct incertas sedes habent; sed eliam illi qui, postquarn domicilium vel quasi-domicilium reliquerinl corpore el animo, quaerunt ubi se collocent, vel ad determinatum locum tendunt ubi se collocent, vel in loco jam degunt ubi tarnen supponantur quasi-domicilium nondum acquisivisse.

Unde, non confundendi sunt vagi cum peregrims, i. e. cum illis qui, casu extra domicilium aut quasi-domicilium versantes, illud tamen non amiserunt, eo quod illud rcliquerint cum animo reverlendi.

n. Ut vagi jungantur valide, sufïicit presentia parocbi loci in quo actu degunt; imo sufiicit, ait Lig., pastor quicumque: cum enim vagi stride nullum proprium ha-beant pastorem, pastor quicumque vices gerit pastoris proprii. Id autem obtinet, non tantum si vagi sint ambo, sed etiamsi vagus sit unus tantum, quia tunc vagus non vago privilegium communicat.

q. Quid requiritur ut pastor vagos jungat licite? r. 1° Ut pastor /ici7e jungere possit illos vagos qui incertas habent sedes, requiritur sub gravi ut, re dili-genter inquisita et ad ordinarium delata, ab eo licen-tiam obtinuerit; nisi hoc, ob casum urgentis necessitatis, sit impossibile. 2° Quoad cteteros autem vagos qui, re-licto domicilio, aut quasi-domicilio, v. g. in vicinia hie vel illic ad tempus morantur usque dum novum adire aut acquirere queant, non requiritur similis ad ordinarium recursus, cum tales non sint plane ignoti, quem-admodum sunt alii.

Desuper animadvertere suhiciat pauca sequentia. 1° Necessario et ad valorem requiritur, ut illo qui dc-legatur, sit sacerdos, cum Tndentinum dicat: Vel alio

saccrdole: hicque delegatus malritnonio valide assislerel, cliamsi nulla polleat jurisdiclione, imo ctiamsi sil ex-communicatus, suspensus aut inlerdicfus.

2° Pastor semper delegare potest valide, etiam invito pastore ordinis superioris: quia banc potestatem habet a Tridentino, quam ei auferre non valet superior. At-tamen pastor inferior, invito superiore, delegare non potest iicite; secus vero superior, invito pastore inferiori, si adsit causa gravis.

Rcquiritur ut delegatio, quovismodo concessa, sit data et a delegato acceptata antequam matrimonium contra-hatur. Unde, non sufficit delegatio prasumpta, vel tantum post contractum matrimonium ratihabita.

5° Delegatus ad matrimonium, non potest subdelega-re, nisi in duplici casu, scilicet Iquot; si potestatem subde-legandi acceperit; 2° si delegatus fuerit ad universalita-tem causarum, ut si v. g. parochus, itinerans, universam curam parocbise sua! vicario commiserit, ubi hie subde-legare posset ad casus particulares.

Apud nos, ait Dens, viearii, qui ab episcopo accipiunt jurisdictionem et universalem licentiam pro ctetcris sa-cramentis in parocbia administrandis, non sunt delegati ad saeramentum matrimonii. Abler autem conlingerc in quibusdam dioecesibus Gallisc testatur Carrière.

i\. Testes quilibet sufficiunt ad matrimonii validitatem, sive sint mares aul feminse, sive majores aut minores, modo rationis usum babeant, et de contracto rnatrimonio testari valeant. Requiruntur autem saltern duo. Prteter bos duos, rcquiritur prsesentia parocbi, non tamquam ministri sacramenti, sed tamquam testis principalis ab Ecclesia deputati, per quern scilicet Ecclesia; conslet de inito matrimonio, quique idcirco vocatur testis qualificatus.

r. Requirilur l⁰ ut haec prsesentia sit non tantum physi-ca, sed eliam moralis, i. e. ut non tantum adsint cor-pore, sed eliam percipiant matrimonium contrahi et de eo testari possint. Hinc non sufficit, si horum unus sit aniens, ebrius, dormiens, aut quacumque de causa omnino non advertat matrimonium contrahi. Si vero sit csecus aut surdus, sufficit ut auditu vel visu judicare possit.

Requiritur 3° ut sit forrnaliter in testimonium adhibita, i. e. ut parochus et testes a contrahentibus adhibeantur hunc in finem ut coram ipsis matrimonium contrahant. ]\^Ton refert quod, ad id non invitati, sic matrimonio assistant fortuilo prasentes, vel inviti, ut ex declaratione sacne Congregationis constat. Nee refert quod, in tali casu, parochus non conferat benedictionem nuptialem , cum htec ad contractns validitatem probabilissime non requiratur.

Pi. 1° Pastor vel ejus delegatus ubique terrarum assistit valide matrimonio suorum parocbianorum , etiam invito pastore loei.

2° Non potest assistere licite, ait Gury, seclusa gravi necessitate, 1° nisi in ecclesia sua parochiali; 2° in alia ecclesia parochiali, nisi de consensu parocbi illiusloci; 5° in capellis vel oratoriis privatis, nisi de licentia epi-scopi in cujus ditione situs est locus.

q. Quid insuper no tare juval quoad celebrationis modum, seu quoad benedictionem sponsis dandam ?

n. 1° Prior benedictio quse dicitur nuptialis el consistit in verbis: Ego uos conjungo etc., semper sub gravi danda est in matrimonio catholicorum, quia pnecipitur a Tri-dentino, et aliunde, non certo constat in ea non con-sisterc formam sacranienti.

statim post priorem, et qu:e iterator in tnissse cele-bratione, semper danda est, nisi sponsa sit vidua, aut ob pravam agendi rationem famarn amiscrit.

Nola. A prsesenti materia non prorsus aliena sunt rnatri-monia dicta 1° matrimonium conscientice, 2° matrimonium rnorganalicum. Igitur,

q. Quid intdlicjilur per matrimonium conscientisG? n. Matrimonium conscientice est matrimonium quod qui-dem coram parocho et testibus, sed sine proclamationibus et secreto contrahitur inter nobilem et ignobilem, ad vitanda varia hominum improbantium dicteria aliasque molestias.

Ejusmodi matrimonium, utpote coram parocho et testibus celebratum, non est clandestinum, et est certo validum. Sed est, absque superioris dispensationc, re-gulariter illicitum.

ö. Quid intelligüur per matrimonium morganaticum? r. Matrimonium morganaticum est matrimonium quod quidem non tantum coram parocho et testibus, sed in-super publico contrahitur inter nobilem et ignobilem; sed ea conditione, ut muiier et nasciturse proles gaudeant solo victu, non vero gaudeant viri dignitate aut titulis aut hse-reditate.

Hoe autem matrimonium, in quibusdam Cermania) locis usitatum, minime nostris moribus aut legislationi nostra) civili est consonum.

Quadruplici paragrapho dicimus 1° de potestate dispen-sandi, 2° de causis dispensandi, 5° de modo dispensationis romanse obtinendse, 4° de modo earn exequemii.

123. — o. In quihusnam generatim impedimentis non exist il vel exist it dispensandi potestas?

r. Non existit generalim dispensandi potestas quoad impedimenta juris naturalis vel divini; secus vero quoad impedimenta juris ecclesiastici. Itaque,

1° Quoad impedimenta juris naturalis vel divini, v. g. in errore, in amentia, in ligamine, etc., nemo dispen-sare potest, nisi specialem a Deo commissionem acce-perit: quia homo non dispensat in lege naturae, nee inferior in lege superioris. Potest tarnen Papa, ut doctor universalis Ecclesise, et divina? voluntatis interpres su-premus, in aliquo casu urgenti declarare, legem divinam non obligare.

2° Quoad impedimenta juris ecclesiastici, de quibus solis liic agitur, utique dispensatur. Verum, si inquiratur quibus-nam in Ecclesia competat hujusmodi dispensandi facullas, qusestio non est de parocho nee de summo Pontifice, cum certum sit, hac in re parocbum nihil posse, utpote qui in foro externo nulla jurisdictione pollet; et Papam omnia posse, cum sit caput totius Ecclesias. Id autem potest Papa jure proprio, valide semper, licite si adsit justa causa. Unde hie de sola episcoporum potestate in-vestigandum est.

Distinguendum est, quoad potestatem episcoporum, inter impedimenta impedientia el impedimenta dirimentia.

r. Affirmative, ex consuetudine generali cui Papa con-sentire censetur, exceptis sequentibus:

5° Volo ingrediendi religionem a s. Sede approbatam; 4° Ecclesiae vetito, si scilicet matrimonium velelur vel as. Pontifice, v. g. in malrimoniis mixtis, vel ab alio episcopi superiore, v. g. ab archiepiscopo in casu ap-pellationis.

q. Quoluplici modo potest episcopis competero polestas dis-pensandi in impedimentis dirimenlibus?

r. Duplici modo eis competere potest hxc dispensandi facullas, scilicet vel 1° jure ordinario, vel 2° vi spe-cialis facultatis eis a Sede apostolica concessse.

q. In quibusnam casibus dispensare valent jure ordinario? r. Jure ordinario, dispensant in tribus casibus, prout aüitur 1° de matrimonio revalidando, vel 2° de rnatri-monio contrahendo, vel 5° de impedimento duhio. Tlaque, I^s Casus: post matrimonium contracturn, seu pro matrimonio revalidando.

Si matrimonium fuerit contractum, sed invalide ob im-pedimentum juris ecclesiastici in quo Papa dispensare solet, dispensare possunt, modo adsint sequentes condi-tiones; 1° ut sit contractum in facie Ecclesise, cum procla-mationibusvel cum dispensalione in eis; 2° ut sit contractum cum bona fide utriusque vel sallem unius ; probabilius non necessario requiritur ut matrimonium fuerit consumma-tum; 5° ut impedimentum sit occultum; 4° ut separari non possint sine scandalo, aut sine inconlinenlise peii-culo, quod, apud nos, ob locorum distantiam, ordinario

Nota quod, ob eamdem necessitatem spiritualem, gau-deant facultate restituendi amissum jus debiti, qua episcopi nostri gaudent vi quinquennalium.

Prasens hic casus commode in triplicem sequentem resolvi potest casum, prout agitur 1° de impedimenlo

occullo, vel 2° de impcdimenlo publico, vel 5° de jun-gendo moribundo. Igilur,

1° Si impedimenlum sil occullum, in eo dispensare possunt, urgente gravissima necessitate, i. e. ubi ma-trimonium differri non potest sine scandalo et oblocutionc aut gravi faina; periculo: etenirn tune possunt, vel per epikeiam dispensare, vol declarare legem in hoe casu non obligare, quia evaderet perniciosa; idque conformiter ad prineipium quod, duin lex evadit perniciosa, legislator inferior declarare possit earn non obligare.

Irno, juxta sententiam probabiliorem, hsc extendi possunt ad parochum vel confessarium, si ad episcopum non pateat recursus; in quo casu, Lig. dicit, ut practice tutum, ipsos declarare posse legem non obligare. Imo Lugo, cum aliis, tenet cos posse dispensare, sicuti possunt episcopi; sed addunt, eos practice teneri quantocius ad superiorem recurrere, ad majorem securitatem et ad salvandam revercntiam legibus Ecclesise debitam.

Hie autem animadvertimus cum Van de Burgt, jure occulta censeri, adeoque, in ordine ad dispensationem petendam, ad forum internum pertinere tria sequentia impedimexitorum genera :

Occulta censentur 1° impedimenta matrimonii impe-dicnlia, provenientia ex voto simplici castitatis, ingrediendi ordinem religiosum, suscipiendi ordines sacros, nunquam ineundi matrimonium, vel impedimenlum prohibens ex sponsalibus.

Occulta censentur 2° sequentia impedimenta dirimen-tia, quorum alia obstant matrimonio contrahendo, sunt-que crimen, affinitas ex copula illicita, atque publica ho-nestas ex occultis sponsalibus; alia vcro in quibus, post matrimonium invalide contractum, peti potest dispensatie pro foro interno, sunlque consanguinitas, affinitas ex copula licita, atque cognalio spiritualis.

pedimenta improprie seu lale dicta, nimirum circumslan-tice occultse tum incestus perfecti formalis, de quo infra, N⁰ 129, turn pravse intentionis, i. e. si copula habita fuerit ex animo dispensationem facilius oblinendi.

2° Si impedimenlum sit publicum, quidam, contradi-cenlibus communius aliis, idem resolvunt pro episcopo. Id recte admittit Gousset in casu quo sponsi processe-rint bona fide, et quo ex dilatione matrimonii timeantur graves ordinis perturbationes, prsesertim si jam celebra-tum sit matrimonium civile. Sed qusestio est an haic facullas extendi possit ad parochum? Generatim Necja-tur; sed si timendum foret ne sponsus sistat ad matrimonium civile, Gousset damnare non auderet parochum eos jungentem, modo stalim ad ordinarium recurrat.

o⁰ Si agatur de jungendo moribundo, civiliter juncto, prsecipue in casu quo sit proles legitimanda, et recursus ad Papam non pateat, Gousset probabile esse dicit, dispen-sare posse episcopurn; non vero parochum, qui mori-bundum quidem absolvere non vero jungere potest.

o^s Casus: Pro matrimonio contracto vel contrahendo, si impedimenlum sit dubium, certo dispensare potest epi-scopus, sive sit dubium facti sive juris ecclesiastici. At-tamen, in dubio juris, inutilis videtur dispensatie, ait Gury, cum, ut supra N⁰ 8G dictum est, Ecclesia tune jurisdictionem supplere censeatur.

q. Quandonam dispensed cpiscopus vi facultatis specialis ei a Sede apostolica concessaB, i. e. jure delegato?

n. Id locum habet in casu quo aliquis episcopus par-ticulare seu personale indullum a Papa obtinuerit dispen-sandi in quibusdam impedimentis. Sic v. g. episcopi Belgii, anno 1852, a Greg. XVI obtinuerunt facultatem, singulo quinquennio renovandam, el ideo diclam quin-quennalia, vi quorum dispensare possunt in quatuor impedimentis sequentibus;

sanguinitalis vel aftinitatis, pro matrimonio conlrahendo; ct cum hcerelicis conversis eliam in secundo; et, in his casibus, prolem susceptam declarandi legilimam;

2° In publica honestate ex sponsalibus; unde non pos-sunt in primo vel secundo gradu publicse honestatis pro-venientis ex matrimonio rato; bene vero in tertio vel quarto ex matrimonio rato, quia, ut modo dictum est, possunt in tertio et quarto affinitatis, qua; publicam ho-nestatem includit;

5° In impedimento criminis, neutro tamen conjugum in mortem conjugis machinante; ilem restituendi jus pe-tendi debitum amissum;

4° In impedimento cognationis spiritualis, prseter le-vantem et levatum; et a fortiori, prater levantem ct levatam, cum vix Papa in hoe dispenset.

124. — Quoad dispensationem, ah episcopo impetran-dam, notanda restant duo sequentia ;

Q. An, in hac pelenda cl concedenda, riyorose observan-dus est stylus curia romance ?

n. A/firmalive, si episcopus dispenset vi facultatis spe-cialis, v. g. vi quinquennalium. Negative vero, si dis-penset jure ordinario, i. e. in triplici casu supra dato.

q. An requiritur utriusque episcopi dispensaiio, in casu quo orator es sint diver sar urn dicecesiwn ?

r. I⁰ Si impedimentum non nisi unum oratorem affi-ciat, v. g. votum, sponsalium cum tertio, ctc., sufficit dispensaiio hujus episcopi.

2° Si impedimentum duos oralores afficiat, v. g. in co-gnatione, in affinitate, in crimine, etc., sufficit dispensaiio unius episcopi, si hic dispenset vi specialis facultatis, quia tunc Papa ipse dispensarc censetur. Sed con-Iroverlitur, pro casu quo episcopus dispenset jure ordinario. Lig. sentenliam, qiue lenc! suöicere dispensalionem unius

episcopi, dicit probabilem, quia, sublalo impedimenti vinculo ab una parte, vinculum siinpliciler sublatum videtur.

Nota. Priusquam ullra progrediamur, nobis liceat hic Iradere, ut plurimum juxta Van de Burgt, explicationem quorumdam terminorum qui in dispensationum materia passim usurpantur.

Stylus eurioB. Curia hic intelligitur congregatio romana a qua vel per quam dispensatie obtinenda est. Stylus curia; denotat illa, quaï in libeilo supplici scribenda sunt ex vo-luntate et praxi illius congregationis a qua, seu qua me-diante a summo Pontifice dispensatie pelilur.

Obreptio, subreptio in supplica. Obreptio est expressie falsi, seu allegatio causte falsae. Subreptio est reticentia veri, seu omissie rei alicujus quae de legum praescriplo, de style curite aut consuetudine declaranda est.

Rescriptum dispensatienis dicitur epistola seu litteraï quibus petita dispensatie conceditur.

Clausula; quaï in rescripte reperiuntur, sunt jussa et conditienes quse tum executorem tum nupturientes respi-ciunt. Ordinarie exprimuntur per ablativum absolutum, vel per conjunctienes si, moclo, dummodo, v. g.: audita prius confessiene sacramentali; si preces veritale nitan-tur; dummodo impedimentum sit occultum, etc. Illje formulae ut plurimum indicant, dispensationis valorem ab illarum observatione dependere.

Dispensatie pre fora inter no, seu pre faro eonseientia;, seu pre foro poli, est ea quse petitur fictis nominibus, v. g. Titio, Bertha, etc. Etsi hsec dispensatie sufficiens sit ut auferatur impedimentum, ac valide centrahi possit

matrimonium; non lamen sufficit ad hujus irapedimenti sublationem probandam coram judice ecclesiastico.

Dispensatie pro foro exlerno seu pro foro fori csl ea quce pctitur expressis oralorum nominibus. Efficit ut matrimonium non solum contrahatur valide, sed etiam ut valide contractum fuisse probari possit coram judice ecclesiastico.

Dispensatie dicitur concessa in forma gratiosa, quando superior ecclesiasticus, qui ad concedendam dispensationem rogatus fuit, eam directe seu per seipsum oratoribus applicat.

Dicitur concessa in forma commissoria, quando superior facultatem dispensandi cum oratoribus, seu potius facultatem dispensationem fulminandi committit alteri, v. g. officiali, parocbo, vel confessario, prout liodiedum ut plurimum contingit.

Dispensatio datur in forma ordinaria vel in forma paupc-rwn, prout, relative ad taxam seu componendam sol vendam, conceditur divitibus, vel conceditur pauperibus aut plerumque fere pauperibus. Quinam vocentur oratorcs diviles, fere -pauperes, pauperes, dicitur infra, N⁰ 128,

Fulminalio dispensationis est actus, quo impedimentum tollitur per ilium cui superior dispensans banc facultatem concessit, v. g. per oflicialem episcopi, per paro-chum vel confessarium.

Quandonam impedimentum censeatur publicum vel oc-cullum, dicitur infra, N⁰ 127.

Litterse perinde valere sunt rescriptum papale, quo dispensatio romana, ob vitium aliquod invalida, sanatur perinde ac si ab initio fuisset valida.

r. Ilujusmodi dispensatio est semper illicita. Attamen valide dispensat superior in propria lege, i. e. Papa in omnibus impedimentis juris ecclesiastici; episcopus in im-pedimeutis quce ei competunt jure ordinario, non vero in iis quse ei competunt vi facultatis specialis, quia fa-cultas delegate non est concessa nisi pro casibus pro quibus adest justa causa.

n. Justa dispensandi causa est, generatim, quidquid reddit matrimonium necessarium, utile, vel conveniens. Quandonam vero id in particulari locum habeat, a su-periore dispensante dijudicandum est.

Inter varias causas a jure canonico assignatas, et quse proin vocantur canonicce, alise sunt honestw, et alite m-famantes.

q. Qucenam cüantur causce canonicce honestse? r. Prïficipujfi causse canoniese /lonesto' sunt sequentes: 1° Angustia loci, unde sponsa orta est vel ubi habitat; et quo fit ut, nisi nubat v. g. cognato, cogeretur manere innupta, vel expectare extraneum , vel nubere viro inferiori quoad setatem, mores, etc.; ast oratores ex hone-stis familiis sint oportet.

2° Defectus dotis competentis, vel alii defectus, v. g. quod persona sit infirma, difformis, etc.; et quo fit ut, nisi nubat v. g. cognato, pariter cogeretur manere innupta, vel expectare extraneum, vel nubere viro inferiori quoad setatem, mores etc.

2i^m excedal, et alium virum paris conditionis cui nu-bere possit hucusque non invenerit. Quod lamen non valet pro vidua; sed pro ea allegari potest quod sit prolibus gravata.

3° Conservatio illustris fatniliie, quae absque tali ma-trimonio forte extingueretur. Item conservatio bonorum in eadem farnilia: nam reipublicse et religionis interest quod familise locupletes conserventur integrse.

7° Periculum seductionis a parte hsereticorurn; item, ait Gury, virtutes christian® quse forte in alio viro non invenirentur.

8° Larga eleemosyna; in quo casu dispensstio dicitur sine causa, i. e. quin allegetur alia causa canonica; quae tarnen causa hodiedum raro aut vix amplius admittitur.

1° Tantus affectus, ut ab invicem separari non possint absque incontinentise periculo.

5° Salus animse, in casu quo concubinarii nolint se separare, et quo consequenter, nisi concedatur dispen-satio, timeatur matrimonium mere civile.

6° Matrimonium mere civile jam contractum: cum tales conjuges diflicilütne separari possint.

r. Inter supradictas vel forte alias causas ob quas petitur dispensatio, aliifi sunt finales, et alise impulsivse tantum; et inter linales, alise dicuntur principales et alite secundarise.

Finalis, est causa sine qua dispensatio non concederetur in eadem forma, i. e. non concederetur nisi cum certis conditionibus aut limitationibus. Impulsiva, est ea quae quidem inducit superiorem ad dispensationem facilius con-cedendam, sed sine qua ha3C nihilominus in eadem forma concederetur.

Si plures assignentur causse finales, dicitur principalis ilia quse animurn concedentis plus movet; et secundaria, ilia quae minus movet.

q. Quandonam adest id quod nuncupatur obreptio? r. Adest obreptio, si in supplica allegetur aliqua causa quae revera non subsistit. Non vero adesse censetur obreptio, si adsit dubii;m an causa snbsistat; tuncque dispensatio probabilius valida est.

q. An valida est dispensatio vere obreptilia? r. 1° Si obreptio sit certa, dispensatio invalida est in duplici casu: 1° si una tantum allegetur causa finalis quae falsa sit, etiamsi ignoranter id accidat; 2° si conceda-tur ob duas causas finales simul sumptas, quarum una non sufiiciat, et altera falsa sit.

2° Sed si, prteter unam finalem, veram et sufficientem ad dispensationem in bac forma obtinendam, allegetur falsa alia, sive finalis sive impulsiva, juxta sententiam quam Lig. dicit probabiliorem, dispensatio censetur invalida, in casu quo id scienter et malitiose; valida vero, in casu quo id ignoranter seu bona fide fuerit factum. Q. Quonam tempore causa necessario exislere debet? r. Quod spectat tempus quo existere debet causa quse ad dispensationis validitatem reputatur necessaria, juxta sententiam quse videtur probabilior, ha3C causa necessa-

Quatuor autem designantur tempora: 1° dum ad su-periorem rescribitur; tuncque necessario existere non debet causa, v. g. pro setate puellfe quse, etsi 24 annos non-dum attigerit, eos tarnen attinget saltern tempore ful-minationis; 2° dum dispensatio a superiore conceditur; atque utrinque probabiliter disputatur utrum causa tunc existere debeat; 5° dum dispensatio fulminatur, i. e. dum officialis vel confessarius earn effective concedit; tuncque causa existere debet; 4° dum oratores dispensatione ulun-tur, i. e. dum matrimonium celebratur; tuncque proba-bilius causa existere non debet, v. g. si proles post ful-minationem morialur.

127. — Pro expediendis dispensalionibus pontificiis, praserlim duplex Romse erectum est tribunal: 1° dataria, generatim pro dispensationibus ex quibus pro oratoribus nullum imminet infamiai periculum ; 2° posnitentiaria, generatim pro dispensationibus ex quibus tale timetur periculum.

Ad strictius determinandum quandonam ad datariam, quandonam vero ad poenitentiariam recurrendum sit, tres sint sequentes regulse generales:

l^a Regula. Recurrendum est ad datariam, si impedi-mentum sit publicum, vel praevideatur futurum publicum; ad poenitentiariam vero, si impedimentum sit occullum nee prcevideatur manifestandum. Sed hsec regula, qua; est ordinarie vera, tamen modificatur duabus regulis se-quentibus:

2^a Regula. Recurrendum est ad datariam pro impedi-menlis qute, licet quidem forto occulta sint, nihilominus

manifestari possunt absque infamia aliisve malis; secus vero, ad poenilentiariam recurrendum est.

Hinc 1°, si agatur de matrimonio conlrahendo, recurrendum est ad datariam, teste Gousset, pro impedimentis consanguinitatis, aflinitatis ex copula licila, cognationis spirilualis, publicse honestatis quse non ex sponsalibus proveniat, voti solemnis, ordinum, clandestinitatis, dispa-ritatis cultus. Sed recurrendum est ad pcenitontiariam pro variis impedimentis criminis, affinitatis ex copula illicita, publicae honestatis ex copula illicita, pro impedimentis prohibentibus occultis voti simplicis castitatis et ingrediendi religionem.

Hinc 2°, si agatur de matrimonio jam conlracio, jure canonico determinatur in quibusnam casibus ad datariam vel ad poenilentiariam recurrendum sit. Sed non necessario requiritur ille recursus romanus, cum, juxta dicta supra N⁰ 125, in hoc casu episcopus jure ordinario dispensare valeat.

o^a Regula. Instar regulse, hodiedum ut plurimum vi-gentis, dici potest quod, cum pauperibus aut fere paupe-ribus, poenitentiaria loco datariae frequenter dispenset in casibus juxta dictas duas regulas datarise competentibus, imo et in publicis impedimentis consanguinitatis vel affinitatis.

Vernm quidem est, quod hucusque non prodierit regula generalis ad determinandum in quibusnam impedimentis publicis dispenset poenitentiaria; et speciatim, pro impedimentis consanguinitatis et affinitatis, praxis ejus pro variis regionibus non est omnino eadem; sed, apud nos jam obtinet, ut in iis dispenset poenitentiaria cum pauperibus aut fere pauperibus qui vel nullam taxam, vel taxam trium scutatorum offerunt, et dispenset dataria cum iis qui ultra tria scutata offerunt.

Nota. Practice, quoad pastores et eonfessarios omnis ovanescit difficultas, siquidem mos invaluerit ut, pro

quibusvis dispensationibus romanis oblinendis, ipsi re currant ad episcopi siü officialem, cujus est scire ad quodnam ex duobus tribunalibus romanis postulata causa sit deferenda.

r. Censetur occultum, juxta Van de Burgt, quamvis notum sit a duabus vel tribus personis in parvulo loco, a quinque vel sex in parva urbe, imo in civitatibus a septem vel octo personis; modo semper absit timor ne fiat publicum. Sed, si in litteris poenitentiarife inveniatur clausula: modo impedimentum sit omnino occullum, puta in impedimento criminis, censetur publicum etiamsi a duabus tantum personis notum sit. Adde quod insuper impedimentum, saltern probabilius, censealur esse publicum, si publicum sit sola ratione criminis, et occultum ratione impedimenti, i. e. quando vulgo ignoratur adesse matrimonii impedimentum; dum e contra censetur esse occultum, si solum crimen, non vero patrantes cogno-scantur.

Si autem impedimentum sit occultum in loco oratorum, et publicum alibi, hjec circumstantia necessario poeni-tentiariae est exprimenda.

r. Si dispensationes sint occulta;, valent tantum pro foro interno seu poenitentise; et ideo in iis, tacitis nominibus sponsorum, apponunlur nomina ficta, v. g. Titius ct Bertha. Si vero dispensationes sint publico:, dat® sive a dataria sive a poenitentiaria, cum exprimantur oratorum nomina, valent pro utroque foro.

r. Etsi recursus ille pateat omnibus, hodie tamen, ait Feye, solet supplicatio non ab ipsis partibus, sed a paroclio vel confessario transmitti; a parocho, si impedimentum

sit publicum ; a confessario, si sit occultum et ex sola confessione notum. Illi tarnen, saltom ordinaric, ut infra N⁰ 129 in Nota dicimus, solent scribere, non ipsi Romam, sed ad episcopura vel olïicialem, cui casum cum omnibus circumstantiis clare exponunt; atque insuper parochus, nisi agalur de impedimento occulto, quandoque partes ipsas remittit ad episcopatum vel vicariatum, pro pleniori examine et negotii expeditione.

128. — q. Pro quibusnam dispemalionibus exigilur taxa seu componenda solvenda ?

r. Exigitur taxa, Romam mittenda, proportionata for-tunte oratorum divilum vel fere pattperum, pro solis dis-pensationibus in consanguinitate aut affmilate ex copula licita.

Itaque, pro hoc duplici impedimento a pauperibus, et pro omnibus aliis impedimentis a fere pauperibus aut a divitibus non exigitur solvenda taxa. Attamen 1° ab eis solvendse sunt expensas pro posta ac pro agente romano qui supplicam Romse pnssentat; qute expensse, apud nos, ad summam circiter lo francorum pertingunt; et 2° ali-quando prsecipitur eleemosyna pauperibus eroganda.

Ex his intelligitur quod, relative ad taxam solvendam, oratores, ratione fortunse, in tres classes dividantur, scilicet in pauperes, in fere pauperes, et in divites. Pauperibus, et plerurnque fere pauperibus conceditur dispensatie dicta in forma pauperum; divitibus autem conceditur dicta in forma ordinaria.

r. 1° Pauperes, juxta responsum datarias, anno 1841 datum episcopo Bouvier, habentur illi, quorum fortuna, deducto a;re alieno et oneribus, in capitali seu in re mobili et immobili, valorem circiter 5,000 francorum non excedit; hi gratis dispensationem obtinent, ut dictum est. 2° Fere pauperes habentur illi, quorum fortuna, deducto

tere alieno et oneribus, in capitali seu in re mobili et immobili non excedit valorem circiter 10,000 francorum. His imponitur taxa qutedam, quce est saltern trium scu-tatorum seu circiter 16 francorum cum dimidio; quse taxa, addita modo dictis expensis necessario faciendis, circiter ad 50 francos pertingit. Insuper imponitur /ere paupe-ribus facienda eleemosyna, scilicet francorum 2 Vs pro singulis millenis ultra 5,000 ad 10,000 francos, i. e. 2 lt;/2 pro 4,000; S francorum pro S,000; etc., 21 */2 P^o 10,000.

Licet fere pauperes dispensationem obtineant ordinarie in forma pauperum, earn tamen quandoque in forma or-dinaria .obtinere possunt, si nempe offerant sat latam componendam. Scilicet, in casu quo offerant 15 scutata seu circiter 81 francos, quamvis petenda sit dispensatio cum formula: Pauperes et miserabilcs existunt, tamen a dataria conceditur in forma ordinaria, si non patratus fuerit incestus; sed, si fuerit patralus, datur in forma pauperum, cum aliqua pcenitentia et injunctione soparationis, ultra componendam oblatam. In casu quo offerantur ultra 13 scutata, raro, et in casu quo offerantur ultra 18 scutata, nunquam imponitur alia pcenitentia aut separatio, eliamsi incestus fuerit commissus.

5° Divües habentur illi qui ultra 10,000 francos pos-sident. Ilorum declaranda est fortuna, juxta quam con-gruens solvanda est taxa.

Nota. 1° Cum valor pecunise minor sit hodie quam olim, summae quae inserviunt ad classificandos pauperes, fere pauperes et divites, facile variare seu ampliari possunt. 2° In evaluatione fortunse, non tantum attendcn-dum est ad capitale, de quo supra, sed etiam aliquo-usque ad id quod indies lucratur orator per officium aut commercium; et non tantum ad id quod possidet in re, sed etiam in spe, v. g. ex certa successione futura. 5° Si dispenset episcopus, v. g. in tcrlio vel quarto gradu consanguinitatis vel affinitatis, sive agat facilitate

ordinaria sive vi indulti aposlolici, levem tantum taxam vel eleemosj^?nam imponere solet.

129. — In libello supplici Rornam raittendo, vitanda est, non tantum ohrcplio seu allegatio caus?e non exi-stentis, de qua supra, N⁰ 126, sed insuper subreptio, i. e. omissio alicujus rei quae, de jure aut stylo curias roma-nse, exprimi debet, cum subreptio dispensationem ple-rumque invalidam reddat.

Q. Ad qucenam capita reduci po:;sunt illa quce, de slylo curice, in supplica publica exprimi debent?

1° Oratorum nomen et cognomen. Uocque probabilius de valore est, excepto si error adsit unius litterse aut syllalxe.

2° Oratorum celas, pro impedimentis tum consanguini-tatis tum affinitatis in primo, vel in primo et secundo, vel in secundo aequali gradu. Insuper pro Belgio, vi quinquennalium prsescribitur, 1° si pro causa allegetur cetas canonica oratricis, libello supplici addendum esse extractum baptismale; 2° pro impedimentis consanguini-tatis aut affinitatis, in libello supplici addendam esse oratorum arborem genealogicam.

5° Oratorum dioecesis vel dioeceses ubi habitant; licet, juxta Gousset, etc., id non sit de valore. Quoque locus oratorum, si petatur dispensatie ob angusliam loei.

4° Species impedimenti; ita ut invalidum sit, si v. g. loco affinitatis, dicalur cognatio.

5° Mulliplicilas impedimentorum incadem specie. Uocque fieri potest, sive in tribus impedimentis criminis, sive in cognatione, sive in affinitate.

Sic 1°, multiplex adest cognatio carnalis, seu consan-guinitas, si oratores per plures vias ad stipitem ascendant; ut v. g. in casu quo forent cognati germani ex duobus 'fratribus et duabus sororibus. En exemplum quod

Iradit Van de Burgt: Orator Bernardus est filius A. Bo-vers et Lucise Aart; oratrix Margaretha est filia B. Bo-vers et Cornelise Aart. In oratore sanguis est faniiliae Bovers et familke Aart; pariter in oratrice, sanguis Bo-vers et sanguis Aart; ergo ejusdem sanguinis participes sea consanguinei sunt turn in stipite Bovers turn in sti-pite Aart; orator bis consanguineus in secundo gradu lineaj collateralis, item oratrix bis in eodem gradu et linea; semel uterque per patrem et semel per matrem.

Sic 2°, multiplex adesse potest cognalio spirilualis. In hac autem exprimendum est, non tantum qualis fuerit hyec cognatio, i. e. an ex baptismo, an ex confirma-tione, an compalernitas, an filiatio (in qua ultima difli-cilius dispensatur); sed eliam quot impedimenta adsint. Atqui varia adsunt, si vir mulieris, et muiier viri pro-lem in baptismo vel confirmatione acceperint; item si vir v. g. unam in baptismo et eamdem vel aliam postea in confirmatione teneat. Non tamen multiplicantur impedimenta, sed una cognalio spiritualis est, si proveniat ex pluribus prolibus eodem modo susceptis, v. g. si quis sit patrinus duarum prolium ejusdem feminaj; quod est tamen exprimendum.

Sic 5°, multiplicitas afftnilalis oriri potest ex duplici capite, scilicet 1° ex copula cum una eademque persona; 2° ex copula cum pluribus personis.

Primus casus, ex copula cum una eademque persona, locum habere potest dupliciter;

Locum habet 1°, quando una pars, v. g. orator, cum eadem persona consanguinea oratricis, puta cum oratricis sorore, habuit copulam prius illicitam et postea licitam seu matrimonialem. Sic, si orator, viduus, cupiens du-cere sororem defunctse suae uxoris, quam uxorem car-naliter cognoverat turn illicite ante matrimonium, turn licite in matrimonio ; duplicem cum oratrice contraxit affinitatem in primo gradu linese collateralis. Attamen,

teste Van de Burgt et Mélanges Théologiques (5^e série, pag. 514), Gregorius XVI, iu gratiam episcoporum Belgii, anno 1842 declaravit, imposterum necessarium non esse ut exprimatur, in casu, affinitas contracta ex copula ante-matrimoniali habita ab oratore vel oratrice cum defun-cto conjuge. Utrum autem hoe decretum, quod novam di-sciplinam introducit in Belgio, extendi possit ad alias regiones, non constat nee hucusque declaralum fuisse novimus.

Locum habet 2°, quando una pars, v. g. orator, copu-lam exercuit cum persona quae cum oratrice habebat du-plicem vel ampliorem consanguinitatem. Sic, in exemplo supra dato de Bernardo cum Margaretha, si supponamus Joannem, alterius familise, cupere jungi cum Lucia, sorore Bernardi, sed bunc oratorem Joannem carnaliter cognovisse Margaretham, per banc copulam contraxit cum oratrice Lucia duplicem affinitatem in secundo gradu lineaj col-lateralis; quum enim Margaretha et Lucia sint dupliciter consanguinese, et quum Joannes, per copulam, quasi identificetur cum Margaretha, dupliciter cum Lucia ef-fectus est affinis.

Secundus casus, ex copula cum pluribus personis, mul-tipliciter locum habere potest, scilicet si una pars, v. g. orator, fornicatus fuerit cum duabus consanguineis, puta duabus sororibus oratricis; vel si cum una oratricis sorore habuerit copulam illicitam, et cum altera oratricis sorore jam defuncta habuerit copulam matrimonialem; vel si utraque pars copulam habuerit cum consanguinea persona alterius partis, ut v. g. in casu quo orator copulam habuerit cum sorore vel nepte oratricis, dum oratrix pariter rem habuit cum fratre vel nepoto vel alia persona consanguinea oratoris.

6° Mulliplicitas impcclimentorum specie divcrsorum, v. g. consanguinitas, et affinitas ex copula licita; tuncque in eadem supplica exponenda sunt. Attamen, si horum

unum sit publicum et aliud occultum, v. g. consangui-nitas, et affinitas ex copula illicila, publicum ad dalariam dirigendum est, et utrumque ad pcenitentiariam, facta mentione dispensationis a dalaria obtentse vel obtinendje; nee refert utrum prius petatur dispensatio in foro interno et deinde in foro exlerno, an contrario ordine fiat. Ratio autem quare in supplica pro foro interno etiam expo-nendum sit impedimentum publicum, est quia, cum in ea non publicentur nomina oratorum, manet occultum eorum peccatum, et judicari potest num dispensari ex-pediat stante duplici vel multiplici illo impedimento.

Unum est impedimentum quod non exprimendum est, quia subintelligitur; scilicet, si declaretur affinitas ex copula licita usque ad quartum gradum, semper adest impedimentum publiese honestatis; et proin, dum dispensatur in affmitate, simul implicite dispensatur in publica ho-nestate. Attamen, si dispensatio petatur in primo vel se-cundo gradu affinitatis, declarandum est utrum ex copula licita, an ex illicita, quia, si ex licita, difficilius dispensatur, tuncque simul adest impedimentum publicse honestatis; non vero declarandum est, si petatur in tertio vel quarto gradu, quia in bis gradibus, affinitas non oritur ex copula illicita, sed ex licita tantum.

7° Gr actus in consanguinitate, in affinitate et in publica honestate; et quidem de valore est si, v. g. loco tertii, dicatur quartus gradus; sed probabilius non vicissim.

Si in gradu inaiquali, etiam propinquior exprimendus est; et quidem de valore si sit primus, non vero si sit tertius, neque probabilius si sit secundus. Sed, extra primum gradum, semper est saltern illicitum, et ideo in casu, petendje forent Htterse perinde valere.

8° Quoad oratorum forlunam, non conceditur dispensatio in [orma pauperum, nisi uterque sit pauper; et veritas confirmari debet per oöicialem. Si sint fere pauperes, de-signanda est fortuna seu taxa quam solvere intendunt. Si

diviles, designanda est fortuna. Sed error, etiam volun-larius, circa slatum fortunse vel paupertatis, juxta Lig., contradicentibus tarnen aliis, non est de valore ; atlamen, si adfuerit fraus notabilis, fraudatum datarise supplendum est.

9° Copula incestuosa, de qua vide De Sexlo Decaloyi Prcecepto, N⁰ 184.. Generatim loquendo, 1° exprimenda est certo ilia copula quse evasit incestuosa ex consan-guinitate vel ex affinitate; el probabilius ilia qua; talis evasit ex cognatione spirituali; 2° sed probabilius non exprimenda est ilia quae talis evasit ex publica honeslate; nee copula qusecumque incestuosa imperfecta, i. e. ha bi la cum penelralione absque seminalione; nee copula quae non formaliler sed tantum materialiter fuerit incestuosa, v. g. quia hujusmodi inceslus circumslanlia ab oraloribus igno-rabalur.

Atlamen, quando copula est exprimenda, atlendendum est ad quinque casus sequentes.

1' Casus. Si habila sil ante pelilionem dispensalionis, non animo facilius dispensalionem ebtinendi, exprimenda est, sive ut causa dispensalionis, sive ut circumslanlia juxla stylum curise de valore exprimenda; sed non ex-ponendum est quolies habila fuerit.

Verum inquirilur quomodo sit exprimenda? Et respou-detur, 1° si sil publica, i. e. ea publicilale de qua supra, N⁰ 127, relative ad impedimenta publica dictum est; vel si sit occulta, el oralores consenliant ut nomimilim cognoscan-tur, exprimenda est in eadem supplica cum impedimenlo publico. 2° Si sit occulta et oratores non consenliant nomina sua cognosci, confessarius ad sacram poenilenliariam transmiltere tenetur secundam supplicam, in qua, ficlis nominibus, pelatur dispensalio super copulam ac super impedimenlum publicum. Dico confessarius, vel etiam ipse pastor si ille, extra confessionem, occullam banc copulam, iliseso sigillo, certo cognoverit. Hic autem nolandum

esl quod, in casu copulee occultte, oratores earn extra confessionem revelare non teneantur. Quare pastor, si su-spicetur vel sciat copulam fuisse habitam, eos desuper vel directe inlerroget, vel, si prsevideatur gravis offen-sio, generalim proponat legem Ecclesiae, et revelationem confessario faciendam esse dicat.

2^S Casus. Si habita sit cum animo facilius dispensatio-nem obtinendi, hoe de valore exprimendum est, non tantum si copula ut unica causa dispensationis allegetur, sed forte etiam, contradicente Lig., si aliae causae suffi-cientes allegentur.

5^S Casus. Si habita sit post petitionem, sed ante con-cessionem romanam vel fulminationem, de valore, in nova supplica exprimenda est.

4^S Casus. Si, prius habita, in supplica fuerit expressa; sed ante dispensationis executionem fuerit iterata, inqui-ritur an sit de novo exprimenda. Et respondetur, distin-guendum esse inter dispensationem datam a pcenitentia-ria et concessam a dataria.

Si a pcenitenliaria, Negative, in duobus casibus: 1° si detur pro foro conscientiae tantum; ;2⁰ si detur pro utro-

absolvendi. Sed, sine hac formula. Affirmative, saltem si iteratio contingat tempore separationis seu interdictionis omnis iractatus, quae injungi soiet.

Si a dataria. Negative, si concedatur in forma ordi-naria. Affmative, si in forma pauperum, saltem si iteratio intra tempus injunctae separationis contingat. Sed, ex N⁰ 128 supra, dicendum videtur Negative si, in forma pauperum non imponatur scparatio ob oblatam magnam componendam, v. g. si ultra lö vel si 18 scutata otfe-rantur.

Sed apud nos omnis evanescit difficultas, quum con-validationem ob iterationem incestus concedere possit officialis.

5^s Casus. Si habita sit post fulminationem, eliam ante-quam oratoribus nolificetur, nihil est faciendum, cum non amplius censealur incestuosa.

10° Si dispensalio petalur pro malrimonio invalide contra-do et jam revalidando, de valore, quatuor sunt exprimenda: 1° utrum ambo vel unus contraxerint bona an mala fide, i. e. sine aut cum nolitia impedimenti; 2° an spe faci-lius dispensationem oblinendi; 5° an matrimonium con-summaverint, idque sine aut cum notitia impedimenti, vel spe facilius dispensationem obtinendi; 4⁰ utrum contraxerint in facie Ecclesia3, an vero clandestine; vel ne-gleclis, sine dispensatione, proclamationibus.

11° Si contraxerint matrimonium civile, id exprimen-dum est in casu quo illud habuerint ut matrimonium legilimum, ex contemptu matrimonii canonici, nam tunc est matrimonium clandestinum. Non vero necessario id exprimendum est, si hoc inierint ex honesto fine, g. ad prol em legitimandam; imo neque, si egerint spe facilius dispensationem obtinendi.

Nota. Dictum est, undecim pracedentia capita exprimenda esse in supplica publica. In supplica autem occulta, ad püenitentiariam dirigenda, omitti debent ora-lorum nomina, setas, parochia, dioecesis, mentio fortune et conditionis.

Quum impedimenta occulta ut plurimum detegantur a confessario in ipsa confessione poenitentis qui matrimonium contrahere intendit, ilium novisse oportet quomodo procedendum sit ut matrimonii validitati prospiciat, quin tamen sigilli secretum confringat.

Hie autem, claritatis gratia, tria distinguimus tempora, prout confessarius impedimentum occultum, parocho non manifestatum, cofnperit vel 1° ante concessionem dispen-

salionis super aliud impedimenlum declarolum, vel 2quot; inlci' hujusmodi dispensationis concessionem et malrimoniurn contrahendum, vel 5° post malrimoniurn jam sed invalide inilum.

Supponamus, sponsum tinico laborare impedimenlo oc-culto, paslori nondum declaralo, v. g. ipsum cum sponsa esse affinem ob copulam illicilam cum sponsse sorore habitam; vel supponamus, eum duclurum esse suam con-sanguineam in secundo gradu lineas collateralis, quacum habuit copulam incesluosam, el eum parocho consangui-nitatem declarasse, circumstantiam vero copulse eelasse; quadruplex confessario suppelit via, nimirum 1° poeni-tentem enixe inducat ad impedimenlum hoe pastori suo declarandum. Quod si ille renuat, 2° confessarius pelat ut sibi liceat per scmelipsum manifestare hoe impedimen-tum parocho, vel sallem episcopo suo /jui pcenilentem personaiiter non novit, ut illi de obtinenda dispensatione curam gerant. Quod si ille pariter renuat, 5° confessarius petat ut sibi iicitum sit impedimenlum sub ficlis nomi-nibus declarare episcopo, prout in dispensationibus fori in tern i locum habet. Si autem ille nee in hoe consentiat, eo quod in supplica publica pro impedimento publico, puta consanguinitate, ad episcopum jam transmissa, expressa fuerint oratorum nomina, ex quo facile contingere posset quod ordinarius volens nolens intelligat utramque, dispen-sationem easdem respicere persona?, ultimum restat medium ,

Scilicet 4° confessarius ipse, absque ulla interventione, dispensationem romanam directe expostulet, scribendo ad saeram pccnitentiariam, seu potius plerumque ad cardinalem Majorem Posnitenliarium. In hac supplica, tacentur vera oratorum nomina, parochia el dioeeesis; exponilur impedimenlum occullum, nee non impedimenlum publicum

vel impedimenta publica super quffi jam pelila aut adhuc petenda esl dispensatio'; allegatur dispensationis oblinendse causa canonica; alque in fine epistolse humiliter petit conféssarius ut dispensatio sibi remitlatur; quapropter locum sui domicilii clare indicare curabit. Exterior au-tem harum litterarum inscriptio esse potest sequens: Eminentissimo ac Reverendissimo Domino Cardinali Ma-jori Poenitentiario, Romai.

Exponilur humiliter N. et N., consanguineos in secundo gradu sequali linese collaleralis (super quo impedimento in alia supplica cura habetur de dispensatione pro foro externo), inter se occultam habuisse copulam incestuosam ex animo (vel: non tamen ex animo) facilius dispensa-tionem obtinendi, et jam desiderare matrimonialiter con-jungi. Quod suum desiderium adimplere nequeunt, nisi impetrata etiam dispensationis gratia super memorata copula cum pravo animo (vel; sine pravo animo) habita.

Quum autem oratrix, trigesimum setatis annum agens, virum paris conditionis non inveniat, et quum inter oratores lanlus existat affectus ut ab invicem absque periculo ulterioris incontinentise separari non possint, humiliter petitur ut dietse dispensationis gratia concedatur, ad me transmiltatur atque a me fulminanda commitlatur.

Hie agitur de casu quo, post obtentam dispensationcm romanam et ante matrimonii celebralionem, confessarius ex sola confessione comperiat, dispensationem certo esse invalidam ob vitium aliquod substantiale, turn quia ira-pedimentum aliquod, sive occultum sive forle publicum, in supplica non fuit declaratum, tum quia essentialis in ea commissa fuit obreptio aut subreptio. In hoc casu, confessarius tenetur, saltern generatim loquendo, pcenitenli aperte declarare, dispensationem esse nullam, et consequenter malrimonium illud esse, sub uno aliove prsetextu, differendum donee obtenta fuerit dispensationis sanatio. Cui dilationi si consentiat poenitens, confessario incurnbit cura allaborandi ut rite obtineatur bsec sanatio.

Quapropter, imprimis recurrat ad Iria priora media qua) modo de primo tempore indicavimus. Quibus deficienlibus, restat ullimum, scilicet immediatus recursus Romam, per novam supplicam a seipso eonficiendam.

Ad quodnam tribunal romanum, datariam scilicet vel pcenitenliariam, dirigenda sit nova hsec supplica, colligi potest ex lis qute diximus supra, tum iV⁸ 125 et 127, uLi agitur de impedimentis occultis et publicis; tum jN⁰ 127 ubi agitur de dataria et pcenitentiaria. Ex his aulem intelligitur, prioris dispensationis vitium et consequenler novam supplicam ut plurimum pertinere ad forum internum, ae proinde illam mittendam esse ad poenilentiariam; aliquando tamen ad forum externum seu datariam, in casu quo agalur de solo impedimento publico quod absque ora-torum infamia, expressis eorum nominibus, sanari possit.

Ut nova hsec supplica rite redigatur, generatim conlinere debet sequential 1quot; in ea repetuntur, in quantum fieri potest, omnia, vel saltern substanlia eorum qua in prima dispensationis supplica fuerunt expressa. Dico in rjaantmn

fieri potest: nam, cx hac repetitione imminere posset vio-lalio sigilli et oralorum diffamalio, adeoque lunc sufficit exprimere prioris substantiam seu impedimenlum cum vilio. 2° Exponitur vilium seu causa cur concessa dispei;-satio vi sua caruerit. 5° Pelitur ut, non obstante vilio vel viliis indicatis, dispensationis gralia concedatur, i. e. pe-tuntur liltera? Perinde valere.

Diximus .confessarium ad hanc declarationem leneri sal-lem generatim loquendo: nam si, omnibus jam paratis ad nuptias breve post tempus celebrandas, matrimonium differri non possit sine scandalo et oblocutione aut gravi famse periculo; et si tunc solum, v. g. in confessione antcnuptiali, hujusmodi impedimentum comperiat confes-sarius, posset, ad vitanda hsec graviora mala, impedimenlum dissimulare atque poenitentem ad absolulionem et matrimonium admiltere, nixus auctorilate sententie quam Lig. vocat practice tutam, el quse docet legem ecclesiasti-cam de lali impedimenlo non obligare; sed in hoe casu lenetur nihilominus supplicam ad pcenilentiariam quan-tocius transmiltere, ut supra, N⁰ 125, dictum est.

Quomodo in hoc casu procedendum sit confessario, tum in ipsa confessione, turn relative ad revalidationcm matrimonii, dicitur infra, N'^s 152 el scqq.

Pro prassenlis materise coronide, jam subjungimus varia de sacramento matrimonii postulata, qua; ab episcopis Belgii, anno 1870, concilio Valicano subjecla fuerunt.

A. Quarti gradus sive fequalis sive insequalis impedi-menla lum consanguinitatis turn affinilatis ortic ex ma-trim on io.

D. Secundi gracilis sive sequalis sive inrequalis linea¹collateralis afBnilatis ex copula illicita, dummodo primus gradus non interveniat.

1. Familias hodiedum ita quandoque dispergi, ul s;c-pius in 4⁰ gradu sese contingant nupturientes, quin vel aliquid de consanguinitate aut affinitate suspicetur. Ilinc nonnunquain fit ut petatur dispensalio in 4° gradu con-traclo jam matrimonio, et quidem bona fide, a pluri-bus annis.

2. In locis exiguis revera quandoque ita omnes familias vel consanguinitate vel affinitate inter se ligari, ut vix fieri possit ibi matrimonia contrahi aliter quain inter personas 4.° saltem gradu junctas.

ö. Quod prsecipuum est, et pro omnibus in hac materia postulatis valet, in regionibus ubi viget matrimo-nium civile, non dari civile v. g. impedimentum 5' vel 4' gradus. Ibi igitur, pro languescentis fidei vitio pro-num est, ut, spreta Dei et Ecclesise lege, plures sub specie matrimonii civilis in turpi concubinatu vivant. Unde postulati ratio.

II.—Statuat concilium, in supplici libello, ad obtinendam dispensationem s. Sedi oblato, non amplius exprimendum esse incestum ab oratoribus coinmissum inter se. Hujus postulati motiva sunt :

1. In hodierno societatis statu saspe odiosum videri, si parochus de similibus inquirat; co vel magis quod, juxta communem auctorum doctrinam, non toneantur ora-tores se infamaro extra confessionem.

(juoti ssepius uno allerove tanlum die nialrimonium pr?e-cedit, nescit ut plurimum quo se verlat confessarius; probe sciens, ox una parte dispensationem obtentam esse invalidam, et ex altera parte deesse tempus quandoque ut obtineatur convalidatio ante matrimonii celebrationem; (pia) forsan differri non poterit, quia v. g. mos est in loco ut eodem die et coram lege civili et coram Ecclesia contrahant, ac omnia parata sunt.

o. Quia, si nunquam extra confessionem de incestu interrogarentur nupturientes, plures ea de re non cogi-tarent co nempe sensu ut de industria non committerent hoc crimen ad facilius obtinendam dispensationem; alii falso non allegarent copulam commissam fuisse, ut fit quandoque.

HI. _ statuat concilium, litteras dispensationis a s. Sede expeditas in posterum non amplius fore invalidas, sive ob reticitum incestum in precibus, aut patratum seu reiteratum post missas preces et ante dispensationis exe-cutionem ; neque ob errorem nominis dioecesis vel no-minis aut cognominis contrahentium, dummodo constet de personarum identitate; neque ob expressionem con-sanguinitatis loco affinitatis seu vice versa, dummodo gradus accurate exprimatur, aut saltern dummodo verus ^radus non sit propinquior quam qui expressus fuit in supplica.

Prima liujus postulati pars est consequens prseceden-tis. Utilitas reliquorum quse inibi petuntur ad pericula animarum avertenda, satis patet.

1Y. — Declaret concilium, validas in posterum fore litteras dispensationis a s. Sede expeditas, licet agentes vel amanuenses romani causis in libello supplici allega-tis alias addant aut substituant, vel causarum circum-stantias suo modo alitor exponant quam exponuntur in

dis rem malrimonialem spectantia, quorum executio com-missa est episcopo ejusve vicario generali aut officiali, sede per mortem bujus episccpi vacante, a vicano capi-tulari executioni dari posse.

VI. — Statuat concilium, vicario capitulari, sede vacante, concessas censeri omnes et singulas facultates peculiares et extraordinarias, quas in re matrimoniali a s. Sede sibi impetraverat episcopus defunctus, dummodo non expira-verit tempus ad quod concessse fuerunt.

A. An non suppetat via qua, saltern pro Ordinariis hoe petentibus, abrogari valeat, qute vocari solet dispensa-tionum taxa seu componenda, in pluribus regionibus nostri sseculi hominibus tam odiosa. Si autem hoc fieri nequeat, saltem adhibere velint Patres medium quo fieret ut, qui pinguem solvunt taxam, non citius obtineant dis-pensationem, quam qui parvam aut nullam solvant: ita enim caderent injuriosa illa in Ecclesiam obloquia qutc nonnunquam occasione similium audiuntur.

B. An in concedendis dispensationibus prsecaveri non possit temporis dispendium, animarum saluti quandoque tam noxium. Tempus v. g. ita deperditur', quando ante dispensationis concessionem exigitur separatio unius vel duorum mensium, quo spatio elapso recurrere possunt oratores, quorum interim maxime interest pro animse suse salute, ut quamprimum jungantur. Idem obtinet quando e dicasteriis romanis respondetur: Negative, vel non afferri vel non expedirc in casibus in quibus sufli-cientes adsunt dispensandi rationes, et in quibus postea equidem fere semper altera vel tertia offertur supplica, ac demum conceditur dispensatio, dum interea temporis plura commissa fuerunt peccata imo nonnunquam in malo statu obilnnatum habont animum oralorcs, qui jam .civiliicr

conlraxerunt, ac forsan vocem paroclii cos ad panilcn-tiam vocantis audire amplius nolunt.

C. An oblineri non possil ab illis qui in curia ro-rnana dispensalionibus concedendis operam dant, ut ma-jorem aliquam babeant rationem rnotivorum quae in sup-plica alleganlur ab Ordinariis, qui pro locorum et rerum adjunclis ulique censendi sunt ut minus aliquatenus in-telligere, quid necne fidelium bono spirituali expediat. Res illustrabitur exemplo. Magna quandoque cum diffi-cultate oblinetur dispensatio in impedimento aOinitalis primi gradus ffiqualis lincse collaleralis orto ex Icgilimo matrimonio. Sunt tarnen regiones, loca el circumstantiae in quibus, ad spirituale cl temporale oralorum bonum, nihil magis quandoque optandum essel, quam ut v. g.

viduus, pr^ffiserl'^{rn si non sit ciives}' ^ducere P^{ossit de}quot; functse uxoris sororem, aut vidua nubere queal fralri de-funcli marili. Dein, nimia in ejusmodi adjunclis dispen-sandi difficultale, juxta thema supra expositum, nonnisi peccalis ansa prsebelur.

D. An sequum non sit ut, deficiente copula carnali inter oratores, et periculo contractus civilis, tamquam mo-tivum impellens ad dispensationem concedendam, admit-talur inslanlia proprii Ordinarii.

Atque hffic dicla sint, neminem carpendi inlentionc, sed animas salvandi et malevolorum obloculiones impe-diendi desiderio.

450. — Dispensaliones romanse, sive a dataria sive a poenitenliaria, hodiedum concedi solentin forma commis-soria, sic dicta, quia facultas dispensandi commitlitur alicui qui, aucloritale aposlolica, et servatis conditionibus in rescripto enunlialis, dispensationem elargiatur. In hoe

igitur casu, Rom?e concedunlur dispensationes tantum iniliatwe seu in adu primo; ab executoribus autcm, definitive seu in ado secundo, htecque executio vocatur ful-minatio.

q. Pro execulione dispensalionis romance in forma com-missona concessce, quisnam committi solet?

r. Distinguendum est inter dispensalionem concessam a dataria, el datam a poenitentiaria.

Si detur a pcemtentiaria, 1° in publicis impedimentis commilti solet episcopus vel ordinarius loci, vel oflicialis. Si dicatur episcopus, ipse delegare non potest, nisi desuper facullalem obtinuerit; si dicatur ordinarius, exequi potest vicarius generalis, etc. 2° In occullis impedimentis, hodie solet commilti confessarius approbaius, ab oratore eli-gendus.

Q. An verificalio precum, qua; in rescriplo romano prcescnbitur, i. e. an informalio de precum veritate, neces-saria est pro valore dispensalionis?

r. Controvertilur. Alii Affirmant, alii Neg ant, alii Dis-tinrjuunt. Singulam harum senlenliarum probabilem dicit Dens; sed sentenliam Neg an tan, quam sequuntur Bouvier, Gousset cum plerisque recenlioribus, probabiliorem dicit Gury. Ex hac opinionum varietate, quoad praxim concludit Dens, banc verificationem faciendam esse regular iter, sive per fulminanlem, sivc per alium, v. g. per parochum. Dico regulariter: nam ad earn non teneretur ille qui moraliter cerlus foret, per priorem informationem, turn adesse ve-ritalem, turn non cessasse justam dispensalionis causam.

Q. Quandonam a Roma prcescribitur separatio oratorum facienda, et in quonam consistit hccc separatio?

r. Si dispensetur a dataria, in forma pauperum, juxta dicta supra, N⁰ 128, semper ant fere semper imponilnr

separatio, si inter ipsos copula fuerit habita vel illius fundata suspicio orta; estque separalio a toro, et etiam ab habitatione si possibile sit.

Si dispensetur a pcenüentiaria, prout hodiedum ab anno 1832 fieri solet pro utroque fore, semper imponitur; atque inteliigitur non tantum separatio a tqro et ab habitatione, sed insuper interdictio ab omni tractu, i. e. ab omni familiari conversatione, quales v. g. sunt visitationes, amica colloquia, etc.

n. Toto tempore determinato a Roma vel ab executorc. Si autem arbitrio executoris relinquatur, ut solet, tempus breve sit oportet, v. g. ad octo, sex, vel adhuc pauciores dies.

q. An hcec separatio, sub poena nullitatis est ab exec ut ore imponenda, vel ab oraloribus observanda?

r. Imponenda est, ante fulminationem, sub poena nullitatis. Observanda est quidem, ita ut earn transgredientes peccent, sed non sub poena nullitatis, nisi novum incestum committant, ut supra, N⁰ 129, dictum est.

151. — Dum a poenitentiaria conceditur dispensatie in impedimento occidto seu pro foro conscientice, quaestio est quomodo agendum sit confessario cui bujus dispensationis executio committitur. Desuper sint quatuor sequential q. Quid agendum est generatim?

R. Confessarius, litteris attente perlectis, tenetur, intra confessionem sacramenlalem , interrogare pcenitentem circa precum veritatem et subsistentiam causarum; dein, im-posita poenitenfia salutari, si jubeatur, pronuntiataque con-sueta formula sacramentalis absolutionis a censuris et peccatis, dispensationem verbotenus concedere, simpiiciler dicens se auctoritate apostolica dispensare super tali impedimento; iisque peractis. tandem rescriptum dilacerare.

q. Quid nltro agendum, si addalur clausula: audita confessione sacramentaü, vel: in aclu confessionis?

r. De valore requiritur confessio, saltern aiicujus pec-cati, quamvis confessio foret sacrilega. Sed, si poenitens sil indispositus, dispensatie cum absolulione differenda est, nisi urgens necessitas suadeat dispensationem accelerare.

q. Quid agendum, si, in casu affinitalis ex copula illicila, addatur clausula: sublata occasione, si qua adhuc existat, amplius cum dicta sorore sponsae peccandi?

r. Intelligitur occasio proxima. Unde, dispensationem dare vel differre licet, cum danda vel differenda absolutione.

Q. Quid agendum, si oratores, conscii impedimenti cl complices peccati, divcrsos habeant confessarios?

r. Prior confessarius, facta dispensatione, litleras clausas poenitenti tradere debet, transmittendas alteri confessario, non quidcm ad dispensandum, sed ad poenitentiam con-gruam imponendam. Si vero compars non fuerit complex, v. g. in affinitate ex culpa sponsi solius, sufficit ut illa de obtenta dispensatione cerlioretur.

Dicimus 1° de officio parochi vel confessarii in casu matrimonii invalidi, 2° de modo matrimonium invalidum convalidandi.

1 ö2. — Quoad officium parochi vel confessarii. Dum pastor vel confessarius certo noverunt, subditi vel poenitentis matrimonium fuisse invalide contractum, vario modo erga ipsos agere tenentur, prout subditus aut poenitens hanc nullitatem cognoscit, vel de ea du-bital, vel eam ignorat.

1° Si inferior hanc nullitatem cerlo cognoscal, alla-borare tenetur superior ut matrimonium quamprimum convalidetur. Sed inlerea, ab omni usu debiti, sub gravi, abstinenduni est; et si compars, nullitatis ignara, pruden-ter instrui non possit, tenetur alter comparti, debituni petenti, meliori quo potest modo uegare, v. g. varios al-legando prsetextus.

2° Si inferior dicat se de hac nullitate dubitare, inqui-ratur ex quo molivo dubitet. Si alleget inotivum verum nullitatis, de hac regulariter instruendus est, et monen-dus ut in casu prtccedenti. Si alleget motivum infunda-tum, videndum est an ex veritatis declaratione immineat vel non immineat periculurn do quo statini in casu se-quenti. Si non immineat, instruendus et monendus est ut in primo casu; si vero immineat, dicatur quod ex allegato molivo infundate dubitet, et quod dubium de-ponere possit.

Vel 1° ilia ignorantia est graviter culpabilis, aut im-pedimentum est publico notum; tuncque instruendus est de obligatione turn abstinendi a debito, tum matrimonium revalidandi.

Vel 2° illa ignorantia non est graviter culpabilis et simul impedimentum est occultum; tuncque pariter videndum est an ex veritatis revelatione immineat vel non immineat grave periculurn. Si non immineat, potest mo-nitio vel statim dari, vel saltern differri donec dispen-satio obtenta fuerii. Si vero immineat periculurn gravium malorum, petatur occulta convalidatio per sanationem in radice; qua forte deficiente, inferior relinquatur in bona fide. Ejusmodi autem gravia mala forent v. g. pericu-lum separationis cum scandalo vel detrimento compartis aut prolium, periculurn ne in concubinatu pergere velint, periculurn ne cum scandalo ad novas convolcat nuptias.

Scd, in omnibus his casibus, practice cautum esl nihil agcre inconsullo cpiscopo.

Simul ac conjux, sive instruclione pastoris vel confes-sarii sive aliunde, noverit matrimonii sui nullitatem, cer-tum est eum teneri matrimonium suum per novum con-tractum revalidare.

Sed jam momentosa exurgit qurestio de modo quo htec revalidatie fieri debeat; speciatim, 1° utrum requiratur renovatio consensus utriusque, an vero sulïiciat unius tantum parlis; 2° utrum renovatio fieri debeat coram paro-cho et testibus, an vero sufficiat privatim; 5° in qui-busdam casibus ubi privatim, qusenam methodus sit practice sequenda.

Qux' ut dilucidentur, dicimus matrimonium ex triplici capite posse esse invalidum; 1° ob defectum consensus, 2° ob defectum form® seu ob clandestinitatem, 5° ob aliud impedimentum dirimens. De singulis agimus in sequentibus.

1° Si defucrit consensus ulriusque parlis, uterque con-sensum renovare tenetur, ut patet. Idem communiter tcnetur pro casu quo dcfectus consensus unius tantum partis jam esset altcri conjugi notus.

2° Si defuerit consensus unius tantum partis, juxta sententiam longe probabiliorem suiïicit renovatio consensus hujus solius; nee requiritur ut renovetur alterius consensus qui, ab initio validus, adhuc moraliter perseverat.

Quidam tarnen non improbabiliter dicunt quod ille, qui ab initio consensit serio, nihilominus consensum requisiiurn non posuerit, cam non voluerit se obligare nisi sub con-ditione quod simüüer se obligaret compars. Inde practice

concludit Gury, juxla Lig., renovandum esse consensum ulriusque, quoad fieri potest; consensum vero unius tantum, si altera pars de matrimonii nullitate, ob graves causas, certior fieri non possit.

5° Usee renovatie fieri non debet coram parocho et testibus, sed sufficit quod fiat privatim, ut constat, ail Gury, ex sententia communi et Ecclesise praxi, ob incoramoda qua3 alias nata essent sequi.

155. — Si 2° ob clandestinilalem fuerit irritum, viden-dum est utrum ambo jam consentiant, an vero unus tantum, contrahere coram parocho et testibus.

i⁰ Si ambo consentiant coram parocho et testibus contrahere, coram eis contrahant, vel publics vel secrelo, pront impedimentum fuerit publicum vel occultum, ad prospi-ciendum scandalo vel sponsorum famcc.

Dico secrelo, scilicet, ob justam causam, dispensatio ab episcopo peti potest in proclamationibus, in tempore antemeridiano et in locosacro; quemadmodum episcopus, ob justam causam, v. g. in gratiam partis bene disposila), ad legitimandam prolem, vel ad tollendum concubinatum, aliquando parocho facultatem concedit sic secrelo jungendi, in casu quo unus renuat confiteri.

2° Si una pars nolit coram parocho et testibus contrahere, neque per procuratorem neque per litteras, et in matrimonio permanere velit, tune petatur vel dispensatio in lege clandestinitatis, vel polius dispensatio in radice, cum dispensatio in lege clandestinitatis raro concedatur.

Nola quoad confessarium. Si confessarius deprehendat, in tribunali confessionis vel extra illud, matrimonium occulle invalidum esse ratione clandestinitatis, et si nuptu-rientes malint contrahere coram ipso, quam coram parocho cui nullitas ignota supponilur, petere potest ab episcopo

facultatem assistendi illis nuptiis cum duobus fidis teslibus, ail Van de Burgt.

Hic non agitur de casu quo matrirnonium sit irritum ob impedimentum in quo Ecclesia non dispensat, cum tunc medium non adsit matrirnonium hoc convalidandi. In hoc ergo casu, conjuges ordinarie sunt separandi, saltern a toro si cohabitare possint ut frater et soror; atlamen, si sint in bona fide, aliquando in ea relinqui possunt.

Agitur ergo tantum de impedimentis in quibus Ecclesia dispensare solet. Porro, si matrimonium ob tale impedimentum fuerit invalide contracfum, ad illud revalidandum petenda est dispensalio ordinaria, et de novo est contra-hendum.

Dico dispensatie ordinaria; duplex autem est dispensatie, scilicet dispensatie in radice et dispensatie ordinaria. Dispensatie in radice, de qua infra, N⁰ 159, est ea qua matrimonium revalidatur absque neve consensu prastito. Cum vero hajc dispensalio nen facile concedatur, ideo diximus petendam esse dispensationera ordinariam, i. e. dispensationem quse concedilur in ordine ad novum consensum a conjugibus prsestandum; qua obtenta, revalidandum est matrimonium.

Sed quoad banc revalidatienem, inquiritur, ut supra diximus, 1° utrum fieri debeal coram parodie et teslibus, an vere sufficiat privatim; -⁰ utrum ab una parte, an vero ab ulraque renovandus sit consensus, el utrum pars ignora impedimenti de hoc sil certieranda; 5° quajnam, in urgenti necessitate, methodus sit sequenda. De his dicimus in tribus quaestionibus sequenlibus.

137. — I³ Quteslie. An hcec revalidalio fieri debet coram parocho el teslibus, in locis legi Tridenlinai subjectis?

urget ratio scandali tollendi vel prsocavcndi; item si li-mendum sit ne fiat publica, i. e., juxla Lig., si plus quam a quatuor vel quinque personis sit nota.

2° Negative, si nullilas nee sit publica, nee tirnendum ne publica fiat. Ratio est, quia lex Tridentina non ccn-setui' hunc casum comprehendere, turn quia per paro-chum et testes, qui priori contractui adfuerunt, satis Ecclesiae constat de matrimonio ad impediendas novas sponsorum nuptias; turn quia ex hac prsesenüa nasci possunt varia incommoda, v. g. scandalum, sponsorum inftimia. Talis quoque est praxis tribunalium romanorum.

158. — 2^a Quacslio. An lquot; requirilur renovcdio consensus ab utraque parle; el 2°, duin ab nlraque parte requirilur, an compars, impedimenli ignora, prius certiorari debet ?

n. Respondendo juxta naluram rei, disputatur; et pro-babilius est, plerumque requiri renovationem ab utraque parte, et partem ignaram non necessario esse certioran-darn. Sed respondendo juxta praxim sacrce pcenilentiariw., quae, utpote in materia sacramentorum seu de valore sa-cramenti, generatim tutioribus sententiis nitilur, utrum-que requirilur, nempe renovalio consensus utriusque, et alterius parlis certioratio, juxla clausulam: altera parte de nullilale prior is consensus cerliorata. Undo,

1° Si non gravia timeantur mala, v. g. inler sponsos pios, modus tunc generalim a parte conscia impedimenli adhibendus, est sequens: comparli impedimentum igno-ranti declarare matrimonii nullitatem, el eam inducere ut de novo contrahant privalim. Sed, in hac declaralione, detegere nullilalis seu impedimenli causam non est r.o-cesse; imo non expedit si sit infamans; sed dicere suf-ficit comparli se non vel non rite consensisse, quod non est mendacium.

gent duo prsBseripta sacrse posnilentiarise, ct tune licilum est consensum coinpartis elicere indirecte, uno e sequen-tibus modis.

Qiiffislio. Qui nam indirccli modi, urgente gravi necessitate, adhiberi possunt ut, meliori modo possibili, pne-cripta sacrw peenitentiarice verificari queant?

I^s Modus. Sponsus comparti non declaret malrimonii nullitalem, sed tantum suspicionem seu dubiurn do ejus valore, et dein sequeulibus v. g. verbis loquatur: « Quaro ego, non attendens prseterila, jam de novo consentio ia malrimonium, te accipio in conjugem; an et tu? » Si aflirmet compars, datur consensus ab ulraque parte, et mens sacrse poenitentiarise circa cerliorationem, in aquava-lenti adimpletur.

2^S Modus. Sponsus, nullam mentionem faciens de cer-titudine vel de dubio quoad matrimonii valorem, com-parlem ignaram disponat ad consentiendum conditionale, v. g. sic: « Ita afficior ut, si non essemus malrimonio juncti, equidem te acciperem, imo Ie accipio; an cl tu?»

5' Modus. Sponsus, blandiendo, novum compartis consensum eliciat, v. g. sic: « Jam magis te amo; ergo de novo contraho; an et lu? » Hic modus, si in duobus prioribus periculum appareat, adhiberi potest; imo, si et in boe tertio adsit periculum, restat modus sequens:

4^S Modus. Conjux, impedimenti conscius, solus renovet consensum interne et externe, v. g. animo conjugali dc-bitum reddendo: nam sic, cum allerius consensu virtua-liter perseverante, et quasi in actu exercito per copularn se manifestante, contractum perficit. Imo, si ambo nulli-fatem ignorent, oblenta dispensationo v. g. per confessa-rium, non improbabile putat Daelman convalcscerc ma-trimonium per consensum sic virtualiter in vita conjugali persevorantem, absque novo elicito consensu.

juges sint in statu gratise quando consensum sic reno-vant, cum probabilissime tunc recipiant matrimonii sa-cramentum. Idem teneatur in casu sanationis matrimonii in radice.

^59, _ Quoad dispensationem seu sanationem matrimonii in radice, sint quatuor sequentia:

r. Est dispensatio in impedimento dirimente juris ec-clesiastici, qua matrimonium, invalide contractum, con-validatur, et conjuges el proles legitimi efficiuntur, absque renovatione consensus, perinde ac si matrimonium ab initio validum fuisset. Sed notari potest quod sanatio in radice solum illas spectet proles, quae stante invalido malrimonio natte sunt, non ergo illas quae ante pro-creatse fuerunt.

Illa sanatio in radice merito ita vocatur. Etenim, consensus partium est veluti fundamentum et radix ipsius matrimonii; eoque sublato, omnis conjugii ratio penitus evanescit. Ast non quivis consensus ad contrahendum matrimonium sufficit, sed necesse prseterea est ut sit le-gitimus, i. e. a personis emissus quae sint jure habiles ad hunc consensum praestandum. Consequenter, inhabili-tas personarum est vitium quod consensum physicum reddit inefficacem ac nullius valoris. Jam vero, quando illa inhabilitas ita tollitur, ut contractus una cum Sacramento exurgat validus, illosque omnes producat elfectus quos produxisset nisi obstitisset illud vitium, babetur dispensatio seu sanatio in radice, i. e. sanatur vitiatus ille consensus.

Dicitur in definitione convalidatur absque renovatione consensus; ita ut consensus, olim emissus, et nunc vir-tualiter perseverans, sublato impedimento quo inefficax erat, efficax reddatur, et matrimonium convalidet, non

tantum in momento quo datur dispensatio, sed insuper, fictione juris, ab ipso momento contractus. (¹)

Ilinc, differt hsec dispensatio extraordinaria a dispen-satione ordinaria, prsecipue in his; t⁰ quod ordinaria effectum suum non habet nisi a tempore quo concedilur seu ex nunc; extraordinaria vero matrimonium convali-dat a tempore matrimonii sen ex tunc, i. e., per lictio-nem juris, ascendendo ad radicem seu originem matrimonii, ponit res in eodem statu ac si impedimentum nunquam extitisset; 2° quod ordinaria impedimentum aufert in ordine ad novum consensum eliciendum; extraordinaria vero, absque consensus renovatione. q. Quinam sunt hujus dispensationis effectus?

r. Ut ex dictis intelligitur, tres sunt effectus sequen-tes: 1° sanatio vitii quo laborabat consensus, qui inefli-cax reddebatur; 2° validitas matrimonii, vi consensus antea eliciti, et nunc, sublato impedimento, operantis suum effectum; 5° legitimitas conjugum et prolium, non tantum ex nunc, sed etiam ex tunc.

r. Id potest Ecclesia, i. e. snmmus Pontifex; non vero episcopus, nisi ad id specialem facultatem a Papa obtinue-rit, quod quandoque accidit.

Sil exemplum sequens, cx ordine pliysico desumptura. Supponamns product duas substantias electricas contrarias [deux couraiUs électriques de noms différents), quae laraen ab invicem sint separata; corpore quodam segregante seu inapermeabili im corps isulanl); dua: iliac substantia; haerebunt suspensee, donee auferatur corpus hoc quod impediebat quomi-nus vires illao electricae in unutn coalescerent. Dua; substantia; representant consensum ab utraque parte emissum, corpus aulem segregans est impedimentum matrimoniale seu id quod obstabat ne uterque consensus in unum coalescerent. Vcrum, per sanationem in radice, tollitur hoc impedimentum, non tantum bic et nunc, sed etiam i)ro momento emissionis seu initi contractus, ita ut illud obstaculum, lictioue juris, min((uam e\-litisse conseatur.

Talem dispensandi poteótalem Ecclesia? competere, pro-balur 1° ex hoc quod, dispensare in radice, ait Gury, nihil aliud sit quam auferre irnpedimentum, non tantum in futurum, sed etiam in prseteritum, seu tollere effectus quos produxit irnpedimentum, ita ut hi effectus coram Ecclesia habeantur quasi nunquam exliterint; atqni, in his nihil est quod potestatem Ecclesiae superet. Probatur 2° ex praxi Ecclesise, sic dispensantis, a sseculo XIV ad hsec usque tempora.

1° Ut conjunctio conjugum habuerit speciem exirinsecam justi matrimonii, i. e. quod servata fuerit lex Tridentina, vel quod, in locis ubi haec lex non viget, contrahentes se sisterint coram ministro acatholico aut coram magistratu civili. Non vero adest species ilia externa, quando conjunctio est evidenter fornicaria, nee quando prsecessit matrimonium solum civile ubi viget lex Tridentina; atque in hoe ultimo casu, Papse, licet quandoque dispensaverint in radice, difficilius tarnen hanc gratiam concedunt.

2° Ut consensus utriusque persever averil. Censetur per-severare, quamdiu cohabitant et de revocatione non constat; sed aliquando in rescripto requiritur ut de conti-nuatione positive constet, quod tunc observandum est.

5° Ut adsit gravissima causa. Sunt autem prsecipue tres causa? sequentes; '1° si una pars ad renovationem consensus adduci non possit; 2quot; si nullilas, uni nota, parti alteri manifestari non possit sine magno incommodo; 5° si urgens adsit ratio ambos de nullitate non monendi.

Dictum est ut adsit gravissima causa. Notandum tarnen est, banc justam causam non requiri de valore dispensalionis, si dispensatie concedatur a Papa; secus vero, ait Gury, si concedatur ab episcopo ex indulto particulari.

Qusedam tradirnus, ex opusculo Mechlinise a Van Hemel edito sul) tilulo: Instihiliones de for mis civilibus malri-monio christiano prcemiltendis, earumque effeclibus el im-pedimentis.

Impedimenta mere civilia, sunt dispositiones legis civilis quse matrimonium civile annuitant aut annullabile reddunt; vel quse illud, licet validum, sub quibusdam pcenis pro-hibent. Ilinc intelligitur, prima esse dirimentia, posteriora vero esse impedientia tantum.

Dicimus 1° de impedimentis impedientibus, 2quot; de im-pedimentis dirimentibus, 5° de quibusdam qusestionibus practicis.

110. — q. Qucenam sunt impedimenta civilia mere pro-hibentia, sen impedientia?

2° Oppositio contra matrimonium officiario civili rite significata; quse oppositio ut fiat rite seu legaliter, requiritur 1° ut instituatur a persona cui juxta leges competit; 2° ut fiat ob causas in lege admissas et secundum for mas prsescriptas. Vide cod. civ. art. 172—179, et art. GG et 176.

1° Qusedam existunt impedimenta juris ecclesiastici, quse tamen a codice civili non admittuntur. Sunt sequentia : 1° conditio serviiis, 2° impotentia, 3° votum, 4° ordo sacer, b⁰ cognatio spiritualis, Gquot; publica honestas orta

ex sponsalibus, 7° raptus, saltern qualis habetur in jure canonico, 8° clandesünilas, 9° cultus disparitas, llinc sequitur, matrimonium in omnibus bis conditionibus civi-liter contractum, civililer baberi ut validum.

2° Inter impedimenta civilia dirimentia, ne unum qui-dem existit quod reddat matrimonium civile pleno jure milium, juxta axioma; Le mariage n'est jamais nul de plein droit; cum hffic nullitas, ut existat, semper a tri-bunalibus sen a judice pronuntiari debeat.

o⁰ Inter impedimenta dirimentia, a jure civili stabilita, alia sunt quse cum similibus impedimentis canonicis ma-jorcm vel minorem analogiam habent; alia vero quag sunt plane nova et codici civili propria, seu de quibus in jure canonico nulla fit mentio.

q. Quccnam sunt hcec impedimenta primi generis, seu quce cum similibus impedimentis canonicis quamdam analogiam habent?

r. Primi generis impedimenta sunt sex sequentia; 1° Error, scilicet substantialis, i. e. error sive personaj physicce, sive personae civilis. Attamen notandum est, actionem nullitatis, ob errorern personae, tantum dari persona? deceptae; el banc personam ab actione sua repelli si, per sex menses post acquisitam erroris notitiam, cum comparte perrexerit cobabitare.

2° Amentia, scilicet perpetua, vel eliam temporanea, in lucidis intervallis, si, sic contrabens, fuerit legaliter interdictus; secus vero non.

o⁰ Defeclus libertatis, i. e. qiuecumque causa, sed prae-cipue vis seu metus, ad quem refertur raptus, quo tol-litur libertas consensus. Jure autem nostro, metus grraui's censetur ille qui natus est movere virum constantem; jure vero romano, ille qui natus est movere virum constan-iissimum; et proin, facilius habetur metus gravis in jure nostro quam in romano.

in masculo ante annum 18 completum; et in feinina ante annum IS completum, ut supra, N⁰ 50, dictum est.

o° Consancjuinilas, af/lnitas el cognalio legalis, dirimens matrimonium inter personas supra suo loco designatas.

G⁰ Lig amen, dirimens matrimonium cum alio, nisi prius illud matrimonium fuerit dissolutum. Atqui dissolvitur, non tantum per mortem compartis, sed etiam, ut in Belgio, per divortium legaliter declaratum. Divortium au-tem obtineri potest ob compartis adulterium; quod adul-terii crimen, obtento divortio, constituit impedimentum saltern impediens matrimonium contrahendum 1° inter compartem culpabilem et personam complicem, 2° inter conjuges divortio separates. Hinc intelligitur, hoe impedimentum maxime differre cum impedimento canonico criminis.

Nota. Attente consideranti palam fit quod, ex his sex impedimentis civilibus, fere nullum sit quod cum simi-libus impedimentis canonicis juxta omnes partes concordet.

Q. Qucenam sunt luec impedimenta secundi generis, sen qua; codici civili sunt propria?

1° Defectus consensus parentum, qui necessarius est ma-sculis ante 23^m, feminis ante 21^m tefatis annum completum; de quo vide supra, N⁰ 31.

2quot; Incompetentia ofjlciarii status civiiis. Requiritur autem 1° ut sit officiarius loci in quo saltem unus ex sponsis suum domicilium habet; 2° ut illud domicilium sit reapsc acquisitum per continuam sex mensium habitationem. Disputatur tamen an matrimonium cum hoc impedimento contractum, annullabile sit necne.

Prsesertim inquiritur quomodo a parocho vcl confessario agendum sit cum parochiano vcl poenilcnte, 1quot; qui in

fiicie Ecclesiae in/re inlendiï, secl sive negleclo niatrinionio civili, sive cum impedimento civili; vel 2' qui in facie Ecclesite jam conlraxil, sed sive neglecto matrimonio civili, sive cum impedimento civili dirimenle. Igitur, q. Quomodo agendum est in primo casu?

r. Si intendal conlrahere quidem coram Ecclesia, viden-dum igitur est utrum contraaere velit neglecto prorsusactu civili, an vero jungi non obstante impedimento civili.

1° Si conlrahere inlendat negleclo prorsus aclu civili, ille ad matrimonium christianum, utique validum, regulariter non est admittendus, nisi prius merit civiliter junclus: 1° quia goneratirn leges civiles id postulant, saltem, ut aiunt, ob bonum publicum, et idcirco poenas intentant in sacerdotem tali matrimonio assistentem; 2° consequenter, quia id postulat bonum conjugum et futurse sobolis, cum inde pendeant omncs effectus civiles, qui sane maximi sunt ponderis; 5° quia id postulat bonum ipsius religionis, cum, secus, conjux nequain posset, ad libitum, compartem deserere et cum nova aliud matrimonium civile inire.

Dixi regulariter: nam dari possunt casus in quibus, ob salutem animse, quis recte jungatur, imo a sacerdote jungendus sit absque actu civili; idque innuit constitu-tio belgica asserens: « Le mariage devra toujours précéder la bénédiction nuptiale, sauf les exceptions a éta-blir par la loi, s'il y a lieu »; quse exceptiones a lege nondum stabilitse fuerunt.

2° Si conlrahere intendat cum impedimento civili, vi-dendum est cujus naturae sit impedimentum. Scilicet, l⁰si sit impedimenturn in quo a jure civili dispensari non solet, ille generatim a tali matrimonio avertendus est; 2° si sit impedimentum in quo dispensari solet, et matrimonium pravideatur futurum faustum, ille adjuvandus est ut dispensationem facilius obtineat.

duin est ulrum id egerit neglecto prorsus aclu civili, an vero cum impedimento civili dirimente.

1° Si conlraxerit neglecto prorsus aclu civili, maxime hortandus est ut, nisi obstet causa quaedam specialis, actum civilem perficiat, idque ob tres rationes modo al-legatas.

2° Si contraxerit cum impedimento civili dirimente, patet hoc matrimonium esse canonice validum, adeoque in facie Ecclesia) dissolvi non posse. Tunc autem examinandum est utrum hoe impedimentum inducat nullitatem perpe-tuam, an vero tantum temporaneam.

Si perpeluam, v. g. si in matrimonio civili omnino defuerit consensus, prudenter curandum ut nemo vel co-gilet vel curet de recursu ad tribunalia habendo, et de postulanda in foro civili matrimonii civilis annullatione.

Si temporaneam, i. e. quando nullitas legaliter purgari potest, vel per ratihabitionem, vel per temporis spatium, ut v. g. per cohabitationem sex mensium in casu violen-tise gravis, caute curandum est ut btec nullitas ab interesse liabentibus non invocetur quamdiu non fuerit legaliter purgata.

Modus quo, mediante copula carnali, natura genera-tionem operatur, profecto res est arcanis plena. Nihilo-minus, prsecipuas desuper investigationes a theologis et prsesertim a recentioribus physiologis institutas, conati sumus colligere bocce appendice; ila ut in eo lector suf-ficientem satisque corripletarn synopsirn bac de re nanci-scatur.

ex traclalu, auctore Josan, medico ac professore Parisiis, sub litulo; Traité pratique des maladies des voies urinai-res; turn ex opere: Traité élémentaire de plujsiolor/ie hu-in aine, auctore Béclard, professore in facultate Parisiensi; turn ex tractatu: De ['ovulation spontanea de l'espèce hu-maine, auctore Le Comte, presbytero, Lovanii 1873, quod opus, ex potioribus ac recentioribus physiologis collectum, nee non a variis professoribus lovaniensibus dijudicatum fuit alque comprobatnm.

Pleraque quae desuper tradimus, vana aut otiosa ne-quaquam videantur: etenim ejusmodi nolione vera indi-get theologite candidatus, ad hoe, ut rectius et clarius intelligat non tantum varias matrimonialis tractationis partes, v. g. quoad matrimonii usum licitum vel illicitum, quoad impedimentum impotentise, etc., sed insuper plu-rima doctrinse puncta binc inde in opere nostro theolo-gico sparsa, et ad praxim in confessionali multum in-servientia.

Duplici articulo 1° tradimus qusedam de generatione in genere, 2° agimus speciatim de generatione humana.

14o. — Generatio, in gonere, est factum quo corpora viventia se reproducunt, seu quo novis individuis sibi similibus existentiam conferunt, sicque speciem suam transmittunt.

Modus iste reproductionis per generationem, ordini tam vegetali quam animali communis est. Etenim,

In ordine vegetali, foecundatio locum babet in ipsa flore expansa, in qua pulvis foecundans seu pollen quem elaborant iloris partes masculse, eniiüitur supra partem fetmneam, in medio floris sitam. Haic autem pars fe-minea, sic foecundata, pereuntibus caeteris partibus, sub-

sisiere pergit, accrescit, atque tandem in fructum, in granum, in germen resolviiur.

1° Animalia ovipara seu volatilia, in quibus ovum fe-mellifi, v. g. gallinae, per copulam spermate maris fcecun-datum ponditur, quodque, post debitam incubationem, animal vivum seu pullum producit.

2° Animalia vivipara, in quibus ovulum femellae, per copulam, spermate maris pariter foecundatur; atque ex hac foecundalione ac conceptione oritur foetus qui, toto gestationis tempore, in sinu materno nutritur, et tandem plene etformatus paritur atque in lucem prodit. Inter vivipara autem animalia, eminent mammifera, quae cum specie humana maximam prsebent analogiam.

Itaque 5° classis suprema, quse omnium animalium mammiferorum species eminenter transcendit, est species humana, in qua simili circiler modo entia concipiuntur et generantur, ut in decursu hujus tractationis facile in-telligetur.

Verum quidem est, quod physiologi ac medici anti-qui, et post ipsos Iheologi, non nisi imperfectas et bine inde erroneas habuerint notiones circa modum quo ad generationem femina concurrit. Sic v. g. existimabant cam, more viri, emittere semen prolificum spermati vi-rili miscendum; illudque semen invenire autumabant in bumore isto qui in parübus feminse genitalibus provo-cantur per copulam aliosve actus libidinosos vebementes; de quo humore, vide De Sexlo Decalogi Prcecepto, N⁰ 186. Hodiedum vero, mediantibus perfectioribus instrumentis opticis, per innumeras investigationes comprobatum est, feminam generationi concurrere, non quidem per semen, quippe quod in ipsa non existit, sed per ministratiqnem ovuli, quod virili eget spermate fcecundari.

compererant, in ovario femineo inveniri multa corpuscula seu parvas capsulas, insequalis amplitudinis; hasque ca-psulas seu vesiculas primus accurate invesligavit Graaf, analomisla hollandus: quare deinceps sub nomine gallico les vésicules de Graaf appellate sunt. Existimabat quidem ille auctor has vesiculas esse ipsa ovula feminea; sed post ipsum, anno 1827, Baer, medicus germanus, primus invenit et probavit quod ovulum femineum, minimum ac microscopicum, in singula capsula contineatur; et quod, in ea involuturn, ex ovario erumpat.

1H. — En jam ideam generalem quam tradit Béclard relative ad varios generationis modes;

Dans les degrés supérieurs de la série animale, les sexes sont également séparés, et concourent, chacun a leur manière, au résultat.

Un grand nombre d'animaux invertébrés (*) sont hermaphrodites; Forgane male et l'organe femelle se trou-vent réunis sur le même individu; et les divers actes de la génération s'accomplissent dans I'intérieur même de l'animal. Ici le mode de reproduction a une grande analogie avec celui des végétaux, qui contiennent dans une même enveloppe florale les organes des deux sexes. Parmi les animaux hermaphrodites, quelques-uns ont néanmoins besoin du concours réciproque de deux in-dividus de la même espèce, pour la fécondation des germes.

(») On appolle animaux vertébrés, oeux qui sont pourvus dc vertèbres ou os qui composent 1'épine dorsale, api)elée cpine vertebrale, tels que l'homme, les qiiadrupèdes, les oiseaux, les grands poissons, elc.; et in-vertebrés, ceux qui sont dépourvus de vertèbres, leis que les coquillagest les vers, les insectes, 1'espOce de poissons appelés molliisques, etc.

generation analogue a celui des végétaux cryplogames (ceux dont la reproduction est cacliée ou peu connue). L'individu n'offre point d'organes de generation. II se reproduit a l'aide de parties qui se détachent de lui, et qui possèdent la propriété de croitre et de se déve-lopper.......

L'hermaphrodisme, c'est-a-dire, la reunion des organes males et des organes femelles sur le même individu, existe done dans les plantes et chez un certain nombre d'ani-maux invertébrés, qui tanlót se fécondent réciproque-menl, et tantöt se fécondent eux-mêmes.

qui parait ici complet extérieurement, n'est qu'apparent et non réel. L'hermaphrodisme réel, caraclérisé par la presence simullartée des tcslicules el des ovaires, n'a point encore été constalé d'une manière positive dans l'espèce humaine: il y a toujours ou predominance du sexe mas-culin, ou prédominance du sexe féminin; et c'est l'exis-tence des testicules ou celle des ovaires qui determine cette prédominance... Les prétendus hermaphrodites de l'espèce humaine ne peuvent se féconder eux-mêmes; ils ne peuvent non plus féconder a la fois la femme et être fécondés par l'homme. lis sont done exclusivement homme ou femme.

Chez tous les animaux pourvus d'organes de généra-tion (que ces organes soient portés par des individus distincts, ou qu'ils se trouvent réunis sur un même individu) , la génération présente ce caractère fondamen-tal, savoir; l'organe femelle produit un ceuf, et l'organe male produit un liquide qui féconde eet ceuf et lui donne le pouvoir de se développer.

Tantót 1c liquide male ne se met en rapport avec l'ceuf que quand eet oeuf a été pondu au dehors par la femelle (poissons, etc.). Tantót le liquide male féconde

l'ceuf avant sa sortie; el celui-ci parcourt ultérieurement les divers périodes de son developpement (oiseaux, etc.). Tanlót enfin l'ceuf, fécondé par le liquide male dans l'in-térieur de la femelle, se fixe, après la fécondation, dans une cavilé ou matrice, dans laquelle il subil les premières phases du developpement, et se délache vivant du corps de la femelle (mammifères, espèce humaine, etc.)-

Quelque différents que soient ces modes de généra-tion, l'essence du phénomène ne cesse pas d'etre le mê-me. D'une part, production d'un ceuf; de l'autre, production d'une liqueur fécondaute: il n'y a de différent que le lieu de la fécondation, el le milieu dans lequel se développe l'oeuf.

L'homme nail done d'un ceuf. Cel ceuf, auquel on donne le nom d'ouw/e, formé dans l'ovaire de la femme, s'en délache a cerlaines époques. Tantót il sort de l'ovaire sans ètre fécondé, se dérobe par sa petitesse a 1'observalion, et disparait par dissolution dans le mucus des parlies génitales. Tantót la liqueur male, secrétée par l'homme, et introduite dans l'inlérieur des organes de la femme, fécondé l'ovule; celui-ci s'arrête alors dans l'utérus, s'y fixe, s'y développe, s'y accroit, et donne nais-sance au nouvel ètre.

Quadruplici paragrapho agimus 1° de modo quo ad generationem concurrunt vir et femina, 2° de natura ma-teriae quae turn a viro turn a femina ministratur, 5° de loco et tempore quo hte materia invicem altingunt, 4° de modo quo ex hoe conlaclu oritur conceptio ac nova crealura individua.

Generalio igilur humana locurn habere non potest nisi per actum copula3 carnalis {la copulation, le co'it, le rapprochement, les rapports sexuels), inter virum et feminam. En jam id quod in hoc exercitio prsestari debet turn a viro turn a femina.

Vir ad gcnerationem simpliciter et unice concurrit, exercendo copulam juxta modum a natura prsescriptum. In copulffi actu, subministrat liquidum foecundationi de-stinatum; huncque in interiora feminse organa transfer!.

Porro, ut hoc munus rile prsestare valeat vir, duplici munitur organo seu membro genitali, qute sunt: ^duplex testiculus (les teslicules), seu duo in unum adh03ren-tes glohi externi, qui eiaborant, conservant atque sub-ministrant liquidum foecundationi destinatum, quod voca-tur sperma, semen (le sperme). — 2° Membrum unicum, pariter ad extra positum, quod inservit ad penetrandum intra vaginam femina;, ibique ejaculandum spermen versus vel intra cavitatem matricis; hocque membrum, nun-cupalum virga (la verge, le pénis), est erectile, ac per sanguinis affluxum distendi notabilemque rigiditatem ac-quirere valet. Virga, in parte sua interiori, insuper com-municat cum vesica (la vessie), sicque ad evacuationem urinse inservit.

Femina ad conceptionem concurrit, subministrando ovu-lum (fovule) semine virili foecundandum. Sed insuper, in ejus sinu efficitur fcecundatio; ipsa foetui concepto asylum prsestat; ipsa proprio et purissimo suo sanguine fcetum

nutrit; eum per novem menses in matrice gestal; ejus partum (ïaccouchemcnt) seu expulsationem ad extra subit; eumque natum lactat.

Quie multiplicia munia ut rite prastare voleat muiier, quinque munitur organis genilalibus, quse sunt: 1° duo ovaria {les ovaires) extra matrieem, versus parlem ma-tricis superiorem sita, unum a dextris et alterum a si-nistris. lila' ovaria quamdam eum tesliculis viri simili-tudinem habent, et ministrant ovulum, a spermate virili foecundandum.—2° Canalis duplex, unus ab ovario dextero, et alter ab ovario sinistro, usque ad matrieem extensus. Isti canales seu tubse, dicli canales fallopiani (oviductes, trompes de Faliope, vel simpliciter les trompes), singulum ovarium cum cavitate matricis communicare faciunt; sicque ovula,per has tubas, ab ovario in matrieem transmeant. — aquot; Matrix seu uterus (la matrice, l'uterus) in media parte ventris sita, habens formam pyrse (d'une poire) vel lagense transversse, i. e. cujus collurn seu ingressus est ad infra et ad extremitatem superiorem vaginae pertingit. Paulo post conceptionem peractam seu foelum conce-ptum, matrix, ceu deinceps commoranti huic foetui futura domus, collum suum firmiter claudit, quod amplius non aperielur nisi ad transilum prolis in partu. — 4.⁰ Vagina (levarjin), i. e. ductus seu largus canalis, qui infra matricis collum incipitet pertingit usque ad feminei corporis aditum exteriorem, dictum vulvam (la vulve). In actu copulse, vagina virili virga perfoditur; et in parlu, est via qua proles in lucein prodit. Vagina, in parte sua interiori et superiori, insuper communicat cum vesica, sicque evacuationi urinse inservit. — 5° Tandem, mamillce, seu ubera (les mamelles, les seins), quse lac, cibum essentia-lem neo-nati, elaborant et prsebent.

Coïtus est solus actus genitalis qui ab hominis volun-tate dependeat: ornnes enim caiteri actus, conceptionem subsequontes, perficiuntur involuntaric et necessario.

Duplex, ut dictum est, ad foccundalionem materia ne-cessario requiritur: 1° sperma a parte viri, 2° ovulum a parte feminae. Igitur :

Sperma seu semen prolificum est quoddam liquidum album, glutinosum, et simile materisc alke quse invenitur in ovo gallinaj, fortem et peculiarem spargens odorem, quod a virili virga emittitur, ordinarie per ejaculationem; non vero guttatim, prout fit in simplici distillatione. Si, medianle microscopio, spermatis gutlulam inspicias, illico reperies, in hoe liquido existere plures parliculas anima-tas, diclas animalcula sper mal ica seu zoospermata (des animalcules spennatirjues, des zoospermes). Similia inve-niuntur animalcula in liquido foecundante omnium ani-malium tali modo generanlium. Humana aulem illa animalcula formam habeat gyrini ranai (du tétard de la cjrenouille), largiora sunt ab extremitate superiori, dein paulatim decrescunt, et in formam caudae finaliter de-sinunt; suntque adeo exigua ut plura centena, in cu-mulum aggregata, latiludinem unius grani arenarii vix superent.

Igitur si, mediante microscopio valido, quod v. g. ob-jecta quingenties amplificet (grossissanl cinq cents fois) inspiciatur guttula seminis mox emissi, videre est hfec animalcula valde celeriler se movere, et in hoe liquido natare more anguillarum (a la manière des anguilles). Sed, elapso cerlo temporis spatio, eorum lentiores fiunt molus, et linaliter extinguitur vila.

Temporis spatium per quod, post eorum egressum e testiculis, vivere possunt zoospermata, pendet turn a vigore viri a quo prodeunt, turn ab ipso loco in quo deponuntur. Etenim, 1° si proveniant a viro sano et robusto, inajorem pollicentur longsevitatem; dum e contra, si a viro debili et languenti, nullum habent vigo-rem, segrotant et brevi moriuntur. Et, in casu quo sperma non contineat nisi zoospermata segrota, vel mortua, vel nulla, iste vir vere sterilis est. 2° Si aeri libero exponantur, eorum motus ad spatium quatuor, sex, octo, imo duodecim borarum prolongari possunt. Si ve-ro, quin babita fuerit foecundatio, penetraverint in ma-tricem, vel in canales fallopenses, vel usque ad ovaria, eorum vita ad spatium longius, scilicet, juxta opinionem communiorem, per unum ad duos dies conservari potest. Ex alia parte, natura variorum liquidorum quibuscum in sinu matris quandoque contactum attrectare possunt, eorum existentiam abbreviare valet.

Ovaria ita vocantur, quia sunt quidam sacculi, conti-nentes ovula feminea. In singulo ovario invenitur certus ovulorum numerus, major vel minor pro personarum varietate; et singulum ovulum latet in levi involucro (la vésicule de Graaf). Appropinquante tempore puberta-tis, seu primse eruptionis menstruse, ovarium, quod buc-usque erat exiguum, notabiliter crescere novamque vi-tam ordiri incipit. Ab hoc tempore, singulo circiter mense, versus tempus fluxus menstrui, unum vel quandoque plura ovula ad maturitatem perveniunt: scilicet, in-volucrum in quo continentur paulatim distendunt, latera (la paroi) ovarii sublevant et tandem disrumpunt. Hoe modo ovulum, ex ovario erumpens, descendit in cana-lem, lentoque passu versus matricem, ut in bac via sua obviurn habere possit animalculum spermaticum a quo

apprehendatur, et, ita foecundalum, in malrice commo-retur; dum e contra, si cum zoospermate non fuerit co-pulatum, post aliquod ab eruptione ejus ex ovario tempus, puta post aliquos dies, fit aridum et perit.

Itaque, in ovario reperiuntur vesiculse de Graaf, quae ex eo periodice erumpunt; et singula ejusmodi vesicula continet ovulum, quod ex ea, brevi post ex ovario egres-sum, pariier erumpit. Verum, ovulum istud femineum, quemadmodum et ova volalilium, duplici constat parte, scilicet 1° materia alba (Jalbumine ou hlanc de I'ceuf); 2° materia flava seu aurei coloris (7e janne de I'oeuf) in medio materise albae sita. Insuper, in medio materias flavse reperitur globulus seu parva vesicula, quae continet certain substantiam glutinosam atque perlucidam, hicquc globulus vesicula germinativa nuncupalur. Tandem, in dicta substantia glutinosa conspicilur parvulus acervus granulosus qui, cum sit minus perlucidus, sub nomine macula; seu maculce germinalivce ven it (la lache yerminalive); hsecque macula constituit nucleum seu germen quod a zoospermate attingi et foecundari eget.

Jam vero, non convenit inter auctores, ulrum acervus ille granulosus seu varia ilia granula, quae ad conceptio-nem utique sunt pernecessaria, ad earn concurrant active, an autem passive tantum, i. e. utrum et ipsa sint viventia more animalculorum in spermate virili, et ita p'rincipium vitse fcetui communicent, an vero tantum sint materia inanimis, passiva, virili zoospermate animanda, et consequenter ad foetui vitam communicandam non ne-cessaria nisi tamquam conditio sine qua non. Interim, quod ad nos spectat, existimamus, physiologos, me-diantibus validissimis microscopiis, hucusque in his gra-nulis nullos reperisse motus aut vitse signa, qu£e tamen in zoospermatibus certo conspiciuntur; et consequenter _salvo meliori, magis nobis arridet dicla prior opinio. Vide infra, Nquot; 158.

Igitur, singulo circiler mensc, qiün habila fuerit copula, unum saltern ovulum malurescil; aliis verbis, evenit species qusedam spontanese ovalionis, i. e. emissionis ovuli non foecundati {la ponlc spontanée d'un lt;xuf). Quum tandem exhaustus est numerus ovulorum in ovariis conten-torum, marcescunt ovaria, cessat deinceps fluxus men-struus et femina fit generationi inepta.

Videamus jam quomodo maluratio ovuli sit vera et pnecipua causa hujus periodica evacuationis feminei sanguinis qui singulo mense e malrice per vaginam et vul-vam deiluit, quteque evacuatio idcirco fluxus menstruus, regulcB (les menslrues, les regies) nuncupatur.

_ On donnc, ait Béclard, le nom de menslrues ou de régies a eet écoulement périodique du sang qui survient chez la femme par l'orifice externe des organes de la génération, depuis le moment oü elle est pubère jusqu'a l'époque oü elle cesse detre féconde.

Locum habet, saltem regulariter, singulo mense (lu-nari, seu post 28 ad 29 dies); sed per accidens, apud alias' feminas, post 2, et apud alias, post 6 hebdoma-das. Varium quoque est temporis spatium quo perdurat ille fluxus menstruus; apud unas, per 2 ad 5 dies; apud alias, quandoque per totam hebdomadam.

Iltec menstrua excretio apud omnes existit feminas, ab anno pubertatis seu nubilitatis feminse; excepto tarnen toto tempore quo femina prtegnat, et ordinarie, quo prolem lactat; excepto etiam casu certorum morborum, in quibus fluxus vel irregulariter evenire vel plane ces-sare potest. Haec autem eruptio periodica locum habet usque ad tempus criticum (I'dge critique), i. e. usque ad tempus quo ovulorum in ovariis comprehensorum numerus, plane aut circiter, exhauriatur, et quo femina fcecundationi et generationi deinceps fiat inhabilis. Tune pro ea expirat vila sexmlis, ut vocant physiologi; ova-

ria enim coutabescunt {s'alropkienl), et quandoque car-tilaginosa el ossea evadunt; tubse fallopianse non raro praecluduntiuquot; {s'oblitèrenl), vel sallem in eo versantur statu, ut nullus seminis ad ovarium aditus pateat; atque stepe occluditur collum uteri, ita ut uterus et vagina jam non libere inter se communicent: qua3 omnia deinceps tce-cundationem plane impediunt.

Tempus primes et ullima; eruptionis menstrure non prsecise idem est quoad om nes feminas. Experientia constat, tempus pubertatis pendere a variis climatibus, a feminarum temperamento ct genere vit;e: sciiicet constat, menstrua esse praecociora in regionibus calidis quam in frigidis, in filiabus debilibus vel lymphaticis vel segni-bus quam in fortibus et vegetibus vel labori valido de-ditis, in filiabus lascivis quam in morigeratis. Apud nos, in Gallia, etc., prima symptomata menstrua manifestan-tur communiter versus annum 14^,n filise (apud mares vero, tempus pubertatis communiter ad annum 1o^m). Tempus vero crüicum seu cessationis regularum, ordina-rie evenit inter annum 40'quot; et 50'quot;; apud unas tarnen multo citius, apud alias vero multo tardius, imo quandoque ad annum GO™. Etiam, regula satis generalis est, quod fe-minse citius menstruatie etiam citius menstrua deper-dant.

löO — Vera menstruorum causa, ait Josan, hucusque manserat occulta. Verum , experientia indubie jam com-pertum est, quod eorum vera causa resideat in ovario, et quod epocha periodica; maturalionis ovuli feminei regular ilcr coincidat cum epocha /luxus menstrui. Id autem probatur modo sequenti:

ld eruitur 1° ex analogia quam habent menstrua cum co quod vocant le rul des animaux.

La menstruation et le rut des animaux, ait Lecomte, sont préciscment le mêmc phénomène, ou plulót tous

deux se rallachent a la même cause. Les ceufs qui se for-ment dans les ovaires des individus femelles, ait Bischoff, sont soumis, même chez les mainmifères et l'homme, a une maturation périodique, tout a fait indépendam-ment de raction de la semence male. A cette époque, que l'on appelle le rut chez les animaux, et ordinaire-ment la menstruation chez la femme, ces oeufs mürs se détachent de l'ovaire et sont expulsés. A ce moment surtout se manifeste chez la femme l'appétence sexuelle. Si des rapports ont lieu, l'oeuf est fécondé par Taction matérielle du sperme. S'ils n'ont pas lieu, l'ceuf ne se détache pas moins de l'ovaire el descend dans l'oviducte, mais la se détruit.

La physiologic moderne a établi d'une manière irré-cusable, ait Mayer, que la menstruation est 1'analogue du rut chez les animaux. Périodiquement des ovules par-viennent a leur maturité, et brisent leur enveloppe pour aller au-devant du liquide fécondant. Cet acte s'accom-pagne d'une exaltation de vitalité dans tout l'appareil gé-nital qui se congestionne et dont la muqueuse laisse suin-ter du sang a travers des ouvertures naturelles ou acci-dentelles des vaisseaux: c'est la la menstruation. II est positif qu'a chaque époque cataménale, des ovules mürs sont évacués spontanément.

Recte igilur addit Velpeau: Un grand fait a été introduit dans la science par M. Négrier. Jusqu'a cet auteur, la menstruation des femmes était restée sans explication plausible, sans cause organique appréciable. II n'en est plus de même aujourd'hui: par des recherches aussi nombreuses que variées, M. Négrier démonlre que le ilux cataménal tient a revolution des ovules, que chaque époque menstruelle coincide avec la maturité ou la chute d'un des ovules engendrés par l'ovaire. La raison phy-siologique du flux périodique se trouve ainsi établie sur des bases fixes et ostensibles.

ld eruitur 2° ex hoc facto, quod, si fenüna qusedam, sive ob vitium naturale, sive post peractam exectionem arte chirurgicali, careat ovariis, pariter plane deficiat vel deinceps cesset fluxus menstruus.

Id 3° explicatur hoe modo : Eo ipso momento quo ovulum seu potius vesicula de Graaf in qua ovulum includitur, ad maturitatem pervenit, et quo consequenter ovarii latera distendit, paulatim sublevat atque finaliter disrumpit ut ex eo prosilire valeat, actio ilia physio-logica in omnia organa genitalia quemdam influxum ex-ercet ac sensationem sexualem imprimit; at speeiatim in lateribus matricis provocat congestionem sanguinearn; hicque sanguis, toto menstruorum tempore, e matricis lateribus, absque tamen laterum tosione, visibili modo, quasi more sudoris, stillatim erumpit per innumeras fissuras microscopicas existentes in membrana mucosa quae per tota interiora matricis latera spargitur. Usee autem eruptio sanguinis qui, in quantitate primum majori et finaliter minori, per matricis latera non quidem fluit sed stillatim ac lento gressu desccndit in matricis collum, in vaginam, ac tandem per vulvam foras expellitur, ht«c, inquam, eruptio fluxum menstruum constituit.

lol. — Etsi voce unanimi jam admittatur, vesiculam ovario exire versus tempus regularum, nondum tarnen apud physiologos plane constat de pryceiso hujusce exitus momento: utrurn scilicet locum habeat ante apparitio-nem regularum, an durante fluxu menstruo, an vero postea, eruptione illa completa. Verum, ex iis qua3 infra dicuntur quoad tempus in quo, post peractam copulam, locum habeat conceptio, concludi posse vide-tur, quod ille exilus, relative ad fluxum menstruum, sit

plus minusve variabilis, ita ut, ob causas hucusque lalentes, fluxum menstruum nunc pracedat, tunc vcro comitelur vel sequatur.

152. — Quamplurimis experimentis recenter faclis plane constat, 1° quod, ad foecundationem in flore ex-pansa, necessario requiratur contactus physicus inter pulverem masculum et partem femineam hujusce floris; 2° quod, ad foecundationem in ordine animali, pariter physicus requiratur contactus inter duas dictas substantias, i. e. inter liquidurn a masculo emissum, seu potius inter animalculum in hoe liquide degens, et ovulum ab ente femineo emittendum vel emissum. Inde licite concluditur et insuper demonstralur, idem in conceptione humana locum habere.

Dictum est supra, 1° quod vir, per copulationem, semen intra cavitatem malricis intorqueat; 2° quod nurnerosa animalcula spermalica, absque occursu cum ovule femineo, in canali fallopensi probabiliter uno alterove die vivere possint; 5° quod, singulo circiter mense, unum ad minus ovulum maturescat in ovario, inde erumpat, oviductum percurrat, atque ibidem serius aut citius are-scat, si in via obviam non habeat animalculum sperma-ticum a quo apprehendatur.

Igitur, quod spectat locum in quo efiicilur ille concursus seu contactus, concludunt physiologi, eum regularilcr contingere in oviducto, quinimo quandoque super ipsum

ovarium et quandoque in ipsa malrice. Exinde aufem duo elementa, in unura conjuncta, i. e. conceplus foetus, in matricem descendit, ibidem commoraturus.

135. — Insuper, quod speclat tempus seu momentum in quo, peracla copula normali, conceptio efticilur, ex hucusque dictis necnon ex sseculorum experienlia atque ex innumeris factis recentioribus deducunt physiologi re-gulam hanc generalem, paucis exceptionibus obnoxiam, scilicet: quod tempus conceptioni babendae aptissimum et fere unicum, sit tempus {luxui mcnstruoplus minusve vicinum, i. e. speciatim, tempus immediate pracedens menstrua; vel intra bunc fluxum; et potius adbuc versus regularum finem; ac potissimum, tempus quod fluxum peractum immediate sequitur, hocque ultimum tempus physiologi communiter extendunt usque ad diem circiter octavum post finem regularum. Ita ut totum temporis intervallum inter hanc epocham generativam et tempus futurarum regularum periodicarum, constituat epocham conceptioni saltem regulariter ineptam.

Dico regulariter; si autem quidam rarissimi citentur casus conceptionis in intermenstruali hacepocha, fatentur physiologi, exceptionalcm hujusmodi conceptionem prove-nire ex eo quod, per circumstantias particulares, ovulum aliquod ad maturitatem perveniat extra regularum tempora.

154. — His quae hucusque diximus quoad fcecunda-tionis tempus, subjungimus tres observationes:

1° Quum conceptio locum habere non possit absque occursu inter ovulum femineum et semen virile, sequitur quod necessario infcecunda evadcre debeat copula, si cxerceatur in isto temporis momento seu in bis circutn-stantiis in quibus impossibilis est ilic occursus, idque

2° Experientia compertum hodie est quod, si ex copula concipiatur, illa conceptio regulariter locum non habeat nisi versus epocham periodicam fluxus menstrui. Dico regulariter; si vero, in casu rarissimo, forte eveniat qusedam conceptio extra hanc epocham, signum foret erupiionem ovuli ex ovario exceptionaliter factam fuisse absque ilia provocatione sanguinis quse singulo mense efficitur, ut supra jam notavimus.

3° Efsi incertum sit, ut N⁰ 151 dictum est, quonam precise momento ex ovario exeat ovulum seu polius vesicula de Graaf, an scilicet id fiat ante, per, vel post apparitionem regularum , nihilominus certum est atque experientia cornprobatum, quod conceptio in his tribus temporis moinentis realiter locum habeat, nimirum sive paulo ante, sive durante hoc fluxu, sive et potissimum diebus subsequentibus. Atqui,

1° Si paulo ante regularum initium facta fuerit conceptio, necessario concludendum est quod ovuli eruptio ex ovario praecesserit apparitionem ipsius fluxus.

2° Si tempore fluxus contingat conceptio, concludendum est quod ovuli eruptio evenerit vel ante regulas, vcl saltem earum tempore.

5° Si autem locum habeat conceptio diebus fluxum subsequentibus, quod ut plurimum contingit, et quidem usque ad diem circiter oclavum post fluxus cessationem, concludendum videtur quod ovuli eruptio acciderit vel post finitas regulas, vel saltem earum tempore; vix tamen ante regularum initium. Quod ultimum ut intelligatur, supponamus ovulum exiisse die ante fluxus apparitionem, et hunc fluxum spatio v. g. 4 dierum perdu-

rasse; ex hoc ovulo, quod dieunt physiologi ultra octo dies post exitum exislere non posse quin arescat, oriri non potest conceptio nisi ad summum die prima vel secunda vel tertia post regulas, non vero ultra, usque ad diem circiter octavam post regulas, si vere fundala sit dicta pliysiologorum opinio.

loo. — Ovum gallinse, antequam intus ad maturitatem pervenerit, et tandem expulsetur foras, per galli copulam foecundari expostulat; deficiente enim hac fcecundatione, illud ovum, etsi optimus cibus humanus, reproductioni tarnen ineptum ac sterile maneret, non obstante gallinge in-cubatione. Verurn, si cum galli zoospermate in contactum venerit ovum, animalculum ei adhserebit et vivere perget; ovum solida sua concha paulalim circumdabitur, et tandem, perfecte maturum, a gallina emittetur. Animalculum autem quod in eo latet, ut plenius evolvi possit, eget quodam gradu caloris, subministrandi per incuba-tionern gallinse, sive per incubationem artificialem. Simul ac incipit hsec incubatio, animalculum a substantia ovi nutritur, successive perficitur et evolvitur, usque ad momentum quo hoc novum individuum, plane efformatum, involucrum suum disrumpat et in lucem prodeat. Sic res se habent in animantibus oviparibus. Pariter quid simile locum habet in classe animantium viviparium, ad quam pertinet species humana. Etenim,

Ovulum femineum, si non fuerit occursu virilis zoo-spermatis foecundatum, post aliquos dies arescit, et sic pro reproductione deperditur, quemadmodum sterile manet ovum gallinse non foecundatum.

Simul ac spermen virile per copulam ejaculatum fuit versus uterum vel intra ejus cavitatem, res verosimililer

se habent modo sequenti: animalcula spermalica interio-ribus uteri lateribns adhserent, et per ea, lento passu ac sponte sua, progrediuntur versus canales fnllopenses, in quibus penetrant et ascendunt quidem usque ad ovaria, ut in bac via sua forte obvium habeant ovulum femineum si quod hocce tempore ovario exeat atque per canaletn descendat. Itaque, animalculurn et ovulum, ad mutuam conjunctionem naturaliter destinata, quasi gaudent vi qua-dam attractiva qua in invicem feruntur, quemadmodum magnes el ferrum se invicem alliciunl, vel quemadmodum du® vires electricre naturse diverss (deux éleclricilés de nom contraire) invicem alliciunt et in unum coalescunt. Eo magis, quod substantia vivens sen aniinalculum, nisi obvium babeat ovulum, quod est ejus primum et ne-cessarium elementum, cerlo perire debeat; et tali modo, ad fatalem interitum destinantur innumera illa zoosper-mata qua3 vel in una copula a viro in feminam immit-luntur. Igilur, animalculurn, quasi unicum existentia) medium ct salutis tabulam in ovulo comperiens, in illud spontanee fertur, illud apprebendit, intra illud penetrat et se collocat quin amplius relaxet. Hoc est momentum foecundationis seu conceptionis, i. e. momentum quo duo elementa coalescunt in unicam et novam substantiam, in embryonem seu corpusculi bumani rudimentum; insuper, saltem juxta sententiam probabiliorem, hocce ipso mo-mento corpusculum illud microscopicum et vivens, donum incomparabile recipit animse rationalis.

Conceptione effecta, foetus ille microscopicus descendere pergit per canalem versus matricem, in qua tandem sistit. Ab eo instanti, vel saltem post quasdam horas, matrix, deinceps fulura embryonis sedes seu domus, collum suum claudit, quasi ac impedire velit ne turbetur inbabitatio quam instituet novus suus hospes. Et revera, durante hac inhabitatione, seu durante graviditatis tempore, ovarium fit iners, et ovula ibidem contcnta desinunt singulo

mense ad maturitatem pertingere; et consequenter ces-sat fluxus menstruus. Et hsec quidem cessatio regularum periodicarum, i. e. quse singulo mense, tempore deter-minato, feminje ilii obvenire deberent, est signum mo-raliter certum et fere unicum quo judicare potest et passim judical muiier se vere concepisse. Insuper, saltern ordi-narie, hsec cessatio perdurat toto tempore quo mater pro-lem lactat.

Ex alia parte, in casu quo, hoc temporis intervallo, femina copulam exerceat, matricis collum, valide occiu-sum, non aperitur ad recipiendum spermen hoc novum; non aperietur nisi, instante partu, ad pnobendum trans-itum eo momento quae foetus foras erumpere tentabit.

lo6. — Elapso a peracta conceptione certo dierurn numero, novus embryo e substantia seu sanguine matris nutriri incipit. En jam modum quo mater et embryo inter se communicant: natura conficit funiculum qui, ab una parte communicat cum ipsa matre, seu cum ilia matris substantia quse post conceptionem successive efformatur in matrice et post parturn expellitur, atque nuncupatur placenta; hicque funiculus, ab altera parte in foetum pene-trat per aperturam quse postea infantis umbilicum con-stituet. Ilic autem funiculus microscopicus et tubulatus ad intra, transfert sanguinem matris ad foetum, qui toto graviditatis tempore inde nutriri debet; hie est funiculus umbilicalis qui, post prolis egressum e sinu materno, statim abscinditur vel post breve tempus sponte abrum-pitur.

Prolis corpus, in utero materno existens, totum cir-cumvolutum est quodam sacculo seu cerla membrana qua3 vocatur petlis secundina. Ilic autem sacculus continet certain quantitatem aquse in qua natat foetus, ideoque vulgo nuncupatur la poche des eaux. Aqua ilia utilitate non caret, siquidem prolem protegat adversus varias compres-

siones quae in sinu matris gravidse frequenter exerccn^ tur ab extra. Instante partu, foetus versus collum uteri descendere incipit, eoque comprimitur ita, ut vi hujus pressionis dirumpatar pellis, atque aquam per vulvam efïluere sinat; id quod vulgo dicitur la rupture de la po-che des eau®, et partum regulariter prsecedit.

Nisi una alterave causa provocet abortura seu foetus expulsionem anticipatam, proles per novem menses in sinu matris commoratur. Inchoante partu, proles in utero versus matricis collum descendit, regulariter prsebendo prius caput. Hocque caput, non secus ac latitudo corporis infantuli, valde magnum et minime proportionatum est cum arctitudine vise seu transitus efficiendi ad extra; sicque magnos conatus impendit ad dilatandum collum uteri et vaginam. Haïc autem pressio et ista quandoque dilaceratio constituunt, relative ad matrem, dolores partus, quorum dolorum major vel minor intensitas a pluri-mis circumstantiis pendet. Tandem proles, ad terminum vitse intra-uterinse, in lucem prodit, atque vitam extra-uterinam ac respirationem aëream per pulmones orditur.

137. — Peu de temps, ait Béclard, après la sortie de l'enfant et la section du cordon, c'est-a-dire, au bout d'un quart-d'heure environ ou d'une heure au plus, le délivre ou placenta devient inutile, et se détache géne-ralement de lui-même, par un travail de separation qui a commencé dès les premiers jours de l'accouchement. Lorsque la sortie des membranes {pellis secundina:) et du placenta se fait trop attendre, le chirurgien intervient, el hate cette sortie par des tractions légères sur la par-tie du cordon restée dans les organes maternels. Cette manoeuvre doit être pratiquée avec de grands ménage-ments, afin de ne point determiner d'hémorrhagie grave ou de renversement de matrice.

ment succède un profond abattement. La niatrice revient sur elle-même et diminue rapidement de volume. Au moment de la séparation du placenta, il s'est écoulé une assez grande quantité de sang: le dêcollement du placenta..... ne se fait pas sans déchirure de vaisseaux.

L'écoulement sanguin continue encore pendant quelques jours, melange de caillots dont l'expulsion ne se fait pas toujours sans douleurs (*). Puis l'écoulement de sang diminue d'abondance; il se transforme d'abord en une mucosité roussatre, et, quand la fièvre de lait est ter-minée (quot;). en un liquide albumineux, ordinairement peu

de dix è quinze jours. L'uterus est alors assez revenu sur lui-même pour ne plus dépasser le pubis. Ce n'est guère qu'au bout de six semaines a deux mois qu'il a repris ses dimensions premières: c'est aussi a ce moment que l'écoulement menstruel se rétablit, a moins qu'il ne se trouve reculé par l'allailement de l'enfant.

138. — Ex hucusque diclis facile concipilur quod, in generationis facto, totaliter sumpto, femina prse viro partes agat quse, tum momento tum duratione, sunt majo-res. Altamen, non plane constat utrum ilia principium vitse foetui vere communicet nee ne. Id dependet a qute-

(*) Fluxus de quo hie agitur, est fluxus ille puerperalis de quo in lihro Levilici, cap. XIII, quo muiier habebalur ut immunda per certum nume-rum dierum, eodem mode ac in fluxu menstruo; Iransaetisque illis diebus, nuncupatis diebus purificationis, reputabatur munda.

(quot;) Vers Ie deuxième ou Ie troisième jour qui suit raccoucbemenf, les seins deviennent durs et douloureux, et il s'élablit en mème teraps un mouvement fébrile plus ou moins intense, auquel on donne le nom de fièvre de lait. Au bout de 2i heures, la lièvre diminue et disparait; la sécrétion du lait est établie; les seins, moins durs, restent volumineux et fournissent Ie lait. Lorsque Ia femme n'allaite point, la sécrélion diminue peu a peu, et elle se supprime entièrement vers ia sixième semaine, époque i laquelle reparait alors Ie llux raenslruel.

stione supra, N° 148, utrum macula germinaliva in ovulo sit substantia activa et vivens nee ne. Alii Affirmant, quia ipsis nee aequum nee probabile videtur quod femina mil-latenus, vel saltern modo simpliciter et mere passive ad transmittendam vitam concurrat. Alii, et forte pro-babilius ob rationem ibidem allegatam, Negant; et ex bac secunda sententia sequeretur quod, in generationis facto, vir partem agat nobiliorem et prsestantiorem, si-quidem ipse, utpote solus ministrans animalculum vivens, sit verum principium vita;: a viro enim exilit vitfe scintilla ovulo communicanda; hocque ovulum, simile faci seu candelse non incensse, vitse flamma animari non po-test nisi per scintillam a viro ei eommunicatam; ila ut dici possit, ovulum ad generationem concurrere, non qui-dem proprie tamquam verum ac primum vitae principium, bene vero tamquam conditionem necessariam seu condi-tionem sine qua non.

Patet quod copula carnalis a viri et fetninse volunlate pendeat. Dein, possibile imo probabile est, quod gra-dus intensitatis et ardoris quo hi hoc munere funguntur,, in actus sequelas quodammodo influat. Certum quoque est parentes, a se genitis prolibus ssepe transmitlere pro-prias suas qualüates morales et physicas, prout sunt in-telligentia vel hebetude, passiones et vitia, corporis tem-peraraentum, sanitatem validam vel debilitate aut hasre-ditariis morbis vitiatam, formas corporales et similitudi-nem physicam, etc.

Sed non minus certum est et experientia compertum quod, si supponamus actum copulationis fieri complete et juxta leges a natura prsescriptas, voluntas humana nihil efficere valeat, nee quoad conceptionem, ut scilicet ilia vere locum habeat vel non, nee quoad ejus con-sectaria. Ilinc certum est;

2° liane voluntalem nullomodo influere in prolis sexum, licet varii antiqui eontrariurn falso erediderint, et hodie-dum vulgus erronee adhue credat;

5° liane volunlatem pariter non influere in conceptio-nis numerum, i. e. volunlatem efiere non posse ut con-cipiatur foitus unicus, vol duplex, vel triplex, imo qua-druplex. Et, de hoe ultimo casu notandum est quod eonceplio duplex aut multiplex a nobis aliquatenus in-telligi possit hoc modo, scilicet: ponamus casum quo peracta fuerit una eademque copula, vol etiam quo intra breve temporis spatium duse ha bitse, fuerint copuite; tune supponere iicet unum ex bis duobus: vel 1° quod duo aut plura ovula duobus aut pluribus animalculis sperma-licis fcecundentur; vel 2quot;, juxta Béclard, quod unum idemque ovulurn duobus aut pluribus zoospermatibus ap-prehendatur. Dico intra breve temporis spatium: etonim transacto, post primam conceplionom, brevi boe intcr-vallo, matrix, ad fovendam embryonis evolutionem, to-tam se componit atque oceludit, ut supra diximus.

Quod vero altinet superfoetationem, bsec hodie a nullo amplius physiológo admitlitur; solo casu rarissimo ex-cepto quo cavitas matricis, mediante disjungente mem-brana (par le moyen d'une cloison charnue), separata sit in duas partes sen cellas distinctas.

4° Tandem, cerium est quod voluntas bumana nullo modo influere valeat in futuras prolis qualilates, turn physicas turn morales.

Quintuplici articulo dicimus 1quot; dc censuranim nalura ct divisione, 2° dc censuranim auclore, öquot; de carum subjecto, 4-⁰ de forma in ferendis censuris prasscripta, ü⁰ de carum absolulione.

r. Censura est poena spirilualis ct medicinalis qua homo haptizatus, delinquens et contumax. quorumdam bonorum spiritualium usu ad tempus privatur, ut a contumacia recedat.

Dico 1° poena, quia supponit culpam. Pcena canonica scu ccclesiastica, in genere sumpta, est justa delicti coerci-tio, ad rei emeudationem, vel ad discipline sacrtc pu-blicse cuslodiam. flaquc Ecclesia, poenas irrogando, du-

plicem intondit finem seu bonurn spiriluale, scilicet bonum ipsius delinquenlis seu ejus emendationem, vel bonum ipsius societatis, seu ut, exemplo pceiue, alios in oüicio suo conlineat.

Poena! qute infliguntur ad solam delinquenlis emendationem, vocantur medicinales; talesque sunt oinnes censura; proprie dietse. Pcense vero qute irroganlur potissimum ad delinquenlis castigalionem et discipline publicse satisfa-clionem et custodiam, niincupantur vindicalivcc, etsi Ecclesia, in his infligendis, non sola ducaliir vindicla, sed simul spe reum corrigendi. Omnis igilur censura proprie dicta est poena medecinalis; et, si quandoque censuru qute-dam feralur in vindictam legis seu per modurn poense vindicative, censura naturam exuit, eslque inflictio qusedam quai naturam pcena3 vindicalivse seu merre pcence induit.

Ilinc intelligitur, 1° quod censura non inlligatur nisi ad tempus; si autem aliter fiat, ordinarie indicium est imponi non censuram sed poenarn vindicativam; Squot; quod censura) non sint irregularitas, depositio vcl degradatio, aut cessalio a divinis, de quibus hie infra.

2° Spirilualis, quia lertur a potestate spirituali, ad spiritualem christianorum utililatem, et quia animas immediate alïicit et obstringit, eas directe ac immediate spoliando bonis spiritualibus; etsi nihiiominus eas indirecte privare possit bonis corporalibus vel temporalibus cum censura connexis, qualia sunt reddilus beneficii alicujus quibus privatur clericus qui fuit a beneficio suspensus.

5° Baptizalus, quia Ecclesia nullam a Christo accepit potestatem in alienos seu infideles.

4° Delinquens, quia nemo subire debet pcenam, nisi admiserit delictum. Interdurn tarnen innocentes per ac-cidens puniuntur cum reis, ut contingit in inlerdicto locali; sed nihiiominus ptena fertur propter contumaciam reorum. Contimax, i. e. qui obedire recusal legi vel mandato superioris ecclcsiaslici.

;)⁰ Quorumdam bonorum spirilucilium. Duplicis aulem generis sunt bona spirilualia in communionc religiosa, ait Scavini, scilicet: 1° ilia quje soli Deo reservantur, et sunt mere interna et personalia, v. g. fides, spes, charitas, rnerila acquisita; atque de his censura non privat, cum ab Ecclesia non dependeant; 2° ilia qua; sunt externa ac visibilia, qua; poleslati ecclesiasticce omnino subsunt, v. g. jurisdictio spiritualis, preces publicte, concessio sepultura; ecclesiaslicre, participatio sacramentorum vcl indulgen-tiarnm, assistentia misste, participatio beneficiorum; porro, de his censura privat, sivc ex toto sive ex parte.

G⁰ Ut a conlumacia rccedal: lalis est enim finis pro-prius et primarius censura;; quo absente, non erit vera censura, sed poena vindicativa.

Ex his intelligitur quomodo censura differat ab aliis pcenis ecclesiasticis qua; olim inter censuras numeraban-tur, jam vero inter eas non amplius computantur; scilicet:

Differt ab irregular Hale, quia irregularitas est tantum im-pedimentum canonicum, ait Gousset, seu inhabilitas, fun-data in indecentia quadam ut ille, qui est gravi dcfcctu vel delicto innodatus, altari ministret; el proin, vel non est poena, vel si sit delicti poena, de se est perpetua. De hac vide tractatum sequentem.

Differt a deposilione vel degradatione, cum hse non sint medicinales, ad tempus, sed vindicativa; et in perpetuum. De his vide infra, N⁰ IG.

Differt a cessalionc a divinis, cum ha;c proprie non sit poena, ait Gousset, et directe cadat in loca, non vero in personas, ut infra, N⁰ 21, dicitur.

r. Juxta recentem Ecclesiaj disciplinam, ait Scavini, omnis censura; species rcvocatur ad excommunicationem, suspensionem et interdiclum.

1° Ratione modi quo censurse slatuuntur, alise dicunlur lata) a jure, et alise lala; ab hornine, pront feruntur por canones aut statula ccclesiastica, sou per legem slabilem ac permanentem; vel e contra, per sententiam aliquam judiciariam, aut mandatum transitorium, sive in unum sive in plures. llfec posterior censura, si afficiat perso-nas determinatas, est parlicularis; si vero feratur generaliter et absque determinatione personarum, est generalis.

Duplex assignatur discrimen inter censuras a jure cl censuras ab homine, nimirum: 1° quum censurte a jure sint lake sub forma legis, sunt perpeture, sicut cietcra; leges omnes, sicque auctori suo supervivunt. Censuras vero ah homine subsistere et perseverare non valent absque auctoris sui auctoritale: simul enim ac obiit vel alias officium suum amisit carum auctor, co ipso cessant omnes censura quas statuit incurrendas; non tarnen cessant illje quas innodati jamjam incurrerunt, cum illse non tolhm-tur nisi per absolutionem. 2° Censura a jure sen a lege respicit futurum, i. e. delictum futurum prascavendum, ideoque recte vocatur prcpservaliva, ut videlicet fidelcs, censurpe timore commoti, prsecaveant a peccatis sub censura vetitis; cum autem respiciat futurum, ergo nullum habet effectum retroactivum seu nullam vim in delicla antea commissa. Talis pariter est, juxta dalam dcfinilio-nem, censura ab homine per vwdum mandali transilorii: proprium enin) est mandate, sicuti legi, dirigere ea qu;e fieri oportet pro futuro. E contra vero, censura ab homine lata per modum sententies, respicit preteritum, i. e. delictum commissum, quod sub judicio cadere potest; ideoque recto vocatur curativa, ut delinquens, medianle censura, ad mentem redcat et sanetur a vulnere pcccati.

Itaque censura lata a jure respicit futurum; censura vero ab homino respicit vel prretcrilum vel futurum.

Ratione modi quo censure incurrunlur, prteserlim a jure, aliss sunt sententice lake, et aheg sentential fe-rendce.

Sentenlice latce sunt censurae qute ipso facto incurrun-tur criminis perpetratione vel mandali ecclesiastici trans-gressione, quin requiratur sentenlia condeninatoria. Atta-men, cum de ipso facto sen crimine debeat constare, ordinarie sallem requiritur, pro forc externo, sententia criminis declaratoria.

Sentenlice ferendee sunt censurss quse incurruntur, non statim a peccato commisso, sed tantum accedente su-perioris seu judicis sententia condemnatoria. Quare, hu-jusmodi censura potius minitat quam affligit transgresso-rem.

5° Ratione ahsolulionis, aliie sunt reservatce vel non reservalcp., prout superior earum absolutionem sibi re-servavit, vel ordinariis rninistris ab his absolvere permisit. Reservatse autem sunt, alios Tapse, alise episcopis. Censura) ab homine, semper reservantur, nisi per sententiam ge-neralem latte sint.

q. Quainam, condiliones requininlur ut censura sil justa? iï. Ut censura sit valida et licita, requiritur 1° ut fe-ratur ab habente potestatem, et servato ordine juris saltern substantiali; defectu autem ordinis accidental is juris, est valida sed illicita; 2° ut feratur in subditum, et ob oausarn jure determinatam, et sufficienter probatam; de quibus in decursu dicemus.

q. An censura injusta producit cff'ectus suos? u. 1° Si censura injusta sit valida, effectus producit in utroque foro.

2quot; Si censura injusta sit invalid a, distinguendum est an hcec invaliditas sit publice nota vel non. Itaque, 1° si invaliditas sit publice nola, censura nullos eirectus pro-

dacit in utroque foro. Si non sit publico nota invalidi-tas, censura nullos effectus producit in foro interno; bene vero in foro externo. Quare, talis subditus censuram publice servare tenetur, non vi censurse quse nulla est, sed ex lege naturali, quai dictat, turn reverentiam potestati ecclesiasticse esse exhibendatn turn scandalurn esse vitan-dum; sed earn servare non tenetur occulte, i. c. coram illis quibus nota est invaliditas.

r. Ecclesiam hac gaudere potestate, probatur, ^Scri-ptura: Si Ecclesmm non audierit, sit tibi sicut ethnicm el publicanus; et exemplo s. Pauli, tradentis satanse in-cestuosum corinthium in in Ier Hum carnis, ut spiritus sal-vus fiat; 2° Ecclesia; praxi et variis conciliis; o⁰ratione: nam Ecclesia, societas perfecta, jus habet subditos pri-vandi bonis communibus, non in destructionem, sed in bonum turn individui, ad coercendam ejus contumaciam ut spiritus salvus fiat, turn fidelium, ne modicum ferrnen-turn lolam massam corrumpat.

n. Quibusnam superioribus eeclesiasticis jure ordinario compel it luce facid tas ?

r. liane in Ecclesia potestatem habet jure ordinario, omnis et solus superior ecclesiasticus habens jurisdictio-nem in foro externo et contentioso. Tales autem sunt '1° Papa et concilia; 2° archiepiscopi, respectu suffraga-neorum, in casu visitationis vel appellationis; episcopi, vel vicarii generales, vel capitulum sede vacante, vel concilia provinciaiia in suis provinciis; 4° varü superiores locales ordinum religiosorum, pro subdilis.

liane potestatem exercenl valide, elsi illicite, episcopi liserelici, excommmiicali, suspensi, eliam notorii, quia Ecclesia, ob bonum publicum, cis adhuc jurisdictionis usum conccdil. Secus vero, si sint excommunicali vi-tandi, curn hi omni jurisdiclione ecclesiastica priventur.

r. liane potestatem ex delegatione habere possunt omnes et soli clerici quibus linec concessa fuit a superiore ju-risdictionem ordinariam habente. Ilaccque potestas dele-gata eessat morte delegantis, nisi causa a delegato jam fuerit inecepta saltern per citationem.

r. liane potestatem jure ordinario amplius non habent parochi quoad parochianos. lianc autem, nequidem ex delegatione, habent laïci, vel mulieres. Unde, abbalisste monialium nequeunt propria auctoritate censuras ferre, sed tantum decretum obtinere possunt quo, sub poena censurse, mandata sua servari debeant.

4.. — Q. Quid intelligitur per censurarum subjectum? r. Censurarum subjectum sunt illi in quos censuraj feruntur.

r. Juxla censurte definitionem, N⁰ 1 traditam, censura feriri potest homo baptizatus, delinquens et contumax. Ut autem per paries et accuratius determinetur censuras subjectum, dicimus quod censurre subjectum capax, sit homo viator, baptizatus, ralionis seu doli capax, delinquens et contumax, ac ferenti subditus.

üico 1° homo. Unde anathema quod legitur quandoque latum in • creaturas irrationabiles, v. g. in plantas aut animalia noccntia, non censuram sed merain execralio-nem significat.

Dico 2° viator, quia mortui subtract! sunt jurisdictioni ecclesiastical Quando igitiir leguntur aliqui post obitum anathemate seu excommunicalione percussi, illud accipi debet de publica declaratione excommunicationis cui reus, dum viveret, fuerat irretitus; vel de abominatione et execratione quo dignus est, eodem medo quo anathema dicitur erroribus.

Dico 4° ralionis seu doli capax, quia, incapax rationis seu doli, co ipso incapax est culpEe et poe me. Quod au-tem spectat impuberes doli capaces, etsi censuris sen-tenlise lata3 absolute ligari possint, doctrina practice tuta tenet quod, ex Ecclesiae benignitate, eas non incurrant nisi expressa de ipsis mentio fiat. Expressus autem in jure duplex tantum casus invenilur, scilicet si clausuram monialium ingrediantur, vel si percusserint clericum.

Dico b° delinquens, sensu quo supra, Nquot; 1, relatum est. Quantum autem requiratur peccatum, determinamus N⁰ se-quenti.

Dico 6° conlumax, ut supra, N⁰ I: quia pracipuus ccnsurse finis est frangere subditorum pertinaciam.

Porro, non adest coutumacia in duobus casibus sequen-tibus: 1° in peccato mere prseterito absque respectu ad futurum. Censura non est poena vindicativa pro peccato mere commisso, scd est poena medicinalis ad prseca-venda peccata fulura; el idcirco, ad constituendam con-tumaciam censura plectcndam, generatim requiritur ut reus post superioris vel legis monitionem delinquat. Quod si quandoque ob peccatum mere preteritum infligatur susponsio vel interdictum (non vcro excommunicatio), in-

fligilur per modiun non censurse sed poenje vindicalivfle; 2° in peccato fuluro quod committalur ex sufficienti igno-rantia, melu gravi vel alia causa excusanle, de quibus infra, N⁰ G.

Dico 7° subdilus ferenli censuram: c[ma. censurte infiiclio est actus jurisdictionis, quse non nisi in subditos exer-ceri potest. Sunt tarnen ceiii subdili qui ab incurrendis quibusdam censuris eximuntur; et insuper inquirendum est de subditis absentibus, et de extraneis praesentibus: de qua duplici classe sit N^s sequens.

S. — n. Quinam prcccipui subdili a certis censuris, ra-tione privilcgn vel exernplionis, eximuntur.

ii. 1° Ratione privilegii, reges et reginse, eorumque iilii et filiiB, licet in spiritualibus subjiciantur episcopis, li-gari nequeunt censuris qute infligerentur a superioribus summo Pontifice inferioribus. Similiter, in censuris gene-ralibus suspension is et interdicti a summo Pontifice latis, non comprehenduntur cardinales et episcopi, nisi expri-mantur sen de iis expressa mentio fiat. An idem dicendum sit de excommunicatione, non constat, sed communiter Nerjatur.

2^U Piatione exernplionis, regulares exempti non ligantur censuris episcoporum, si illse ferantur in causis in quibus a jurisdictione episcopali vere exempti sunt. Secus vero in causis ita non exemptis; et sic, confessarii regulares, delinquentes in excipiendis confessionibus, episcopalibus censuris ac aliis pcenis subjacent.

Q. An subdilus absens, seu exlra dicecesim .mam exi-slens, subjacel pcenis ac censuris lal is ab episcopo propria) dicecesis ?

r. Cum De Brabandere, distinguendurn est utrum crimen commiserit vel commisisse censeatur in territorio pro-prio, an aatem in alieno.

citatio tarnen fieri debet in territorio proprio. Sic v. g. episcopus suspendere potest parochurn, delicto commisso aufngientem ; item canonicum non residentem : quia, fictio-ne juris, censefur quis peccare eo in loco in quo non facit id quod facere ibidem debet.

2° Si in (///eno, subdistinguo: vel agitur de lege seu statulo communi, et tune Negandum est, quia statutum sive lex afficit solum territorium; vel agitur de prsece-pto parliculari seu personali, et tune communius et pro-babilius Affirmant theologi et canonistae, quia prsceptum vel sententia immediate personas afficit, easque sequitur quocumque ierint.

Nota. Superior regularis, tam per statutum quam per praceptum, potest pcenis pleetere subditum suum ubi-cumque delinquentem: quia ejus jurisdictio est ornniiio personalis, nee territorio aliquo circumscribitur.

Q. An ille qui in diceccsi quadam est extraneus, incur-rit pamas ac censuras jure dicecesano latas, si ibidem de-linquat?

Prcenota. In quaistione non agitur de illis qui in dicta dioecesi jam acquisiverunt domicilium vel quasi-domici-lium, siquidem illi, relate ad episcopum loei, sint non extranei sed vere subditi. Inquiritur itaque de veris extra-neis, i. e. de peregrinis et de vagis.

ii. Quum peregrini proprie dicti sint illi qui acciden-taliter versantur in loco ubi nondum acquisiverunt domicilium aut quasi-domicilium, et quum hi peregrini, item et vagi, probabilius non teneantur generatim legibus lo-calibus hujus loei, ut De Legibus, Nquot; 18, dicitur, ita, juxta sententiam quam Lig. dicil probabiliorem, nee te-nentur pcenis nee censuris ab hujus loei episcopo latis. Dico generatim: nam si delictum quod ibi commiserunt, prohibitum sit non tantum lege episcopali, sed si mul jure communi, tunc censentur esse hujus episcopi subditi, tuin ratione delicti, sicque sorliuntur forum loci in quo deli-

quenint, turn ralionc scandali, contractus, boni publici, seu legum ad incoliimitalem loci, spectanlium.

Itaque hujusmodi delinquenlcs, etsi non subjaceant bujus episcopi potestati legislative, nihilominus, propter delictum in hoc territorio commissum, subsunt bujus episcopi potestati judiciarise et coercitivje. Quapropter, si ante discessum ex hoc loco fuerint ab episcopo citati, possunt ab eo plecti pcenis ac censuris; secus vero post discessum, si antea non fuerint citati.

G. — Dictum est, N⁰ 4°, in 5°, quod ad censuram in-currendam requiratur delictum. Uic jam inquirimus, quale esse debeat delictum, el qutenam causa: ab boc delicto vel ab incurrenda censura excusent.

q. Quantum vel quale esse debet peccatum, id censura in reum valide ferri possit?

r. Requiritur ut ille admiserit peccatum bis quatuor conditionibus veslitum, scilicet; peccatum

1° Mortale, saltem pro censuris totalibus; nam pro par-tialibus, i. e. pro excornmunicatione minori, vel pro sus-pensione aut interdicto in materia levi vel brevis temporis, sufficere potest peccatum veniale. Quidquid autem cxcusat a mortali, excusat a censura totali.

5° In sua specie consummatum; nisi superior contra-rium exprimat, ut exprimit v. g. pro cooperantibus ad duellum vel ad homicidium, qui, etiam effectu non seculo, excommunicalioni subjacent.

4° Conjunctum cum contumacia contra legem vel prse-ceptum, ut Nquot; 4°, in 0°, dictum est.

Pnenota. Ilic non inquirilur do causis eximentibus, sou potius de certis personis qua), ratione privilegii vel exem-

plioiiis, a quibusclam censuris eximunlur, de quibus supra, N⁰ o; scd agilur do causis mpedientibus, i. e. dc illis qua} aliquem subditum, et c^teroquin pcenso ac censurse subjectum, ab hujus incursionc liberant. Igitur, r. Cum omnis censura, utpote poena, culpam suppo-nat, quidquid excusat a culpa, eo ipso excusat a censura. Quinque aulem sequentes assignanlur causce a censura incurrenda excusantes :

iquot; Ignoranlia, sive fucti, sivo juris, sive censura), fa-ciens ut non adsit contumacia: i. e. ignoranlia 1° si sit invindbilis, 2° si sit vincibilis sed leviler culpabilis.

Quod autern special ignorantiam vincibilem graviter culpabilem, dispulatur an ilia sequiparanda sit ignoranlia) crassse. Qui Neg ant, dicunt dari posse ignorantiam graviter culpabilem, quin dicenda sit crassa; el consequenter do-cent earn excusare a censura, licet non excuset a peccato. Alii A/prmant: quia h»c ignoranlia non impedit quominus aliquis sit conlumax contra legem, quarn culpabiliter igno-rat; porro ignoranlia crassa non excusat a censura, nisi in casu quo lex, pro censura incurrenda, exigat scien-tiam formalem, per verba: si quis feceril scienter, con-sullo; qui prcesumpserit, et similia. — Nunquam vcro excusat si sit affectata, quia hsec verse scientice sequiparalur.

2° Mclus gravis, dum res est tantum jure ecclesiaslico prohibila. Si vero agatur de principiis juris nalurse, a quibus adimplendis metus gravis excusare nequit, dispulatur. Scd probabilius cum Lig. tcnetur, in hoc casu excusare, quia tunc deest contumacia in Ecclesiam, Sic v. g. christiani, contra status pontificios, ex mortis mctu, in bello injusto pralinntes, non subjacent cxcommunicationi, ait Lig.

ö⁰ impolentia, sive physica sive moralis, faciendi id quod sub censura jubetur.

^ Condiiio censuram suspendit usque ad conditionis implelionem; irno, si ante condilionis implelioncm le-

gilinia fiat appellatio, suspenditur censura; secus vero, teste Bouvier, si fiat post purificationem conditionis, quia censuram jam existentem non aufert appellalio.

öquot; Censuram suspendit consensus illius in cujus favo-rem censura lata fuit.

r. Affirmative, in duplici casu: 1° si dubitet an a censura fuerit absolutus; 2° si dubitet de potestate supe-rioris; vel de sufficientia caus® quam superior, censuram forens, ut sufficientem judicavit: quia, in tali du-bio, prasumptio stat pro superiore.

Negative vero, in dubio utrum censuram incurrerit; sive sit dubium facli circa crimen, v. g. an percussio clerici fuerit satis injuriosa; sive sit dubium juris circa sententiam, v. g. an censura sit sententice lata) vel fe-rendffi; an conditio, apposita in sententia, fuerit impleta vel non.

r. Affirmative: nihil enim obstat quotninus quis, tum propter delicta specie diversa, tum propter delictum ejus-dem speciei repetitum, pluribus simul vinculis obstiin-qatur. Sic v. g. clericus suspensus vel interdictus, in pluribus casibus ac facile excommunicationem incurrere potest.

7. — Quum censura inflictionem prsecedere debeat saltem aliqualis monitio, et quum banc inflictionem quan-doque subsequatur denuntiatio, oportet de utraque bic, cum De Brabandere, qusedam subjungere.

ad contumaciam requiraliir prsevia correplio, idco secundum canones prajecdere debet monilio.

u. Monilio est intimatio legitima a superiore facta subdi-to, ut a delicto patrato resipiscat, et debitam satisfactionern prajstef Ecclesia?.

Duplex distinguitur monilio: alia, qute vocatur solemnis, continetur in promulgatione ipsius legis praecipientis vel prohibentis sub censura; alia, qute dicitur canonica, fit a judice, juxta canonum prsescripta.

Verum, juxta canones, dnplici mode fieri potest monitio canonica: vei tribus vicibus sou trina monitione, modo inter singulam intercedat spatium duorum dierum; vel una monitione pro tribus, exprimendo quod sit perem-ptoi ici, et tribus cequivalens, mode inter illarn et censursö pronuntiationem intercedat spatium sex dierum, nisi fa-cti necessitas aliter suaserit.

r. Negative. Ad determinandum quandonam requiratur, distinguere oportet inter delicta futura et delictum prte' teritum.

1° Relative ad delicta futura, videndum est utrum censura sit sententise latte, an vero sentential ferendte.

Si sit sententicG Uitcp, sivc a jure, sive ab bomine per sententiam generalem, non requiritur monitio canonica. Ratio est, quia jam adest monitio solemnis facta per ipsam legem: siquidem lex vel prreceptum, a subditis jam co-gnitum, eos censeatur continuo nionere de sua obli^a-tione et de poena a transgressoribus incurrenda. Attamen, priusquam feratur sententia declaratoria, pramitti debet saltem rei citatio, i. c. quod coram judice citandus sit reus ut se defendere valeat, modo ejus delictum et contumacia non sint notoria.

Si sit senten tire ferendce, multi, ob paritatem rationis, eodem modo ac supra resolvunt ; scilicet non requiri

monitionem, bene vero citationem anlequam declaretiu-seu denunlielur quod reus sit censura ligatus. Sed verior, ail De Brabander, est sentenlia Ballorini, quaR censet monitionem canonicam necessariam esse.

2° Relative ad delictum preteritum, i. e. anlequam censura prim urn intligatur per senlenliam ab homine pro peccato commisso, certo requirilur monitio canonica. Ratio est, quod non sit conlumax, qui antea non fuit admo-nilus de prcecepto el de poena annexa. Secus tamen forel, ut patel, si quando suspensio vel inlerdictum infligantur non per moclnm censurse sed por modum pcense vindi-cativae.

r. Superior qui monitionem canonicam, seu secundum canones faciendarn, absque causa urgentissima ante cen-sune infliclioncm facere negligit, graviler quidem peccat; sed nihilominus communiler censent auclores, censuram banc esse validam, si scilicet saltem aliqualis facta fuerit monitio, etsi canonum prtescriplo non plane conformis.

r. Est juridica el publica declaralio censurse, qua quis est ligalus, sive a jure sive ab homine.

r. In casu quo locum habeat denuntiatio, fieri debet a judice vel a depulalo ab ipso, si agalur do censura lata ab homine vel a statuto dioecesano; el ab episcopo loci in quo reus in censuram incidit, si agalur de censura inflicla a jure communi.

r. « Quoad modum, usu moderno, ait Lefebvre apud Do Brabandere, denuntiatio lit in missa solemni paro-

cilia? persona} delinquenlis, vol loci in quo commissum osl crimen, et sententia in valvis ecclesiie affigitur; ct, si fuerit excomrnunicatio, nomen excornmunicali simul cum ex-communicationis causa transmitlitur ad loca vicina, ut illi ecclesiaslicus aditus ubique denegetur. Tunc excom-municalus est vitandus ab omnibus ad qu5s pervenit de-

absolutio in locis vicinis denuntiari, ut amplius non vi-tetur, et ei pateat aditus ad ecclesiam. »

r. Finis ab Ecclesia intentus est, ut criminosus ma-jori confusione adigatur ad rcsipiscentiam; et, si sit cx-communicatus, ut a cteloris viletur. Sed bene nolandum est quod, ut excornmunicatus vere sit vilandus, non suf-ficiat quod denuntiatio fuerit publico, sed insuper requira-lur facta denuntiatio nominatm, i. e. exprcsso ipso excom-municati nomine, vel etiam, contradicentibus tamen aliis, juxta sententiam do qua infra, I\'⁰ 10, exprcssa ejus qualitate qu£e ipsi soli conveniro possil.

Attamen fatendum est, quod in plerisque bodic rcgio-nibus vix unquam ad denuntiationem modo deterrninatam deveniatur.

r. Censura cessal per solam absolulioncm a judicc sou supcriore legitimo imperlilam.

Unde, non cessat per quatuor causas scquentes: 1quot; per delinquentis mortem, saltern non cessat quoad onmern modum; 2° per delinquenlis emendationem: nam, licet requiratur contumacia ad censuram in fieri, non tamcn ad censuram in conservari; undo, talis oxcommunicatu':

licet per contrilionem pcrfectam justificetur, excommuni-catus remanet; 5° per superioris mortem, neque per ejus dispensationem, cum in hac materia dispensatio non ad-mittatur; 4° per temporis lapsum: nam, si quando sus-pensio vel interdictum infligantur ad tempus, rationem habent poenne'vindicativee potius quam censurse. q. Quamam censurce repulantur reservattc?

r. Rescrmlcs censentur 1° censurse quse feruntur ab hominc, per sententiam particularem; 2° qua) feruntur a jure seu a lege; vel, quod juri assimilatur, qute feruntur quidem ab homine, sed per sententiam generalem, i. e. per modum statuti seu mandali, v. g. in omnes qui lale crimen commiserint. In duplici boe casu, sunt re-servatse, si reservatio in lege vel statute exprimatur; secus vero, si non exprimatur.

1° 111e qui eas tulit, vel ejus superior aut successor; vel alius ab ipso delegatus.

2quot; Episcopi, a censuris papal thus quomodocumque reservatis, 1° si sint dubie reservatse; 2° in favorem eo-rum qui personaliter Romam adire impediti sunt, turn per longum tempus, i. e. per annum vel etiam per sex menses, tum in perpetuum. Impedimentum autem dicitur bic perpetuum, illud quod est decern vel etiam quinque annorum, quia in illo tam longo impedimento moraliter subest pcriculum mortis; atque, juxta Lig., in easu esse censentur generatim senes, pueri, mulieres, infirmi, pauperes, etc. Tunc enim, secundum commu-nem sententiam, existit regula, quod casus papalis, su-perveniente impedimento Romam adeundi, fit episcopa-lis, et consequenter absolvunt tunc episcopi, non delegata sed potcstatc ordinaria, ipsis per canones collata, quam pro-inde possunt aiiis sacerdotibus committere. Imo, defectu episcopi, i. e. quando episcopus adiri non potest, docet

Lig. cum sentenlia communi, quod tune absolvcrc pos-sit simplex coufessarius. Sed hujusmodi absolutie dari nequit, sive ab episcopo sive ab alio sacerdole, nisi imposilo posnitenti onere se sistondi superiori, ubi im-pedirnentum cessaverit; idque sub poena in censuram rcin-cidendi, quod tarnen locum non babet in casu quo impedi-dimenlum sit perpetuum. Insuper episcopi, ex conces-sione ipsis a concilio Tridentino facta, 3° semper absolvcrc possunt ab omnibus censuris occultis, Papce reservatis; quo tamen privilegie non gaudent episcopi illarum rc-gionum in quibus hoc concilium adhuc non fuit recc-ptum. Qusenam autem limitationes huic concessioni Tri-dentinse apponi debeant per constitutionem Apostoliccc Sedis, dicitur infra, N⁰ 33.

3° Omnes saeerdotes, ex concessiono Tridentina, ab omnibus censuris, quomodocumque reservatis, absolvere possunt indirecte, seu sub dicto onere et poena, cos qui sunt in articulo mortis; in hoe enim casu omnis tollitur seu nulla existit reservatio.

A censuris nemini reservatis absolvere potest, non solum omnis qui babet jurisdictioncm in foro externo, sed etiam quilibet sacerdos in tribunali poenitentise; simplex enim coufessarius, etsi nulla fori externi gaudeat jurisdictione, nihilominus, per simplicem approbationem, a jure delegatur ad impertiendam absolutionem qua) pro utroque valeat foro. Coufessarius igilur, in tribunali poenitentise, a censuris absolvere tenetur non solum poeniten-tem quem novit eas dubie vel ccrto incurrisse, sed etiam quemlibet antequam absolvatur a peccatis, ut ita remo-veatur sacramenti recipiendi impedimentum, si quod forlc occurrat.

R. 1° Si concedatur a superiore, valide datur verbo vol scripto, intra vel extra tribunal poenilcntia). Sed, si

ab eo detur in foro externo, servari debet, ut licile fiat, forma in rituali prsescripta.

2° Si concedatur ab ejus delegato, is verba delegatio-nis et consueturlinem receptam servare debet.

5° Si detur a simplici confessario, ille earn elargiri non potest nisi in tribunali poenitentife; idque eftlcit per verba in formula ordinaria absolutionis contenla; Ecjo te ahsolvo ab omni vinculo cxcommu mca lion is, suspensionis cl interdict i.

q. An ille qui est obslriclus pluribus censuris, ab una absolvi potest, remarcnlibus aliis?

n. Affirmative. Ratio est, ait Gury, quia inter eas non est necessaria connexio. Non possunt quidem absolvi pec-cata mortalia alia sine aliis; secus autem est de censuris, quarum absolutio non confert gratiam sanctifican-lem censurato. Habentur ergo instar catenarum quee aliaï sine aliis solvi possunt.

!). — Dictum est supra, N⁰ 2, tres distingui censu-rarum species, scilicet excommunicationem, suspensio-nem et interdictum.

n. Excommunicatio, seu positie extra communionem, est censura qua quis privatur communione Ecolesicc, i. o. qua christianus bonis Ecclesia) communibus ornnino vel par-tim privatur.

r. Suspensio, ait Scavini, est censura qua clericus functiones quasdam ecclesiasticas exercere vetatur.

r. Interdictum est censura qua, in poenam criminis alicujus, usus divinorum officiorum, aliquorum sacramen-

lorum cl sepullime ecclesiaslicae prohibclur ccrlis person is, aut in quibusdam locis.

Noiandutn est, quod did® Ires censurse privent usu bonorum spirilualium quae sunt materialüer eadem. Sed liaec bona distinguuntur formaliter: nam excommunica-tio eis privat quatenus important communicationcm et societatem cum fidelibus; suspensio, quatenus continent nsum poteslatis cujusdam in Ecclesia ; interdictum, quatenus sunt bona a fidelibus possidenda.

Quod special suspensionem, 1° differt a deposilione aut Llerjradalione pnecipue in hoc, quod deposilio et degradatie sint mera poense vindicativse et perpeluae; 2° differt ab irregularilale, prseserlim quod irregularitas proprie sit impedimentum, non vero ordinarie sit poena, ut N⁰ 1 dictum est.

Quod special interdictum, differt 1° ab excommunica-tione praecipue in hoe, quod excommunicalio privet bonis majoribus, et quod non loca, sed solas personas aüi-ciat; 2° a suspensione, quod suspensio solos afficiat clericos, non vero afficiat loca, nee privet sepultura ecclesiaslica; 5° ab irregularilale et a cessatione a divinis, quod ha* non sint verse censurte, ut supra dictum est.

Jam quadruplici arliculo dicimus 1⁰de excommunicationc, 2° de suspensione, 5° de interdiclo cl de cessatione a divinis, 4⁰ de constitulione Aposlolicce Sedis, a Pio IX lata, qua limilantur censurae sentenliac latse.

n. Ex ejus deilnitione, Nquot; preecedenli, inlelligilur du-plicem distingui excommunicalionem, scilicel excommu-

nicalionem majorem vel minorem, pront censuralum Ecclesia; bonis privat omnino, vel tantum partim.

Dicimus imprimis et fusius de excommunicatione ma-jori, quippe qiue sola proprie nomine excommunicalionis, sine addilo, a jure communiter usurpatur; excommuni-catio enim minor nunquam simpliciter sub appellatione excommunicalionis, sed semper sub explicito nomine excommunicalionis minoris usurpatur. De excommunicatione autem minori agimus infra, N⁰ 12.

q. Quoluplicis generis lioclie dislinguunlur excommunicali (excommunicat ione majori) ?

r. Duplicis generis, scilicet 1° excommunicati vitandi seu non tolerati, i. e. quos vitare tenentur lideles; 2° excommunicali lolerali, i. e. quos vitare non tenentur fideles.

« L'excommunication, ait Nouvelle Revue Théolofjiquc, (4° année, N⁰ 4, pag. oyR) a pour effet direct de re-trancher du corps de l'Eglise le membre qui en est frappé, de le rejeter do sa communion. Tout naturellement les enfants de l'Eglise imitèrent leur mère, et évitèrent toute communication avec ie membre qui avait cessé de faire partie de leur société. Ce qui n'existait d'abord que dans les moeurs, passa ensuite dans la legislation ecclésiasti-que;.... et la defense de communiquer avec les excom-munies fut maintenue dans toute sa rigueur jusqu'au concile de Constance.

Cette séverite avait cependant donné lieu a de nom-breux inconvénients. surtout que les excommunications étaient alors multipliées. II en résultait de fréquents scan-dales, et de plus une source intarissable d'inquiétudes pour les fidèles timorés, que la rigueur de la discipline gênait considérablement dans leurs relations sociales et religieusos. II arrivait méme souvent que les üdèles souf-fraient plus tie rexcommunication de certaines person-

nes, avcc lesquelles ils pouvaient avoir des rapports obliges, que ces personnes elles-mêmes.

Pour obvier a ces inconvénients et tranquilliser les consciences des fidèles, Martin V introduisit un changement dans l'ancienne discipline et en modéra la sévérité. II établit deux categories d'excommuniés: la première comprend ceux qui le sont puhliquemenl ct nomrnément ou qui sont mis sur le même pied; la seconde, ceux qui ne le sont pas de la même manicre. L'obligation qui existait antérieurement d'éviter les excommuniés, fut res-treinte a la première catégorie. Quant aux excommuniés de la seconde catégorie, quelque notoire que fut leur excommunication. Martin V permit aux fidèles de com-muniquer avec eux. »

r. Ut dictum est, juxta constitutionem Martini V, requirilur ut fuerit denuntiatus publice et nominalim.

Dico 1° publice, i. e. ut excommunicationis sententia fuerit promulgata. Requiritur igitur, juxta Lig., ut denun-tiatio fiat in loco publico, v. g. in ecclesia tempore mis-sae vel concionis, et in charta affigatur in loco publico vel alibi juxta usum regionis. De hac denuntiatione, vide insuper supra, N⁰ 7.

Dico 2° nominatim, i. e. ut designetur expresso nomine ejus proprio, vel, quod in idem recidit, expressa qualitate, functione aut dignitate aliqua qura soli personai de qua agitur convenire potest; v. g. ; Excommunicamus regem Gallise, gubernatorem urbis Romse, episcopum talis dioeceseos, omnes parochos talis urbis, parochum talis parochise. Si igitur v. g. in Petrum N., alicujus criminis auclorern, alque in ejus cooperalores excommu-nicatio feratur, solus vitandus est Petrus, non vero caj-teri excommunicati, quia, etiamsi publico denuntiati et ab omnibus ut tales noti, non tarnen nominatim sunt

(lenunliali. üb camdcm rationcm, excommunicnlio qute a Pio IX lata fail conlra invasores slaluum ponlificiorum omnesque cooperalores, ülos non reddit vitandos, nequi-dem ipsum regem Victorem-Emmanuelem cjusqne mini-stros ac adjutores, etsi eorum crimen sit notorimn atque illi ab omnibus plane ut auctores noscantur. In dubio an aliquis excommunicatus sufücienler fuerit denuntiatus, non habendus est ut vitandus, conformiter ad principium, quod leges odiosje sint restringendse.

Juxta eamdem Martini V conslitutionem, insuper inter vitandos numerandi sunt sacrilegi notoriique clerici per-cussores, eliamsi non fuerint denuntiali. Varum, utrum liaic Martini V dispositio hodiedum adhuc vigeat, valde controvertitur, prsesertim inter auctores recenles qui post constitutionem Aposlolicce Seclis scripserunt; ut colligitur ex miscellaneis, Nouvelle Revue Théolocjique, G^e année, N⁰ G, et 7° année N⁰ I. Est duplex sententia.

l³ Sententia, quam tradit Avanzini, et post ipsum va-rii, Negal. Igitur, relative ad notorios bos percussores, qui utique, hodiedum non secus ac olim, excommunica-tionem Papte simpliciter reservatam incurrunt, tenet hsec sententia, cos non amplius reputandos esse vitandos nisi, quemadmodum et creteri excommunicati, fuerint publice et nominatim denuntiati.

Duplici fundatur argumento. 1° Contendit, liane Martini dispositionem quoad percussores ita non denunliatos, in de-suetudinem abiisse; 2° existimat, liane dispositionem, per Pianam constitutionem Aposlolicce Sedis, fuisse abroga-tam, quia in nova liac constitutione non fuit memorata seu reproducta. Etenim, aiunt, declarat Piana constitutio deinceps non existere nisi solas sententia} latse censuras qua; in eadem expresse commemorantur; atqüi nullibi in ca commïmoratur seu reproducitur Martini V dispositio, scilicet dictos percussores nominatim non denunliatos vitandos esse reputandos, neqüidem iis in consli-

lutionis hujus locis in quibus non solum opportuna, sed el necessaria videbatur talis mentio seu roproduclio; ergo abrogata fuit hsec disposilio. Ilanc sententiam habet Dumas apud Gury, sin minus ut certain, saltern ut probabilissimam.

2^a Sententia, quam tradit professor lovaniensis Mou-lart, et cum ipso alii, A/firmat; et consequenter tenet, Martini V dispositionem in vigore perrnanere, seu dictos percussores esse vitandos ut olim, etsi nominatim non fuerint denuntiati.

Duplici argumento primae sententie respondet modo circiter sequenti: 1° argumento dcsumpto ex consuetudine contraria, reponit, consuetudinem de qua adversarii, si qui-busdam in locis forte existat, non esse sufficienter ge-neralem, ut asserere liceat quod per eam censenda sit generaliter abrogata Martiniana disposilio; 2° argumento desumplo ex Piana constilutione, respondet ex absurdo: ctenim si, juxta adversaries, verum sit quod abrogata censeatur Martinianee constilutionis ilia pars quse agit de percussoribus nominatim non denuntiatis, quia in Piana constilutione non reproducitur; inde sequeretur el neces-sario dicendum forel quod abrogata sit Martiniana cónsti-tulio tola, eliam quoad vitandos excommunicatos, cum neque luec Martini censura ullibi a Piana constilutione reproducatur; sicque sequeretur, hodiedum nullos am-plius exislere vitandos; qute consequentia sane a nullo eliam inter adversarios, admilli posse videtur.

Nota. Quod special reliquos excommunicatos, v. g. hsoreticos vel schismaticos, etiamsi publice sed non nominatim fuerint denuntiati, cos vitarc non tencmur jure ecclesiastico; bene vero per accidens, ratione prudenlitc vel charitatis, quolies nempe, eos non vitando, adesset periculum scanchili vel damni spirilualis, juxla Pauli verba ; Jlarelicum hominem post muon d secunclam correplionem devila.

11. — De excommunicationis effectibus. Excommunicalionis effedus, de quibus prsesertim cum Dumas et De Brabandere hocce N⁰ agimus, alii suntme-diati, alii vero immediati, prout ex violatione dumtaxat censuras, vel ex ipsamet censura oriuutur.

r. Duo praecipue numerantur: 1° irregularitas quam ineurrit excommunicalus, actum alicujus ordinis exercendo, v. g. conferendo sacramenta, ut in tractatu De Irrer/ula-rile dicitur. 2° Suspicio hcpresis in quam incidit ille, qui toto anno in excommunicatione contumaciter insordescit, i. e. qui animo obdurato et cum contemptu potestatis ecclesiastics perseverat; ex quo fit, ut contra ipsum pro-cedi possit usque ad beneficiorum ante excommunicationem obtentorum privationern.

r. Prsecipui sunt septcm sequenles: privatio 1° sacra-mentorum, 2° divinorum officiorum, 5° suffragiorum Ecclesiae, 4-⁰ sepulturffi ecclesiasticoe, ü⁰ jurisdictionis ecclc-siasticoe, 6° beneficiorum, 7° societalis civilis. 1° Privatio sacramentorwn.

1° Jure sacramenta recipiendi. Igitur 1°, quoad liceita-tem, nisi excusetur ignorantia invincibili, vel metu gravi (qui tarnen non sit incussus in contemptum censurse), graviter per se peccat excommunicatus, sive vitandus sive etiam toleratus, qui sacramenta suscipit, quia graven! violat Ecclesiffi legem. Attamen 2°, quod spectat va-liditatem, illa recipit valide, excepta pcenitentia. Imo, nee ea quidem excipitur, modo ille sit alias dispositus, et bona fide propter ignorantiam accedat: tune enim adsunt omnia ad substantiam sacramenti requisita, scilicet, ex parte poenitentis, materia seu dolor sufficiens; es parte confes-

sarii, forma et intentio, ut supponilur, item jurisdictio, (jute nullo jure ab ipso auferlur.

Quura excommunicati priventur jure sacramenta reci-piendi, utpote eorum iudigni, sequitur, quoad sacramen-torum ministros, quod graviter peccent per se, et nisi gravissima causa excusentur, illi Ecclesise ministri qui ea conferunt excommunicatis, sive vitandis sive toleratis. Attamen, si ea conferaut solis toleratis, non peccant contra prohibitionem Ecclesiae, quia Ecclesia non prohibet amplius communionem, etiam in divinis, cum toleratis; sed peccant contra jus divinum, quia non licet unquam dare sancta canibus. Insuper, conferens sacramenta no-minatim excommunicato, ex bulla Aposlolicce Sedis, in-terdiclum ab ingressu ecclesiae ipso jure incurrit.

2° Jure sacramenta administrandi. 1° Extra casum ne-cessilatis, excommunicatus vitandus semper, toleratus vero nisi fuerit ad id requisitus, graviter peccat, si sacramenta conficiat vel administret; et insuper incurrit irregulari-tatem, de qua supra dictum est. 2° Attamen valida est sacramentorum confectio vel administratio; excepta abso-lutione collata ab excommunicato vitando, qui, ita statuente Ecclesia, omni prorsus jurisdiclione privatur.

Quum excommunicati priventur generatim jure sacramenta administrandi, sequitur quod graviter peccent illae personae qua;, sine necessitate, sacramenta recipiunt scienter a vitando, secus autem si a tolerato. Insuper, quoad receptionem sacramenti ordinis, adest dispositie specialis, quod suspensionem ab ordine suscepto ipso jure incur-rant, qui eumdem ordinem recipcre praesumpserint ab excommunicato vitando, vel ab liaeretico aut scbismatico notorio. Dico prccsumpserinl: nam qui bona fide a quopiam eorum est ordinatus, solummodo exercitium non habet ordinis sic suscepti, donee dispensetur. Ita ex constitutione A postolicai Scdis.

r. Intelliguntui' proprie missa, laudes, vesperse vel hora solemniter decantatae, publicse processiones, solc-mnes benedicliones vel consecratioues, sepultura ecclesia-slica, etc.

R. 1° Quilibet excommunicalus, sive vitandus sive lo-leralus, prohibetur sub gravi interesse misssc aliisque divinis ofïiciis publicis, ctiam diebus prseceptis.

Quod si, lompore dictorum officiorum, in ecclesia adsit vitandus, monendus est ut exeat; et si renuat, expellendus. Si vero expelli non possit, officia abrumpenda sunt, etiam die festo. Missa, nondum inclioato canone, abrumpenda est; si inclioato canone ante consecrationem, abrumpi potest; quod si non abrumpatur, vel in casu quo adveniat post consecrationem, cffitcris abeuntibus statim subjun-genda est sumptio, et reliqua in sacristia sunt perficienda. In casu autem quo adsit toleralus, fideles possunt, sed non tenentur, vel simpliciter abirc vel officiis cum co interesse.

2° Permittuntur excommunicato, ctiam vitando, illa omnia quse stricte non veniunt nomine ofiiciorum divinorum. Sic, 1° extra tempus divinorum officiorum, ecclesiam in qua adsunt fideles, ingredi potest ad orandum, sed seorsim seu a coetu fidelium separatus; into, ita potest assistere concioni, quia Ecclesia id ei libenter concedit, ut ad conversionem adducatur. 2° Licita sunt veneratio et usus privatus sacrarum imaginum, reliquiarum, aqute benedicta3 aliorumque sacramentalium. Non tarnen lucratur indulgen-tias rebus sacris annexas, nee percipit ex sacramentalibus frnctum, quem ex benedictione Ecclesise producunt.

\^Totn Excommunicalus, ad boras canohicas obligatus, au us nou dispensatur; sed eas privatim recilare debet, nee socium adhibere potest, nisi sit toleralus vel neces-

silas cogat; et tenetur, sub vcniali, loco Dominus vo-hiscum, dicero Dom ine, exaudi oralionern meam. 5° — Privalio suffragiorum Ecclesice.

r. Ecclesice suffragia alia sunt privala, alia communia. Privala suffragia ea sunt, qute proveniunt ex bonis operibus, peraclis a fidelibus, etiam ab Ecclesise ministris proprio nomine et ut persona; private agentibus; v. g. jejunia, orationes aliaque opera bona.

Communia suffragia ea sunt, qua3 proveniunt ex bonis operibus nomine Ecclesise factis ab ejus ministris, qua talibus; v. g. missa, horse canonicse, etc. Ad bcec etiam revocari debent satisfactiones Christi, B. M. Virginis et sanctorum, qute thesaurum Ecclesia3 constituunt, et a prselatis Ecclesia) per indulgentias applicantur.

r. 1° Privalis non spoliantur, tum tolerati, tum etiam vitandi. Ratio est, quia non prohibentur fideles aut ministri orare privatim pro excommunicatis, etiamsi in ecclesia et locis publicis; ergo bona sua opera eis applicare possunt. Quinimo, etsi disputetur utrum eis missa applicari possit directe, ut in tractatu De Eucharistia, N° GO, dicitur, nihilominus semper potest sacerdos, ut persona privala, pro eis orare in missye memento.

2° Communibus certo privantur vitandi, quia Ecclesia prohibet ne pro illis ita oretur ac ne ulla pars bonorum suorum communium ad eos deveniat. Et hoc valet, etiamsi essent contriti ct ad meliorem frugem conversi, quia ad-buc excommunicatio perdurat. Sed, juxta sententiam pro-babiliorem, iis non privantur tolerati, quia Ecclesia non amplius prokibet fidelibus communicaro cum toleratis. Attamen, eis suffragia communia applicare, pronuntiato eorum nomine, non licet absque indulto pontificio.

1° Vilandus nequit in loco sacro sepeliri. Quod si fiat, ejus cadaver erui debet, si adhuc sit possibile, et locus sacer ex tali contactu pollutus expiandus est. Excipe si ante mortem dederit signa p.oenitentise; tunc enim in loco sacro sepeliri potest, absoluto prius cadavere.

2° Toleratus pariter sepultura ccclesiastica privatur, nisi dederit signa poenitentise. Quod si, absque his signis, in loco sacro fuerit sepultus, extrahendum quidem est cadaver, sed locus non censetur pollutus nee reconci-liandus.

3° Mandantes, sen cogentes tradi sopulturce ecclesia-sticse hajreticos notorios aut nominatim excomrnunicatos vel interdictos, vi bullai Apostolim Sedis, excommunica-tioni, nemini reservatte, subjiciuntur.

1° Vilandus privatur omni jurisdictione ecclesiaslica, seu potius ejus exercitio et usu. Quarc nee licitc nee valide potest eligere vel prsesentare ad beneficia vel ea conferre, condere leges, ferre sententias, nee illa con-ferre sacramenta in quibus necessario requiritur juris-dictio, v. g. absolvere in foro pcenitentia? extra mortis periculum.

2° Toleratus, etsi notorius, jurisdictionem exercet valide, quia, alias, magna in Ecclesia oriretur confusio; sed earn' exercet graviter illicite, nisi fuerit a fidelibus rogatus. Si autem fuerit rogatus, non peccat: quum enim concessa sit fidelibus cornmunicatio cum toleratis, indirecte etiam bis indultum est cum fidelibus petentibus communicare.

1° Excommunicatus quilibet, sive toleratus sive vilandus, fit prorsus inhabilis ad beneficia ecclesiaslica obli-nenda. Ratio est, quia beneficium datur propter officium; excommunicatus autem officii prorsus incapax est, eigo

2° Non tarnen excommunicalio privat beneficio jam ac-cepto, nee ejus fructibus ante sentenfiam judicis: quia neutrum in jure clare exprimitur. Si tarnen per annum negligat obtinere absolutionem, per judicem beneficio privari potest.

5quot; Excommunicatus accipiens beneficium, et ille a quo accipil, peccant graviter, quippe qui contra gravem Ecclesia probibitionem agunt.

Q. Quid hie intelligüur per societatem civilem? n. Intelliguntur actiones civiles, seu consortia qute inter homines ordinarie locum babent, qualia sunt colloquia, litterce, speciaüa signa benevolentise, v. g. bonorificse sa-lutationes, missio vel acceptatio munerum, invitationes reciprocae ad mensam, item contractus vel societates, cohabitatie, etc.

r. Hac cum fidelibus societate privantur vilandi, et insuper hsec cum vitando societas prohibetur ipsis fidelibus; nisi graves adsint causae quse communicationem istam reciprocam excusent. (')

n Varii casus in quibus jus canonicinn fidelibus ooncedit cum vilaneïo communicare in rebus civilibus, sequenti comprebenduntur versu: Utile, lex, humile, res ignorata, necesse.

1quot; Utile. Intelligitur ulililas, (urn spiritualls turn temporalis, l» ipsius lidelis propria, 2° aliorum Cdelium, 3» ipsius vilandi ulililas spirUualis, vel eliam, juxla sententiam probabilcm, contradicenübus aliis, ejus nlilitas lemporalis, v. g. ei dando elecmosynam, ei in necessilale quodvis auxiliiim pra'bendo, injuriara aut nocumenlura ab eo averlendo, etc.

2° Lcx. Ints'.lisitur lex matrimonialis, juxta quam conjuges possunt inviccm communicare; exetplo si factum fuerit divorlium, vel si excommunicalio lala fuerit ob baresim aut ob dubium de valore matrimonii.

5° llumile. Intelllgitur subjectio domestica, juxta quam lüii communicare possunt cum excommunieatis vilandis parenlibus, domeslici cum heris,

Usee solum speclant excommunicalos vitandos. Quod cnim spectat loleratos, non possunt quidem, nt jam dictum est, cum lidelibus communicare in divinis, nisi in necessitate, aut nisi fuerint a fidelibus rogati, quum pri-vilegium seu concessio Martini V fidelibus, non vero toleratis, faveat; attamen, ex hodierna consuetudine, cum fidelibus commnnicare possunt in civüibus, etiamsi ab eis non fuerint rogati.

q. Quantum pcccalum commUlunt, et quamnarn excom-municaiionem incurrunt communicant es cum vitando?

r. Etsi vetitum sit generatim cum eo communicare in rebus tum divinis tum civilibus, id tarnen non eodem cum rigore prohibetur. Itaque,

1° Peccant graviter, el excommunicationem majorem Papse simpliciter reservatam incurrunt, in casu qui in constitutione Apostoliccc Sedis determinatur (conformiter ad vetus decretum Alexandri lil) sequentibus verbis: « Clerici scienter et sponte communicantes in divinis cum personis a Romano Pontifice nominatim excommunicatis et ipsos in officiis recipientes, » ut infra, N⁰ ad 17quot;', dicitur.

2° Prater alias poenas a jure inflictas, specialis quaedam poena a Bonifacio VIII lata fuit in clericos qui aliquem ab episcopo publico et nominatim excommunicatum aut interdictum scienter admitterent ad otïicia divina vel ad

opiDces cum patronis, mililcs cum duce, subditi cum principe ct gencralim inferiorcs cum superiore; a pari, ilicli superiores communicare possunt cum Titandis inferioribus.

4» Res ignorala. Intelligitur ignorantia vel inadverfentia, non tantum si sit inculpabilis, sed etiam, juxta sententiam (jnam Lig. dieit probabilem ct cotnmuniorem, si sit culpabilis, modo non affectata.

5° Necesse. Inlelligitur quajcumijue necessitas gravis, sive spiritualis she temporalis, turn communicantis, lum aüorum, turn excommunicati, ut supra in 1° dictum est; si enim hujusmodi ulilitas est causa sufficicns, a fortiori sufficere debd necessitas.

sacramenta vel ad ecclesiaslicam sepulluram: nimirum cis inlerdicebatur ingressus occlesue, donec de transgrcs-sione hujusmodi, ad arbilrium ejus cnjus senlentiam contcmpserant, salisfecerint compelentêr. Illa disposilio c'odem circiler modo reproducilur a conslilulione Apo-slolicce Sedis, ut videre est infra, de interdictis reser-vatis, N⁰ 50, ad 2quot;; et proinde, in casu hujusmodi communicationis peccalur graviter.

5° In cseteris casibus, communicanles, absque ralione sufficienti, in divinis cum vitando, peccant graviter vel leviter, prout materia in qua communicant gravis vel levis est; et insuper excommunicationem minorem iu-currunt, ut N⁰ seq. dicilur.

Communicantes in civilibus, juxta Iheologos et cano-nistas communiter, regulariler nou peccant nisi leviter, sed nihilominus excommunicationem minorem incurrunl ; nullatenus vero peccant nee liane excommunicationem incurrunt, in quinque casibus supra, in Nota, a jure determinatis.

Dico regulariler: nam aliter tenendum est in duplici prasertim casu; i⁰ peccant graviter si cum vitando com-municent in contemptum prohibitionis; 2° peccant graviter, et incurrunt excommunicationem majorem Papa) sim-pliciter reservatam, de qua infra, N⁰ T.i ad lüquot;', « communicanles cum excommunicato nominatim a Papa (olim etiam si ab episcopo) in crimine criminoso, ei scilicet impendendo auxilium vel favorem (olim etiam vel impendendo consilium). » Communicat in crimine criminoso, juxta Lig., illc qui communicat cum excommunicato in eodem crimine ob quod bic fuit excommunicatus; v. g. si quis, post excommunicationem latam in aliquem ob furtum, concubinatum, etc., impendat ei auxilium vel favorem ne restituat, ne concubinam dimittat, vel ne cxeat ab excommunicatione.

p.. Est excommunicalio quse quibusdam tantum privat Ecclesia) bonis, et quae non incurritur nisi propter cora-municationem cum vitando.

q. Quibusnam privat Ecclesia} bonis, seu quinam sunt excommunicationis minoris effectus ?

r. Duplex recensetur effectus, directus vel indirectus. i⁰ Directus et proprius effectus est privatio juris sa-cramenta recipiendi. Quapropter eorum perceptio, etsi sit valida, est graviter illicita nisi prius ab excommu-mcatione absolutio fuerit recepta.

Quod autem spectat jus sacramenta administrandi, licet desuper disputatum fuerit, absolute asserit üumas ex-communicatum talem hoc jure non privari; idque non tantum quoad validitatem, ne excepto quidem sacramento poenitentiffi, cum jurisdictionem non amiserit; sed etiam quoad liceitatem, cum, juxta sententiam veram, in sa-cramenti alicujus administratione ne venialiter quidem peccet.

2° Indirectus effectus est privatio electionis passivse ad beneficia et dignitates Ecclesia), seu inhabilitas ad ea re-cipienda. Ilujusmodi autem electio, prsesentatio vel col-latio, ab agentibus scienter facta et ab eleclo scienter acccptata, etsi utrique parti sit graviter illicita, est tarnen valida, sed irritationi obnoxia.

q. An, ad liane incurrendam, requiritur culpa gravis? r. Negative, sed sulïicit culpa levis plene deliberata. Ratio est, quia non privat bono adeo notabili, et facillime illius absolutio obtineri potest a quocumque sacerdote ad confessiones approbate. Ad hanc autem absolutionem obti-nendam, in confessione exprimenda est culpa, etsi venialis, ob quam illata fuit lia)c excommunicatio, ne sacramentum ab excommunicato recipialur. Unde confessarii ordinarie

prins absolvunt poenitenles ah omni vinculo cxcommuni-calionis, eliam minoris (suspensionis cL inlcrdicii), cl deinde a peccatis.

Nota. Gum excommunicatio minor non incurratur nisi propter communicationem cum vitando, et cum vaklo raro jam appareant vitandi, rarissimc parilcr incurritur hffic poena seu censura. Quinimo, quseslio est, utrum hodiedum adhuc vigeat. Desuper qusedam subjungimus.

0. An excommunicatio minor censenda est abrofjata per constitulioncm Apostolicje Sedis?

r. In prsecedcnli N⁰ similis institula fuit qnceslio relative ad clerici percussores nominatim non denuntiatos. Ilic autem etiam duplex est sentcntia.

l^a Sentcntia, quam primus tradit. Avanzini, cl quam sequuntur pleriquc qui post ipsum scripserunt, ut Dumas et Nouvelle Revue Tliéologique, Afjlrmat. Fundatur hoe praesertim argumento, quod hfcc censura a Piana con-stitutione non fucrit reproducla. « Decernimus, ail hsec conslilutio, ut ex quibuscumque ccnsuris, sive excommu-nicationis, sive suspensionis, sive inlcrdicii, qiue per modum lalee senlentite ipsoque fado incurrendai hactenus imposilai sunt, nonnisi ilia?, quas in hac constilulioiie inserimus, robur exinde habeant. » Atqui, ail hicc sentcntia, ccrtum est, lum excommunicalionem minorem vere esse censuram, lum cam in hac conslitutione non inveniri reproductam; ergo censenda est abrogata. Eliamnum qui-dem subsislil prohibitio communicandi cum vilandis, cujus prohibilionis transgressie hucusque pleclebalur poena ex-communicalionis minoris; scd non amplius subsislil scu abrogalur ipsa poena.

2^a Sentcntia, quam cum quibusdam defcndil Moularl, Necjat, atque suslinet quod, donec s. Sedcs desuper menlem suam clare aperuerit, Piana conslilutio censenda sit nihil immutasse quoad excommunicalionem minorem. Argumento, utique solido, fundatur potissimum sequenti: juxla

stylum juris canonici, ut N⁰ 10 dictum est, terminus excommunicatio, sine addito, semper intelligitur de sola excommunicatione majori; nunquam ergo de excommu-nicatione minori, nisi addatur seu exprimatur terminus minor. Atqui Piana constitutie utitur termino excomnm-nicalionis, sine addito; ergo solum loqui intendit de ex-communicationibus majoribus, nullatenus vero de excommunicatione minori, quam immutatam relinquit et qu?e proinde etiamnum in vigore permanet.

rgt;. Suspensio est censura, qua clericus privatur ad tempus, ex parte vel ex toto, usu potestatis quam habet ratione officii, vel beneficii.

Dico 1° censura: quia fertur per modum poenje me-dicinalis seu monitionis, ut delinquens a contumacia de-sistat. Sic 1° differt a depositione et degradatione, qute sunt merse pcente et perpetuse, in vindictam crimmis; 2° differt ab irregularitate, qutc non est per se poena, sed merum impedimentum, seu inhabilitas non solum ad exercendam potestatem ecclesiasticam, sed etiam impediens ad ea recipienda. Non tamen foret censura proprie dicta, sed mera poena, si suspensio feratur, vel ad tempus vel in perpetuum, ad puniendam culpam mere prtete-ritam.

Dico 2° qua clericus; ergo suspensionis subjectum est solus clericus, ad differentiam cum reliquis censuris, quai indiscriminatim in clericos el laïcos infliguntur. Et cum immediate afficiat ejus personam, eam ubique locorum comitatur.

beneticio, quemadmodum in deposilione cl degradalionc, scd tantum usu et cxercitio officii vel beneficii. q. Quotuplici modo accipi potest suspensio ?

n. Triplici modo, ait Scavini, accipi polest suspensio, scilicet i⁰ ratione functionum quas clericus exercere prohi-bctur; 2° ratione temporis quo suspensio perdurat; 5° ratione causce ob quam infligitur.

Q. Qucenam sunt suspensionum species ratione functionum? n. Ratione functionum quas clericus exercere prohibc-tur, alia est suspensio ah officio, alia a heneficio, alia ah utroque; estque totalis vel partialis, prout totaliter vel partialiter afficit officium vel beneficium.

Desuper autem teneantur quinque sequentia : 1° Suspensus simpliciter, censetur suspensus totaliter et ab utroque; ita ut ipsi sit interdictus omnis usus turn ordinis turn jurisdictionis, et perceptio fructuum beneficii.

2° Quum officium comprehendat turn exercitium functionum ordinis, v. g., celebrationem missse, turn exercitium jurisdictionis in utroque foro, suspensio simpliciter ab o/ficio, privat ab utroque hoc usu ; et consequenter, ita suspensus nec missam celebrare, nec prsedicare, nec officiis praeesse, nec sacramenta adminislrare polest. Usee tamen suspensio non importat suspensionem a beneficia, modo ejusmodi suspensus beneficii onera per alios im-pleat, delictum non fuerit enorme, et per anni spatium in suspensione non permaneat.

i⁰ Suspensio a heneficio, generalim privat redditibus et administratione beneficii. Attamen, ejusmodi suspensus non privalur redditibus qui ad sui suslentationem sunt necessarii; nec amittit beneficii titulum, quemadmodum ille deperditur per deposilionem vcl degradationem; nec censetur suspensus ab officio, ncquc ab aliis bcneficiis

5° Clericus, exercens munia ecclesiaslica a quibus fuit suspcnsus, licet peccet graviter, niliilominus, teste Bouvier, stipendia cis annexa percipere potest ac si suspensus nou esset.

r. Ratione temporis quo suspensio perdurat, alia est temporalis, quae ad tempus; alia est perpelua seu inde-finita, quce obtinet usque dum tollacur.

n. Ratione causw ob quam suspensio infligitur, alia est mcdicinalis, qutie est vera censura; alia vero pure poenalis sen in delicti pcenam, hsecque non est censura propric dicta, sed tantum poena.

Quod spectat episcopi potestatem in suspensionibus fe-rendis, lucc tanta est, ut episcopus eas valeat in clericos sibi subditos irrogare, non solum per modum censura;, sed etiam per modum simplicis punitionis ob crimen prtete-ritum, atque ex causis sibi nolis, sive, ut aiunt, ex infor-mata conscientia, et absque prsevia ulla clerici monitione. Sic, clericum prohibere potest tam ab ascensu ad ordines, quam ab eorum exercitio, v. g. a celebrationc rnissse; sic, codem modo potest suspendere parochum ab omni curse sure exercitio, ut ex dcclaratione romana anni 1025 constat.

14, — o. Quid judicandum est de validitate aut de liceilate actuum a suspenso contra suspensionem posilorum ?

rgt;. Quod spectat ejusmodi actus, dicendum est quod alii sint invalidi; alii vero tantum illiciti, vel quandoque liciti.

1⁰ Invalidi sunt actus jurisdictionis, positi ab illo suspenso qui fuerit insuper nominatim excommunicatus, quum ju-risdictiono careat; excopto in articulo mortis, vel si habeat

titulum coloratum, prout de excommunicato vilando tencn-dura est. Dico actus jurisdictionis: nam secus dicendum est de actibus ordinis ab hujusmodi suspenso posilis, qui a jurisdictione non dependent : hi enim actus validi sunt, quia Ecclesia tollere nequit potestatem ordinis, sed tantum illius exercitium prohibere potest. Validi etiain sunt actus jurisdictionis, positi a suspenso tolerato seu qui nominatim non fuit excommunicatus, quia Ecclesia, ob bonum fidelium oum tolerans, jurisdictionem non adimit.

2° Graviter illiciti sunt, per se, actus sequentes: 1° actus ordinis, solemniter, in materia gravi, sine justa causa exerciti; tuncque, ultra culpam gravem, irregularitatem inducunt, modo suspensio fuerit vera censura, seu non babuerit rationem simplicis pceme ob delictum mere prte-teritum; 2° actus jurisdictionis, sine justa causa a tolerato exerciti. Dixi per se: nam

5° Leviter illiciti, vel simpliciter liciti sunt actus sequentes: actus ordinis non sacri, vel sacri quidem qui non solemniter fiunt, vel in materia parva, vel ex causa excusante a tanto sive a toto, v. g. ob ignorantiam, ob raetum gravem, vel quia a fidelibus rogatur.

q. An fideles cum suspenso communicare possunt in its in quibus fuit suspensus ?

r. Conformiter ad dicta supra N⁰ 12, de excommunicato tum vilando tum tolerato, 1° si suspensus fuerit nominatim excommunicatus, in iis cum eo communicare non possunt fideles, exceptis duobus casibus, datis bic supra in 1°; idque, juxta Lig., prsesertim probibetur in iis actibus, in quibus fidelis censeatur cooperari actui a quo alter fuit suspensus; et sic, licet peccatum leve sit ejus audire raissam, grave foret buic missue inservire. 2° Si suspensus fuerit excommunicatus tolcratus, prout plerumque est, cum eo in bis communicare possunt fideles in casu necessitatis vel ulilitaliS) imo probabilius etiam absque justa causa.

io. — Quod spectat cessalionem suspensionis, vide supra, N⁰ 8. Ilis tarnen subjungimus quatuor soquenlia: 1° Suspensie quse non habet rationem censurse, sed merge pcense, i. e. qure fertur in perpetuum ob culpam mere prajteritam, tollitur, ut mera poena, per dispensa-tionem prselali vel ejus deiegali.

2° Suspensionis censura, lala ad certum tempus vel sub conditione, cessat per seipsam, transacto tempore vel impleta conditione.

5° Suspensionis censura, si sit reservata, tollitur per absolutionem prselali vel ejus deiegali; si non sit reservata, tollitur per absolutionem sacramentalem simplicis confessarii.

4° Simplex confessarius potest a peccatis absolvere eum qui est suspensione reservata ligatus, antequam is ab hac censura per superiorem solvatur; etenim, elsi confessarius non valeat licite absolvere excommunicalum, po-test lamen suspensum: nam effeclus suspensionis non est privare receplione sacramentorum, ut est excommuni-calionis; ergo sufficit ut sit rite disposilus.

Yarios casus in quibus suspensionis censura hodie in-currilur, vide infra in constitulione Aposlolicce Sedis.

1G. — q. Quid sunt depositio et degradalio? r.. Depositio el degradalio, ail Gury, sunt peenffi gra-vissimte, suspensioni valde atlines; et ipsi assimilari solent, quia solos afficiunl clericos, el eodem modo priva-lionem jurium et beneficiorum ecclesiaslicorum inducunt. Allamen non sunt proprie censurte, quia sola ralione poenre, non vero mediciiiEe, infligunlur. Itaque,

Depositio est poena ecclesiaslica, qua clericus privatur usu polestatis ecclesiastici®, et omni titulo radicali ad beneficia valide possidenda, idque in perpetuum. Est igilur per se poena irremissibilis.

privilegiorum, et bonorum ecclesiasticorum ; ita ut degra-datus, solo remanente ordinis charactere indelibili, ad condilionem laïcalem reducatur.

Iliric, difTert a depositione, 1° quia degradatie est so-lemnis privatio bonorum ecclesiasticorum; depositie au-autem non ita; 2° quia degradatie privat ulroque privilegio clericali, scilicet canonis et fori; depositio autem bis non privat. Quare, percutiens depositum, incurreret excom-municationem; non vero, percutiens degradatum, quippe qui a laïco non differt. Nihilogiinus, ille degradatus ad boras canonicas teneretur, et matrimonium invalide contra-beret.

Degradatie non potest infligi nisi pro immanibus cri-rninibus. Censet Bouvier banc terribilem degradationis ceremoniam in Gallia obsolevisse versus finem sseculi XVI.

r. Inter dictum est censura qua, in pccnam alicujus criminis, usus divinorum officiorum, aliquerum sacra-mentorum et sepulturce ecclesiasticae prehibetur certis personis aut in quibusdam locis.

Ilaque differt interdictum 1° ab excommunicatione, qua3 majeribus privat bonis, nee leca, sed solas personas afficit; 2° a suspensione, quae solos afficit clericos, et eatenus tantum privat rebus sacris, quatenus sunt usus alicujus ministerii ecclesiaslici, non vero quatenus sunt bona fidelium; insuper interdictum afficit loca et privat sepultura ecciesiaslica, non vero suspensie; o⁰ ab irre-gularitate et a cessatione a divinis, qute preprie et per se non babent rationem pcense, nee proinde censuraj.

cale, vel personate, vel mixtim, prout immediate aflicit locum, vel personam, vel utrumque simul.

Insuper, islud inlerdictum dicitur generate vel parti-culare, prout extenditur ad totam regionem, civitatem aut communitatem, vel restringitur ad oratorium aut ec-clesiam particularem et personas determinatas.

0. Dam inter dictum est locale simpliciter, inquiritur 1° qucenam toca, 2quot; quasnam personas afficial ?

r. 1° Quoad ?oca. AÜicit 1° loca in interdicto designata; 2° loca quae istius totius*sunt partes: sic, v. g. in in-terdictione civitatis, afficiuntur omnes ecclesise, etiam exemptse a jurisdictione interdicentis, quia tunc a jure interdicuntur; 5° loca qute istius totius sunt accessoria, v. g. suburbia, respectu civitatis interdictse; capellse immediate contiguse vel ccemeteria contigua, respectu ecclesiae interdictse; non vero vicissim, quia principale non sequitur accessorium.

2° Quoad personas. Afficit, in eo loco et non alibi, mediale omnes personas ibidem degentes, sive incolas sive extraneos. Ergo bujus loci cives, cum per hoc in-terdictum locale non sint personaliter interdicti, alio ire possunt ut divinis officiis intersint.

Q. Bum interdictum est personale simpliciter, inquiritur an loca, el quasnam personas afficiat?

r. Nulla afficit loca, sed personas affectas ubique sequitur. Afficit autem personas in interdicto designatas. Sic, v. g., interdicto capitulo, monasterio vel familia, afficitur singulum membrum. Sed, interdicto v. g. clero talis loci, non afficiuntur religiosi, nee populus; et vicissim.

Attamen, quando interdictum personale est generate, ab eo, juxta Lig., eximuntur, non tantum cpiscopi, ut N⁰ S dictum est, sed insuper 1° infantes et amcntes doli in-capaces, qui tamen sepultura ecclesiastica privantur; 2° in-

nocentes, statim ac alibi domicilium collocant; 5° exlranci etsi per multum lempus inter illos cives habitent.

r. Triplex, ut ex definitione N⁰ 9 patet, distinguitur interdicti effeclus sequens;

1° Prohibitie usus divinorum officiorum, i. e. tum ea celebrandi tum eis assistendi.

Attamen, in interdicto locali, ex concessionibus Ponti-ficum, permittitur 1° ut clerici qui non cadunt sub interdicto, missam et officia celebrent ut antea, submissa voce, campanis non pulsatis, januis clausis, exclusis ex-communicatis et interdictis. Permittitur 2° ut illa officia fiant solemniter in quibusdam festis, exclusis solum ex-communicatis, non vero interdictis.

2° Prolübitio ab administrandis et accipiendis aliquibus sacramentis, scilicet Eucharistia et ordine. Attamen mi-nistrari potest moribundis viaticum, et probabilius etiam extrcma-unctio; item probabilius matrimonium. Pariter, omnibus ministrari potest baptismus, etiam solemnis, con-firmatio et pcenitentia, exceptis illis qui interdicto cau-sam vel favorem dederunt.

5° Prohibitio sepullurce ecclesiasticw, etiam respectu in-fantium et amentium; exceptis solis clericis qui, in interdicto locali, nominatim non fuerint interdicti, nee vio-laverint interdictum; hi enim, teste Lig., possunt in loco sacro interdicto sepeliri sub silentio. Cessante autem interdicto, omnes qui tempore interdicti in loco profano sepulti fuerunt, in loco sacro reponendi sunt.

19. — q. Quantum peccant, et quibusnam prcecipuis pcenis subjiciuntur 1° clerici, 2° laici, violantes interdictum?

r. 1° Quoad clericos, distinguendum est utrum interdictum quod violant, sit personale an locale. 1° Si sit personate, peccant graviter; nisi excuset materiae parvitas, v. g. si tantum faciant ca quse a laïcis fieri possunt.

2° Si sit locale, quoque peccant graviler; nisi e\cuset materia; parvitas, v. g. relinquere ostia brevi tempore aperta. Sed semper est mortale, agere publice officia, vel exercere ordinem sacrum prohibitum; in quo casu ordiuis sacri, incurritur irregularitas.

2° Quoad laicos, peccant graviler in duobus casibus sequentibus: 1° si, contra interdictum personale, vel contra interdictum locale, sacramenta recipiant; 2° si, contra interdictum locale, clericos compellant ad celebranda officia. Probabilius tantum veniale est si, interdicto loco, ipsi, personaliter non interdicti, divinis officiis solum assistant.

r. 1° Si sit personale particulars, illud infligere licet ob culpam personalem gravom bono publico opposilam; imo ob levem, si interdictum sit leve vel breve.

2° Si sit personale generate in communitatem, vel si sit locale, sufficit culpa illius qui est communitatis caput, vel culpa prsecipuorum ejus membrorum, licet reliqui culpa vacent.

r. 1° Interdictum locale vel personale generale inflictum a jure vel ab bomine, et Papte non reservatum, tolii potest per eum qui tulit, vel ab ejus superiore, successore aut delegate, ut supra vidimus. Non vero potest ad hoc delegari confessarius in foro pcenitentise, quia locus nec communitas subjectum sunt fori poenitentise.

2° Interdictum personale particulare, si ab bomine, quo-niam ordinarie est reservatum, tolli potest per eosdem ac supra; si vero sit a jure, et non reservatum, tolli potest per si'mplicem confessarium sub forma ordinaria; Teab-solvo ab omni vinculo, etc.

Nota ex Bouvier. Ssepius olim summi Pontifices generalia tulerunt interdicta in monasteria, in diceceses, in urbes, in

provincias, in respublicas, in regna, ut populos rebelles compescerent, ac frequenlius ut reges vel magistratus gravilor delinquentes ad meliorem friigem reducerent: tune enim populi, solo metu pee na rum ecclesiaslicarum exlerriti, et sacramentorum ac divinorum officiorum pri-vationem ïegre ferenles, satisfaclionem debitam prteslabant, vel rationibus et qnserimoniis suis principem aut magistratus ad satisfaciendum compellebant. Sicque linis in-tentus stepe obtinebatur; non tamen semper, et aliquando infelices inde prodiere exitus.

Nunc vero, habita ratione incredulitatis vel indifferen-tiae in hoc speculo fere universalis, tale remedium nul-lius foret utilitatis; risum potius quam horrorem in ple-risque hominibus excitaret, el in detrimenlum religionis vergeret.

21. — Quoad cessalionem a divinis, sint tria sequentia: q. Quid est cessatio a divinis?

r. Ccssalio a divinis est prohibitio, clericis facta, ce-lebrandi officia divina, administrandi illa sacramenta quse in interdicto vetantur, et dandi ecclesiasticam sepulturam, in aliquo loco determinato.

r A jure, est illa quse ipso facto existit dum poliui-tur vel execratur ecclesia.

2° Ab homine, est illa qiuc imponitur a superiore, ju-risdictionem in foro externo babente, in signum moeroris, vel ad reparandam gravem injuriam Deo illatam; hrec-que mediate afficit omnes personas qute in hoc loco versantur.

Q. Quo mod o ah interdicto differ l ccssalio a divinis? r. Quamvis cessalio a divinis magnam habeat simili-

tudinem cum inlerdiclo, ab illo tarnen in pluribus et prsesertim in sequentibus discrepat.

1° Interdictum potest esse personale; non vero eessa-tio a divinis, quse non est proprie censura, cum non sit introducta ad corrigendos mores, nee unquam personas immediate affieiat, sed tantum ratione lócorum eas attingat.

2° Interdictum est censura; unde, qui illud violat, üt irregularis; licet autem transgressor cessationis a divinis graviter peccet, nullam incurrit poenam cano'nicam.

3° Durante interdicto generali, divina celebrare licet officia, januis clausis et submissa voce, ac solemniter in quibusdam festis; btec vero in cessatione a divinis non permittuntur.

1° Textum tradimus genuinum hujus constitutionis, qiue die 4» octobris, anno 18C9, a Pio IX edita est; hanc-que quibusdam locupletamus commentariis. Hoe enim proprium est omnium legum, etiam sapientissimarum, ut, quando de earum applicatione agitur, viam facile aperiant dubitationibus atque disquisitionibus pro easuum adjunctorumque varietate. ld autem vere contingit in hac constitutione: est enim lex nova, saltern quoad formam, qua lege non tantum limitantur leges veteres, sed in-super varise dispositiones novae introducuntur; adeoque non mirum videatur illam subjici interpretationibus et ex-planationibus paucorum auctorum qui ultimis hisce annis scripserunt.

Nos autem, in compendioso nostro commentario, du-plicem secuti sumus ducem, scilicet Avanzini, in opu-sculo cui titulus: De constitutione Apostolicce Sedis com-mentarii, studio el cura Petri Avanzini, romani presby-

ten, philosophice, theologice el ulriusque juris doctor is; sed prseserlim P. Dumas, S. J., in nova editione llico-logise Gury; quem auctorem non raro ad litteram tran-scribimus. Has interprelationes, inter constitutionis lextum, singulse censurse suo loco anneximus, eo fine, ut ita lector totam de qua agitur materiam, in unum collectam sub oculis inveniat.

2° Vi constitutionis Apostolicce Sedis, ese nunc tantum censurse scnlentice lake, de jure cornrmmi, vigent, quae vel in ipsa expresse conlinenlur, vel ipsi a tempore quo promulgata est accesserunt. vol postmodum accedent.

5° Dico 1° censurse senlentice lala;. Nam per constitu-tionem nihil prorsus mutatum est quoad censuras sen-tenlice ferendce, nee quoad posnas ecclesiasticas mere vin-dicalivas, quales sunt depositio, degradatie, privatio officii, dignitatis, beneficii, etc. Si igitur poena aliqua ejusmodi per jus infligatur propter crimen quod obnoxium fuerit censurse a constitutiono nunc abrogatsc, incurritur adhuc, quamvis censura abolita sit, modo nulla ratio suadeat eam propter censuram, sou dependenter a censura, in-fliclam fuisse. — Idem omnino dicendum est de csoteris dispositionibus legis, quse censuras abrogatas comitaban-tur: scilicet, ablata censura, non idcirco ips® auferuntur.

4° Dico 2° de jure communi, i. e. quoad censuras quse vocantur generales. Nam per constitutionem nihil prorsus immutatum est quoad censuras sententise latse quse, nou ad Ecclesiam universam, sed ad instituta vel loca par-ticularia spectant, adeoque censurse parliculares nuncu-pantur. Quinimo eas omnes et singulas, quales erant antea, confirmavit Pontifex, ac in suo robore pormanere decla-ravit, ut infra, Nquot; 52, videbitur.

3° Dico 3° quse in ipsa expresse conlinenlur. Atqui declarat Pontifex quod, prseter cxcommunicationes, sus-pensiones et interdicta, in vigore permanentia, insuper vigcre pergant excommunicationcs, suspensiones et in-

terclicta, qnfe fuerunt a concilio Tridenlino introducta , i. e., juxta interpretalionem communem, illa3 censurse quas Tridentinum directe, non vero qute non nisi indirecte inllixit.

Atqui censurse quas Tridentinum inflixit directe, sunt turn septem excommunicationes, memoraloe infra, N⁰ 27; lum tres suspensiones ac duo interdicta, relala infra, N⁰ 51 ; illseque censurai certo innovantur.

Censurfe vero quas Tridentinum inflixit indirecte, sunt ill® quas tantum citat, allcgat, in memoriam revocat, aut generali modo indicat his vel similibus verbis; Qui secus fecerint, poenas a jure infliclas ipso facto incurrant, etc. Illse autem censurse non censentur a Pio IX renovatae; idque prsesertim constat ex constitutionis scopo, qui fuit ut, cid plura evitanda incommoda, ad removendos turn a confessariis turn a fulelihus dubietates, anxietates angoresque conscientice, certus jam ac determinatus omnino censurarum numerus haberetur. Porro, scopus ille non attingeretur, si cense-rentur comprehensce ac innovatse illse etiam censurse quas Tridentinum per generalia tantum verba sou indirecte inflixit.

6quot; Dico 4° vel ipsi .... accesserunt. Atqui, per bullam Romanus Pontifex, 25 augusti, anno 1875, constitutioni ac-cessit nova censura sequens: Excommunicatio sententise latse, speciali modo Papse reservata, infligitur canonicis ac dignitatibus ecclesiarum catbedralium vacantium, qui ausi fuerint earumdem ecclesiarum regimen et admini-strationem transferre in aliquem, etiam legitime vel no-minatum et prsesentatum a potestate laïca vel eleclum a capilularibus; item, nominatis, prsesentatis et electis ejus-modi translationem acccptantibus; usque omnibus qui hujus facinoris quolibet modo cooperatores existunt. (¹)

En ipsa bull® verba; Excommunicalione lala; scnlenlise speciali mo;lo Papa3 reservala plectuntur:

7° Scopus constilulionis est, consuras anliquas limitare. Ex hoc scopo profluunt duo sequenlia;

Sequitur 1° quod constitutio, utpote lex favorab'ilis, in dubio semper benigne sit interpretanda.

Sequitur 2° quod, relative ad censuras anliquas, jam triplex distinguenda sit species; alias enim sunt abroga-ta3, alise renovata?, alise' vero temperatai.

Abrorjalee sunt, cum omnibus suis dispositionibus, cen-surse, et quidem numero plurimse, qua3 per constitutio-nem non innovantur sou expresse non memorantur.

Renovalce sunt omnes censurse veteres qua) in consti-lutione expresse memorantur; illeeque eamdem retinent auctoritatem quam olim habuerunt, etiamsi supponatur eas postea obsolevisse, in desuetudinem abiisse aut uni-versim ignorari. Et quidein Pontifex non tantum decia-rat eas vigere, sed eas vere innovat, i. e. propria auctori-

fueiint oonccdcre cl transferi'e ecclesiae vacantis curam, regimen cl admi-nislralionem sul) quovis lilulo, nomine, quaesilo colore in nominalum ct praesenlatnm a laïca potestale ex s. Seilis concessione sen (irivilegio, vel, ulu consuetudo viget, a capitularihus ipsis, electum ad eamdem vaeanlem ec-clesiam.

2° Nominali el procsentati, vel ut supra elecli ad vacanies ecclesias, qui carum curam, regimen et administralionem suscipere audent sub nomine provisoris, vicarii generalis aliovc nomine, ex concessione et translalione in eis peractam a dignilalibus et canonicis, aliisque. qui deflcienlilnis capitulis, vicarios deputant aut vacanies ecclesias legilime adminislrant.

3° li omnes qui pra?missis paruerint, vel auxilium, consilium aut favorem prxslilerinl, cujusque status, condilionis, pnceminenlix et dignilalis luerinl. »

lis addendum est, 1° quod prafali canonici et dignilalcs insuper mulclenlur poena privationis frucluuin ecclesiasticornm beneliciorum quorumcumque, aliornmque redditnum ecclesiaslicorum per eos respective ohtenloruin; qu;c poena ipso jure incurritur, et a romano PontiGce pro tempore exislenlc dum-taxat absolvi seu relaxari potest; 2° quod nominali et prasentali, jure, quod eis per nominationem et pra;senlalionem forte acqnisitum full, prl-vali declarentur; öquot; quod, si qui ex pncdiclis episcopali charactere sint insigniti, ipso facto, absque ulla declaralione, suspcudanlur ab exercilio ponlificalium, et inlerdicantur ab ingressn ecclesia;.

tate tic novo statuit quasi prima vice infligereniur, ut ex constitutionis contextu intelligitur.

Tcmpcratw sunt illse censurse veteres qute in constitu-lione quidem inseruntur, sed quae deinceps non amplius obligant nisi cum moderamine , i. e. quoad partes et quoad sensum quem determinat Pontifex. Et quidem, si veterum canonum sensus hinc inde forte non videretur cum sensu constitutionis posse componi, prseferendus est sensus constitutionis', non secus ac si primum canones illi ab ea editi fuissent.

8° Constitutionem pcrlegenti facile constabit, illam in quintuplicem partem commode dividi posse. Agemus ita-que hoe ordine: 1° de excommunicationibus, tum Pianis tum Tridentinis, 2° de suspensionibus Pianis, 5° de in-terdictis Pianis, 4° de suspensionibus et interdictis a concilio Tridentino latis, 5° de revocatione facultatum. Quinque igitur tradimus paragraphos, quos, claritalis gratia, pro more per numeros distribuimus.

« Apostolicoe Sedis moderationi convenit, quae ■ salubriter veterum canonum auctoritate constituta sunt, sic retinere, ut, si temporum rerumque mu-tatio quidpiam esse temperandum prudenti dispen-satione suadeat, Eadem Apostolica Sedes congruum supremae suaï potestatis remedium ac providentiam impendat. Quamobrem cum animo Nostro jampri-

dem revolveremus, ecclesiasticas censuras, qufn per modum lata; sententiae, ipsoque facto incur-renda3, ad incolumitatem ac disciplinam ipsius Ec-clesiai tutandam, effrenemque improborum iicen-tiam coercendam et emendandam sancte per sin-gulas aetates indictae ac promulgatae suntgt; magnum ad numerum sensim excrevisse; quasdam etiam, temporibus moribusque mutatis, a line atque cau-sis, ob quas impositse fuerant, vel a pristina utili-tate atque opportunitate excidisse; eamque ob rem non infrequentes oriri, sive in iis, quibus anima-rum cura commissa est, sive in ipsis fidelibus du-bietates, anxictates, angoresque conscientioe; Nos ejusmodi incommodis occurrere volentes, plenam earumdem recensionem fieri Nobisque proponi jus-simus, ut, diligenti adhibita consideratione, statue-remus, quasnam ex illis servare ac retinere opor-teret, quas vero moderari aut abrogare congrueret. Ea igitur recensione peracta ac Yenerabilibus Era-tribus nostris S. R. E. Cardinalibus in negotiis Eidei Generalibus Inquisitoribus per universam Cbristia-nam Rempublicam deputatis in consilium adscitis, reque diu ac mature perpensa, motu proprio, cert a scientia, matura deliberatione Nostra, deque Apo-stolicffi Nostra? potestatis plenitudine, bac perpetuo valitura Constitutione decernimus, ut ex quibus-cumque censuris sive excommunicationis, sive sus-pensionis, sive interdicti, quai per modum lala;

sententiae, ipsoque facto incurrendse hactenus im-positse sunt, nonnisi illae, quas in hac ipsa Consti-tutione inserimus, eoque modo, quo inserimus, ro-bur exinde habeant; simul declarantes, easdem non modo ex veterum canonum auctoritate, qua-tenus cum hac Nostra Constitutione conveniunt, verum etiam ex hac ipsa Constitutione Nostra, non secus ac si primum editse ab ea fuerint, vim suam prorsus accipere debere. »

Quintuplicis generis in constitutione numerantur ex-communicationes sententisR lataj, scilicet; excommunica-tiones 1° romano Pontifici specialiter reservatse, T eidem simpliciler reservatse, 5° episcopis seu ordinariis reservatse, 4.° nemini reservatse, 5° illse quse sunt a Triden-tino latse, cum adjectis ab eo reservationibus.

1h. — Duodecim numerantur hujusmodi cxcommunica-liones; quse omnes, prseter decimam de absolvente com-plicem in peccato turpi, desumptse fuerunt ex bulla Ccenai, ac proinde loco excommunicationum bullse Ccence habendse sunt; et ita, qusecumque de bis olim statue-bantur, nunc intelligenda sunt spectare ad undecim novas hasce excommunicationes.

Insuper notandum est, facultatem absolvendi a duodecim bis censuris specialiter reservatis, non comprebendi

in facullate etiam generali absolveudi a casibus papali-bus, nisi expresse enuntietur; imo, quamvis expresse enuntiaretur, non ideo censeretur concessa facullas pro casu absolutionis complicis, qui specialissima menlione indiget.

» Itaque excommunicationi latae sententiee spe-ciali modo Romano Pontifici reservata; subjacerc declaramus :

Omnes a Christiana fide apostatas et omnes ac singulos haereticos, quocumque nomine cen-seantur, et cujuscumque sectse exsistant, eisque credentes, eorumque receptores, fautores, ac generaliter quoslibet illorum defensores.

1° Fertur primario sen directe in cos, qui peccatum illud admiserunt rccedendo a fide Christiana prius susce-pla, quique, majoris claritatis causa, designantur hisec tribus nominibus: apostatarum, hcereticorum, et hcereticis crcdenlium.

2° Fertur secundario seu indirecte, i. e. derivatur et extenditur ad eos, qui bujus criminis sunt quodammodo parlicipes, quot;quin illud proprie committant, nempe ad hsere-ticorum receptores, fautores ac defensores. Sed necessarium 'est, ut hujusmodi participatie sit formalis, seu ut favor praestetur hseretico in ipsa ejus bseresi, i. e. quatenüs hscreticus est; quapropter, ccnsuram non incurreret, qui talcm hospitio exciperet ex amicitia, qui euin adjuvaret ad

rem domeslicam amplificandain, etc. Usee animadversio esl generalis, et recurrere intelligenda est in caileris omnibus censuris similibus, quibus feriunlur non solum admit-tentes crimen principale, sed insuper huic crimini par-ticipantes, scilicet auxilium vel favorem prtebendo.

Aposlatce dicunlur, qui iidem christianam totara abji-ciunt: sive transeant ad falsam religionem, puta ad ju-daïsmum vel mahumetismum ; sive nullam deinceps religionem profiteantur, quales sunt athei, rationalistse abso-luti, aut ilü qui nuncupantur liberi cogilalores.

Ilcerclici, sensu generatim recepto, bic appellantur non solum ii qui eerlos quosdam fidei cbristianse arliculos neganl, sed illi prseserlim qui sectaj hos arliculos ne-ganti adhserent, eique nomen dederunt. Idcirco in con-slitulione dicitur: omnes el singulos hcerelicos, quocumque nomine censeanlur, el cujuscumque seclce existant. Utrisque, juxla senlenliam cornmunem, censura infligitur.

Bwreticis credentes vocantur illi, qui damnatos hsere-ticorum errores sequunlur, quin eorum seclis nomen dederint.

r. Receptores sunt, qui apud se recipiunt vel occullant hcerelicum, ut hseresis poenam effugiat.

Faulores sunt, qui hseretico favorem quocumque modo praestant in causa fidei: sive omissione, quando id omitlunt contra ipsum agere ad quod ex officio lenebantur; sive commissione, quando laudibus, consilio, pecunia, etc., ipsum, ut lalis est, adjuvant.

Defensores sunt, qui vel ejus doctrinara verbis, scriplis, etc., vel ejus personam, ne punialur aul arceatur propter hseresini, dcfendunt.

Ad incurrendam excommunicationem, necessarium non est ut hsereticus, cui favent receptores, fautores aut de-fensores, sit notorius vel nominatim excommunicatus, sed sufficit ut ab eis tamquam hsereticus sit cognitus, etsi occultus. Dicitur autem hsereticus occullus per oppositionem cum notorio, ille qui, etsi cum alio hseretico sermones miscuerit, notorie tarnen non habetur ut talis; aut, etiamsi cum nemine suas lisereses communicaverit, nihilominus aliquos actus extrinsecos exercuit, ex quibus dignosci po-terat tamquam luereticus, ut ait Ben. XIV.

q. Quidnam generatim requirilur, ut quis propter aposta-siam vel hceresim incurrat excommunicationem?

r. Requiritur et sufllcit ut quis corde et ore seu interius et exterius sit htereticus, i. e. ut admittat errorem volun-tarium, exterius manifestatum, et pertinacem contra arti-culum aliquem a Deo revelatum et ab Ecclesia propositum.

Dico 'pertinacem. Ad hoe autem requiritur ut, errorem admittendo, formaliter contempserit auctoritatem Ecclesia) in rebus fidei, i. e. ut voluerit adheerere suse opinioni, quamvis bene noverit eam adversari doclrinte Ecclesiaï sibi sufficienter proposite. Itaque, si tantum ex levitate animi, aut ex ignorantia etiam crassa, quinimo affectata, sibi persuaserit, articulum quem negabat non pertinere ad lidem, aut ab Ecclesia non proponi tamquam necessario credendum, aut negari posse citra abjuratione unitatis ecclesiasticse, etc., excusabitur a censura, etiamsi forte non excusetur a peccato. Ca3terum, in dubio, aliquis ut excommunicatus habendus non est.

Omnes et singulos scienter legentes sino aucto-ritate Sedis Apostolicae libros eorumdem apostala-rum et hoereticorum hseresim propugnantes, nee

non libros cujusvis auctoris per Apostolicas Lilte-ras nominatim prohibitos, eosdemque libros reti-nentes, imprimentes, et quomodolibet defendentes.

1° Ilac secunda censura per se et principaiiler proliibelur ipsa lectio. Secundario autem proliibelur rclcnlio, impressio aut defensio: et quidem relenlio et impressio, propter inlrinsecum ordinem quem habent ad lectionem, eliam indepcndenler ab inlenlione retinenlis vel imprirnenlis, quia ex se lectionem juvant ac promovent; defensio autem, quatenus est formalis, et refertur ad ipsius libri errores.

2° Duplicis generis libri hac censura comprehendunlur, quos absque auctoritate Sedis apostolicae vetilum est legere, retinere, imprimere aut defendere: scilicet vel 1° libri apostatarum et litereticorum haeresim propugnantes; vel 2° libri cujusvis aucloris per apostolicas litteras nominatim prohibiti.

5° Ad incurrendam censuram per libros primce classis, requiritur 1° ul hi libri sint apostatarum vel hsereticorum; 2° ut haeresim conlineant, 5° ut earn propugnent.

Ad incurrendam censuram per libros secundce classis, requiritur 1° ut hi libri fuerint prohibiti per litteras apostolicas (quacumque cseteroquin forma, sive brevis, sive ■buil®, sive epistolse encyclicse, exaratse fuerint, modo declarcntur scribi auctoritate apostolica, vel auctoritatis apostolicas mandatum referre); 2° ut fuerint prohibiti nominatim, i. e. expresso libri tilulo.

Prcetorca, relative ad libros utriusque classis, cum in constitutione dicatur scienter, insuper exigitur scientia, et quidem scientia juris et facti, i. e. qua legentes, retinentes, etc., sciant, non solum quod excommunicatio per consti-tutionem sit lala, sed eliam quod übcr gaudcat tribus vel duabus condilionibus ad pravum librum modo rcquisilis.

Qui legit librum hserclici, in quo hseresis quidem Ira-dilur, non vero propugnatur. Ille lamen peccat tuin contra jus naturale, pro gravitate periculi cui se exponit, turn contra leges Ecclesiae lectionem ejusmodi prohibentes.

Qui libri prohibiti lectionem audit, vel qui ejus impres-sioni concurrit tantum mediate, v. g. atramentum aut chartam prseparando, libros impressos ordinando, etc. Ui enim proprie dici nequeunt legentes vel imprimentes; lex autem censuram infligens est stricüe interpreta-tionis. Ila Lig.

Qui excusantur ob parvitatem 'materiae. In his enim omnibus doctores communiter admittunt parvitatem ma-terise, quae a peccato gravi, adeoque a censura excusat. Igitur, juxta Lig., ille qui de libro probibito pauca legit, praesertim si grave absit perversionis periculum; vel qui talem librum modico tempore retinet, etiamsi habeat auimum semper retinendi, censuram non incurrit.

Quod spectat prava diaria publica vel ephernerides, certum quidem est quod Ecclesia eorum lectionem, im-pressionem, etc., sub censura prohibere possit. Sed, quum per constitutionem tantum id vetari censeatur, quod in ipsa clare continetur; et quum usus non ferat ut hujus-modi publicationes appellentur veri nominis libri, pro-babilius videtur, ait Durnas ex Avanzini, eas sub hac censura non comprehendi.

5° Insuper, relative ad libros secundcc classis, ad prte-sentem censuram non pertinent sequentes :

Libri omnes, qui per litteras aposlolicas modo tantum generali damnantur, v. g. sub hac formula: clamna-mus omnes libros auctor is N. : non sunt enim nomina-iim prohibiti.

Quod attinet libros, qui ante constitutionis promi^ga-tionem fuerunt quidem per lilleras apostolicas ac nomi-natim prohibili, illi tarnen non omnes, juxta sententiam probabilem, censuram inducere reputantur, sed ii tantum qui sub pcena excommunicationis romano Pontifici reser-vata, fuerunt prohibiti. Ratio est, ait Dumas, quia secus, ne-dum per coustitutionem temperarentur ac limitarentur censurse reservatae, ut potius multum aggravarentur nu-meroque augerentur; id autem videtur alienum a mente Pontificis constitutionem statuentis.

Quum constitutio dicat per lilleras aposlolicas, dubitari posset utrum decreta congregationis Indicts, certorum librorum lectionem probibentia, babenda sint tamquarn litterse apostolic®. Id autem Negatur: etenim, quamvis prodeant Pontificis auctoritate, non tarnen emanant ab ipso immediate, nee inscribuntur ejus nomine, neque in stylo curiae appellantur littene apostolicse.

Per constitutionem abrogata jam est regula decima Indicis, qua regula lectio ac retentio plerorumque librorum a sacra congregatione Indicis prohibitorum excommunicationi, nemini tamen reservataï, subjiciebantur. Ratio est, quia hsec excommunicatio in constitutione Piana non fuit in-serta, neque dici possit Tntfenima, siquidem non ab ipso concilio Tridentino fuerit lata. Id tamen non impedit, addit Dumas, quominus in suo vigore maneant, quoad csetera omnia, leges pontificise de tali lectione editse, regulse etiam ac decreta Indicis, atque ad eas vel ea observanda sub gravi fideles omnes obligentur. Quod spectat Indicem librorum prohibilorum, vide, si libet, Dumas vel canonistas.

Schismaticos, et eos, qui a Romani Pontificis pro tempore exsistentis obedientia pertinaciter se subtrahunt vel recedunt.

1° Utraque pars luijus censuraj idem crimen exprimit, at diversa ratione. Etenim,

Schismaticus communiter a theologis ille esse definitur, qui a romani Pontificis obedientia pertinaciler se sublra-hit. Et vere, essentialis malilia schismalis in hac pertinaci detractione obedientia? supremo Ecclesise capiü debilse tota continetur.

Attamen usus obtinuit, ut schismatici ordinarie appel-lentur, qui ad novam ac separatam ecclesiam constituen-dam rebellione discedunt a centro unitatis; aut saltern qui ejusmodi ecclesiae separatie adhairent, quales sunt v. g. Grajci a communione Ecclesiae romanse divisi, vel etiam adhferentes novae secta; qute, infensa in dogma infallibilitatis summi Pontificis quod in concilio Vaticano de-linitum est, duce episcopo Reinkens jansenistice ordinato, nomen veterum catholicorum sibi usurpavit.

Ut igitur intelligatur, non tantum hos posteriores, sed et illos priores quoque sub censura comprehendi, distinctis clausulis utrique in constitutione designantur.

2° Nomen schismatici hic sumitur stricte; atque de illo dumtaxat intelligendum est, qui, tum voluntate tum inten-tione tum re seu effectu, per rebellem separationem discedit vel saltern manet divisus, ab imitate Ecclesiae universalis, i. e. a romano Pontifice, in quo solo tota hsec unitas con-sistit. Id ex toto censurse luijus tertise contextu clare patet.

Ilinc concluditur, quod stricte nee sint schismatici, nee censurse subjiciantur sequentes:

Ille qui recedit ab obedientia episcopi, vel particula-ris ecclesisc seu dioecesis; non schismaticus est proprie, sed inchoative tantum et imperfecte, modo subjectus maneat auctoritati romani Pontificis: nondum enim se-paratur ab unitate Ecclesia; universalis ejusve capite.

(non aulem in aucloritatom) sum mi Pontificis, recusal ipsius prseceptis morem gerere: adhuc enim agnoscit eum tam-quam Vicarium Christi et principem universalis Ecclesiae; et sua inobedientia non perünaciter ab eo recedit.

Propter eamdem rationem, ille qui summi Pontificis mandata adimplere non vult, quia sibi sunt gravia, vel molesta aut incommoda.

Omnes et singulos, cujuscumque status, gradus seu conditionis fuerint, ab ordinationibus seu man-datis Romanorum Pontificum pro tempore exsi-stentium ad universale futurum Concilium appellantes, nee non eos, quorum auxilio, consilio vel favore appellatum fuerit.

Schismatis crimine reus est, et pertinaciter ab obe-dientia romani Ponlificis se subtrahit, qui ab ejus ordinationibus seu mandatis appellat ad futurum concilium universale. Idcirco bsec censura prsecedentem quidem ex-plicat; sed quoad rem, nihil ipsi addit. Verum oportuit ut distincto articulo statueretur, quia prsetendunt appellantes, se, appellaudo ad concilii auctoritatem, quam jactant Pontificis auctoritati esse superiorem, minime ab ecclesiastica unitate recedere.

Dicitur ab ordinationibus.... Illse ordinationes seu mandala Papa3 a quibus non licet appellare, sunt ea omnia quibus Pontifex, munere supremi pastoris fungens, au-clorilale aposlolica aliquid imperal vel prohibet.

Omnes interficientes, mulilantes, percutientes, capientes, carcerantes, detinentes, vel hostililer in-sequentes S. R. E. Cardinales, Patriarchas, Archi-episcopos, Episcopos, Sedisque Apostolica3 Legates vel Nuntios, aut eos a suis dioecesibus, territoriis, terris, seu dominiis ejicientes, nee non ea mandan-tes, vel rata habentes, seu praistantes in eis auxi-lium, consilium vel favorem.

Dicitur detinentes: i. e. illi qui caplos, eliam ab alio, cardinales, etc., sub sua poteslate retinent, atque vi im-pediunt ne libere possint quo voluerint abire.

Dicitur hoslüiter insequcnles: i. e. illi qui fugientern sibique caventem prosequuntur animo infeslo, seu ut ei malum inferant.

Impedientes directe vel indirecte exercitium ju-risdictionis ecclesiasticse sive interni sive externi fori, et ad hoe recurrentes ad forum saiculare, ejusque mandata proeurantes, edentes, aut auxi-lium, consilium vel favorem praestantes.

Statuta est hsec censura ad tuendam libertatem juris-dictionis ecclesiastica;, fori sive interni sive externi. Qua de causa, excommunicatione plectuntur 1° impedientes directe vel indirecte, per seipsos, ejus exercitium; 2° recurrentes, ut impediatur, ad forum sseculare; 5° man-

data fori ssecularis, in eumdem finem, procurantes, aut edentes; vel, ad mandata procuranda aut edenda, auxi-lium aut consilium aut favorem prtestantes.

Dicitur 1° impedientcs directe vel indirecte. Ille dicitur impedire, qui vi vel metu gravi alterum, cseteroquin invitum, arcet ab agendo, In casu, impedit directe, qui vim vel metum incutlit immediate ipsimet judici ecclo-siastico; indirecte vero, qui vim vel metum incuttit mediate, i. e. judicis agentibus, farailiaribus, consanguineis, amicis, eos v. g. incarcerando vel molestando, et ita eum retrahit ab exercenda jurisdictione.

Dicitur 2° el ad hoc.... Particula et sumenda est disjunctive et significat vel; ita ut sensus sit sequens; ad incurrendam censuram, sufiicit ut quis impediat exerci-tium jurisdictionis, etiamsi non recurrat ad forum ssecu-lare; et etiam sufficit ut recurrat ad forum sseculare, etiamsi per se et immediate non impediat jurisdictionem. Ita, juxta interpretationem communem, ct juxta censurte scopum, qui fuit ut excommunicationi subjicerentur omnes principales actiones quibus impediri potest exer-citium jurisdictionis ecclesiastics.

Dicitur 5° recurrentes ad.... Sufficit igitur, ad censuram contractandam , ut quis ad judicem laïcum simpliciter recurrat, etiamsi nihil ab eo obtineat. Et sic v. g. sa-cerdos qui, ab interdicto contra se lato, vel a sententia episcopi eum ab officio amoventis, appellaret ad judices saeculares, excommunicationem incurreret, etiamsi apud ipsos causam non obtineret, imo etiamsi ab ipsis con-demnaretur.

Dicitur 4° mandata.... edentes: intelliguntur illi qui, potestate judiciaria, fori scecularis mandata edunt.

ad trahendum ad suum tribunal personas eccle-siasticas praiter canonicas dispositiones: item eden-tes leges vel decreta contra libertatem aut jura Ecclesiae.

Dicitur 1° cogentes. Hic intelligendi non sunt ipsi ma-gistratus qui, in locis in quibus per leges civiles abolita est immunitas personalis clericorum, clericum cilanl vel deferunt vel comparere cogunt ad sseculare suum tribunal; censurjfi enim subjiciuntur, non quidem judices qui clericum ad tribunal trahunt, bene vero illi qui judices cogunt ad trahendum.

Dicitur 2° directe vel indirecte. Vide horum verborum sensum in censura prjecedenti, in 1°.

Dicitur 5° prater canonicas dispositiones; quibus verbis alluditur v. g. ad concordata inter varia imperia et sanctam Sedem inita, vel ad casum quo persona aliqua ecclesiastica fuerit rite degradata et laïco judici pu-nienda tradita, etc.

Dicitur 4° contra libertatem et jura Ecclesia;; qualia sunt v. g. leges de beneplacito regio seu de regio exequatur aliaque vincula, quocumque nomine appellentur.

R.ecurrentes ad laicam potestatem ad impedien-das litteras vel acta quaclibet a Sede Apostolica, vel ab ejusdem Legatis aut Delegatis quibuscumque profecta, eorumque promulgationem vel exsecutio-nem directe vel indirecte pro hi ben les, aut eorum causa sive ipsas partes, sive alios loedentes vel per-terrefacientes.

1° Recurrentes ad laïoam potestatem ad impediendas litteras vel acta quselibet a Sede apostolica vel ab ejus legalis ac delegalis quibuscumque profecta;

2° Prohibentes directe vel indirecte eorumdem aclo-rum prornulgationem vel executionem;

Dico Icedentes, in corpore, in bonis forlunte, in fania et honore, seu generalim per quodcumque grave damnum temporale vel gravem injuriam. Dico ipsas paries: i. e. illos quorum interest, ut illse litterse vel acta promulgentur vel executioni mandentur, quales sunt ii qui a sancta Sede vel ab ejus legatis obtinuerunt rescriptum aliquod gra-tiae aut juslitise, vel sententiam aliquam sibi favorabilem. Dico vel alios; v. g. horum actorum executores, vel per-sonas ad quas acta obtenta quadam ratione referuntur.

Omnes falsarios Litterarum Apostolicarum, etiam in forma Brevis ac supplicationum gratiam vel justitiam concernentium per Romanum Pontifi-cem, vel S. R. E. Vice-Cancellarios, seu Gerentes vices eorum, aut de mandato ejusdem Romani Pon-tificis signatarum: nee non falso publicantes Litteras Apostolicas, etiam in forma Brevis, et etiam falso signantes supplicationes hujusmodi sub nomine Romani Pontificis seu Yice-Cancellarii aut Gerentis vices proedictorum.

Ilac censura excommunicantur 1° falsarii litlerarum apostolicarum, ac supplicationum, propria manu pro-priove signo Pontificis, vel aliena quidem, sed ejus nomine aul de ejus mandato, subsignatarum; 2° falso pu-hlicantes litteras; 3° falso signanfes supplicationes.

Dicilur 1° falsarios: suntque illi qui, vel lilteras veras adulterant, notabile quid in eis mutando, addendo, de-lendo; vel litteras falsas fabricant.

Dicitur Squot; ac supplicationum. Supplicationes proprie sunt petitiones ad Pontificeni directse pro gratia vel jure obti-nendo. Verum, juxta slylum curi®, significant potius Pontificis responsum, sive fiat simplici appositione si-gilli ad petitionem aut subscriptione nonainis, sive fiat per rescriptum in quo pctitio memoratur.

Dicitur 5° falso publicanles: suntque illi qui litteras falsas aut adulteratas pervulgant voce prreconis, vel af-fixione ad valvas, vel alio quovis modo aucloritativa pu-blicatione usitato.

Dicitur 4° falso signanles: suntque ii qui supplicatio-nibus falsum sigillum vel falsam subscriptionem appo-nunt.

Absolventes complicem in peccato turpi, etiam in mortis articulo, si alius sacerdos, licet non ad-probatus ad confessiones, sine gravi exorilura infa-mia et scandalo, possit excipere morientis confes-sionem.

Quemadmodum in principio hujusce N' 24 dictum est, preesens censura est Papte non tantum specialiter reser-

vata, sed est, ex decrelo sacra) Inquisilionis anni 18GG, ei specialissime reservata.

Quse ad hanc censuram spectant, copiose fuerunt ap-posita in traclatu De Pcenitentia, N⁰ 82.

Usurpantes aut sequestrantes jurisdictionem, bona, redditus, ad personas ecclesiasticas ratione suarum ecclesiarum aut beneüciorum pertinentes.

Dicitur 1° usurpantes: suntque illi qui bona ecclesia-slica vi occupant tamquam propria, seu quasi jus in ipsa haberent. Differunt itaque a furihus, qui rem in-vadunt tamquam alienam, neque in ipsam jus aliquod prsetendunt; hique sub hac censura non comprehenduntur, ut ex declaratione congregationis sacri Officii, anni 1870, constat.

Sed. qua3Stio est utrum usurpantibus asaimilandi sint censuraque comprebendantur illi, qui bona ecclesiastica ab aliis usurpata acquirunt quodam contractu, puta em-ptione, donatione, etc.

Ad quam qusestionem Dumas cum Avanzini respondet Negative, quia illi non possunt proprio nomine dici usurpantes. Quamvis igitur, addit Dumas, graviter peccent contra justitiam et contra religionem, non tarnen pne-senti subjiciuntur censurse; nihilominus, censuram in-currunt mitiorem seu Papse simpliciter reservatam, a Tridentino latam, de qua infra, N⁰ 27 ad l^ra. — Verum a tempore quo scripserunt bi auctores, anno 1874. prodiit declaratio romana, vi cujus rejicienda est btec sententia saltern quoad emptionem; ita ut, relative ad emptorcs, respondendum sit Afflrmativc.

Dicitur 2° sequcslrantes: suntque ilii qui, officio jit-dicis, rem alicui-tertio commiltunt, atque ita impediunt ne ipsa maneat sub potestale illius ad quem pertinet.

bium oriri posset an sub hac censura comprehendantur 1° bona monasteriorum, 2quot; bona quse dicuntur locorum pioruKi, v. g. nosocomiorum vel confraternitatum laïca-lium.

Itaque, 1° bona monasteriorum usurpata, sub censura comprehenduntur, quia pertinent ad personas ecclesia-sticas, ratione suarum ecclesiarum, ut sonant ipsa con-slitutionis verba. 2quot; Bona locorum piorum, juxta sententiain communiorem et probabiliorem, non comprehenduntur; etenim, esto bona ilia aliquatenus sint ecclesiastica, non tarnen pertinent, juxta litteram constitutionis, ad personas ecclesiasticas, ratione suarum ecclesiarum aut beneficiorum. Cseterum, certum est quod illi, qui ea usurpant vel seque-strant, subjaceant censurse Tridentinse, romano Pontifici simp Hei ter reservatse, de qua infra, N⁰ 27 ad l^m.

Invadentes, destruentes, detinentes, per se vel per alios, civitates, terras, loca aut jura ad Ec-clesiam Romanam pertinentia; vel usurpantes, per-turbantes, retinentes supremam jurisdictionem in eis; nee non ad singula prsedicta auxilium, consilium, favorem pnebentes.

In bulla Ccemv excommunicantur ii qui civilates, loca aut jura ad ecclesiam romanam pertinentia invadere, de-struere... prcesumpserinl. Quum autem verbum prwsum-pserint in prresenti censura fuerit omissum. sequitur quod

ab ea excommunicalione incurrenda jam non cxcuset ignoranlia erassa vel supina, i. e., ut habel sententia communior, ignoranlia graviter culpabilis.

Duodecim censuris hucusque a conslituüone memoratis accedit recens et nova censura, quam retulimus supra, N⁰ 22 ad 6^ra.

Relatis hisce duodecim excommunicationibus Papse specialiter reservatis, prosequitur constitutio verbis sequen-tibus:

A quibus omnibus excommunicationibus hucusque recensitis absolutionern Romano Pontifici pro tempore speciali modo reservatam esse et re-servari; et pro ea generalem concessionem absol-vendi a casibus et censuris, sive excommunicationibus Romano Pontifici reservatis, nullo pacto suf-ficere declaramus, revocatis insuper earumdem re-spectu quibuscumque indultis concessis sub quavis forma et quibusvis personis etiam regularibus cu-juscumque ordinis, congregationis, societatis et instituti, etiam speciali mentione dignis et in quavis dignitate constitutis. Absolvere autem prasumentes sine debita facultate, etiam quovis praetextu, excom-municationis vinculo Romano Pontifici reservatae innodatos se sciant, dummodo non agatur de mortis articulo, in quo tarnen firma sit quoad absolutos obligatio standi mandatis Ecclesiaï, si convaluerint.

Dicitur absolvere aulem.... si convaluerint. His verbis in-fligitur cxcomrnunicatio romano Pontificireserva-ta in confessariiim qui,.sine facilitate, absolvere prtesumit

a quavis ex duodecira citatis censuris romano Ponlifiei specialiter reservatis. Quare, addendus est hic casus seplem-decim casibus Papa; simpliciler reservatis qui ex consti-tutione memorantur N⁰ sequenti.

25. — Septemdecim hocce loco a conslitutione memorantur hujusmodi excommunicationes, nimirum:

» Excommunicationi latae sententiae Romano Pontifici reservatae subjacere declaramus :

Docentes vel defendentes sive publice, sive pri-vatim propositiones ab Apostolica Sede damnatas sub excommunicationis poena latae sententiae; item docentes vel defendentes tamquam licitam praxim inquirendi a pcenitente nomen complicis, prouti damnata est a Benedicto XIV in Gonst. Suprema 7 Julii 1745; Ubi primum 2 Julii 1746; Ad eradi-candum 28 Septembris 1746.

Diciiur \⁰ propositiones damnatas. Propositiones a sancta Sede damnatte, vel habent singulse annexam notam theologi-cam, quales sunt v. g. quinque Jansenii propositiones; vel generali modo tantum, seu in globo, afficiuntur ejusmodi notis, et damnantur ut respective haretica;, erronea', temeraria;, etc., quin aperte dcclaretur qiuenam in particular! sit liicrctica, erronea, ctc.

Atqui, priores, si annexam liabeant notam hseresis, com-prehenduntur, non quidem sub hac censura simplicitcr reservata, sed sub censura specialiter reservata, de qua supra in prima excommunicalione 1® speciei. Posteriores vero seu cselerfe omnes ad prsesenlem censuram pertinent, modo fuerint damnatse sub poena excommunicationis sen-tentise lat®, eliam non reservatae.

Dicitur 2° clefcndenles. Tales autem reputandi sunt illi qui de propositione aliqua damnata tractant publice vel privatim, de ea dispulando, dummodo probare intendant earn esse veram, quinetiam eam esse simpliciter proba-bilem, siquidem implicite asserant rationabiliter defendi posse propositionern quae est certo damnanda, imo et damnata. Si autem illi insuper ponlificiam auctoritatern aperte negent, committunt basresim, ideoque, prseter illam de qua bic agimus, excommunicationem incurrunt in ha3-reticos liitam. Per se patet, censuram non incurrere illum qui de dicta propositione disputat ia ordine ad eam impugnandam.

Violentas raanus, suadente diabolo, injicientes in clericos, vel utriusque sexus monachos, exceptis quoad reservationem casibus et personis, de quibus jure vel privilegio permiltilur, ut episcopus aut alius absolvat.

Ilis qua3 de hac censura diximus in traclatu De Pceni-tentia, N⁰ 85, addimus sequentia.

Dicitur exceptis... casibus et personis. Quidam minus graves innuuntur casus in citato N⁰ 85. Sunt et quidam alii, quos, si libel, vide apud auctores.

Quod special mandunles, consulmles, elc., censuram incurrunl si effectus fuerit secutus. Ralio est, quia, licet id in censura non exprimalur, censuram laraen ita in-lerprelanlur canones.

Duellum perpetrantes, aut simpliciter ad illud provocantes, vel ipsum acceptantes, et quoslibet complices, vel qualemcumque operam aut favorem prsebentes, nee non de industria spectantes, illud-que permittentes, vel quantum in illis est, non pro-hibentes, cujuscumque dignitatis sint, etiam re-galis vel imperialis.

Hffic censura comprehendit conslilutionem Tridenlinam, sess. 23, cap. 19 de Reform., eamque extendil el declarat.

Extendit 1° ad simpliciter provocantes, quamquam aller non acceplel duellum, ideoque duellum non se-quatur. 2° Ad acceptantes duellum, sive inde duellum sequa-tur, vel non sequatur; qumn e converso Tridentina consti-tutio edixerat: qui vero pucjnam commiserint. Adjungit praterea reservalionem, qua3 vi Tridentinse sanctionis non videlur adfuisse.

Quod constitutio Tridentina edixerat spectatores, hie da-tur interpretatio, de industria spectantes. Quod constitutio Tridentina edixerat: imperator, reges...., qui locum ad monomachiam in tern's suis... concesserint, hie ita pro-tenditur : illud permittentes, vel quantum in illis est, non prohibentes, cujuscumque dignitatis sint, etiam rega-lis vel imperialis. Tridentinam conslilutionem de duel-lanlibus vide infra, N⁰ 28._#

aut aliis ejusdem generis sectis, quee contra Eccla-siam vel legitimas potestates seu palam, seu clandestine machinantur; nee non iisdem sectis favo-rem qualemcumque prfestantes; earumve occultos coryphseos ac duces non denuntiantes, donec non denuntiaverint.

Dicitur 1° nomen clanles. Nomen dant seclse, qui in eam scientes et volentes admittuntur, quocumque csete-roquin rilu, et eliamsi absque ritu, initiantur.

Dicitur 2° sectcc... aut aliis sectis quee... Ad hujusmodi sectas hic clare designatas certo, ex declaratione romana anni 1870, pertinet secta seu societas Americana et lli-bernica fenianorum. Ad eas insuper pertinent, ut ex declaratione sacra Poenitentiariee anni 18o0 constat, sectse seu ccetus illi, qui profitentur se nihil rnoliri contra religionem vel civilem rempublicam, et uihilominus occultum ineunt foedus juramento firmatum. Idem tenendum de certis oceti-bus operariorum inter se coeuntium, et sub juramento promittentium de arcano servando; sccus tarnen de cce-tibus operariorum qui, absque ejusmodi juramento, sim-pliciter foedus inter se ineunt in ordine ad sibi invicem opitulandum seu in utilitates suas proprias.

Dicitur oquot; non denuntiantes. Prsesenti censura mitigatur excommunicatio olim lata in non denuntiantes: etenim obligatio, sub hac poena, omnibus imposita per bullas Pii VII et Leonis XII denuntiandi eos omnes quos noverint his societatibus nomen dedisse, limitatur ad denuntiationem occullorum coryphccorum ac ducum; et excommunicatio reservata, qua3 hucusque perièptua erat, declaratur manere tantum, saltern quoad reservationem, donec non denuntiaverint.

quo se gerere debeat confessarius erga pcenitentem so-cietalibus occultis addictum.

« Murarius, ait, confiteri volens, leges ecclesiaslicas quae societatem muraloriorum prohibent, vel ignoraverat vel noverat.

Si leges ignoraverat, et a confessario de iis monitus resipiscit, vereque contritus serio promittit se omnem conversationem cum hac societale in posterum pro vi-ribus evitaturum esse, censurse non subjacet, el proinde absolvi potest. Si ignoraverat illas leges et a confessario monitus non resipiscit, sed leges ipsi patefactas spernit, ex transgressore legis material! fit transgressor formalis et contumax, proindeque censurse subjacet et absolvi ne-quit.

Si leges noverat, tamquarn legis transgressor contumax, censurse subjacet et absolvi nequit, nisi debitam disposi-tionem afferat. Quam si afferat, confessarius ab ordinario facultatem absolvendi et necessaria consilia petat.

Si confessarius scit pcenitentem esse murarium, licet legum ecclesiasticarum ignarum, tunc, si spes est fore ut pcenitens monitus resipiscat, ipsum monere debet; si vero timendum est, ne pcenitens ex transgressore legum material! fiat transgressor formalis, indeque in profundiorem etiam perniciem sit ruiturus, tunc e duobus malis minus erit eligendum et a monitione illa abstinendum, sive potius tempora meliora erunt expectanda; interim vero quibus-cumque aliis mediis qusc ad exoptatum finem perducere queant, et quibus saluli ejus prospici possit, religiose erit utendum. »

Immunitatem asyii ecclesiastici, ausu temerario, violare jubentes aut violantes.

Dicitur 1° immunitatem asyli. Immunitas asyli ecclesia-slici in co sita est, ut certi delinquentes, jure canonico determinati, extrahi violenter e loco sacro, maxime ex ecclesiis, licite non possint. Dico jure canonico determinati; conslitutiones autem pontificise ab hoe privilegio excipiunt, juxla Lig., latrones publicos, depopulatores agrorum, ornnes homicidas, htereticos, et rebelles contra personam principis.

Quod spectat qusestionem utrum adhuc obliget ubique, respondemus turn jure seu per se, turn practice seu per accidens.

Jure seu per se ubique obligat, ita ut eam omnes ob-servare teneantur. Etenim, extra dubium est, '1° neque banc immunitatem abolitam fuisse ab Ecclesia, quae, e contra, illarn, ut constat ex pnesenti censura, pcenis in violatores latis, adhuc tuetur; 2° neque aboleri posse legitime a potestate civili, siquidem Ecclesiae et personarum ecclesiasticarum immunitas Dei ordinatione et canonicis institutionibus instituta est, ut loquitur Tridentinum. Dixi per se: nam,

Practice seu per accidens, scilicet in variis locis in quibus hsec immunitas jam per leges civiles non agnosci-tur, non obligat, actusque contrarii a peccato ac censura excusantur, turn quia vitari moraliter non possunt, tum quia lex positiva non obligat cum tanto incommodo. In Gallia autem unum superest bujus immunitatis vestigium, nimirum quod a codice processus civilis, art. 781, prohi-beatur, ne debitores in ecclesia apprehendanlur tempore quo functiones cultus divini peraguntur.

Dicitur 2° ausu temer ar io; quibus verbis, juxta decla-rationem sacri O/pciianno 1871, designatur ille qui, ab aliis minime coactus, prudens ac sciens immunitatem banc aut violare jubet, aut exequendo violat. Ex quo palet, censura;

obnoxios non esse turn magistratus calholieos, necessitate se conformandi prsescripto legis civilis adactos; tum mi-liles aut gubernii servos, mandata sibi iniposita adim-plentes.

Violantes clausuram monialium, cujuscumque generis aut conditionis, sexus vel aitatis fuerint, in earum monasteria absque legitima licentia ingre-diendo; pariterque eos introducentes vel admitten-tes, itemque moniales ab illa exeuntes extra casus ac formam a S. Pio V in Constit. Decori praescri-ptam.

Dicitur 1° monialium... item moniales... Inlelliguntur moniales seu religiosje proprie dietse, i. e. solemniter professse in ordine religioso ab Ecclesia approbate. Atqui, in tractatu De Justitia, N⁰ 27, diximus quod tales non amplius sint reputandse moniales Gallise et probabilius etiam Belgii, et consequenter, quod eas non comprebendat prsesens censura, ut pro Gallia constat ex resolutione ro-mana anni 1859. Dico prwsens censura; nam,

Quod spectat excommunicationem vel alias censuras, contra clausuraï violationem forte latas ab episcopo, in supposito quod dictarum monialium clausuram ipse resti-tuerit, ex eadem declaratione romana constat, quod illi qui episcopalem banc clausuram violant, subjaceant bis censuris ab episcopo inflictis.

extra casus ac formam.... Desuper qufedam diximus in tractatu De Statibus Particularibus, N⁰ 4b. Quoad bunc egressum, communiter docetur quod non admittatur ma-

terise parvitas; ita ut censuram incurrat monialis qusa clausurse limites vel uno alterove passu plene Iransgreditur.

Mulieres violantes regularium virorum clausu-ram et superiores aliosve eas admiüentes.

Dicitur regularium, i. c. illorum virorum religiosorum qui emiserunt vota solerauia; ergo non eomprehendunlur vota simplicia.

Reos sirnoniae confidentialis in beneficiis quibus-libet cujuscumque sint dignitatis.

Dicitur in beneficiis quibuscumque. Atqui, nomine bene-ficiorum probabilius veniunt parocliia; succursales, ad nu-tum episcopi revocabiles, de quibus in tractatu De Statibus Parlicularibus, Nⁱ⁵ 28 et seqq.

Vide totam simonice materiam in tractatu De Primo Decalogi Prcecepto, Art. Ill, N^is 63 et seqq.

Omnes qui quaestum facientes ex indulgentiis aliisque gratiis spiritualibus excommunicationis censura plectuntur Constitutione S. Pii V. Quam plenum 2 Januarii loGO.

constilutio Pii V, est ille qui, etiam pnetextu reparatio-num ecclesiarum aut aliarum piarum causarum, obtinelur concedenclo iis qui certarn pecunite summam solvunt, varias gralias spirüuales, scilicet concedenclo indulgentias, fa-cullatem eligendi confessarium per quem absolvantur a casibus reservatis, tnissse celebrationem et sepulluram tempore interdicti, ciborum prohibitorum usurn, licentiam assumendi duos vel plures compatres ad sacrum baptisma.

Attamen hfec Pii V constitutio excommunicatione ple-ctit, non omnes qui ejusmodi quaestum faciunt, sed tantum illos qui sunt cpiscopis inferiores. Episcopis autem, car-dinalibus, etc., infligit aliam poenam, nempe suspensio-nem a quibusdam rebus ibidem determinatis; quae tarnen suspensio in conslitutione Apostolica; Seclis non renovatur.

Omnes igitur episcopis inferiores qui dictas gratias concedunt ea oonditione, ut solvatur certa pecuniaft summa tamquam pro concessione debita, etiam intuitu ali-cujus operis pii promovendi, prsesentem excommunica-tionem incurrunt. Ratio prohibitionis et censura est, quia tales actus vel simoniam palliatam continent, vel simo-nise viam apcriunt, vel saltern simoniam redolent atquc apud tideles scandalum generant.

sis, et ex iis lucrum captantes, faciendo eas cele-brari in locis ubi missarum stipendia minoris pre-tii esse solent.

Dicitur 1° colligentes. Ex hoe verbo concludunt aucto-res, quod hsec censura non sit intelligenda, idque con-formiter ad doctrinam Liguorii, 1° de missis quae deben-tur propter fundationem, vel beneüciurn, vel in perpetuum, sed de solis missis manualibus intelligatur; 2° de iis personis quse eleemosynas pro rnissis eelebrandis colligentes ex officio, ex eis sibi retinent sequam laboris re-munerationem: ii enim lucrum vel turpem qufesturn ex eleemosynis captare non videntur; 5° de eo qui pretii excessum sibi retinet in tribus casibus, in tractatu De Mtssce Sacrificio, Nquot; 74, relatis.

Dicitur 2° in locis ubi... Dicit Dumas quod huic cen-surte subjiciatur, non solum ille qui alio, ut plerumque fit, sed etiam qui in eodem loco eleemosynas minoris pretii transmittit; quia constituüonis vox in locis generalis est nullumque locum excludit, et quia in bulla Bene-dicti XIV expresse dicitur sive ibidem, sive alibi.

Bulla Benedictina reos plectebat excommunicatione si essent laïei, suspensione si clerici, utraque Pap?e reser-vata. Constitutie autem Piana, loco suspensionis, clericis sicut et laïcis excommunicationem praisentem inllixit, omnesque eidem poenge subjecit.

Omnes qui excommunicatione mulctantur in Constitutionibus S. Pii V, Aclmonet nos, quarto kalendas Aprilis 1567, Innocentii IX, Quce ah hac Sc.de, pridie nonas Novembris 1591, Clementis YII1,

Ad Romani Ponti jicis cur am, 26 Junii 4592, el Alexandri VII, Inter ceteras, nono kalcndas No-vembris 1660, alienationem et infeudationem civi-tatum et locorum S. R. E. respicientibus.

Dicitur omnes qui.... Ilac censura comprehenduntur omnes illi qui Iractant, consulunt, aul alias verba faciunt de dicta alienatione vel infeudatione; item illi qui proponunt de postulandis a romano Pontifice quibusvis personis in duces, vicarios, gubernatores diclorum locorum et civi-tatum, aut de eligendis oratoribus qui ad eurn hunc in finem mittantur; item oratores qui hoc munus acceptant; item illi qui ejusmodi alienationes romano Pontifici, per se vel per alios, insinuant aul suadent. Yide latins, si libet, citatas constitutiones.

Ilcligiosos prsesumentcs clericis aut iaicis extra easum necessitatis sacramentum extremse unctionis aut Eucharistise per viaticum ministrare absque pa-rochi licentia.

Dicitur 1° religiosos. Intelligendi videntur soli religiosi proprie dicti, i. e. turn religiosi solemniter professi, turn religiosi qui tantum simplicia emiserunt vota in ordine religiose a s. Sede approbate, v. g. scholastici societatis Jesu. Ratio est, quia in poenalibus lex stride omnino est intelligenda et interpretanda; deinde, quum alite congre-gationes votoruin simplicium non omnia participent pri-vilegia religionis proprie diclpc, ita hoc in pcenis obnoxlse

Dicitur 2° clericis aut la'icis. Possunt tarnen religiosi, de jure communi seu ex concessione Tridentina, ultima sa-eramenta ministrare clericis et laïcis qui « actu inserviunt, et intra eonun septa ac domos resident, subque eorum obedientia vivunt. »

Dicitur o⁰ extra casum necessitatis, i. e. generatim, quan-do cïeteri sacerdotes eximuntur a prohibitione, scilicet quoties adest periculum mortis, et parochus vel non potest vel non vult infirmo sacramenta ministrare.

Dicitur 4° extremce-unctionis aut Eucharistice... Quod autem spectat matrimonium a sacerdotibus, sive regularibus sive ssecularibus, absque parochi licentia solemnisatum seu benedictum, concilium Trid., instituendo impedimentum clandestinitatis, in eos tulit poenam suspensionis, sententiae latse, episcopo reservatam, ut dicetur infra, N° 51, ad secundam suspensionem.

Extralientes absque legitima venia reliquias ex sacris ccemeteriis sive catacumbis Urbis Piomge ejusque territorii, eisque auxilium vel favorem prae-bentes.

Dicitur 1° reliquias ex.... i. e. ossa et cineres quïe certo sunt, aut saltem de quibus dubitatur an non sint martyrum; et ita quidem, ut bulla Paulina declaret, in ejusmodi extractione seu furto non dari materiae parvitatem.

Dicitur 2° absque legitima venia; estque ea quam confert cardinalis vicarius urbis. Forma autem qua concedi debet, describitur in bulla Clementina.

Communicantes cum excommunicato nominatim a Papa in crimine criminoso, ei scilicet impendendo auxilium vel favorem.

Dicilur 1° nominatim a Papa; quapropler non sufficit quod fuerif publice et nominatim excornmunicatus ab epi-scopo, ut jam supra dictum est,

Dicitur 2° in crimine criminoso. Igitur in prsesentem censuram incidit, qui cum criminoso seu cum illo qui crimen admisit, communicat in ipso crimine quod admisit et propter quod noscitur fuisse nominatim excommunicatus a Papa. Requiritur ergo ut cum eo communicet post latam et sibi notam excommunicationem: tunc enim ejus contumaciam participate et auctoritatem Papfe damnantis sper-nit, sicque censura aftlcitur, cum facientem et consentientem par poena conslrincjat, ut ait Inn. III. Talis est v. g. ille qui excommunicato nominatim a Papa propter hseresim, et a se ut tali cognito, auxilium prabet ad errorem diffundendum.

Clericos scienter et sponte communicantes in di-vinis cum personis a Romano Pontifice nominatim excommunicatis et ipsos in officiis recipientes.

Dicitur 1° clericos... et ipsos... Utramque hujus censu-rae partem auctores communiter intelligunt conjunctive: ita ut communicatio in divinis, qua? clericis sub poena excommunicationis simpliciter resem I te interdicitur, ilia

sit tantum qua nominatim excoramunicatos a Papa ad-miltunt ad participationem vel assistentiam divinorum olüciorum, i. e. sacramentorum, missse, precum publi-carum, elc.

Dicilur 2° scienter el sponte; quare, a censura incur-renda excusat qusevis ignoranlia, metus gravis, sive per mi-nas sive per vim sive alio quocumque modo fuerit incussus.

Nota. Septemdecim his exeommunicationibus Papse sim-pliciter reservatis quas constitutio Apostoliccc Sedis huc-usque memoravit, addendse sunt duse alise, ut supra in-dicavimus, nimirum 1° illa quam constitutio supra, ad finem excommunicationum 1® speciei, infligit in eos qui absolvere prsesumunt, sine debita facultate, etiam quovis prsetextu, ab exeommunicationibus romano Pontifici spe-ciali modo reservatis; 2° illa quam, post prsesentem con-stilutionem, Pius IX, anno 1875, tulit, ut supra, N⁰ 22, videre est.

20. — Nulla excommunicatio Tridentina ad hanc spe-ciem pertinet. Tres sequentes in constitutione memoran-tur ejusmodi excommunicationes:

« Excommunicationi latae sententiae Episcopis sive Ordinariis reservatae subjacere declaramus:

Clericos in sacris constitutos vel regulares aut moniales post votum solemne castitatis matrimo-nium contrahere praesumentes; nee non omnes cum aliqua ex praedictis personis matrimonium contrahere praesumentes.

Dicitur malrimonium conlrahere prwsumenles. Sed qua?-stio est an censurie subjiciantur illi qui ineunl spoiis;ili;i vel simplex matrimonium civilc.

Quoad sponsalia, Negative: sponsalia enim nondum sunt malrimonium, sed tantum futuri matrimonii pro-missio.

Quoad matrimonium civile, disputatur. Affirmat Avan-zini, quia veri matrimonii habet figuram, atque lege naturae verum esset nisi per accidens obstaret impedimen-tum clandeslinitatis. Sed probabilius Negal Dumas: non enim est verum matrimonium de quo solo loquitur con-stitutio, cujus verba, utpote in materia poenali, sunt stricte accipienda; imo nee veri matrimonii quidem ha-bet figuram, cum careat forma qua) ad subslantiam ipsam sacramenli, adeoque ipsius contractus inter christianos, requiritur. Tales igitur rei sunt concubinatus, non vero attentali matrimonii.

Dicitur Xquot; abortum, absque distinctione an foetus, immature ejectus, sit animatus vel inanimatus, modo efiectus sequatur.

Dicitur 2° 'procurantes; sub quo nomine comprehen-duntur illi omnes qui abortus fuerint veri auclores, sive id fuerint pbysice et immediate, ita ut participes sint ipsius actionis physicse qua abortus infertur; sive id fuerint moraliter, ut causae principales abortus, v. g. mandato efficaci.

censura papali, episcopo reservata, comprehendenda sit ipsa maler quse sibimelipsi aborturn procurat. Est duplex sententia.

Sentenlia, quce ante constitutionem Pianam erat com-munissima, etiamnum Afjirmat cum Dumas, Avanzini, etc.; quia Gregorii XIV et Pii IX verba procuranles aborturn sunt generalia, nee ulla adesse videtur ratio sufficiens cur ipsam matrem non comprehendant.

2^a Sententia, quam tenant P. Cretoni et Del Vecchio, qui in constitutionem Apostolicce Sedis commentaria edi-derunt, nee non auctor ephemeridum Nouvelle Revue Theologique (7° année, N⁰ 5, pag. 505), Negat. Usee pro-batur modo sequenti:

Verus verborum •procuranles aborturn sensus investi-gandus est tum ante tuin per Pianam constitutionem.

Ante hanc constitutionem, Sixtus V in bulla Elfrena-lum, utebatur verbis quce vix intelligi potuerint de matre: damnabat enim danles opem, consilium, favorem, potio-nem, etc., eos proinde potius qui matrem adjuvarent, quam earn ab iis adjutam. Verum quidem est quod, postea, Gregorius XIV adhibuerit verba procuranles aborturn, etc. Sed illa verba, ulique generalia, nihilominus interpretationem benignam atque restrictam pati poterant. Quod autem eam revera paterentur, eruitur 1° ex na-tura legis pcenalis, quum odiosa adeoque pcenae sint re-stringendse ; 2° ex motivo quod probabililer summos Pon-titices impulit ad non comprehendendam matrem; etenim, o Ratio congruentiïe, ait Lugo, esse potuil, quod Pontifex compassus fuerit inlirmitati feminarum, quae quidem, non nisi ex gravissimi damni timore, et ex vehe-inentissima passione tantum malum sibimet procuraturte prasumantur. Et quidem, si damnum corporale proprium abortus secuturi eas non deterret ab illo facinore, nee etiam excommunicatio regulariter deterrebit; quare haec plus noceret ad illaqueandas earum animas, quam pro-

desset ad impedienda peccala »; oquot; ex auctoritale s. Li-guorii qui, post cardinalem Lugo, Salmauticenses, alios-que graves auctores, benignam hanc senlenliam vocat valde probabilem, imo intrinsece probabiliorem. Ex bis sequitur, banc poenam seu excommunicationem fuisse saltern dubiam; atqui, in dubio non incurrunlur censurae. Per constitulionem Apostolica; Sedis, secunda hsec sen-tentia eadem gaudet probabilitate qua gaudebat an tea. Id eruitur 1° ex constitutionis scopo, qui est moderari antiquas censuras; 2° ex constitutionis contextu, cum Pius IX iisdem usus sit verbis procuranles abortum, ef-fectu sequuto; quibus Pontifex nullam aliam introduxit mutationem, qtiam quod prtetermiserit distinctionem inter foetum animatum et inanimatum, qute distinctio in prioribus constitutionibus existebat.

Hinc concludit auctor dictarum epbemeridum: « Si I'on pouvait, avant la constitution de Pie IX, donner une interpretation restreinte aux termes procurantes abortum de Grégoire XIV, pourquoi ne le pourrait-on plus aujour-d'hui? Qui nous oblige de leur attribuer un sens plus étendu dans la bulle de Pie IX que dans celle de Grégoire XIV? Si l'inlerprétation restreinte, adoptée par S. AI-phonse était autrefois probable, pourquoi ne le serait-elle plus aujourd'hui, vu qu'aucun changement n'a été introduit dans les termes, et qu'aucun acte du législateur ne nous a fail connaitre son intention de répudier l'inter-prelaiion de S. Alphonse? »

An autem bac censura ligentur insuper illi qui, non quidem proprie ut veri auctores, ad abortum tarnen cooperantur mediate et remote, v. g. vendendo vel prse-parando instrumenta aut pbarmaca, media consulendo vel indicando, cooperando negative seu abortum non impediendo, puta in parentibus erga fdiam illud crimen admissuram, etc., ex constitutione Piana non plane constat. Certo quidem illam contrabcbant vi constitutionis

Sixli V, qiise de ipsis expressam faciebal menlionem. Verum Pius IX hanc omisit, et luec pauca subsliluit verba; procurantes ahorlum, effectu sequulo.

Cieteruni, quidquid sit de hac excommunicatione pa-pali, episcopo reservata, quam reservationem confirmat Piana conslitutio, quisque consulat episcopalem suum libellum de casibus episcopo reservatis. Libellus aulem Brugensis et Gandavensis sic habet; « Procuratio abortus directe voluntaria, sive foetus animatus sit, sive non; sub quo comprebenditur qusecumque positiva ad abortum cooperatio, effectu secuto ».

Quid sint lilterce aposlolicce falsse, dictum est supra, N⁰ 24, ad nonam excommunicationem speciei. — Actio qute hac censura damnatur, est talium litterarum usus, sive utens finem intenturn obtineat, sive non obtineat.

Clemens V, in concilio Viennensi, hanc censuram uni-versim tulerat contra sepelientes exconimunicatos in loco sacro. Pius IX earn ita moderatus est, ut ipsa jam solos attingat mandantes seu cogentes, et tantum referatur ad sepulturara hsereticorum notoriorum, aut aliorum qui ex-communicati vel interdicti sunt nominatim. Eam igitur non incurrit parochus qui, mandatis auctoritatis civilis obtemperans, notorium apostatam a fide admittit ad se-pulturam ecclesiaslicam; verum incidit in interdictum, latse sententise, romano Pontifici specialiter reservatum, de quo infra, N⁰ 50, ad interdictum 2^m.

Lsedentes aut perterrefacientes inquisitores, de-nuntiantes testes, aliosve ministros S. Officii; ejusve sacri tribunalis scripturas diripientes, aut combu-rentes; vel praedictis quibuslibet auxilium, consilium, favorem prsestantes.

Alienantes et recipere praesumentes bona eccle-siastica absque beneplacito Apostolico ad formam Extravagantis, Ambitiosce. De Reb. Ecc. non alie-nandis.

Negligentes sive culpabiliter omittentes denun-tiare infra mensem confessarios sive sacerdotes a

quibus sollicitati fuerint ad turpia in quibuslibet casibus expressis a praïdecess. Nostris Gregorio XV, Gonst. Universi, 20 Augusti 4622, et Benedi-cto XIV, Constit. Sacramentum poenitentice, 1 Junii 1741.

Qusesliones prsecipuse qnse de hac censura proponi pos-sunt, exposuimus in tractalu De Pcenitentia, N^is 83 et seqq.

Enumeratis quatuor prioribus excommunicationum speciebus conslitutio addit quinlam ac ultimam speciem, scilicet excommunicaliones a Tridentino latas, quas ad-mittit et confirmat verbis sequenlibus;

Praeter hos hactenus recensitos, eos quoqne quos sacrosanctum Concilium Tridentinum, sive reser-vata Summo Pontifici aut Ordinariis absolutione, sive absque ulla reservatione excommunicavit, Nos pariter ita excommunicatos esse declaramus; exce-pta anathematis poena in decreto Sess. IV. De ecli-tione et usu Sacrorum Librorum constituta, cui illos tantum subjacere volumus, qui libros de rebus sa-cris tractantes sine Ordinarii approbatione impri-munt, aut imprimi faciunt.

Dicitur quos... Tridentinum... excommunicavit... Etsi constitutio bic tantum loquatur de iis qui a Tridentino sunt excommunicati, nihilominus, per posteriorem decla-

rationem, Pontifex idem statuit de iis qui sunt a Triden-tino suspend vel interdicli.

28. — Excommunicaliones quse a concilio Tridentino latse fuerunt, sunt numero septem; quarum prima est romano Pontifici simpliciter reservata, cseterse vero ne-mini reservantur.

Plectuntur excommunicatione romano Pontifici simpliciter reservata, usurpalores quorumcumque bonorum ecclesiasti-corum aut jurium, prout in Tridentina sessionc 22, cap. 11, de Refqrmatione determinatur.

Dicitur quorumcumque bonorum... llic autem animad-vertere oportet, quod bona et jura ecclesiastica, respectu habito ad excommunicationes latas turn per Pianam consti-tutionem lum per concilium Tridentinum, revocari possint ad tres classes, quarum classis prima complectitur loca et jura ad ecclesiam romanam pertinentia, de qua agitur supra, Nquot; 24, ad censuram 12^m; secunda comprehendit bona et jura pertinentia ad personas ecclesiaslicas, ra-tione suarum ecclesiarum aut beneficiorum , de qua pariier supra, N⁰ 24, ad censuram H^m; icrtia spectat csetera omnia bona et jura, etiam ilia quaj sensu lato dici possunt ecclesiastica, qualia reputantur bona locorum piorum, de quibus supra, N⁰ 24, ad censuram ll¹quot;, notatum est.

Igitur, quum hsec censura Tridentina sit latissima, ut-pote comprehendens qucecumque bona et jura ecclesiastica , usurpatores omnes, non tantum prims et secundse, sed et tertise classis plectit excommunicatione Papas simpliciter reservata. Quinimo Pius IX, qui banc censuram adoptat atque confirmat, earn aggravat, siquidem decer-nat quod usurpatores primse et secundie classis graviori

subjicianlur pcenae, nimirum excommunicalioni romano Pontifici specialiter reservatse.

Secunda excommunicatio, nemini reservala, quam Tri-denlinum, sess. 4-, tulit De editione et usu sacrorum iibrorum, jam evasit Piana, non quidem quoad lotali-tatem sed tantum quoad partem, quum a Pio IX fuerit limitata, ut ex modo citatis constitutionis verbis colligi-tur; haecque censura, ita jam limitata, enuntiari potest verbis sequentibus:

Plectunlur excornmunicatione, nemini reservala, libros de rebus sacris tractanles, sine ordinarii approbatione impri-menles aid imprirni facientes.

Supra, N⁰ 24, in excommunicationibus l* speciei, censura H^a agit de duplici Iibrorum classe, scilicet 1° de libris apostatarum et hsereticorum bseresim propugnan-tibus; 2° de libris cujusvis auctoris per apostolicas lit-teras nominatim prohibitis. In prsesenti autem censura agitur de libris qui tractant de 7-ebus sacris.

Patres Tridentini, nomine rerum sacrarum, intelligebant libros sacrcB Scripturce et eorumdem Iibrorum adnolalio-nes ac exposiliones. Id clare coliigitur ex Tridentino conte-xtu: etenim sacra synodus suum hoe decretum emisit, postquam edidit decretum dogmaticum de canonicis Scri-pturis, et pneterea postquam determinavit, ex omnibus latinis editionibus sacrse Scripturse quae id temporis cir-cumferabantur, vulgatr.m editionem pro authentica haben-dam esse; ne autem perverterentur deinceps duo illa decreta, novum adjecit prsesens decretum quoad libros de rebus sacris tractantes, quo prohibel, sub poena ex-communicationis, nemini reservatse, ne imprimantur,

edanlur, vendantur, retineantur aut legantur libri sacra3 Scripturse et super illis adnolationes et expositiones, nisi expresso nomine auctoris et nisi fuerint ab ordinario ap-probati.

ïridentinam banc censuram lemperavit Pius IX, cuin earn limitaverit ad eos solos qui libros de rebus sacris tractantes sine ordinarii approbatione imprimunt aut im-primi faciunt.

Certum quidem est quod baec verba de rebus sacris, in Piana conslitutione intelligenda sint saltern sensu Tri-denlino, scilicet de sacra Scriptura ejusque adnotationibus a_c expositionibus; atque solo boe sensu ea admiüil Avan-zini.

Non desunt tarnen auctores qui bis verbis, in consti-stitutione Piana, sensum tribuunt latiorem, hancque sen-tenliam probabilem vocat Dumas. Ilaque ultra sensum ïridentinum, eis verbis tribuunt sensum quem babent similia verba in bulla Ccence et in 2^a regula Indicis, ubi prohibetur leclio librorum hsereticorum tractantium de reiigione. Atqui communiler docent tbeologi, libros de re-ligione tractantes, eos esse qui, non obiter, sed ex pro-fesso agunt de sacra Scriptura, de theologia scbolastica dogmatica aut morali, de mysleriis fidei, de cultu Dei aut sanctorum, de ritibus Ecclesise, de canonibus, de rebus spiritualibus, et similibus.

Cseterum, in supposito quod non admittenda sit haec ultima sententia, et consequenter quod sub censura non cadant illi qui dictos libros imprimunt aut imprimi faciunt, nibilominus peccant contra Ecclesise leges id sub gravi prohibentes.

Tertia excommunicatio Tridentina, sess. 25, cap. S, ne-mini reservata, enuntiari potest verbis sequentibus :

scopi non prcebeanl auxilium adversus contradiclores clau-surce monialium; ilemque violantes car urn clausuram.

Quod allinet primam hujuscensurse partem, de magislra-tibus, asserit Avanzini, illam videri in prsesenti societalis statu per non usum in desueludinem abiisse. Sed potius dicendum est, ait Dumas, earn, propter temporum ini-quitatem, pluribus in locis vix in usum deduci posse. Ipsa caeterum non urget in Gallia, ubi clausura papalis pro monialibus non amplius existit, et idem probabiliter dicendum est pro Belgio, ut alibi diximus.

Quod speetat secundam partem, de clausuram violan-tibus, hsec per constitutionem Pianam fuit aggravata el conversa in excommunicationem romano Ponlifici simpli-citer reservatam, ut supra, N⁰ 23, in 6° dictum est.

Quarta excommunicatio Tridentina, sess. 24, cap. G, nemini reservata, sequens est:

Exprimitur hisce Tridentini verbis: « Decernit sancta synodus, inter raptorem et raptam, quamdiu ipsa in pote-slate raptoris manserit, nullum posse consistere matrimo-nium. Quod si rapta a raptore separata et in loco tuto et libera constituta ilium in virum habere censuerit, cam raptor in uxorem babeat, et nibilominus raptor ipse ac omnes illi consilium, auxilium et favorem prsebentes, sint ipso jure excommunicati. »

Quinta excommunicatio Tridentina, sess. 24, cap. 9, nemini reservata, ita comprehenditur:

Exprimilur praeserlim hisce Tridentini verbis: « Quare praicipit sancta synodus omnibus, cujuscumque gradus, dignitatis el conditionis existant, sub analhematis poena, quam ipso fado incurrant, ne quovis modo directe vel indirecte subditos suos vel quoscumqne alios cogant, quominus libere malrimonia contrahant. »

Juxta sentenliam probabiliorem, iiuic ccnsura3 subjacent soli domini vel magistratus, seu illi qui dominium temporale et jurisdictionem exteriorem habent, quum ipsis hisce verbis exprimantur in Tridentini textus praefatione, et quum in textus fine dicatur subditos suos cogant. Ita contra Suarez, qui censuram ad omnes indiscriminatim extendit.

Sexta excommunicatio Tridentina, sess. 2j, cap. 18, nemini reservata, sequentibus comprehendi potest verbis:

Excommunicantur qui cocjunt mulierem ad ingrediendum monaslerium, vel impediunt.

Ex Tridentino textu sat extenso, quem nos brevitatis causa prsetermittimus, colligitur, quod censursc subjiciantur illi qui mulierem cogunt, sive ad monasterium ingrediendum, licet ipsa postmodum habitum non suscipiat neque professionem emittat; sive ad tiabitum suscipiendum; sive ad professionem emittendam. Dico ad monaslerium ingrediendum; intellige, modo ista coactio fiat in ordine ad professionem religiosam. Quare censuram non incurrit ille qui feminam ad ingrediendum in monaslerium cogit alio fine, v. g. puellam, ut ibi educetur; vel mulierem, ut ibi maneat, duin ipse longum iler suscipit.

Non adest coactio, quando metus feminsR incussus levis est, vel nullam ei infert injurlam, vel ei injicitur metus de privatione bonorum ad quae jus non habet; item quando femina precibus, etiam importunis, modo absint minse, inducilur ad monasterium ingrediendum.

Septima et ultima excommunicatio Tridentina, sess. 23, cap. 19, nemini reservata, reducitur ad hanc:

Excommunicanlur duellantes, et vehqui qui duellum quasi honestum spectaculum pcrmitlunt, vel adjuvant, vel ei assislunt.

Heec autem Tridentina censura per constilutionem Pia-nam fuit aggravata et conversa in excommunicationem romano Pontitlci simpliciter reservatam, ut supra, N⁰ 2a, ad censuram Squot;¹ videre est.

29. — Septem in constitutione numerantur suspensio-nes, sententite latffi, romano Pontifici simpliciter reservatse.

Prima suspensio attingit capitula et conventus qui suum episcoputn vel pralatum recipiunt antequatn ipse exhibue-rit litteras apostolicas de sua promotione. En constitu-tionis verba ;

Suspensionem ipso facto incurrunt a suorum be-neficiorum perceptione ad beneplacitum S. Sedis capitula et conventus ecclesiarum et monasteriorum aliique omnes, qui ad illarum seu illorum regimen et administrationem recipiunt episcopos aliosve

praclatos de praedictis Ecclesiis, seu monasteriis apud eamdem S. Sedem quovis modo provisos, antequam ipsi exlnbueriiit Lilteras Apostolicas de sua promotione.

1° Quando suspensie fertur simpliciler in capilulum vel convenlurn, per se (nisi aliud ex verbis, vel ex sub-jecta materia, vel ex circumstantiis colligatur) non afïi-cit singulas personas quoad munia particularia, sed tantum quoad officia vel beneficia totius communitatis.

2° Suspensio etiam expresse lata in communitatem si-mul et in singulas ipsius personas, non afficit inno-centes.

5° Beneficia communitatis esse dicuntur, qua? ad capilulum, ut capitulum est, pertinent, licet eorum fructus in singulas personas dislribuantur.

Dicitur ad beneplacilum sanclui Sedis; quse verba significant, suspensionem non esse latam ad tempus deler-minatum, sed ipsam duraturam esse quamdiu sanclae Sedi placuerit. Cseterum, nomine sanctse Sedis non solum Pontifex pro tempore existens et censuram infligens, verum etiam ejus successores intelliguntur.

Suspensionem per triennium a collatione ordi-num ipso jure incurrunt aliquem ordinantes absque titulo beneficii vel patrimonii cum pacto, ut ordi-natus non petat ab ipsis alimenla.

Quum, ex dispositione juris, ordinans tenealur clerico, quern sine litulo ad sanctos ordines promovit, congrua alimenta subminislrare donee sufficiens ei conferat beneficium; ideo, si eum ordinet cum paclo ut a tali onere liberetur, rem spiritualem dare videlur pro tem-porali, et pactum admillit quod saltem simoniam re-dolet.

Hac de causa voluit Gregorius IX, ut ordinantes ita paciscentes triennali suspensione punirentur; eamque cen-suram Pius IX in constitutione innovavit. Limitatio tamen aliqua opposita est decreto Gregoriano, scilicet quod, prater ordinantem, etiam prsesentantem ab executione ordi-num, et ordinatum ab ordine suscepto, per triennium suspendebat.

Suspensionem per annum ab ordinum admini-stratione ipso jure incurrunt ordinantes alienum subditum, etiam sub praetextu benelicii statim con-ferendi, aut jam coliati, sed minime sufficientis, absque ejus episcopi litteris dimissorialibus, vel etiam subditum proprium, qui alibi tanto tempore moratus sit, ut canonicum impedimentum contra-here ibi potuerit, absque Ordinarii ejus loci litteris testimonialibus.

Ex his verbis innotescit, quod episcopus banc censu-ram incurrat in tribus assignatis casibus.

lamen in jure veniat nomine ordinis, ol cam confercns nomine ordinanlis, idcirco lonsurae collalio huic censura; probabilius subjacet.

Dicilur 2° canonicum impcdiinenlum contrahcre poluerit. Ex traclalu De Online, ubi agimus de condilionibus sen qualitatibus ad ordinalionis validilatem et liceitatem re-quisitis, colligi potest quaenani sint prsecipua ejusmodi impedimenta canonica. Interim, Avanzini tradit horum impedimentorum elenchum, ex variis juris canonici locis colleetum, quorum alia contrahi possunt in loco originis vel domicilii, alia in quovis commorationis loco.

Itaque promoveri non possunt sequenles: non baptizati, illegilimi. minores nalu, non confirmati, neophyti, nxoraü, bigami, criminosi, infames publicis rationibus impliciti, servi, eur.uchi, corpore vitiati, insigniter deformes, amen-tes el furiosi, energumeni, peregrini ct ignoti, ebriotati et gulse dedili, usurarii manilesti, rndes et ignari, irre-gulares, snspensi, interdicti, excommunicati, morbo co-mitiali laborantes, lanii, caupones, mimi, histriones, qui sajva exercuit, vel denuntiavit secuta poena vel mutila-lione.

Suspensionem per annum a collalione ordinum ipso jure ivicurrit, qui, exccplü casu legitimi privi-legii, ordinem sacrum contulerit absque titulo bo-neficü vel patrimonii clerico in aliqua congregatione viventi, in qua solemnis professio non emitlitur, vel etiam religioso nondum professo.

De Online dicilur, triplicem distingui tilulum quo subinde sustentari possit ordinandus, scilicet litulum beneficii, vel patrimonii, vel paupertatis in ordine religioso. Dico titulum pauperlatis, quo ordinari potest religiosus: etenim, solemni votorum professione, religiosus jus firmum omnino et per se stabile acquirit, ut vivat et alatur ex bonis religionis seu monasterii; sicque verum habet sustentationis titulum quo ordinetur.

Res autem non ila se habet pro religiosis improprie dictis, seu pro iis qui congregationi religiosfe volis simplici-bus, adeoque vinculo minus firmo uniuntur : elenim multo facilius evenit, prout dicit Pius V, ut « e claustro exeuntes et per sfeculum vagantes, vel mendicare, vel sordidum quffistum exercere, non sine ipsorum dedecore ac ordinis vilipendio et quamplurimorum Christifidelium scandalo cogantur ». Sapienter igitur illi sequiparantur clericis spe-cularibus, seu subjiciuntur rcguke a Tridentino, sess. 21, cap. 2, statutes pro clero steculari, vi cujus, sub poena suspensionis, prsecipitur ut nemo eos ordinet absque tilulo beneficii vel patrimonii.

Dicilur 2° excepto casu lerjüimi privilegii: nam constat illud privilegium aliquando fuisse concessum, v. g. so-cietati .lesu, in gratiain religiosorum scbolasticorum, a Gregorio XIII, anno Io7ö.

Suspensionem perpetuam ab exercitio ordinura ipso jure incurrunt religiosi ejecti, extra religionem decent es.

Dicilur 1quot; rclifjiosi. Ergo hac censura non comprehcn-duntnr tum novitii, quia nondum sunt religiosi; turn

religiosi improprie dicli, seu illi qui in aliqua congre-gatione religiosa emiserunt vota simplicia, quia in odiosis probabilius sub nomine religiosorum non veniunt.

Dicilur 2° ejecti. Ergo non comprehendunlur aposlaloe aut fugitivi, quia non sunt ejecti.

Dicitur 5° extra religionem degen les. Ergo non compre-henduntur vel ipsi religiosi ejecli, si in sua religione recipiantur iterum, vel si ad religionem aliam canonice transeant.

Si quis ejectus fuerit injuste, censuram non incurrit, turn quia censura non infertur nisi in eum qui culpam gravem admisit; turn quia ille, etsi faclo, non tarnen jure caret titulo suss ordinalionis sen litulo paupertalis.

Sexla suspensio fertur in ilium qui ah ordinanle illc-gitimo fuerit ordinatus, scilicet:

Suspensionem ah ordine suscepto ipso jure in-currunt, qui eumdem ordinem recipere pracsumpse-runt ab excommunicato vel suspense, vei interdicto nominatim denuntiatis, aut ab bferetico vel schi-smatico notorio: eum vero, qui bona fide a quopiam eorum est ordinatus, exercitium non habere ordinis sic suscepti, donee dispensetur, declarainus.

Dicitur 1° suspensionem ab online suscepio. In prsesenti censura, plura determinantur, quaj in veteribus canonibus sancita quidem fuerant, sed non undequaque determinata et circumscripta erant. Firmum quidem semper fuit, sa-cram ordinationem ab ejusmodi episcopis collatam in se validam esse si juxta substanlialem catholica: Ecclcsife

ritum fuerit pcracla; scd quoniam ipsi omni jurisdiclione ecclesiastica carent, eorum ordinaliones irrilce sunt ap-pellalse juxta veterem dicendi modum, quo significabatur, ordinatos ab eis nullo ordinis exercilio frui nullaque ecclesiastica dignitate potiri.

Dicitur 2° rjni bona fide. Itaque, ilii qui bona fide, i. e. absque pnesumptione et ex ignorantia saltera censuras, a norninatim denuntialo, etc., ordinati fucrunt, non pro-prie suspenduntur, scd prohibentur ab exercendis functio-nibus ordinis suscepti, adeoque peccant si illas exerceant. Ihcc autcm prohibitio non est Papte reservata, potestque ab episcopo tolli, ut expresse declarant antiqui canones, ex quibus luec censura desumpta est; cl satis constat ex ilia clausula: donee dispensetur.

Septima et ultima suspensio respicit 1° ordinationcm non rile collatam certis clericis ssecularibuS qui sunt vel urbi Romae exteri, vel ad earn pertinentes, 2° episco-pos ita ordinantes;

Clerici stcculares exteri ultra quatuor menses in Urbe commorantes ordinati a!gt; alio quam ab ipso suo Ordinario absque licentia Card. Urbis Yicarii, vel absque prsevio examine coram eodem peracto, vel etiam a proprio Ordinario posteaquam in prse-dicto examine rejecti fuerint: nee non clerici pertinentes ad aliquem e sex Episcopatibus suburbica-riis, si ordinentur extra suam dioecesim, dimisso-rialibus sui Ordinarii ad alium directis quam ad Card. Urbis Vicarium; vel non prromissis ante or-dinem sacrum suscipiendum exercitiis spiritualibus

per decern dies in domo urbana sacerdoLum a Mis-sione nuncupatoruni, suspensionem ab ordinibus sic susceptis ad beneplacitum S. Sedis ipso jure incurrunt: Episcopi vero ordinantes ab usu Ponli-licalium per annum.

Dicitur 1° clerici exleri, i. c. illi qui neque ad dioo-cesim romanam, neque ad aliquem e pcx episcopalibus suburbicanis pertinent.

Dicitur 2° sacerdoles a missione, i. c. iili qui funda-torem habent s. Vincentium a Paulo, et vulgo nuncupan-tur Lazaristce.

Aota. Septem his suspensionibus a constitutione latis addenda est nova suspensio Papje specialiler reservata, lala in episcopos, quam post prsesentcm constitulionem Pius IX tulit anno 1875, et quam reperics Nquot; 22, ad ad finem notulae ibidem adjectre.

30. — Duo numerantur interdicta a constitutione lata : quorum primum romano Pontilici est specialiler reservatum ; secundum vero potest a quocumque absolvi, postquam interdictum patientes, ad arbitrium ejus cujus sententiam excommunicationis vel interdicti contempserunt, competenter satisfecerint.

Interdictum Romano Pontitici speciali modo reservatum ipso jure incurrunt universitates, collegia et capilula, quocumque nomine nuucupentur, ab

ordinationibus scu mandatis cjusdem Romani Pon-tificis pro tempore exsistentis ad universale futurum Concilium appellantia.

Non confundendum est prsesens interdiclmn cum quarta excomtnunicatione l^:c speciei, N⁰ 24. Ibi enim excom-rnunicalione plectunlur singulares personte alicujus uni-versitatis, etc., ad concilium appellantes; liic vero inter-dicto plectunlur ipste univcrsitates, collegia et capitula ita appellantia.

Scienter celebrantes vel celebrari facientes di-vina in locis ab Ordinario, vel delegato judice, vel a jure interdictis; aut nominatim excommunicatos ad divina officia, seu ecclesiastica sacramenta, vel ecclesiasticam sepulturam admittentes, interdictum ab ingressu Ecclesia} ipso jure incurrunt, donee ad arbitrium ejus, cujus sententiam contempserunt, competenter satisfecerint.

Prsesens interdictum quamdam similitudinem habet cum prima excommunicatione 4™ speciei, N⁰ 27, quum utraque censura agat de vetita sepultura ecclesiastica. HaBC tarnen duo sunt animadvertenda: 1° ibidem excornmunicantur mandanles seu coyentes; bic autem ab ecclesiae ingressu interdicuntur admiUcntes , quo nomine intelliguntur illi qui, sua auctoritate, prohibere possunt ab officiis divinis, a sacramentis ac sepultura, et tarnen non prohibent, qnales sunt rectores, parochi, et alii quorum curse commissa

sunt ccclesiai vel coemetcria; 2° ibidem agilur de sepul-fura hcereticorurn notorionun aut nominatirn exconmiu-nicalorum vel interdictorum ; hic autem de sepultura (insuper de admissione ad officia aut sacramenta) tanlum nominatirn excommunicatorum. Quapropter, qui hsere-ticum notorium vel nominatim interdictum admitteret sepulturte ecclesiasticse, peccaret quidem contra Ecclesue canones, id prohibentes, sed liane censuram non incur-reret.

Denique quoscumque alios Sacrosanclum Concilium ïridentinum suspensos aut interdictos ipso jure esse decrevit, Nos pari modo suspensioni vel interdicto eosdem obnoxios esse volunius et decla-ramus.

Colligimus ex Dumas tres sequentes suspensiones a Tridentino latas; quarum nulla est Pap® reservata, et in quibus varia puncta sunt episcopis, alia nemini reservata.

1° Abbates, collegia, capitula et alii quicumque dimis-sorias sibi non subditis concedentes, ab officio et beneficio per annum sint ipso jure suspensi.

2° Ordinantes sibi non subditos, nisi horum probitas ac mores ordinariorum suorum lestimonio conunendentur,

a colhitione ordinum per annum ; sic vero ordinati a susceptorum ordinum executione, quamdiu proprio or-dinario videbitnr expedire, sint snspensi.

3° Nemo episcoporum, qui tilulares vocanlur, etiamsi in loco nullius dicecesis, cliam exempto, aut aliquo mo-nasterio cujusvis ordinis resederint, moram traxcrint, vigore cujusvis privüegii sibi de promovendo quoscum-quo ad se venientes pro tempore concessi, alterius sub-ditum, etiam prsetextu familiaritatis continue commensa-litatis suse, absque sui proprii pralati expresso consensu aut lilteris dimissoriis ad aliquos sacros aut minores or-dines vel primam tonsurarn promovere seu ordinare va-leat. Contra faciens ab exercitio pontiticalium per annum, taliler vero promotus ab executione ordinum sic susceptorum, donec suo pnelato visum fuerit, ipso jure sint suspensi.

iquot; Nulli episcopo liceat cujusvis privilegii praetextu pontificalia in alterius dioecesi exercere, nisi de ordinarii loei expressa licentia, et in personas eidem ordinario subjectas tantum. Si secus factum fuerit, episcopus ab exercitio pontificaliurn, el sic ordinati ab executione ordinum sint ipso jure suspensi.

W Qui non arctatur occasione beneficii accepti vel re-cipiendi, et, sede vacante, acceptis infra annum a die vacationis dimissoriis a capitulo, ordinatur: si fuerit tali ordinatione in minoribus constitutus non gaudet privilegie clericali, si in majoribus, ipso jure suspenditur ab eorum executione ad beneplacitum futuri prselali.

Notaxdum. Dicitur vnfrci cinnum n die vcicahoms: quia, si post annum sedos ad hue vaccl, permittitur ut capi-

Si quis parochus vcl alius sacerdos, sive regularis sivc stecularis sit, etiarn si id sibi ex privilegio vel imine-rnorabili consuetudine licere contendat, alterius parochise sponsos sine illorum parochi liconlia matrimonio con-jungere aut benedicere ausus fuerit, ipso jure tamdiu suspensus rnaneat, qnamdiu ab ordinario ejus parochi, qui matrimonio interesse debebat seu a quo benedictio suscipienda erat, absolvatur.

Episcopi, quod absit, si concubinas, aut alias mulie-res do quibus possit haberi suspicio, in domo vel extra detineant, aut cum iis ullam consuetudinem babeant, et a synode provinciali admoniti se non emcndaverint, ipso facto sunt suspensi.

Mctropolitanus suflraganeos episcopos absentes, metro-politanum vero absentem suffraganeus episcopus anli-quior residens, sub poena interdicti ecclesiae ab ipso in-currenda, infra tres menses per litteras seu nunlium romano Pontifici donuntiare teneatur.

Capilulum, sede vacante, dans infra annum a die vaca-tionis, dimissorias ad ordinos, ei qui non arctatur occa-sione beneficii recepli vol recipiendi, ecclcsiastico suhjacel interdicto. Sess. 7. cap. 10, dc Reform.

52. — Denique, quod special censuras qua) vocantur particulares, ita loquilur conslilulio:

QiicC vero censurse sive excommunicationis, sive suspensionis, sive interdicti, Nostris, aut Prosdeces-sorum Nostrorum constitutionibus, aut sacris cano-nibus preeter eas, quas recensuimus, lat® sunt, atque liactenus in suo vigore perstiterunt, sive pro Romani Pontiticis electione, sive pro interne regi-mine quorumcumque ordinurn et institute rum re-gularium, nee non quorumcumque collegiorum, congregationum, coetuum locorumque piorum cu-juscumque nominis aut generis sint, eas omnes fir-mas esse, et in suo robore permanere volumus et declaramus.

Qnemadmodum N⁰ 22, ad 4^m, insinuavimus, alite cen-surae nuncupanlur generales et aline 'particulares, proul ferunlur generaliter et absque determinatione personarum; vel prout aüiciunt personas determinatas.

Porro, omnes censuras quse continentur in quatuor prio-ribus Pianaj constitutionis paragraphis, i. e. a N⁰ 24, usque ad prajsentem N^m 52, censurse sunt generales. like vero de quibus hocce N⁰ 52 loquilur conslilulio, censure sunt particulares, cum respiciant personas determinatas, sen aliquem ccetum vel locum parlicularem.

Igitur, 1quot; quod atlinet censuras generales, slaluit consti-lutio ut omnes eaeque solas qult;^ro in ea comprehendunlur, in vigore permaneant ; ita ut abrogentur omnos aliiu generales. 2° Quod vero special censuras particulares, liocce N⁰ 52 statuit constitutio, ut pariter firma) sou in vigore permaneant.

CtEtemn decernimus, in novis quibuscumque concessionibus ac priviiegiis, quae ab Apostolica Sede concedi cuivis contigerit, nullo modo ac ra-tione intelligi unquam debere, aut posse compre-bendi facultatem absolvendi a casibus et censuris quibuslibet Romano Pontitici reservatis, nisi de iis formalis, explicita ac individua mentio facta fuerit: quffi vero privilegia aut facultates, sive a Prsedeces-soribus Nostris, sive etiam a Nobis cuilibet coetui, ordini, congregationi, societati, et instituto, etiam regulari cujusvis speciei, etsi titulo peculiari pree-dito, atque etiam speciali mentione digno a quovis unquam tempore hue usque concessee fuerint, ea omnia, easque omnes Nostra bac Constitutione re-vocatas, suppressas, et abolitas esse volumus, pront reapse revocamus, supprimimus, et abolemus, mi-nime refragantibus aut obstantibus priviiegiis quibuscumque, etiam speciaiibus, comprebensis, vel non, in corpore juris, aut Apostolicis Conslitutioni-

bus, et quavis confirmatione Apostolica, vel imme-morabili etiam consuetudine, aut alia quacumquc firmitate roboratis quibuslibet etiam formis ac te-noribus, et cum quibusvis derogatoriis, aliisque efficacioribus et insolitis clausulis, quibus omnibus, quatenus opus sit, derogare intendimus et deroga-mus.

Firmam tarnen esse volumus absoivendi faculta-tem a Tridentina Synode Episcopis concessam Sess. XXIV, c. VI, de Reform, in quibuscumque cen-suris Apostolic® Sedi bac Nostra Constitutione ser-vatis, iis tantum excepüs, quas eidem Apostolic» Sedi speciali modo reservatas declaravimus.

Vetustissimus ac sapientissimus est in Ecclesia usus, quo turn Sedes romana turn episcopi quorumdam criminurn absolutionem sibi reservant. Attamen, ne nirnis ardua ovadat reservationum prasertim ponlificiarum absolulio, summus Pontifex faeultatem ab ejusmodi censuris absoivendi aliis personis concedere solel.

Duplicis generis distinguuntur has ponlificise concessio-nes seu absoivendi facullates. Alia) danlur ralione oflicii vel dignitatis personte cui conceduntur, v. g. generatim episcopis, pralatis regularibuseteque facultates nuncu-pantur reales. Aiise conceduntur ad casus seu causas particulares, v. g. turn occasione jubiltei, turn in locis missionum, lum confessariis aut episcopis pro singulis casibus pro quibus petuntur, tum episcopis ad tempus determinatum, v. g. ad triennium vel ad quinquennium, vel quandoque in perpetuum, i. e. ad totam vitam ülius cui conceduntur; illseque vocantur personales.

Jam vcro, quaestio est, utrum illfe facultales, sive perso-iiales sive reales, absolvendi a censuris Pap® reservatis, post constitutionem Aposloliccc Scclis adhuc in vigore permaneant; an vcro, o contra, censendss sint revocatse turn per constitutionis verba ad finem N' 24 apposita: a qui bus omnibus.... revocatis insuper earumdem—; turn ctiam per ejus verba hujusee N' 33; quee vcro privilegia aul facullates..... Itaque,

rgt;. Negative. Id plane constat ex declaratione quam concilii Vaticani patribus vivas vocis oraculo fecit ipse Pius IX.

o. An per constitutionem revocatw. sunt facilitates reales, ac speciatim facilitates qnas Tridentinum episcopis concessit relative ad censuras papales occultas?

prsesenti quasstione inquiritur de facultatibus qua?, relative ad censuras Papie reservatas, ratione oflicii vel dignitatis competunt episcopis, turn etiam de prselatorum religiosorum privilegiis.

r,. Ut ex constitutionis textu clare intelligitur, unica tantum per earn episcopis generatim revocata est facul-tas Tridentina, nimirum facultas absolvendi a censnris occultis Papte specialiter reservatis, sub quibus consequenter hseresis occulta, de qua potissimum hucusque disputabatur.

Dico 1° generatim: nam minime revocata est facultas episcopis concëssa, absolvendi a censuris papalibus quibus-cumque, ctian! specialiter vel specialissime reservatis, in duobus casibus supra, INquot; 8, assignatis; scilicet, si reser-vatio sit dubia, vel si delinqucns impodiatur adire Ro-niam, ut ibidem determinavimus.

non revocata est facultas Tridenlina episcopis concessa absolvendi a censuris papalibus occultis qua3 fuerint Papse simpliciler reservatie. — Quum autem episcopi liane facullateni habeant ratione officii sui, sen jure quasi ordinario, illam possunt, etiam generaliter, committere aliis sacerdotibns. — Insuper, episcopi a censuris ac casibus papalibus simpliciler reservalis absolvere possunt penegrinos: denim, juxta Lig., in foro poenitentiie, slante consuetudine hodierna, peregrini subjiciunlur cpiscopo diceceseos in qua instiluilur confessio.

Hoc loco inquirimus, an ilia qute, relative ad censuras Papse simpliciler reservatas, diximus de episcopis, applicari possint prcelatis regularibus, seu an hi adhuc gaudeant iisdem privilegiis quibus a'ntea, i. e. utrum possint nec-ne, suos subditos absolvere a casibus in constitutione simpliciler reservatis? Ad banc qiuestioneni sacra poeniten-liaria, a decembris 1875, respondit Negative; salvis tarnen aliis facullalibus, qua? promananl ex rescriptis par-licularibus ad tempus concessis.

r. Juxta sententiam communiorem, intelliguntur occulta', censurse quae non reputantur publicse, publicitate sive facli sive juris. Igitur adhuc occultum vocatur crimen quod, etsi a paucis, i. e. a sex vel etiam forte a decern, personis sit notum, aliquo modo tamen adhuc celari potest, quamdiu in foro contentioso non fuerit proba-lum. Ergo publicum est, turn facto, si a numerosioribus cognoscatur personis, turn jure, si in foro contentioso fuerit probatum.

Decernentes lias Litteras, atque omnia et singula, quae in eis constituta ac decreta sunt, omnesque et singulas, qua? in eisdem fact® sunt ex anterioribus

Constitutionibus Praedecessorum Nostrorum, atque eliam Nostris, aul ex aliis sacris canonibus quibus-cunique, etiam Conciliorum generalium, et ipsius ïridentini, mutationes, derogationes, ratas et lir-mas, ac respective rata atque firma esse et fore, suosque plenarios et integros effectus obtinere; sicque et non aliter in prsemissis per quoscumque judices ordinaries, et delegates, etiam causarum Palatii Apostolici auditores, ac S. R. E. Cardinales, etiam de latere legates, et Apostolicae Sedis nun-tios, ac quosvis alios quacumque praeeminentia, ac potestate fungentes, et functuros, sublata eis, et eorum cuilibet quavis aliter judicandi et interpre-tandi facilitate et auctoritate, judicari ac definiri debere; et irritnm atque inane esse ac fore quid-quid super bis a quoquam quavis auctoritate, etiam pree text u cujuslibet privilegii, aut consuetudinis in-ductse vei inducendae, quam abusum esse declara-mus, scienter vel ignoranter contigerit attentari.

Non obstantibus praemissis, aliisque quibuslibet ordinationibus, constitutionibus, privilegiis, etiam speciali et individua mentione dignis, nee non con-suetudinibus quibusvis, etiam immemorabilibus, caetérisque contrariis quibuscumque.

Nulli ergo omnino hominum liceat banc paginam Nostrae constitutionis, ordinationis, limitationis, suppressionis, derogationis, voluntatis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoe

attentare prsesumpserit, indignationem omnipoten-tis Dei et beatorum Petri et Pauli Apostolorum ejus, se noverit incursurum.

Datum Roma; apud S. Petrum anuo incarnatio-nis dominicse millesimo octingentesimo sexagesimo nouo, quarto idus octobris, Pontificatus Nostri anno vigesimo quarto.

Notandum finaliler. Per conslitulionem igilur Aposlo-licce Sedis limitatus jam est magnus ille censurarum numerus; et ita, in hac materia, multse evanuerunt difficul-tates quibus spargebatur studium juris canonici. Similiter, quum in collecüone quasi immensa legum ecclesiastica-rum tot reperiantnr quse vel in desuetudinem abierunt vel non amplius sunt temporum atque locorum adjunctis accomodate, idcirco, aliasque ob causas, episcopi Belgii, anno 1870, concilio Vaticano submiserunt postulatum sequens: «Expleto concilio Vaticano, committere velit sanctis-simus Dominus, viris in sacris canonibus versalis, munus redigendi integrum complexum legum ecclesiasticarum, in novum codicem hodiernse praxi accomodatum, el in varies titulos, capita, etc., pro materiarum varietatc dislri-butum, »

r,. Irrcgularilas est impedimenlum canonicum, impo-diens sacrorum ordinum susceplionem vcl susccplorum usum, ct reccplionem bcncficii. Est igilur inhabililas, non vero censura.

Irregularitas diftert a censuris (ut supra N⁰ I, De Ccn-suris dictum est), a depositionc ct dcgradationc, pra-sertim in hoc, quod ccnsurrc, depositie ac degradatio semper culpam supponant, ct habeant rationcm pocnos; irregularitas vcro non semper culpam supponat, ct si quando per moduin poena? imponatur, hoc fiat secunda-rio tantum, ncc ad reum puniendum, scd ad indcccn-tiarn in sacro ministcrio prtecavcndam.

1° Irregularitas ex defectu vcl ex delicto, prout oritur ex quibusdarn defcctibus in jure exprcssis, vcl conlra-hitur cx ccrlis dclictis in jure dctcrminatis.

2° Irregularitas totalis vcl partialis, prout excludit ah omni ordine ct ordinis usu, atquc ah omni bcncficio ccclo-

siaslico; vel arcct tantum ab aliquo ordine suscipiendo, non vero ab aliis jam susceplis.

5° Irregularitas per pet ua vel temporalis, prout ex se semper durat, nisi toliatur dispensatione aut aliis modis legilimis; vel durat tantum ad aliquod tempus, el post-ea cessal absque ulla dispensatione. Sic, irregularitas ex defeetu setatis evanescit, completo tempore ad ordines requisite.

2. — Slatuimus jam 1° quomodo incurratur, 2° quo-rnodo toliatur irregularitas.

is. Iquot; Nulla unquam incurritur irregularitas, nisi in jure canonico sil expressa, ut palet.

2' Irregularitas cx defcclu incurritur eo ipso quod quis laborat defeetu a jure determinato, sive cognovcrit sive ignoraverit legem queo irregularilatem inducit: quia non ralionem pcense, sed rationem habet solius impedimenli.

5° Ad incurrendam irregularilatem cx delicto, requi-ritur peccalum moiiale, in sua specie consummalum, externum etiamsi fuerit prorsus occultum; et quidem incurritur ipso fado, ante judicis sentenliam.

liic tamen inquiri potest qusenam, ad incurrendam irregularilatem cx doliclo, requiratur scienlia, et quid judicandum sit in dubio an quis irregularilatem incur-rcril. Ilaqué,

0. Au, ad irregularilatem ex dcliclo incurrendam, prwlcr scientiam leg is divincc, seu prceter scientiam necessariam ad peccatwn mortale, requirilur 1° scienlia legis eccle-siasticce delictum prohibentis, 2° scienlia pcence seu irre-gidarilalis?

r. Ad 1quot;', Ajprmalive, juxla sentenliam quam Lig. vocat probabiliorem el communissimam, quia irregularilas hreo

rationcm poensc liabct. Exccplo tarnen criminc homici-dii, oh parlicularem indecenliam quam inducit.

Ad 2^m, disputatur; sed senlentia quam Lig. sat pro-babilcm dicit, etiarn Af/irmat. Ratio est, quia irregula-ritas ex delicto censetur vera poena, et quidem exlra-ordinaria, imposita in vindictam criminis, licet effectus illius primarius sit inhabilitatcm constituere. Porro, ubi tanta infligitur poena, non censetur Ecclesia cum tali procedere rigore, ut incurratur ab illo qui cam ignorat.

q. An, in duhio ulrum quis irreyularilatem incurrerit, censcnclus est irregularis ?

r. Distinguendum est inter dubium juris et facli. 1° Negative in dubio juris, i. e. in dubio an talis casus subjaceat legi irregularitatem statuenli; quia tunc irregularitas non certo in jure exprimitur.

2° Probabilius Negative quoque in dubio facli, i. e. in dubio an crimen patraveris, excepto casu homicidii. Ratio est, quia irregularitas non incurritur, ut dictum est, nisi in jure exprimatur; in jure autem, ait Neyraguet, solus bomicida dicitur censendus esse irregularis in dubio homicidii, non vero alius delinquens.

1° Per dispensationem, turn 1° Pupce, modo non adsit impedimentum juris naturalis, seu quod exercilium ordinis sacri impossibile reddat; lum 2° episcopi, et regnlarium superiorum, scilicet vel in irregularitatibus qiuc prove-niant ex delicto occulto; excepto homicidio, et in aliis quibusdam casibus in jure expressis, quos vide apud De Brahandere; vel in irregularitatibus Papse reservatis, si adsit dubium, aut necessitas seu quando Romam recurri non potest; turn 5° horum delcgati, pro ratione acccphc facultatis, ut de absolutione a censuris dictum est. 2° Per cessationem cnuscc; v. g. per adeplam wtalem

rcquisitam, si irrcgularilas ex defeclu ?olalis provcnial; per emendalionem, si cx infamia orialur. Attamcn pro infamia juris, dispensatio rcquiritur.

3° Per professionem solemnem in rehgione approbala, tollitur 1° irregularilas ex defectu nalalium ad suscipiendos ordines, non autem ad prselaluras, dignilales vel beneficia curata ; 2° irregularilas ex defectu famse, conlracla ob exercitium artis lurpis ; o⁰ irregularilas quam descen-dentes incurrunl ob infamiam parenlum, exceplis filiis hfcrelicorum.

Nota. Irregularilas non impedil absolulionem sacramen-talcm, quia slarc polest cum slalu gratise. Polesl igilur aliquis a peccalo absolvi, remancnle irregularilale inde conlracla.

— 1° Ex defeclu animi, scilicet ex defeclu 1° ralion is, v. g. in amenle; 2° scientise ordinibus necessarise; 5° fidei confirmalaj, i. e. in neophyto qui in adulla sclale recenter fuit baplizatus, usquedurn ab episcopo dignus judicetur.

— 2° Ex defectu corporis, ex quo quis vel ad exercitium ordinis sit ineptus, vel aliis nolabilcm borrorem aul indccenliam afferat. Tales sunt sequentes: mulilati qui crus ligneum gerunt, vel mami, pollicc aul indice uti non valcnt; ciBci; omnino simli; muli, vel nolabililer

balbulienlcs; claudi qui sine baculo ad altarc sislere non valent; carcnles naso, vel gibbum enormem habenles.

— 5° Ex defeclu cetalis, irregulares sunt illi qui ielalcm canonicam pro ordinibus statutam non alligerunl; de (juo vide Iractatum De Or dine, Nquot; 20.

— i⁰ Ex defeclu liberlalis, irregulares sunt, generalini, illi qui non sunt sui juris, vel sua conditione ita ofliciis alienis occupantur, ut non possint ministerio clericali se devovere.

Tales sunt 1° servi propria dicti, donee plenam libcr-tatcm eonsequantur ; 2quot; conjugati, qui ordincs suseipere nequeunt nisi de consensu uxoris, religionem ingrcdienlis si sit juvenis, vel saltern in sscculo castitatem voventis si juvenis non sit; 5° illi qui ex oflicio negotiis stecularibus implicantur, ut judices, magistratus, etc.

Sequuntur jam quatuor casus, qui prcc so ferunt notam quamdam infamise, provenientis sive ex natalibus, sivc ex bigamia, sivc ex defeclu lenitatis, sivc ex criminc aut arte ignominiosa.

— 5° Ex defectu nalaliurn, irregulares sunt filii illegitimi: illi enim, etiamsi talcs sint occulte, rationc originis re-putantur vilos.

Duplex distingui potest illegilimorum classis: 1° illoruin qui tales sunt sensu proprio et physice; 2° illorum qui tales sunt tantum interpretative seu canonice.

Classis illegilimorum qui tales sunt re, comprehendil filios natos ex parentibus vero matrimonio non conjunctis. Dico vero malrimonio; atqui, vcrum non est matrimonium simpliciter civile; nee in pra-senti materia vcrum reputatur matrimonium clandestinum valide contraclum, siquidem de eo coram Ecclesia non constet; dum, e contra, verum reputatur conjugium quod, ob impcdimenlum occullum uni salteni sponsoruni incognitum, sit invalidum, rnodo in facie Ecclesuo fuerit conlracluui.

Inter hujus classis illegitimos, alii vocanlur «aturalcs, alii vero adulterini vel incesluosi.

Nalurales sunt filii procreati a parcnübus matrimonia-liler non junclis, inter quos tempore copulse non existebal impedimentum dirimens, sen filii orli ex simplici forni-catione. Ui per subsequens parentum conjugium legiti-mantur, adeoque cessat irregularitas.

Adulterini vel incesluosi, nati ex parentibus inter quos tempore copulse existebal impedimentum dirimens, sunt filii qui oriuntur vel ex adulterio, vel ex inceslu, i. e. inter personas consanguineas aut affines intra gradus ab Ecclesia pro matrimonio prohibitos. Yerum, adulterini et incesluosi non legitimantur per subsequens parentum matrimonium, adeoque manent irregulares.

2^a Classis illegitimorum, qui tales reputantur interpretative seu canonice, comprehendil filios natos quidem ex vero et legitimo conjugio, sed cujus usus evasit illicitus per professionem solemnem in religione, vel per susce-plionem ordinis majoris: ejusmodi enim parentes, qui durante sue matrimonio iniliati fuerunt tali religioni vel ordini sacro, et interim sacrilego vacant usui matrimo-niali, canonice non nisi illegitimas atque irregulares pro-ducunl soboles.

Illegitimitas utriusque classis seu irregularitas tolli in-super potest 1° per professionem religiosam : tollilur ni-niirum quoad receptionem ordinum, non vero quoad receptionem dignitatum etiam in religione, v. g. abbatise, prioratus, etc., cum ad ilia requiratur dispensatie; 2° per legitimam dispensationem, quam, ait Bouvier, episcopus concedere polest ad tonsuram el minores ordines recipien-dos, el. ad possidenda beneficia quibus ordo sacer non est an-nexus; ad sacros vero ordines solus Papa dispensare potest.

— Gquot; Ex bi gamin, qua quis plures successive uxores ha-bet, sen, ut dicitur, ex defectu sacramenli, i. c. significatio-v.is, nam in bigamia deficit perfecta significatio unioni:-

Chrisli cum Ecclesia, qiuc unio simplex est; insupcr, secundum malrimonium, etsi licitum, quamdam notam incontinentice pra) se fert; unde Paulus: Oportcl cpisco-pum esse unius uxoris virum.

Bigamioe reali, de qua hie agilur, a jure canonico scquiparatur 1° bigamia inter prélat i va, i. c. quum aliquis malrimonium init cum muliere non virgine seu ah alio corrupta; 2° bigamia similitudinaria, i. c. quum aliquis, post votum solemne religionis vel ordinem sacrum sus-ceptum, matrimonium, utique invalidum, contrabere attentat et consummat; ille censetur contrasisse primum cum Cbristo, dein cum muliere.

— 7° Ex defectu lenitatis, irregularcs sunt omnos qui vo-luntarie, active, efficaciter et proximo ad necem vel mulila-tionem alicujus, licet juste, concurrunt per actionem natura sua ad id ordinatam. Dico licet juste: nam si in-juste, oriretur irregularitas cx delicto, do qua infra.

Itaque, irregulares sunt generatim, non tantum ii qui aliquem sic licite occidunt vel mutilant, quales sunt car-nifices, vel illi qui in bollo justo offensivo aliquem occidunt; sed etiam illi qui ad id cooperantur active, efficaciter et proximo, quales sunt judices et fere omnes qui in judicio justo ad sententiam capitalem cooperantur, modo sententia ad cffectum sit perducta. Secus vero do militibus in bello juslo defensivo, vel de illo qui se contra injustum aggressorem defendit servato moderaminc inculpata; tutelce.

Ratio bujus irregularitatis est, quia sacerdos agit personam Chrisli qui neminem unqnam kesit.

— 8° Ex defectu famce. Duplex distinguitur infamia: 1° infamia facli, 2° infamia juris.

Infamia facli est ea qua; contrahitur, turn anle quam-libet sententiam, ex notorietate alicujus criminis enormis, tum per exercitium arlis ignominiosce, v. g. arlis scc-nictc, bistrionicre, clc.

Infamia juris est ilia qua; ab ipso jure prornanal. Ex Iriplici capile oriri potest, scilicet: 1° ex crimine notato in jure, vel 2° ex judicis sententia, seu ex pcena iü-iarnanle qua quis a judicc mulctatus sit, vel 5° quan-doque ex crimine parentum.

Dico 1° ex crimine nolaio in jure. Crimina quibus ex jure canonico annexa est infamia, ruodo sint no-toria, sunt sequenlia, scilicet: liomicidium, sacrilegium, perjurium factum in judicio, simonia, sodornia, adultc-rium, incestus, exercitium usurarum, invasio cardinalium vel cpiscoporum, raptus mulierum, duellum, paratio armorum contra parentes, crimen Itcsa) majestatis.

De Brabandere, excommunicatio, depositio, degradatio, et ctelera) poense temporales quse numerantnr in codice poe-nali anni 1810, art. 7 et 8: « Les peines afllictives et infamantes sont: 1° la mort, 2quot; les travaux forces a perpótuité, 5° la deportation, kquot; les travaux forces a temps, 5^C la detention, la réclusion. Les peines infamantes sont; 1° le bannissement, 2quot; la degradation civique. »

Isti codicis arliculi rnutationem subierunt in novo codice pcenali Bolgico anni 18G7, ubi non amplius occur-runt deportatie, exilium el civica degradatio, ex art. 7.

Dico 5° ex crimine parentum. Sic, filii hcereticornm, filii damnatorum ob crimen lassa) majestatis, et quidam alii, jure canonico delerminati, reputantur irrcgulares, mode nati fuerint post paf ris delictum.

Nola. Filii carnificum non sunt irrcgulares, siquidem ars carnificia non sit criminosa. Quum autern sit quo-dammodo ignominiosa, convenit, ait Gury, ut ad ordines non promoveantur nisi in aliena dioecesi, ne dedecus in Ecclesiam redundet.

Irregularitas facti cessai, cessante ipsa infamia, absque disponsalione; secus vero, irregularilas juris.

— 1° Ob malam susceptionem vel ileralionem baptismi. Scilicet irregularitatem incurrit 1° qui in adulta ietatc, extra necessitatem, baptizatur ab hserelico nominalim dc-claralo, quia cum eo comnumicare censelur; 2° qui re-baptizat publico et solemniter, item qui sic rebaptizatui' et clericus assistens.

— 2° Ob ordmum usurpalioncm vel ilHcüam susceptionem. Scilicet 1° ob vsurpationem, irregularis est, saltern ad ascendendum ad ordinem altiorem, non vero ad exercen-dum ordinem jam suscepturn, clericus qui solemniter exercet actum ordinis quem non habet. 2° Ob illicit am susceptionem, juxta Gury, irregularitatem incurrunt se-quenles: qui furtive ordinantiir, i. e. qui, non exa-ininati nee admissi, per doliun, inscio episcopo, se ordinandis immiscent; item qui curant promoveri ab alieno episcopo sine litteris dimissorialibus, vel si plures ordines eodem die recipiant, quorum unus sit saccr, ct probabiliter etiam qui per saltum ordinantur; item qui ordinantur ab episcopo suspense, hteretico, schismatico, aut simoniaco.

— 5° Ob violationem censurce. Scilicet irregulares sunt qui, vinculo censurte ligati, solemniter exercent ordinem sacrum, v. g. saccrdos celebrans, diaconus assistens, sa-eerdos suspensus sacramenlaliler absolvens, quia absol-vere, ait Gury, est actus potestatis ordinis, non vero actus solius jurisdictionis, qualis osset v. g. actus cxcorn-municandi, confessarios approbandi, assislendi malrinio-nio, a vol is dispensandi, elc.

— 4° Ob crimina enormia, i. e. lucres is vel apostasite a fide. liane irregularitalem etiarn incuiTunt, ail Gury, liee-reticorum et aposlalaruin fautores, receptatores, clefenso-res, imo el ipsorum filii. Iltec autem crimina, ul irregularitalem inducant, debenl esse publica. IItec aulern ir-regularitas, ail Lig., in irregularitalem eoo defectu famce recidit.

1° Quoad homicidium. Triplex dislinguilur homicidium: juslum, injustum, casuale. Homicidium justum irregularitalem ex delicto inducere non potest, cum non sit pec-calum. Homicidium casuale, i. e. prseler inlenlionem ac-cidens, si non fuerit voluntarium in causa, ab omni peccato excusalur, ac proinde irregularitalem ex deliclo producere nequit. Reslat igitur homicidium injuslum.

Homicidium injustum, voluntarium in se vel in causa, ita ut sil peccalum mortale, publicum vel occullum, phy-sice vel moraliler volitum, irregularitalem inducit.

Hinc, irregulares sunt sequentes; 1° mandanles vel consilium dantes, effeclu secuto ex mandate vel consilio; ex-ceplo si ante effeclum se retraclaverint et relractalio ma-lefactori innotuerit. 2° Cooperantcs, scilicet omnes qui se muluo excitant, licet unus tantum occidat; omnes prse-liantes in bello injusto si ibi aliquis pereat; qui mini-strant arma aut pecunias ad homicidium; omnes accu-satores, judices et testes injusli. 5° Consentientes, si consensus in homicidium efficaciter influxerit.

Hinc, irregulares non sunt sequentes, quia homicidium nou censetur nisi casuale: 1° ille qui occidil in danda opera rei liciUe, modo non inlerveniat negligentia graviter culpabilis, v. g. illi qui segrotum casu occidunl eum movendo, ei cibum vel potum praebendo; medici remedia bona fide adhibendo, modo sinl perili; exceptis, ex jure canonico, clcricis in sacris, qui occiderenl operando, extra

necessilalem, cum incisione vel aduslione. 2° llle qui occidil in danda opera rei ex se quidem illiciUe, scd non morliferse, v. g. clericus in venatione, quae ei prohibetur, casu occidens hominem. 5° IHe qui, servato moderamine inculpaUe tutelse, occidil injusium aggressorem turn vilie proprise, turn vitte alterius innocentis, lum, juxla com-muniorem senlentiam, liberlatis, honoris, vel honorura temporalium.

2° Quoad mulilalionem. Mutilatie intelligitur, non precise quando quis vulneratur, sed quando a corpore separatur membrum aliquod principale, seu pars nolabilis corporis qua; officium de se disüncturn habeat, v. g. pes, manus, oculus, testicula, etc. — Ilia quse modo dicta sunt de homicidio, hie, pro materise capacitate, applicanda sunt mutilationi suiipsius vel alterius.

In dubio de rnutilationc vel do homicidio, questio est an quis habendus sit ut irregularis. Sio autem dislinguendum est : 1° si non constct hoc crimen fuisse patratum, seu si dubitetur an patratum fuerit vel non, Negative, quia poena non est inüigenda nisi de ipso delicto constet. 2° Si dubitetur an in homicidium, certo patratum, tua actione influxeris. Affirmative, quia, licet generatim irregularitas in dubio incurri non debeat, attamen in prasenti casu incurrenda est ex juris canonici dispositione, in odium speciale quod homicidium meretur. Dixi in homicidium: nam secus est in simili dubio quoad mulilalionem, quia pro solo dubio hornicidii lex irregularitatom imposuit.

\. — o. Quid hie inlellitjiiur nomine novissimorum ? r. Intelligunlur ultimi eventus qui, sive hominibus singulis, sive universo mundo futuri sunt.

q. Qua'nam vulgo enumcranlur novisstma hominis? r. Vulgo enumerantur quatuor: mors, judicium, infer-nus, paradisus. Dicuntur hominis novissima, quia in fine ejus vilse terrestris eveniunt. De his ait Ecclesiastcs: In omnibus operibus tuis memorare novissima lua, ct in ccler-num non peccabis.

r. Novissima mundi sunt: futura crematio terne per igncm, resurrectie carnis, adventus Cliristi judicis ae judicium universale, et postca immutabiiis scternitas.

Porro, inter hominis ex hac vita migrationem et novissima mundi, interccdit temporis spatium, quo durante existere potest quoddam commercium supernatu-ralc inter homines defunctos ct homines vivos.

Itaque hunc tractatum, cum Schouppe, in tria dividi-mus capita, scilicet: 1° de hominis ex hac vita migra-tione; 2° ct quasi incidenter, do vivorum cum defunctis com mil nione; Öquot; do consuimnationc s:cculi.

Tria sunl qiiix; homini post clapsum vil?c suae lompus eveniunt; mors, judicium particulare, ct novae mansionis assignalio. Igitur triplici arliculo dicimus 1° de morle, 2° de judicio parlicuiari, 5° de receplaculis animarum.

2. — Quoad mortem, sint quinquo pclila soquenlia : 0. Quid est mors, gencralim sumpta?

1° Mors naturalis scu corporalis, de qua sola liic agi-tur; eslque corporalis vitte cessaiio vel privatio, qua? conlingit dissoluta inter animam materiamque corpoream unione vitali.

2° Mors siipcrncduralis seu spiritualis, qiue eliam mors anirnce nuncupatur, est mors quae animae infligitur per peccatum morlale; liaecque est vel prima vel socunda: mors animae prima est privatio gralise sanclificanlis; secunda est privatio bealitudinis aelernae.

Insuper distinguitur ct alia species mortis spiritualis, scilicet mors mystica scu mors pcccati, i. e. mors illa salutaris quae peccalo infligitur per gratiam ct quae morle Christi Rguralur Sepulli... per baptisma in mortem.

n. Docet quinque scquenlia; 1° cam esse liominibus statutam ct semel obeundam; 2° cam, saltern do lege ordinaria, esse venturam tempore incerlo; öquot; earn im-

ponere finem statui vice, et initium dare statui termini, ubi nullum erit aniplius meritum vel demeritum, nc-quidem pro animabus purgatorii, qure sunt in termino gratise, licet nondum sint in termino glorise; 4° eam esse peccati poenam; 9° eam esse a Christo devictam, cum per eam jam destrualur corpus peccali, et post earn incipiat vita vera.

1° Si homo consideretur in sola conditione physica, abstrahendo ab ejus deslinatione supernaturali, mors est ei naturalis. Nam, quemadmodtim planta qutelibet evolvi-tur donee arescat et decidat, sic corpus humanum, c limo terrai formatum, per functiones vitales evolvitur donee arescat et senescat, ita ut incptiun fiat animte instrumentum quod jam animari non possit; unde, ces-sant tandem functiones vitales, ct homo naturaliter mo-ritur.

2° Sed, quum homo primitus, ex Dei gratuito beneficio, cum justitia originali, esset immortatitale donatus, mors non est ei naturalis, eamque homo naturaliter abhorret; sicque, mors est poena peccati originalis, saltern in non renatis; in renatis vero est peccati pocnalitas. q. An omnes prorsus homines sunt morituri? n. Qusestio est, utrum illi quoque homines qui in no-vissimo die in vivis invenientur, morituri sint et resur-recturi, prout tenet sententia communis cum Patribus latinis; an vero vivi, morte non interveniente, sint transmutandi, prout existimat s. Chrysoslomus cum noa paucis Patribus graecis.

Ecclesia in primam inclinare videtur sententiam, quae nobis apparet communior ct existimationi fidelium confor-mior; hsecque variis nititur sacra Scripturce textibus, v. g.: In omnes homines mors perlransiit. Stalulum est hominiöiis sernel mori.

Nec obslanl Apostoli verba quibus nililur secunda sen-lenlia; Deinde nos, qui vivimus, qui relinquimur, simul ra-piemur cum ill is in nubibus obviam Christo in acra, quibus verbis innui videtur, homines justos tunc viventes, non mo-riluros, sed vivos obviam Christo esse sublevandos. Nam tenet prima sententia quod hi jusli sint morituri, scilicet vel igne conflagrationis, vel, juxta alios, morte subila in ipso raptu, post quam moitem illico resurgent gloriosi; adeo ut eorum mors seu dormitio, propter brevitatem, non repuletur. Similiter docet prima htec sententia, re-probos tunc viventes, eodem conflagrationis igne esse morituros et statim resurrecturos.

Ex dictis concipitur, quo sensu intelligenda sint se-quentia symboli verba; Inde judicalurus est vivos et mor-tuos; scilicet,

Juxta 1^m sentenliam, vivi sunt illi qui immediate ante ultimum judicium sunt obiluri, morlui vero, illi qui antea e vita cessere; vol etiam, sensu vita) et mortis spiritualis, per vivos et mortuos intelligi possunt beati et reprobi. Juxta 1^m autem sentontiam, intelligenda sunt sensu naturali; ila ut vivi sint illi qui in ultimo die viventes reperientur, morlui vero, illi qui antea obie-rint.

Prfcsens qusestio vicina est cum alia qutoslione inter doctores catholicos agitata, do qua infra, N⁰ 18, scilicet; utrum mundi conflagratio, hominum in novissimo die viventium mors et resurrectie, una cum cseterorum mor-tuorum resurrectionc, futurse sint ante ultimum judicium, prout tenet senlentia communior; an vero post completum illud judicium, prout existimant varii.

Duplex distinguilur judicium; 1° parliculare, quod unicuique stalim post mortem fiet, de quo hicagitur; *2° universale, quod in fine sseculorum, universe orbc spectante, perficietur, de quo infra, cap. III.

De judicio parliculari, tradere sufficiat haec duo: 1° Veritas catholica est, quod quilibet homo, post mortem, judicium particulare subeat. Probatur, turn ex Scri-ptura; Staiutum est hominibus semel mori, post hoc au-tem judicium; turn ex conslanti traditione.

2° Incerta tamen sunt tuijus judicii modus et circum-stantice, cum desuper Scriptura et traditio silcant. De his autcm referre expedit sequentia :

Probabile est, judicium hoc fieri in ipso mortis in-stanli; et, ut ait Mastrius, ex s. Bonaventurse doetrina ut satis probabile deducitur, animas judicari in ipso loco in quo a corporibus decedunt.

Probabile est, ait idem Mastrius cum Suarez et plu-ribus aliis, hoc judicium a Chris to homine fieri, juxta illud Joan nis: Neque enim Pater judical quemquam, scd oinitc judicium dedil Filio; et probabilius est, animas ju-dicandas Christum esse visuras in humana forma sibi apparentem, ut ait Innocentius III.

Probabile est, judicium istud effici per mentis illumina-tionem, qua clarc percipiat anima se jusla opera sua dijudicari, seu qua efficiat Christus, ut anima perfecte cognoscat statum suum, suaque percipiat merita vel de-merita; sive id fiat particular! illustratione divina qua animse status detegatur, sive id accidat mode rnagis na-turali, scilicet co ipso quod, relicto corpore quod cor-rumpitur atque animam aggravat, spiritus humanus ha-beat perfectum sui nolionem.

Animarum receptacula, scu loca ad quro moricntium ani-man deducunlur, dislinguuntur quatuor: limbus, infer-nus, coelum, purgatorium. Coelum, olim pcccato clau-sum, Salvatore ascendentc, primum patuil; purgatorium post ultimum judicium evacuabilur.

k. — Quoad limbi locum ot deslinalionem, juxta scu-lontiain probabiliorem, admitluntur quatuor scquoutia:

1quot; Limbus palrum, quoquc dictus lum infernus, Juxta : Non dcrelinrjucs animain meam in inferno; tum sinus Abrahce, ad quem ab angolis legitur deportata anima Lazari; lum parad i.sus, juxta; I Iodic mccum cris in parad iso , est pars inferorum, sou locus subterraneus, supra infernum ct purgatorium situs; ita scilicet ut limbus ab inferno scparetur per intermedium magnum biatum, scu spatium in quo creditur existere purgatorium.

2quot; Limbus destinabatur ad recipiendas, ante Cbristi ascensionem, defunctorum animas plene purgatas, qiuiü ii)i in quietc, refrigerio et consolationc, Christi adveiitum expectabant.

5° Idem limbus probabiliter destinabatur, et etiamnum deslinatur ad recipiendas animas illorum qui cum solo peccato originali decedunt.

4° Ad determinandum qiucnam sit, in limbo, liarum animarum conclilio, distinguendum est inter pcenam sensus et poenam damni.

Quoad pcenam sensus, censet quidem Auguslinus, lias animas pati poenam sensus, sed pcenam mitissimam;

Thomas vcro, cum multis, existimal eas nullam pati poenam scnsus, quia talis poena respondet solis peccalis actua-libus, nec est peccalo originall proportionata.

Quoad poenam damni, fide certum est, has animas clammri, eo sensu scilicet quod careant visione bealifi-ca; sed, juxta Thomam, de hac carentia non dolent, quia nunquam fuerunt proportionate! ad hoc quod ■\itam felernam liaberent. Unde, ait, quamvis sint separatee a Deo quantum ad illam conjunctionem qufe est per glo-riam, non tarnen sunt al) eo penitas separatse, imo ei conjungunlur per participationem bonorum naturalium, ct ita eliam de ipso gaudere possunt cognilione et dile-ctione naturali. Fatentur tamen thomistse, harum ani-marum beatitndinem non perfecte correspondcre illi beati-ludini naturali qusc convenit statui nalurffi purse.

y _ Quoad voritates sou puncla de inferno credenda, alia sunt do fide , alia absque temeritate negari nequcunt, alia sunt in Ecclesia communiter recepta.

ii. De fide sunt tria sequentia; 1° infernum existcre , sen supplicia impiis esse parata; 2quot; impiorum animas eo statim post mortem dcsccndere; 5° contra Origenem, ea fore seterna.

Usee fidci dogmata adoo clare patent turn ex innume-ris Scripturse locis, tum ex traditione et ss. Patribus, lum ex conciliis, tum a recta ratione, ut supervacaneum judiccmus hie afferre textus aul testimonia.

n. Aljsrpte temerilate aliqua non videtur posse cum Galvino negari, 1° inferni locum esse sublcrranoum;

2° igiiem esse materialem et corporeum; 5° pcenas da-mnatorum esse, juxta demerita, insequales.

Insuper, quoad reliqua, omnino adhterendum est sen-lentite in Ecclesia communiler receptse, nc, alitor docendo, fidelibus scandalum generetur.

Poena) damnalorum dupliciter considerari possunt, scilicet: objective, sen specials in se; subjective, sou qua-tonus damnatos afiiciunt.

r. Poensc damnalorum objective spectalce, juxta Christi sententiam: Discedite a me, matedicli, — in vjnern — externum, sunt tres sequentes: 1° poena damni, rospon-dons maliliae qua peccator a Doo avertitur; 2° poena sensas, respondens inordinatse conversioni ad creaturas; 3° utrius-que poente celernilas, quam seterni et infiuiti regis ira implacabilis postulat.

r. Harum poenarum maxima est poena damni sou pri-valio visionis Dei, quia, ut ait Chrysoslomus, opponitur majori et altiori bono; nude, in poena damni, propria consislit damnatio. Usee visio Dei hominibus viatoribus non est inesse debita nec possibilis, et proin ejus ca-rentia non est poena nec eos gravat. Sed, animabus corpora spolialis, in termino constitutis, el ad Dei possessionem supernaluraliter destinalis, luec carentia est vera poena el positiva privatio, qufe eos maxime crucial.

q. Quibus nominibus in Scriplura lice pcemp designantur? r,. Poense damnalorum, prsesertim poena) sonsus, va-riis nominibus in Scriplura designantur, scilicet, vocantur vermes, tenebrse, fletus, stridor denlium, ignis.

Vermes, i. c., juxta Thomam, metaphorice, sou con-scienlias rcmorsus. Tenebrcc, non tamen valde spissa), ut damnati, nor,lis corporcis, sunicicnier conspiccre valeant

omnia (iiuc horrorcm afferunt. Fletus, i. o. non quidem lacrymse, sod planctus vocis scu ululatus. Stridor den-lium, scilicet corporalis, proveniens sivo ex dolore, sive, juxla Thomam, identidem ex nimio frigore. Ignis, scilicet corporeus, qui, teste Thoma, varie torquebit juxla varia . peccatorum genera, i. e. in his sili vel fame, in illis calore vel frigore, etc.

Cteterum, in variis dilTert ignis terrestris ab infernali: v. g. ille lucet, bic vero tenebras parit exteriores; ille inflammando dissolvit ot consumit, hie angil et urit, ne-que tamen deslruit; ille non nisi mediis corporeis in animas agit, hie cas immediate torquet et cruciat; ille et imminui el extingui humana arte potest, hie cona-tns omnes eludit ct Dei virtute sustentatur.

7. — Quoad damnatorum poenas subjective spcctatas, inquiruntur quatuor sequentia:

n. Licet fatendum sit, illud nobis esse absconditum arcanum, quuin nec revclatio modum quo ignis atTiciat spiritus, palefecerit, ncc intellectus humanus eum modum plane perspiciat, nihilominus apla videtur responsio sequens, scilicet; ita agit ille ignis, ut dsemonibus, potenti® sensi-tivse habendiö ineptis, et animabus corpore jam exutis, ct sic potcntia sensitiva actu carentibus, dolores inferat, non quidem sensibiles, sed intellectuales seu spirituales, i. e. qui afficiant spiritum, eumque afficiant tum in spi-ritualibus facultatibus scu in inlellectu et volontate, tum in tola sua substantia. Ncc repugnat, substantiam corpo-ream agere in incorpoream, cum, jam in terris, corpus agat in animam, et vicissim.

mam, i. c. non tantum in potentias spirituales, ut supra, scd et in potentias inferiores; 2° in totum corpus. Q. Quomodo prwserlim crucialurdamnalorwn intellectus? k. Cruciatur per omnes cognitiones (juas habent darnnati. Speciatim autcm quatuor scqucntia noscunl: 1° cogni-tione naturali sciunt ca qute hie in terris sciverunt, nempe mala facta, bona delectabilia arnissa; 2° qusedam noscunt ex eis qua3 in terris aguntur, dsemonibus mani-festantibus; et ea qua3 Deus in judicio particulari vel alia speciali operatione eis ostendit, ut v. g. eruitur ex liistoria seu parabola de epulone evangclii; 5° beatorum gloriam jam confuse noscunt et post resurrectionem clarc noscent; 4° Deum noscunt ut vindicem; et inde odium, et apucl quosdam blasphcmiae.

q. Quomodo prccsertim cruciatur damnalorum voluntas? r. Damnati mmquam veram ageut pcenitentiam, aut sinceram concipient de suis flagitiis tristitiam: tum ex parte Dei, qui eis denegabit poenitendi gratiam, tum ex parte coram voluntatis, quae semper in peccato peccali-que affectu obfirmata citra ullam mutationcm persistet.

Itaque damnati in omni acta deliberate peccant; et, si forte quid boni velint, volunt ex fine perverso; v. g. si habeant pcenitentiam de peccatis, habent non ob Gneni debitum seu quatenus sunt offensa Dei, sed propter solas posnas. Qua) continuata pcccata, quamvis non augcant demerita, sunt tamcn damnatis poena et supplicium; quemadmodum in coelo, etsi bona opera quie faciunt beati, constituti in termino, non augeant eorum mcrita, hsec tamen bona voluntas illis cedit in premium.

8, — q. Contra rationalistas proba, 1° celcrnitaleni pce-narum inferni non repugnarc rationi.

r. 1° Est rationi con for mis bsec ffiternitas, tum relative ad pocnam damni, tum relative ad pconarn sensus. Scilicet 1° relative ad puenam damni, seu quatenus

peen a csl privaliva: pa^na enim darnni sponfe sequilur ox vivendi modo illius qui volunlarie se projicit in sta turn inide se educere non potest; siculi ille qui se oculis privaret, quamvis selernum viveret, aeternum cte-cus cssel. 2° Relative ad poenam sensus, seu quatenus poena est positiva: dolor enim et csetene alïlictiones, ex ])cena jelerna damni sponte nascuntur; et ratio dictat illos, qui seterno futuri sunt sontes, seterno esse plecten-dos.

2° Negata seternilate inferni, a pari dicendum foret coelum non fore aeternum, et sic vitam futuram non esse slatum termini, sed esse statum vise: « Et ainsi, ait Laforêt, la vie humaine n'aboutirait jamais, et l'homme n'atteindrait jamais le torme de sa destinée. II faut que la vie future soit le but, le terme, la retribution de la vie présente, et que par conséquent elle n'ait plus le raractère de changement qui est propre au temps de 1'épreuve; sinon, la sanction des lois religieuses et morales disparait. L'éternité est le dernier frein capable d'arrêter le coupable: car tout ce qui doit finir, ne produit que peu d'impression sur l'homme, qui porte le sentiment de rimmortalité dans ses tendances et dans tout ce qu'il fait. Un enfer temporaire ne sera plus un enfer. »

q. Contra cosdem proba, 2° cnlernilatem pcenarum non repugnare Dei bonitati nee justitia).

r. 1° Non repugnat bonilali: nam Deus bonus est ea bonitate, quse consistit in amore ordinis, jusli et recti, non vero quee removet poenas, cum detrimento ordinis et justilise.

2° Non repugnat jiistitice: nam justitia vindicativa pro-portionem exigit inter culpam et poenam. Id autem in inferno oblinet: nam poena, intensive finita sed duratione infinita, recte correspondet peccalo, quod est malum quidem finitum rcspectu hominis, sed quodammodo in-

finilum respeclu Dei offensi. Non vero propoiiioncm requirit inter durationem aclualis dclicli et durationem poense ; ut v. g. in homicidio, quod, elsi momentanee commissum, nihilominus perpetuo carcere vel morte in lerris plectilur.

r. Coelum est locus ubi Deus gloriam suain manifestat, et semetipsum clare et intuitive conspiciendum pivebet electis suis, qui ibidem perfecta felicitate fruuntur.

Ilunc locum esse, Scriptura docet; ubi autem situs sit, non docet; indicat tamen ad eum tamquam ad allitudinem ascendi.

r. ïria sunt de fide, scilicet; 1° animas justorum plene purgatas in coelum mox recipi; 2° eas slatim frui intui-tiva visione Dei; 5° insequalem esse subjeclivam Dei vi-sionem, ut constat ex concilio Florentine.

Notandum est quod htec inaequalitas, sive subjecliva sive etiam objectiva, qufe diversitate merilorum nititur, re-spiciat beatitudinem turn seu visionem Dei, turn

Itaque, ex infequalitate bealitudinis sanctorum fluit triplex aureola, seu gaudium accidentale a beatis dc singu-lari quadam victoria perceptum, et post resurrectionern etiam in corpus speciali fulgore redundans. Aureola, ait Thomas, est quoddam privilegiatum praemiurn privilegiatie victorite respondens.

Convenit autem cjusmodi aureola virrjinibus, i. c. iis personis qiuc perfectam retulerunt victoriam do carne; marlyribus, qui triumpbarunt do mundo; doctoribus, qui perfccle triumpharunt do diabolo: triumphal cnim ali([iiis

de diabolo, non solum quando dtemoni impugnanti non codit et e contra eum expellit a se, sed quando insuper cum expellit ab aliis, quod üt per prsedicationem el do-ctrinam. Aureola martyrum prse cseteris prsseminere vi-detur, quia pugna ilia est forlior ex se et vehementius affligens.

Porro, quamvis aureola principaliter et propria resi-deat in anima, cum sit gaudium de reportala victoria, nihilominus per quamdam redundantiam refulget in cor-pore: etenim, quemadmodum certum est quod c'oeli gaudium essenliale generet quemdam splandorem in corpore, id pariler admittendum est de gaudio accidentali aureolae. q. Quinam snul circa ccdum prcccipni errorcs?

1° Beguardorum, qui tenent, intellectum creatum na-turaliter viderc posse Deum, quin indigeat lumine glo-rise, ad eum intuitive videndum.

5° Grsecorum schismaticorum: animas justorum in re-quie degere usque ad resurrectionem, ubi visione beatifica donabuntur. — Dein duo errores sequentes, in quibus ta-men non continetur hseresis:

4° Minoritarum, qui contra dominicanos contendebant, animas in ccelo non frui nisi aspectu bcatifico Christi sub forma servi seu hominis.

5° Millenariorum. Ui asserebant, mille annos ante judicium universale Christum venturum esse, et, devictis hostibus christianismi, regnum ejus bac in terra consti-tutum iri; co tempore futuram esse solam resurrectionem sanctorum, qua) est resurreclio prima, Christumque, cum his sanctis resuscitatis et cum justis viventibus, per mille annos gloriose regnaturum esse; justos autem illa frui-turos esse felicitate temporali, scilicet vel voluptatibus sensualibus, prout perperam varii contendunt cum Ce-

rintho, vel voluplatibus spiritualibus et puris, pront tenent alii cum quibusdam antiqnis patribus; post peractos mille armos futuram esse eliarn impiorum resurrectionem, qua; est resurrectio sccunda, et tune sequi judicium universale, quo Christus judicaturus est tuin sanctos illos et justos vivos cum ipso in terra regnantes quibus largietur glo-riam aeternam, turn impios mortuos qui, resuscitati in ignominiam, seternis poenis addicenlur.

Varum qnidem est quod, primis christianismi sseculis, qü^:dam patres et scriptores, v. g. Tertnllianus, Justinns, Irensb^, etc. huic opinioni adhfeserint, ita ut manifestum sit, intei christianos fuisse quosdam quibus talis sententia erat accepta. Nec tamen ipsi banc doctrinam propugnarunt ut dogma catholioum, sod ut opinionem. Sed, a sscculo V, omnes patres ac scriptores banc doctrinam omnino re-jiciunt, et tenent, cunctos Scriptura textus qui millena-riorum sententiae primo intuitu favere videntur, non eum habere sensum quem millenarii illis attribuebant.

His doctrinis favent secUie quaidam acatholicaj, v. g. anabaptistse, quidam piëtist», et, sseculo nostro, impia secta mormonistarum, qui indies adventum Chrisli et initium millenarii regni expectant. Imo iis atque aliis doctrinis miris favet catbolicus quidam scriptor moder-nus, in opere: La réf/éncralion du monde, par J. de Félicité, Cour Lr ai 18G0; quaj doctrinse, licet ab Ecclesia non da-mnata), nullo modo sustineri possunt. — Recte igitur dicit Muzzarelli apud Jungmann: « Respondeo me temperatam millenariorum sententiam non ut hsereticam traducere; scd tamen contendo quod, in prtesenti tempore, sit ad minimum improbabilis, quia ex una parte est destituta omni gravi auctorilate, ex altera vero, habet auctoritates contra se gravissimas et ineluctabiles. »

l⁰ Bealiludo perfecta est stalus omnium bonorum ag-gregalione perfectus. Ikec autem in solo coelo invenire est.

2° Beatitudo hsec objecliva, est objectum cujus posses-sione plene saliatur appetilus ralionalis; idque in solo Deo reperitur.

5° Beatitudo hfec formalis, est operatio qua summum bonum apprehenditur et possidetur; hsecque peiTectissimu operatio tribus continetur actibus, scilicet acta visionis beatificse, nee non actu amoris et actu gaudii qui ex visione sponte sequuntur.

Dico acta visionis beatificcv. Attamen, licet hsec Dei visio beatifica vocetur Dei cognitio perfecta, ut De Deo, N⁰ 4, dictum est, non est tarnen adeo perfecta ut dici possit cognitio quae nuncupatur comprehensiva, seu cognitio Dei talis qua nihil de eo lateat cognoscendum: ejus-modi enim comprehensio Dei a nulla creatura haberi potest, ita ut Deus absolute incomprcbensibilis dicendus sit.

i⁰ Ut beatus banc intuitivam visionem percipere va-leat, contra beguardos tenendum est, prserequiri auxilium supernaturale quo intellectus ad hunc actum naturalem elevetur; quod auxilium vocatur lumcn glorice.

Ex boe autem lumine gloriie, diversimodc beaiis con-cesso, convenienter explicatur, quomodo uuus alio per-fectius essenliarn Dei videat, adeoque et beatitudo ele-ctorum pro meritis sit intequalis.

Visionis beatificie objectum primariuin est Deus, qui immediate videtur; el ex hac intuitione essentialis bea-torum felicitas provenit. Ergo vident omnia qnte in Deo sunt necessario, i. e. mysterium SS. Trinitatis, alia fidei mysteria, omnes perfectiones divinte essenliïc, beneficia divina sibi collata ; quarnvis tarnen divinam essentiam nul-kis intellcctus croatus comprehcndere possit.

Visionis beatifica; objecliim sec unci ar ium sunt, non tantum socii in coelo, quos vident beati; sed insuper orea-tur;e, quse a beatis cognoscunlur in Deo seu vi Dei visionis, earumque visio accidentaliter ad illorum beaiitudi-nem confert. Itaque cognoscunt rerum naturalinm causas et proprietates, honores ac preces quas vivenles eis of-ferunt, omnesque creaturas re existentes. Non tarnen o-mnes creaturas possibiles noscunt, nee judicii diem, nee secreta cordium, nee futura contingenlia, nisi ilia cis a Deo reveientur.

r.. Purgatorium est locus in quo aniinso juslorum de-functorum, obnoxiic pcenis Icmporalibus, salispatiuntur.

Mullse sunt anirnaj ex hac vita migrantes quaj, licet sint in statu gratige, non ornne tamen divinse justitia) de-bitum exsolverunt: turn quia pro peccatis mortalibus et venialibus quoad culpam remissis condignam salisfactio-nem nondum prsestiterunt, tum quia in alteram vilam transierunt peccatis venialibus affecta;; insuper, utram-que causam frequentissime conjunctim adesse, per se manifestum est. Praeterea, ex doctrina de satidfaclione nosci-mus quod, in sacramento pcenilentiie, poena omnis cum culpa non semper remitlalur, et quod pro levibus etiam peccatis satisfactio Deo debeatur. Ergo aequum est, ut tales animae post obilum pcenas dent in altera vita, donee ab omni reatu absolute, ad seternam admittan-tur beatitudinem.

Dogma catholicum de purgaforio ncgant protesianles. Ex eorum enim doctrina de jmlificationa peccatoris, sequitur quod excludantur, siculi satisfactio in hac vita, ita el poL'iuc in altera vita. Etcnim jnstificatio peccatoris,

juxta Lutherum ct alios, fit por solam fidom fiducialem, qua peccalor sibi applicat merita Christi; eademque mere externa est, quatonus foeditas interna et corruptie, sou culpa peccati, in justificato non deletur, sed, propter Christi merita, ipsi peccata non imputantur in poenam. Ilinc necessario Lutherus negare debebat, post rcmissio-nem peccati remanere pcenas, vel per satisfactionem in hac vita vel per purgatorii passionem solvendas.

Quoad purgatorium, alia puncta sunt de fide, alia sunt de quibus inter doctores communiter constat, alia vero qiue sunt dubia. Igitur,

r. De fide sunt duo sequentia ; 1quot; purgatorium exi-stere; 2° animas ibi detentas fidelium suffragiis el prai-cipue misste sacrificio juvari; seu dogma catholicum est, esse purgatorium, quo justorum animse post mortem a residuis peccatorum maculis mundantur, turn pcculiari-bus pcenis, tum fidelium suffragiis el polissimum missa; sacrificio. Id patet ex concilio Tridentino, et ex profes-sione fidei, jussu Pii IV edita.

Probatur 1° ex Scripture. Ex libro III Macbab., cap. XII, ubi Judas jMachabtuus mis it Jerosolymam offer ri pro peccati s morluorum sacrificium; hoc autem clarissimum testimonium protcstantes non aliter declinare potuerunt, nisi rejeclis libris Machabceorum ex canone Scriplurarum. Item

sanctum, non remittetur c.i ncrjue in hoc scvcido neque in futuro. Item iMatth. V : Eslo consentiens ad ver sar io tuo cito, dum es in via cum eo: ne forte tradat te adversaries judici, el judex traded te ministro, et in car eer em mittaris. Amen dico tibi: Non cxies inde, donee reddas novissimum qua-drantem.

Probatur 2° ex sanctis palribus et tradilione: ul pa-tot, v. g. ex s. Augustino, qui pro matre sua defuncta

Monica orabal; et ex liturgiis anliquissimis, et precibus ac sacrificiis, jam ab Ecclesire exordio in defunctorum solatium offerri solitis.

Probatur 3° ratione thcologica. Nam 1° certum est, hominem posse mori delelo quidem reatu cnlpte, sed remanente reatu poente temporalis; ergo daUir purgatorium, in quo reatum peen» defunctus exsolvat. Cerium est, dari peccata venialia; atqui mori potest homo qui horum tantum reus sit; idque iterum purgatorii necessitatem indu-cit. 5° Accedit populorum omnium consensus, qui, cum ex antiquis traditionibus ac vera fide sit repetendus, veritatem purgatorii confirmat.

u. Inter cos communiler coriSlul de septem sequentibus: 1° Animas ibi non frui visione bcatifica; e contra, 2° Eas Tarie torqueri juxta demerita.

Quce duo, ait Laforêt, nihil aliud sunt quam sequel» ex Ecclesifle doctrina deductsc; consequenter

5° Duplicem pcenam temporalem ibidem existere, nempo damni et sensus, et banc pcenam sensus esse, contra Graicos, ignem rnaterialem, similem infernali.

4° liane pcenam esse valde gravem; altamen esse infernali mitiorem, tum ex Dei amicitia qua fruuntur, tum ex securitate adipiscendaj glorice, tum ex conformitate voluntatis cum voluntate Dei, et consequenter cx summa patientia in tolerandis cruciatibus.

b⁰ Animas illas in inslanti mortis confirmari in gratia et in bono, et consequenter illas non posse amplius sibi demereri, nee mereri sive de condigno sive do congruo in ordine ad propriam salutem; ac proinde eas sibi non sat is facers sed potius satispati (non faccre sed pati). Dico sibi; an autem aliquid valeant et orent pro exi-stentibus in terra, dicimus modo infra.

0° Purgatorium esse locum dislinctum, silum scilicet in visceribus terra, inter limbum et gehennam, ut supra dictum est, in quo, juxta legem Dei ordinariam , animse purgantes detinentur. Sed. juxta legem Dei parti-cularem seu dispensatorie, quasdam interdum animas, extra hoc receptaculum purgari in aliquo particular! terra loco, tum quia in eo peccaverunt, tum ad in-struclionem el terrorem aliorum, ut docent s. Thomas et s. Bonaventura; verum, in hoc casu, non ccssaro vel interrnmpi poenas, siquidem ignis ille, ([uemadmodum in hoc aëre crucial dsemones, ita eliam illas animas tor-quere ac continue purgare potest, ut ail Suarez.

7° In tractatu De Primo Decalogi Pracepto, Nquot; 44, agilur de apparitionibus mortuorum; el N⁰ SO, de consultatione el manifeslationibus spirituum malorum. Qutedam hie addimus, quje tamquam ibidem dicta habeantur velim.

Etsi cerium sit, animas purgantes nobis apparere posse et quandoque appareant, incertus tamen est hujus ap~ paritionis modus. Cum sint meri spiritus, ab omm quan-tilate visibili rcmoti, necesse est eas assumere corpus quoddam sensibile, sive reale sive phantasticum. Ast quum, juxta P. Brognoli, Suarez, etc., non tanlam ha-beant scienliam el potestalem quantam angeli et dcemo-nes qui sibi aërea corpora fingunl cum opus est, adeo-que non possint vi propria sibi assumere vol efformare alienum hujusmodi corpus, idcirco dicendum videtur id fieri ope diviigt;a, vel angelica, vcl diabolica.

Cerium est, ox dicto N⁰ oO, dsemones hominibus, per-mitlente Deo, apparere posse et quandoque apparere, idque semper in finem malam, ad nostram perniciem. Quum autem non raro dolose fingant se esse animam alicujus defuncti, bonum in tinem apparentis, idcirco in spirituum apparitionibus quandoque non facile est spiritus bonos distinguere a malis. Non enim semper ju-dicandi sunt boni, ex eo quod forma sc exhibeant pulchra

ol amabili aul plena luce apparcant, siquidom dtemoncs se transfigurent in angelos lucis, sinl dasinones meridiani ct sanctorum formas assumant ; vel ex eo quod bona consu-lanl vel expelant, siquidem hnjusmodi dolis malitiam suam contegant; vel ex eo quod in locis sacris aut viris bonis ac sanctis se manifeslent, siquidem, teste libro Job, cap. I, ad-slent inter filios Dei. Igitur magna caulela in talibus uten-dum est, ail Brognoli; nam, absque particulari dono Dei, nemo potest in iis esse tutus, cum discretio spirituum sit gratuita Dei gratia.

Nou sunt ergo, pergit idem auctor, petendse hnjusmodi apparitiones: sufficit enim doctrina sacne Scripturse et Ecclesia;, qua contenti esse debemus; et insuper, in his apparitionibus plus periculi quam commodi esse potest. Unde, si quandoqne eveniant, ne error capiat, de iis docti atque pii viri consulendi sunt. In iis namque con-sultoribus doctrina pictati debet accedere, ne omnia vel rejiciantur vel recipiantur : quia doctus impius omnia rejicit, cum nemini credat nisi sibiipsi; pius vcro igno-rans omnia recipit, cum omnia credat. Sit ergo consultor doctus pariter et pius, ut circa apparitiones ccrtum, in quantum fieri potest, judicium ferat.

Nota. Communiter quoque admittitur, esse licitum et laudabile has anirnas invocare privatim, non vero in pu-blicis Ecclesiae precibus.

1° Qusenam sit in purgatorio poente duratio. Nihilomi-nus, aliquas animas ibi multos annos detineri, habet sensus fidelium et Ecclesise, cum anniversaria celebrent per multos annos, imo etiam in perpetuum; sic s. Augustinus orat pro rnatre sua Monica, jam a öO annis mortua.

2° An pee me istn? semper durent in eadem intensitate, an vero paulatim minuantur. Valde probabile quidem est, ait Mastrius, semper diminui prenam damni, quia o!)-

jeclum luijus tristitifo continuo fit minus, quatonus semper magis approximatur tempus quo anima ad coclum transirc debet et beatificari; sed de poena sensus, non ita absolute discurrere possumus, cum sit res nobis occultissima, ct solum ex quibusdam levibus conjecturis aliquid deducatur.

5° Quantum juventur vivorum suffragiis, atque appli-catione indulgentiarum; vide tractatum Do Indulgcnliis.

4° An illse animoe saltem possint pro nobis orare, et aliquid nobis de congruo mereri vel impetrare. Varii Negant, ct tenent, cas esse potius in statu ut orctur pro illis, quam ut ipsa? orent pro aliis: nam, cum adhuc non sint in statu gloruc nec Deum videant, cognoscerc non possunt ea quaa nos hie facimus aut cogiiamus, nec quibus indigemus. Sed probabilius A/firmant Mastrius, Suarez, Collet et alii: etenim 1° alia via istarum rerum cognitionem acquirere possunt, nimirum per earum vel nostros angelos custodes, cum hoc angelica) custodise consentaneum sit; 2° etsi nostras orationes non haberent compertas, sufficit ut Deus vel angeli, qui eas norunt, animas moveant ad oran-dum pro nobis. Adde quod possint saltem generatim orare pro Ecclesia militante, pro amicis suis si adhuc sint in via, pro iis quorum suffragiis juvantur, ut ail Collet.

r. Communio sanctorum quse est fidei dogma, arliculo nono symboli apostolorum propositum, in Scripturis fun-datum, et per constantem traditionem perhibitum, yene-ratim consistit in connexione inter omnia membra Ecclesia;, tamquam unius corporis in Christo, et quidem pro tempore ct reternitate; ita ut bonorum spiritualium unius.

alii secundum quamdam mcnsuram sinl parlicipos. Dico ac alernilale, nam mors non solvit communionem san-clorum, quemadmodum non solvit communionem cum Christo.

1o. — q. In r/aonam speciatim con si.si 11 commumo san-clorum in Ecclesia militante, sen inter fulclcs in lorris?

1° Quod ornnes fideles, cum Christo ct inter se, eadem fide et iisdem sacramentis jungantur.

2° Quod gratia; a singulis receptie, prcces ac bona opera a singulis prpcstita, omnibus lamquam unius corporis mcm-bris sint utilia.

5° Quod Justus viator possit in alterum viatorem suns satisfactiones transferre, quibus hie, coram Deo, a reatu pcenre temporalis liberelur.

Illi vero qui peccato mortali obnoxii in Ecclesia vi-vunt, cum sint membra mortua, spiritualium bonorum, qute vitam gratiae supponunt, non possunt esse partici-pes. Attamen, propter justos et prcces eorum, gratias multas ad poenitentiam peragendam recipere possunt.

!G. — q. In quonam speciatim consisiil communio san-clorum inter Ecclesiam mililantern ct Ecclesiam paticntem, sen inter vivos et anirnas purganles?

r,. Cum iis commnnicamus, turn eas diligendo et per suffragia adjuvando; turn, quod probabilo est, ab eis precum vicissitiidinem recipiendo. Has animas juvari posse suffra-giis viventium, probatum est N⁰ 12.

Suffragium, in genere, est auxilium quoddam, quod unus fidelis prsebet alteri, ad obtinendam a Deo remis-sionem pceiiïc temporalis, vel aliquid hujusmodi.

csl prcecipitum; 2° indul gen lice cis applicalse; 5° bona opera pro cis in slalu gralite facta. Quje vero in stalu pcccati morlalis fiunl, non sunt ex opere operantis pro eis me-ritoria; altamen, quamvis a malo ministro, missa valet ex opere operalo, ct suffragia, nomine Ecclesias facta, valent semper impelratorie; et sic, indulgenlise probabi-lius ipsis quandoqne applicari possunt ab existcnle in pec-cato mortali, qufe applicatio tunc fieri censetur nomine Eccleske, ut N^u 140 De Indulgenliis dictum est.

q. An suffragia salisfacloria, Us de fundi s pro quibus fiunt, prosunt wfaUibililer, ct quoad lolum?

r. Senlentia communis el sensus fidelium lenent, ea prodesse infallibiliter. Sed, jnxta sententiam probabilio-rem, prosunt tantum juxla cujusque anima3 dispositionem sen capacitatem; qura capacitas pendere vidctur a gradu rcligionis et charitatis quocum ilia anima, dum in terris ageret, lias virtutes exercr.it.

17, — q. ]_n quonam speciatim consislil communio sanctorum inter Ecclesiam militantern ct Ecclesiam triumphan-tem, sen inter vivos et beatos in cw.lis?

r,. Cum cis communicamus active vel passive: active quidem, tum cultu absolute, lionorando eorurn personam eosque invocando, tum cultu relativo, lionorando eorum reliquias vel imagines; passive autem, i. e. beneficia ab eis rccipiendo eorumque intercessiono apud Deum fruendo.

q. Circa cut tum sanctorum, qucenam sunt ex Triden-tino tres propositiones fide cert;®?

2quot; Cultus sanctorum relativus sen mediatus, i. e. cultus sanclarum reliquarum et imaginum, est licitus el laudabilis.

3° Sancti in coelis pro nobis apud Deum inlercedunt; eosque invocare bonum est alquc utile.

Varia bnc spectanlia vide in tract. Da Primo Deca'ofji Prceceplo, N^is 28, 29, 50 cl 51; et I)c Incarnatiouc, !N^is 39, 40 et i\.

« Qitemadmodum singulis hominibus, ait Jungmaim, ita el universo generi hnmano atque mundo huic visibili sua sunt constituta novissima, quae in fine teniporum ob-venient. [laud enim in perpetuum hac in terra, genc-rationibus prtetereunlibus atque advenientibus, horninum societas subsistet, sed aliquando et ipsa ad suum per-veniet terminum. Terminus vero nullatenns in eo consi-stet, ut genus hnmanum esse desinat. Sed in line temporum iterum Christus, qui homines redemit, ut judex iliorum supremus magna cum gloria venturus est; tunc omnes ilhc generationes, qiue per mulla sibi successerunt ssecula, ex pulvere terrse resuscitabuntur, suisque eor-poribus iterum spiritus unientur. Et cum sederit Christus judex in sede majestatis sute, totum genus humanum congregabitur coram tribunali ejus, et universale iliud habebitur ac publicum judicium, quo solemnis ha'C fiet separatio inter pios et impios. Impii cum diabolo et angelis ejus in ignetn relegabuntur a¹ termini; pii autem vocabuntur, ut cum angelis sauctis possideant regnum cceleste. Atque sio constituetur civitas ilia Dei regnum-que gloriosum, cujus non erit finis. Simul autem mun-dus hie visibilis destructione per ignem immutabitur ao renovabitur, juxta apostolurn I'etrum: Cceli ardentes sol-venlur, el elenteiila i(/nis n ran re laucscen!. Xovos vero coeloa

cl novum terrain secundum promissa ipsiiis expcclamus, in (juibus jiislitia habilal. llicc ergo generis humani atque mundi novissima sunt. »

Fatenduni lamen est, inter doctores catholicos non con-staro, ncc ex sacra Scriplura certo definiri posse, quonam prrocise ordine eventura sit mundi conflagratio: utrum scilicet locum habere debeat ante, an vero post ultimum judicium; et proin desuper est duplex prasertirn sen-tentia. Quanivis prima sententia, quam post s. Thomam hie sequimur, sit communior atque fidelium instructioni ac existimationi conformior, nihilom.inus exponere oportet et alteram, pariter gravibns auctoritaiibus fundatam. Itaque,

'I» Sententia docel, tres ullimos eventus locum habituros esse ordine tali, ut primo eveniat mundi conflagratio et renovalio, dein carnis resurrectio, et tandem ultimum judicium.

In ista autem conflagratione, hujus ignis effectus erit, turn ut concrcmet mundum, eumque renovet, ut infra, N⁰ 29, dicitur; turn ut homines, saltern impios, eo tempore viventes, in cineres redigat; et ut homines justos eo tempore viventes, per Dei miraculum, non perimat, sed ex ipsis boni illi in quibus nihil amplius luendum reperitur, nihil inde patiantur, et alii boni in quibus aliquid restat luendum, plus minusve patiantur pro dc-meritorurn diversitate.

Nec obstant Apostoli verba : Mor tui qui in Christo .sunt, resurgent primi. Deinde nos qui vivimus, qui relin-quimtir, si mul rapiemur cum illis in nubibus obviarn ('hristo in acra, quibus verbis indicari videtur justos in-veniri vivos in ipso judicis adventu, ut supra, Nⁿ 2, dictum est: nam, juxta explicationem Lessii, res so habebunt modo sequenti : per miraculum fiet ut justi illo conflagrationis igne non perimantur; et deinde, eo momento quo mortui ad resurrcctionern disponentur et quo apparebit Christus judex, hi justi, adhuc in Icrra viventes, quum nondum

sinl gloriosi adeoquc nondum apti ut rapiantur in aëra obviam Christo, illico morientur cl resurgent, tuncque simul rapientur cum csoleris bcafis obviam Chrislo.

2^a Sentenlia, cui favent s. Augustinus, s. Bona ven tu ra, et quam tenent varii graves theologi, docet modo se-quenti; 1° post varia ac mulliplicia illa signa qnai diem hunc ultimum pracccdcnt, illico in coelo apparebit Filius liominis judex. Eo momenlo, 2° fiel resurreclio eorum qui ante obicrant, lum bonorum turn malorum; et quod atlinel homines lane adhuc in terris viventes, hi vel su-bito morienlur el resurgent, vel juxla alios vivi seu nulla interveniente morte, reprobi immediate post judiciutn in-volventur igne conflagralionis cum ca^leris reprobis de quibus dicimus hie infra, boni vero reddenlur gloriosi, ila ut simul rapi possint obviam Chrislo in aëra. liicque nolari potest, quod jusli illi quibus inerat aliquid luen-dum, potuerinl, ante judicis advenlum, ex speciali Dei disposilione, lantam habere conlrilionem ul, advenienle judice, ab omni macula ac peccalorum reliquiis abluli et plane jusli reperianlur. 5° Finilo judicio prolalaquo sentenlia, beali cum Chrislo ascendent ad coelos; el eodem memento crumpet ignis qui, ab una parte damna-los involvet eosque ad infernum abripiet, ex altera vero parte mundum comburet alque renovabit.

Jam vero, ad consummalionem sceculi, qua; secundo Chri-sli adventu conlingel, tria referuntur: 1° signa previa, 2° resurreclio morluorum, 5° judicium universale. Do his, cum Schouppe, triplici arliculo dicimus.

it. Varia signa, in Scripturis indicala, qua? ante vel circa tempus secundi adventus Chrisli evenicnl, juxla

communiorcm ss. Patrum ct llieologorum sentcriliani, reduci possunt od sex sequenlia :

•1° Evangelium ubique lerrarum prius prfedicabitur; ita saltern ut in priecipuis regnis et provinciis religio Clirisli cxcrcoatur.

5° Evcniel magna apostasia sea disccssio a fide, cau-sata per persecutionem mali prsecursoris Christi, seu antichrisli.

Licet ejus origo sit ineerta, cornmunius ceusetur, eum lore genere et professione judEeum.

Ex Apoc. XI, ubi de bestia, eruitur, anlichrislum fore superbum, impium, crudelem et libidinosum.

Üoccbit, Christum non fuisse Filium Dei; se autem esse Jlessiam Juda?is promissum; quam doctrinam signis ac prasligiis confirmabit adeo inusilatis et miris, ut in er-rormn inducantur, si fieri potest, eliam elcch (Matt. XXIV).

Universum orbern subjiciet imperio, juxta prophetam Daniël, ejusque prsecipua sedes erit Jerosolymse. Chri-stianos perseqnelur acerbissime, erunlque prseclarissimi inartyres, sed simul plurimi fidei desertores. Ecclesia tarnen, ulut vexata, non penitus extinguetur: Portee in-Jcri non prcevalebunl ad versus cam; eritque cum ea Christus nsque ad consummationem scecidi.

Occidet duos bonos Christi praecursores, Henoch et Eliam, ut eruitur ex Apoc., dicente quod Jerosolymis a bestia occidendi sint.—Est autem fide cerium, ait Schouppe ex Suarez, quod Henoch el Elias non sint morlui nee glorilicali, sod quod a Deo reservenlur, ut tempore an-lichristi appareant, el praedicatione sua Ecclesiam defendant.

Stabililum antichrisli regnum, el perseculoris furor non diu durabil; probabiliter tres armos el dimidium: Propter

eleclos hreviabuntur dies illi (Matfh.). Tunc enim, teste Apostolo, eum Dominus Jesus interpciet spiritu ons sni, i. e. aliquo splendenti signo, prsesagio sui adven-tus. Sequetur deinde magna Ecclesise tranquillilas, donec, post paucorum annorum ia ter valium, subilo veniat mundi excidium.

Inter homines orientur va rise plagfe; pesles, fames, prselia, regoorum divisiones ac mutationes, etc., quse apud Matthseurn annuntiantur.

5° Natura turbabitur;• in aëre et in mari et in terra, per insolita tonitrua, tempeslates, terrsemotus, etc.; prse-sertim vero in coelis: nam, teste Matthseo; sol obscura-bitur, et luna lion da bit hanen suum, cl stellen cadent de ccelo, i. e. stelte, quemadmodum de sole et luna dici-tur, obscurabuntur et lumen suum retrahent; et virtu-tes coelorum commovebuntur, i. e., juxta sententiam com-muniorem, astra inusitatis motibus cursurn suum mu-tabunt.

0° Expleto tandem quietis tempore quod Deus, post anliehristi mortem, peccatorum reducendorum gratia con-cedet, excitabitur ignis conflagrationis, juxta s. Petrurn: Terra au tem, el (jna; in ipsa sunt opera, exurenlur. Erit autem, ait Schouppe, ignis verus atque corporeus, in mundi incendium effusus, ut olim cntaractpe cceli in diluvium; agetqir, non solum vi naturse, sed ctiam tarn-quam instrumentum Dei, lquot; ut quteeumque sunt in su-perficie terra, homines, animalia, plantas, opera homi-num, comburat; 2° ut sit purgatio et quasi purgatorium quorumdam justorum tune morientium; 3quot; ut, sit mundi, sceleribus fcedati, lustratio et expiatio.

aiiimie cum corporc iterala conjiinclio, facta virtute Dei. Dicilur resurrectio carnis, ut dislingualur a resurrectione spiritus, qiue in hac vita per gratiain eiïicitur, de qua Apostolus: Si consiirr exist is cum Christo, qua' sur sum sunt c/ucerilc.

ii. Resurrectio morluorum, quse est dogma fidei, probatur, 1° ex omnibus fidei symbolis; 2° ex variis Scriptu-rse locis; v. g. apud Job: In novissimo die de terra sur-recturus sum: el rursum circumdubor pelle mea, etc.; turn apud Apostolum, qui earn variis demonstrat argumentis; turn ex verbis ipsius Christi; 5° ex constanti traditione; 4° ex ipsa ratione, ut infra, N⁰ 24, dicitur.

Gentiles universirn doctrinam de resurrectione mortuo-rum ignorabant, ut probatur exemplo multorum qui in areopago atheniensi s. Paulum de resurrectione loquentem irridebant. Uaïc autem doctrina semper infestissimos nacta est adversarios. Sic, inter Juda;os, impia sadducteorum secla resurrectionem, sicut et spiritualitatem anima) ne-gabat; earn quoque negabant gnostici, manichsei, pri-scellianistse; medio sevo waldenses et albigenses; atque universa pantheistarum , materialistarum et incredulorum turba cam ut fabuiam habet; ita ut etiam nostro tempore vera sint ilia s. Augustini verba : In nulla re sic contradicitur fidei christians, sicut in resurrectione mor-tuorum.

l⁰ Omncs esse resurrecturos, tam impios quam justos, cum corporibus suis; et quidem,

2quot; Physice iisdem qute morte ceciderunt; 3quot; Retifientibus diversitatcm sexuum perfectionemquc I'espectivam ;

4quot; Conditione diversos, pro diverse cujusquc resurgenlis slalu, ut speciatim de clotibus corponim juslorum infra dicelnr.

Quoad cetera, quse speclant resurgenlium cctatcm, for-mam, slaturarn, partes corporis integrates, etc., ilia ma-jori vel minori probabilitate a sciiolasticis statui solent, ut ex dicendis patebit.

21. — N⁰ prsecedenti, in secundo puncto, dictum est, onmes rosurrecturos esse in corporibus physice iisclem (jucv morte ceciderunt. Id vero facile concipitur, siquidem propositio restringatur ad corpus talc quale erat in mortis momenlo, quod ad rent hie sufficit.

Sed objiciunt rationalists et dicunt, corpus humanum, in resurrectione, non fore physice idem ac corpus quod quisque habuit in vilse decursu, quum corpus, quoad totam materiam, perpetuis mutationibus tempore vila3 pluries renovetur.

Fatemur, hujusmodi mutationes seu continuas renova-tiones partium materialium sou parlicularum, in corpore vivente, locum habere; et consequenter corpus humanum in resurrectione non habiturum esse omnia omnino ele-menta physica quse possedit in omnibus vila3 sme pe-riodis turn infantiaj turn adolescentiae turn senectutis. Sed dicimus quod, ad corporis identitatem physicam, qualis in resurrectione desideratur, sufiiciat ut corpus resurgens habeat ilia elementa qua; possedit in tali vel tali vita; instante, v. g. in bora mortis. Ht certe, divi-nte Providentite haut difliciiis erit res, in resurreclione vitare hujusmodi elementorum confusionem et singulo corpoii restituere elementa vere propria.

Dein, non desunt auctores qui tenent sufficere identitatem inoralcm; scilicet, qui dicunt has mutationes non obstare quommus corpus hoc maneat idem mora liter, sea quominus corpus hoc, juxta receptum hominum loqucndi

modum, rnaneat sen reputelur idem idenlitale morali, qua3 ulique idenlilati pliysicss sequivalel. Sic, iulnr alios, Laforet: « Une tige de venue chêne; rembryon d'uno chenille encore conlenu dans I'oeuf et devenu ensuite chenille, chrysalide et papillon; retnbryon humain devenu ensuite enfant, homme, vieillard, auront-ils cessé d'etre le mêmc individu vegétal, le menie individu animal ou insecte, le méme individu ou corps humain? Et cepen-dant, dans le chêne, dans le papillen, et dans rhomme, il ne reste plus une seule molécule ponderable de la tige ni des embryons. » Sic quoque sedifleium, in quo singulis pedetentim sublatis lapidibus alii successive sub-stituerentur, foret semper idem moraliter sedificium.

Ergo a fortiori, humani corporis identitati morali non obstat materialium partium successiva mutatio. Dico a fortiori: nam in corpora humano, in quo successive mu-tatur elemenlum inateriale, non tantum permanet seu non mutatur humani corporis substantia, sed insuper permanet seu non mutatur corporis humani elemenlum formate seu [onna, quse est anirna rationalis.

22. — N⁰ 20, in tertio puncto, dictum est, resurgentes retenturos esse perfeclionem respectivam.

Ilaque, resurgentes non tantum habebunt idem corpus quod in vita gesserunt, seu corpus quod erit physicc vel saltern moraliter idem, ut modo dictum est; sed ia-super resurgent in perfectione naturce. Resurrectio enim est opus Dei, cuius perfecta sunt opera, ut ait Scriptura.

Resurgent ergo cum suo corpore integro, quoad omnia membra, sensuum organa et facilitates; eaque statura et quantitate, qnam quisque, vi sua; individuse naturae, llo-rente setate habuit, vel habere debuisset. Natura enim, non tantum secundum perfectionem speciei, sed etiam secundum perfeclionem individuorum instaurabitur, qua-

25. — Resurgenliurn corpora, licet futura sint eadem, et in perfectione naturae, ut dictum est, erunt tarnen, juxta quurlum punctum N¹ 20, conditiore diversa, pro diverso cujusque resurgentis statu. Attamen, licet maxime diversa futura sit conditio seu status corporum beatorum et reproborum, omnibus corporibus tarnen communis erit incorruplibililas, quse bonis cedet in felicitatem, malis autem in seternum tormentum. Jam vero,

u. lila erunt gloriosa, i. e. iis dotibus prsedita qme ab ipso Apostolo recensentur; dotibus scilicet, quibus excellent, similiaque erunt corpori Christi glorioso; qiue tarnen juxta cujusque merita proportionabuntur. Illce autem dotes sunt 1° impassibilitas, 2° subtilitas, 3quot; agilitas, 4° claritas.

r. Impassibilitas est immunitas ab omni dolore. I)c hac ait Paulus; Seminatur (corpus) ?;i corruptione, sur get in incorruptione; i. e. in incorruptione perfecta, quae non tantum mortem , sed et omnem molesliam excludit. Nam; A b sier get Deus omnem lacrymam ab oculis eorum; et mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, neque dolor erit id tra.

Hue rcferri possunt corporales delectus qui ex aitate aut aliunde proveninnt, dum v. g. in infantibus aut infirmis corpus ad convenientem magnitudinem non crevit, vel dum v. g. ia senibus virtutem et vigorem suum amisit. Communiler docetur, hos aliosque defectus in resurrcctionc reparari; et insuper, resurrecturos esse homines ea statura qua) in virili netale eorum corpori couveniebat, con.for-

IIcEC tarnen impassibililas non excludit sensuum opo-rationes, hasque habebunt beati. Nam onmes vires sen-silivEe, i. e. scnsus ct appetitus scnsilivus perfeclissimas operationes exercobunl, et oblectationes sibi congruenles experienlur; v. g. visus delectabilur aspeclu, auditus cre-Jesli melodia, appetitus scnsilivus ineffabili deiectatione, etc.

n. Sub til it as est corporis perfectio seu compiementum, qua fit ut, salva corporis veritate, ipsum corpus de esse spirituali anima3 glorifieatae participet, ejus imperio ornnino subjiciatur, cique servial et ad nu [am prassto sit. Est ergo facultas qua corpus beatum potest penctrare quod-vis aliud corpus, vel cum illo in eodem loco coexistere.

Tale fuit corpus Christi, post resurrectionem clausis portis ingredienlis. De hac ait Paulus; Scminatur corpus animale, surget corpus spirituale.

Corpus ilaque spirituale est corpus conveniens anima) spirituali ct beatse, i. e. non egens cibo vel potu, non grave, spiritui non obsistens in motu ut corpus animale, adeoque facullate prtedilum, una cum spiritu, alia corpora penetrandi sine Isesione aut figurse mutaiione.

Nee mirum videatur, beatorum corpora fore superna-luraliter sublilia, cum et in rerum natura non desint corpora naturalitcr sublilia. Sic, omnibus notum est quod v. g. luminis radii pertranseunt vitrum , crystallum, etc ; quod calor penetrat per varia corpora.

h. Arjilitas est facultas locales mollis velociter exer-cendi. De liac facilitate ait Paulus ; Seminatur in infir-initale, surgel in virtute.

Anima, juxta Thomam, conjungitur corpori non solum ut forma, sed ciiam ut nwtor; quapropter oportet ut corpus gloriosum animas gloriticataa sit summe sub-jectum; undo, ei ita subjicitur, ut sit expeditum et ha-

bile ad obediendum omnibus animre molibus el aclioni-bus. Motus erit quidcm successivus, nee simul corpus in diversis loeis erit; sed erit summa eeierilas ac facul-las, ita ut ad nulum aniime quocumque ea voluerit corpus celerrime movealur.

Sic Christus, post resurrectionem, ictu oculi ad varia transibat loca, cl super om nes eerlos ascendit. Ipsis an-gelis Dei seque eeleres erimus, ail Anselmus; et ubi volet spiritus, ibi proliuus eril corpus, ait Auguslinus. Sic, in lerris, hominis mens, eogilalione, maxima spalia instantanee pertransit; imo, qufedam corpora, v. g. lu-minis radii, atque scintilla cleclrica (l'élinccllc él cc Ir i que), quippc qutc mirabiliter applicatur inslrumento telegra-phico, quasi instantanee spalia pereurrunt.

r. Clarilas est qualilas qua corpus beatum, extrinse-cus, ut astrum effulgeal, et intrinsecus, in omnibus or-ganis, sil pelluciclum ul erystallum. Do hac ait Paulus : Seminatur in ignobilitale, surrjcl in gloria. Hujus quali-lalis Christus, in transfiguralione sua, leve quoddam specimen dedil.

iVc/a. Homo, his diclis quatuor dotibus inslructus, licet corporeus, angelicis spiritihus similis existet, juxla: Erunl sicul ancjeli Dei in coclo. Ilkc au tem corporis glo-riosi dotes, ab ipsa anima) gloria dimanabunt; et major minorve cuique corpori gloria a Deo effundetur, pro-porlionalim ad singulte animce merita.

q. Quccnam erunl propriclalcs corporum reproborum? r. Corpora reproborum sequentes habebunt proprieta-tes; scilicet, erunl

1° Passibilia, ita ut accrbissimas sensationes ab ignc aliisque crucialibus sint expertura ; absque tarnen laesionc deslructiva organorum; et sic crunt 2quot; Incorruplibilia, saltcm in quantum neccssarium est

ne deslruanlur vel ab animabus separentur. Ilinc Apoc.: Qucercnl homines mortem, et non invenienl earn.

0° Ingloria ac horribilia: nam, quemadmodum in corpora beatorum relucebit animaruni gloria, ita in corpora rcproborum redundabit animaruni fosditas et tur-pitudo.

rgt;. Qua) de carnis resurroctione ex rovelatione ac fidc certo constant, insuper ipsa sana rationo egregio com-probantur, nihilque continent quod cum ratioiiis princi-piis pugnet. Surnmatim tradimus ex Laforet quatuor rationes sequentcs:

i⁰ Tota natura corporea dat exempla seu species mortis et resurrectionis: « Les arbres, ail, se dépouillent de leurs fruits et de leurs feuilles, perdent Ia vie apparente, pour reparaitre et s'épanouir do nouveau. La mort do notre corps est sans doute un sommeil plus complet que celui des êtres végétaux; mais pourtant elle n'est non plus qu'un sommeil, d'après le langage chrétien. Pourqnoi ce sommeil ne serait-il pas suivi aussi du réveil?

2° Speciatirn ex analogia cum reproductione in regno vegetali: « Le phénomène de la germination pour la reproduction du régime vegetal présente, d'après S. Paul, une analogie frappante de la resurrection, en ce sens quelle ne s'accomplit qu'a la suite d'une décomposition et d'une sorte de mort de la semence. Sans doute celle-ci ne meurt pas réellernent; le principe de vie dont elle est dépositaire, conlinue d'agir en elle. Mais elle se decompose, et subit une destruction apparente, qui est le prélude nécessaire a sa glorieuse transfiguration; et la elle est riniege de notre resurrection. » 5° Ex hominis natura: « L'ame, dit S. Thomas, est

nalurellemenl unie nn corps; il est done eonlraire igt; la nature de l'aine d'etre séparée du corps; or, rien de contraire a la nature ne saurait durcr loujours; done lame, qui est immortelle, ne sera pas perpetuellement sans corps. » Et revera, remanet in anima separata naturalis capacitas ad corpus informandum, adeoque ex natura sua ad id tendere videtur, ut ilerum corpori uniatur. Pariter totus homo cupit naturaliter esse beatus; proinde maxime rationi congruum est, ut etiam, turn quoad corpus turn quoad animam, banc beatitudinem consequatur. Quod quum hac in vita consequi non liceat, rnerilo alleri vitic reservatum esse eensetur; eo vel magis quod animoe beati-tudo, si a corpore separata maneat, plane perfecta esse nequeat.

4° Ex ipsa Providentia. Etenim equum est ut corpus, quod bonorum et malorum operum fuit particeps, in altera vita prfemium vel pa nam reporlet: « Enfin, il taut que le corji?, associé a fame pour l'épreuve, lui soit associé pour la récompense ou le chatiment, afin que la sanction do I'ordre moral s'étende sur I'liommo tout entier. »

23. — In mundi die novissima fuhirum esse judicium universale, est dogma fidei, ut palet ex omnibus sym-bolis, v. g. s. Athanasii; « Ad cujus (Christi judicis) ad-ventum omnes homines resurgere habent cum corpori-bus suis, et reddituri sunt de t'actis propriis rationem. »

Probatur 1° Scriptura, v. g. Siatthue, cap. XXV: Cum veneril Filius hominis in majcslale sua, et omnes anr/eli cum co, tunc seclebit super seel em majeslalis sua;: el con-fjrefiabunlur ante cum omnes yenles, el separabil eos al invicem, sicut pastor ser/rerjal oves ab her dis.

Probatur 5° rationibus congruontiaï, scilicel: 1quot; ul ita infinila Dei justitia el miscricordia manifeslentur; 2° ut Itesa justorum fama coram loto humano gencrc reparetur; 5° ul divina Christi majeslas loti orbi innotescat, cl in nomine Jesu omne genu jlcctalur.

Omnia qua?, do hoc judicii universalis dogmale dicenda veniunt, referri possunt ad quinque sequentia: 1° do hujus judicii tempore el loco; 2quot; de judicis persona el judicii apparalu; 3quot; de personis judicandis; 4-⁰ do causa sen ro judicanda ; do prolatiouc ct execuliono senten-tiic. Igilur,

n. 1° Quoad tempus. Hoc judicium fiet quidem in fine mundi, probabilitor immediate posl carnis resurrcctionem (vide supra N⁰ 18); sed prorsus ignotum esl hoc tempus, juxta Christi verba : De die Ulo vel hora nemo scit, ncque an-geli in ccelo, ncque Filius, nisi Paler. Alia men ex signis prseviis, supra dalis, cognosci poteril, judicii tempus ap-propinquare.

2° Quoad locum. Juxta communem ss. Palrum ct do-ctorum opinioncm, liel in valle Josaphal, sila inter mon-lem Oliveti cl urbcm Jerusalem, secundum verba Joclis; Congregabo ornncs genles, ct dedncam cas in vallem Jo-saphat, ct disccptabo cum cis ibi. Quoniam vero, ait Schouppe, islud vocabulum Josaphal significal judicium Dei, propterea huic valli Jcrosolymitanse tamquam nomen proprium impositum fuissc videtur. Convcnit etiam, ait Dens, ul Christus circa Jerusalem, ubi injusto judicalus et condemnatus fuit, el circa montem Oliveti, unde coelos conscendit, ad judicandum venial.

n. Ex Slatth. cap. XXIV et XXV, aliisque collatis Scri-plurte loois, ait Scliouppe, theologi statuunt oclo sequenlia: l^u Omnes homines, lam mali quam boni, minislerio angelorum ad locum judicii deducentur.

2° Apparebit in coelo signum Christi, i. e. signum crucis splendidum, quod, tamquam regium vexillum, ante ipsurn deferent angeli, totoque judicii tempore o-rnnium conspectui elatum tenebunt.

5° Apparebit Christus in nube levi, ob ejus corporis fulgorern lucidissima, tamquam triumphali curru inve-ctus, exhilarando electos, terrendo reprobos.

4° Omnes angeli eum comitabuntur, probabiliter in assumptis corporibus pulcherrimis el lucidissimis, sicut tempore resurrectionis Christi apparuerunt.

l)° Jn throno, i. e. non tantum in spirituali divina; majeslatis throno, sed etiam, probabilius in throno sen-sibili corporaliter sedens, ad judicium dcscendet Christus.

Gquot; liane judicis majestatem omnes aspicient, boni cum gaudio, mali cum Iremore, juxta Apoc.: Videbil eum omnis oculus, ct cjui eum jmpiujenint. Videbunt illum quoque dsemones, eodem coacti, ut omne genu Christo tune llectatur.

7quot; Separabit bonos a malis, minislerio angelorum, qui exibunl, cl separahunl malos de medio justorum (Matth.). Collocabuntur mali a judicis sinistra, probabilius sensu proprio intelligenda; boni autem a dextera, aliquanto su-blimiores, juxta Christum, in aëre.

8° Cum Christo judice judicabunt quidam homines. Id autem triplici fieri poterit modo, scilicet comparative, interpretative, vel formaliter.

Comparative, i. e. eo modo quo, non tantum boni malos, sed etiam mali judicabunt pejores, scilicet os-tendendo alios, comparatione sui, majori poena esse

dignos; et ita Ninivitse et regina Auslri apud Mallh. dicuntur judicaturi et condemnaluri Judteos.

Inlerprctalice, i. e. approbando judicis senlentiam, eam-que ul justam venerando; et ita omnes boni judicabunf, juxta: An nescitis quoniam sancii de hoc 'inundo judi-cabunl?

Formed iter, i. e. ut judioes et asscssores Christi, non tantum judicis sententiam approbanles, scd cam etiam in judicatorum notitiam ex officio deducentes. Hac ratione judicabunt apostoli, el quicumque cum aposlolis sua reliquerunt ul Christum sequerentur, juxta: Vos qui scculi eslis me,... sedebilis el vos super scdes duodccim, judicanles duodecirn tribus Israel.

k. Erunt sequentes: 1° omnes omnino homines, ut dicitur in symbolo Athanasii; probabilius quoque angeli, boni quidem, judicio approbationis; mali vero, jiKlicio condemnationis. Scilicet, dsemonum damnatio, dudum judicio particulari definita, ad manifestandam Dei sequi-talem , publico judicio declaranda est; idco dicuntur praivaricatores angeli in judicium reservari (H Petri, cap. II).

r. Causa seu judicii materia erit uniuscujusque vita, i. e. opera cujusque, sive bona sive mala, quamvis per pcenitentiam deleta; nee non talenta et gratia acceptae.

Cognilio causae fiet, juxta Scripturse modum loquendi, ex libris aperiendis. Hi libri, sunt probabilius angelorum et hominum conscientise, in quibus tam jura quam facta scripta reperientur. Dicuntur autem aperli, quatenus conscientiae tunc omnibus patebunt.

nationem, turn per vocem, probabililer menialem, qua Christus, bonos laudando et malos viluperando, dieet: Esurivi enim, etc.; cui, simili mode, hi respondebunt ea quse apud Matthseum, cap. XXV, leguntur.

r. Senlenlia vllimci, a Christo, voce sensibili, profe-retur. Conversus ad omnes electos suavissime dieet; Ventte, benedicli Putris mei, possidete paratum vobis regnum a conslilutionequot;mundi. Ad reprobos vero severe dieet: Disce-dite a me, maledicii, in ignem atermnn, qui paralus est diabolo et angel is ejus. Statimque, aperta terra, damnati absorbebuntur; et, pateseente ceelo, beali cuin Christo ascendent, in ceternum regnaturi.

r. Mundus, per ultimam conflngrationcm, non annihilabi-fur, cum Ecciesiasles dical: Didici quod omnia opera, quee fecit Deus, perseverent in perpetuum; sed renovabitur. Unde, quemadmodum pro homine mors est prseludium glorios» resurrectionis, ita el pro mundo conflagratio est prselu-dium renovationis seu melioris transfigurationis.

Hoec mundi renovatie innuitur variis Scripture locis, ut II Petri, cap. Ill: Novos coclos el novain terrain, secundum promissa ipsius expeclarnus, in quibus justilia habitat; item Pauli ad Rom., cap. VIII, 19 et 21: Nam expeclalio crca-lurce revelalionem filiorum Dei expectal. — Quia et ipsa creaiura liberabilur a servitute corruptionis in libertatem glorice filiorum Dei. Apostolus hie loquitur de crcaturis rationa carentibus, quae ob hominis peccatum quadam affecUe sunt maledictione, ita ut detineantur in statu imperfectionis, eaducitatis el corruptionis, sub quo quasi gemunt atque a quo liborabuntur. Rst quidern bic stiitus.

qui ex legibus physicis provcnit, absolule bonus; sed relate ad statuin liunc futurum, est valde imperfectus.

Ex his Pauli verbis iterum colligitur quod hsec mundi renovatio non quidem annihilatione corporum et elemen-torum peragetur, ut diximus; nam omnia, quoad subslan-tiam suarn, permanebunt. Accidental ia autem mundi re-novabuntur et perficientur eo modo, ut meliorem pro-portionem habeant cum statu hominum qui et ipsi in carne erunt renovati, et ita gloria Dei magis manifestetur. Quum enim omnes substantia corporales factie fuerint propter hominem, oportet ut renovetur status'totius crea-tionis materialis, ita ut liat proportionatus conditioni hominum qui tunc existent ; et quum hi homines futuri sint incorruptibiles, similiter evanescet prtcsens noster illo status qui, ob generationes et corruptiones, continuis mu-tationibus obnoxius est. Ilinc infertur, quod animantia et plantje in renovata hac terra non existent: ilia enim, ut ait Augustinus, facta sunt ad animalem vitam hominis sus-tentandam; ergo, cessante vita hominis animali, cessare debent animalia et plantam

r. Licet Scriptura non plane determinet hujus reno-vationis circumstantias, seu in quibusnarn mutationibus praïcise ponenda sit hfec renovatio, attamen sequentia communiter colliguntur; 1° orbis terra;, destitutus homi-nibus, animalibus et planlis, ut diximus, igneque purgatus, nova quadam clarilate ac luce purissima perfundetur. 2quot; Usee coeli et terra3_i conflagratio restringetur ad terram coelumque aëreum, i. e. ad terram nostram cum sua atmosphera, non vero se extendet ad coclum astrorum. Red nihilominus 3° luna, sol, reliquaque aslra, saltern in sua relatione ad terram renovatam, erunt clarificanda ad majorem orbis universi pulchritudinom ; sicque eorum perficietnr fnlgor, jnxta Isairo verba: Eril lux luna; sicut

lux solis, et lux sol is erit septempliciter. Non occidd ultra sol tuus, et luna tua non minuetur.

r. Id nobis arcanum est, nee determinari posse vide-tur. Suut qui oxislimant, terrani liane innovalani cliani beatorum futuram esse habitalionem prteeipuatn, quam-vis non exclusive modo; eamque sententiam coiiigunt ex Apocalypsi, cap. XXI: El vidi ccelum novum et terrain novam. Primum enim ccelum et prima terra abiit, et mare jam non est. El ego Joannes vidi sanctum civitatem, Jerusalem novam, descendentem de ccclo a Deo, paralam sicut sponsam ornalam viro suo. Et audivi vocem mag nam de throno dicentem: Ecce tabernaculum Dei cum homini-bus, et habitubit cum eis. Et ipsi populas ejus erunt, cl ipse Deus cum eis erit eorum Dens, etc.

Licet htec sententia nihil commune habeat cum do-ctrinis millenariorum, de quibus supra, N⁰ 9, luec tarnen non comprobari videtur, quum, juxla interpretes, per illa Apocalypsis verba mere exhibeatur, sub quadam imagine, conjunctio hominum justorum in novissimo tempore viventiurn cum eivibus coelestis Jerusalem, sed ulterius descriptie illa non videatur posse urgeri. Pra-terea, quamvis habiiatie electorum ibi habitura sit eodem mode que Christus est in corpore glerioso, nihileminus merite existimamus, ccelum non unice statu glerioso con-tineri, sed esse lecum seu certam regionem, quam cem-muniter credimus esse ccelum empyreum; nee est cur suppenamus, hunc locum fore terram vel alium locum, pest mundi innovatiouem.

Attamcn recte dicitur, post consummationem et inno-vationem rerum, tetum universum pertinere ad magnum Ghristi regnum gloriosum. Elenim, omnes mundi hujus universi renovati partes beatis non alienum quid erunt, sed veluti ipsonim preprietas. Sicuti igitur csetera, ita et terra ipsis pervia erit, nee sine relatione ad eos;

imo, eo rnagis erit beatis dilecla htec terra, eoque magis illi hac dileclione fruentur, saltern modo slalui eorum conveniente quem Deus cognoscit, quo majora fulura sunt opera misericordine, quse turn pro universis homi-nibus, turn pro singulis in liac terra fuerint peracta.

Itaque, hanc mundi trausfigurafionem operabitur Deus, non tantum propter gloriam suam, sed insuper propter electos; ut scilicet beati conspiciant Dei pulchriludinem, quodammodo translucenlem non tantum in corporibus suis glorificatis, sed etiam in aliis terrestribus ac coeleslibus corporibus.

Quurn ultimas operis noslri Iheologici parlos prtelo Ira-dcrcmus, prodiit in miscellaneis Nouvelle Revue Tltcolo-rjiqu'e (7^mo amiée, N⁰ 4-, pag. 572) arlicnlus, sub lilulo: Une théorie nouvelle et ancienne loucliant la question da probabilisme, auelore R. F. Maria Antonio Potion, pro-vinciali ordinis Fralrum-Praïdicatorum. Libenler animad-vertimns, aucloris doctrinam fere nihil conlinere (|iiod cum iis quae in nostro traclatu De Conscientia tradita sunt, plane non sit consonum.

Promisit quidem doctus miscellaneorum scriptor suns circa banc novam theoriam observaliones criticas; basque, ad majorem qusestionis iliustrationein, enixe desideraba-mus. Verum, quurn bucusque voto nostro nondnm factum fuerit satis, et quurn circumslantiie non sinanl ullimi hnjus-co tomi nostri impressionem diulius differre, idcirco sine mora,pro coronide, hie et nunc exhibemns hunc articnlum, integrum et diclis auimadversionibus deslitulum, quem sane non absque fructu perlustrabit benevolus lector.

Une theorie ancienne el nouvelle loucliant la question du probabilisme, ou le probabilisme a compensalion.

A cette question, trés-importante, et d'une inccssante application dans la pratique, les théologiens, depuis trois cents ans a peu pres, ont donné des réponses fort dif-férentes les unes des autres, et même entièrement op-posées en bicn des points. En ncgligeant les theories

inlermcdiaires, dont 1c nombre est considerable, on peut ram ener a cinq theories principales les divers systèmes que la plupart des théologiens onl adoptés jusqu'a ce jour. Donnons, très-bricvemenl, une légere idee de cha-cune d'elles.

I³ D'après la théorie des théologiens que Ton appelle lulioristes, quand on se trouve en presence d'une loi ou d'une obligation douleuse, il faut prendre le parti le plus favorable a la loi, ou en d'autres termcs, le plus sur, sans qu'il soit permis d'agir en sens contraire, en s'appuyant sur les opinions, plus ou moins probables, qui soutiennent que la loi ou Tobligalion n'existe pas.

2° D'après la théorie des théologiens probabilioristes, quand on se trouve en presence d'une loi douteuse, on general il faut prendre le plus sur. Si cependant I'opi-nion favorable a la liberté avait, sur l'opinion contraire, un excès de probabilité assoz notable, on pourrait, sans pécher, prendre le parti contraire a la loi.

5° D'après la théorie des équiprobabilistes, on peul agir contre la loi douleuse, mais a condition qu'elle soit, commc ils disenl, slriclemenl douleuse; e'est-a-dire, a condition que les raisons pour et contre I'exislence de la loi soienl égales en valeur. Si les raisons pour I'exis-tence de la loi I'emporlent, d'une manière cerlaine, sur les raisons opposées, aussitOt il faut abandonner l'opinion plus favorable a la liberté, et se réfugier dans le plus sur.

4° D'après la théorie des probabi li slcs, on peut, lutis-sima conscientia, suivre, contre la loi, une opinion moins qu'équiprobable; a deux conditions cependant: la première, e'est que Ton ait bien soin de se former préa-lablement la conscience, au moven de certains principes reflexes qu'ils expliquent. et que Ton a toujours sous la main; la seconde, e'est que l'opinion favorable a la liberté soit du moins vruimenl cl soliclomcnl probable.

o⁰ D'après la théorie des laxistes, il n'est pas nécessaire d'examiner si soigneusemenl et si scrupuleusement quel est Ie clegré de probabilité qui convient aux diffé-rentes opinions. Avez-vous le bonheur de tenir enlre vos mains une opinion qui soit probable? Soyez tran-quille: eest assez. Ne fut-elle que légcrement ou faible-ment probable, si elle est probable, elle suffit pour agir contre la loi avec pleine sécurité de conscience.

Rien de plus varié, par conséquent, que les solutions donnees, par les différents systèmes de probabilité, au problème qui nous occupe.

Mé me variété dans les principes sur lesquels s'appuie chaque sjstème. Ne pouvant pas faire ici de chacun d'eux une analyse approfondie, nous dirons cependant un mot a ce sujet.

1° Dans les théories tulioristes, le principe fondamen-tal parait être celui-ci: En agissant contre la loi dou-teuse, on s'expose évidemment a la transgresser, et par conséquent a p;clier. Or le péché est un mal affreux, immense. Done, en présence d'une loi douteuse, il fau't toujours prendre le plus sur. Qui amal pericutum, in Ulo peribit.

2 Les probnbilioristes admetlent bien ce grand principe, quand il sagit d'une loi dont l'existence est équi-probable, ou plus probable. Mais lorsque cette existence est moins probable, lorsque, par conséquent, l'opinion en faveur de la liberté est plus probable, alors, consi-dérant que très-souvent, presque toujours, il est impossible a la fragilité humaine de découvrir la vérité avec une entière certitude, ils invoquent mi autre principe, et disent qu il suiïit de suivre l'opinion qui, fout pesé, parait tneilleure, mieux fondée, plus judicieuse et préférable, et qu'en agissant de la sorte, on se com-l)orte avec prudence. Quod verisimilius, pra-feralur. 2 Les équiprobabilisles adrnettenl de grand cocur cctlo

raison des probabiliorisles, el quand l'opiiiion contraire a la liberie est cerlainement plus probable que sa rivale, ils veulent absolument qu'on s'y conforme. Mais quand les probabiiités des deux opinions conlradictoires sont égales, alors, s'appuyant sur un principe différent, que les probabiliorisles désavouent, ils s'écrient aussitot: « La loi douleuse n'oblige pas. » Suivanl eux, une loi dou-teuse est une loi insuffisamment promulguée, non pro-mulguée, el par conséquent non obligatoire, puisque, d'après lous les canonistes, sans la promulgation du lé-gislaleur, point d'obligation pour les sujels: Lex dubia, lex nulla.

4⁰ Les probabilistes acclament avec enthousiasme le grand principe: Lex dubt a, lex nulla. Mais ils reniar-quent, non sans fondement, qu'une loi peut fort bien être douleuse, sans que pourlant l'opinion contraire a la loi, el favorable a la liberlé, atteigne exactement 1'équi-probabililé. « Assurément, disent-ils, si, parmi cinq au-» tours égaux en mérite, Irois liennent pour 1 existence » de la loi, tandis que deux sont contre, la loi, quoi-» que cerlainement moins probable, se trouve être vrai-» ment douleuse. » Ils appliquent done le principe möme k ce cas, et par conséquent, ils enseignent, que, pour dégager la liberlé, il suffit qu'on ait en sa faveur une opinion, même moins probable, pourvu qu'elle soil encore vraiment et solidement probable.

5° Quanl aux laxisles, d'après eux, la force et I'effica-cité de la probabilité sont si puissanles, que sa décou-verte et son beureuse possession suffisent parfailement pour donner a noire conduite un point d appui ferme el legitime, sans qu'il soit besoin d'examiner s'il ne se trouve pas ailleurs, dans les livres par exemple, des opinions conlradictoires bien élablies et irès-fondées. Ayez pour vous une opinion qui soil probable, plus ou moins, et tout est dil. Qui probubililer agit, prudcnler agit.

Pour completer quelque pen cet expose, nécessaircment très-incomplet, nous ajouterons brièvemenf, que les partisans de chaque principe font aux principes contraires une guerre impitoyable. Ainsi, les tutiorisfes battenl en brèche, omni genere argumenlorum, tons les principes, plus indulgents, des quatre aulres theories. Les proba-bilioristes attaquent, avec une extréme vigueur, le principe des probabilistes: Lex dubia, lex nulla, et prétendent le mettre en poudre. Ainsi des autres. De telle sorle qu'un théologien novice, qui, sans avoir d'idée pré-congue, devrait se former lui-même son système, ne serait pas mediocrement embarrassé pour trouver le bon chemin, au milieu de ce labyrinthc de principes el de raisons contradicloires.

Le Saint-Siége cependant, ce gardicn incorruptible et vigilant de la vérité tliéologique, le Saint-Siége n'est-il done pas intervenu dans cette lutte de trois siècles? — Oui, sans doute, il a parlé ; et chacun sait que, parmi les propositions condamnées, il s'en trouvo un certain nom-brc qui concernent la probabilité des opinions.

On enseigne ordinairement, et nous-même, ailleurs, nous avons écrit, que les deux théories extremes, celle des tutioristes et celle des laxistes, avaient été condamnées par le Saint-Siége, tandis que les trois théories in-termédiaires, des probabilioristes, équiprobabilistes et probabilistes, demeuraient libres. Cette double conclusion, bien entendue et bien expliquée, nous parait vraie. Mais, en se plagant a d'autres points de vue, on peut soute-nir aussi très-bien une conclusion différente, et dire: 1° quo Rome a condamné les cinq systèmes, et 2° qu'elle n'a condamné aucun d'entro eux. Expliquons avec clarté

Nous disons, en premier lieu, que Rome a condamné tous les cinq syslèmes, si l'on entend les apphquer uni-verselleinent, sans exception, d tons les cas. II est clair en effet que cette application universelle est condamnée,

1° Pour le tutiorisme, par la réprobation de la proposition : Non licet (ce qui veut dire; nunquam licet) sequi opinionem vel inter prohabiles probabilissnncxin.

2° Pour le laxisme, par la réprobation de la proposition: Generatim, dum pvobabdilate sive mtnnseca sive extrinseca quantumvis tenui, modo a probabihtalis finibus non exeatur, confisi, aliquid agimus, semper prudenter agimus.

5° In gloho, pour le probabiliorisme, l'épuiprobabilisme et Ie probabilisme, par la réprobation de la proposition; Non est illicitum, in Sacrarnenlis con [eren dis, sequi opinionem probabilem de valore Sucramenti, relicln lutioi c, nisi id velet lex, conventio, ant pericidum gravis darnni incurrendi. Hinc, senlentia probabili lanluni ulendum non est in collatione Baplismi, Ordinis sacerdotalis aid Episcopal is. Supposez en effet, qu'un probabiliste, par ex-emple, veuille étendre sa théorie a tous les cas possibles: il ne peut le faire sans Irouver sur son passage la proposition condamnée, que nous venons de transcrire, et qui Tarréte net, en lui montraut que, dans la collation des Sacremenls (et sans doule aussi dans beaucoup d'autres cas plus ou moins analogues), il faul abandon-ner loutes les opinions plus ou moins probables, el se refugier dans le plus sur.

Nous avions done raison de dire en premier lieu, que toutes les cinq théories indiquées, enlendues universel-lemenl, ont été condamnées par le Sainl-Siége.

Nous ajoutons, en second lieu, que, si on les entend nvec des exceptions, aucunc d'elles n est condamnée.

Celle proposilion esl évidente a l'égard des Irois theories intermédiaires : probabiliorisme, équiprobabilisme, pro-babilisme; car aucun auteur ne cite aucune proposition condamnée qui les alteigne sous celte forme. Quant aux deux theories extremes, le luliorisme et le laxisme, les deux propositions condamnées qui les concernent ont élé transcrites plus haut. Or, il suffit de les lire, pour voir qu'elles réprouvent seulement leur application universclle. Que le tulioriste ait le bon esprit de rédiger une lisle d exceptions a sa regie générale, et de suite il pourra dire: Selon moi, aliquando Heel nli aliqua opinione probabili, et par conséquent, je ne suis pas atteint par Ia con-damnation de la proposition: Non Heel, etc. Pareillement, que le laxiste fasse, dans sa théorie, des exceptions, et

semper prudenler animus, il pourra dire: Ce nest point mon système. Et il n'y aura rien a répondre.

II reste done manifeste que le Saint-Siége, cornme nous 1'avancions, a condamné seulement rapplication universclle des cinq systèmes notes plus haut, et nullement leur application par Helle et limitée. — Ce n'est pas a dire, pour cela, que nous placions toutes ces theories au même ranrj, quant a Ia quantilé de vérité qu'elles ren-ferment: il s'en faut beaueoup, assurément; nous sou-tenons seulement qu'entendue avec des exceptions, cha-cune d'elles demeure Hbre, quant a ce qui concerne les condamnations émanées du Souverain-Pontife.

Mais ce n'est pas uniquement par la voie des propositions condamnées que le Saint-Siége explique ce qu'il pense. II a de plus a son service une foule d'autres moyens, pour dinger les théologiens et les fidèles. No-tamment, après avoir condamné ce qui est mal, il peut

louer ce qui est bon. En se plagant ii ce point de vue, on peut dire que, parmi les auteurs qui ont écrit sur Ia théologie morale dans ces derniers temps, aucun n'a regii du Saint-Siége, a beaucoup pres, autaut d'éloges que rillustre doctenr de I'Eglise saint Alphonse. Or, parmi les cinq systèmes énoncés, quel est celui que tient le saint Doctenr?...

On le range ordinairement parmi les équiprobabilis-tes, et suivant nous, e'est a bon droit. Mais il faut ajou-ter anssitOt que son équiprobabilisme est tempéré par un mélange intelligent des conclusions adoptees par le tutiorisrne, le probabiliorisme, le probabilisme el le laxis-rne. Et par suite, l'approbation donnée a ses ouvrages par le Saiut-Siége nous incline a ne rejeter aucune de ces theories absolumenl, mais plutót a nous efforcer deles combiner pratiquement, dans des proportions différentes, en limitant, comma il convient, les solutions données par chacune d'elles par les solutions propres a toutes les autres.

Que saint Alphonse decide comme les tutioristes en bien des cas, il sulïit, pour s'en convaincre, de lire le N⁰ 42 du premier livre de sa Théologie morale: Dicimus nunqmm esse liciluin uli opinio ne probabili probabililate facli, cum periculo damni allerius aid suiipstus. Que Ton y réfléchisse un senl instant, et Ton verra que, dans une foule immense de cas oü la loi est douteuse, si Ton agit contre la loi, il y aura tout aussitót, et très-évidemmcnt, peril de dommage pour le prochain ou pour soi-même. Or, dans tous ces cas, d'après saint Alphonse, il faut rejeter toutes les opinions plus ou moins probables, et so réfugier dans le plus sur. Done saint Alphonse agit comme les tutioristes, en bien des cas.

Souvent aussi il est probabilioriste. Voici en effet ce que nous lisons, toujours dans sa Théologie morale, au N° -iö du même livrc: Si opinio qm' stat pro lege video tar

ccrlc probabiiior, ipsam omnino scctari lencmur, ncc possu-mus tunc oppcsitam, qua slat pro liber talc, amplecli. Celto proposition, que lo saint auteur donne comnio une regie générale, suppose (ainsi que le remarquent avec raison les VindicicB Alplwnsiancp) i'application du principe des probabilioristes; Quod verisiinilius, prcpferaiur. De plus, dans tons les cas, cerlainemenl fort nombreux, ou la loi douteuse possède, saint Alphonse, au térnoignage des Tm-dicicc AlphonsiancB, enseigne qu'il faut prendre le plus si'tr, a moins que Ton n'ail en faveur de la liberie une opinion certainement plus probable. Cilons un passage du saint Docteur. Quid, in dubio an causa quam habes sit suf-ficiens ad te excusandum a lege ? Quid quid dicat Salas, verum est le leneri ad legem, quia tunc possidet lex, anle-cedenler ad luam liber Idem (Lib. I, Nquot; 97). N'est-ce pas la solution qu'un probabilioriste aurait donnée en pared cas?

Quant a l'équiprobabilisme, saint Alphonse le formule en cent endroits. Transcrivons seulement les deux ligncs qui terminent, dans sa Théologie, l'exposition de son Syslema morale: Concluditur quod, nisi opinio quee stat pro lege sit aid cerla aid saltern eerie prob ibilior, prout ab initio diximus, earn sequi non tenernur. Joignons ces deux lignes a la phrase citée plus haul: Si opinio quce slat pro lege videatur certe probabiiior, ipsam omnino seclari tenernur, et nous aurons la formule claire et complete de 1 equiprobabilisme: On peul suivre, contre la loi, I'opinion équiprobable, mais non pas I'opinion cerlainemenl moins probable.

Mais l'équiprobabilisme de saint Alphonse ne penche-t-il pas quelquefuis du colé du probabilisme? II parail diiïicile de le nier, puisque, depuis quelques années, un bon nombre de Pères Jésuiles, qui demeurent probabilistes, s'efforcent de démontrer que leur doctrine est conforme, de point en point, a la doctrine de saint Alphonse. Si leurs arguments ne sont pas sans doute eonvaincants, il faut

convenir ccpendanl que le sainl Docteur, surlout dans ses premiers écrils, leur offre plusieurs lextes favorables, et qui onl besoin d'explicalion, pour ne pas êlre interprélés dans un sens purement probabilisle.

Bien plus, saint Alphonse n'admet-il pas, comme plei-nement suffisante, quelquefois, la faible probability, tenuem probabilitatem, donl se contentent les laxistes? II est impossible d'cn douter, quand on lit, parmi d'autres passages analogues, la conclusion suivanle: In exlrema necessitate, bene uti possum us qua libel opinione, non solum probabili, sed eliam tenuiler probabili, pro valore Sacramenli (Lib. I, N⁰ 49). Si Ton peut quelquefois se contenter d'une opinion faiblement probable, mêrne quand il s'agit d'une loi aussi grave que celle qui prescrit de ne pas exposer la validité d'un Sacrement, que sera-ce, quand il s'agira de lois moins importantes? Assez souvent done, d'après saint Alphonse, on pourra se conduire comme l'enseignent les laxistes.

Et par conséquent, il reste démontré que la théorie alphonsienne est un composé intelligent des cinq théories citées plus haut, niélangées dans des proportions diffe-rentes et limitées les unes par les autres, d'une ma-nière qui nous parait très-sage el très-prudente dans la pratique, mais (s'il n'est pas trop présomptueux de le dire) peu satisfaisante quelquefois théoriquement.

Qu'il nous soit permis maintenanl d'ajouter a l'exposé des cinq systèmes qui précédent, l'indication d'une autre théorie, congue sur un plan différent, qui nous semble mieux fondée, plus claire, plus exacte, plus féconde que toutes les autres, et que nous appellerons (pour lui dormer un nom déja connu) la théorie du probabilisme d compensation.

« Y pensez-vous? s'écrie-t-il. Commeiit done! A taut » de syslèmes opposes, vous voulez en ajoutei- encore » un autre!... Mais, vous avez done l'intention de trans-» former la question du probabilisme en une vraie tour » de Babel, oü nul ne pourra plus comprendre son voi-» sin?... D'ailleurs, tout ce qu'on peut écrire de sensé » sur le grand problème des opinions probables, n'cst-il » pas écrit déja depuis longtemps? Et puis, pour vous tgt; le dire franchement, dans la sainte Église Catholique, » les nouveautés sont suspeetes. Voire théorie est nou-» veile. Done je la rejette a priori.

Ayez un peu de patience, cher lecteur. Écoutez-nous seulement quelques instants, el veuillez répondre a deux questions. D'abord, admeltez-vous qu'il soit permis, même a nous, de transcrire deux principes, qui sont admis universellement par les théologiens et les fidèles? De plus, admeltez-vous qu'il soit permis, même a nous, de placer ces deux principes, ainsi Iranscrits, au-dessous i'un de l'autre, l'un comme majeure, l'autre comme mineure, el de tirer ensuite la consequence, en construisant ainsi un syllogisme en bonne forme?... Certainement, a nos deux questions, vous répondez ; oui, sans hési-ter. Eh bien! e'est la tout ce que nous prétendons faire maintenant. Rassurez-vous done, cher lecteur; et laissez-nous commencer, pacifiquement, l'exposilion de notre premier principe, dont la connaissance cl rapplication remontent jusqu'au temps d'Adam et d'Eve.

Premier principe. Dieu a tellement disposé les choses en ce bas monde, qu'il est Irès-souvent impossible d'opérer tel ou tel bien, sans produire en même temps tel ou tel mal. Par exemple: Pierre défend la France contre la Prusse, et c'est un bien; mais il s'expose a être tué, el c'est un mal. Paul fait de grandes aumónes, el c'est un bien; mais il s'appauvrit en donnant, cl c'est

un mal. Antoine se fait religieux, et c'est un bien; mais son père s'en irrite au dernier point, et c'est un mal. Jéróme étudie avee ardeur, et c'est un bien; mais il use ses yeux sur les livres, et c'est un mal. Joseph, par une operation chirurgicale, guérit un malade, et c'est un bien; mais celui-ci demeure défiguré par la cicatrice, el c'est un mal. Et ainsi de suite a I'infini.

Or, lorsqu'on se trouve en presence d'un acte qui va produire, comme nous venons de I'expliquer, deux ef-fels, dont 1'un est bon, 1'autre mauvais, que peut-on faire?... Que doit-on faire?... Faut-il dire que, du moment que Facte doit produire un bien, même petit, il n'y a plus lieu de s'inquiéter du mal, même fort grand, qui le precede, ou le suit, ou 1'accompagne? Ce serait evidemment une sottise. — Faut-il dire que, du moment oil I'acte va produire un mal, même petit, il faut s'en abstenir absolument, malgré le bien, même très-grand, qui le suit, ou le precede, ou I'accompagne? Ce scrait manifestement une folie. — Puisque les deux solutions extrêmes sont absurdes, que reste-t-il? II resle que, dans certains cas, on doit s'abstenir de 1'action a double etfet a cause du mal, et que, dans certains au-tres cas, on peut ou on doit passer outre a cause du bien. Mais, dans quels cas faut-il agir, et dans quels

Pour résoudre ce problème, très-vaste, très-important, très-difficile, il est nécessaire d'avoir recours a la théorie de ce que l'on nomme ordinairement Ie volontaire indirect. Nous croyons que cette théorie, considérée dans sa généralité, n'est encore, ni très-complète, ni très-précise, ni très-exacte, dans les quelques auteurs qui l'ont don-née, et que nous avons pu consulter. Mais ce serait une entreprise délicate et difficile que de faire une apprécia-tion raisonnée de leurs systcmes, et sans doute, après lo? avoir critiques, il no serail pas aisé de faire mieux.

Sans nous engager dans une voie si périlleuse, con-tenlons-nous done d'affirmer ici, touchant celte théorie, deux points, qui nous suffisent pour le moment, et quo personne assurément ne niera.

Nous disons, en -premier lieu, que lorsqu'un acle doit occasionner, ou produire quelque mal qui soit certain, il faut, pour passer outre, avoir, en sens contraire, uno raison proporiionnée d la valeur du mal, et tirée de la valeur du bien que l'acte dont il s'agit opèrera. Par exem-ple: si tel acte doit certainemcnl causer la mort de mon prochain (ce qui est un mal très-important), pour quo je puisse accomplir eet acte sans pécher, il me faut une raison tres-importante, par exemple; la defense et le salut de la patrie. Une raison beaucoup moins importante suffirait, si Taction dont il s'agit, au lieu d'en-lever la vie a mon prochain, devait seulement lui causer certainemeni quelque souffrance corporelle, ou quelquo détriment pécuniaire. C'est ce que ehacun entend sans peine.

Nous disons, en second lieu, que, lorsqu'un acte doit occasionner, ou produire, quelque mal, nou pas certain, mais seulement probable, plus ou moins probable, il faut, pour passer outre légitimement, avoir en sens contraire une raison, tirée du bien que l'acte produira en memo temps que le mal, et proportionnée tout a la fois, et a la grandeur du mal que Ton redoute, et a la pro-babilité que ce mal sera produit. Par exemple: si telle action doit causer ma mort très-probablement, pour qu'il me soit permis de l'aeeomplir, il me faudra une raison très-grave (moins grave cependant que si la mort était certaine). Si ma mort future est seulement équiproba-ble, une raison moins grave suffira. Une raison moins grave encore m'excusera, si ma mort, au lieu d'etre équi-probable, est seulement moins probable. Enfin, si ma mort est très-faiblement probable, une raison très-lé-

gère sufiira pour me metlre en liberie legitimement; et par suite, uniquement pour me récréer, j'aurai le droit d'entreprendre, par exemple, quelque navigation peu pé-rilleuse, de voyager en chemin de fer, etc. N'est-ce pas ainsi que les théologiens raisonnent, et que les hommes se conduisent, dans tous les pays et tous les temps?

Admettons done, comme le premier de nos deux principes, que « pour faire, sans pécher, une action qui pro-» duit un mal douteux, on probable, il faut avoir une » raison proportionnée a la gravité et a la probabilité » du mal dont il s'agit. »

Nous arrivons mainlenant a notre second principe, non moins certain que le premier.

Second principe. Remarquons d'abord que, dans la transgression de toute loi, il se trouve toujours un mal, dans tous les cas, même quand cette transgression, causée par une ignorance invincible de la loi, est purement et absolument matérielle, et tout i fait involontaire. Sans doute, il n'y a pas alors dans la transgression péché formel; mais il s'y trouve néanmoins un certain mal, incontestable et très-réel.

Cette affirmation est évidente, quand il s'agit de cer-taines lois, dont l'infraction entraine manifestement, en toute hypothese, des inconvénienls considérables. Par exemple: Paul, dans le délire de la fièvre, viole (ma-tériellement) le S¹¹ précepte du Decalogue, et tue son père et sa mere. Dira-t-on que c'est la un acte indifférent, qui ne renferme ni bien ni mal, puisqu'il est involontaire? Pierre, enivré par un breuvage dont il ne soupQonnait pas la force, incendie la maison de son voisin. Quand celui-ci se plaindra, sera-t-on bien venu a lui répondre que ses plaintes sont absurdes, et que l'in-cendie de sa maison n'est pas un mal, puisqu'il est involontaire? Chrysostóme, prêtre, trompé par les ap-parences, consacro, de très-bonne foi, une hostie, qui

n'est pas de farine de froment, mais de quelque autre substance. Son erreur involontaire suCSrait-elle pour que I'on.puisse a firmer legitimement, que l'invalidité de la la consecration n'est pas un mal? Ce serait penser et parler tout a To posé du sens cornmun.

De même, il se trouve, évidemment, toujours un mal, dans toute violation des lois de l'ordre naturel. Un acte d'impudicité, commis par un enfant, même avant lage de raison, est un désordre; car, a cet age, d'après la doctrine commune des auteurs, il est déja soumis a la loi naturelle, qu'il ne connait pas encore, mais qui lui sera manifestée un peu plus tard. En agissant, sans le savoir, contre la loi, il se met, réellement, en dehors de l'ordre legitime, et comme l'ordre est un bien, il se met en dehors du bien. La privation du bien, e'est Ie mal. Done, en agissant contre la loi, il fait un mal. De même, pour tous les aulres préceptes naturels que l'enfant pourrait violer. De même, a plus forte raison, pour les adultes, qui Iransgresseraient la loi naturelle sans le savoir. Et e'est ainsi que le compren-nent, et Font compris de tout temps, les théologiens et les fidcles.

Mais, ne faut-il pas faire une exception pour les lois purement humaines? Quand il s'agit de ces lois, I'igno-rance invincible du précepte ne fera-t-elle pas disparaltre, entièrement, tout le rnal que la transgression peut con-tenir? — Nullement. C'est la doctrine commune des théologiens, que même les lois positives atteignent et lient les sujels qui sont dans I'ignorance invincible; du moins quand cette ignorance est transitoire et tient a des cir-constances accidentelles, au lieu d'etre permanente et nécessaire, comme ii arrive chez les aliénés et les en-fants. En transgressant les lois dont il s'agit, on se met done, véritablernent, en dehors de l'ordre legitime; on commet, suivant tous los docteurs, un péchó materiel,

el par suite, un inal veritable. Suivant saint Alphonse, la transgression involontaire des lois de I'ordre posilif, licel malerialis, cl non inlrinscce mala, altamen, post la lege, ad hue est mala (Lib. II, N⁰ 36). Les aulres auteurs parient de même.

Done, en résumant ee qui précède, nous pouvons affirmer qu'il se rencontrcra toujours un mal dans la transgression, même involontaire, de toute loi.

Veut-on une autre preuve générale? Nous la tirerons brièvement de la correction paternelle, que tous les pères et aulres supérieurs se croient tenus a pratiquer, et que tous les théologiens disent obligatoire (même dans le cas d'ignorance invincible d'une loi apparlenant ^ l'ordre positif), toutes les fois que l'avertissement, sans offrir aucun danger, présentera des chances considerables d'être utile. Si la transgression involontaire d'une loi de l'ordre posilif ne renferniait aucun mal, absolument, pourquoi done le supérieur serait-il tenu a corriger son inférieur? La oü la maladie n'existe pas, le remède assurément est inutile.

Tenons done pour établi que, dans toute transgression d'une loi quelconque, il se trouve un certain mal (du moins matériel), même quand la loi est invinciblement ignorée, et par conséquent, a fortiori, quand la loi est douteuse, ou probable, quand on a des raisons de croire qu'elle existe, sans cependant en être sur.

Remarquons maintenant encore un point, aussi manifeste que le jour: « Quand on agit contre une loi dont » I'existence est douteuse, on s'expose a la transgresser, » du moins matériellement, si de fait il se trouve qu'elle » existe; » et nous pourrons tout aussitót formuler notre second principe: « Quand on agit contre une loi douteuse, » on fait toujours un acte qui, probablement, produira un k certain mal, » pnisqu'on s'expose a la transgression, qui est toujours un mal.

Union des deux principes. Nous avons promis d'unir nos deux principes, sous la forme d'un syllogisme. Hatons-nous de tenir nolre promesse.

Majeure. Pour faire, légitimement et sans pécher, uu acte qui produira probablement un mal, il faut toujours avoir une raison excusante, proportionnée a la gravilc et a la probabilité du mal que l'on redoute.

Mineure. Or, en agissant contre une loi douteuse, ont fait toujours un acte qui produira probablement un mal.

Consequence. Done, pour agir légitimement contre une loi douteuse, il faut toujours avoir une raison excusante, proportionnée a la gravité et a la probabilité du mal que Ton redoute; ou, en d'autres termes, proportionnée a la gravité et a la probabilité de la loi dont il s'agit.

Cette conclusion, qui nous parait très-évidente, forme le principe fondamenlal de la théorie du probabilisme d compensation, système pratiqué par tout le monde de-puis les temps les plus antiques, adopté implicilement par tons les théologiens, et enseigné explicilement par quelques-uns, assez récents, dont la doctrine, regardée a lort comme nouvelle, a suscité chez deux écrivains, d'ailleurs très-eslimables, des oppositions (a notre avis bien peu fondées.

Mais oü nous conduira ce principe fondamental, si vaste et si puissant, qui, sans connaitre aucune exception et aucune limite, porte dans son sein la décision, exacte et variée, de tous les cas innombrables, passés, présents et futurs, concernant les lois douteuses?... Que donnera-t-il, quand nous l'appliquerons a la pratique?... Nous rendra-t-il tutioristes, probabilioristes, équiproba-bilistes, probabiiistes ou laxistes?...

que, si nous appliquons ce principe avec prudence, nous n'en lirerons ricn qui ne soit bon. Ex vero, non sequitur nisi verum. Le principe étant très-vrai, il ne peut rien en sortir qui ne soit vrai. Et si nous en déduisons quelque chose qui soit faux, ou téméraire, ou mal-sonnant, Terreur sera, non pas dans Ie principe lui-même, mais dans les mineures inexactes que nous aurons disposées sous le principe, ou dans les consequences illégitirnes que nous aurons tirées de ces premisses, contrairement aux régies d'Aristote.

Nous répondrons secondement que l'application de no-tre principe ne nous conduira ni au tutiorisme, ni au probabiliorisme, ni a l'équiprobabilisme, ni au probabi-lisme, ni au laxisme, mais bien a un ensemble harmo-nieux, compose, comme la théologie de saint Alphonse, des solutions propres a chacun de ces systèmes. Nous dirons done tour a tour: Qu'il fout prendre le plus siir: Que Ton est oblige de choisir le plus probable, qui suüit: Que Ton peut se contenter de l'équiprobable: Se contenter de l'opinion vraiment et solidement probable; Se contenter méme de l'opinion légèrernent probable: le tout, selon les circonstances et les cas: selon ce que Von obtiendra, en comparant, d'un cóté, l'im-portance du mal contenu dans la transgression que Ton redoute, de l'autre cóté, la valeur de la cause excu-sante qui nous invite a Faffronter. Plus importance du mal que Ton redoute sera grande, plus il faudra que l'opinion moins sure soit probable et s'approche de la certitude, pour que Ton puisse permettre d'agir contre cette loi, dont la transgression (possible) produirait un si grand mal. Plus la valeur de la cause excusanle sera grande, plus elle s'approchera dp ce degré qui prévaut contre la loi mêmc cerlaine, et plus on pourra se mon-trer large, quant au degré de probabilité qui suffira, pour suivre, en süreté de conscience, le parti contraire

a la loi. La combinaison intelligente et prudente de ces deux points de vue, qui se complètent l'un par l'autre, donnera la solution precise et vraie de tous les cas, et reproduira presque entièrement, nous en sommes con-vaincu, les conclusions pratiques adoptées, dans sa Théologie morale, par S. Alpheuse, en échappant a diverses difficultés (a notre avis sérieuses) que l'on peut faire, et que Ton a faites, contre quelques points de la théorie employée par le S. Docteur.

Pour de plus grands détails sur le Prohabilisme a compensation, nous renvoyons nos lecteurs a une dissertation latine de 244 pages que nous avons publiée a Paris, chez MM. Poussielgue, rue Cassette, et a une petite brochure De la théorie du prohabilisme, que nous avons publiée, a Paris, rue Bonaparte, chez M. Oudin. lis y trouveront des développements, des éclaircissements et des preüves, que les hornes, trop étroites, d'un article, ne nous permettaient pas d'aborder, en ce moment oü nous profitons de l'hospilalité que la Nouvelle Revue théologique a eu la courtoisie de nous offrir.

Jain completa erat impressio torni noslri tertii quum, post novas a nobis institulas inquisitiones, obviam ha-buiinus nova qusedam elementa et documenta, qu» inservire potuerunt ad reficiendam, extendendam ac per-ficiendam tractalionera de negotialione, quse in istius voluminis paragrapho II, pagg. 240, 241 et 242 inve-nitur. Quare, expostulamus ut 100101', prsetormissis iis qufe ibidem traduntur, lamquam textum genuinum habere velit sequentia.

20. — Duplex distinguitur negotiatio, scilicet proprie et improprie dicta, seu commercium et industria.

r. Negotiatio proprie dicta sou lucrativa, i. e. commercium locum babet, dum quis rem sibi comparat eo animo ut, eam integram et non mutatam in melius, ca-rius vendendo vel permutando, lucrum faciat. « Le né-goce proprement dit, ait Cresson, a lieu lorsqu'on achète, avec intention de vendre plus char les objets achetés, sans les avoir transformés ni améliorés. »

Dico non mutatam in melius: nam si quis carius ven-dat eamdem rem sua propria industria in melius mutatam, ilia operatio industrialis polius quam commcrcialis esse censetur. Itaque

r. Locum habet, dum quis rem sibi comparat eo animo ut earn industria sua mutatam in melius, carius vendat. « Le négoce improprement dit ou industriel consisle, a acheter des ohoses pour les vendre avec bénéfices, après les avoir transformées ou améliorées. »

Istud commercium et industria duplici modo exerceri possunt, 1° per actus personates, 2° per valores scriptos qui nuncupantur obligaliones vel acliones. Jam vero, ad determinandum qusenam in materia commerciali vel in-dustriali clericis, beneficiatis et religiosis sint vetita vel licita, de utroque modo nobis sigillatim agendum est.

q. An ctericis, beneficiatis el religiosis licitum est per actus personates exercere commercium?

r. Generatim Negative: jure enim canonico illis prohibitum est, istud exercere sive per seipsos sive per alios; et quidem sub peccato gravi (ante constitutionem ApostoticcB Sedis Pii IX, sub poena suspensionis et excom-municationis sententise ferendse) si commercium notabi-liter agant.

Ratio est, quia tales operationes periculo multorum peccatorum sunt obnoxise, valde distractivse, atque statum clericalem non decentes, juxta: Nemo mi titans Deo im-plicat se negotiis scecularibus.

Dico lquot; generalim: nam eis non inhibetur ea negotiatio quse vocatur ceconomica, i. e. ea qua emunt necessaria ad suam vel suorum necessitatem, et superflua subinde vendunt. Eam enim prudentia et necessitas suggerit; et, si quid inde lucrentur, id per accidens evenit.

illis ulendi, et postea, si pretium crescat, illas vendere ut res similes vilius emant; 2° emere res plures pro securitate suae provisionis, et quod superest postea carius vendere, quia emilur ne provisio deficiat; 5° res onini-genas emere parvo pretio dum adesl copia, cum animo eas, ingruente annonse caritale, eodem pretio vendendi propinquis, amicis vel pauperibus.

Dico 2° si commercium notabililer agant: nam, juxta Scavini, non nisi venialiter peccant qui bis aul ter in materia levi, vel semel in materia gravi commercium peragunt: jus enim canonicum in sua prohibitione nc-gotiandi habitum indicare videtur.

q. An clericis, beneficialis et rebgiosis hcitum est per actus personates exercere industriam ?

r. Generatim Affirmative, exceptis casibus jure canonico determinatis. Ratio est, quia jus eis generatim non pro-hibet nisi negotiationem proprie dictam, quales non censentur esse operationes industriales; sic enim agere, juxta s. Thomam, non est proprie negotiari, sed premium laboris accipere.

Hinc 1°, eis licitum est emere materias, ut illas labore proprio perficiant et vendant, v. g. lanas ut confidant ac vendant pannuni. Attamen illicitum est, ad talia con-ficienda, conducere operarios; in hoc enim casu clericus, agendo per suos operarios, ipse tumultuosam industriam exercere censeretur, quod jure prohibetur, ut constat variis decisionibus romanis, relatis in ephemeridibus Nouvelle Revue Théologique (G⁰ année, Nquot; o, pag. 524 etsuiv.), scilicet 24 Januarii, 6 Juni et 1 Augusti, anni 1840.

Hinc 2°, eis licitum est emere animalia, ut ea saginent in propriis praediis atque saginata vendant; item licitum est animalia emere, ea in propriis praediis saginare atque vendere, in ordine ad proprios agros ita excolendos turn per seipsos turn per alios. Attamen illicitum est animalia emere, saginare in praediis alienis et ita saginata vendere '•

quia per hanc saginalionem ab hoc alieno domino prsesti-tarn, clericus cum eo quasi socio contrahere censetur spe-ciem socielatis inike ad lucrum cum co percipiendum. Tales autem operaliones clerico, etc., ab Ecclesia esse prohibilas, constat ex declaralionibus romanis anni 1026 et anni 1796, relatis in dictis ephemeridibus.

22. — De commercio vel industria quje excrcentur per valores scriptos seu per obliguliones vel actiones.

r. Dicitur assumere obligalionem turn in quadam so-cietate commerciali vei industriali, turn in quadam mu-tualione inita a gubernio, aut certa urbe, ille qui prseslat quamdam summam pecuniariam, cum onerc a parte pe-cuniam recipientis, annue refundendi quoddam auctua-rium seu interesse, et insuper summam banc capitalem restituendi, ordinario per viam sorlium, infra tempus aliquod determinatum sou post certum annorum nu-merum.

Unde, obligatio nibil aliud est quam mutuum prsesli-tum cuidam societati. Etenim, bujusmodi societas, ut susceptum negotium commodius aggrediatur et ad bq-num exitum perducat, instituero solet mutuationem {un emprunl) emittendo quemdam numerum obligationum sub dicto onere; et ille qui pecuniam fundendo obligalionem sumit seu emit, simpliciter suam pecuniam collocat, sicque efficitur hujus societatis creditor, quin tamen instituatur ejus membrum; ac proinde ille non nisi sensu improprio dici potest exercerc commercium vcl industriam.

sea potius ejus administratoribus prseslat summam quam-dam pecuniariam, sub paclo seu duplici onere, 1° ut hi susceplum negotium, commerciura vel industriam exer-ceant nomine actionariorum, et 2° ut sibi actionario re-fundant non tantum quoddam interesse annuum, sed insuper ei largiantur, ex fructibus generalibus a societate productis, partem proportionatam quantitati actionis, seu partem pro rata summie pecuniarise prastitoe.

Igitur, ille qui in societate emit actionem, pecuniam suam proprie non mutuat quemadmodum in casu obli-gationis, siquidem, ultra interesse, percipiat partem fru-ctuum; sed pecuniam tali collocat modo ut efficiatur so-cietatis membrum. « Les actions, ait Bouix, sont la mise en commun faite par les associés pour une entreprise. Quiconque prend une action, devient par la membre de la sociélé; et, dans un sens, la société ne se compose que des actionnaires. »

Si done I'actionnaire est membre de la société, soit commerciale soit industrielle, nous pouvons dire que I'a-chat d'aclions, par exemple dans une société en commandite (de qua vide tractatum De Contractibus in specie, Nquot; 119), est une certaine participation, par intermé-diaires, aux opérations exercées par cette sociélé. En effet, quoique le nom du commanditaire ne fasse pas partie de la raison sociale, pas plus que les noms des associés anonymes, néanmoins les affaires sociales se font, a proportion de la mise, pour le compte du commanditaire, comme pour celui des autres associés; les gérants les administrent a ses risques et profits, au prorata de ses versements dans la caisse; ils ont mission pour cela, et le commanditaire la leur a donnée, au moins implicitement, en achetant son aclion; et ainsi il exerce en quelque sorte le commerce ou l'industrie, si-non par lui-même, du moins par les mains des gérants.

des banquiers et des hanques) constituant, juxla declara-tionem Clementis XIII, negoliationem proprie dicfam, in qua nimirum valores pecuniarii emuntur et subinde ven-dunlur non mutali in melius, sequitur quod, si ejusmodi argentaria inslitulio emittat acliones, ille qui talem actionem emit et apud se detinet, titulum possideat vere commercialem, ac proinde, quodam sensu dicendus sit exercere negotialionem proprie dictam. — E contra, actio-nes quae emuntur in societatibus nuncupatis: compagnies du chemin de fer, compagnies d'exploitation des mines ou carrières, compagnies de fabrication des amies, des draps, des soies, des toiles, etc., vocantur et vere sunt indu-striales; ac proinde, ille qui ejusmodi titulum apud se detinet, non negotiationem proprie dictam, sed industria-lem seu industriam exercere censetur.

25. — q. An clericis, beneficiatis et religiosis lie Hum est emere, apud se detinere el vendere obligationes, turn commerciales turn industriales?

p.. Affirmative, modo hi non censendi sint in talibus operationibus vere exercere commercium. Id eruitur ex obli-gationum natura, de qua in N⁰ prsecedenti; etenim, qui obligationem acquirit, societati illam emitlenti simplici-ter solvit pretium, seu potius mutuo prastat summam pecuniariam, juxta interesse legale quotannis percipien-dum; atqui hujusmodi mutuaria operatic, scilicet obli-gationis emptio ac venditio, seme! aut iterum in casu pariiculari a clerico facta, utique licita est, non secus ac ei licitum est emere aut vendere rem quamcumque, v. g. domum, agrum, etc.

Dico in casu pariiculari: nam aliud foret si censen-dus esset verum exercere commercium, i. e. si ejusmodi emptiones ac venditiones fiant quasi per habitum, more illorum qui contendunt seu speculanlur in bursa publica (qui jouenl a la bourse): quum tale? operationes, cam-

psoribus aliisve id genus propria;, constituant verum com-merciurn clerico interdictum, ut supra notatum est.

q. .4/i licilum est emcre el apud se relinere actiones, turn commerciales tum industrtales?

Sentenlia Affirmans. — Distinguit hsec sententia inter commercii vel industrise exercitium immediatum et media-tum. Scilicet, etsi clericis aut religiosis prohibeatur exer-cere per seipsos turn commercium, tum talem speciem industria; quse supponitur ab Ecclesia non permissa; nibilo-rninus Affirmat licitum esse, saltern per se, commercii vel industrise exercitium illud mèdiatum, quod peragere supponuntur detentores actionum ; dico licilum per se, i. e. modo commercium aut industria qua3 in hujusmodi insti-tutione exercetur, talis sit naturee ut inde nullum dedecus in actionarium clericum aut religiosum vel in eorum sta-tum resiliat.

1° Fundatur argumento desumpto ex lm rum actionum natura. Etenim, etsi actionarius in societate commerciali vel industriali effectus fuerit illius membrum, iste tamen dici non potest commercium vel industriam exercere sensu quo illce operationes lege ecclesiastica interdicuntur; ly enim exercere necessario dicit exercitium seu actum per-sonalem, qualis v. g. a societatis gerentibus ponitur. Verum, actionarius pecuniarn suam sub spe lucri prsestitit quidem, more eorum qui dicuutur simples hailleurs de fonds; sed ab hoc momento plano nihil amplius egit nee agit in gestione negotii commercialis vel industrialis, quae tola a societatis administratoribus peragitur. Quinimo, ille ut plu-rimum ignorat qusenam negotia in specie, aut quonam successu, fuerint peracta, siquidem de iis quamdam non acquisiturus sit notionem nisi in fine anni, quando scilicet gerentes reddent rationem, dictam le bilan, ad consta-tandum quonam fructu res fuerint geslse, et quamam

Ergo commercium illud vel induslria quam exercere supponuntur actionarii, i. e. commerciales vel industriales illae operaliones mediatce, plane differunt a negolialione proprie dicta, qualis a negoliatoribus vel induslrialibus communiler exercetur; turn quia hujusmodi operalio ab actionariis clericis vel religiosis nullum exigit actum per-sonalem qui illos ab officiis suis spiritualibus abstrahai; turn consequenter, quia minus aut ne vix quidem nata est dedecore seu mala nota afficere clericum vel religiosum, juxta legis prohibentis mentem. Tantse sunt ilaque illce discrepantiae, ut merito prsesumi posse videatur hujusmodi exercitium mediatum sub lege ecclesiastica prohibente non esse comprehendendum.

2quot; Fundatur argumento auctoritalis sanclcc Sedis, seu du-plici declaratione aliquibus abhinc annis a Pio IX facta.

Prima declaratio, quae spectat actiones industriales, pro-diit anno 18o7; hancque refert Le Journal de Rome verbis sequentibus :

« II est permis individuellement a tous les ecclésiasti-ques, de quelque rang qu'ils soient, de prendre autant d'actions qu'ils jugeront a propos dans la compagnie des chemins de fer Pio-centrale, en y plagant soit le produit de leurs biens particuliers, soit le fruit de leurs benefices. II est également permis aux couvents, aux monastères et autres établissements pieux de prendre de ces actions, mais seulement en y employant l'excédent des revenus qui pourraient résulter de radministration de leurs biens respectifs. »

Hujus sententiae patroni contendnnt, banc declarationem non esse simplicem licenliam pro dicto casu particulari, sed esse facultatem generalem pro cunctis casibus simi-libus.

ciales turn induslriales, edita fuil anno 1864, occasione muluationis (1'emprunt) inilse ad subveniendura serario ponlificali.

Etenim, summus Pontifex, quum ob sacrilegam slatuum pontificalium direptionem, magna egeret pecuniae summa ut gubernationi Ecclesiae prospicere possit, more aliorum guberniorum, urbium, etc., anno 'I860 publice nuntiavit atque expostulavit mutuationem 50 millionum francorum . ad 5 pro 100. Sed eheu! ob infaustas atque criticas cir-cumstantias poiiticas, collocari vix valuit ista mutuatio; aliis verbis, illi qui pecuniam suam collocare cupiebant, vix ausi sunt emere obligationes pontificales, vel non nisi valore minimo, cum ob temporum calamitales sperare nou auderent sanctam Sedem valere turn regulariter solvere interesse annuum, tum postea refundere summam capitalem. Anno aulem 1864, mense martii, Pontificem adiit campsor Langrand, eique se obtulit ad mutuationem banc collocan-dam, et quidem ad pretii tequalilatem (au pair), i. e. Pon-titici per partes refundendo summam 50 millionum integra-lium, atque obligationum pontificalium emissionem in seipsum suscipiendo ac per seipsum peragendo.

Propositioni annuit Pius IX ; et nuntius apostolicus Bruxellis ad episcopos Belgii et hi ad suos respectivos parocbos miserunt epistolam circularem, in qua eos in-ducebant ut omnem navent operam ad favendum buic emissioni; quibus peractis, ipse Langrand quocumque locorum novam emisit epistolam circularem, in qua bujus emissionis conditiones evolvit, atque testatur summum Pontificem consensisse ut omnes subscriptores in mutua-tione pontificia, insuper in variis operationibus campsoriis a se gestis partem habere licite possint.

Talia igitur sunt argumenta quae militant in favorem primce sententiae relative ad actiones commerciales et industriales a clericis aut religiosis emendas ac retinendas: ex quibus concluditur, negotiationem illam mediatam per

acliones, si forte sub lege ecclesiastica prohibenle un-quam fuerit comprehensa, jam amplius non comprehendi, atque piam matrem Ecclesiam, ob temporum circum-stantias, rigorern antiquse disciplinse sua) mitigasse. (')

2» Sententia Negans. — Hanc liceitatem Nerjal, tum pro actionibus commercialibus, tam pro actionibus in-dustrialibus in illa saltem industrise specie quse ab Ecclesia prohibetur, ut supra indicatum est; excepto, pro utrisque actionibus, si a Papa vel episcopo concedatur alicui clerico vel religioso licentia ad casum particula-rem, quemadmodum aliquando revera concessa fuit.

(quot;) En jam quxdam cxcerpla ex dicfis circulnribus, argnmenlalioneni palrunot'um luijus sententia; atque luijiis facti historian).

Circulaire A MM. les Curés, pour les inviter ii favoriser le placement des lettres du nouvel emprnnt du St-Père, émis par rintermcdiaire de M. Langrand.

Je m'emprcsse de vous communiquer un extrait de Ia lettre que son ILxc. Wyr le Nonce Apostolique vient de m'adresser ;

« La triste el difficile situation que subit le Souverain Pontile, S Ia suite de rusurpation violente et sacrilege de_ la plupart de ses États, se main-tenant encore avec tout le poids de ses douloureuses consequences. Sa Saintété s'est vue de nouveau dans la pénible néccssité U'avolr recours un emprunt, pour faire face aux besoins pressants de son gouvernement. Comptant avec une entière confiance sur l'aide et sur l'appui de la ca-tbolicité tout entière, dont le dévouement aussi pieux que constant ne lui a jamais fait défaut, pendant les épreuves auxquelles il a plu igt; Ia Divine Providence de soumettre l'Église sous son laborieux pontifical, Notre Très-Sainl Père a laché de concilier le nouvel appel qu'il fall a la piélé filiale des fidèles, avec les intéréts légitimes de chacun de ceux qui voudronl contribuer au soulagemenl du fardeau dont il est chargé.

« En conséquence, Sa Sainteté, par chirographe du 2G Mars dernier, a décrété l'émission d'tm nouvel emprunt de cinquantc millions de francs, a 5 ⁰/o, amoitissables en 56 années, et devant étre considéré comme l'am-plialion de celui de 1860, auquel s'élendra désormais le méme benefice de ramorlissemenl au pair.

« Des circonstances particuüères el Ia confiance qu'inspirent k Sa Salti-teté les personnes considérabies qui out (ondé en Belgique et ailleurs des

Pariter duplici nitilur argumenlo quo everlere intendit argumenla sentenlia? adversse.

institutions de crédit foncier, out fait choisir, comme intermédiaire pour ia négociation de eet emprunt, M. La^giiand-Dl-jionceac, Directeur-Gérant de Ia Banque du crédit foncier ct industriel a Bruxelles.

« Mais si M. Langrand a bien voulu mettre au service de Sa Sainteté ses lumiéres, son aclivité et la grande influence qu'il a si légitiraement acquise en Europe, il a basé cependant son espoir de prompte et facile réussite sur l'appui et surtout sur la protection de l'épiscopat catholique.

« C'est pour demander avec instance Tune et l'autre a Votre Grandeur, que j'ai l'lionneur de m'adresser aujourd'hui a Elle, en lui recomman-dant d'une manière trés-spéciale M. Langrand-Dumonceau et son représentant qui remettra la présente a Votre Grandeur.

Votre dévouement sans bornes a la cause du St-Pére m'est un sur garant, M. Ie Cure, que vous ne négligerez aucun des moyens en voire pouvoir, pour faciliter le placement des titres de eet emprunt, et que vous vous croirez heureux de prêter votre concours aux agents de M. Langrand-Dumonceau.

société du Crédit Foncier International, fondée sous les auspices de la banque de Crédit Foncier et Industriel.....»

1° Quicumque subscribere cupiebat mutuationi romana; seu emere unam vel plures obligationes pontificales, v. g. obligationem 100 vel 500 francorum, ad interesse annuum 5 pro 100, campsori Langrand singulae obli-gationis pretiuin nominale ad a;qualUatem solvere tenebatur. Verum, si subscriptor ille eamdem pecuniam suam collocare voluisset in alia quann in pontifical i operatione, v. g. in mutuatione suscepta ab alio gubernio aut urbe, vel in operationibus cujusdam societatis industrialis, idem interesse annuum obtinere potuisset solvendo, loco 1C0 pro 100, pretium longe inferius, v. g. non ultra 80 pro 100: id est, pro acquirenda obli-gatione 100 vel .WO francorum ad interesse 5 quot;/o, solvendo 80 vel 380

nalura. Etenim, qui apud se detinet sive actionem com-rnercialem, v. g. actionem in aliqua banca, sive actionem industrialem in aliqtia inslitutione industriali ernissam,

francos. Erfjo, emendo obliftationem pnntificalem 100 vel 500 francorum, volunlarie jacturam patiebatur 20 vel 120 francorum. Hanc aiUern jactu-ram singulo subscriptori pontificali cnmpensare proposuit Langrand me-diantibus operationibus suis commercialibus ac induslrialibus, modo cir-citer sequenti.

2° Duas pracserlitn administrabal bancas, imam sub nomine industria-lis, alteram sub nomine inlernalionalis; et in lis emittebat obligationcs ac potissimum actiones, ad certum interesse annuum v. g. 5 %• Actiones pos-sessori annue conferre debebant, ultra interesse, insuper jus ad partem proportionatam in lucro general! societatis (une part uu (lividende); boc-que interesse simul et pars in dividendo lucro generali, in primis saltern annis, actionario adeo amplum procurabant emolumentum annuum, ut pertingeret ad 13, imo forte ad 20 pro 100, i. e. ad 120 francos pro singula actione SCO francorum.

Itaque Langrand, ad compensandum damnum quod subibant illi qui unam aut plures obligationes pontificales ad scqnalitatem emerant et sol-verant, eis facultatem concedebat insuper in banca sua internationali emendi actiones has lucrativas, quibus, utpote actionarii, efliciebantur hujus institutionis membra. Verum, pro acquirenda singula nova bac actione 500 francorum, non illico solvendum erat integrale pretimn boc nominale, sed diversis vicibus partialis solutio effictenda crat, scilicet: in prima solutione effundere sufliciebat 130 francos (adjectis pro sola bac vice 50 francis); haecque solutio jus conferebat annue ad interesse et ad partem lucri dividend! juxta proportionem summa! solutie seu 130 francorum; et quod spectat reliquam actionis solvendae partem, i. e. sutnmam 330 francorum, dicta banca facultatem sibi reservabat solutiones partiales exigendi quando ipsi libuerit seu quoties bancaria gestio illud expostu-laverit.

3° Innumeras omnisque generis operationes quibus addicebatur Langrand fuisse vere industriales et commerciales, nemo est qui amblgat. Consiste-bant enim tum in emendis aut construendis aut dirigendis viis ferreis vel aliis raomentosis institutionibus induslrialibus; tum in emendis vastis sylvis quae subinde eradicabantur et culturse tradebantur; turn in emendis latis fundis lerritorialibus, qui dein, per culturam peritiorem melio-randi, iniimo pretio colonis collocabantiir, vel majori pretlo per paries vendebantur: verbo, in omnibus illis quae speclant altum commerciura latamque induslriam.

iquot; Ut ex citatis circularibus intelligilur, quando nuntius apostolieus et episcopi universos catbolicos compellarunt ad subveniendum sanctae Sedis aerario per emptionem obligationum ponlificalium, simul eis assignaverunt

illc islius instilutionis commercialis vel industnalis fit inom-brum; consequenter, quidquid dieant adversarii, negolia-tionern propria dictam vel industriam lege ecclesiastica

modnm quo, ab una parte, propriis emolumenlis prospiccrenl minorique pecunia; jacturx exponerentur : « Notre Très-Saint Pére, ait circularis, a tüché de concilier Ie nouvel appel qu'il fait a la piété filiale des fidèles,

parte, operalionibus Langrand faverent ac subvenirent, emendo scilicet actiones ab boe campsore emissas, idque conditionibus ab eo determinatis.

5° Jam vero, si ea omnia quae de bac mutuatione ponlificia bucus-que exposita sunt, applicentur questioni de liceitate actionum commercia-lium vel industrialium respectu clericorum, solutio pendel ab boe, au scilicet circularis, nomine Pontificis direcla ad fideles, etiam extendi possit ad clericos aut religiosos.

Id autem patronis hujus primae sententia; Affirmandum videtur. Probatur 1° ex circularis terminis gencralibus nullaque restrictione limitatis : « Comp-tant (le Souverain Pontile) avec une entière confiance sur l'aide et sur l'appui de la catholicité tout entière... ». Si enim ab boe concursu ac benelicio excludendi fuissent viri ecclesiastici, illud in circulari i)rocul dubio fuisset expressum; deficiente autem ojusmodi prohibitione, conclu-der? licet pontiHcalem facultatem et ipsis competere, eliamsi de eis non expressa mentio fuerit facta. Quin imo, 2° nee necessaria erat bujusmodi mentio expressa, post delaralionera romanam supra cilatam anni 1857, qu.Te ecclesiasticis expresse concedit facultatem actiones industriales emendi ac retinendi. Probatur 3° facto innumerorum omnis gradus sacerdotum ac religiosomm qui, tuta conscienlia, in institutionibus Langrand evase-runt actionarii, non tantum videntibus et non contradicentibus, sed etiam annuentibus et suadenlibus superioribus ecclesiasticis.

Qusestioni finem impouentes, non possumus quin ultimo buic 5° argumento verbulum adjiciamus de lugendo exitu operationum campsoris Langrand, qui, vix tribus post mutuationem pontillciam annis, e statu flo-rentissimo ita excidit ut tandem, enormi gravatus debito 118 millionuiu francorum, foro cedere coactus fuerit, plaudentibus Ecclesia; bostibus, gemenlibus devotis catholicis.

Pra;cipii£6 bujus calamitatis causa; fuerunt odium , insidi® ac persecu-tiones politicorum pseudo-liberalium Belgii et aliarum regionum, qai, conspiratione inita adversus virum hunc potentem atque sanct® Sedi ac rei catliolica; in prsesentibus faventein, nihil non moliti sunt ad ejus famam labefaclandatn et ita campsorem praecipitamlum. Altera causa fuit helium, anno 186G inter regnum prussicum et austriacum, quod ingentia causavit nocumenta proprietabus quas societas Langrand, prasertim in Hungaria, possidebat ct gerebat. Tertia causa verosimiliter fuit imprudentia et teme-ritas bujus campsoris, in assumendis operalionibus mimerosioribus, majo-

velilani ipse censetur exercere, sin minus personaliter seu per factum proprium, saltern per personas interpositas, i. e. per gerentes, qui aetionariorum nomine negotia

Dolemli liujus casus pecuniarii primac victima; luerunt, ut facile con-cipitur, possessores obligalionum (quarum valor pcrlingcbat summam 18 millionurn francorum), sive ponllficalium sive aUanim, turn polissiraum possessores aclionum In dissolutis his bancis fundatarmn (quarum valor pertingobat summam 05 millionum francorum), i. e. innumeri lideles, sa-cerdoles, directores monasleriorum vel aliarmn institutionum piarum, qui inde in slatum miserise plus minusve vicinum, conjecti sunt.

Aniinadverlendiini est quod, siraul ac qtiicdam bonorum cessio fuit de-clarata, ad tribunal civile spectet designaie illos qui mmcupantur ces-sionis liquidatores {les liquidaleurs de la failiite), i. e. unam vel plures personas quae, rebus rite compulsatis et examinatis, determinant statuin bonorum, ut vocantur, passivorum et activorum [le passif el 1'aclif)-, eo fine ut bona activa qua; supersunt, impendere valeant ad creditoribus pro rata solvendum. In cessione autem de qua agimus, quum inter credito-res numerandi sint omnes illi qui detinent obliyaliones, idcirco bona a-ctiva inservire debent imprimis ad lias obligationes solvendas, proportione babita ad vires hujusce partis activne; sicque possessores o!)ligationum saltern partem sui crediti recuperare possunt.

Sed prorsus alia est conditio illorum qui detinent acliones, cum tii babeantur et tractentur ut veri debitores. Ktenim, quum vi suae actionis effecti fuerint et etiamnum permaneant ilüus societatis membra, ideo, ca-dente seu cedente hac societate, et ipsi censentur foro cessisse; et sic, per consequens, omnes suramie pecuniaria! quas in societatis ffirario ef-fuderunt, solutioni debitorum impenduntur. Imo vero, ulterius extenditur raiser eorum status; vidimus enira supra, quod, quando apnd Langrand actio 500 francorum emebatur per primam solutionem löO tantum francorum, ille facuttatem sibi reservaverit ab liujusmodi actionario exigendi novas solutiones partiales, usque ad summam integralem seu uominalem 500 francorum. Atqui, liquidatores (dcficiente Langrand, qui per fugam in terram alienam actioni tribunalium se subtraxit) novam liujusmodi solutionem, dictam un nouvel appel de fonds, valoris 13 pro 100 ab omnibus actionariis recenter expostularunt; et ita, relative ad infelices bos actiona-rios, factum est ut alllictis addita fuerit alllictio, siquidem, in praemium bonae suae cooperationis in opere pontificali, expoliati fuerint non tantum effusis summis capitalibus atque earum interesse annuo, sed insuper nova parte recenter soluta : quos omnes valores viderunt in cessionis baratliro dimergi, absque ulla forte spc unquam assem recuperandi.

commercialia vel industrialia exercent: quod autem pro-hiberis exercere per teipsum, id in casu prsesenü pro-hiberis exercere per alium.

Nee dicant adversarii quod ejusmodi operatio clericum actionarium non abstrahal ab olficiis spiritualibus, velsla-tum clericalem non dedeceat. Nam respondetur ad pri-mum; apud omnes in confesso est ilium, qui notabilem suae fortunse partem incertis impensam habet actionum sortibus, continuis quasi agitari sollicitudinibus; quse quidem pietali et animarum zelo in clerico requisitis magna erunt obstacula. Dato autem quod hoe incommo-dum ab aliqno in particulari vitari aut superari possit, tarnen non vitabitur a pluribus, in casu quo licentia ad-mitlatur respectu ad omnes. Respondetur ad secundum: prseter sollicitudines istas, habentur pericula ruinse et consequenter opprobriorum in statum clericalem redun-dantium, quae certo certius incurrent saltem aliqui, in casu quo liceitatem pro omnibus adstruxeris.

Utrumque firmatur ex eis quse occasione societatum Langrand obvenerunt et obveniunt.

2° Fundatur argumento auclorüalis sanctce Sedis, seu duplici declaratione, scilicet:

Prima dedaratio facta est a Benedicto XIV in consti-tutione Aposlolicce servilulis. Quum enim consultatus esset circa liceitatem operationum identicarum cum casu praï-senti, nimirum quo varii commercium vel industriam exercerent mediate tantum, seu ea conditione ut, prse-stando pecuninrn, de emolumentis participarent; respon-dit, clerico illicitam esse negotiationem, sive per se sivc per personam inlerpositam, i. e. negotiationem non tantum immediatam sed etiam mediatam.

Secunda dedaratio seu indultum anni 1841, refertur in Analedis Juris Ponlificii. Etenim, sacerdoti cuidam Alexandria ad ejus petitionem, concessa fuit facultas actiones quasdam retinere per quinquennium. Atqui, sancta Sedcs

non egeret hujusmodi facultatem concedere, si per se seu absque licenlia fas essel tales actiones retinere.

Quod autem spectat declarationem anni 1857, relative ad actiones induslriales in viis forreis romanis, relalam a diario Le Journal de Rome, qua nituntur adversarii, re-spondetur, hoe diarium tune temporis non fuisse diarium sanctse Sedis aulhenticum; et insuper, in supposito quod

nihil aliud esse videntur, rigorose loquendo, quam eon-cessa licenlia vel dispensatio pro casu hoe particulari.

Similiter, relative ad declarationem, anni 18G4., nuntii apostolici Bruxellis, quam opponunt adversarii, respon-detur, quod in ea nulla facta fuerit mentio de clericis aut religiosis; et insuper, quod habenda sit tamquarn simplex licenlia seu dispensatio pro extraordinario hoe casu summaR necessitatis in qua versabatur Pontifex; nee earn ad alios casus extendi posse videtur.

5° De ejus effeclibns, scilicet 1° quoad remissionem culpa; peccalormn, lum mortaliuin luin venialium; 2° quoad remissionem poenarum pro peccalis (iebUaruin, et reliquiarum peccato-rum; 5° quoad restitutionem merito-rum et virtutum supernaturalium. . 8

De essentialibus et de seusu hujus forma;. 19 De forma conditionata: 1° an sit valida,

Sunt peccata post baptismum commissa. 2'2 Quid si baplistna fuerit informe. ... 23

Quirt si baplisma fuerit duliie validum . 23 De materia necessaria ct libera. ... 24 AUT. II. De materia proxima.

S'AKS, SEClJaiDA.

DE SACRAMENTI PffiNITENTI.'E SubjectO, SEU DE ACTIBUS PCEN1TENT1S.

CAP. I. De CONTRITIONS.

ART. I. De contritione in genere.

§ i. De ejus natura et dotibus......31

§ ii. De ejus necessitate........3-1

Ejus necessitas lquot; necessitate medii; 2° necessitate pracepti divini, turn per se,,

turn per accidens; öquot; necessitate pra;-cepti ecclesiastici; 4° relative ad sa-

cramentmn poDiiitentise.....id.

40 id. 43 43

in contritione incliidi possunt. . . id. Quainam ex bis attritio ad poenitentia!

Tridentino sint de fide, qua:nain non. 43 Qualis, in pcenitentiie sacramento, de-

Jure divino, semper requiritur inlegritas formalis, non vero materialis; quie-nam exprimenda sint ut adsit inte-

Punclum aquot;¹. De ejus necessitate in specie; 1° Quoad mortalia dubia, i. e. vel dubie commissa, vel dubie mortalia, vel dubie

2» Quoad circumstantias peccatorum, 1° de circumstandis in genere, 2° quaenam

3° Quoad mortalia inculpabiliter omissa. 67 Punctum 3™. De examine conscientise. . 08 § ii. De causis ab integrilate materiali excusan-tibus.

Sunt 1° oblivio vel error non graviter culpabiles; 2° impotentia, turn pbysica turn moralis; quid de manilestatione complicis, vel illius qui est objectum

Punctum 2^m. In specie, quoad moribundos. 74 ART. UK De iteratione confessionis.

Ad poteslalem adacqualam, requiruntur 1° ordo, 2° jurisdictio, 3° approbalio. 91

2° Quomodo acquiratur jurisdictio. . . id. Notanda quoad jurisdiclionem delegatam,

turn 1° ab homine, tum 2° a jure in arliculo mortis, lutn ö⁰ ab Ecclesia supplente, ubi agilur de titulo vel pro-babili vel colorato vel existimato. . 94 3° Quomodo amiltatur jurisdictio, vel im-

Qusestio Squot;. Quoad personas religiosas: 1° de religiosis confessarlis, 2» de re-ligiosis et monialilms suam confes-

De sollicitatione in confessione .... 123 ART. III. Dc casibus in dicecesi Brugensi et Ganda-

Quinam a reservatis absolvere possint 1° po-leslaie ordinaria, 2° polestale dt'legaLa, 5° ut communes confessarii. . . . 130

1° OHicium palris, qua debet lionitatem. . 140 2° Officium doctoris, qua debet 1° sibi sci- . enliam, tum ad validam, tnmad lici-tam sacramenti adniinistr^lionem; a⁰ poenitenti instructionem; qnando-

nam instruendus sit pffinitens. . . id. 3° Officium medici, qua debet 1° morbi causas cognoscere, 2° moibumsanare, 3° relapsus praocavere .... . 143 4quot; Officium judicis, qua debet 1° instruere causam; 2° ferre sententiam. Hinc; § i. De causa instruenda.

numerum et gravitatera peccaloium. . 145 An et quomodo interrogare teneatur; quid in dubio de^-sinccritate poenilentis, vel si certo sciat eum non esse sincerum. 140 Punctum 2^m. De notilia dispositionis poenilentis...........

Ad banc requiruntur duo: 1° qualia signa del poenitens; 2quot; quale judicium desu-per sibi efformare possit confessarius. 130

Signa lquot; vera , turn ordinaria, tum extraor-dinaria, relative ad accusationem , vel ad contritionem; 2° signa snspecta;

5° De absolutione danda vel neganda oc-casionariis, versantibus in occasione turn voluntaria, turn involuntaria. . 164

Quandonam absolulio sit danda vel non, 1° recidivis simpliciter, 2° occasiona-riis-recidivis, 3° consuetudinariis-re-

sit sacramentalis vel non .... 180 § ii. De objecto seu materia sigilli; quacnam sub sigillo cadant directe vel indirecte ...........182

§ mi. De subjeclo sigilli, seu quinam secreto sigilli teneantur, turn immediate, turn mediate; quinam teneantur secreto na-

Quoad violationem indirectam, 1° ex peri-culo revelationis, 2° ex periculo of-fensionis in pcunitente vel aliis . . 186 Quidam actus liciti, sen non violantes

Quid sit Ihesaurus Ecclesiae, et ex quibus-nam coalescat; de modo quo indulgen-ti:e operentur; de indulgenliarum va-riis speciebus; quaenam, contra pro-

sonis qu;e eas lucrari valeant. . . 197 Ad eas lucrandas, trcs requiruntur con-ditiones;

tialium tot dierum vel annorum, turn in Ecclesia, turn coram Deo . . . 203 Quoad indulgentias applicabiles defunctis, 1° conditiones requisita:; 2° defunclis certo prosunt; 3° incertum an pro-siut infallibiliter; 4° indulgentia al-

INTRODUCTIO. De matrimonii prxparalione, sou dc spon-salibus el bannorum proclamalione.

An 1° notabilis disparitas conditionis inter contrahentes, sit impedimentum sponsalium dirimens; an 2° dissensus pa-rentum sit impedimentum dirimens vel prohibens matrimonii vel sponsalium. 220 Quid circa sponsalia efficiat conditio, jura-

triplex effcctus ex jure naturali. . . 222 ART. III. De dissolulione sponsalium.

Plane dissolvuntur per quatuor causas. . 224 Ab una parte fiunt rescin'dibilia in duplici casu :

2'' Si alteri parti superveniat notabilis mutatie in bonis animi, corporis vel for-

An sponsi teneanlur mutuo revelare graves defectus; an sponsalia, ob justam cau-sam rescindibilia, possint propria au-

De facicndis bis proclamationibus. . . . 231 De impedimentorum revelatione facienda. 232

Malrimoniura IripUci modo sumilur; 1quot; in fieri, vel in facto esse; 2° ul contractus naturalis, vel sacramentum, vel contractus civilis; 3° ut legitimum, vel

He matrimonii institutione, et institutionis fmibus; de finibus contrahentium; an matrimonium sit bonutn, an pra:ce-ptum; de virginitate; quomodo matrimonium aliis coiitraclibus prsestet. . 238 Quaiis consensus requiratur ad matrimonium validum........240

Quid facial adjecta conditio 1° de praeterito aut prasenti, vel de futuro; 2° con-ditioimpossibilis vel simpliciter turpis; 5° conditio repugnans substantia; matrimonii. Tria desuper dubia. . . . De natura matrimonii, quatenus est sacramentum.

4» De ejus subjecto, seu de dispositionibus ad iilud recipiendum, turn valide tum

1° L'age requis; 2quot; le coiisentcmfint de ceux sous lesque'.s on est placé par rapport au raariafje;;;» les publica-

1° De quel se compose cette commuuauté; 2° quel est le pouvoir des époux sous cette communauté; 5° comment elle se dissout; 4° comment elle se portage a sa dissolution........id.

Autres contrats que celui de la communauté légale: communauté conven-tionnelle; simple exclusion de communauté et régime dotal; séparation

Quid importent circumstantiae peccamino-sa; se tenentes ex parte persona;, seu circumstantia; quis et cur. . . . 277 Quid importent circumstantias se tenentes ex parte actus, seu circumstantia;

2° De redditione, in casu quo petens per-diderit jus pelendi, quin lamen ejus petitio sit de se peccaminosa. . . 283 3° De redditione, in casu quo petitio sit

et de recenter detecto medio onanismi crimen in conjugibus extirpandi. . § iv. De pelitione et redditione in matrimonio

tanea;, non vero successiva; . . . 293 De polygamia seu uxorum pluralitate, con-siderata turn respeclu legis naturalis tumquot; respectu legis positivse. . . . 296 ART. 11. De indissolubilitale matrimonii .... 298

1° De matrimonii quoad vinculum indis-solubilitate in genere, tum ante, turn post legem evangelicain; de bujus indissolubilitatis adversariis. . . . 300 2° De tribus casibus ejus dissolubililatis quoad vinculum, scilicet, ultra ca-sum mortis compartis, 1° in casu Apo-stoli, 2° per professionem solemnem, 3° per dispensationetn pontificiam . . 304 § n. De solutione imperfecta seu de separa-tione.

llujus solutionis causre canonicae sunt 1° adulterium, 2° grave periculum corporale vel spirituale, 5^U mutuus consensus ...........509

11 oc jus admittit 1° divortium, seu solutio-nem matrimonii quoad vinculum civi-

Ie; 2° separationem corporis ct bono-rum,manenle matrimonii vinculo. . 315 Animadversiones quilius impugnantur ma-

3° Ecclesia banc habet jure divino. . . 323 CAP. II. De impedimentis impediestibus.

§ i. Ecclesia: vetitum, per proliibitionem tum particularem; tum generalem, ut in matrimoniis mixtis. Matrimonia mi

§ iv. Votum impediens. Quaenam sint h£EC vota, el quinam in iis dispensare va-

I⁰ Si sint certa, an cessent ob ignorantiam invincibilem, vel gravem necessitatem; 2⁰an contrabere liceatcumimpedimen-

to dubio seu probabili; 3° an valeat matrimonium contractum cum impedi-mento putativo seu non existente . . 331 Peccata luxuria; inter personas impedimenta dirimenti ligatas, quandonam mali-liam babeant specialem ; an quoquc post obtentam dispensationera. . . óöC!

§ .1. De impedimentis quae irritant defectu consensus, seu ob vinculum animi . . 338 1° De impedimento erroris ct condilionis.

2° De impedimento impotentice. Adestimpotentia.si copula generationi non sit apta per se, sive ex parte viri,

sive ex parte femina;; hnecque esse potest perpetua vel temporalis. . . 540 Non adest impotentie, si copula generationi non sit apta tantum per acci-dens, sive ex parte viri, sive ex parte

Quid practice agendum, si, contracto ma-trimonio, 1° de impotentia certo con-stet, 2° si desuper exurgat dubium. 331 Quid de hermaphroditis tenendum. . . 352 3° De impedimento wlatis impubis. . . id. m. De impedimentis qua: irritant ob vinculum rcligiouis.

Quaenam persona; earn contrahant; qu.ic-nam coniiitiones requiranlur ut con-Irahatur 1° a baptizante aut conlir-

Quainam persona; earn contrahant . . 307 In quibusnam gradibus dirimat jure eccle-siastico; an dirimat jure naturali vel divino...........371

Oriri potest 1° ex sponsalibus, 2° ex ma-trimonio rato valldo, 3° ex matri-monio rato invalido, excepto duplici

tum oriatur ex adulterio solo. . . 377 Qucenam, ut oriatur cx conjugicidio solo. 378 Quamam, ut oriatur ex adulterio et conjugicidio simul........379

Matrimonia clandestina, post Tridenti-num, generatim suntinvalida in locis Tridentino subjectis, saltern si inean-tur inter catholicos; sunt valida in locis Tridentino nou subjectis; qua;

Tres casus in quibus valida sunt. . . 383 Punctum 2^ra: De requlsitis ut matriino-nium non sit clandestinum.

4° De ejus el lesliura assistenlia . . . 398 De malrimonio conscienli® et de matri-

An episcopi dispensare possint in impedimenlis 1° impedientibus, 2° diri-menlibus; casus ubi in dirimemibus id possunt vel jure ordinario, vel vi specialis faeultatis, v. g. vi quin-

In dispcnsatione ab episeopo impetranda, 1° an requiratur stylus curise; 2° an petenda sit ab utroque episeopo divers» dioeceseos........403

Causae .canonicae honest® traduntur octo. 406 Causae canonicaï inbonestas traduntur sex. 407 Causae, alise sunt finales, et aliae irapul-sivae; si adsit obreptio, dispensatie invalida est in duplici casu . . . 408 Quonam tempore existere debeat causa

quando vero ad poenitentiariam . . 409 Pro quibusnam dispensalionibus exiga-tur taxa seu componenda solvenda;

Ilia qua; de slylo curi®, in supplica pu-blica, necessario exprimenda sunt, re-ducunlur ad undecim capita . . . 414 Nota practica pro confessariis nupturien-

De officio parochi vel confessarii in casu malrimonii invalidi, si subditus nul-litatcm cognoscat, vel de ea dubilet,

2° Si invalidum fueril ob defectum forma;, seu ob clandestinitatem . . . ■454 ö⁰ Si invalidum fucrit ob aliud impedi-

Triplex qua;slio : ]° an revalidatie fieri debeat coram parocho et testibus; 2° an renovandus sit consensus ab utraque parte, et certioranda pars ignora; 5° quinam modi imiirecti, scilicet quatuor, urgente necessitate,

De impedimentis civiliter dirimentibus. 1° Numerantur novem impedimenta cano-nice dirimcntia quae a jure civili non

a» Numerantur sex impedimenta civiliter dirimentia qua: cum similibus impedimentis canonicis majorem vel mi-

Quaestiones practica;: quomodo agendum sit cum parochiano aut poenitente qui 1° in facie Ecclesi;c inire inten-

dit, sed vcl neglecto raatrimonio ci-vili, vel cum impedimento civili; 2° qui in facie Ecclesise jam conlraxit, sed vel neglecto matrimonio civili, vel cum impedimento civili diri-

Ovulum femin®; ovuli analysis. . . . 454 Ovuli maturatio connectitur cum perio-

Quomodo differant ab aliis pocnis ecclesia-sticis qua; olim inter censuras nume-

Qua:nam sint censurarum species; qua;-nam conditiones requirantur ut cen-sura sit justa; an censura injusta

plionis, a censuris eximunlur. . . 478 An peregrini subjicianlur 1° censuris epi-scopi proprii a quo absunt, 2° censuris episcopi in cujus terrilorio sunt. id. Quale requiratur peccatum ad censuram in-currendam; assignanlur quinque cau

sa; a censura incurrenda excusantes. 480 AUT. IV. De forma in ferendis censuris prsescripta. i82

Quomodo suspensie dividatur 1° ratione functionum quas clericus exercere probibetur; 2° ratione temporis quo suspensio perdurat; 3° ratione causa; ob quam inlligitur.....503

Actus a suspenso positi, esse possunt vel invalidi, vel illiciti, vel liciti; an fideles in his actibus communicare possint. 50G

De inferni poenis, spectatis subjective seu quatenus damnatos afEciant; scilicet: quomodo ignis materialis agere pos-sit in substanliain vei spiritualem vet corporalen); quomodo crucietur da-mnatorum intellectus et voluntas . . COO Probatur, contra rationalistas, jetcrnita-tc-m poenarurn non rcpugnare 1quot; ra-tioni, 2° Dei bonitati et justiliae. . C01 § ni. De coelo.

Quoad purgatorium, sunt duo puncta de fide; septem de quibus inter doctores communiter constat; (quiEdatn de apparitionibus spirituum) quatuor qua;

Quid sit dogma communionis sanctorum; in quonam consistat communio sanctorum 1° inter (ideles in terris, 2°

Probatur, contra rationalistas, omnes re-surrecturos esse in corporibus pby-siee iisdem qua; morte ceciderant. . 621 Quatuor dotes corporum beatorum. . . 623 Tres proprietates corporum reproborum . 623

Abortus. Ejus causae, ejus procuratio directa vel indirecta, 11, 4oG; est episcopo reservata, IV, 150, et subjecta excommunicationi papali episcopo reservalse, 551. An hac poena tenealur ipsa maler, 551 etseqq.

Absolulio in sacramento pcenitentise. Est sacramenti forma, IV, 19; de forma conditionata, 19. — Non est sacramenti materia proxima, contra opinionem scotista-rum, 28. —Dari non potest nisi moraliter prsesenti, 57. — Quandonam generatirn sit danda, differenda vel ne-ganda, 156; an et quomodo danda sit moribundis, 74, vel pueris in dubio de sufficienti discretione, 55. — Absolutio a peccatis reservatis, 150; absolulio a cen-suris, 484; a censuris Apostolicce Sedis, 575.

Abstinentia. Abstinentia carnis extra jejunium, II, 501. — Abslinentia ciborum vetilorum diebus jejunii, 565. — Abstinentia totalis in jejunio naturali. III, 458.

Acceptatio. An requiralur acceplatio subditorum ad legis obligalionem, I, 570. — Acceptatio requiritur in variis contractibus, in; 75. — Acceptatio successionis, 106.

Actio et actus, quid sint, II, 1. — Actiones nummulatonae, cominerciales, industriales, quoad censum. III, 172; quoad negotiationem clericis prohibitam, IV, 639.

Actus humanus, I, 400. — Quid ut sit moralis, 430. — An denlur indifferentes, 451. — An actus externi quid moralitati addant, 452. — An unico aclu diversis prse-ceplis salisfiat, 605; an diversis actibus eodem tempore diversis prseceptis salisfiat, 604. — Quomodo actus in-terrumpantur, S33. — Actus fidei, II, 75 ; actus spei, 83; actus charitatis, 104.—Actus conjugalis, IV, 273.

Adam. Ejus status ante lapsum, I, 233. — Quodnam com-miserit peccatum, et qusenam fuerint hujus peccati sequelae, 231.

Adoratio. Cuiuam sil tribuenda, II, 183. — An tribuenda sit speciebus eucharisticis. III, 398.

Adulterium. Est peccatum luxurise, casus episcopo reserva-tus et impedimentum criminis, II, 340, et IV, 377. — Quamnam obligationem restituendi inducat. III, 371.

— Quatenus est causa divortii a toro et habitatione, jure canonico, IV, 309; vel divortii civilis, 314.

Atlas ad leges humanas, I, 371; ad jejunium, II, 363; ad ordines. III, 337; ad matrimonium civile, IV, 260; ad matrimonium ecclesiasticum, 332.

Affmilas, pront dirimit matrimonium, IV, 366; prout im-pedil debiti petitionem, 277, vel redditionem, 284.

Agnus paschalis. Quo die edi deberet, tuncque Christus Eu-charistiam instituit in pane azymo. 111, 378.

Altare. Quoad requisita ad celebrandum, III, 475. Altare privilegialum, IV, 203.

Amentia. Qualenus impedimentum matrimonii, IV, 340. — Amenles, an sint dominii capaces, II, 392.

Amor. Quid amor in genere; est triplex; ejus causae et efle-etus, II, 92 et seqq. — Amor Dei benevolus, concu-piscentise et inilialis ; an ad contritionem perfectam vel imperfectam pertineant, IV, 43. —Amor iiliorum erga parentes, II, ölO; parentum erga filios, 314.

Angeli. Eorum natura, lapsus, commercium cum homini-bus, I, 220. — Angeli custodes, 227. — Dsemonum commercium cum hominibus, 228, et II, 195.

Anima humana. Ejus nalura, officium, facullates, origo sive generatione sive creatione, I, 254. — De momento quo corpori unitur, 240. — An animse defunctorum hominibus quandoque appareant, II, 199. —Quinam pertineant ad animam vel corpus Ecclcsia3, I, 72.

Aposlasia. Quid et qusenam sit, 11, 81, et IV, 119. Plectitur excommunicatione Papse specialiter reservata, 321 et seqq. — Est causa irregularitatis, 390.

Approbatie confessarii, qui habet beneficium, IV, 105; con-fessarii approbandi ab episcopo, 103, confessarii reli-giosi, 108.

Aqua. Materia remola baptismi, III, 544. — Vino miscenda in missa, et quid de ea liat in consecratione, 584 et 583.

Arliculi fidei, II, G1 etseqq. — Articuli fidei fundamentales et non lundamenlales admilli non possunt sensu pro-testanlico, bene autem sensu calholico, I, 62. — 0^U?-tuor articuli ecclesia gallicanse, I, 107. ■— Jurisdictio in articulo mortis, IV, 96.

Allentio, externa vel interna, in recitatione horarum, II, 174; in auditione missse, 505; in administratione sa-crarnentorum. III, 314.

Baptismus. Ejus institutio, effectus et necessitas; baptismus fluminis, flaminis et sanguinis. III, 559 et seqq. — Ejus materia et forma, 544. — Ejus minister, 549. — Ejus subjectum, 531. Rebaptizatio, 561. -- Ejus caircmonise aceidentalcs, 562,

.Bejierftóones papales, episcopales, sacerdotales, III, 538.— Benedietio apostolica. III, 497. — Benedictio nuplialis, an de necessitate requiratur, IV, 247.

Blasphemia. Quid et quoluplex, II, 255. — Tria ad blasphe-miam perfectam requiruntur, 254 etseqq.

Bona variarum personarum, v. g. clericorum, uxorum, filio-rum, etc. Vide Dominium. — Bona ecclesiastica; triplex eorum classis relative ad censuram ob usurpa-tionem, IV, scilicet 355, 554 et 557. — Bona derelicta aut vacantia, II, 419. — Bona sen res invents, II, 425. — Bona matrimonii, IV, 275.

Bona fides. An et qualis requiratur ad praiscripliones acqui-sitivas, II, 455 et seqq.; ad prsescriptiones liberati-vas, 459.

Bonitas actuum humanorum, I, 451. — Bonüas rei, in mu-tuo, est vel intrinseca, vel extrinseca seu rei pretium, III, 147. — BonitasDei, I, 138.

Castilas. Quotuplex; ejus amissio, recuperatio, II, 148. — Votum castitatis in religione, III, 280. — Quodnam re-servetur Papse, II, 281. — Post sponsalia, ea reddit rescindibilia, IV, 226. — Ante matrimonii contractum, est impedimentum impediens et soluto matrimonio re-viviscit, 552. — In matrimonio, impedit debiti petitio-nem, 277; non redditionem si debitum petatur legitime et rigorose, 282. — Votum castitatis solemne, vel simplex in religione a Papa approbata matrimonium dirimit contrahendum, 354; vel illud ratum nou con-summatum solvit, 506.

Casus reservati, in genere, IV, 112; tum Papse, 116; tum episcopo Brugensi aut Gandavensi, 228, et de eorum absolutione, 150.

Causce canonicai, tum honestae tum infamantes in dispensa-tionibus matrimonialibus, IV, 406; causse iinales vel impulsivse, 408.

Celebratio 7nisscE. ejus obligatio, III, 461. Celebrationis tempus, 465; et locus, 467. — De celebrationis tempore et loco, 465. — De requisitis, de rubricis et defectibus missse, 472.

Censura. Quid sit, IV, 470. — Potestas eam ferendi, 475. — Ejus subjectum, 476. Absolutio a censuris, 485. Ex-communicatio, 489; suspensio, 504; interdictnm, 509. — Constitutio Apostolicce Sedis, 814.

Cerlitudo, moralis ad efformandam conscientiam, I, 470 et seqq. — Certiludo actus fidei, II, 73; actus spei, 85.

Cessalio a divinis, IV, 513. — Cessatio legis, I, G25 et seqq. Cessio bonorum, an excuset a restilutione, II, 5GÓ.

Charitas. Charitas Iheologica, II, 95; perfecta vel imperfecta; triplex gradus in charitaie perfecta, 96. Ejus subjecluin, 104.; necessitas in genere, 103. — Actus charitatis praeceptum, erga omnes in genere, 105; erga inimicos, 110. — Opera misericordia), 112; correctio fraterna, 116. — Vitia charitati proximi opposita, 118. Cheptel, III, 177.

Circumstantice. In actibus humanis, I_r 445, — Quoad gravi-tatem peccatorum, 525. —Quoad reslitutionem, II, 541.

Cives. Eorum obligationes erga auctorilatem civilem, II, 323. Clandestinilas, quoad matriraonium, IV, 381 el seqq. Clausum lempus impedit matrimonii celebrationem, IV, 330. Clausura monialiuni. III, 269. — Earn violantes excom-

Clerici. Eorum dominium, 11, 397. — Clericorum stains, III, 238; obligaliones, 238 el seqq.; privilegia, 254.

Communicalio cum vilandis, in civilibus vel divinis, IV, 499 et seqq. — Quinam excommunicenlur, 549.

Communio sanctorum, IV, 612. — Communionis obligatie, III, 451; dispositiones, 455 et seqq.; effectus, 442; communio frequens, 446. — Communio in missa, 449.

Complex. Quid si peccatum aperiri non possit sine mani-festatione complicis, IV, 72, et quandonam adsit ex-communicatio, 557. — De absolutione complicis in materia turpi, 119. Plectitur excommunicatione Papse specialiter reservata, IV, 555.

Conceplio immaculata B. M. Virginis, I, 257. — Conceptio humana, quomodo oriatur, IV, 465.

Concupisceniia, relate ad actus humanos, I, 424. — Con-cupiscentia, triplex causa pecoatorum, 557.

Condilio. Varise obligationes conditionales in contractibus, 111, 55. — Quid faciat circa sponsalia, IV, 221. —

Quadruplex conditio adjecta matrimonio, 241. — Error conditionis an sit impedimentum, 540.

Condonatio seu remissio debiti, facta in genere, III, G'J; facta iis qui tenenlur in solidum, ouO; ut est causa excusans a restitutione, ob9.

Confessarius. Vide, in tractatu De Posnilentia, parte tertia, de minislri potestate ac officio, IV, 90 et seqq. Nota practica quoad confessarios nupturientium, IV, 420.

Confessio sacramenlalis. Ejus necessitas, IV, üo. Ejus dotes, 53. Integritatis necessitas turn in genere, 60; turn in specie, quoad mortalia dubia, 02 ; quoad circurnstantias, C4; quoad mortalia inculpabiliter omis-sa, G7; quoad examen conscientise, G8. — Conles-sionis iteratio, 73. — Confessio generalis, 79.

Conjuges. Eorum obligationes erga ülios, II, 514; erga se, 519. — Eorum jura quoad regimen aut dominium bo-norum, II, 409, et IV, 2G5; quoad debitum conjugale, IV, 273 et seqq.

Conscientia, falsa seu erronea, I, 457; scrupulosa vel laxa, 459; dubia vel certa, 4C4 et seqq. — Examen conscien-tise, IV, G8.

Consensus, ad peccatum, I, 311; ad contractum. III, 7; ad sponsalia, IV, 214; ad matrimonium, 240. — An spon-salia vel matrimonium absque consensu parentum sint valida aut licita, 220; esttamen impedimentum civile, 443.

Constóuiio dogmatica de Ecclesia Christi, J, 108. — Consti-tutio dogmatica de fide calholica, II, 57. — Constitutio Apostoiicce Scdis, IV, 314.

Consuetudo seu lex non scripta, est triplex, I, 626. — Con-sueludo peccandi est in confessione exprimenda, IV, 66. — De consuetudinariis, quoad absolutionem, 170.

Contractus, in genere. III, 3; in specie, 72. —De trino contractu, 192. — Contratde mariage, IV, 262.

Contritio in genere. Ejus nature et dotes, IV, ol ; ejus ne-cessitas, 54; ejus efficacia, 40. — In specie, de contri-tione perfecta vel imperfecta, 42; qualis ad sacramen-tum poenitentiae requiratur vel sufficiat, 46 et seqq. — De proposilo, 50.

Copula carnalis inter conjugatos. Vide Debitum. — Quid circa sponsalia efficiat copula superveniens, IV, 221. — Non copula sed jus ad illam ad matrimonii essentiam special, 257.— Copula est causa canonica dispensa-tionis, 407. — An exprimenda sit copula incestuosa ad dispensationem obtinendam, 418. — Copula necessa-ria est ad producendam generationem, 460.

Corpus. Bona corporis, quoad injuriam, II, 454; quoad re-slilutionem, 567. — Corporis disposiliones ad sacram communionem. III, 456. — Irregularitas ex defectu corporis, IV, 584. — Qualia erunt corpora gloriosa, 625; corpora reproborum, 625

Correclio fraterna, II, H6. — Corrigere defectus in confes-sione commissos, IV, 178.

Creditores. Ordo reslitutionis quoad creditores privilegia-tos, hypothecarios et communes, II, oS2 et 582.

Crimen. Impedimentum criminis, IV, 577. — Crimen cri-minosum, 549. — Qninam communicantes in crimine criminoso excommunicantur, 549. — Irregularitas ex crimine seu ex delicto, 589.

Culpa, tum juridica turn theologica, ad inducendam obliga-tionem restitutionis, II, 50o el seqq.

Cultus praistitus Deo, sanctis, etc., II, 182. — Cultus dispa-ritas, impedimentum matrimonii, IV, ö5a.

Dcemones. Eorum lapsus, I, 225. — Eorum commercium cum hominibus quoad tentationes, I, 228. Sunt causa peccatorum, I, 559. — Qusenam cognoscere vel efficere valeant quoad superstitionem, II, 195; in divinatione, per magnetismum animalem, 205; per tabulas ro-tantes et per spiritismum, 208; per maleficium, 211 ; per possessiones et obsessiones, 213.

— Quid in matrimonio dubie valido, 291. — De acti-hus carnalibus conjugum extra debiti exercitium, 292.

Defectus. Tria genera defectuum naturae hurnanse post Adse peccatum, I, 28!. — Rei defectus declarandi in vendi-tione, III, 129. — An declarandi ante sponsalia, IV, 129. — Defectus missse, III, 477. — Reparandi defe-fectus in confessione commissi, IV, 178.

Defensor in judicio, III, 218. Contra injustum invasorem, seu in occasione defensiva, II, 4G5.

Delectatio morosa. Quale ac quantum peccatum, I, 514. De-leclalio de variis rebus an peccatum, 51G.

iMftyw/Zo'jurisdiction is, concessa ab homine, a jure, ab Ecclesia supplente, item subdelegatio, IV, 94 et seqq. — Jurisdiclio delegata, quoad casus episcopo reservatos, 152; quoad censuras Papae reservalas, 575.

Deliberalio. Qualis requiratur ad peccatum formale, I, 509 et seqq.; ad verum votum, II, 202,

Denunliatio superiori quoad correctionem fraternam II, 117. — In casu sollicitationis ad turpia, IV, 123 et 555. — Denunliatio ut excommunicatus sit vitandus, 484.

Des truc tio rei, a possessore bonae fidei, II, 523 ; a possessore malae fidei, 551.

Deusunvs. De ejus existentia, I, 122; essentia, 125; attri-butis, 155. Deus trinus. Vide Trinitas.

Diaconatus. Desuper videvaria in tracfatuZ)eOrt?me, III, 51 o et seqq. -— Diaconus est minister extraordinarius ba-ptismi, 350; Eucharistise distribuendae, 418.

Dilatio impletionis voti, II, 274; restitutionis, 557; imple-tionis poenitentise, IV, 87. — Dilatio absolutionis, ge-neratim, 156.

Dispensalio a lege generatim, I, G12 et seqq.; a votis, II, 280; in bannis, IV, 251 ; in impedimentis impedienti-bus, an fieri possit ab episcopis, 399; in dirimentibus, 400; explicatio terminorum in dispensationis materia, 404; competit principibus ssecularibus, in impedimentis civilibus, de quibus 440 etseqq. — Dispensalio ex-traordinaria seu sauatio in radice, 458.

Disposiliones seu requisita in subjecto ad receptionem vali-dam vel licitam sacramentorum. III, 330 et seqq.; baptismi 351, el in adultis, 3G0; confirmationis, 373 et 375; sacrse communionis, 431 et454; pcjenitentise, sunt-que tres actus poenitentis seu contritio, confessio cum voluntate satisfaciendi, IV, 50; in poenitente signa dis-positionis vera, tum ordinaria turn extraordinaria, 151, et signa suspecta, 155; unctionis III, 494; ordinis, 555 et seqq.; matrimonii, IV, 252.

Dissolutio sponsalium, IV, 224; matrimonii, tum perfecta turn imperfecta, 299 et 509. Animadversiones criticse in civile matrimonium et divortium, 51C.

Distractio, in oratione, II, 176; in audienda missa^ 305; in conficiendis vel conferendis sacramentis, III, 514.

Doctores Ecclesige vel in Ecclesia, I, 1G. — Officium docto-ris in confessario, IV, 140.

Domicilium, quoad leges. Vide Peregrini, Extraneï. — Quoad malrimonium, domicilium et quasi-domicilium, IV, 388 et seqq.

Dominium. Ejus objectum, II, 588. — Ejus subjectum, 392; personse morales, o9ö; clerici, 597, vide Fruclus; re-ligiosi, 400; filii-familias, 407; uxores, 409; auctores 415. — Modi illud acquirendi, 41G;illud amittendi, 440. — Dominium incompletum, 442.

Dona supernaturalia et prseternaturalia Adse in statu inno-centise data, I, 241. — Dona Spiritus sancti, II, 13. — Perseverantia est donum speciale, I, 331; in quonam illud consistat, 532; quomodo differat a dono confir-mationis in gratia et confirmationis in bono, 535.

Donatio. Donations entre vifs, III, 7G et seqq. — Donations a cause de mort, 82. — Donations entre époux, 90. — Valeur des donations ou testaments dépourvus des for-malités legates, 95.

Dotes contritionis, IV, 52; confessionis, 35; confessarii, 159; corporum beatorum, IV, G25; corporum repro-borum, 625.

Dubium. Quid et quotuplex, I, 4G5. — An sufficiat ad effor-mandam conscientiam, 467 et seqq. — De obligatione legis dubiae ac aliarum rerum dubiarum similium, 587 etseqq. — An in confessione exprimenda sint mortalia dubia, IV, 62.— De possessore dubise fidei, II, 35G.— De iteratione saciamenti in dubio de valore. III, 297.

Duellum, II, 463; plectitur excommunicatione Piana, IV, 559, et Tridentina, 562.

Ecclesia vera. Ejus constilulio, I, 65. Ecclesise catholicse cum Ecclesia Christi idenlilas, 79. — Ejus regula fidei, scilicet sacra Scriptura, 90; traditio, 99; magislerium, 103. — Ecclesiae pracepla, II, 336. —Sacrilegium locale seu in ecclesia commissum, 219 et 221. — De pollutione, execratione et reconcilialione ecclesise, III, 468. — Ecclesise vetitum, IV, 526.

sacra men torum. III, 299; baptism!, 540; confir-mationis, 568; sacrre communionis, 442; missse, 431 ; unctionis, 487; ordinis, 331 ; pcenitentise, IV, 8; spon-salium, 222; matrimonii, 234; excommunicationis, 494; interdicti, 311.

I, 614; in votis, II, 280; in impedimentis impedienti-bus, IV, 352 et 599; in dirimentibus, 400; in censuris reservatis, 486. — Eorum obligationes, III, 242. — Episcoporum tres classes, III, 312.

II, 169. — Error in contractibus, III, 11. —Error communis in populo quoad jurisdictionem in confes-sario, IV, 98. — An error invalidet sponsalia, 213; matrimonium, 359.

Eucharistia ut sacramentum. Ejus institutio, existentia et divisio. III, 577. Materia et forma, 584. Prsesentia realis, 591. Minister, 416. Subjectum, 451.

Evictio. Casus in quibus, quoad rem alienam, non dalur evictioni locus, II, Quoad restitutionem a possessore bonse fidei, si delur vel non detur evictioni locus, 524 et seqq. — Venditor rem assecurare tenetur contra evictionem, III, 130 et seqq.

Excommunicatio major, sub qua sunt vitandi vel tolerati, IV, 489. — Ejus effectus : duo mediati et septem imme-diati, 494.— Excommunicatio minor, 502. — Quinque species excommunicationis in constitutione Apostolicce Sedis, 520.

Fama. Quid sit, et qusenam vitia ei sint contraria, 11, 471. — An homo habeat dominium suje famse, 589; consequenter an sit detractio si quis seipsum diffamet, 474. Vide Detractio. — Irregularitas ex defectu fama3, IV, 587.

Famuli. Eorum obligationes, II, 521. — An possint se occulte compensare, 498. An possint, in quinque casibus, cooperari peccato domini, 128. — Quid de eorum fur-tis, 491.

Femina, relative ad pubertatem, emancipationem, majorila-tem. III, 27 et 28. — An occidere possit invasorem suae pudicitiae, II, 4Go. — An possit ministrare missap. III, '47Ö. — Est ordinationis incapax. III, ooo et 554. — Non emittit semen,.II, 542. — Quomodo ad genera-tionem concurrat, IV, 4ol et seqq. — Inspiciatur Index particularis De Generatioue.

Festi dies. Eorum institutie, duplex abolilio, II, 5S6. — Quaenam vetentnr vel prsecipiantur die festo, II, 287 et seqq.

Fides. Prsecipui errores circa fidem, in Syllabo, II, 22, etin constitulione dogmatica De fide catlwlica, 57. — Fidel notio et divisiones, lgt;2; objectum maleriale, 59; obje-ctum formale, 09; qualitates actus fidei, 72; obligatio actuurn fidei; villa fidei opposita. — Vide Bona fides.

Filialio in divinis est relatio distincta, I, 191 ; et est notio, 193. — Quid sit filiatio in genere et in Christo, 505.

Filiifamilias. Eorum obligationes, II, 509; dominium, 407. — Quid de eorum furtis, 491. — Relative ad contractus,.sunt minores turn impuberes turn puberes, III, 27 et seq. Eorum matrimonium civile est nullum defectu setatis et consensus parentum, IV, 200. An eorum spon-salia et matrimonium ecclesiasticum sint valida aut licita absque consensu parentum, 220. — Eorum setas impubesest impedimentum dirimens, oo2.

Finis. Varii fines, I, 454. De mediis ad finem, 456. Quadru-plex qusstio quoad finem, 457. Finis hominis ultimus et relatio operum in Deum, 459.

Fcclus. De momento quo anima donatur, I, 240. — De pro-curatione abortus vel acceleratione partus, II, 456. — De baptizando fcetu in utcro materno et de opcralione

Forma entis, I, 168 in nota. Anima est forma corporis. III, 410 in nota. — Forma sacramentorum, 292 et seqq. De forma singuli sacramenti. Vide Materia.

Fraus legis, de contractibus initis in fraudem legis, distin-guitur fraus triplex. III, 23.

Fruclus rei. Quotuplex, II, 423. — Fructus quoad possesso-rem bonse fidei, b27; malse fidei, 534. —Fructus be-neficiorum et ctetera bona ecclesiastica : quale in eis dominium babeant clerici, 597. — Fructus missse. III, 453 et seqq.

Furlum, If, 488. — Potest ex triplici ratione fieri grave, 489. — Causse a furto excusantes, 494.

— Gratia) sacramentales. III, 299 et seqq. — Gratia ba-bitualis seu sanctificans. Inspiciatur Index, I, 643.

Gravitas peccatorum, I, 322; in legibus, 382; in omissione officii divini, II, 166, vel distractione inter recitationem, 177; in votis, 269; in opere vetito, 294; in defectu at-tentionis in auditione missse, 303; in votis, II, 269; in furto, 489 ; in quantitate carnis extra jejunium, 361; in quantitate cibi extra refectionem et coenulam, 367 ;

Hceres Hpedes legitimi vel necessarii, III, 9G. Quadru-pl'exlassis: descendentes legitiiTii,_98; ascendentes 101 -iuplicis generis collaterales, 10o. Acceptatio suc-cess^?nis per ipsos, 106; ejus parlilio, 108. — An re-voc'ionem testamenti, defectu tormalitatum legalium, nei.'e possint, 95. - Hseredes occisons an et quse-ïa. damna, illius defectu, restituere teneantur,

Hceres*- Quid sit, II, 80. - Resemtur ^piscöpo, IV 118 p plectitur excommumcatione Papte specialiter resei-_alaj 521. _ Est causa irregularilatis, Iv , oJO-

hendunt circiter 90 milhones asseclarum, 56 Non ha-bent verse Ecclesise nolas, 87. — Haretici subjicmntui legibus evangelicis, SÖ7. An teneantur legibus Ecclesiae, 571 et seq.

Homicidium, seu occisio innocentis, II, 454 et seqq. — ue restitutione ob homicidium, 567. — Quoad irregulan-tatem, IV, 590.

Hora refectionis in jejunio, II, 570. , , , , _t . Horce canonicce, II, 165; inspiciatur Index hujus tracla-

Hospitium, sen nosocomium, xenodochium. An ei restjtuere teneantur divites in eo prolem exponentes,

Hypotheca. Quid sit. III, 204. Ejus natura et _risc species, 207. Ejus effectus, 212.

Jgnorantia. Quotuplex, I, 427. — Quid faeiat relave ad vo-luntarium et moralitatem, 428. — An dariiossit in-vincibilis in jure positivo, 429; vel in jureiaturali, So3. — An ignorantia excuset a poena per lirem sta-tuta, 507, et IV, 278. — Ignorantia reservaties pec-cati ab ea ordinarie non excusat, IV, 114 et 13 in 2°; secus vero ignorantia censurse , 114. — Ignoraiia im-pedimenti ab eo non liberat, 534. — An excuet ab irregularitate, IV, 182. Vide Necessaria.

lllegilimi sunt vel naturales vel adulterini vel incesnosi, IV, 586. Quamnam partem habeant in succession pa-renlum. III, 99. Quomodo legitimari possint rels.ive ad irregularitatem, IV, 586.

Imagines. Qualis cultus tribuendus sit imaginibus Chrisi, Marise, sanctorum, II, 182 et seqq.

Impedimenta sponsalium impedientia et dirimentia, IV, 219. — Impedimenta matrimonii impedientia, 326. Dirimentia, 333. Quoad horum singulum, inspiciatur hujus tractationis Index. Quoad horum impedimentorum dispensationem, vide Dispensalio. — Impedimenta matrimonii civilis, 441; desuper qusestiones practice, 443.

Impotentia seu impossibilitas implendi legem, I, 604 etseq.; recitandi boras, II, 178; implendi votum, 276 in 2°; audiendi missam, 306; restituendi, 560 et 562. —Est impedimentum matrimonii dirimens, IV, 346 et seqq.

Incarnatio. De Redemptoris proprietatibus, i. e. de Christi divinitate, I, 269; humanitate, 273; ulriusque naturae nexu, 284. — De Redemptoris muniis, 510. — De cultu Redemptori tribuendo, 522.

Incestus, II, 540. — Quandonam privet jure debitum pe-tendi, IV, 277 et seq.; non privat jure id reddendi, 284 in 2°. — Copula incestuosa, an sit exprimenda ad ob-tinendam dispensationem, IV, 418.

Indigni. An eis sacramenta conferre liceat, III, 527. — Qui-nam declarentur indigni in successionibus, III, 105.

Infallibililas Ecclesiae, I, 74. Probatur ejus necessitas, 105; ejus existentia, 104; ejus objectum in variis, 104; ejus subjectum, ac speciatim in summo Pontilice, 106.

Infantes, ante usum rationis, tenentur lege naturali, II, ooO; non lege nova Dei, nisi ratione baptismatis, 137, et III, 541; an baptizandi invitis parentibus, 5o9; quandonam sint baptizandi, 560 in nota. — Infantes aduiti seu ratione gaudentes, tenentur quibusdam legibus Evangelii, II, S57; legibus ecclesiasticis, 571, et praeceptis eccle-siasticis in quantum ad ipsos pertinent, v. g. relative ad dies festos, 287, ad confessionem annuam, 537, ad communionem pascbalem, 538, ad abstinentiam a cibis vetitis, 562 et seq. — In dubio an adsit sufficiens dis-cretio, absolvi possunt sub conditione si es capax, IV, 53.

Jnfideles opera supernaturalia sine gratia üdei facere non possunt, I, 347. — Infideles positivi vel negativi: quse-nam gratia eis semper detur, 363. — Falsa est Baii propositio: omnes infidelium actiones tot esse peccata, M2. — Tenentur lege naturali et divina, non vero ec-clesiastica, II, 571, nee censuris, IV, 471. —Ineunt verum matrifnonium legitimum, 235; quod tamen dis-solvitur in casu Apostoli, 305. — Impedimentum diri-mens disparitatis cultus inter fideleni et infidelem, 356.

Infirmi, si sint moribundi, an eis danda absolutio, IV, 74. — De modo eis Eucharistiam 'idministrandi, III, 428.

Ingratitudo. Ejus gradus, II, 137. —Donationes inter vivos nullse ob casus ingratitudinis. III, 77.

Jnhabilitas sen incapacitas, ad dominium, II, 392. Ad contractus, jure naturali vel civili, III, 27. Incapacités de faire, et incapacités de recevoir des donations ou testaments, 84. Substitutions permises ou prohibées par la loi, 83. Ne pas confondre les incapables avec les indi-gnes de succéder, 103.

Injuria, in genere. An scienti et volenti fiat injuria; quid faciat actus internus; an sit injuria impedire alium a consecutione alicujus boni, II, 449. — In specie,quoad bona animi et corporis, 454; honoris et famse, 470; fortunge, 488.

Injustitia. Duplici modo committi potest injustitia seu injuria; injusta damnificatione, II, 502, vel acceptione rei aliense, 521.

Jnnocens. An aliquando occidi possit, II, 454. — An judex damnare possit innocentem qui juridice reus convinci-tur. III, 222.

Inspiratio. Sacra Scriptura est divinitus inspirata, I, 91. Inspirationis extensio, 92; modus, 93.

Integrilas confessionis, IV, 59. Ejus necessitas, GO. — Causa; ab ea excusantes in genere, 70; in specie quoad mori-bundos, 74.

Intellectus. Animse potentia superior, I, 256. Per peccatum originals fuit vulneratus ignorantia, 260. — Ad peccatum formale requiritur advertentia intellectus, S09.

Intentio. An et qualis requiratur ad satisfaciendum legi, II, 600. — Intentio audiendi missam de prtecepto ,^502. — In ministro, ad confectionem sacramenti, III, 513; in recipiente sacramentum, 551. — Qualis requiratur intentio seu applicatio sacerdotis quoad missse fructum specialem, 4S7.

Interdicti civiliter ad contractus civiles sunt incapaces. III, 51; speciatim ad donationes vel testamenta facienda, 86.

Interdictum ecclesiasticum, IV, 509. — Interdicta turn Plana, 309, turn Tridentina, 375.

Interna peccata, qusenam sint, I, 315. —An actus externus actui interne moralitatem addat, 452. Quinam actus interni a lege praecipi possint, 366. An injuria in-feratur per actum mere internum, II, 430.

Inlerpretatio Scripturae sacne, I, 96. — loterpretatio legis. Variae species, II, 608.

Interruptio actuum triplici modo contingere potest ad multiplicationem peccatorum, I, 353. — In horis ca-nonicis, 172. — In refectione, die jejunii, II, 568. — Quandonam prsescriptio censeatur interrumpi, 429. —• Quoad simultatem moralem materise et formae in con-fectione sacramentorum. III, 294 in 5°. — In celebra-tione missse, 478.

1 lev alio sacramenti in dubio de valore. III, 297. — Irregularitas ob iterationem vel malam susceplionem baptismi, IV, 389. — Iteratio confessionis, IV, 73.

Jejunium. Dislinguitur quadruplex, II, 145. — Jejunium ecclesiasticum, 562. — Jejunium naturale. III, 458.

Judex infailibilis controversiarum in Ecclesia, I, 105. — Judex in tribunalibus. III, 218; judex pacis, 219. — Officium confessarii judicis, IV, 144. — Personse judi-cantesin ultimo judicio, 629.

Judicium temerarium, II, 471. — Judicium ad juramenti liceitatem, II, 246. — Opera forensia quae spectant forum judiciale,, diebus festis prohibita, 293. — Judicium particulare, IV, 393; universale, 627.

Juramenlum, II, 240. Inspiciatur Index particularis. — Obligationes quibus accedil juramenlum, in contracti-bus. III, 64.

Jurisdictio. Ejus divisiones, IV, 92. Ordinaria, 95. Delegata, 95, quse vel ab homine, 94 et seq.; vel a jure in arti-culo mortis, 96; vel ab Ecclesia supplente, 97. Vide Approbatio. Delegata quoad casus reservatos, 152. —• Quoad matrimonium, 588. — Quoad censuras reserva-tas, 373.—Impedientes exercitium jurisdictionis eccle-siasticse plectuntur excommunicatione Papse specialiter reservata, IV, 329.

naturalem, 549; posilivam divinam, i. e. legem veterem et novam, SS4. —Jus humanum, scilicet jus gentium, SS9; jus ecclesiasticum, 560; jus civile, sub quo jus commune seu romanum et jus novum seu gallicum, 565. — Jus stride dictum, II, 581. Varise ejus divisio-nes, 584.

Justificalio. Quid sit, I, 575. Ejus natura, 576. Dispositio-nes ad eam, 580. Ejus proprietates, 581.

Justitia. Juslitia originalis, seu status Adae cumulati donis supernaturalibus gratiae et justitiae, 1, 241 et seq. — Juslitia, prout est attributum Dei, 158. — Prout est virtus cardinalis,II, 155; virtutes justitiae annexse, idem. Quomodo dividatur haec justitia, 578. — Quomodo lae-datur juslitia seu jus stride dictum. Vide Injuria et Injustilia.

Justus. Quidnam possit ad opera salutaria, ad vitanda pec-cata, vel adperseverantiam, I, 549.

Labor, seu opera servilia die festo, II, 290 et seqq. — Qua-tenus excusat a jejunio, 574. — Labor extrinsecus in celebranda missa permittit stipendium majus, II, 227, et III, 465.

Lactatio. An ad eam teneatur mater, II, 516 in nota. — Quandonam incipiat, et influat in reprodudionem fluxus menstrui, IV, 467 in nota.

Lectio turpis, II, 557. Lectio librorum probibitorum, qui sunt triplicis generis quoad censuras, IV, 558. Vide Liber.

Legislator, tum ecclesiasticus, I, 560; turn civilis, 565. An legislator teneatur propriis legibus, II, 572.

Legitima (la réserve) debita ascendentibus, vel descendenti-bus, vel inter conjugalos. III, 88.

Lex. Variae legum species. Vide Jus. — De obligalione legis juslse, II, S82; injustse, K84; dubiae, 587; poenalis, 594; irritantis, 598. — Titulus legis civilis in mutuo. III, 157.

Liber. Pravorum librorum lectio, inapressio, divulgatio, II, 123, 150 et 151. Quoad libros prohibitos, sub poena excommunicationis, triplex distinguitur classis, scilicet IV, 523 el 558.

Libertas in Deo, I, 156. — Dei prsescientia non obstat hu-manse übertati, 154. — Liberum arbitrium in Cbristo, 279. In homine, 417. Errores protestantium quae, sub gratia, hominis arbitrium destruunt, 557. Gratiaeeffica-cis concordantia cum libero arbitrio, 557 et seqq. — Systemata theologica in favorem libertatis, 474 et 476. An possideat libertas in dubio de legis existentia, 588, vel cessatione, 589 et seqq. — Irregularitas ex defectu libertatis, IV, 585.

Libri sacri, canonici, scilicet proto-vel deutero-canonici, et libri apocryphi, I, 44. — Librorum veteris testamenti Veritas historica, 45; divinitas, 47. — Librorum novi testamenti auctoritas historica, 49; divinitas, 50.

Lilterce. Deferre litteras domini amatorias, II, 129. — Litte-ras alienas aperire, 487. — Litterae dimissoriales. III, 550.

Locus, ad recitandum breviarium, II, 168. Ad missam au-diendam, 298; vel celebrandam. III, 467. Restitutio-nem faciendi, 555. Baptismi privati vel solemnis, 562 etseq. Celebrandi matrimonia mixta, IV, 529. — Loci tlieologici, I, 10.

Lucrum filiorum in domo palris, II, 409. — Lucrum cessans in mutuo, III, ISo. — In ludo, 195.

Maria fuit immaculate concepta, I, 237 et seqq. — Fuit virgo ante partum, in partu et post partum , 277. — Ejus impeccabilitas, 279. — Est vere et proprie Dei-para, 303 et 307. — Cum B. Joseph habuit matrimo-nium verum, etsi non fuerit consummatum, IV, 257.

Maritus. An irritare possit vota uxoris, II, 278 in nota. — Quoad varia, vide Conjuges.

Mater. An irritare possit vota filiorum impuberum, II, 278. —- Quoad ejus obligationes, vide Conjuges.

Materia legis, I, 362. Voli, II, 263. Contractus, III, 33. — Materia et forma sacramentorum, 292 et seqq. Baptismi, 344 et seqq. Confirmationis, 369 et 370. Eucharistije, tum in facto esse, 383; turn in fieri, 384 et seqq. Unctionis, 481. Ordinis, 520. Poenitenliae, IV, 22, et

seqq., et 19. Matrimonii, 250. — Numeranlur peccala in quibus non habetur materiae parvitas, I, 326. — Materia non coalescentes in unum, 554. — Materia con-tractuum, III, 35.

Malrimonium. Pro tolo hoc tractatu inspiciatur Index par-ticularis, cujns est compendium sequens: Matrimonii preparatio, scilicet, sponsalia. Vide SpoHsafoi; et ban-norum proclamatio, IV, 213. — 1^a Pars, de matrimonii natura, prout est contractus naturalis, 256; sacramen-tum, 246 ; contractus et sacramenti unio vel disjunctio, 255; matrimonium civile, 259. — 2^a Pars, de matrimonii bonis, 273. De bono fidei, de debiti petitione, 276; redditione, 282; in dubio, 291 ; peccata carnalia, 292. De bono sacramenti: matrimonii unitas, '295; in-dissolubilitas, 298 ; ejus solutio, tum perfecta, 299; turn imperfecta, 509. — 5^a Pars, de impedimentis. Potestas ea constituendi, 520. Impedientia, 326. Dirimentia, 533. Impedimentorum dispensatio, 399. Matrimonii revalidatie, 451. Impedimenta civilia, 441. Appendix de generatione, 445. Quinam contrahentes matrimonium excommunicentur, IV, 550. Violantes libertatem matrimonii contrahendi excommunicantur, 560.

Medicus. Ejus obligationes. III, 254. — Officium medici in confessario, IV, 143.

Memoria reducitur ad anima3 facultatem apprehensivam in-ternam, I, 257 in tabella.

Metus. Quotuplex, I, W2. — Quid efficiat relative ad volun-tarium aut moralilatem, 425. Relative ad votum, II, 264. Relative ad contractus in genere, III, 14; vel ad contractum rescindibilem cui accedit juramentum, 66 in 2°. Relative ad sponsalia, IV, 215. Relative ad ma-trimonium, 541. Relative ad censuras, 481.

Müites in bello, II, 467. Quanam approbatione egeant eorum capellaniad eos absolvendos, IV, 106.

Minister sacramentorum in genere. III. 314. Raptismi, 549. Confirmationis, 571. Eucharistite, 416; minister inser-viens missa3, 475. ünctionis, 490. Ordinis, 528. Pceni-tentias, IV, 91. Matrimonii, 247.

Missoe auditio, II, 298. — Missae sacrificium. Ejus natura et virtus. III, 449. Celebrationis obligatie, 461 ; tempus et locus, 463; modus, 472.

Mistio aquse cum vino in missa. III, 585; vel liquoris cum vino consecrato, 401.

Moniales. Quoad bonorum dominium et capacilatem,II, 400. — An in Gallia et Relgio adhuc emittant vota solemnia, 400. Quibusnam confessionem inslituerc possint, IV,

Monitio seu inslructio. Quandonam confessarius ad earn le-neatur, IV, 142. — Monitio, turn solemnis turn cano-nica, antequam censura incurratur, 483.

Motus concupiscentise, primo-primi, secundo-primi, volun-tarii, I, 423. — Motus carnales, II, 548.

Mundus. Ejus creatio, I, 216. — Ejus novissima, seu con-summatio saeculi, IV, 613.

Mulilalio. De mutilata pronuntiatione in horis canonicis, II, 171. — An liceat se mutilare, 470..— Irregularitas ex mutilatione, IV, 390.

Mulus seu damnificator negativus, quoad restitutionem, II, 317. — Surdus-mutus quoad confessionem, IV, 71.

Mutuum. Ejus natura. Ill, 146. — De usura, 131. —Tituli ab usura excusantes, 134.

Nalura. Quid sit in Deo et in creaturis, I, 167. Quid in ho-mine vocetur naturale, 229. Adam creatus vel constitu-tus fuit in naluralibus, 255. — Distinguuntur septem status naturae humanae, 246. — Duplex in Christo na-tura, divina et humana, illaeque invicem connectuntur, 284.

Naturale, connaturale, prceternalurale, supernal urate, I, 229. Necessaria necessitate medii vel prsecepti ad salutem II, 64.

— An ilia ignoranles sint absolvendi, IV, 173. Necessilas. Necessitas seu obligatio revelationis christianae,

— Necessitas traditionis, 100. — Necessitas gratis actualis, respectu operum, 541, vel operantium, 347.

— Necessitas seu impotentia excusat a lege, 603. — Necessitas actuum fidei, II, 73; spei, 86; charitatis in genere, 105; erga omnes, 103; triplex in proximo distinguitur necessitas, 106 et 494; erga inimicos, 110. — Necessitas seu impotentia excusans a prohibi-tione operum servilium, 296; ab auditione missae, 506; a jejunio, 575; a furto, 494; a restitutione, 360.

Novissima hominis, IV, 392 et seqq.; mundi, 613. Novüialus adstatum religiosum. III, 262.

Nullitates civiles in contractibus distinguunlur quadruplicis generis, III, 18. De elïicacia legis civilis hacin re, 20.

Numerus peccatorum. Dislinctio numerica pendet a plura-litale objectorum vel actuum, I, 332 et seqq. — Numerus in confessione exprimendus, IV, 61; vel a confes-sario exquirendus aut noscendus, 14a.

Obedientia, generalis vel specialis, II, 156. — Quoad lilios, II, 512; uxorem, 520; famulos, 522; cives, 523. — Votum obedientise in religiosis, ill, 281.

Oblatio qui® locum habet in sacrificio missse, III, 449. Non fit sanctis, 460 in nota. — Oblaliones factse a fidelibus, II, 187.

Ohligaliones variarum personarum juxta quartum decalogi praeceptum, II, 287 et seqq. — Obligationes clerico-rum, turn communes, 238; tum particulares, 242 etseqq.

— Obligationes religiosorum quoad eorum vota, 270.— Obligationes in contractibus in genere, tum directa, 4o, turn indirecta, 48. De earum modificationibus seu speciebus 33. De earum extinctione, 68. — Obligationes in contractibus in specie, seu utriusque contrahentis in singulo contractu. Inspiciatur hujusce tractatus Index particularis.

Obstinalio, peccatum in Spirilum sanctum, el Obduralio ex parte voluntatis, I, 358.

Omissio. Peccala omissionis, I, 520. — Omissio in recitan-dis horis, II, 166 ; in audicnda missa, 500.

Onan. An viro onanistse uxor debitum reddere vel pelere possit; et medium illud crimen extirpandi, IV, 284 et seqq.

Opera. Quoad justificalionem dislinguunlur opera mortifera, mortua, morlificata vel viva; qnsenam ex eis per pce-nitentiam reviviscant et quo gradu, IV, 12; item 1, 592. — Necessitas gratise quoad opera salntaria, I, 542; quoad opera naturaliter bona, 544. — Qualia opera in poenitentiam sacramentalem sint imponenda. — Quae-nam in festis vetita, II, 292.

Oratio in genere, II, loo. Varise oralionis species, 161. De horis canonicis, ICS. — An et quaenam sit obligatio sciendi orationem dominicam, II, 6ö et 68.

Oratoria publica vel privata, ad missam audiendam, II, 298; vel celebrandam, III, 470.

Ordo et ordinatio, III, 510. Inspiciatur Index parlicularis traclatus De Ordine. — An ordines sacri matrimonium contrahendum impedianl vel dirimant, IV, 555. Varije suspensiones ob ordinationem illegitime factam, 565 et seqq.; et57! etseqq.— Irregularitas, ob ordinum usur-pationem vel illicitam susceptionem, 589. — Ordo ser-vandus in dilectione proximi, II, 106; in correcliono

fraterna, 117; in restitutione, turn quoad obligates in solidum, 547, turn quoad creditores, Sol ; ordo officio-rum et horarum in recitatione breviani, 169.

Parochus. Ejus obligaliones. III, 245. — Parochi 5^a: classis seu succursalisUe moderni sunt veri pastores, sed amo-vibiles ad nutum episcopi, 246 et seqq. — Relative ad matrimonium, de parocho in genere, IV, 587; de paro-cho proprio, 588. — Suspenditur parochus qiü non subditi matrimonium illegitime benedicit, IV, 575.

Pars reservata ascendentibus vel descendentibus, in dona-tionibus et testamentis (la réserve). III, 88 et seqq.; inter sponsos, 90. — In successionibus pars obvemens filiis legitimis vel illegitimis, 98 et seqq.; ascendentibus, 101; collateralibus, 105.

Passiones, I, 257 in labella. Nascuntur ex sensibilitate et di-viduntur, 506. Constituunt triplicem causam generalem peccatorum, 557.

Palevmlas, in divinis, est una e fjuatuor rclalionibus oi'igi-nis, I, 191; el una e quinque notionibus, UK).

Pauper es. An excusentura prohibilione laboris in diefesto, II, 2()G; ab abstinentia carnis, oG2; a jejunio, 7)7/,.- a

Paupertas religiosa seu ejus volum, III, 27o'. Titulus paupertatis religiose ad ordines suscipiendos, 537.

Peccatores pertinent ad Ecclesiae corpus et animam, I, 1/2. Peccator occulti vol publici: quibusnam ne-ganda sint sacramenta. III, 527; speciatim viaticum, absolutio vel unctio, 49quot;).

Pensiones civiles qua; clericis solvuntur an reputandfc sint bona ecclesiastica, II, 22.') et 598.

Percussio clerici vel monachi simpliciter Papje roservalur, IV, 121 et aö8. Percussio cardinaliiun, etc., specialiter Papa; reservatur, 529.

Pereqrim, jure canonico, quid sint, 1, 574: an teneantur le-gibus proprii lerritorii a quo absunt, 575; el legibus loci in quo jam versantur, 57G; cl an ibidem a reser-vatis absolvi possint ab habente lacultatem, IV, 1 li. — Quoad ordines suscipiendos, III, 550 et 5ÖG in l⁰.— Quoad matrimonium, modo non gaudeanl quasi-domici-lio, IV, 589.

Perfectio. Charitas perfecta, in qua distingui possunt tros perfectionis gradus, II, 9G; in qua semper crescerc possumus, I, 501. — Contritio perfecta, cum gradi-bus exlensionis el firmitatis, IV, 42. — Perfccl'io religiosa, III, 26G.

Permutalio. Quoad officium in breviario recitandum, II, 109. — In quali permutatione adsit simonia, 22G; an adsit in permulatione beneficii, 229.

Persona. Quid sit, I, 108. — In Christo unica est persona, scilicet divina, 287. — An error circa personam irritet contractum. III, 12; malrimonium dirimit, IV, 559.

Peso's tempore, an etqusenam sacramenta ministrare tenean-turanimarum pastores, III, 525.

Pictas, II, 150. Quatenus est causa excusans ab operibus die festo probibilis, 295.

Pcenu peccati el reatus paiiifc, I, 544. Poena peccati origina-]is non confundenda cum pcenalilalibus, qute per ba-ptismum non auferuntur, 261. —Poena in legibus, et leges poenales, 594 et seqq. — Poena conventionalis in mutuo est titulus legitimus. III, 157.

Pcenilentia. Pcenitentia) virtus, IV, 5; inspiciatur Index particularis. — Poenitenlise sacramentum. Ejus essentia, 15. Ejus forma, conditionata, 19; materia, 22. Ejus subjeclum seu actus pcenitentis, i. e. contritio, 51; confessio, 55; salisfactio, 80. Ejus minister; scilicet mi-nistri potestas, 91 ; ministri olïicium, turn in confes-sione, 159; turn post confessionem, 178.— Pcenitentia sacramenlalis, seu salisfactio, turn in gencrc, 80; turn imponenda, 85; turn implenda, 80.

Possessor rei aliense, scilicet possessor bonte fidci II, ü22; malse fidei, oöO ; dubise lidei, oöG.

Poslulala episcoporum Belgii in concilio Vaticano, circa slu-tum clericalem, III, 2u6; circa slatum religiosum irn-proprie dictum, 284; circa impedimenta et varias res matrimoniales, IV, 424; circa novum codicem legum ecclesiasticarum, redigendum post concilium Vatica-'Iium, o80.

Prcecepta. Prtecepta naturalia sunt vel primaria, vel secundaria, vel remota, ao2. — Prsecepta divina sunt vel non mere positiva vel mere positiva, 554. Prsecepta legis veteris sunt triplicis generis; et legis novae, du-plicis generis, 55G. — Pracepta decalogi, II, 155. — Prpecepta Ecclesiae, I, 5G2 et II, 55G. — Quomodo dif-ferat prseceptum a lege, I,54G. An quis, tum unico actu, turn diversis actibus eodem tempore positis, satisfacere possit diversis prseceptis, G05.

Prccscientia Dei, relative ad res futuras liberas, I, 155; non obstat humanse libertati, 154.

Prcescriptio acquisitiva, II, 427 ; inspiciatur Index particularis. Prsescriptio liberativa, 458.

Prcvsentia corporis ad auditionem misste, II, 299. — Prav sentia physica materise in Encharistia conlicienda, 111, 587 et seq. — Prcesentia realis Christi in Eucharislia, 591 ; inspiciatur Index particularis. — Quomodo pceni-

tens dcboat esse confessario prsDsens, IV, ii/. — Qualis requiralur parochi et testium prsesenlia ad malrirrionii validitatem, 597.

Presbyleratus est sacramentuni. 111, 518. Ejus definitio, 520. Ejus materia et forma, 524 et seq.

Pretium rei triplex: legale, vulgare et indeterminatum, et desuper tres reguhie, HI, M9 et seqq. Tres difficultales circa pretium vulgare, '122 et seqq.

Principia sen fontes actuum humanorum tria, I, 401.— Principia reflexa, quid sint, 408 et seqq. Sunt bases variorum systematum theologicorum, 474, —Prsecipua numerantur hujusmodi principia, 485. — Principium rei, triplex, 170.

Privilegium. Immaculata conccptio B. V. Marise fuit privile-gium singulare, I, 200.— De privilegiis in genere, G21.

— De privilegiis clericorum. III, 254. Quidam, ratione privilegii, a cerlis censuris eximuntur, IV, 478. — Cre-ditores privilegiali, II, 551 el 582.

Probabilitas. Probabilitas in genere, I, 471 et seq. Varia systemata circa probabilitatem, 475 et seqq.

ProbiLas in ministro sacramentorum non requiritur ad vali-dam, III, 519; bene vero ad licitam eorum administra-tionem, 520. — Probitas in recipiente sacramenta non requiritur ad validitatem, excepta poenüenüa, 551. —

Proclamationes bannorum, IV, 251. Proclamationes civiles, diclfe les publications, 262.

Procurator regius in judiciis, III, 219. Matrimonium celo-bratum per procuratorcm, IV, 257.

Produjalilas, vitium contra liberalilalem, II, 158. — Quid de contractibus prodigi, III, 32.

Professio religiosa III, 2G2. — Professio solemnis in reli-gione approbala dissolvit matrimoniuni ratum non con-summalum, ergo a fortiori sponsalia, IV, 224.

Propositiones theologies, turn orlhodoxai turn lieterodoxae, I, 19 et seqq. — Propusitio Ecclesise necessaria est ad constituendum fidei dogma, 52 et53; estque infallibilis in materia fidei et morum, II, 104.

Proposilum, quatenus differt a voto, II, 2G2. — Quatenus requiriturad contritionem, IV, o0.

Publicitas. Crimen publicum, II, 474; notorietate juris vel facti, 475. —Peccator publicus, quoad recipicnda sa-cramenta. III, 527; Eucharistiam, vcl absolulionem, vel unctionem, 495.

Quadragesima. Relative ad jejuniura quadragesimale, ([uic-nam episcopi prscscribant gcneratini in variis locis, lil, 5Gö ; spccialim in diccccsi Drugcnsi, 5G4 ctscqq.

Quinquennalia, facilitates episcopis concessse dispensandi in quibusdam impedimcntis matrimonii, IV, 402.

Radices restitutionis, 11, 502. Radices dubise, seu possessor dubius, 5ÖC; damnificator dubius, u58.

Raplus, ut species luxurite, ut casus episcopo reservatus et ut impedirnentum dirimens matrimonium, II, 559, et IV, 580. Raplores mulierum excommunicantur, 500.

Rcdernptor Christus. De Redemptoris muniis, I, 510. De Re-demptoris characteribus, 512; et de solutione pretii a Redemptore, 518.

Rccjida. Est duplex regula morum: lexseterna et recta ratio, I, /i.50. Qusenam generatim conscientia sit vel non sit regula morum, 456. —- An regulse religiosorum obli-gent sub peccato, III, 2G7.

Rclatio in genere, I, 175. Relationes in Deo, 191. — Relatio actuurn nostrorum in Deum, 440.

Rciigiu in genere, I, 28. Religio revelata seu revelatio in ge-nero ,52. Rcligio seu revelatio mosaïca, 45. Religio seu revelatio Christiana, 49. — Religio seu virtus religio-nis, 11, 154; et vitia ei opposita, 189.

lieligiosi. Quid sit slalus religiosus, et quinam sinl religiosi proprio aut improprie dicli, III, 2ü4. Quamnam inca-pacitalem, jure comrnuni, introducant quoad dominium vota solemnia vel simplicia, II, 400 etseqq., et

III, 271. An vota emissa sub codice civili gallico in Gallia, Belgio, etc., etiamnum sint solemnia, II, 404.

— De vocatione religiosa, III, 259. — De professione religiosa, 2G2; et de ejus effectibus, 205. —De clausura, 2G'J. — De voto paupertatis, 270; et quomodo contra illud peccetur, 274. Quatuor media quibus religiosi bona sua sibi civiliter transmittere possint, 272 in nota.

— De voto castitatis et obedientite, 280 et seqq. — Quid de illo qui, gravatus debitis, religionem ingredi-tur, II, 564. Quid de illo qui alium culpabiliter avertit a statu religioso, 5quot;j3. Excommunicantur qui cogunt mulierem ad ingrediendum monasterium, vel impe-diunt, IV, uGl.

lidiquice sanclse honorandje sunt cultu latrije si referantur ad Christum, I, 525 el seqq.; vel hyperdulia; vel dulit-e si ad B. M. V. vel ad sanctos. III, 183. — Reliquioc peccatorum, quid sint et an per poenitentiam tollantur,

Jiemissio seu condonatio debiti excusat a restitutione, II, ou9. — llemissio peccatorum, IV, 9; et pcenarum, 11, est effectus pcenitentise. — Remissio poense temporalis per indulgentias, 191.

Jieparationem post lapsum Justus mereri non potest de con-gruo infallibili, bene autem do congruo fallibili, I, 588.

Itcvalidatio confessionis, seu quando cl quomodo i ierand a sit coufessio, IV, 7G. Reparandi defeclus in coufessione commissi, 178. — Revalidatio matrimonii, 451. Inspi-cialur Index parlicularis.

lievelalio. Vide Jieligio. — Quandonam liceat revelare alicu-cujus crimen occullum, II, 470 el seq.; vel aliquod se-cretum, 48(5. — An reus teneatur revelare crimen suiun. 111, 230. — An revelandi sint rei defeclus in venditione, 129; vel defectus ante sponsalia, IV, 129. — Facienda revelatie impedimentormn rnatri-monialium, 232.

Rcverenlia debila a filiis, II, oil; a famulis, 322; a discipulis ct civibus, 523.

Revocalio. Donatio inter vivos est irrevocabilis per se; ct testamentum est revocabile usque ad mortem. III, 77 ct seq. — Revocatio facultatnrn in constitutione Apo-stolicce Sedis, IV, 57 j.

Sacm/os.Cbrislus est vore sacerdos secundum naturam liu-manam, 1, 315; et quidern in oblatione sacrificii cruen-li et incrucnti, 514 et seq.; imo et in ccelis, 51G et srq. — Simplex sacerdos qusenam sacramenta mini-strarc teneatur in necessitate, 111,325; an et quandonam celebrarc teneatur, 40! ; qiuenam scicntia rcquira-tnr ad prcsbyleratuin, ;J3G.

Sacramenlum. Inspicialur Index particularis tractatus Da Sacramentis in yenere. Ill, 285. — Sacramenta veteris legis, 509.

Sacrificium. Quid sit etquomodo dividatur, II, 185. — Sa-crificium Christi in cruce, I, 515. —Sacrificium Chrisli incruentum in missa, quomodo differal a sacrificiis veteris legis, asacrificio crucis et cceiiffi, III, 4G0. Vide Missce sacrificium.

Sacrilegium. Quomodo commillalur sacrilegium personale, locale, vel reale, II, 218 ct seq.

Sccvilicp comparlis sunt causa divorlii vel separalionis, jure tum canonico lum civili, IV, oil et seq.

Sarlores, quandonam excusenlur a labore servili, II, 290; non lamen si sua culpa, 297 in nota 1^a.

Sal is [actio. Qualis fueril Christi Redemptoris salisfactio pro nobis, 1, 510. -— Quid sit salisfactio in genere, IV, 80, Errores prolestantium et doctrina catholica, 81. Varise species satisfactionis, 82. Salisfiiclio extra-sacramenta-lis, 82 et 190 per indulgentias. Salisfactio sacramenla-lis sen pcenilentia, tum imponenda, 185; tum implen-da, 180.

Scandalum. Quid, et ejus species, II, 119 et seq. Quale scan-dalum sit vilandum vel non, 121. In parliculari, de de-nudatione, pravis libris, saltationibus, spectaculis, 125 et seqq.

Schisma, quid et quotuplex, II, 119, — Prsecipuse ecclesiae schisma!icas, 1, 00. — Schismatici plectuntur excom-municalione Papa; specialiter reservalse, IV, 520 et 528.

Scientia Dei, quomodo differat cum scienlia humana, 1, 147. Quid sit ejus objectum, 149. Dei scienlia necessaria vel libera; scientia visionis vel simplicis intelligentise vel media, loO etseqq. — Duplex in Christo fuit scienlia, divina et creata, 298. —Scientia necessaria in ordinan-dis, III, 556; in confessariis, IV, 140 et seqq. Vide in-super Ignoranlia.

Scotistce. Eorum opinio relative ad materiam proximam sa-cramenti pcenitentise, IV, 18 et 28.

Scribere non est opus servile, 11, 292. — An confessio quan-doque fieri debeat aul possit per scripturam, IV, uG.

Scriplura sacra est locus theologicus, I, 11. Veteris testa-menti, 44; novi leslamenli, 49. Est regula lidei, 90, ejus inspiralio, 91; canonicitas, 94; versiones, 95; interprelatio, 9G.

Sci'upulosa conscicntia, I, 459. Scrupulorum signa, causae, damna, remedia pro poenitente et confessario, 401. Scrupulosus non lenetur practice declarare peccata du-bia, IV, Go.

Seditio, II, 119. De resistenlia passiva vel activa civium ad-versus principem, o2o.

Semen seu sperma, in floribus et animanlibus, IV, 44G; in homine, 455; non vero in femina, II, 542.

Senes sexagenarii an teneantur ad iejunium, II, 574. Vir senex cujus semen non amplius est prolificum, vel femina senex post annos criticos, nihilominus matrimo-nio uti possunt, IV, 277.

Sensibilitas, seu animse vis apprehensiva qufe per sensus exercetur, I, 257 in tabella.

Sensualitas, non confundenda cum delectalione venerea, II, 528; in oa datur materise parvitas, 529.

Sensus. Organa quinque sensuum regulariter ungenda in unclionis sacramenlo, III, 584. —Varii sensus Scriptu-

rte sacrtc, I, 90 cl seq.; item regulse ad inveniendum verum sensum in lege interprelanda, G09.

ScnlenlicB latse (poena) vel ferendse; item sentenlia judicis condemnatoria vel declaratoria, I, 597. — Censura senlentise latse vel ferendlt;e, IV, Mh.

Scpullura ecclesiastica. Quid sit, III, 498. In quanam paro-chia sit facienda, /(■99. De jure exequias celebrandi, 502. Statuta circa coemelerium, 504. Quibusnam sit negan-da, in genere et in specie, 505. — Quinam ob earn con-cessam excommunicentur, IV, 554.

Servitus seu dominium unius in alium hominem, II, 391. — Servitutes in genere, 442; sub quibus ususfructus, usus, 443 et seq.; et servitutes reales turn activas turn ■passivae, 445; legales vel conventionales, 447.

Sigilhim sacramentale. Ejus obligatie, IV, 180; objectum, 182; subjectum, 184; violatio, 185 et seqq.

Signa dispositionis in poenitente, sunt vel vera, turn or-dinaria turn extraordinaria, IV, 151 ; vel suspecta, vel sunt signa indispositionis, 153. — Signa prsevia con-summationis sseculi, G17.

Simonia, II, 223. Qufenam excommunicetur, IV, 544 et seqq. in excommunicatione 8% 9^a, 10% li» et '12^a.

Societalis contractus. Ejus natura. III, 187. Prsecipuse species societatis, 188. — Quid sit societas perfecta, relative ad legem, I, 547.

Solidarilas. Quandonam varii cooperatores restituere te-neantur in solidum, II, 541; quonam ordine ad resti-tutionem teneantur, 547.

trimonii tum perfecta, IV, 299 et 504; turn imperfecta, 508; ejus solutio respectu juris nostri civilis, 513.

Somnium. Quid, quoluplex, et an liceat ex eo secreta vel futura libera conjicero. It, 198.

Sortes. Quotuplicis generis; sub quibus sorlilerjium, II, 199, et rnaleficium, 211. — Periculum sortis, in mutuo, III, 156.

Species peccatorum seu distinctio specifica, I, o29. Mor-talium species in confessione exprimenda, IV, Gl. Quid de speciebus eucharisticis tenendum sit. III, 598.

Spiralio activa, in Patre et Filio, ac spiratio passiva, in Spiritu sancto, sunt duse relationes personales, I, 191.

Spiritus sanclus est vera el per se subsistens persona, Patri Filioque consubstantialis, I, 184. A Patre Filio-que tamquarn ab uno principio procedit, 180, per spirationem activam, 191. — De missionibus divinis, 197; et speciatim de missione invisibili et habitatione Spiritus sancti in sanctiticatis, 200 et seqq, — Christus in Virgine Maria conceptus est dc Spiritu sancto, 277 et 507.

Sponsalia. Earum natura, IV, 215; effectus, 222; dissolutie, 224. — Sunt impedimentum matrimonii im-pediens, 551.

Spurii filii seu adulterini vel incestuosi recognosci non possunt a parentibus, et consequenter manent irre-gulares, IV, b8G; et nullum jus habent ad succes-sionem, III, 99.

Slalus. Septem status naturae humanse, I, 24G. — Status particulares, seu laïcorum, III, 21G; clcricorum, 258; religiosorum, 2;j8.

III, /(-02. Quinam colligentes stipendia specialiter cx-communicentur, IV, iJ-iu.

Stylus cur ice. Qua; nam juxta cum sint exprimenda, IV, 414. Suhdelegalus. An delegatus possit subdelegare, IV, 95.

Suhdiaconatus. An sit ordo major vel minor. III, 310; an sacramenturn, aiO. Ejus natura, 320 ; materia el forma, 324 et seqq.

Subjectum legis naturalis, I, 330 ; legis veteris et nova?, 337; sacramentorum, 1H, 329; baptismi, 531; contirmatio-nis, 575; Eucharistia?, 451; unclionis, 495; ordinis, 355; poenilenliffl extra-sacramentalis, IV, 0; sacramenti poenitentise, 50; sacramenti matrimonii, 232; censurae, 476.

Subsislcnlia, I, 170 in nota. SubsislentitB divinre, 190. Substantia, quid sit, I, IG7 et IG9 in nota.

Successiones. De hseredibus el ordinc successionis, III, 93. De acceptalionc cl partilione successionis, 1ÜG. Droits de succession el de mutation, HI, 1 1 1.

Superflua bonorum ecclcsiaslicorum, 11, 598 el seq. Superstitio, II, 189. Inspiciatur Index parlicularis.

Surdus vel surdus-mutus, relative ad confessionis integrila-tem, IV, 71; ad irregularitatem, 384.

Tempus requisitum ad consuetudinem contra legem introdu-cendam via praescriptionis, I, 027 et seq. — Tempus quo eliciendi sunt actus fidei, spei vel charitatis, II, 70.

— Tempus quo implendurn est votum, 274. — Tempus requisitum ad prsescriptionem acquisitivam, 450. Varia temporis spatia ad prsescriptiones liberativas, 458. — Tempus in quo restituendum est, 557. — Tempus com-munionis paschalis. III, 558. — Tempus eliciendi con-tritionem, seu quandonam prseceptum contritionis obliget tum perse, IV, 55; turn per accidens, 57. — Tempus clausum, impediens celebrationem matrimonii, 550.

Tenlatio, quid sit in genere, 11, 210. — Tenlatio Dei, quid sitet quotuplex, 217. — Tentatio hominis per triplicem concupiscentiam, I, 557; et per dsemonem, 55!).

Testis, in testamento solemnivel mystico. III, 70 et 80; in judicio, 227; in matrimonio, IV, 590 et seq.

7heologia Quid sit, I, 7. Ejus objectum, 8. Ejus divisiones 9 — Loci theologici, 10.

Thesaurus Ecclesia-, quid sit et ex quibus bonis spiritua-libus coalescat, IV, 192.

Timor, relative ad voluntarium, etc., etc. Vide iVctus. — Timor, relative ad Deum, distinguitur quadruplex, II, 8~. — Timor, relative ad contritionem, distinguitur'triplex, IV, 44. Quisnam ad veram attritionem sutficiat 67 et seq. '

Tilulus, ad prsfiscriptionem, distinguiturquadruplex, 11,404-quisnam horum civililer requiratur vel non,'45'ö. —

Aliquis quadruplici titulo potest esse episcopi subditus HI, 5ol. Trqdex _litu!us clericalis ad ordinationem ad subdiaconatum, S57. — Relative ad jurisdictionem ac-qunendam, quadruplex in confessario distingui iiotest titulus, I\, 97; quandonam tunc Ecclesia jurisdictionem supplere censeatur, 98.

Tmclilio \ocüs theologicus, I, 11. Varite ejus acceptiones 1Q9 ^{US necess|}t^asgt; 100; existentia, 1Ó1 ; transmissio,

Transactio. In dubio dividendum est pro rata dubii 1 ■io^c) el alibi passim. , -

Tribulum qmd et quotuplex, II, o77. Quid do fraudatoribus quoad tributa indirecta seu vectigalia, 579.

Trinilas. Explicatio terminorum, I, 107. Hujus mvsterii essentia, 174; characteres, 186. Inspiciatur hujus tracta-tus Index partieularis.

quid recipere possit, 86. Intervenire debet in succes-sionis acceplatione a pupillo, 107 ; el in parlilione, 110. Tuliorismus, I, 474 in labella, 47;3 et 491.

OA onnm bsnonq ni 'uinnai^r ssod ipioi 1 ^sod 'j lun.ioAloi ui tixnju { umoqioi ad ep 10 njuBd-i ui

cf 1U1U1 c

bui 'ooeq ui 'tunii' is imy ui ofutu uij oaqi •/ isoonuifl* MOiuni 0 i qiqis u 0 ' e a

UGS U

ds IB nyui

11 ⁰!1^;b}C It! onb j

UT JG

oa :

UI01U SIUGA

Unio Iv/poslatica. Quid sit generatim. uuio duarum substan-tiarum, I, 284; quid in Christo, 285 et seqq.

Usus species dominii incompleti, II, 444. Religiosus, pruprie vel improprie dictus, non habet rerum suarum nsum juris, II, 405. Quoad varias res qufe religioso ad suum usum conceduntur. III, 27.i et seqq. Lsus ra-tionis in bomine perficitur per promulgationern legis naturalis, I, oliO.

Uxor. Eins obligaliones generatim, II, ö!9; in specie erga maritum 520. — Ejus dominium sub vaiiis regimi-nibus matrimonialibus, 409. Triplicis generis distin-guuntur ejus bona, 412. Quomodo, invito marito, disponere possit de bonis suis commumbus vel non eommunibus, 415 et seq. Quantitas furtorum qua erga virum committit, 490 et seq. — Ejus vota a marito irritari non possunt directe, bene vero indirecte; ipsa irritare potest directe vota impuberum, et indirecte vota mariti et suorum, 278 et seq. — Ejus jara et obligaliones relative ad debitum conjugale. Vide Ue-hilnm conjugale.

\ani Quid sint, IV, 594. A quonam paroclio jungciKli, o9^ri. Quibusnam teneantur legibus localibns, I, :gt;7/.

\'alor rei. Vide Pretium. — In mutuo distinguitur rei bonitas seu valor infrinseca, vel exlriuseca seu rei pretium, III, 147. — Quantum a possessore malse fidei restituendum, si res diversis temporibus varii fuerit valoris, II, 535.

Vasa sacra. Ea profanare vel tangere, II, 222. Quid de calice, patena, pixide et lunula, III, 474.

Vectigalia seu tributa indirects. Vide Tributum. De custo-dibus vectigalium, II, S20 et 581.

Venatio et piscatio, opera communia, sunt servilia vel liberalia, prout fiunt cum magno strepitu vel non,

III, 238. — Leges circa hsec duo probabiliter sunt simpliciter poenales, I, 596.

Verberare. An parentes, in filiorum correctione, peccent verberando, II, 3i8. Verbera in rixa, 119.

Verilates. Gratia homini lapso necessaria est ad cognoscen-das plures veritates ordinis naturalis, I, 545; scilicet veritates abstrusiores, 346; non tarnen ad naturaliter cognoscendas veritates clariores, 546 et seq.

Vesperce. An fideles die festo interesse debeant officio vespertino, II, 289. — Festi dies Judseorum, sicut et christianorum, habebant primam et secundam ve-speram: bine quaestio qua die Christus Eucharistiam instituerit, III, 387.

Veslis. An liceat uti vestibus infidelium, II, 77. — Vestes seu habitus ecclesiasticus obligat clericos, III, 258. — Vestes sacrae ad Eucharistiam distribuendam, 425; ad missam celebrandam, 472.

Via crucis. Ad lucrandam indulgenliam plenariam ei an-nexam, non requiritur confessio, IV, 200; nec com-munio, 201.

Viaticum. Duplex classis personarum quibus negandum est, III, 420 et seqq. — Modus illud ministrandi, 420 et seqq.

Viator homo, I, 247; de lege Dei ordinaria, solus esse potest sacramentorum minister. III, 515; sacramentorum subjectum capax, 529; et subjectum censurte, IV, 477.

Vinum, ut materia Eucharistiae conficiendae, III, 584 et seqq. — Quanto tempore Christus sub speciebus vini (et panis) maneat prsesens, 599 ; et speciatim de dige-slione in stomacho, 400 in nota.

Yiolatio seu poUutio ecclesia? vel coemeterii, III, 408; ejus reconciliatio, 470 et o08 in Nola 1°. — Violatio sigilli, IV, 185. — Irregularitas ob violationem censurai, IV, 589.

Virginitas seu castitas virginalis, quid sit, II, 148. Quomodo deperdatur in corpore vel anima, 149. An recuperari possit, 130. — Stuprum consistit in violentia mulieri illata, non vero in fractione claustri virginalis, 559; pro qua fractione, in simplici fornicatione, nihil resli-tuendum est, 570.

Virtus. Virtutes in genere, II, 5. — Virtutes theologies in genere, 19. In specie, de tide, 22; de spe, 85; de cha-ritate, 92. —Virtutes morales, prudentia, 154; justi-tia, 155 ; fortitudo, 158; temperantia, 142. — Virtus re-ligionis, 154.

Vis. Quid faciat quoad actum humanum, I, 421. Quatenus dirimit matrimonium, IV, 541.

Vitam celernam el glorise augmentum homo Justus sibi me-reri potest de condigno, I, 587.

Yoluntarium. Quid, et varite ejus species, I, 402 ot seqq. In specie, de voluntario indirecto, 40G; de voluntario libero vel necessario, 413. De libero arbitrio, 4!7.

Yoluntas Dei. Multiplex in Deo distinguitur, I, lo4. — Duai in Christo sunt operationes et voluntates, scilicet divi-nse, et humanse quse sunt indivisas et inconfusce, 294 et seqq.

Voluntas hominis agit juxta dictamen intellectus, sive necessario sive libere, I, 393. Ejus imperium, seu quomodo imperet sibi, intellectui, sensibilitati, corpori, rebus exterioribus, 598 et seq. — An et quomodo voluntas hominis voluntati divina? conformari debeat, 443. — Ad omne peccatum formale requiritur consensus voluntatis, 309 et seq.

Yotum. Conditiones ad ejus validitatem, II, 261 et seqq. Ejus obligatio, 269. Hujus obligationis cessatio, 27i). Inspiciatur hujus traclatus Index particularis. — Qute-nam vota reserventur Papte, 281. — Votum solemne vel simplex, 268 et 111, 264. Obligationes votorum re-ligiosorum, scilicet paupertatis. III, 270; castitatis, 280; etobedientise, 281. — Sponsalia plane dissolvuntur per vota soïèmnia seu professionem solemnem in religione a sancta Sede approbata, IV, 224; et fiunt ab altera parte rescindibilia per votum ingrediendi rcligionem, vel suscipiendi ordines sacros, vel non nubendi, vel per votum simplex castitatis perpetute extra religionem emissum, 226; quas quatuor vota sunt impedimentlint matrimonii impediens, 332. Votum castitatis solemne vel simplex in religione a sancta Sede approbata, est impedimentum matrimonii dirimens, 5-^:34. — Quoad usum debiti conjugalis; 1° ille qui habet votum easli-

talis, per se debitum petere non valet absque peccato coram Deo, 277; atlamen compars, hujusmodi veto non ligata, peccaminose petenti reddere tenelur, 284. 2° Si solus reddens ligetur voto castitatis, reddere tenetur legitime et rigorose petenti, 282 in 1°. 5° Si ambo ligentur castitatis voto, nec petere nec reddere possunt, 284.

ipooasjd ounu uinnjis riBO qo ']n t?]} 'smq t tunxnu pc 0Ai]B{9J po ' 0T}d80U0D 1B0C[Bq i ui sndiud} pconb jni ajdmoD tïiii euoijdrua UBjnp ug 'uinjcinSaj oqios umjjn :0)u9ui (oo oiiEid soSoiois^qd aaj sns.wa ojixo ougao WOOA isia — 'IRl

•jTniiisuoo mnnjjs qqiodxa sbjoj uigaioa 11(ou]giu ui iipuoosop mb uou GJ9}G[ siouiiBia ud oiGjiuicnb ui 'tnb

.quiam ui s9}U0jsix3 )d ijdiutua uiijGinis oissej iunja]Gi uolug} )} uinjonj}suoui ojo}

jdiui luoienxos uiou 3nb GijGjiuaS gugSjo )jBA ojljisojd 09 xo an]G[nGd '}ipu9]sip AJ9d CU9}BJIJn}GtU PG BPOISOA sni)0d 119S oq jrqBoqdxo _Oo pj 59SS90 sdoouiop pA 10 ' qGOiSjnjiqo 9]jb injGii mniijA qo oais 1 xo „g jnpnjo pi

■ V'V

5-i

4-, ' ■

5-r 3-11 '

rVonienelatoi' Litcvarins recentioris Tlieologiie calholic ihcologos exbibens, qui inde a Concilio Tridentino flonieru a tale, natinne, «disciplinis dislinetos. Tom. I et 11. fase. 1 (|

Ouvrages édités par les Professeurs du Séminaire de Brag( en vente chez BEYAERT-DEFOORT, a Bruges.

\AN STEEXKISTE. Commentarii in oinnes Epistolas Ü. Pauli. 2 forls v| iii-8» Oe ]2o0 pages. Poui' les souscripteurs le pr ne sera que de 13 francs.

Commentaire sur S. Mallhieu avec la concorde hisloriq des aulres Evangélistes 2vol. in-8quot; (en latin). Prix 10)