-ocr page 1-

// Af jCj / ü, n lt;J J

SANCTISSIMI DOMINI NOSTRI

L E O N I S

DIVINA PROVIDENTIA

PA.PAE XIII

EPISTOLA ENCYCLICA

AD PATRIAKCHAS PRIMATES ARCHIEPISCOPOS ET EPISCOPOS ÜNIVERSOS CATIIOL1CI ORBIS GKATIAM ET COMMUNIONEM CUM APOSTOLICA SEDE EABENTES.

DE PHILOSOPHIA CHRISTIANA

AD ME IS TEM

SANCTI THOMAE AQUINATIS

DOCTORIS ANGELICI

IN SCHOLIS CATHOLICIS INSTAURANDA.

ticsitol St. Mioliaöli.s ,

EX TYPOGllAPIIlA DIOECESIS BITSCODUCENSIS , IN INSIITUIO SüaDO-MUTOITOM.

-ocr page 2-
-ocr page 3-

VENERABILIBUS FRATIUBUS PATllIAIlCHIS PRIMATIBUS AIICHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS UNIVERSIS CATHOLICI OllBIS GEATIAM ET C03IMÜNJ0NEM CUM APOSTOLICA SEDE HABENTIBÜS.

LEO PP. XIII

Venerabiles Fratres Salutem et Apostolicam Benedictionem.

Aeterni Patris Unigenitus Eilius , qui in terris apparuit , ut humano generi salutem et divinae sapientiae lucem affer-ret, magnum plane ac mirabile mundo contulit beneficium, cum caelos iterum ascensurus, Apostolis praecepit, ut euntes clocerent omnes gentes (1); Ecclesiamque a se conditam cora-munem et supremam populorum magistram reliquit. Homines enim, quos Veritas liberaverat, veritate erant conservandi : neque diu permansissent caelestium doctrinarum fructus, per quos est homini parta salus, nisi Christus üominus erudiendis ad fidem mentibus perenne raagisterium constituisset. Ecclesia vero divini Auctoris sui cum erecta promissis , tum imitata cari-tatem , sic iussa perfecit, ut hoc semper spectarit, hoe maxime voluerit, de religione praecipere et cum erroribus perpetuo dimicare. Hue sane pertinent singulorum Episcoporum vigi-lati labores; hue Conciliorum perlatae leges ac decreta, et maxime Eomanorum Pontifieum sollicitudo quotidiana , penes quos , beati Petri Apostolorum Principis in primatu successores , et ius et officium est docendi et confirmandi fratres in fide. Quoniam vero , Apostolo monente, philosophiam et inanem fallaciam (i), Christifidelium mentes decipi solent, et fidei sinceritas in hominibus corrampi, idcirco supremi Eccle-(1) Matth. XXVIII, 19. — (2) Coloss. II, 8.

-ocr page 4-

— 4 —

siae Pastores muneris sui perpetuo esse duxerunt etiam veri nominis scientiam totis viribus provehere, simulque singular!

vigilantia providere, ut ad fidei catholicae normam ubique traderentur humanae disciplinae om nes , praesertim vero philo-sophia, a qua nimirum magna ex parte pendet ceterarum scientiarum recta ratio. Id ipsum et Nos inter cetera breviter monuimus, Venerabiles 1'ratres , cum primum Vos omnes per Litteras Encyclicas allocuti sumus ; sed modo rei gravitate , et temporum conditione compellimur rursus Vobiscum agere de ineunda pliilosophicorum studiorum rn fcione, quae et bono fidei apte respondeat, et ipsi humanarum scientiarum digni-tati sit consentanea. |

Si quis in acerbitatem nostrorum temporum animum inten-dat, earumque rerura rationem, quae publico et privatim geruntur, cogitatione complectatur, is jirofecto comperiet,

fecundam malorum causam , cum eorum quae premunt, tum eórum quae pertimescimus , in eo consistere , quod prava de divinis humanisque rebus scita , e scholis pliilosophorum iam-pridem profecta, in omnes civitatis ordines irrepserint, com-muni plurimorum suffragio recepta. Cum euiin insitum lio-mini natura sit, ut in agendo rationem ducem sequatur, si quid intelligentia peccat, in id et voluntas facile labitur :

atque ita contingit, ut pravitas opinionum, quarum est in intelligentia sedes , in humanas actiones influat, easque per-vertat. Ex adverse , si sana mens liominum fuerit, et solidis verisque principiis firmiter insistat, turn vero in publicum privatumque commodum plurima beneficia progignet. — Equi-dem non tantam humanae plulosophiae vim et auctoritatem tribuimus, ut cunctis omnino erroribus propulsandis , vel evellendis parem esse judicemus: sicut enim , cum primum est religio Christiana constituta, per admirabile fidei lumen non persuasibilibus humanae sapientiae verbis diffusum , sed in ostensione spiritus et oirtutis (1) , orbi torrarum contigit ut

(1) I Cor. li, 4..

-ocr page 5-

primaevae dignitati restitueretur; ita etiam in praesens ab omnipotenti potissunum virtute et auxilio Dei expectandum est , ut mortalium mentes, sublatis errorum tenebris, resi-piseant. Sed neque spernenda, neu posthabenda sunt natura-lia adjumenta , quae divinae sapientiae beneficio , fortiter sua-viterque omnia disponentis , liotninum generi suppetuut; qui-bus in adjumentis rectum philosophiae usum constat esse praecipuum. Non enim frustra rationis lumen humanae menti Deus inseruit; et tantum abest, ut superaddita fidei lux in-telligentiae virtutem extinguat aut imminuat, ut potius per-ficiat, auctisque viribus , habilem ad majora reddat. — Igitur postulat ipsius divinae Provideiitiae ratio, ut in revocandis ad fidem et ad salutem populis etiam ab liumana scientia praesidium quaeratur: quam industriam , probabilem ac sa-pientem , in more positam fuisse praeclarissimorum Ecclesiae Patrum , antiquitatis monumeuta testantur. Illi scilicet neque paucas , neque tenues rationi partes dare consueverunt, quas omnes perbreviter complexus est inagiius Augustinus, /mie scientiae trihuens.... Mud quo Jides saluberrima .... gigni-tur , nutritur , defendilur , rohoratur (1).

Ac primo quidem philosophia, si rite a sapientibus usur-petur, iter ad verara tidem quodammodo sternere et munire valet, suorumque alumnorum animos ad revelationem susci-piendam convenienter praeparare: quamobrem a veteribus mode praeoia ad c/ristianam Jidem institutio (3) , modo christianismi praeludium et an.rilmm (3), modo ad Evangelium paedagogus (4) non immento appellata est.

Et sane benignissimus Deus , in eo quod pertinet ad res divinas, non eas tantum veritates lumine fidei patefecit, qui-bus attingendis impar liumana intelligentia est, sed nonnullas etiam manifestavit, rationi non omnino impervias, ut scilicet , accedente Dei auctoritate, statim et sine aliqua erro-ris admixtione omnibus innotescerent. Ex quo factum est, ut

(1) De Trin. lib. XIV, c. 1. — (2) Clem. Alex., Strom, lib. 1 , c. 16 ; 1. VIT, c. 3. — (3) Orig. ad Grejj, Thaura. — (4) Clem. Alex., Strom. I, c. 5.

-ocr page 6-

— 6 —

quaedam vera, quae vel divinitus ad credendum propoimn-tur, vel cum doctrina fldei arctis quibusdam vinculis colli-gantur, ipsi ethnicorum sapientes, natural! tantum ratione praelucente , cognoverint, aptisque argumentis demonstrave-rint ac vindicaverint. Invisibilia enim ipsius, ut Apostolus inquit, a creatura mundi per ea , quae facta sunt, intellecta conspiciuntur, sempiterna qmque ejus virtus et divinitas (1); et gentes quae legem nan habent .... ostendunt uiliilominus ojyus legis scriptum m cordibus suis (2). Haec autem vera, vel ipsis ethnicorum sapientibus explorata, velieraenter est oppor-tunum in revelatae doctrinae commodum utilitatemque con-vertere , ut reipsa ostendatur , liumanam quoque sapientiam , atque ipsum adversariorum testimonium fidei christianae suf-fragari. Quam agendi rationem , non recens introductam, sed veterem esse constat, et sanctis Ecclesiae Patribus saepe usi-tatam. Quin etiam venerabiles isti religiosarum traditionum testes et custodes formam quamdam ejus rei et prope figuram agnoscunt in Hebraeorum facto, qui Aegjpto excessuri, do-ferre secum jussi sunt argeutea atque aurea Aegyptiorum vasa cum vestibus pretiosis, ut scilicet, mutato repente usu, ro-ligioni veri Numinis ea supellex dedicaretur, quae prius igno-miniosis ritibus et supers!itioni inservierat. Gregorius Neucae-sariensis (3) laudat Origenem lioc nomine, quod plura ex ethnicorum placitis ingeniose decerpta, quasi erepta hostibus tela, in patrocinium christianae sapientiae et perniciem su-perstitionis singular! dexteritate retorserit. Et parem dispu-tandi morem cum Gregorius Nazianzenus (4), turn Gregorius Nyssenus (5) in Basilio Magno et laudant et probant j Hie-ronymus vero magnopere cominendat in Quadrate Apostolo-rum discipulo, in Aristide, in Justino , in Irenaeo, aliisque permultis (6). Augustinus autem , Nonne aspicimus, inquit, quanto avro et argento et veste suffarcinatus exierit de Aegypto Cyprianus, doctor suavissimus et martyr beaiissimus ? quanto

1) Rom. I, 20.— (2) lb. II, 14-15. — (3) Orat. paneg, ad Orijjen.— (4lt;) Vit. Moys. — (5) Carm. I, Iamb. 3. — (G) Ejjist. ad Magn.

-ocr page 7-

Lactantius ? quanta Viclorinus, Optatm, Hilarius ? ut de vi-vis taceam, quanta innumerahiles Graeci? (1) Quod si vero naturalis ratio opimam hanc doctrinae segetem prius fudit, quam Christi virtute fecundaretur, multo uberiorem certe progignet, posteaquam Salvatoris gratia nativas humanae mentis facultates instauravit et auxit. — Ecquis autem non vi-deat, iter planum et facile per liujusmodi philosopliandi genus ad fidem aperiri ?

Non his tamen limitibus utilitas circumscribitur, quae es illo philosopliandi instituto dimanat. Et revera divinae sapien-tiae eloquiis graviter reprehenditur eorum hominum stultitia, qui de his quae videntur bona, non potuerunt intelligere Eum qui est ; neque , operibus attendentes, agnoverunt quis esset ar-tifex {'Z). Igitur primo loco magnus liic et praeclarus ex liu-mana ratione fructus capitur, quod ilia Deum esse demon-stret : a magnitudine enim speciei et creaturae cognoscibiliter poterit Creator ho rum videri (3). — Deinde Deum ostendit omnium perfectionum cumulo singulariter excellere, infinita in primis sapientia, quam nulla usquam res latere, et summa justitia , quam pravus nunquam vincere possit aflectus, ideo-que Deum non solum veraccm esse, sed ipsam etiam verita-tem falli et fallere nesciam. Ex quo consequi perspicuum est, ut liumana ratio plenissimam verbo Dei fidem atque auc-toritatem conciliet. — Simili modo ratio declarat, evangeli-cam doctrinam mirabilibus quibusdam signis , tamquam certis certae veritatis argumentis, vel ab ipsa origine emicuisse: atque ideo omnes, qui Evangelic fidem adjungunt, non te-mere adjungere, tamquam doctas fabulas secutos (•!lt;), sed ra-tionabili prorsus obsequio intelligentiam et judicium suum divinae subjicere auctoritati. Illud autem non minoris pretii esse intelligitur, quod ratio in perspicuo ponat, Ecclesiam a Christo institutam (ut statuit Vaticana Synodus) ob suam admirahilern propagationem , eximiam sanctitatem et inexhaustam in omnibus

(1) De doctr. christ. 1. II, c. 40. - (3) Sap. XIII, 1. — (3) Sap. XIII. 5. — (4) II Petr. 1, 16.

-ocr page 8-

locis fecunditatem , ob catholicam nnitatem, invictamque stabili-tatem , magnum quodclam, et perpetuum esse motivum credihïli-tatis , et divinae suae legationis testimonium irrefragabile (1).

Sollidissimis ita positis fundamentis, perpetuus et multiplex adhuc requiritur philosophiae usus , ut sacra Theologia naturam , liabitum , ingeniumque verae scientiae snscipiat at-que induat. In liac enim nobilissima disciplinarum magnopere uecesse est, ut multae ac diversae caelestium doctrinarum partes in unum veluti corpus colligantur, ut suis quaeque locis convenienter dispositae , et ex propriis principiis deriva-tae apto inter se nexu cohaereant; demum ut omnes et sin-gulae suis iisque invictis argumentis confirmentur. — Nee silentio praetereunda, aut minimi facienda est accuratior illa atque uberior rerum , quae creduntur, cognilio , et ipsorum fidei mysteriorum , quoad fieri potest, aliquando lucidior in-telligentia , quam Augustinus aliique Patres et laudarunt et assequi studuerunt, quamque ipsa Vaticana Synodus (2) fruc-tuosissimam esse decrevit. Eam siquidem cognitionem et in-telligentiam plenius et facilius certc illi cousecuntur , qui cum integritate vitae fideique studio ingenium conjungunt pbiloso-phicis disciplinis expolitum , praesertim cum eadem Synodus Vaticana doceat, ejusmodi sacrorum dogmatum intelligentiam tm/i ex eorum , quae naturaliter cognoscuntur, analogia j turn e mysteriorum ipsorum nexu inter se et eum Jine honiinis ultimo peti oportere (3).

Postremo lioc quoque ad disciplinas philosophicas pertinet, veritates divinitus traditas religiose tueri , et iis qui oppug-nare audeant resistere. Quam ad rem , magna est philoso-pliiae laus , quod fidei propugnaculum ac veluti firmum reli-gionis munimentum habeatur. Est quidem , sicut Clemens Ale-xandrinus testatur , per se perfecta et nullius indigo Servato-ris doctrina, cum sit Bei virtus et sapientia. Aeeedens autem graeca philosophia veritatem non fecit potentiorem; sed cum de-(1) Const, dogra. de Tid. Catii., cap. 3. — (3) Const, cit. cap. 4. — (3) Ibid.

-ocr page 9-

hïles cjficiat sophistarum advcrsus earn argumentationes , et pm-pulset dolams adverms veritatcm insidias, dicta est vineae apta sepes et vallus (l). Profecto sicut inimici catholici notninis, adversus religionem pugnaturi, bellicos apparatus plerumque a philosophica ratione mutuantur , ita divinaruin scientiarum dpfensores plura e philosophiae penu deproiniint, quibus re-velata dogmata valeaiit propugnare. Neque mediocriter in eo triumphare fides Christiana censenda est , quod adversariorum anna ; hamanae rationis artibus ad nocendum cotnparata, hu-mana ipsa ratio potenter ex])editeque repellat. Quam speciem religiosi certaminis ab ipso gentium Apostolo usurpatam com-memorat s. Hieronymus scribens ad Magnum : Due tor christiani exercitus Patdus et orator invictus, pro Christo eausam agens, etiam inscriptionem fortnitam arte torquet in argumentum fidei: didicerai enim a vero David e.ttorquerc de manthus Jwstium gla-diuw , Goliath superhusiini caput propria mucrune truneare [%). Atque ipsa Ecclesia istud a philosophia praesidium cliristianos doctores petera non tantum suadet, sed etiam jubet. Etenim Concilium Lateranense V, posteaquam constituit, omnerti as-sertionem veritati illuminatae fidei contrariam omnino falsam esse, eo quod verum vero minime contradicat (3), philosophiae doctoribus praecipit, ut in dolosis argumentis dissolvendis stu-diose versentur; siquidem, ut Augustinus testatur, si ratio contra divinamni Scripturanm auctoritatem redditur, quamlihet acuta sit, fallit veri similitudine; nam vera esse non potest (4).

Verum ut pretiosis hisce, quos memoravimus, afferendis fructibus par philosophia inveniatur, omnino oportet, ut ab eo tramite numquam deflectat, quem et venéranda Patrum antiquitas ingressa est, et Vaticana Synodus solemni auctori-tatis suffragio comprobavit. Scilicet cum plane compertum sit, plurimas ex ordinc supernaturali veritates esse accipiendas, quae cujuslibet ingenii longe vincunt acumen, ratio humana, propriae infirmitatis conscia, majora se affectarc ne audeat,

(I) Strom, lib. I, c. 20. — (2) Epist. :i(l Magn. — (S) Bulla Apostolici regimi-ms. — (4) Epist. 14'3 (al. 7) ad Marcellin. n. 7.

-ocr page 10-

ueque easdem veritates negare, neve propria virtute metiri, neu pro lubitu interpretari; sed eas potius plena atque hu-mili fide suscipiat, et summi honoris loco habeat, quod sibi iiceat, in morem ancillae et pedisequae, famulari caelestibus doctrinis, easque aliqua ratione, Dei beneficio, attingero. — In iis autem doctrinarum capitibus , quae percipare humana intelligentia naturaliter potest, aequum plane est, sua me-thodo, suisque principiis et argumentis uti philosophiam : non ita tarnen, ut auctoritati divinae sese audacter subtrabere videatur. Imo, cum constet,ea quae revelatione innotescunt, certa veritate pollere, et quae fidei adversantur pariter cum recta ratione pugnare, noverit plülosophus catholicus se fidei simul et rationis jura violaturum, si conclusionem aliquam amplectatur, quara revelatae doctrinae repugnare intellexerit.

Novimus profecto non deesse, qui facultates humanae naturae plus nimio estollentes, contendunt, bominis intelligentia ra , ubi semel divinae auctoritati subjiciatur, e nativa dig-nitate excidere, et quodam quasi servitutis jugo dcmissam plurimum retardari atque impediri, quominus ad veritatis ex-cellentiaeque fastigium progrediatur. — Sed baec plena erroris et fallaciae sunt; eoque tandem spectant, ut bomines, summa cum stultitia, nee sine crimine ingrati animi, sublimiores veritates repudient, et divinum beneficium fidei, ex qua omnium bonorum fontes etiam in civilem socielatem fluxere, sponte rejiciant. Etenim cum humana mens certis finibus, iisque satis angustis, conclusa teneatur, pluribus erroribus, et multa-rum rerum ignorationi est obnoxia. Contra fides cbristiana, cum Dei auctoritate nitatur, certissima est veritatis magistra; quam qui sequitur, neque errorum laqueis irretitur, neque incerta-rum opinionum fluctibus agitatur. Quapropter qui pbilosopbiae studium cum obsequio fidei cbristianae conjungunt, ii optime philosopbantur: quandoquidem divinarum veritatum splendor, animo exceptus , ipsam juvat intelligentiam ; cui non modo nihil de dignitate detrahit, sed nobilitatis, acuminis, firmita-

-ocr page 11-

— li

tis plurimum addit. — Cum vero ingenii aciem intendunt in refellendis sententiis, quae fidei repugnant, et in proban-dis, quae cum lide cohaerent, digne ac perutiliter rationem exercent: in illis enim prioribus, causas erroris deprehendunt, et argumentorum , quibus ipsae fulciuntur, vitium dignoscunt: in his autem posterioribus, rationum momentis potiuntur, quibus solide demonstrentur et cuilibet prudenti persuadeantur. Hac vero industria et exercitatione augeri mentis opes et ex-plicari facultates qui neget,ille veri falsique discrimen nihil conducere ad profectum ingenii, absurde contendat necesse est. Merito igitiir Vaticana Synodus praeclara beneficia, quae per fidem rationi praestantur, his verbis commemorat: Fides rationem ah erroribus liberal ac tuetur, eamqwe multiplici cog-nilione inslruit (1). Atque idcirco homini, si saperet, non culpanda fides, veluti rationi et naturalibus veritatibus ini-mica, sed dignae potius Deo grates essent habendae, vehe-menterque laetandum, quod, inter multas ignorantiae causas et in mediis errorum flactibus, sibi fides sanctissima illuxerit, quae, quasi sidus amicum, citra omnem errandi formidinem portum veritatis commonstrat.

Quod si, Venerabiles Fratres , ad historiam philosophiae respiciatis, cuncta, quae paullo ante diximus, re ipsa com-probari intelligetis. Et sane philosophorum veterum, qui fidei beneficio caruerunt, etiam qui habebantur sapientissimi, in pluribus deterrime errarunt. Nostis enim , inter nonnulla vera, quam saepe falsa et absona, quam multa incerta et dubia tradiderint de vera divinitatis ratione, de prima rerum origine, demundi gubernatione, de divina futurorum cognitione, de malorum causa et principio, de ultimo fine hominis, ae-ternaque beatitudine, de virtutibus et vitiis , aliisque doctri-nis, quarura vera certaque notitia nihil magis est hominum generi necessariura. — Contra vero primi Ecclesiae Patres et Doctores, qui satis intellexerant, ex divinae voluntatis con-

(1) Coust. dogm. de Fid. Cath., cap. 4'.

-ocr page 12-

— 12 —

silio, restitutorem humanae etiam scieiitiae esse Christum, qui Dei virtus est Deique sapientia (1), et in quo mnt om-nes thesauri sapientiae et scientiae absconditi ['I), veterum sa-pientum libros investigandos, eorumque senteutias cum reve-latis doctrinis conferendas suscepere: prudentique delectu quae in illis vere dicta et sapienter cogitata occurrerent, amplexi sunt, ceteris omuibus vel emendatis, vel rejectis. Nam pro-vidissimus Deus, sicut ad Ecclesiae defensionem martyres for-tissimos, magnae animae prodigos, contra tyrannorum saevi-tiem excitavit, ita philosophis falsi nominis aut haereticis vi-ros sapientia maximos objecit,qui revelatarum veritatum the-saurum etiam rationis humanae praesidio tuerentur. Itaque ab ipsis Ecclesiae primordiis, catholica doctrina eos nacta est adversaries multo infensissimos, qui christianorum dogmata et instituta irridentes, ponebant plures esse decs, mundi mate-riam principio causaque caruisse, rerumque cursum caeca qua-dam vi et fatali contineri necessitate, non divinae providen-tiae consilio administrari. Jamvero cum his insanientis doctri-nae magistris mature congressi sunt sapientes viri, quos Apo-logetas nominamus, qui, fide praeeunte, ab humana quoque sapientia argumenta surapserunt, quibus constituerent, unum Deum, omni perfectionum genere praestantissimum esse co-lendum; res omnes e nihilo omnipotenti virtute productas, illius sapientia vigere, singulasque ad proprios lines dirigi ac moveri. — Principem inter illos sibi locum viudicat 8. Jnsti-nus martyr, qui posteaquam celeberrimas graecorum Acade-mias, quasi experiendo, lustrasset, plenoque ore nonnisi ex revelatis doctrinis, ut idem ipse fatetur, veritatem hauriri posse pervidisset, illas toto animi ardore complexus , calum-niis purgavit, penes Romanorum Imperatores acriter copioseque defendit, et non pauea graecorum philosophorum dicta cum eis composuit. Quod et Quadratm, et Aristides, Hernias et Athenagoras per illud tempus egregie praestiterunt. — Neque (1) I Cor. I, 34. — (2) Coloss. II, 3.

-ocr page 13-

— 13 —

minorcm in eadem causa gloriara adeptus est Irenaeus, martyr invictus. Ecclesiae Lugdunensis Pontifex: qui cum strenue refutaret perversas orientalium opiniones, Gnosticorum opera per fines romani imperii disseminatas, origines haereseon xin-gularnm (auctore Ilieronymo), et ex quibus philosophorum fon-tihus emanariAit .... explicavit (1).— Nemo autem non novit Clementis Alexandrini disputationes, quas idem Hieronymus sic, honoris causa, commemorat: (luid in illis indoctum? imo quid non de media philosophia est ? (^) Multa ipse quidem in-credibili varietate disseruit, ad condendam philosophiac histo-riam, ad artem dialecticam rite exercendam, ad concordiam rationis cum fide conciliandam utilissima. — Hune seeutus Origenes, scholae Alexandrmae magisterio insignis. graecorum et orientalium doctrinis eruditissimus, perplura eademque la-boriosa edidit volumina, divinis litteris explanandis, sacrisque dogmatibus illustrandis mirabiliter opportuna; quae licet er-roribus, saltem ut nunc extant, omnino non vacent, magnam tamen complectuntur vim sententiarura, quibus naturales ve-i'itates et numero et firmitate augentur. — Pugnat cum hae-reticis Terinllianus auctoritate sacrarum Litterarum; cum phi-losopliis, mutato armorum genera, philosophice ; hos autem tam acute et erudite convineit, ut iisdem palam fidenterque objiciat: Neque de scientia , neqne de disciplina , ut putatis , aequamur (3). — Arnohius etiam , vulgatis adversus gentiles libris , et Lactantins diviuis praesertim Institutionibus, pari, eloquentia et robore dogmata ac praecepta catholicae sapien-tiae persuadere hominibus strenue nituntur, non sic philoso-phiam evertentes, ut Academici solent (4), sed partim suis arrais, partim vero ex philosophorum inter se concertatione sumptis eos revincentes (5). — Quae autem de anima huma-na, de divinis attributis, aliisque maximi momenti quaestioni-bus, maguus Atkanasius et Chrysostomus oratorum princeps , scripta reliquerunt , ita, omnium judicio, excellunt, ut prope

(1) Epist. ad Magn. — (3) Loc. cit. — (3) Apologet. §40.—(4) lust. VII, cap. 7.— (5) De opif. Üei, cap. 21.

-ocr page 14-

— 14 —

nihil ad illorum subtilitatem et copiam addi posse videatur. — Et ne singulis recensendis nimii sitnus, summoruin numevo virorum, quorum est mentio facta, adjungimus Jiadliurii magnum et utrumque Gregorium, qui, cum Athenis, ex domicilie totius humanitatis, exiissent pliilosophiae omnis apparatu af-fatim instructi, quas sibi quisque doctrinae opes inliammato studio pepererat, eas ad liaereticos refutandos, instituendos-que christianos converterunt. — Sed omnibus veluti palmam praeripuisse visus est Augudmus, qui ingenio praepotens, et sacris profanisque disciplinis ad plenum imbutus, contra om-nes suae aetatis errores acerrime dimicavit fide summa , doc-trina pari. Q.uem ille pliilosophiae locum non attigit; imo vero quern non diligentissime investigavit, sive cum altissima fidei mysteria et fidelibus aperiret, et contra adversariorum vesanos impetus defenderet; sive cum, Academicorum aut Manichaeo-rum commentis deletis, humanae scicntiae fundamenta et fir-mitudinem in tuto collocavit, aut malorum, quibus premun-tur homines, rationem et originem et causas est persecutus ? Quanta de Angelis, de anima, de mente humana,d0 volun-tate et libero arbitrio, de religione et de beata vita, de tempore et aeternitate, de ipso quoque mutabilium corporum na-tura subtilissime disputavit ? — Post id tempus per Orientem Joannes Bamascenus, Basilii et Gregorii Nazianzeni vestigia ingressus, per Occidentem vero Boëtius et Anselmus, kwgvis-tini doctrinas professi, patrimonium pliilosophiae plurimum locupletarunt.

Exinde mediae aetatis Doctores, quos Scholaslicos vocant, magnae molis opus aggressi sunt, nimirum segetes doctrinae fecundas et uberes, amplissimis Sanctorum Patrum volumini-bus diffusas, diligenter congerere, congestasque uno velut loco condere, in posterorum usum et commoditatem. — Quae autem scholasticae disciplinae sit origo , indoles et excellentia , juvat hie , Venerabiles Fratres, verbis sapientissimi viri, Praede-cessoris Nostn , Sixti V, fusius aperire ; „ Diviuo lllius munere,

-ocr page 15-

„ qui solus dat spiritum scientiae et sapientiae et intellectus, „ quique Ecclesiam suam per saeculorum aetates, prout o])us est, „ novis beneficiis auget, novis praesidiis instruit, inventa est a „inajoribus nostris sapientissimis viris , Theologia scholastica, „ quam duo potissimum gloriosi Doctores, angelicus S. Tho-„ mas et seraphicus S. Boiiaventura, clarissimi hujus facultatis „ professores, . . . excellenti ingenio , assiduo studio, inagnis „ laboribus et vigiliis excoluerunt atque ornarunt, eamque „ optime dispositam, multisque modis praeclare explicatam „posteris tradiderunt. Et liujus quidem tarn salutaris scientiae „ cognitio et exercitatio, quae ab uberrimis divinarum Litte-„ rarum, summorum Pontificum , sanctorum Patrum et Con-„ ciliorun fontibus dimanat, semper certe maximum Ecclesiae „ adjumentum aiferre potuit, sive ad Scripturas ipsas vere et „ sane intelligendas et interpretandas, sive ad Patres securius „ et utilius perlegendos et explicandos, sive ad varios errores „ et haereses detegendas et refellendas : his vero novissimis „ diebus, quibus jam advenerunt tempora ilia periculosa ab „ Apostolo descripta, et homines blasphemi, superbi, seducto-„res proficiunt in pejus, errantes et alios in errorem mitten-„ tes, sane catholicae fidei dogmatibus confirmandis et haere-„ sibus confutandis pernecessaria estquot; (1). Quae verba quamvis Theologiam scholasticam dumtaxat complecti videantur, tamen esse quoque de Philosophia ejusque laudibus accipienda per-spicitur. Siquidem praeclarae dotes, quae Theologiam scholasticam hostibus veritatis faciunt tantopere formidolosam, ni-mirum, ut idem Pontfex addit, „ apta ilia et inter se nexa ,, rerum et causarum cohaerentia, ille ordo et dispositie tam-„ quam militum in pugnando instructio, illae dilucidae deti-„ nitiones et distinctiones, ilia argumentorum firmitas et acu-„ tissimae disputationes, quibus lux a tenebris, verum a falso „ distinguitur, haereticorum mendacia multis praestigiis et fal-„ laciis involuta, tamquam veste detracta, patefiunt et denu-

(1) Bulla Triumphantis, an. 1588.

-ocr page 16-

— 16 —

„danturquot; (1), praeclare, inquimus, et mirabiles istae dotes uniee a recto usu repetendae sunt ejus philosophiae , quam magistri scholastici, data opera et sapienti consilio, in dispu-tationibus etiam theologicis , passim usurpare consueverunt.— Praeterea cum illud sit scholasticorum Theologorum proprium ac singulare, ut scientiam humanam ac divinam arctissimo inter se vinculo coniunxerint, profecto ïheologia, in qua illi excelluerunt, non erat tantum honoris et commendationis ab opinione hominum adeptura, si mancam atque imperfectam aut levem philosophiam adhibuissent.

lamvero inter Scholasticos Doctores, omnium princeps et magister, longe eminet Thomas Aquinas; qui, uti Caietanus animadvertit, veteras doctores sacros quia summe veneratus est, idea intellectum omnium quodammodo sortitus est (2). Illo-rum doctrinas , velut dispersa cuiusdam corporis membra, in unum Thomas collegit et coagmentavit, miro ordine diges-sit, et magnis incrementis ita adauxit, ut catholicae Ecclesiae singulare praesidium et decus iure meritoque habeatur. — Ille quidem ingenio docilis et acer, memoria facilis et tenax, vitae integerrimus, veritatis unice amator, divina hu-manaque scientia praedives, Soli comparatus, orbem terrarum calore virtutum fovit, et doctrinae splendore complevit. Nulla est philosophiae pars, quam non acute simul et solide per-tractarit; de legibus ratiocinandi, de Deo et incorporeis sub-stantiis, de homine aliisque sensibilibus rebus, de humanis actibus eorumque principiis ita disputavit, ut in eo neque copiosa quaestionum seges, neque apta partium dispositio, neque optima procedendi ratio, neque principiorutn firmitas aut argumentorum robur, neque dicendi perspicuitas aut proprie-tas, neque abstrusa quaeque explicandi facilitas desideretur.

Illud etiam accedit, quod philosophicas conclusiones ange-licus Doctor speculatus est in rerum rationibus et principiis, quae quamlatissime patent, et infinitarum fere veritatum (1) Bull. cit. — (2) In 2ia 2ae, q. 14-8, a. 4«. in fin.

-ocr page 17-

— 17 —

semina suo velut gremio concluduut, a posterioribus magis-tris opportune) tempore et uberrimo cum fructii aperienda. Quain philosophandi rationem cum in erroribus refutandis pariter adhibuerit, illud a se ipse impetravit, ut et superio-rum temporum errores omnes unus debellarit, et ad profli-gandos, qui perpetua vice in posterum exorituri sunt, arma invictissima suppeditarit. — Praeterea rationem, ut par est, a fide apprime distinguens, utramque tarnen amice consocians, utriusque turn iura conservavit, tum dignitati consuluit, ita quidem ut ratio ad humanum fastigium Thomae penuis evec-ta, iam fere nequeat sublimius assurgere; neque fides a ra-tione fere possit plura aut validiora adiumenta praestolari, quam quae iam est per Thoinam consecuta.

Has ob causas, doctissimi liomines, superioribus praeser-tim aetatibus, theologiae et philosophiae laude praestantissimi, conquisitis incredibili studio Thomae voluminibus immortali-bus, angelicae sapientiae eius sese non tam excolendos, quam penitus innutriendds tradiderunt. — Omnes prope conditores et legiferos Ordinum religiosorum iussisse constat sodales suos, doctrinis S. Thomae studere et religiosius luierere, cauto, ne cui eorum impune liceat a vestigiis tanti viri vel minimum disccdere. Ut Dominicianam familiam praetereamus, quae sum-mo hoc magistvo iure quodam suo gloriatnr, ea lege teneri ]5enedictinos , Carmelitas, Augustinianos, Societatem lesu , a-lios([ue sacros Ordines complures, statuta singulorum testantur.

At([ue hoc loco magna cum voluptate provolat animus ad celeberrimas illas, quae olim in liuropa llorueruut, Academias et Scholas, Parisiensem nempe, Salmantinam, Complutensem, Duacenam, Tolosanam, Lovaniensem , Patavinam, Bononien-sem, Neapolitanam, Conimbricensem, aliasque permultas. Quarum Academiarum nomen aetate quodammodo crevisse, ro-gatasque sententias, cum graviora agerentur negotia, pluri-mum in omnes partes valuisse, nemo ignorat. lamvero comper-tum est, in magnis illis humanae sapientiae domiciliis, tam-quam in suo regno, Thomam consedisse principem; atque om-

2

-ocr page 18-

iiium vel doctorum vel auditorum animos miro consensu in unius angelici Doctoris inagisterio et auctoritate conquievisse.

Sed, quod pluris est, Romani Pontiiices I'raedecessores Nostri sapientiam. Thoaiae Aquinatis siugularibus laudum prae-coniis, et testimoniis amplissimis prosecuti sunt. Nam Clemens VI (1), Nicolaus V (2), Benedictus XIII (3) aliique testantur, admirabili eius doctrina universain Ecclesiam illus-trari; S. Pius V (4) vero fatetur eadem doctrina liaereses con-i'usas et convictas dissipari, orbemque universum a pestiferis quotidie liberari erroribus; alii cum Clemente XII (5), uberrima bona ab eius scriptis in Ecclesiam universam dimanasse, Ipsumque eodem lionore colendum esse affirmant, qui summis Ecclesiae doctoribus, Gregorio, Ambrosio, Augustine et Hie-ronymo defertur; alii tandem S. Thomam proponere non du-bitarunt Academiis et magnis Lyceis exemplar et magistrum , quem tuio pede sequerentur. Qua in re memoratu dignissima videntur B. Urbani V verba ad Academiam Tolosanam: io-lumus et tenore praesentium vobis iniunginms, td B. T/wmae doctrinam tamqiiam veridicam et catholieam seclemini, eamdem-que studeatis Mis viribus ampliare (6). Urbani autein exem-plum Innocentius XII (7) in Lovaniensi studiorum Universi-tate, et Benedictus XIV (8) in Collegio Dionysiano Grana-tensium reuovarunt. — His vero Pontificum maximorum de Thoma Aquinate iudiciis, veluti cumulus, Innocentii VI testimonium accedat: Hums (Thomae), doctrina prae ceteris, excepts canonica, habct proprietatem verborum, modum dicendo-rum, veritatem sententiarvm, ita ut numquain qui earn tenue-rint, inveniantur a veritalis tramite deviasxe; et qid earn im-puynaverit, semper fuerit de veritate susj)ectus (9).

Ipsa quoque Concilia Oecumenica , in quibus eminet lectus ex toto orbe terrarum flos sapientiae, singularem Thomae Aquiuati lionorem habere perpetuo studuerunt. In Conciliis

(I) Bulla In ijrdmr, — (3) Brev. ad FF. Ord. Praedic. 1451. — (3) Bulla Prr-tios/ts. — (i) Bulla Mirabilis. — (S) Bulla Vnrbo Dei. — (6) Const. 5a dat. die 3 Aug. 1308 ad Cancell. Univ. Tolos. — (7) Litt. in form. Brev. die 6 Febr. IG!)*. — (8) Litt. in form. Brev. die 21 Aug. 1753. — (!)) Scrm. de S. Thorn.

-ocr page 19-

Lugdunensi , Viennensi, Florentino , Vaticano , delibeiationi-bus et decretis Patrum interfuisse Thomam et pene praefuisse dixeris , adversus errores Graecorurn , haereticorum et rationa-listarum ineluctabili vi et faustissirao exitu decertantem. — Sed haec maxima est et Thotnae propria, nec cum quopiam ex doctoribus catholicis comraunicata laus, quod Patres ïri-dentini, in ipso medio conclavi ordini habendo, una cum divinae Scripturae codicibus et Pontificum Maximorum decretis Summam Tliomae Aquinatis super altari patere volueruut, unde consilium , rationes , oracula peterentur.

Postremo haec quoque palma viro incomparabili reservata videbatur, ut ab ipsis catholici nominis adversariis obsequia, praecouia, admirationem extorqueret. Nam exploratnm est, inter haereticarum factionum duces non defuisse , qui palam profiterentur, sublata semel e medio doctrina Thomae Aquinatis , se facile posse cum omnibus catholicis doctoribus subire cerlamen et vincere, et Ecclesiam dissipare (1). — Inanis qui-dem spes , sed testimonium non inane.

His rebus et causis , Venerabiles Fratres, quoties respici-mus ad bonitatem, vim praeclarasque utilitates eius disciplinae philosophicae, quam inaiores nostri adamarunt, iudicamus te-mere esse commissum , ut eidem suus bonos non semper, nec ubique permanserit : praesertim cum philosophiae scbolasticae et nsum diuturnum et maximorum virorum iudicium, et, quod caput est. Ecclesiae suffragiutn favisse constaret. Atque in veteris doctrinae locum nova quaedam philosophiae ratio hac iliac successit, unde non ii percepti sunt fructus optabiles ac salutares, quos Ecclesia et ipsa civilis societas maluissent. Adnitentibus enim Novatoribus saeculi XVI, placuit ])hiloso-phari citra quempiam ad fidem respectum , petita dataque vi-cissim ])otestate quaelibet pro lubitu ingenioque excogitandi. Qua ex re pronum fuit, genera philosophiae plus aequo mul-tiplicari, sententiasque diversas atque inter se pugnantes oriri etiam de iis rebus , quae sunt in humanis cognitionibus prae-

(1) Beza — Bucerus.

-ocr page 20-

— 20 —

cipuae. A multitudine senteutiarum ad haesitationes dubitatio-nesque persaepe ventum est: a dubitationibus vero in erro-rem quam facile mentes homiiium delabantur , nemo est qui nou videat. — Hoc autem novitatis studium , cum homines imitatioue trahantur, catholiconim quoque philosophorum ani-mos visum est alicubi pervasisse; qui patrimonio antiquae sa-pientiae posthabito , nova moliri, quam vetera novis augere et perficere maluerunt, certe raijius sapienti consilio , et non sine scientiarum detrimento. Etenim multiplex haec ratio doc trinae, cum in magistrorum singulorum auctoritate arbitrio-que nitatur , mutabile liabet fundamentum, eaque do causa non firmam atque stabilem neque robustam , sicut veterem illam , sed nutantem et levem facit pliilosophiam. Cui si forte contingat, liostium impetu ferendo vix parem aliquando in-veniri, eius rei agnoscat in seipsa residere causam et culpam. — Quae cum dicimus , non eos profecto improbamus doctos homines atque solertes , qui industriam et eruditionem suam, ac novorum inventorum opes ad excolendam philosophiam af-ferunt : id enim probe intelligimus ad incrementa doctrinae pertinere. Sed magnopere cavendum est, ne in ilia industria atque cruditione tota aut praecipua exercitatio versetur. — Et simili modo de sacra Theologia iudicetur; quam multiplici eruduionis adiumento iuvari atque illustrari quidem placet; sed onniino necesse est, gravi Scholasticorum more tractari, ut, revelationis et rationis coniunctis in ilia viribus, inviciiim Jidei propugnacnlum (1) esse perseveret.

Optimo itaque consilio cultores disciplinarum philosophica-rum non pauci , cum ad instaurandam utiliter philosophiam no-vissime animum adiecerint, praeclaram ïhomae Aquinatis doc-trinam restituere , atque in pristinum decus vindicare studue-runt et student. Pari voluntate plures ex ordine Vestro , Vene-rabiles F rat res, eamdem alacriter viam esse ingressos , magna cum animi Nostri laetitia cognovimus. Quos cum laudamus ve-hementer , turn hortamur , ut in suscepto consilio permaneant: (1) Sixtus V, Bull. cit.

-ocr page 21-

reliquos vero omncs cx Vobis singulatim monemus, nihil No-bis esse antiquius et optabilius, quam ut sapieutiae rivos purissimos, ex angelico Doctore iugi et praedivite vena dima-Tiantes, studiosae iuventuti large copioseque universi jiraebeatis.

Quae autera faciunt, ut magno id studio velimus , plura sunt. — Principio quidem, cum in kac tempestate nostra, macliinationibus et astu fallacis cuiusdam sapientiae, christiana fides oppugnari soleat, cuncti adolescentes , sed ii nominatim qui in Ecclesiae spem succrescunt, pollenti ac robusto doc-trinae pabulo ob earn causam enutriendi sunt , ut viribus va-lidi, et copioso armorum apparatu instructi, mature assues-cant causam religionis fortiter et sapienter agere , parati semper , secundum A postel ica monita , ad satisfactionem omni pos-centi ratianem de ea , quae in nobis est, spe (1); et exhortari in dnetrina sdna, et eos qui contradieuut , arguere (2). — Deinde plurimi ex iis hominibus qui, abalienato a fide animo , instituta catholica oderunt, solam sibi esse magistram ac duce.m rationem profitentur. Ad bos antem sanandos, et iu üriitiam cum tide catholica restituendos , praeter superna-turale Dei auxilium . nihil esse opportunius arbitrumur, ((uam solidam Patrum et Scliolasticorum doctrinam , qui firmissima lidei fuadamenta , divinam illius originem , certam veritatem, argnraenta quibus suadetur , beneficia in humanum genus col-lata , perfectamque cum ratione concordiam tanta evidentia et vi commonstrant , quanta fiectendis meutibus vel maxime in-vitis et repugnantibus abunde sufficiat.

Domestica vero , atque civilis ipsa societas , quae ob per-versarum opinionum pestem quanto in discrimine versetur, universi perspicimus , profecto pacatior multo et securior con-sisteret , si in Academiis et scholis sanior traderetur , et ma-gisterio Ecclesiae conformior doctrina , qualem Thomae Aqui-natis volumina complectuntur. Quae enim de germana ratione libertatis , hoc tempore in licentiam abeuntis , de divina cu-juslibet auctoritatis origine , de legibus earumque vi , de pa-

(1) I Pet. Ill, 15. — (2) Tit. I, 9.

-ocr page 22-

temo et aequo summorum Principum imperio , de obtempe-ratione sublimioribus potestatibus , de mutua inter omnes cantate ; quae scilicet de his rebus et iiliis generis eiusdera a Thoina disputantur, maximum atque invictum robur habent ad evertenda ea iuris novi principia , quae pacato rerum or-dini et jiublicae saluti periculosa esse dignoscuntur. — De-mum cunctae humanae disciplinae spem incrementi praeci-pere , plurimumque sibi debent praesidium polliceri ab hac , quae Nobis est proposita , disciplinarurn philosophicarum in-stauratione. Etenim a pkilosopliia tamquam a moderatnee sa-pientia , sanam rationem rectumque modum bonae artes mu-tuari, ab eaque, tamquam vitiie communi foute, spiritum haurire consueverunt. Facto et constanti experientia compro-batur , artes liberales tune maxime Üoruisse , cum incolumis honor et sapiens indicium philosophiae stetit; ueglectas vero et prope obliteratas jacuisse , inclinata atque erroribus vel in-eptiis implicita philosophia. — Quapropter etiam physicae disciplinae , quae nunc tanto sunt in pretio, et tot praeclare in-ventis, singularem ubique cient admirationem sui, ex resti-tuta veterum philosophia non modo nihil detrimenti, sed plu-rimum praesidii sunt habiturae. Illarum enim fructuosae exer-citationi et incremento non sola satis est consideratio facto-rum , contemplatio([ue naturae j sed, cum facta constiterint, altius assurgendum est , et danda solerter opera naturis rerum corporearum agnoscendis, investigandisque legibus, ([iiibus parent, et principiis , unde ordo illarum, et unitas in varie-tate, et mutua affinitas in diversitate proliciscuntur. Quibus investigationibus inirum quantam philosophia scholastica vim et lucem , et opem est allatura, si sapienti ratione tradatur.

Qua in re et illud monere iuvat, uonnisi per summam iniuriam eidem philosophiae vitio verti, quod naturalium scien-tiarum profectui et incremento adversetur. Cum eniiu Scholastici , sanctorum Patrum sententiam secuti, in Anthropolo-gia passim tradiderint, humanam intelligentiam nonnisi ex rebus sensibilibus ad noscendas res corpore materiaque carentes

-ocr page 23-

— 23 —

evelii, sponte sua intellexerunt, nihil esse philosopho utilius, quann naturae arcana diligenter investigare, et in rerum phy-sicarum studio diu multumque versari. Quod et facto suo con-firmarunt: nam S. Thomas, B. Albertus magnus, aliicjue Seholasticorum principes, non ita se contemplationi phüoso-])hiae dediderunt, ut non etiain rnultum operae in naturalium rerum cognitione collocarint: imo non pauca sunt in hoe geilere dicta eorum et scita, quae recentes magistri probent, et cum veritate congruere fateantur. Praeterea, hac ipsa aetate, plures iique insignes scientiarum physicarum doctores palam aperteque testantur, inter eertas ratasque recentioris Physicae conclusiones, et philosophica Scholae principia nullam veri nominis pugnam existere.

Nos igitur, dum edicimus libenti gratoque animo excipieu-dum esse quidquid sapienter dictum, quidquid utiliter fuerit. a quopiam iuventura atque excogitatum; Vos omnes, Vene-rabiles Fratres, quam enixe hortamur, ut ad catholicae fidei tutelam et decus. ad societatis bonum, ad scientiarum omnium incrementum auream sancti Thomae sapientiam restitua-tis, et quam latissime propagetis. Sajoientiam sancti Thomae diciiuus ; si quid enim est a doctoribus Scholasticis vel nimia subtilitate quaesitum, vel parum considerate traditum , si quid cum exploratis posterioris aevi doctrinis minus cohaerens, vel denique quoquo modo non prohabile, id nullo pacto in animo est aetati nostrae ad iinitandum proponi. — Ceterum, doctri-nam Thomae Aquinatis studeant magistri, a Vobis intelligen-ter leeti, in discipulorum animos insinuare; eiusque prae ceteris soliditatem atque excellentiam in perspicuo ponant. Eam-dem Academiae a Vobis institutae aut instituendae illus-treut ac tueantur, et ad grassantium errorum refutationem adhibeant. — Ne autem supposita pro vera, neu corrupta pro sincera bibatur, providete ut sapientia Thomae ex ipsis eius fontibus hauriatur, aut saltern ex iis rivis, quoa ab ipso fonte deductos. adhuc integros et illimes decurrere certa et con-cors doctorum hominum sententia est: sed ab iis, qui exinde

-ocr page 24-

— 24 —

ttuxisse dicuntur, re autem alienis et non salubribus aquis creverunt, adolescentium animos arcendos curate.

Probe autem novimus conatus Nostros irritos futures, nisi communia cepta, Venerabiies Fratres, Ille secundet, qui Deus soientiamm in divinis eloquiis (1) appellatur; quibus etiam inonemur, omne datum optimum vt omne clonum perfectum de-mrsum esse, descendens a Faire luminwn (^). Et rursus: Si cpiu indiget sapientia, postulet a Deo, qui dat omnibus affluen-ter, et non improper at; et dabitur ei (3). — Igitur hae quo ([ue in re exemplu sequamur Doctoris angelici, qui numquam se lectioni aut scriptioni dedit, nisi propitiato precibus Deo ; quique candide confessus est, quidquid sciret, non tam se studio aut labore suo sibi pepcrisse, quam divinitus accepis-se: ideoque liumili et concordi obsecratione Deum simul om-nes exoremus, ut in Ecclesiae lilios spiritum scientiae et in-tellectus emittat, et aperiat eis sensum ad intelligendam sa-])ientiam. Atque ad uberiores percipiendos divinae bonitatis fructus, etiam B. Virginis Mariae, quae sedes sapientiae ap-pellatur, efficacissimum patrocinium apud Dcum interponite; simulque deprecatores adhibete purissimum Virginis Sponsum B. I.osephum, et Petrum ac Paullum Apostolos maximos, qui orbem terrarum, impura errorum lue corruptum, veritate re-novarunt, et caelestis sapientiae lumine compleverunt.

Denique divini auxilii spe freti, et pastorali Vestro studio confisi, Apostolicam benedictionem , caelestium munerura aus-picem et singularis Nostrae benevolentiae testem , Vobis omnibus, Venerabiies Eratres, universoque Klero et populo singulis commisso , peramanter in Domino impertimur.

Datum Romae apud S. Petrum, die 4 Augusti an. 1879, Pontificatus Nostri anno Secundo.

LEO PP. XIII.

Concordat cum originali. t A. Godschalk ,

Episc. Buscoducensis.

(1) I Reg. II, 3. — (2) lac. T, 17. — (3) Uid. 5.