-ocr page 1-
VOORSCHRIFTEN
VAN
GENEESMIDDELEN
IN DE
GEWOONLIJKSTE ZIEKTEN
DER
PAARDEN.
-ocr page 2-
FOORSCHRIFTEN
r j n
GENEES-en HEELMIDDELEN.
GENEESMIDDELEN.
, ------------- »•%•—■                -
Middelen in den droes.
De goedaardige droes en verkoudheid.
I Vlierbloem- of kamillen-aftrekfel, van 3 oneen
op 4 pinten water.
Braakwynfteen (gefpiesglansde wgnfteenzure pot-
asch ,3 tart. emetkus, } tart, potassa sti-
biata~).                    .                 ,                 2 drachma.
Eenvoudige honigazifn, (oxymel simplex") 2 pond.
Alle 2 uur één pint.
» ■■
a.
Indenont ftekinga (htigen toe/land, in den aanvang.
Salpeter. ...                 4 oneen.
Spiesglans.                    .               ..               2--------
Zoethout. ■.                 .               .                 2--------
Heemstwortel of Ipzaadmeel.        .                  4--------
Met honig tot een flikbrok, 3 maal daags
een lepel vol.
A                                       Je-
-ocr page 3-
Pl.I.
■
Fiq.1
B-J
i, J-
-ocr page 4-
s                 VOORSCHRIFTEN
na.
Jeneverbezien, (bacc, juriiperi.') juniperis com-
munis L.~)                   .                 .                   4 oneen»
Roode gentiaan w. (rad, gent, rubra) gentiana
lutea Z,).                   •                 .                   4 ' .
Anijszaad, (_sem. anist)pimpinelia anisum L.") 2           •
Spiesglans , (jmtimonium crudurn) .                 4 --------
Keukenzout.                     •                 . ■             4 >--------
Driemaal daags een lepel vol.
Spiesglans. ;                 .                 .                   1 drachma.
Fenegriek , (tfosni-graci. stm.y trïgonella fa-
, num - grac. L,~). .                 .                   3 ———
Zoethout, (liquiritia) glycyrrhiza ojJicin.L.') 3 ———
Met honig tot een flikbrok, in eens en 4 maal daags.
...... ; M..
.- ■■■'-:'■ *. •%
Spiesglans. . .                 .                   4 draebma.
Zwavel. . .                 . 4 -----—.
Schoorfteenroet. "■;.','.. ■'             . 4 -----------
Kalmus-w. .                 .                   1 once.
Dubbelzout (zwavelzure potasch) tartarus  vi-
triolatus~) sulphas potassa').       . 2 ---------
Als poeder of (likbrok ,  als boven, in twee] reizen.
c.
Zoethout. .                 .                 .                   2 drachma.
Alands wortel.                .                 ,                   2 ——
Anijszaad. ...                   1 . ■ . .
Goudzwavel, (gezwavelde verzuurde fpiesglans
met waterftof,) sulfh. aurat.antimonii.~)suU
phuretum oxyduli stibii hydrogenatum.') 1 fchrupel.
Tot een poeder in eens.
ce.
-ocr page 5-
Pi. II.
i-s f!
S.J.
-ocr page 6-
VAN GENEESMIDDELEN. 3
\           cc.
Spiesglans.                    .               .                a drachma.
Salpeter. s               , ,            .                 4 -------
Fenegriek. ...                 4           ■
Lynzaadmeel.               .               .                 4 - ■
Tot een flikbrok 4 maal daags.
3
Alandswortel, (j.helenium,) iiuila heleniumL.) 8 oneen.
Anijszaad. .                 ...                   2 ---------
Zoete kwik , (onvolkomen zoutzure verzuurde
kwik,) calomel, mercdtilcis,) murias liydrar'
gyri oxydulati.) .               .                 2 drachma.
Goudzwavel.                 .               .                 2 ■
Met lionig tot een flikbrok, 4 maal daags 2 lepels.
4                                                                                                      ' ■ .
Ammoniakgom (gumm. amm, pur,") in              2 ,oncen.
Geest van minderer, (azijnzure ammoniak,) spir.
minder,') acetis ammonia liq.) ontbonden. 8 ■
Jeneverbezien - fijroop.                    .                 I pond.
Alle 4
uur | deel 3 in een afkookfel van lijnzaad-
5
Zevenboom, (h, sabina) juniperus sabina L,) 2 oneen.
Jeneverbezien.               .               .                 2          1
In 2 pinten water gekookt en een pint metn°.4ln.
gegeven.                                            •
a.
Voorbehoedmiddel tegen den droes bij jongt
paarden, bij verandering van voeder en leefwijs,
Spiesglans. ...                 2 oneen.
Salpeter. .               . -            . ,          2--------
Gebrande oesterfclielpen,                .                4-------*
Keukenzout.                 .               .                 2--------
Gentiaan of kalmusvvortel.             .                 4 ——
Jeneverbezien. _ .               .                 2 —<—
Dagelijks een Jepel vol over het voeder.
a 2               ;                   pt
-ocr page 7-
Tl.nr.
-ocr page 8-
VOORSCHRIFTEN
De boosaardige droes.
a.
Opwekkend middel om in dezen de ontlasting uit de
neus te bevorderen.
Duivelsdrek, (assa fatida~)ferula assa fmtida L.~)
ontbonden.                   .
Geest van kamfer. (spir. camphor.')
Terebinthrjn - olie , (oh terebinth.')
Wijn.            .                 .                 •
2 drachma.
2 --------------
2                    ■
I pint.
Warm in eens in te geven.
b *)
Spie'glans. ...                   i drachma.
Zoete kwik.                    .                  .                 15 grein.
Galgant - wortel, (rad. galanga.~)                       3 drachma.
Kalmus w. (r. calam. arom.') acor. cal. L.~)      3 ■ «
Met honig tot een flikbrok, in eens.
Roode gentiaan - wortel.
Galganth - w.
Alants - w.
Mosterdzaad.
Bloem van zwavel
2 drachma.
2 ------------
2. •*----------
ï ———
1 ———
Tot een poeder of als een flikbrok, in eens,
d.
2 drachma.
2 ------------
1 ------------
• x -----------
1 --------------
Roode gentiaan wortel.                     .
Kalmus • w.                     •                 .
Schoorfteenroet.             .
Spiesglans.                     ■ •                 •
Bloem van zwavel. •                 •
Öubbel- of wonderzout.
Als poeder of flikbrok, in eens.
Ver*
-ocr page 9-
<mmm*g
O
«5.
O
-ocr page 10-
VAN GENEESMIDDELEN.
5
Verkoelende midd tl e n in ont ft ekingszi ekten.
i
7
Wonderzout van glauber, (zwavelzure foda) sal.
mirai. glauberi,~) sulphas soda.").                 4 ons.
Salpeter, (falpeter - zure potascb,) nitr, iepur.~)
nitras potassa depur.~)              .                 3 ——
Room van wy nfteen, (zuivere wu'nfteenzure pot-
asch) cremor tart.") tartris acidula potassa.") 1 -----
Heemstwortel.               .                                 3 -----
Met honig tot een flikbrok, iedere 4 uur een le-
pel vol.
*-)b.
Salpeter. .               •                .                 1 ons.
Ammoniak - zout.          .               .                 1 drachma.
Lynzaadmeel.                .               «                 1 ons.
Met honig tot een flikbrok, in eens."
Verkoelende drank.
Graswortel Qriticum repens,~) afkookfel.         6 pinten.
Salpeter. ...                 4 drachma.
Herhaald het paard voorgezet.
fer fte rke nde mid del en tot n ak u u r, en in met
g              verzwakking gepaarde» droes,
- Wilgenbast, (cort, sa Ucis laur.~)                     8 oneen.
Gentiaan - w.                 .               .                 4--------
Jeneverbezien.               .               .                 4--------
IJzer. vö'lfel.                .               .                 2--------
Op ieder voeder 2 lepels vol.
A 3.                               Ver-
-ocr page 11-
------------                 •^—••^^^^mmmmmmmmmmmimmimmmmmmm
Fly.
•
Fy. 16
il
Fi
y .14.
Ftj.if.
Fy.17.
■■sTr.
-ocr page 12-
6                VOORSCHRIFTEN
») ft.
Versterkend middel in den boosaardigen
droes met verzwakking.
Goudzwavel.                 .               .                 § drachma.
Ijzer - vijlfel,                 .               .                 i           .....
Alandswortel.                .               .                 2 ---------
Hüdthan-vr.£rad.valer.tylv.') valeriana offic.L.') 3 ---------
We: honig tot een flikbrok , in eens, 3 maal daags.
' Baldriaan w.                .               .                 1 ons.
Kalmus-w.                  •               .                 2-----
Roode gentiaan • w. .               .                 2 —
Op ieder voeder één  lepel vol.
In den verplaacfcen droes.
10
Kamfer. (*) . .
2 drachma.
Geest van mindertr . .
2 oneen.
Honig. . . .
2-------
Jeneverbezien. , .
4 -----
Vlierbloem aftrekfel. ♦ .
2 pint.
Alle 2 uur een vierde gedeelte.
2 draclima.
2 -^—^~
Kamfergeest.                 ,
Opium.         .
Heemstwortel.               .
Aftrekfel van kamilleiibloemen.
Als boven.
1  once.
2  pinten.
C) Zie n°. 22.
-ocr page 13-
^s^^
pi
V/l
TAFEL tot overzigt der uitwendige dehen van het paard; bevattende derzelver aanging, vorming,; rereischten, misftatiden en gebreken, de kunstgrepen om deze te verbergen, benevens de algemeene vereischten en gebreken
BESCHOUWING DER VEREISCHTEN, MISSTANDÉJ* EN GEBREKEN DER B.-JJZONDERE LIG CHAAMSDEELEN.
ALGEMEENE VFR.EISCHÏEN
GEBREKEN.
Waardoor deze gevormd
■worden*
Hoe ver zij zich
uitftrekken.
ER.EÏSCHTEN.
MISSTANDIN em WANSTAL TIG HEPEN.
Te groot, te zv/aar, te vleezïg, te kort; Tegen defchoonheidflrïjden:
de rams- en fnoekshosfden; gebrekkig zijn: de o^fen- varkens- en oude
vrouwen hoofden*
Te kleine of miiizen-ooren, te lange of ezels-ooren, hazen-hang- te
breeds- of koe-ooren., het beurtelings vooruitbrengen en terugtrekken.
Niet te breeds te fmal of ingebogen.
Kunstgrepen om gebreken
te verbergen.
GEBREKEN.
,*
kaam en aanwijzing cler
ligchaarasdeelcn.
V E
L § e t öoajgepttcU
fl. BET HOOFD.
de ooren.
de ni a a n t o p.
het voorhoofd-
de fla p e n.                  ,
de ooskui Ie n.
de wenkbraawwen*
de oogleden*
de ovgharen,
de q o g e ff.
Middelmatig, eer klein dan groot, ligt, njage-r. fpierachtig en welgeplaati;
Schoon ziju de regte, of weinig gebogene fcuaapj|en halve ramshoolden,
Welgeplaatst, aan het hoofd geëvenredigd, dun, fpits, beweegbaar,, ftöut, I
Fijn, niet te dun noch te dik.
Droog, Üaamv gebogen, of vlak.          i           » £.-..*■...'■ .          * .;"'■»
tot aan denhals.
Door het bekkeneel, de bo-
venkaak en onderkaak.
inwendig door de holte dei
flaapb eenderen.
door de voorover hangende
manenharen.
de voorhoofds-beenderenv
de flaap-beenderen.
gezwel aan de binnenzijde; fistels,
Hangooren worden opgezet, tê lange
afgefuedei),                                          "
DE ËVENH.E DIGHEID
der voor- en achterbeenen.
niet voorover ftaan$ maar eene ge-
paste wederkeerige lengte hebben,
de fchoft iets hooger dan het kruis
de lengte een of twee duim meer
dan de hoogte bedragen.
de T A i j, E e.
overeenkomilig met het gebruik waar-
toe men het paard beftemt,
DER ÜEZOMDHÜID.
eenen goeden adem, en eetlust be-
zitten.
Van tustelien de noren
tot boven de «gen.
Tusfchen de iqorsiï en
00 gen.
Boven de oogèn.
FIol en ingevallen.
Grijs, merkteekent ouderdom.
Slap , hec ondflrile befchadigd.
Weinig merkbaar.             *           •           .           .          ,           ,          .           .
Flaauw verheven.              •           -         ,'.*'■          *
Het bovenïte wel geopend, beide goed fluitende, het blikvlies weinig merkbaar.
Gelijk van grootte, rond, vast, helder, vol vu-.i.r, eer te groot dan te klein,
.ven min ingezonken dan uitpuilende ; de appel moet zich fchielijk ïa het licht
te zanietr trekken en in deii duister zich verw'ïjdcrsn.
Ontflcknig, zwelling, traanoog, befchadiging van het onderde ooglid.
Diii.lcre punten, witte vlekken, bloed uitftorting, graatiwe lïar, ofj
verdijiftering van het kristallijne vücht; zwarte ftar, of verlamming df
gezigtszenuw; maanoogen.
Grijze weckbraauwen worden geverwd.
de beide oogleden.
de lange haten aan 't boveufte
ooglid.
den oogbol; zameiigefl-eld uit
het hoorn-druif- of regenboog;
en netvlies, en het waterachtig,
kristallij» en glasachtig vocht!
de ge zigts beenderen, enz,
De jukbeenderen.
De netisbeeuderen.
Ingezonden, of uitpuilende, sngeÜjk, dof,
in de beenkas'het eojr-
rad genaamd geplaatst.
Plaatfing t?gen het licht; inblazing
van peper o»i se cc doen fluiten, ter
verberging van vlekken, Een paard
met rnaanoogeii wordt in den tus-
fchentijd verkocht.
[Mager en vlak.                                                                                               v ■
Mager en fmal, regt of weinig gebogen; de bles fmal, gelijk en regt.
Groot en geopend, zoo dat men hét inwendige van den neus kan sïen, welke van
eene frisfche roode kleur most w-ezen, gesfi, of alleen in beweging weinig,
en waterachtig vocht ontlasten,1 en zij in derzelvej beweging onaanmerkelijk zijl''
Dun, welgefiotcn, zacht.             *           * J •-■■■:' .          . :' . -.■"'.■',
Behoorlijk gefpleten* ,.'..:.-'. .■ ' .          * * . '="'■■,
Niet te dik ofte lang; beweegbaar, reeder^ welt^plaitat h\ het kanSal, -
Frisch rood van kleur; matig vochtig.             .           .          .          . ^
Van gelijke kleur, en de tanden wel omvatten.           'v ■- •
Mager, fclierp en öübefchadigd.            .          .           .          «                      *
Moeten eenen gepaaten ouderdom aanwijzen 3 de fmjuAdèa kort, hol en regtflai
dig, de haaktanden gegroefd zijn.
de w a n g e n.
de n e u s,
de neusgaten.
van tnsfchen de oogcu
tot aan de bovenlip-
Klein, gefloten of naaatr.
Sterk ^bewegen bij de ademhaling, blazen en fnuiven; verdacht geel,
wïtacbtïg, groen of met bloed vermengd vocht ontlasten; het flijmvlies
met zweren bezet zijn, hetgene droes of kwaden droes aanduidt.
Derzelver zamenvocging verceld,
Befchadigd, doorgefneden ; uitwasfen onder denzelven,
Gezwollen, uederhauge:ide; hangen van den rooster.
De droezige ïiitwerping wordt door
eene zaMentrekkende infpuiting on
geflopt.
Door de boven- en tusfehen-
kaakbe en deren.
Door de boven- en onderlip.
Hoor de samenvoeging der
beide kaken en lippen,
door deze en het tongbeen.
De gehemélte-beendercu.
Niet droezig, dampig, kortademig
of bedorven van long; geen kribheu-
btjter, noch door kolder, worm,
hoest, flijfheid en kreupelheid uit
in- of uitwendige oorzaken, aange-
tast, even min vervangen of ilijf.
de bovenkaak.
de lippen.
de mondt
de /««f.
het gehemelte,
het tandyleesch,
de lagen,
de tanden*
Ve breed, te dik, te vleezig, te gevoelig.              ,
Te veel, of te weinig gefpleten.
Tc dik, boven het kanaal uitrekende, uithangende.
Te dik, mager e;t jerimpeld door ouderdom.
vau de bovéntafldeii
tot de .keel.
EIGËXSCRA p P E K,
In het gebruik tegen vermoeijenisfen
beftand; graag in het eeten, wel
rusten.
de landenïooze ruimte
fchen de fiaaktao-
cn kiezen.
,
/«
Dik, lang, vleezig; al te verheven en gevoelig.                 »          *
Men lette of de frijMndcn derzelver holten, de haken hunne groe
verloren hebben; of de fnijtanden voorover hellen, driekant, lang tu
met kalk bezet zijn, hstgene hoogen ouderdom kenmerkt, zoo als de
Befchadigd, gebroken of van beenbederf aangetast,
dubbele en ongelijke,' ontbrekende of bedorvene tanden.
het benedenÜe der onderkaak.
fnïj- 4 haaktauden en 24
fclezen.
Door het uitbreken der wisfeltanden
wordt een jong paard als ouder;
door het uitgraven een oud als nog
teekenend voorgedaan.
laars aanduidt.
dertaudeu, Kribbenbïjten, het teekenen van alle twijfe-
Inborst.
Inwendig ruim genoeg om de toi'g te bergen.
Vast, rond en verheven,
Mager, fcherp en qhhefchadlgd, zonder te veel haat»          •          *          •
Wel befneden, genoegzaam geopend, ligt, fmal, mager; de fuafchen hnar-Uj*
gende onderkaak- en tortgklieren onmcïkbaar, eveö als de bov*m aan haar greu
zen de oor- of vïjVelklierén.
Geuoëgzaain lang, welgeplaatst,
van het hoofd tot dei Aan het ligchaam geê'venredigd, eene genoegzame lengte en boven eenefchoone
fchoft en de boni, jbuiging bezitten; vau de borst en fchoft wel oprijzende fchoon en vrij met het
«üiooFd vérbonden zijn; eenen fcherpen kam hebbfep^boven nle: al te ijptüeloü-
^pen, de zijden vast, doch iüet vet van fpiereu zijn.
Dun, fijn, lang.             *             .          .          . ■ , ■ • = ^ ::: ■. ■*
e inwendige holte des onder-
kaakbeens
het onderde derzalve.
de verëenigïng deszeïven.
de boventte vlakte deszeïven.
de fchaar of het kanaal.
de kin.
de baard,
de kaken.
Gehoorzaam, gewillig en leerzaam,
mak, geestig, moedig, flout, be-
daard.
Te rond, vlak, vleezig.
Gefloten, zwaar, dik, vleezig-.
Te hoog of te laag geplaatst.
GezwoIIene kaakklieren kenmerken droes, valfchen-droes, verkoudheid,
kwaden-droes &c. gezwollene oorklieren of vijvels, ongeileldheitr;
Tandfistel,
Een gvzvrel, de mol of varent genaamd,
Aderlatiagfistels, aderbuilen, wormknoopen.
Haarworm, manenfehurft.          ......
Wonden of gezwellen van zadeldrukken.
Stijfheid, afwijking, doorgefchuurd, ontftekingsgezwel.
Door derzelver flellidg in den gang kruifen of zwaaijen.
Kwetfing door den zadel.
Boeglam, likteekctis van dragten.                                                     •
Kniegallen.
Legger aan deszelfs punt.
Knie- of zwamgezwellen, dikke kuiê'n, water2ücht; raspen of kloven in
de kniebniging.                                                                            <
Overbeenen, of fchevelbeenen, knobbels zoo enkelde als wederzijdfche;
enkelde en doorgaande gallen.
Fccskwetiing en breuk.
Strijken, verrekking, verftuiking, .....
Over-hoef, mok.
Kroonbetrappingen, kroonfistels, egelsvoet.
Kwartier-voeten, osfen-voeten, fchenren. .            ...
Steengallen, gekwelde zool, vernageld, ^otftraal, voetkanker.
Zadei^nikken-               , v viv.
Zadeldrukken,
Gekwetst door den zadel; gebroken.
Ongelijk en fterk van beweging; darm- en liesbreuken.
Navelbreuken , wind- en koude gezwellen; ongelijke en flèrke beweging
bij de ademhaling, dampigheid of ziekte aanwijzende.
Verlamming en priapismus der roede, aan de b a 11 e n water- lucht, vleesch-
eii ettergezwellen, lies- of balzak-breuk; fistels,
I                                                                                '
Uittering, .kriiisverlamming; likteekens van dragten, verradende deszelfs
vorig aanwezen.
Niet fchuuw, koppig of eigenzinnig,
valsch, kwaadaardig, heet. Niet
Haan , bijten, fteigeren, terugloopen
of doorgaan.
het gewricht van het hoofd en
den hals,
uit den kam en de manen, d\
zijden en de keel. Door de
7 halswervels.
de a e k.
t'. PB H A L «.
de manen.
de keel,
C. De schoft.
V* DE 9QKST.
f. DE VOOS.EEENEH.
de f c h o u d e r.
de arm of de boeg,
de Boegader.
de voürarra,
de elleboog'.
de knie.
de zweehvrat,
de pijp.
de b u i gp e e s.
de kogel,
de koot.
de vetlok.
het' horetttje.
de kroon.
DE VOET IS I*.
Te lange, dunne en te fïèrk gekromde verkeerde of hartenhalzea, ge-
brokene, korte, lage, dikke, regte, varkens-en fpekhalzen. *j
Groft dik, grijs, als teekeu van ouderdom.              *          «
OUDERDOM.
Tot den dienst behoort eené mer-
rie 4. een ruin of henffst 5 jaar oud
te zijn.
Het uitplukken wordt in hec werk
gefield om een gemeen voor een fijn;
het zwart maken om een oud paard
voor jong te doen doorgaan.
de luchtpijp en flokdarm,
de o eerfle rugwerveis.
het borstbeen.
Groot, ruim.
Lang, hoogj mager, fcherp, fmal; onmerkbaar zich met den hals en den mg
erhezende; geëvenredigd in hoogte tot het kruid, en dit iets overtreffen.
Wel geëvenredigd.            «-•.•,. ,,
Regelmatige vorming en evenredigheid, regte en evenwijdige ftelling9 gepaste
lengte tot en evenwijdigheid met de achterbeenen.
Gepaste fchuisue, niet te lang, ofte kort, droog, welgefpierd, beweegbaar,
vrij en niet gefloten tegen de ribben,
Gefpierd doch niet te vleezig, geè'venretUgd lang, en eenen juisten hoek met lm
fchouderblad vormende, niet buiten of binnenwaarts gedraaid.
Geëvenredigd breed, onder iets fmaller toeloopende, lang enloodregt, de fpïs-
rüti uitpuilende, veerkrachtig en van een gefeheideü.
Regtllaudig, niet van- of naar de ribben gekeerd.             ,             ,           ,
Breed, droog, vóór platrond, effen, regt, mager, f*erk, ongedwongen in de
beweging, onderling op gepasuen affiand.
Niet te lang; mager, droog, regt, efFen, vóór fmal, ter zijde breeds van de
iden, weinig met haar bezet. ■
Te laag, te breed, te kort, te vleezig, te hoo£*              .,          .
Te fmal, te breed, te vleezig; «itftekende of haviksborst.
Onder het ligchaam gefield; binnen of buïtenwaarts gedraaid; krombee-
nig, doorgebogen.
Dik, rond, vleezig, zWaai", mager, ftljf, te los.
Vleezig, verkeerde ftelling, eenen niet genoeg geopenden hoekmethet
fchouderblad vormende.
Te kort, fmal, mager6               ,          .           ,                      ,
Verdraaid.            * : * ■} / * . .          .          .           .
Rond, vleezig, doorgebogen, bokbeenïg of krom, osfenkniën, onge*
lijkfhndig, t^ digt of te vet van een; kaal.
Smal, dun, rond, krom, te lang, .....
Dun en te dïgt aan de pijp, of zoogenaamde kalfsbeenen zijnde. ,
"e dik, ringkogel, ileü op de becnen,         .
Te lang gekoot, en vïjterweek of doortredea, te kort of fleltvoet,
de verheveniit.1 tus^
fchen den haiïen den
rug,
van den hals ;ot aan
den buik tusfoen de
voorbeenen.
van en niet k fcliou-
ders tot den Le£
boven en wist de
borst tot de ribben.
onder naast de;; fchoü-
der.
van i]en elleboog tot
aan de knie.
boven- en achter-
zijde des voorarnjsV
liet gewricht tusfehen
den voorarm en dë«j>ijp.
SER. SEWEGiHa,
Vooral in den draf vierkant de bee-
neii vooruit brengen, zoo dat de
schterfle door de voorde gedekt
worden; Zonder te kruifen of te
zwaaijen.
Stijfheid wordt, door het eerst warm
te rijden, ongelijkwijdige gang, do*>r
het fchuias te doen gaan, verborgen.
het fchouderblad.
het opperarmbeen.
door het elie- en fpaakbeeu,
het ellebeen.
door de 7 kniebeenderen waar-
van 6 in 2 rijen,
bet eeltaclitig uitwas boven de
knie.
S lies: fcheenbeeii en de 2 prieni-
5vormige beenderen
de buigpezen.
ï hst gewricht van het fcheen-
/ en kuotbeen.
het kootbeen,
de haarbos aan de achterzijde'
der koot.
eene eeltachtige wrat. , .
het kröonbeen.
uitwendig, uit den hoef en de
zoo!, inwendig uit het hoef- en
kleine voetheen.
De voorhoef, de zijden, de
kwartieren, de hielen.
de zool en oraal,
achter even min te wijd als te naaUw
gaan; de voorbeenen genoegzaam
vooruit brengen; de -achterfte het
achtergefïel wel voortdrijven; niet
ltruikelen ; in de ijzers (laan; eenen
loggen en ongelijken gang hebben;
voorts, geen tel of drieilag gaan.
De raspen, door dezelve met eene
verzachtende zalf te fmeren.
den
van de knie tot
kogel,
achter het fdieenbeen.
De gallen door ze te fmeren.
VAN HET HAAS,
Fijn glad en glanzig, weinig aan de
becnen, en van de vereischte kleur.
>ïk, fterk, breed, zuiver, onpijnlijk, af^efcheidén van het fcheenbeen,
Van eene geëvenredïgde dikte, en juiste f telling , zonder binnen- of buitenwaarts
gedraaid te zijn.
Tnsfchen den kogel Gepaste lengte en juiste* Helling; breeder dan de pijp van terzijde gezien;
L-n de kroon. :.          droog, vierkant
, *|;; ■ Weinig haar bezittende.
in de vetlok ''.t '
de bovenrand vaü den Mager, vast, met fijn haar bezet; da höü£ zonder veel over dcnzelven int te
hoef.                    :f ■ jfteken, met eene zachte verhevenheid oindngende.
Eene geëvenredïgde grootte bezitten, en een fchoon eirond vormen; boven fmal-
ler dan onder; niet te breed,
an de kroon töt|den;Het hoorn dik, glad, glanzende, gelijk, zonder fcheuren, hard, taai; zwart of
grond,               i          jbruin; de voorhoef en dragten geëvenredigd van hoogte, de beide kwartieren
I leven hoog, de ftrüal geëvenredigd * de hielen open.
de onderzijde f des Dik, bol en fterk.             ,                      , * .
voets.                   i |
Het flrijken door eene zalf van de
kleur van 't haar.
Vleezig, ruig
de het f.
«nZfch«t™voeïnhte„^ren,', te,hoo*e of te Ia«e ^at-tieren of drag-
ren, icneeve voeten, ezels en klemhoeven, ringhoeven, platvoeten.
Platvoet, volvoet.
Alle hoornkloven door ze met was te
floppen en met flijk te befmeren;
Ringhoeven door afraspen.
Steengallen eu kreupelheid, door het
draven op een' zachten grond.
de zool.
II. fret ïpf.
de rug»
de lendenen»
de ribben.
de z ij d e n of f I a u k e tl»
van de fchoft #t aan Regt, gegroefd en van eene genoegaftme lencfe
de lendenen, j f                                ■ * - ■*■■ .
van daar tot Ju het Aan den rug geêrenredigd, niet te lung, aan beide zijden  rond en verwelfd'
kruis, 3 _ boven plat, gekloofd en breed.                                                                  *«wciro,
ter i^ijde vanüet lijf, [Volkoinen rond, gelijk met de heupen.
Kort, wel gevuld, (■■efloten, overeenkomftig met dèn buik', de ribben en hr«
pen; eenparig en vv=iing van beweging. -                                                  " aef
Met de ribben en heupen overeenkomen, matig van dikte, even min doorhl
geilde, als opgetrokken.                                                                                «uorna»
Zadelrug, ezelsrug,           r .          .           ,.;.„.,,,,> .
Te lang, verheven, ingezonken vóór het kruis. .
Platribhig.            .          .           .           .           .           .
Ingevallen, langrlbbig, opgefchort.                -
Opgetrokkcne, hang. gras- of hooibniken, dragtig Zijn.
/■"•■
De koker te vet, de ballen afhangende. . •. .
de y laatïte rtigwerveti»
de 6 lendenwervels.
de ï8 ribben.
Tusfchen de lendenen, de rib-
ben', heupen en de achterzij.'
ile des buik«,
de zachte deelen tusfchen de
borst, de ribben, zijden en
ciuerbcenen,
,bij de hengften.
bij de merricn.
het heiligbeen en de vooriie
ftaartwervels.
door de hcupbéendereu, d..
met de zit en fchaambeende-
ren het bekken vormen.
De ftaartwervels.          .
de buik.
Dampigheid wordt minder merkbaar
door het ontbonden van hooi.
uit tfen kokerI de roe
de en bailen, >
de uïjers.
van de lendéaen tot
den llaare.
onder en ter ssijde van
het kruis.
De koker niet te uaauw ofte wijd, de roede onbefchadigd, de ballen vast en
middelmatig groot, - -                                                                                      ' "
Onbefchadigd.
Genoegzaam lang, bijna regt, of flechts met eene flaaufve buiging naar den Haart
van ter zijde gezien zich lang, van achteren breed en rond vertoonende* vaii
fterke vaste fpieren voorzien.                                                                            '
Met de lendenen en zijden gelijk; i^einig uitftekende, jiiet te kort noch te lang*
galijk hoog.
De wortel hoog geplaatst, iterk en boogswijs gedragen; de waaijer dik; de ha-
ren fijn en lang
Rond en goed gevuld.           .              ,              »              .             ,             .           ■
Eene goede fïelliiig hebben, evenwijdig en met jniste hoeken.
Genoeg2aam dik, lierk, zwaar van fpieren ca wel met de heupen, billen en
het kruis ronden,                         ,
Van eene_ juiste geëvenredigde lengte, met fterk geteekende fpieren^ van tér
zijde gezien breed, en eenen juist gepasten hoek met de achterpijp makende.
Breed hmager , vast gefpierd , met kort glansrijk haar bezet, van acliteren fmal,
met weinig merkbare en yerfchillemle verhevenheden aan de buiten en binnen-
zijdei de hak mager, rond, ilerk en lang, deszelfs pees verwijderd.
Dikker en langer dan die des voorheen?. .          .           .          «          .
Even als aan het voorheen. ■"
Jets fterker; voor het overige in deugd als die der voorvoeten. ,
tets langer.
Weinig behaard.
Dezelfde vereischten als aan de voorbeenen.           ....
Moeten dezelfde vereischten als de voorhoeven bezitten, maar ronder en de hie-
len meer geopend zijn.
de geflachtsdeelen.
III. jut atfjtersjesttl»
het kruis.
Te^pits, te fmal, te breed, of gefpleten, te kort, te hoog of afhan-
üitflekend, te lang, te kort eenheupig.
Laag, zwak, fcheef en tusfchen de beenen treknenen A. „,- ••           ?
dun eu kort van haar; rattenftaart                  e«nepen, de waaijer grof,
Plat, fmal.
Koehakken en wijdbeenig, te regte- en- fabelbeenen.                     >'
de h e o p-e n,
de f c a a r t.
de billen.
DE ACHTERBEENEJT,
de dijen,
de fmeerfchij'f.
iet achterbeen. *
de waai o f h a k.
Fistels van het ftaart-opzetten (angliferen)
het dijbeen. .
de kniefchijf.
het fcheukel- en- kuitbeea.
uit de tfwaaibeenderen, onder-
fcheiden in de punt of hak,
en de buiging of de waai.
het fcheenb. en de priemvormi'
ge beenderen.
op het gewriéht des
fchenkels.
tusfchen de fiaeetfcliijf]
en de waai. ,           '
het gewricht tusfchen
het achterbeetf:; en de
pijp.
tusfchen de 'Waai en
de koot.
onder de waatjs
Door eenen te ilerken hoek fabelbeenig, door eenen te (lompen, te regt,
Klein, fmal, dik, vleezig, naauw- of koehakkig, o/wijdbeenig.
Ronde of kalfsbeenen.
Enkeleen doorgaande gallen; bloed- of aderfpat, bolfpat, koefpat of i
beenfpat, banenfpat of kramp, hazen-hak, eeltaehtig gezwel (.coBrif), '
Schijthak aan de punt, raspen en barsten in de buiging der waai.
Gallen wofdea doof beweging min-
der merkbaar, gelijk ook de moeije-
hjkheid van den gang, door de fpat
en andere ongemakken veroorzaakt;
welke gebreken ook door het affcheren
:ler haren minder ia het oog vallen,
de p ij p.
de zwselwrat.
de pees.
de kogel,
de koot»
de vetlok en 't honntjt,
de k r o o n.
de voeten.
Overbeenen, knobbels, gallen.
Strijken, verftuikiiigen, verrekkingén, gekwetst door de haliterketen.
Mok, Overhoeven, verrekking en verftniking van het koot- en- kroon,
gewricht, egelsvoet, betrapping
Vijgwratten, rotftraal, vernageld, gekwetfle zool, vijt- of padgezwel
J§
-ocr page 14-
I
VAN GENEESMIDDELEN.
2 drachma.
&          "
2 oneen.
2 pinten.
Kamfer. .
Mynftoffehjke kermes.
Honig.          .
Vlierbloem aftrekfel.
Als boven.
2 drachma.
i once.
i ---------
4--------
Kamfer ontbonden  in wijngeest.
Spiesglans.                    .
Salpeter. .               .
LÜnzaadmeel.
Met honig tot een flikbrok in 4 keren daags.
In den verdachten of de begin felen van
den kwaden droes.
ti
Oprement, (jpulv. subtill, auripigment.~)         4 drachma.
Wilgenbast.                                                    8 oneen.
Kalmus - wortel,            .               .                 4 ——
Draganth ■ gom, (jnucïl, guinm. tragacant,') ge-
fmolten, zoo veel als noodig is, om 16 pil-
len te maken, waarvan men des morgens en
's avonds één ingeeft.
Zoete kwik.                 .               •                 1 fchrupel.
Bloem van zwavel.         .               .                 1 drachma.
Galganth-w.                .             '.                 2 ———
Wilde kervel, (herb. cituta.") .                 | ----------
Heemstworte' ,(rail.altha<z.~)alth<ga officin,L.~)  2             ■
Met honig tot een flikbrok, in eens.
A 4                                    Ja
-ocr page 15-
p1- i/u
Pi: F,
i-i
r^^f^Y"'-'^''^"-'^-'
x2)e<f-/2m'jTtr & f, Ék&Wéét Van #far Jfy'éttcri-
G.^C: ^Zv/vAé/'-, JfaA?:
-ocr page 16-
VOORSCHRIFTEN.
Inden aanvang van d e n v e r d a ch t en droes,
of eenzij
't ge kllerzwelliug.
Schoorfteenroct.
Spiesglans.
Zwavel.         . "
Salpeter.
Dagelijks, in twes reizen
2 oneen.
i ----------
4 drachma.
i once.
ec,
In aanvankelijken ontftekingachtlgen toejiand.
Viierbloem-aftrekfel,. .                 ,                   I pint.
Salpeter. .                 .                 ,                   4 drachma.
Ammoniakzout.            V,                 •                   1               ■
Honigaziin.                      .                 .                   1 once.
Drie maal daags.
id.
Waneer de ziekte zich meer ontwikkelt.
Salpeter. .                  . "              .                   1 fclirupel.
Zoete kwik.                  >                 •                   | ----------■
Goudzwavel of braakwifnfteen beurtelings.           § —<--------
Althéa-wortel.               .                 .                   4'drachma.
Met honig tot een flikbrok, driemaal daags.
Opgehevene bijtende kwik (zoutzure kwik) merc.
subl.corrosivus^muriashydrargyri oxydati.~) 1 drachma.
Ontbonden in overgehaald regenwater,                  a pond.
waarbg men zoo veel arabifche gom voegt als
noodig is om het lijmig te maken.
Jeneverbezien moes. .                 .                   t pond.
Fijne eikenbast, Qj>ulv: cort. quercus") quercus
robur. L.~) in genoegzame hoeveelheid tot 12
pillen, waarvan men des morgens en's avonds
één ingeefu
In
-ocr page 17-
V/'i
P1
^--Jcj jiarfiej ea-lf'h'ai?\'s iv c (et/ .
Jp)ej/<rt<> par /<• C .'lu,*'j>v/>rt f.'d.tft&tÊm ■           pmve par 7.' 9$4/j.
-ocr page 18-
VAN GENEES MIDDELEN.
S
In den kwaden droes.
13
Roode gentiaan - w.
Bloem van zwavel.
Ammoniak - gom
Duivelsdrek.
Goudzwavel.
Zoete kwik.
6 oneen.
6-------
2. -----------
ij --------
4 drachma.
4 ---------
Met honig tot een flikbrok in 12 doelen, 3 maal
daags een deel.
Kalmus - wortel. . .                 4 oneen.
J>okhout,Qlign.guajac,')giidfacum officinale L,,~) 1          ■
Zeea.]uin-vi.(rad, squillts mar,~) .,               1 --------
Zoete kwik. . .                 2. drachma.
Kamfer. ...                 4---------
Met honig tot een flikbrok in 8   deelen, tweemaal
daags een deel.
Kalmus wortel. ï , .
6 oneen.
Duivelsdrek. • ■
TT 1 ■......
Kamfer. . . .
a drachma.
Purper vingerhoeds kruid, (Jt, dtgitalls.')
Braakwjjnfteen. . .
Zoete kwik. .
Met honig of meelbrei tot ia pillen,
waarvan men
er 4 daags ingeeft.
A5
d.
-ocr page 19-
B
'C-i; jCtavAw, Jt't/p:
Zdkf/tMfHiji'jfe C. (fejoveeé y<.*n dër -A cf/cn
-ocr page 20-
ie               VOORSCHRIFTEN
Bij verdikking van het ne u s f lij mvl 't es en verm
toonen van knobbels in hetzelve.
Jeneverbezien,               .               .                 8 oneen.
Anijszaad. .               ,               .                 a _____
Angelika wortel.            .               .                 4--------
Purper vingerhoeds kruid.              .                 i _____
afgetrokken in kokend water. .                 8 pond.
Brjgevoegd:
Zoutzure zwaaraarde, (muriata baryt,")           _ drachtna.
Viermaal daags & gedeelte.
\
Bernage kruid en wortel, (herb .boraginise. rad.') 8 oneen.
Slangenwortel, (rad. serpentaria virginiana)
aristolochia serpentaria L.~) .                 4_____
Suikerjjwortel, (rad. cichorea.') .                 4 --------
Dit met 4 pint water in eendigten pot gekookt,
voorts doorgezügd en bijgevoegd:
Kalkwater. .               .               .                 1 pint.
Ammoniakzout.             >               .                 2 oneen,
Salpeter. ...                 2 --------
Honig.         ...                 3 --------
Driemaal daags \ pint, terftond na het ingeven
van n°. 13. a.
o.
Inwrifvingen der klieren.
Kwikzalf, alleen of met. . 2 fchrupel.
Laurierzalf, (ung, laui:~)             .                  1 ---------
b.
Vloeibare anunoniakgeest.
Spaanfclie - vliegen - tinktuur.
I once.
1 drachma.
Braak-
-ocr page 21-
Fi:i
£$<^me'?**/* <'
^? 'i>: AitrcAsr, L-tdv;
-ocr page 22-
VAN GENEESMIDDELEN. is
Braakwgnfteen.
Kwikzalf.
Reuzel.
4 drachma,
i once,
I ——
V
In f f uit ing en in deneusgaten.
Rozenbladeren.
Afgetrokken in kokend water.
Extrakt van lood.           •
l handvol,
ï pint.
i drachma.
d.
Dampbaden.
Saly.
Wijnazyn.
i handvol.
§ pint.
Middel van Wolstein.
5
Braakwynfteen.               .                 .                   | ons.
Spiesglans - lever, (gezwavelde fpiesglans bevat-
tende potasch, Qfiepar antimonii) sulphure-
turn potassae sti&iatum.')
Bloem van zwavel.          .                 .
Galganth - wortel.            .
Witte gentiaan - w.          .                 .
Osterlucie of holwort, Qiristolockia rotunda.') a------
IJfop.                              .                 .                   i ------
Kardamom. ...                   |------
Kaneel. ...                    f------
Ammomakzout- geest, (jpir.sal.ammoniaci.*) §------
Met honig tot een flikbrok, dagelyks ter groote
van een hoenderei.
Voorts beftrqke men de kaakklieren met levensbal-
fem, en het neusbeen met vlugge ammoniak-
zout - geest.
k y.                                                                                 Ra-
-ocr page 23-
i x r
' &ar&&/ via, ~m/7//e?rl~ /a. <_5ö<?uc/ï<> aic/A&te/, eé 6x ak^ta
?v *l
e e
è JJd
<^€:9M7T/{e3~ Je--:.
~^e<siirté./iar^ £■tSezJm'zt-itm <z&r ^Ait&n..
-ocr page 24-
ta                VOORSCHRIFTEN
36
Rabarber. •                 .                 .                   i ons.
Zoete kwik.                   •                 .                 30 grein.
Witte zeep.                    .                 .                   3 drachma.
Met genoegzaam putwater ontbonden en dagelijks
in eens ingegeven wanneer n°. ig opgebruikt is.
Voorfchriften van Pil ger.
Wit rattenknüd, (arsenicum album pulv"). J draclima.
Gekristallifecid groeiftoffelyk loogzout, (gekris-
tallifeerde koolzure potasch, (jtlcali vegcta-
bili) carbonas potassa crislaUisatum.~)          1 ----------
Watervenke:l-z?Lat3,Qpuly.sem.phe!landrii aquat.~)S oneen.
Met honig tot 24 pillen, waarvan men des mor-
gens en 's avonds één ingeeft.
18
yerfierkend middel tot nakuur in den kwaden droes, en
als voorbehoedmiddel tegen de verdere ont»
wikkeling van den gewonen droes.
Eikenbast.                   -. .                 .                  12 oneen.
Kalmus-wortel.             .                 .                   6--------
Jenevcrbezien.                .                 .                   6 ---------'.
Zevenboom.                    ■                 •                   4 ——
IJzervijlfel.                                       •                   1 ---------
Tot een poeder gemaakt en in 4 dagen ingegeven.
19                                                                                <8
AVllgenbast, '               .                 . ,               8 oneen.
Meekrap, (jad. 'rubia. tinctorum.')                     8            ■
Kalmus - wortel.            .          ~ •                   2--------
Gom van mijrihe, Qumm. myrrha.~)                2 ■
Tot een poeder gelijk het voorgaande.
h
-ocr page 25-
pi XV
<=»o> K^^Za>£' atc XAev<Xit>.
Plrvx.
Fw, 6.
Fy.i
JTyZ.
f
6
<->
*/z
z fi a3.
J
4
tf
33
dd
CL tl.
o o
J\.-
sBr .
%
*r*
JTtQ.lO .
A
M.
Fit?. M .
JZ
??l
AA
IZ
m ?n
Stó
M
"MWtffr,*
J^rte^arge £;<£ez0t#é£: ?&&<&&• Ctyé&ifTt ,
i^-W.fOirz^crS&fc .
-ocr page 26-
VAN GENEESMIDDELEN. 13
4
Middel van Waldincer, teg«n den nog niet verou-
derden kwaden droes.
Fyn geftotene houtskoolen in een zak, het paard zoodanig
omgehangen, dat het dezelve moet opfnuiven; dit middel
moet tweemaal daags, gedurende een uur aangewend en
telkens nieuw vervaardigd, of in eene luchtdichte fles be-
waard worden.                     j
Voorts wordt eene dragt vóór de bprst gezet, en üe ver-
harde klieren ingewreven met den volgenden balfem :
Laurier - olie.                  .                 .                   j once.
Terebinthjjn - olie.          .                 .                   1 --------
Spaanfche-vliegen poeder.                .                   2 drachma.
n.
Bruinfteen.                     .                 .                   1 once.
Gentiaan - w.                  •                 •                  4------
Zevenboom.                    .                 .                   2------
Ammoniakgom.               .                 .                   1 ------
Met honig tot 4 pillen,  dagelps.
c
Middel van Prof. Naomann tegen den kwa -
den droes.
Wit rattenkruid.            .                 .                   1 drachma.
Koolzure potasch.           •                 •                   1 -------p**
Opgelost in een pond overgehaald water, fljj-
merig gemaakt met arabifche gom, en bij-
gevoegd :
Venkelzaad.                    .                 «                  8 oneen.
Kalmus wortel.               .                 ,                   4--------.
Mjjrrhe. .                  .                 .                   1 ---------
Tot 32 pillen gemaakt, des morgens en 's avonds
m het voeder één.
te.
-ocr page 27-
f                                 ____ <y                       ■ pi. vin
pi:k.
Sil'^riiiu-t.hi'r^.-ó'i'&nv^ttyajf. tfcr Jwtf&ft .
ófayz var 7,-Jïfyj/na/i.
-ocr page 28-
%+                 VOORSCHRIFTEN
cc.
Wilde kervel. . - .                 i once.
Nachtfchade. (atropa belladonna.')                i| -----
Angelika wortel.           .               .                 2-----
Kalmus-w.                                    .                 4-----
Zoete kwik. . .                 4 drachma.
Goudzwavel. . ,                 4 •••
Met honig tot 24 pillen, waarvan   driemaal daags
één wordt ingegeven.
d.
Salpeterzure berooking door tscheulin aangeprezen.
Men giet in een glas, zwavelzuur.                    1 once.
Zuivere falpeter fijn gefloten.         .               i|-----
Langzaam bijgevoegd' En doet  zulks drie maal
daags het paard inademen.
dd.
Vermillioen.                  . .' 4 drachma.
Baldriaan wortel.           . . 2 once.
Zoethout. .            ' »               •                2-----
Met honig  tot een flikbrok in 6 reizen, daags.
i
f                Tegen den worm.
Uitwendig.
■ %ffi? -
20                                              a.
Vermillioen, (roode gezwavelde kwik,) cinnate-
ris factitia") sulphuretum hydrarg. rubr.) 2 drachma.
Drakenbloed, (jangu'is draconis)                    12 grein.
Wit rattenkruid.          .               .                 40-----
Reuzel. •                .               .                 4 drachma.
In-
-ocr page 29-
^eTfS&r&èé attiSüirm&tzfr /<>_~A-i<'<)
p'. X/V
{/
p1:l.
Tu7- O
Fyy.
X/)ejJtnt• tyaf été/füwêit-rim i&r%ïï7{ten'.-
(/rm'e'farT-tyfyjmasi .
-ocr page 30-
VAN GENEESMIDDELEN. 15
Inwendig.
t.
Eikenbast. .               .               .                 2 drachma.
Pokhout. ...                 2             '
Kraanoogen, Qiux vomica") strychnos nux vomi-
ca L,~) ...                 | fchrupel.
Spiesglanslever.            . -            .                 2 ---------
Gom van myrrhe.        «               .                 2---------
Met honig tot een flikbrok, in eens, tweemaal daags.
"O e.
Zoete kwik,               .
Goudzwavel.                .'
Wilde kervel.              .
Zevenboom.                 .
Kalmus wortel,           .
Met honig tot een flikbrok als boven.
i fchrupel.
| drachma.
Wilde kervel.              .               .                 j drachma.
Opgehevene bijtende kwik.            .                 6 grein.
Ainmoniakgotn.            .                .                 2 drachma.
In een pint gekookt water, of met lijnzaad - af-
kookfel opgelost en in eens gegeven.
Zwavellever.                .               .                 2 oneen.
Goudzwavel.                .               «                 2 drachma.
Gentiaanwortel.            .                .                 a oneen.
Venkelzaad,                 .            > .                 2--------
Ammoniakgom.            .               ,                 4 '
Tot poeder, driemaal daags een lepel  vol.
Mid-
-ocr page 31-
cr__________________Tl- x*
ii:.M
A. a
C
/: /
/
JzOtfJ/it jfatr ^-/^üw,
/<*r,rrt,/■/;'%<'/,'<■# .
(rrave'l\ir &$n&óttm
-ocr page 32-
VOORSCHRIFTEN
tS
Middel van Collaine tegen den kwaden droes
en w o r ra.
Tegen den kwaden droeSi
t.
Spiesglans - lever.         .               .                 (J oneen.
Bloem van zwavel. .                .               12 a 18 ons.
Met honig tot flikbrokken, en dagelijks deze hoe-
veelheid, met kleine giften beginnende.
f.
Tegen den worm.
Mjjnftoffelijke kermes, (waterftoffig verzuurde
fpiesglans,) kermes minerale') hydro-sulfhu-
retum oxyduli stibii.~)               .                 a oneen.
Of bloem van zwavel. .              \,                  g _____
Als boven dagelijks.
imyii»iw
Longontsteking.
In het begin tot vvegneming der ontfteking.
a.
21
Lijnzaad. .               .                •                 4 oneen.
Gekookt f'n putwater.                   .                 4 pint.
tot het lijmachtig wordt, waarna men het
doorzögt, en er bijvoegt,
Zuivere falpeter.          .               .                 4 oneen.
Enkelvoudige honigazijn.                .                 2 ponden.
Alle 2 uur een pint, of wel men geeft n°. 7, a, '
b, als flikbrok tweemaal daags.
aa.
-ocr page 33-
mmrmmuj \ jwj a,—i., m
XVi
Pl.K.
IVo.lI.
J                 X
J J .
J&n&ep*r f / umnmt'vmi </?>'< 1,W<-n
iimi'iy'tir 7: /Iwi
-ocr page 34-
VAN GENEESMIDDELEN. 17
aa.
Tot vermindering van den hoest.
Alandswortel. . /
Heemst wort el.                .
Zoethout. . '             •
Venkelzaad.                   .
Met honig tot een flikbrok
4 oneen.
4 ---------
4 ---------
2 ----------
elk uur een lepel vol.
*.
Bij vermindering der ontsteking.
Vlierbloemen. .
•
8 oneen.
Afgetrokken op kokend water.
•
4 pint.
Doorgezygd en bijgevoegd,
Ammoniakzout. .
•
2 oneen.
Braakwynfteen. .
•
a drachma.
Enkelvoudige honigazijn.
■
2 pond.
Alle a uur een pint, of
n°. 26 K
Inliet tüdflip van verzwakking en in longontftekis-
gen met verminderde levenskracht.
Wolverleibloemen,          .                 ,                   1 once.
Baldriaanwortel.              .                 .1 ——
Heemst-w.                      .                 .                   1 ------
Afgetrokken met 2 pinten water, doorgezijgd, en bijgevoegd
■Zwavel,, sether, (tether sulph. alcoh,*)                \ once.
wÖn.           .                 .                  .                    1 pint.
fa drie maal des daags in te geven.
' B                                         *.
-ocr page 35-
pi. XVII
ft ^óf <&me7iJLC7W c/cj <Jpër\s.
a Arc?icrrtic?iy aeoftieti'UTiit
11
o
Jfyj
AA
vS -> ^
~^
In
"~~
'—
-—■
fc
~"~-~
~~
'—.
^\
__
-
M
'c'Zi..............è.....*"" <£
C
a
cc Ttqir.
*- x/; ei%*
__.__ ^,
<r v/
2^
vyiïne'fiarje. é>:fezjytvii-j'ziri, teer <Jtéè&n
-ocr page 36-
18                  VOORSCHRIFTEN
4*
£öet!iout - drop.             .               - .                   2 drachma.
Venkel water.                  .                  .                    3 oneen.
Piinftillende geest van Rimnomi\i,Qiq.tinod,amiii.') 1 --------
Opium - tinctum-                                .                   1 fclirupel.
In eens , als boven.
Bü vermindering der o 111 f t e ki n g en wanneer de
ziekte op liet punt is in verzwakking over te gaan.
Salp: ter.      ,                  .                  .                  i| oneen.
Kamfer.       .                 •                ',    ,               a drachma.
Honig.          ...                   1 ons.
Zoethout.     .                 •                 »                   1 ------
In 4 keeren, alle 3 uuren, als de ontfteking ge-
noegzaam verdwenen is.
Mij het ver d er v er mindere n der ont steking.
Gentiaan - wortel.
Kalmus - w.
Alands - w.
Goudzwavel.
Terebinthijn - olie.
2 oneen.
2
2
3 drachma.
Met honig tot een flikbrok, driemaal daags een Ie»
pel val.
Na
-ocr page 37-
o\ Wl
lÊmmtmi
i ■i.umriimi
B«3mg«K3geM»jBjl5jjj«j*jjjgggjjl
T A F E L van de afmetingen en evenredigheden der hoEfijzees voor co e d e voeten, waarbij
de lengte des hoefs, in 16 gelijke deelen verdeeld, ten grondflag geljd is.
I-
VOO RIJZ ËRS.
ACHTERIJZERS.
J.
ifmetingi j
—-—__—.— j
X
5
.Si
t;»
'S
?M
. w
--, rt
" (3
K
O-
■ cr-eu
?
CUO
«g
*£
_H
jk: 1
Afmetingen.
E^ENREDIGHEDEN DER
BEMERKINGEN.
BEMERKINGEN.
W
H I j a5
■
i«
H
7
Do lengte des ijzers a. b. c................................
Breedte ( aan den voorhoef a. b...........,...................
" ■■■ i aan de hielen. C<0 d. e............................
Wijdte der buitenranden van het ijzer, (ij f. f. ...........___
Affïand van het middelpunt der laatile zijdnagelgaten tot aan de
buitenite punt der armen, aan den buitenarni. f. d. .....»-.',.
Idem aart den biauenften arm. g. d............................
A'fttarid van het middelpunt der voornagel- en voorde zijdnagelga-
ten van den buitenrand, aan deu buitenften arm. CO fa. i......
16
h) Deze vermindering in breedte moet van
Ij den voorhoet* tot aan het laatfte zijclnagel-
i gac ongevoelig plaats grijpen, doch van
| daar tot aan de kalkoenen merkbarer zijn.
j) Aan de achterfte nagelgaten- ...........
Ia
*V3
14
g) Hierin moet men zich naar de dikte van
den hoornwand regelen, om het ach-
terfte zijdnagelgat njeer of min te ver-
wijderen van de kalkoenen.
Cs
f) Deze afttand is minder aan den binneu-
ften arm en het achterile zijdnagelgat van
den buitenften, welke iets fchraalder door-
geflagen zijn , i. k. zoodanig dat zij van
daar af aan in eene kringswijze firek-
king fteeds fchraalder door zijn gefla-
f) Indien het dikte der wanden naar de drag-
teu toe vergunt, zoo kunnen de afftanden
tusfchen dezelve grooter wezen dan wan-
neer zij zwakker aldaar zijn, hierdoor is
derzelyer verwijdering aan den binnenften
arm minder dan aan den buitenften.
.3/4
Ouderlingen a ff tand der nagelgaten. (<0 •
Bij bet voorijzer, omtrent. Cm. n............
aan den voorhoef, o. p.
3V-
ZO Daar de fterkte van $en hoornwand der
dragten het doorflaan van het laatfle
zijdnagelgat op een meerderen of min-
deren aflland van de hielen bepaalt,
zoo verdeelt men den afftand tusfclien
dit en het eerfte voornagelgat in 3 ge-
lijke deelen, om hierna de beide mid-
delfle nagelgaten door te ilaau.
ijzer. \
Bij hé? schter
3 ei{/2
f in de armen. p. q.
Grootfte uitwendige wijdte der nagelgaten
Dikte'lig het ijzer aan den voorhoef
.3/4
(«3/4
Ö«/ü
, e) Wanneer een ligt ruiterij paard fterke be-
weging op harden of fteenachtigen grond
moet verrigcen, zoo kan men deszelfs
ijzers de in de voorfte kolom opgegeve-
|. se dikte geven..........................
■ iV3
■3/8
7/0
S/4
Idem aan de hielen s.
f hoogte t,
De kalkoe nen <
l dikte w.
De lip aan de voorzijde san het achterijzer
( breed w.
Buiging van het ijzer.
van het voorfte zijdnagelgat tot aan den voorhoef x. .
: van daar tot aan de kalkoenen. (k~) x..................
Buiging of fpanning van de breedte der ijzers, van de bin-
nenzijde der nagelgaten der armen tot aan den buitenrand. C/"z.
O T)c binnenfte kan i/3 lager dan de bniteu-
ite ziju.
3/4
3/4
0"x
1/2
k") Vau daar af aan is het ijzer vlak gefraeed*
1/2
Va
f) Van de binnenzijde der nagelgaten toe
aan -den binnenrand is het ijzer vlak ge-
fmeed, moetende men hier bij fteeds op
de meerdere of mindere holte der zool
| acht geven.                               —
Va
K
~\
-ocr page 38-
VAN GENEESMIDDELEN. ip
Na liet ophouden der ontsteking,
a.          $
32
Zoete kw
Braakwy
Kamfer (
Heemst -
Verdikt
3. drachma.
2 ------------
4 '----------
2 oneen,
i pond.
Alle twee uur £ deel roet een pint afkookfel van
lynzaadmeel.
b.
Verfterkend middel.
Kalmus-wortel. ' : .
Roode gentiaan - w.         .
Wilgen-bast, (eort. sal. laur.~)
Duivelsdrek.
Afcrekfe! van alfem. .
2 oneen.
2 ----------
4---------
I|---------
i ----------
Met genoegzamen honig tot pillen gemaakt, ten
getal van 12, van welke men viermaal daags
één in § pint water oplost, en met bijvoeging
van J pint wjjn ingeeft.
Wan.
(*) Om de kamfer optelosscn en opdat dezelve bij de oplossing,
door het bijvoegen van meel- vocht niet wederom afgescheiden wor-
de » dient liet volgende in acht genomen te worden. Men wrijve
3* kamfer met eenige droppels verzoete falpetergeest, {spir. nitri
duhis) waarna men dezelve door bijmengiiig van wijngeest verdec
Kan oplossen: deze oplossing wordt vervolgens met poeder van
heemst-wortel of arabische gom gewreven, en bij deze slijmachtige
oplossing, de overige afkooksels laauw-warm, langzaam en bij
kleine gedeeltens bijgevoegd; wijl, indien, men in het begin te veel
vocht bij giut t de kamfer afgescheiden wordt en boven drijft.
B 2
-ocr page 39-
VOORSCHRIFTEN
•-,»
c.
Wanneer zich vrees opdoet dat de ziekte in etter ing
zal overgaan.
Rabels water, (n°. 45.). . • 4 oneen.
^Tonig.          .                 .                 .                   1 --------
Hiervan alle vier uur een derde met een pint lijn-
zaad ■ afkookfel in te geven.
i.
In i e long t ering met ver et t er ing.
Lood - extralct, (azijnzuur lood.) ,                   1 drachma.
Watervenkelzaad.           . ^             . .                4 oneen.
Opium.'         •                ..,.»                   4 drachma.
Zoetliout. .              • •                 •           •. 4 oneen.
Lijnzaad. ...                   4---------
Honig zoo veel noodig is om tot 32 pillen te ma-
ken , waarvan men 4 daags ingeeft.
e.
Bij b e terfc hap.
IJslandfclic mos. .                 .                   8 oneen.
Afgekookt in water. . .           ...               4 pinten.
Watervenkelzaad. . •               .                   6 oneen.
Alandswortel. •                 . 4--------■
IJzervijlfel. • - •                  •..                 2 '
•Viermaal daags § pint.
Aam-
-ocr page 40-
VAN GENEESMIDDELEN. 21
Aamborstigheid of dampigheid.
2 3                                        a.
Wanneer men dezelve aan verftopping in de longen toeschrijft.
Duivelsdrek.                  ,..'                .                   2 ons.
Baldriaan - w.                  •                 .                   3 ------
Jeneverbezienfap verdikt.                 .                   1 pond.
Tot een flikbrok, ieder 4 uur a lepels vol.
Voorts kan men zich met vrucht van n°. 3 en 22
a, bedienen, terwijl men de drank zeer beperkt,
dagelijks 2 kannen kalkwater doet gebruiken, en
het hooi met ftroo verwisfelt.
Borstmiddel in langdurige longgebreken.
Amtnoniakgom. . .                   |  drachma.
Duivelsdrek. . .                   | -----------
Bloem van zwavel. . .                    1 -----------
Zoethout.,' ...                   3 -----------
Wolverlei wortel 'en bloem, (rad, arnicte. c.ft.
arn, montana L,~) . .                   2               ■
Genoegzamen honigazijn om het tot   een   flikbrok
te maken, tweemaal daags in eens.
24                                Hoest.
Zuiver ammoniakzout. .,                .                   1 ons.
Zoethout. ...                   2------
Arabifche gom, (of heemstw. in poeder,) 2 ------
Gemeene honig.              .                 .                   1 pond.
Totjieeii flikbrok, alle 2 uur 2 lepels vo!.
B 2                                          h
-ocr page 41-
VOORSCHRIFTEN
2S
K
Alandswortel.                  •                 •                   4 oneen.
Karwjjzaad.                     .                 •                   I --------
Lijnzaadmeel.                  .                 •                   3            ■
Bloem van zwavel.         . '             .                   2 --------
Met honig tot een fiikbrok , als'boven.
25
Alandswortel.                 .                 ►                  8 oneen.
Venkelzaad, (jiiilv. sem, fcsniculi.*)                   4 • •
Gemalen zoethout.          .                 .                   8 —■ ■
Gemeene honig.              .                 .                   8 --------
Als boven.
2(5' In een uit verzwakking omftaande vochtige
hoest.
Zevenboom.                   .              , .                   2 oneen.
Roode gentiaan • wortel.                   .                   3 ---------
Anijszaad. .                 ....                   4 ---------
Jeneverbezien, Qacc, laur'i) laurus nohilis L.~) 3 ---------
Walfchot, (sperma ceti.*)               .               ' 2---------
Mijnstoffelüke moor, (zwarte gezwavelde kwik,)
(athiops miner~) sulphuret. hydrarg.nigr,~) 2---------
Als boven tot een fiikbrok, hiervan dagelijks 2 on-
een in 3 keeren.
*} b. Krampachtige drooge hoest.
Zoete kwik. .
15 grein.
Goudzwavel. . .
1 fchrupd.
Dtiivelsdrek. . .
Zeeajuin. . .
Zoethout. . -. .
3 drachma.
Genoegzamen honigazijn, in eens
tot
een pil, twee
of driemaal daags.
Keel-
-ocr page 42-
VAN GENEESMIDDELEN
23
Keelontfteking en herfenontfteking.
Verkoelend middel in ontftekingen.
Salpeter. .                 .                 *                   1 ons.
Wonderzout.                  .                 .                   1 ——
Lynzaadmeel.                 .                 •                   1 —
Met honig tot een flikbrok,   viermaal daags.
27
Bij vermindering der cntfiekings verfehijnfelen.
Kamfer. ,                  . ,               .                   1 drachma.
Salpeter. ...                   4              ■
Dubbelzout, (zwavelzure potasch)tai"f. vitriol.)
sulphas potassa.') .                 .                   1 ons.
In een half pint lijnzaadmeel • af kookfel, in eens
alle 3 uur.
Na liet ophouden van den eersten toejlandder mtfleking.
Zoete kwik. • .                   2 drachma.
Eilfenkruid-extrakt of opium. .                   g fchrupel.
Kamfer. ...                   2 drachma.
Hecmstwortel. . .                   3 oneen.
Met honig tot ten flikbrok,  alle 3 uur een vierde
oedeelce.
Na het vorige middel een paar degen gebruikt te hebben,
Zoete kwik.                    .                 «                   1 drachma.
MijnflofFelijke kermes.
Bilfenkruid-extrakt.
Kamfer.
Heemstwortel.
1 ----------
2----------
1 ------,—
3 oneen.
Met Jjonig tot een flikbrok , als boven,
B 4 ' .            -               Buik-
-ocr page 43-
VOORSCHRIFTEN
24
-■
Buikzuiverende middelen, (purgatien.')
a'8
a.
]Alappen,(rad.jalappa)<:onyolvulusjalappa.L,') 1 ons.
Zoete kwik.                 .               .                 1 draclima.
Met honig tot een flikbrok, in eens,
t,
Wonderzout.                                .                 6 oneen,
in twee pond, of eene fles water ontbonden.
Lever-aloè', (aloë hepatica.~)         .                 1 --------»
In twee keeren, des avonds en 's morgens.
Lever-aloë, ï              ; , ,                4 drachma.
Jalappen.          .              .           ■ .               3 ---------
Zoete kwik. .              •              .                1 ---------
Witte zeep om ze tot een pil te maken, in eens.
Men bedient zich van dit middel bijzonder tegen wormen.
Kolder.
29
Nachtfchade, (belladonna') atropa bellail. L.~) 8 oneen.
Zevenboom .              .              .                4--------
Biaakwgnfteen.                .              ,                1--------
Met honig tot is pillen gemaakt, waarvan men er
dagelijks 4 ingeeft.
Keel-
-ocr page 44-
VAN GENEESMIDDELEN. ag
Keelziekte.
3°
Heemstwortel of hjnzaadmeel.         .                   8 oneen.
in 4 kan water gekookt, doorgezflgd en bijgevoegd:
Salpeter, .                 .                 .
Ammoniakzout.              . .              .
Gemeene honig.             .
2 oneen.
I ----------
i pond.
Alle 2 uur één pint. .
31
VlierbIoem-aftrekfel,op twee kan water.
Geest van minderer. .           • • .
Conferf van vlier.          .               *.
Genieene. homg.
Alle s uur één pint.
8 oneen.
8 --------
8 --------
Prikkelende inwrijving, uitwendig,
a.
Spaanfche vliegen, (jpulv. cantharidutn) meloë.
vesic. L.~)                   .                 .                   i ons.
Gekookt in lijnolie. -.                                     8 -----
Vloeibare geest van ammoniak , (vloeibare kool-
zure ammoniak , Qpir. sal. eimmon.') carbonas
ammonia liquid,} ,                 .                   4 -----
3*
Tot in f p uiting in de keel.
Zwart bilfenkruid, (Ji. hyoscyumi nigr.~)           4 oneen.
Kaasjes - kruid , (jnalva ,") m, sylv. rot. fol..~) 4 ---------
vier uur in 4 flesfchen water gekookt, doorgezijgd,
Enkelvoudige honigazifn.                  .                   2 ponden.
' B5                                         bb.
-ocr page 45-
a6               VOORSCHRIFTEN
»».
0
Zoutzuur. .               .               •               i once.
Honig.           ...               6 —
Afkookfel van kaasjesbladen of lgnzaadmeel. i pint.
Infpuiting tot verwerking na het ophouden  der ontfleking.
Afkookfel van wilgenbast en falij. .                i pint.
Zwavelzuur.         .        •               •                 3 drachma.
Havermeel.                   .'               .                 4 oneen.
B u i k w e e, (kolijk.')
• w a.
W i n d k 0 1 ü k.
Bitter bier. . . ■ .. ,
1 pint.
Wonderzout. • .
6 oneen.
Gentiaan - w. • .
In hevige krampen bijgevoegd :
Opium of duivelsdrek . .
2 drachma.
Alle 2 uur in eens.
aa.
Aftrekfel van 1 ons jeneverbezien.
Zwavel sether.             .               .
In tweemaal in te geven,
h
Jeneverbezien.              .               .
Roode gentiaan, kalmus of baldriaan-w.
Goudzwavel.                 .               .
Anijszaad.                     • . / .
Keukenzout,                 .
1 pint. .' -
4 drachma.
8 oneen.
1 ■
4
4
Tot een poeder, 4 maal daags een groote lepelvol.
*.
-ocr page 46-
VAN GENEESMIDDELEN. «f
34
Kalmus - w.                    .                 .                   4 oneen.
Roode gentiaan - w. ,                 .                   4           ■
Mosterdzaad.                  .                 .                   4---------
Tot een poeder, waarvan men  een lepelvol op ie»
der haver voeder geeft.
».
Zedoar - wort. (rad. zedoar.)         *                   3 drachma.
Venkelzaad.                    .                 .                   3 —^—
Peterfeliezaad, (jem. petros?)        .                   1 -----------.
Zuivere opium.              .                 .                   I----------
Tot een poeder in eens.
aa.
Kramp ft illendc   voorfchriften.
Baldriaan-w.                                    .                   a oneen.
Afgetrokken in water.                      .                   1 pint.
doorgezügd en bijgevoegd:
Duivelsdrek.                    .                 .                   2 drachma.
In eens.
bh.
Doornappel extrakt, (extr, datura strammon.) a  drachma.
Bilzenkiuid. , . a         ' ■
Baldriaan • w.                 .                 .                   4  ........
Met honig tot een flikbrok , in eens.
35                                  Krampkoljjk.
Duivelsdrek.                     .                .                   t drachma.
Arabifche gom of heemst-w.          .                   1 ons.
Putwater, § pint of .                .                   1 pond.
Boomolie, Q>1. oliyarum.)              .                   4 oneen.
Magnefia, (koolzure bitter - aarde ,)magnejia al-
ia) carbonas magnesia,')              .                   4 drachini.
In eens.
i.
-ocr page 47-
V 0 0 RSCHRIFTEN
t
*.
Krampachtig k o ^ rj k, vooral door w o r m e n
veroorzaakt.
Geest vanliartshoorn, fspir. cornu ceryi,)carbo-
naspyro-animale liquidum.)              , i drachma.
Zwavel sether.            •               .                  f---------
Boomolie.                  •                                  3 -------—
In een flesch vlierbloemen ■ afttekfel, in eens.
Tegen de wormen gebruikt men met gevolg:
Gentiaan wortel.           .               .                 4 oneen.
Rijnvaren - kruid (Jt, tanaceti.) .                 4-------
Driemaal daags een lepelvol over het voeder.
Voorts:
3 oneen glimmend fchoortteenroet in een pint melk gekookt.
De toppen en knoppen van denneboomen.
De brandigc hoornolie , (oleum empyreumaticum animale,')
van a tot 3 oneen daags ingegeven.
Voorts het buikzuiverend middel n°. 28. *) c,
i,K o 1 ö k ~uit zuren.
36
Wonderzout.                .               •                 1 ons.
Zuivere falpeter.           .               .                 j -----
Bereide oesterfchelpen, Ccncha prapar.)         1 -----
Laurier - bezien.            .               .                 1 ——
Hiervan iedere 2 uur, 2 lepels vol met een aftrek-
fel van kamillen bloemen en bilfenkruid.
Ge-
-ocr page 48-
VAN GENEESMIDDELEN. 39
Gemalen lijnzaad.           .                 .                   3 oneen.
Kamillen-aftrekrcl. .                 .                   6 pint.
tot op de helft verkookt, en bijgevoegd:
Lijnolie. .                                   .                   I pond
En in hevige krampen bijgevoegd op ieder half pint:
Opium tinctuur, Qvinum opii aromaticum^lauda-
hum lig. syAenhami.~)                  .                  .1 drachma.
Men geve hiervan inwendig § pint, eerst ieder uur,
daarna om de 2 of 3 uur; terwijl men hetzelfde
als lavement, eerst ieder vierendeel uurs,
daarna alle half uur bezigt.
38                     Kolrjk door verkouding.
Duivelsdrek, ontbonden.                 .                   I drachma.
Geest van kamfer (jpir. camphor.~)                  2-----------
Terebinthijnolie, (_ol.terebinth.~)pinus larix.L.') 2 -----------
Geest van minderer. ,                 ,                   1 ons.'
In een half pint warme wijn, in eens ingegeven.
Nota, Men wachte zieh echter om zoo lang de verftop.
ping duurt, opium in te geven.
De middelen n°. 8. 33. b, en 34. a,, worden na het ophou-
den van het kolrjk gegeven om de ingewanden weder te
verfterken.
Lavementen, vooral in kolijken.
39(                                                         J
Kamillen - bloemen, (flor. chamam.~) matricaria
chdmomilla L,~)          .                 .                   2 ons.
Heemstvvortel of lijnzaadmeel. ■ .                   2 ——
Kaasjeskruid.                  .                 .                   1 handvol,
§ uur in 3 pond water gekookt en bijgevoegd:
Lijnolie, (0/, /;»;,) .                 . .           8 oneen
-ocr page 49-
VOORSCHRIFTEN
50
a.
Afkookfcl van kaasjesbladen.        .                 2 oneen.
In water. ...                 3 ponden.
Salpeter. ...                 1 ons.
t.
Tabak , 2 handvol in | kan water gekookt, eo daarbij gevoegd:
Lijnolie. .               .               , ,            5 oneen.
d. I
In kramp kolflk en den loop.
Kamillenbloemen aftrekfel.
Lijnzaadwater.
Lijnolie.
Van ieder evenveel, waarbij men, hy fterke krampen,
2 draehma duivelsdrek voegt.
e.
Zwart bilzenkruid,        '.               .                 1 onst
In a pond kokend water afgetrokken,doorge-
zrjgd en bijgevoegd:
Opium.        . *          •               .                 a draebma.
ƒ.
In o p f t o p p i n g van w a t e r.
Kamillen • aftrekfel. .                                 1 pint.
Wonderzout.                .               . "               2 oneen.
Duivelsdrek.                 .               .                 4 draebma.
Laauwwarm alle 4 uür.
//•
Idem, vooral door krampen.
Tabak.         .               .               .                 1 ons.
Afgetrokken in water. .               .'               4 ponden.
doorgezijgd en bijgevoegde
Duivelsdrek.                .               .                 2 draebma.
*                                                                      g.
-ocr page 50-
VAN GENEESMIDDELEN. 31
S'
In zanuwko ort f en.
Duivclsdrek.                 .               .                 § ons.
Lijnolie        .'              •               •                4 -----
Tafcakswatcr.                ,               « .               1 pint.
es-
In rotkoortftgen loop.
Wilgenbast.                  ., . 4 oneen.
gekookt in 4 pond  water, hierin afgetrokken:
Angelika-wortel.         . . 2 oneen.
Lijnzaadmeel.               .               .                 3 --------
Terebinthönolie.'          . . 4 drachma.
De loop.
40Uit gebrekkige afzondering, verkoudheid,
of opgehoopt e vuiligheid in de darmen.
WUnfteenroom               .               . •             4 oneen.
Wonderzout                      .                  » ■'■                6---------
Rabarber. ...                 1 --------
Met honig, meel- of wortelfap tot een flikbrok.
41 Uit zuren en toevallig (symptomatisch) ont»
ftaanden loop.
Tormentilwortel, rail. tormentilla ercecta Z.,) 4 oneen.
Zoutzuur bitterzout, Quurias magnesia.)         1 ..........
waarbij men > indien 'dezelve galachtig is, voegt:
Rabarber. .               .               .                 1--------
Tot één poeder, alle 4 uur fl Iepels vol met ljj'n
zaad-afkookfel.
Uit
-ocr page 51-
VOORSCHRIFTEN
n
Uit kaude.
4a
Tormentilwortel.           •               .                 2 oneen.
Oranjefchillen, Qcort. aurantiorum.")               2 --------
met 2 flesfeben/water tot op de helft verkookt.
Rabarber. .               .               . Q          1
Met eene flesch roode wijn, 's morgens en 's avonds
een half pint.
Toevallig en in zachte afgangen.'
43
IJslandfche mos, Qichen island,') .                .4 oneen.
Paarden - kastanje - bast.                 .                 2--------
gekookt in 8 pond bronwater tot een lytnachtig vocht.
Rabarber tot poeder. .               .                 4 drachma.
Alle 4 uur een pint.
44
Opium.        .               ;                                 4 drachma.
Ipecacuanha, (psychotria emetica L.~)              1 ---------.
Oranjefchillen.              .               .                 2 oneen.
Arablfche gom of .heemst -w.        .                 2--------
Alle 4 uur het vierendeel met rooden wjfn.
*.
In langdurigen loop.
Gentiaan - wortel.          .               .                 2 oneen.
Knoflook, fijn gefneeden.               . •            8 --------
IJzervylfel.                  .                .          #4--------
Te zamen vermengd, en 3 maal daags twee lepels
vol over het voedeï.
-ocr page 52-
V A N- O E N E .E S M I D D E L E N. 33-
In zenuwkoortfigen loop.
Baldi-iaan-w. . .                   4 oneen.
Wolverlei - bloemen, {flor. arnica.')                   2 --------
Afgetrokken in kokend water. .                   2 pinten.
Kamfer. . ...                2 draclima.
Vloeibare geest van ammoniakzoht.                     ]-----------
Roode wyn. . .                    1 flesch.
In twee reizen ingegeven.
Nota. Na liet ophouden der loop geve  men n°. 8. 33. l>.
of 34, a.
Gebrekkige f p ijs ver teer ing   en verlorene
eetlust.
Rabarber. ...                   1 on?,
Roode gentiaan. vv, . ' . "                7 •**»<
Oranjefchillen of laiirierbezien .                   8 ——
IJzervylfel. . .                   3------
Ontftaat dat toeval uit zuren , zoo kan \nien
daarby voegen:
Zoutzuur bitterzout. . .                   f ------
Op ieder voeder één lepel vol.
Kalmus «W.                     .                 t                   1 drachma.
Paarden kastanje - bast, (cort. htppocaslani,")    1 ----------
Mosterdzaad.                  .                 .                   1 --------.—
Keukenzout.                  ..                 .                   t ----------
Op het voeder ah boven.
Mosterdzaad.                   .              '.            '.' I ons.
Schoorfteenroet.              . '.. .                   I —
Keukenzout.                   .                 .                . & ——
Op bet voeder als boven.
C
-ocr page 53-
OORSCHRIFTEN
34
d.
Gebrekkige voeding, door z u en veroorzaakt.
Gebrande oesterfchelpen. .                   3 oneen.
Gentiaan-wortel.            •                 .                   2 -------r-
Jeneverbezien.                .               . . ■                2 ---------
Keukenzout.                   .                 .                   2 ---------
Op net voeder een lepel vol, 2  of 3 maal ditags.
Opftopping van water.
47                                         a.
Gefloten peterfeliezaad,                    .                   4 drachma.
Salpeter. ...                   4 -----------
Kamfer of duivelsdrek.                     .                   1 —-—
Alle uur met een pint warm kamillenaftrckfel.
J.
naldriaan. ...                   1 ons.
Venetiaanfche terebinthjjn, (jterebinth. vcneti) 4 drachma.
Jeneverbezienmoes, zoo veel als genoegzaam is om zulks
tot één flikbrok te maken, welke men in eens ingeeft.
Voorts het lavement n°. 39, ƒ.
Pisdrijvende middelen (d'wretica,')
Zeeajuin - wortel.            .                 .                   1 ons.
Afgetrokken in kokend water.          .                   1 pint.
doorgezügd en bygevoegd:
Geest van minderer. .                 .                   1 ons.
In eens.
«.
-ocr page 54-
VAN GENEESMIDDELEN. S3
' Slijmerig pisdrijyend middel.
Lijnzaadmeel.         •              .              •                i ons.
Glaskruid.              ...                I handvol.
Gekookt in water. Koud in eens.
Indien men het prik keiender wil maken, voegt
men hierbij:
Terebinthijn met een eyerdoor ontbonden.           il ons.
cc.
Purper vingerhoedskruid.          ...          i once.
Zeeajuin - wortel.           .                 .                   2         "
Afgekookt tot op een derde in water.                 3 pinten.
In driemaal.
3 Vervangenheid of rheutna tismu s.
Geest van kamfer.          ,                 ,                   2 oneen.
Geest van hartshoorn. .                 .                   1 drachnia.
Met een flesch warm bier,
a».
Geest van kamfer.
Geestvan minderer.
Kamillen aftrckfel.
In eens.
2 oneen.
1 pint.
b
Ca
-ocr page 55-
VOORSCHRIFTEN.
36
Angelika.                        .                 .                   2 drachma.
Gentiaan - w.                   .                                      o.----------
Ammoniakgom.
Pokhout - gom.
Goudzwavel.                   .                 .                  10 grein.
Tot een poeder, in eens.
Voorts geeft men , indien dezelve ontftekingacfldg is, (rheum.
acth'us , s. sthenicus") bevorens n°. 27 , rae: lüiwaadwaier.
Inden vei-plaatftcn droes (rh, pass^vus. J. astkenicus,)
n°. 8, $ en io, in jigt, n°. 10.
De klein.
49
Vast loogzout.
Opium
i fchrupel
Met honig-water, alie uur inwendig of in lave-
menten.
Duivelsdrek .'              ,
Kamfer» ...
1 drachma.
1 --------------
Opium. .                   .
Alle vier uur met een pint water.
c.
Uitwendig.
Kamfer gewreven.           .                 .
en intusfchen bijgedaan:
Lijnolie. ...
Wijngeestige zwavel-ather, ather sulph.akohol.')Hiermede de kaken gewreven.
2 drachma.
4 oneen.
Dol-
-ocr page 56-
VAN GENEESMIDDELEN 37
r
Dolle hondsbeet.
5a
Guichellieil, (Jierb, anagallis,) 2 oneen, in 8 oneen ko-
kaïd water, in een digtc pot afgejrokken, doorgezggd
en bijgedaan :
Poeder van guichellieil.                    .                   4 drachma.
Vloeibaar vlug butend loogzout, ([vloeibare am-
moniak,} spir. tal. amm. caustic.) amm. liq. £ fchrupel.
Gedurende 14 dagen geeft men deze hoeveelheid
iedere 12 uur.
K oort f en.
In onti'teking en w ondk o o rtf e n.
51
a.
l'crk'idenA
middel.
Salpeter. .
•
1 ons.
Wu'iiftecnroom. ' • - \
.
1 -------
Glanbcr of wmulerzout.
.
2 ------
Honig.
»
t-----;
Lijnzaad water. ,
•
ik l»nt
Driemaal ijaags \ pint
In eenvoudige uit verzwakte levenskracht
o 1111' t a a 11 d e k o o r t f e n.
Wilgenbast.                     .                 .                   4 oneen. .
Mosterzaad.                     .                 .                ,4---------
Op lader voeder een lepelvol.
C 3                                          <*.
-ocr page 57-
3?                 VOORSCHRIFTEN
52                                              a.
*.
Wilgenbast.                     .                 .                   <j oncen.
Rbode gentiaan - w. .               .,.                   a ———
In 4 poeders, of als flikbrok , s, of viermaal daag's
een lepel vol.
\                                                  ... , '.. ■■'
Wilgenbast.                     .                 .. .               3 oneen.
Kalmus - w.                , .                 ,,                  2 _____
Nag,elkiu'id-vr.(r.caryophillat')gcf!m,urban.L.') 3           -
Met honig tot een flikbrok, als boven.
53
Rot ko artfen.
I
Angelika- of baldriaan - wortel. 2                   4 drachma.
Kalmus-w.                     .                 •                   6 _______
Zwavel ijzer, (_ferrum sulphuratutii)                  1 ----------
Terebinthijn olie.
Met honig tot een flikbrok, twee tot viermaal daags.
P.aUriaan of angelika - wortel.          ,                   4 oncen.
Roode gentiaan-w.         .                 .                   4 --------
Wilgenbast.
De eene 2 uur een gróotc Iepe'.vol in- § pint lijn-
zaad - afkookfel.
Zamengedroiigenzeezoutz.^yjir.jfl//^ marïni cott-
centr.~) acid. muriat. conc') .                    1 ons.
Overgehaalde wijngeest, Qilcohol vim*) of         •» _
Wijngecstige zwavel»ther, (ather sulph.alcoh,'))
De andere 2 unr een lepelvol, in een pint lönzaad-
afkookfel.
Ra-
I
-ocr page 58-
VAN GENEESMIDDELEN.
39
Rabels-water.
54
a.
Vitrioololie, (pl.vitrioli,') zamengedrongen zwa-
velzuur,) acidum sulpliuric.concenlr,')              t ons.
Overgehaalde wijngeest, Qspir.vltii rectif, subt.") 3 —
Alle a uur een lepel vol met lijnzaad - water,
' ' •                    l>.
i.outgeest, Qaclcl, muriat.")
Overgehaalde wijngeest.
Regenwater.
Honig.         .
1 drachina.
3 ----------
1 pint.
1 ons.
Alle a uur in eens.
rr Kwaadaardige r o t k o o r t Te 11 of k o o ï t f e 11 met
b o r s t k r a m p, (het zoogenaamde lonjenvnur,)
Arabifche gom, iïjiigeftoten,            .                   1 ons.
ontbonden in
Putwater. .                 .                 .                 ia------
Ilecmstwortel • rif kookfrl.                 .                   1 pond.
Rabelswater.                   .                 .                   4'drachma.
Alle 4 uur io eens.
Kamfer, ontbonden. .                 ,                   a dracluna.
Gemeene honig.              .                 .                   1 ons.
Baldriaan - w. fijn geftoteu.               .                   2 -----
In 4 pillen, waarvan men ieder uur ién ingeeft.
!>.
Kamfer.         .                 ,
Terebinthjjnolie.             .                 .
Angelika- of baldriaan - wortel. .
Met honig tot 4 pillen als boven.
C 4
2 draclima.
2. oneen.
Uit-
-ocr page 59-
4o              VOORSCHRIFTEN
Uitwendig tegen den tongkanker en de
fp ons ach t ige gezwellen in den mond.
57
Zaïecngedrongen zeezoutzuur.         .
Gcmeenc honig.             .
Me^ een pencecl opgeftrekeii.
2 drachma.
1 ons.
53
e.
Paarden - kastanje • bast.
Putwater. .               .
tot op de helft verkookt.
Geest van minderer.
Getncene honig.           .
Alle 4 uur de helft.
4 oneen met
1  pint.
2  oneen.
4------«r
Gefchrapte St. Ignatius baojien, (rasurafabarum
St. fgnatïu'y             .          '< ,                 l ons.
Putwater. .               .               .                 2 pinten
gedurende een uur jn eene geflotene pot ge-
kookt, en bygedaan:.                                          >
Honig . . 1 —ü
Alle 4 uur het vierendeel.
Z e n u w k o o r t f e n.
Opium, ... .                 4 drachma.
Braakwjjnfteen.              .               .                 a ■---------
Roode wjfn, . *.                2 flesfehen.
Alle 4 uur het vierendeel.
59
00
Baldriaan. .               .
Wet putwater afgetrokken.
Geest van minderer. .
Wüngeestige zwavel - sther.
Honig.         .
Alle 4 üur in eens.
. , 2
oneen.
ï
pint.
S
oneen.
1
4
------r-
-ocr page 60-
VAN GENEESMIDDELEN. 41
a.
óf
Kamfer. .                 , .             ,                   1 ons.
Baldriaan - w.                  .                 »                   6 -----
Mosterdzaad.                   .                 .            -8 ——
Kaskaril, Ccort. cascarilla.') of orange-fchillcn,
(j:ort, aurantiorum.') ,                . .          8 ——
Met honig tot 16 pillen, tedere 2 uur een.
Wügenbast,                     .                 . *
Angelika-wortel, (jacl. avgslicts.")
Kalmus • w. .                 .                 .
Met honig tot een fiikbrok, in eens.
3 drachma.
3 "---------
62
Fyn ftaaK'ijlfel.
Meekrap - w.
Roode gentiaan - w.
2 oneen.
6 ■ '■"
4---------
Tot poeder, twee lepels volop leder voeder, ef
van n°. 8, wanneer de ziekte voorbij is.
g,         In de n 00 fdz wel 1 in g, Qmal d?espagns.')
Baldriaan. . ,                 .                   2 oneen.
Wilgenbast.                                       .                   2 ——
ÏJslandfehe mos. .                 , N 1 ——
Met water, tot op de helft  verkookt.                i| pint.
Vitriool naplita, (iiaphta vitribü), of zwavel xther
(,<tther sulphur.")                          '.                   2 drachma.
Overgehaalde wijngeest.              ' "..                   I ons.
Alle 2 uur in eens.
C5
Ei-
-ocr page 61-
4»           " VOORSCHRIFTEN
(Ja
Eiken- of paardenkastanje - bast. .                   2 oneen.
Pepermunt-kruid, (mentha piperita.")                §---------
tot op de helft verkookt met en doorgegoten in
Watei'.          •                 .                 .                   ii pint.
Geest van minderer. •                 .                   2 oneen.
Overgehaalde wijngeest.                    .                   1 ---------
Alle 2 uur , in eens.
Uitwendige w a s fching.
65
Zuiver atnmoniakzout.
ontbonden in
Wjjnazün. .
Geest van kamfer.
1 ons.
Id e m.
66
Lond extrakt.           ■ .
Ontbonden in overgehaald water.
Geest van kamfer. .
1 ons.
1  pond.
2  oneen.
Boosaardige zenuwachtige f 1 % m k o o r t s.
a.
n
4
4
drachma.
JO
grein.
X
3
drachma.
£
oneen.
Wilgenbast.
Kalmus - w.
Bi'aakwynfteen.
Kamfer.
Jeneverbczienmoes
Aüe twee uur eene zoodanige pil.
Tot
-ocr page 62-
(
VAN GENEESMIDDELEN 43
Sly m koortfen.
aa.
Gentiaan • wortel.            .                 .                   4 oneen.
Kalmus. ...                   3 ---------
Dubbelzout. .              .               '".                   0 1--------
Terebinthyn • olie.          .                 »,                  1 ---------
Met honig tot een flikbrok, driemaal daags een le-
pel vol.
Riet wormen gepaard.
. -
-
IK
.
Gentiaan-wortel.
•
•
4'
4 dracbma.
Baldriaan. •
Schoorfteenroet.
9
4
Zvvavelu'zer.
• .
•■
4 <•
2. ichrupel.
Terebinthijnolie.
Tweeina:
il daags.
Ga
[ach tig
e f I y ni k
cc
o o r t s.
Gentiaan- wortel.
•
\ »
1 ons.
Braak w;jn (leen.
.-•■
•
1 drachma»
Zwavellever.
Ammontakzout.
\
•
•
■
4----------
Keukenzout.                   .                 .                   2 oneen.
Met meel tot een flikbrok, in twee maal.
Tot h-a k u ü r v
h .
Ftfn ftaalvylfel.              .                 .                   3 ons.
Venetiaanfclie terebintlujn»               .                   1 —'■—
Wilgenbast.                    .                 .                   6 ------
Meekrap.                        .                 .                   6 ------
Met Jeneverbezienmoes tot24 pillen  gemaakt, alle
dagen 3 pillen.
Gal.
-ocr page 63-
VOOR-SCHRIFTEN
4*
68
Ga Ik oor t f en.
Pokhout - gom , (gtimm. guaiac.~)
Galgant. vv. (rad. galangit)
Rabarber. .
IJzervftlfcl.
Tot poeder, in eens.
i drachma.
2 ---------------------------■
I -------1—,
l fchrupel.
Huidziekten,
Schurft.
69
Gentiaan-wortel,
Rloem van zwavel.
Spiesglans.
Salpeter .
2 oucen.
a -■----------
2-----------
Met meelbryof honig tot een flikbrok , waarvan men
tweemaal daags ecu lepel vol ingeeft; dit middel
is bijzonder heilzaam in de drooge fchurft.
Jeneverbezien.                •                 •               ,2 oneen.
Roode gentiaan«W. ■             - •                 ,2 --------
Baldriaan - w.                  .                 •                   2 ---------
Zevenboom.                    •                 "•                   I ---------
Karvvijzaad, (sem.carvi.') carum carvl L.~) 2---------
Tot een poeder als boven, over het voeder.
Uitwendig wasfebe men het geliecle paard roet .zeep-
water of houtaschloog,rie ontftokcne plaatfen met aluin,
tabaks- en kalkwatcr.
*) c.
3 draebma.
3 --------
Zwavelbloem.
Heemst wortel.
Met genoegzamen homg tot een flikbrok, in eens.
d.
-ocr page 64-
VAN GENEESMIDDELEN. 45
d.
YVi!gcnbast-w.
» ■
2 drachma.
Kaskaril. .
Pokhout-gom. ,
f",
1 •
Goudzwavcl.
» a
24 grein.
IJzervylfel. .
\ -
20------
Zoete kwik.
1 •
10-------
Tot een poeder
, in eens.
In hardnekkige verouderde fchurft.
Bloem van zwavel, .                   , ,           2 drachma.
Zoete kwik.                  .                  .                 15 grein.
Zevenboom.                  .                   .                   1 drachma.
Gentiaan - w.                   .                 »                  2 ———
Zoethout.                     . ,                »                   2 ----------
Met genoegzamen honig tot een flikbrok, in eens.
Verft er kend middel voor herftellende.
IJzervjjlfel.                     .                 . '              1 drachma.
Roode gentiaan - w. .                 .                  .1 ., ■ ■ ■ ■■'
Wilgenbast,              "", .                 .-                   J -----------
Jeneverbezien.               .                 .                   § •
Met honig of meelbry, tot een flikbrok, in eens
e.
Uitwendig middel.
Witte neergeplofte kwik.                .                   1 drachma.
Reuzel» ...                   1 ons.
Men beftrükt hiermede de aangedane plaatfen, 2.
maal daags.
Mok,
-ocr page 65-
4(5                   VOORSCHRIFTEN
*.
Wasfching van profesfor dupuitren. .
Zwavellever.                                                         4 oneen.
Opgelost in water.        . « . 2 ponden.
bijgevoegd:
Zwavelzuur.                   . • | draclima.
Na liet opbruifchen in eenen welgeflotenen flesch
bewaard,   en hiermede de aangedane plaatfen
tweemaal  daags gewasfclien.
7°             Mok, egelsvoet, ro tf traal, enz.
Spiesglans.                     '«■..              .                   1 pond.
Wijnfteenroom.               .             • .«*                  6 oneen.
Wonderzout.                  . ,              . ' .       6---------
Met meel tot een flikbrok, daags een  lepelvol.
».
Butend water, (aqua phagadanica,}
Opgehevene bytende kwik. • .                 24 grein.
Ammoniak - zout.           .                 .                 24------
Overgehaald water. .                 .                   1 pond.
Hiermede uitwendig gewasfclien, alsmede met lood-
azijn , kalkwater.
•                                     c.
Prikkelende, r oodm ak ende en blaar trek-
kende inwryvingen.
Prikkelende inwrijving bij hejlisfende gezwellen.
Terebinthün olie. . . 1 ons.
Laurier olie.                   .                 ,                   2------
d.
-ocr page 66-
VAN GENEESMIDDELEN. 47
In ontftekingen waarin ie fpaanfche vliegen fchadelijk
zouden zijn, zoo als in die der fisaffcheidings•
werktuigen.
Kaarsvet. .                 .                 .                   1 ons.
Boomolie.                        .                 .                   I ——
bij eene zachte warmte in een flescfi met
eenen ruimen hals gefmoltenj en trapswjjs
bijgegoten:
Vloeibare ammoniak. .                 ,                   1 ------
Men fchudt het mengfel tot het verê'enigd is, en fluit de
fles vervolgens wel digt.
Dit middel wordt tot berftel van den omloop der
vochten, ingewreven, doch tot roodmaken of
blaartrekken, opgelegd, en van J tot J unr ver-
nieuwd.
-ocr page 67-
0                VOORSCHRIFT E N.
HEELMIDDELEN
-                                                                            V * '
I N
UITWENDIGE TOEVALLEN.
----------■■>''.#' '■!!—.-------.
Wonden.
Verdeelenden otnflag in kwetfingen, en ora
den omtrek, der met kneuzing verzelde won-
den te wasfchei'.
Ammoniakzout. • . 8 oneen.
Salpeter. .                 •                 .                   2--------
Wonderzout.                 •                 «...                2---------
Wijnazün.                      •                 •                   I pond.
Zuiver water.                .                 .                   3 -----
Nota. Wanneer men dit middel fteik wil doen werken,
zoo moet men de falpeter en liet wonderzout
in liet vocht oplosfen, en liet ammoniakzout
op de kompresfen ftroojjefi. ,
Wond water om lauwwarm mede  te wasfehen.
Osterlucie- of holwortel - kruid, f>. aristol. rot,') 1 ons.
{ Uur gekookt in water. .                   2 pond,
doorgegoten en bijgedaan.
Wjjn. . - . •                   4 oneen.
Zuiker. . • •                   2---------
Geest van vitriool. . .•                   2 drachm*.
Bloed-
-ocr page 68-
VAN HEELMIDDELEN.           49
Bloedftillend middel.
73
Aluin.           ...                   1 ons.
Blaauwe vitriool, (zwavelzuur koper^sulplLCupri. 1 ------
Zuiker. ...                   I------
Opgelost in bronwater.                    .                   I pond.
Vitriool -olie, (zwavel-zuur-) ..                  2 draclima.
■ja Py nftillend middel in ft e rke ontftekingen
Zwart bilfcnkruid, (Jierb.hyosc. nigri')
Vlierbloemen,
Osterlucie.
van ieder een handvol, gekookt § uur in
Putwater. .                 .                 .                   I pint.
en voorts uitgeperst.
Om de wonden, en derzelver omtrek laauwwarm
mede te wasfehen.
75               Etter bevorder en de middelen.
a.
Lijnolie. . »"-'■"'. 4 oneen.
Tcrcbiutlujn - olie, (pi. tersi.') .                  i| --------
K
Omflag.
Gefloten lijnzaad, in een pint melk gekookt, tot eenen
warmen omflag.
76                                             e.
Bafilicum-zalf, (ung. hasfl.)
I'
»,
-ocr page 69-
VOORSCHRIFTEN
5<>'
Bafilicum - zalf.             •               •                3 oneen.
Roode neergeplofte kwik, (gefalpeterzuurd kwik-
verzuurfel, (merc. pracip* rubr.~) oxydum hy-
Ettermakenda za
lf. <
Venetiaanfchen terebintbjjn. •
■
i ons.
Gemeene honig. . .
E -------
0 mflag.
<
77
78
Rofettiarjjn.
Saly, (salvia.~)
Duizendblad, Qachillisa millefoliitm L,~)
van ieder een handvol.
Gekookt in één,pint water, en warm omgeflagen.
Zalf om de wondranden te verzachten.
79
Boomolie.                     .               .                 1 pond,
Loodwit, (cerussa) oxyd. plumb. carb.~)         4 oneen,
Walfchot, (jperma ceti,~)             .                 3        1 ■
Dit te zamcn gekookt, en met dunne wieken op
de wond gelegd, om het aankleven der wieken
op dezelve te verhinderen.
go                    Zuiverende wondzaif.
Spaanschgroen, (azijnzuur koper, (yirid. aris~)
acetis cupri.")            .               .                 1 ons.
Wierook en mastik. .               .                 1 ——
Heemstbalfem, (bals, alth,")           ,               i| —■
Terebinthön - oüe.          •               .               i| ——
-ocr page 70-
VAN HEELMIDDELEN.          51
8l             Tegen de w ormen in de wonden»
a.
Wifnruit . . .
1 handvol.
Een uur gekookt in houtascbioog.
1 pint.
doorgegoten en bijgedaan:
Wünazün. • •
i pint.
Zout. . . .
J ons.
*.
Terebinthijn • olie.         .               .                 1 ons.
Brandewijn.                   •'*-'>-»                3 ——
82                       Bijtend wondwater.
Gebrande aluin, (alum,ustum,~)
*
i ons.
Spaansch groen. .
•
1------
Honig. . .
•
2------
Wijn. .
•
5 pint.
aa.
Zuiverend middel in verouderde w.ondcn.
Osterlucie.
f
Rosemarijn.
Elzenbladeren.
van ieder een handvol.
Wilgenbast. .
.
2 oneen.
Gekookt \ uur in putwater.
•
il pint.
doorgegoten en bijgevoegd:
Aloë - tinktuur.
»
3 oneen.
D 2
»
o
-ocr page 71-
5a                 VOORSCHRIFTEN
b.
In vuile flecht etterende wonden en ver-
zweringen, met verzwakte levenskracht.
Osterlucie.                      .                 . ',               i ons.
Aloë - tinktuur.               .                 .                   i ------
Duivelsdrek.                    .                 .                   i ------
83    Bal Te mach tig etterbevorderend middel.
Venetiaanfchen terebinthjjn.             .                   2 oneen.
Peruviaanfchen balfem                      .                   4 drachma.
Honig, ut een fteene mortier gemengd.               2 oneen.
Zuiver kalkwater, Qaqua calcis yiya)                J pond.
84                       Omflagen in kneuzingen,
a.
Gedroogde potaarde. •                 .                   2 pond.
Ammoniakzout.              .                 .                   1 ons.
4 Met osterlucie - aftrekfel, azijn  of lood-extrakt,
tot eene dunne brefl.
/ „ • ■                                        h '
Ammoniakzout               .                 .                   1 ons.
Wtfnazjjn.                       .                 .                   § pint.
Met poraarde tot een omflag, waarbij men in kou-
de gezwellen voegt:
Geest van kamfer. .                 .                   2 oneen.
*
k f ■
In den aanvang van alle kneuzingen.
Salpeter. .           - .                 .                   1 ons.
Ammoniakzout.              .                 .                  2 drachma.
Azijn.           ...                   4 oneen.
Water. .                 .                 ,                  12---------
Den
-ocr page 72-
VAN HEELMIDDELEN.
5ï
1
hbh
Den volgenden dag.
Salpeter. .
•
.
i ons.
Ammoniakzout.
Lood - extrakti
•
•
4 dracbma.
..
•
4
Azijn,
Water.
4
•>
4 oneen.
12 ----------
/ ■*.
Groene zeep.
Ammoniakzout,
Brandewijn.
2 oneen.
i ----------
4 —-----
d.
Uitwendige levensballem , (bals. vit. extern.') e. oneen.
In putwater.                     .                 .                 i pint.
Putwater, warm gemaakt.                ,
Geest van kamfer. .                 •
Extrakt van lood. .                 •
Ammoniakzout. .                 .
Met potaarde tot eenen  omil
i pint.
i ons.
2 draclima.
i ons
A
Ammoniakzout.
Salpeter. .
Wonderzout.
Wfl'nazijn, .
Putwater. ,
4 oneen.
i
i pint
3 -------
D 3
-ocr page 73-
5*               VOORSCHRIFTEN
' **:
Weekmakende en verzachtende omflagt vooral in
vastgebreken.
Kaasjesbladen, (Jterb. maly.~)         .                 2 handvol.
Gekookt in water.        .               .                 2 pint,
Laauw warm opgelegd.
h.
Balfem in kneu zingenk
>■                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ' "*
Kam Ter. ...                 1 ons.
Ammoniakzout.             •               •                 1 -----
Duivelsdrek.             • .               .                 1 -----
Met genoegzame witte zeep tot eenen balfem.
In overblijvende  verhardingen  na kneuzingen, voegt men
hierbij:
Braakwjjnfteen. •               .                 4 drachma.
Reuzel. . .               •                 1 ons.
■ ~,                                                        .                            'i                                                                     ■■ ■
«WWV
Zadelkwetfingen.
85                           Tot verdeel ing.
Groene elzenbladeren. .               .                 1 handvol.
Een lialf uur gekookt in azijn. . "             1 pint.
Ammoniak zout.            .               .                 2 oneen.
Hierin lappen gedoopt en warm opgelegd; n°. 84.
gg Inwrö vin g tot ver wekken van ont ftek ing,
wanneer dg verdeeling mislukt.
Reuzel.        .            ...                 1 ons.
Spaanfclie vliegen, (pulv, canth,")                    1 drachma.
Euphorbium- gom.        .             ' .                 ï---------
Eens hiermede inwrijven.
Te-
-ocr page 74-
VAN HEELMIDDELEN.         55
o-                  Tegen de brandvlekken.
Boom- of lijnolie.          .               .                 1 ons.
Lood - extrakt.              •               .                 § ——
Wjjnazjjn.                    .               .                 | —
Tweemaal daags hiermede inwrijven.
gg Omflagen bg verminderde ontfteking.
Majolijn. ',. < . ,                 4 dracbma.
S-ofemarijn, . .                 4 ______
Lavendel. ...                 4 _____
Kalmus - wortel. • •                4 _____
Gekookt 1 uur in wyn. .                 1 pint,
go           Idem by geopende zadelwon den.
WJjnaz^n, . . * .                 i pint.
Jenever. ...                 § ■
Bronwater . * " •             .1 ———■
Aluin. . • » '               4 d.achma.
Vitriool - olie. . » '             2 ———
Hierin de compresfen nat gemaakt.
Voorts gebruikt men om de ettering te bevorderen n°. 75
en 76.
Indien de nekband aangetast is.
90
Geest van tnyrrhe.i .               .                 1 ons.
Opgelost in kalkwater.                  .                 § pint.
Om buna geflotenc wonden verder te
91
genezen en op te drogen,
Zinkbloemen, (flores zlttcV) oxydum zineï) 1 ons.
Reuze], ...                4-----
D 4                  .             Te-
-ocr page 75-
5(5                    VOORSCHRIFTEN
92 Tegen wild vleesch, valfche ontfteklngen
en verz wering en met vuil en etter.
Helfche (leen, (gefmolte faipeter - zuur zilver,
(lapis infernalis,~) nitras argenti fufum,~) 1 drachma.
Ontbonden in overgehaald water.                     4 oneen,
In verouderde vuile zweer en.
Kamillen met plant, bladen en bloemen in water gekookt,
en dit ter dikte van honig uitgedampt; een drachma met
2 oneen water vermengd, en met plukfel op de wonden
gelegd.
03          Middel tegen fiste 1 s , (püpzweren.)
Teer, gefmolten.          . . 2 ponden.
bijgevoegd:
Tcrebintlnjn.                . , 6 oneen.
Honig. .               . • 6--------
vervolgens van  het vuur  nemende, en nog
warm zijnde,  voege men er bjj:
Spaansch groen.         ••», , t 0ns.
gj Genezenden wondfteen in wonden, kwet-
fingen en zadel dr ukken.
Aluin.            .                  •                  .                     3 oneen.
Witte vitriool, (zwavelzure zink,) vitriolum
album,") sulphas zinci.')              .                     3______
Armenifclicn bolus, (bol armen,')                          3-------.
Ammoniakzout.               .                   .                    1--------.
Spaansch groen.               .                   .                     r ---------
Zilverglid, lythargyrium) oxydum plumbi teml-
vitreum.")             \ .                   .                     1 ---------
Tot poeder gefloten en met een pint putwater, zoo
lang gekookt tot dit geheel vervlogen is. Hier-
van ontbindt men 1 ons in een pond water.
Kneu-
-ocr page 76-
VAN HEELMIDDELEN.
5?
In koude gezwellen, na kneuzingen.
n?                 Leggers en fc h g t h akken.
Teer.            •               .               .               i pond,
Groene zeep.                 .               •               i ■----■
Loodwit.        .               •               •               è-----
gemengd en op een koolvuur beftendig roerende gekookt.
Hiermede driemaal daags fterk ingeftneerd.
K ni e z w am.
96
4 drachma.
4 -----------
3 ------------
Spaanfche vliegen.
Euphorbium - gom.
Oprement.
Terebinthgn-olie»
Reuzel. ,
1 ons.
2-------
*.
Spaanfche vliegen. . ,                 4 drachma.
Euphorbium • gom. . •                 4            '"
Vloeibare ammoniak • (.spir. sal. amm. caust.")
amm. /«'<?.) .            f •                 I ons
Geest van vitriool. . .                 4 drachma.
Roode neergeplofte kwik. .                 4              '
Terebinthün •olie. .               ,                 1 onS.
Reuzel. ,               ,               .                 2 -----
Braakwjjnfteen
Reuzel. .
4 drachma.
3 ons. '
D5
-ocr page 77-
58               VOORSCHRIFTEN
d.
in verhardingen na kneuzingen en witt»
zwelling,der knie.
Groene vitriool.            .               .                 4 oneen.
Blaauwe vitriool.          .               .                 2--------
Aluin.          •               •               .                 8--------
Spaansch groen.            .               .                 4 dractima.
Ammoniak zout.            •               .                4---------
Tot poeder geftoten, in «en aarde vat op gloeiende koo-
ien gefmolun, voorts bekoeld en na 24 uur fijn geftoten.
Eene ens in twee ponden water opgelost; tot kou-
de of warme omdagen.
e.
Bï klierverhar din g tot verdeeling.
Kwikzalf. .               .               .               1 ons.
Braakwijnfteen.               .               .               4 drachma.
Reuzel.         .               *               •                1 ons.
f.
Bö verouderde gezwellen, tot voor tb ren»
gen van ontfteking en opslorping.
Kwikzalf. . •               .                 4 drachma.
Braakwijnlteen. ••               . 4 ---------:
Spaanfche vliegcnzalf.                   . 3 ---------
Eupborbiumgom. -.               • 3 ---------
Terebinthijnolie.                           •                 1 ons.
Reuzel. . •               • 2-----
Zn-
-ocr page 78-
VAN HEELMIDDELEN.           59
«7 Zure zeepachtige balfemin kneuzingen
en koude gezwellen.
a.
Vitriool - olie.               ,               .                 1 ons,
Terebinthjjn -olie.         .               •                 2-----
Lijnolie. .               .               •                 4-----
Dit in eene- aarde pot gemengd, en wanneer de
opbruisfching geëindigd, en het koud geworden
is, voegt men er zoo veel fterke brandewijn
bij, tot het eene melkwitte kleur aanneemt.
o.
Peesk wetf ing.
Extiakt van lood en water; zeepgeest en geest van kam-
fer. 84, g.
Kwetfing in den h alf terketen.
Thedens wondwater of extrakt van lood met water. 84,
g, en ƒ.
08             Blaauw water in vo et wonden.
Blaauwe vitriool.          *.•'.«                 1 ons.
Ammoniakzout.             .               .               i| ——
Spaansch groen,             .          , .                 s ——
Kalkwater,                   .               .                 a pint.
Bewarende hetzelve in eene welgeflotene flesch.
Voorts n°. 82 en 83.
Ver«
-ocr page 79-
*>                VOORSCHRIFTEN
Verrekkingen en verftuikingen.
99                                    In geringe.
Geest van kamfer.. * .                 ,                   2 oneen.
Terebintbjjn- olie.
1
IOO
Aluin.           .                 .                 .                   I ons.
Aramoniakzout.              ,                 ,                   1 ------
Blaauwe vitriool.           .                 .                   1 —.
Jenever. .                 •                 .                 •  1 pint.
Hiermede eene hand-breede zwachtel   bevochtigd.
IOI)                                           *•
In verrekkingen en kneuzingen.
Geest van kamfer. •                 .                   2 oneen.
Geest van ammoniakzout.         1 . %>--------
Terebintliün - olie. .                 . , | —.-----
Wgnaziijn. > .                 . 4--------
I02                     Verdeelend afkookfel.
Kamillen bloemen.         ,                 ,                   4 drachma.
Duizendblad.                   .                 .                   4 drachma.
Jeneverbezien.                 .                 .                   4 ----------
Gekookt in wrjnazijn. .                 .                   | pint.
Water, doorgegoten en bijgedaan.                       | ---------
Ammoniakzout,              .                 .                   1 ons.
Ge-
-ocr page 80-
6i
VAN HEELMIDDELEN.
Gezwollene ach terbeenen.
103
Extrakt van lood.                 .
Geest van kamfer.               .
Geest van ammoniakzout,    .
Terebinthijn - olie.                .
Putwater. .
2  oneen;
1-----------
3 --------
i§ pint.
Boeglammlgheid, gallen, enz.
104
Steen - olie.
Terebinthyn-olie.
Laurier - olie.
1 ons.
Oogmiddelen.
;o5
Braakwynfteen.
Vlierbloem - aftrekfel.
r drachffia.
1 pint.
O o g o n t f t è k i n g.
I06
Putwater, warm gemaakt.
Geest van kamfer.          .
Extrakt van lood.          .
Ammoniakzout.              .
1  pint.
2  ons,
2-------
107
Zuiver Ammoniakzout.
Gezuiverd rpaansch groen.
Ontbonden in wjjnazjjn.
1 ons.
8 grein.
3 oneen.
JoS
Extrakt van lood.
Koud putwater.
4 drachma.
3 oneen.
ef
-ocr page 81-
«4               VOORSCHRIFTEN.
of
Putwater. .              '.               .                 , pon(,.
Aluin.         ...                 x drachmai
Witte vitriool.             •               •                 i ______
Loodzuite, azijnzuur lood, (sach. saturni,)
(acetis plumbW) .               .                 x ______
109                                Etteroog.
Ongezoutene boter. .               .                 2 oneen.
Roode neergeplofte kwik.               .                 1 drachma.
Om uitwendig mede te fineren.
110
Opgehevene bijtende kwik.             .                12 grein.
Rozenwater.                .                .                12 oneen.
Om uitwendig mede te wasfehen.
UI                   Vliezen Op de oogen.
a.
Armenifchen bolus. ;              '.                 1 ons.
Witte zuiker.               .               .                 1 -----
Wlinfteenroom.             .               .                 i -----
Tot een fijn poeder gemaakt,  hetwelke men in het
oog ftrooit.
*                       *
Ammoniakzout.            *               .                 4 drachma.
Witte vitriool.             .                .                 4 ----------
In een bierglas water opgelost en in het oog ge-
fpoten.
Sclter-
-ocr page 82-
VAN HEELMIDDELEN.           63
12                         Scherpe tranen.
Zuiver wjjnfteenzout, (sal.tartaripuri)          1 draclima.
ontbonden in :
Rozenwater.                 ,;              ,                 4 oneen,
jg In oogont ft ekingen met verzwakking
[gepaard.
a.
Wolverlei-bloemen. . .2 oneen.
Kamillen - bl.                , I              .                 2--------
gekookt in 4 pinten water, doorgeztfgd en
bijgevoegd:
Witte vitriool,              ,               .                 1 drachma.
op linnen kompresfen.
Dit pare men inwendig met een verflerkend middel.
>•
Wolverlei • bloemen. . ,                 4 drachm».
Baldriaan - w. è ,                 3 oneen.
Met honig tot een  flikbrok,   dagelijks in drie
giften.
•*-vww
-ocr page 83-
Bepaling der hoeveelheden en overeenkomst der genees*
kundige gewiglen en maten, met de oudere en nieuwe.
Daar het in de geneeskunde van liet hoogde belang is
alles te vermeden, wat tot dwalingen aanleiding zoude
kunnen geven, zullen de volgende ophelderingen geenzins
overbodig gekeurd kunnen worden, welke zoo de ver-
fchillende giften in de bijgevoegde aanwijzing der genees-
middelen, als de betrekking rustenen de gewone, (officina-
Ie) en de nieuwe maten en gewigtcn, ten onderwerp
hebben.
De in deze aanwijzing opgegevene giften, zijn wat de
geringfte betreft, diegene welke gewonelijk in eene
reis in één voorfchrift worden gebezigd en toegediend,
terwijl de hoogfte hoeveelheid diegene is, tot
welke men, naar omftandigheden; door herhaalde toedie-
ning dagelijks kan opklimmen; Voorts hebbe men te
bemerken, dat wortels, zaden en fommige basten, meestal
in vaste zelfftandigheid, de kruiden, houten en veelal de
basten in aftrekfel of afkookfel, en de gommen en harsten
in de oplosfing van eenig geestrijk vocht worden toegediend.
Daar alle hedendaagfche franfche veeartfenijkundigen,
bij hunne voorfchriften het nieuwe ftelfel van maten en
gewigten hebben gevolgd, is het bijna eene behoefte deze
te kennen, om van hunne aanwijzingen vrucht te kunnen
trekken; men dient dus te weten, dat omtrent:
ï gewoon pond ({§} of 16 ons is gelijk | kilogramme (nieuw f§)
3 oneen /g) .... ----------1 hectogramme (ons)
I ons of 2 lood (8 drachm )-----------3 decagrammen.
3 draclima (3) • • • -----------1 decagram (lood)
1 ----------- of 3 fclirupels.) -----------4 grammen.
1 fchrupel O) of 20 grein-----------10 decigrammen.
18 grein......          ■ 1 gramme (wigtje,)
a ------......-----------ï decigramme.
1 pint. .,...". ....... i litre (kan.)
-ocr page 84-
BENAMINGEN
der voornaamfte ziekten, toevallen en ge-
brek en waaraan het paard onderhevig is.
-*—«
Ziekten die bijzonder de watervaten, de klieren ea
deflijm afzonderende vliezen aandoen.
Nederduitsch,                 Fransch,                   Hoogduitsch,
De verkoudheid.          la morfondure, catav- ftrengel.
rhe, rhume, Q;oryza~)
De waterzucht, alge- hydropisie, univcrselle, die wasferfucht, alge*
meene, plaatfeljjke. locale, (anasarque, meine, örtliche.
oedime,~)
Klierziekte.                 tubercules, scrofules. fcrofeln.
Klierverhardingen.        squirres.                      drüfenverhartung.
De droes.                    la gourme.                   drufe, kropf.
De kwade droes.          la morve, (ozène.~) roz.
De worm.                    Ie farcin.                     wurm.
Ziekten die bijzonder de gevoels- en bewegings-
werktuige,n of de zenuwen en fpieren
aandoen.
De zenuwen.
De kolder, (razende, phrénesie, manie.
ftille.)
De duizeligheid.           Ie vertige.
Eene beroerte.             apoplexie ,
De vallende ziekte.      1'épilepsie.
koller (razender, dum*
koller.
fchwindel."
der fchlag.
die fallende fiicht.
Onbevvegeljjkheid.         immobiïiïéQcatalepsie') erltarrung.
De dolle hondsbeet.      lsLrage,Ql''hydrop!iol>ie') die: hundswuth,
Rheumatieke en krampachtige toevallen.
De jigt.
Zinkingen.
Mieumatismus.
Vervangenbeid.
die gicht.
flüsfe.
rheumatismus, (genheit.
: ehe, verfchlag, verfan»
la goutte.
fluxions,
rheumatisme.
la fourbure.
-ocr page 85-
BENAMINGEN
Nederduitsch.                  1'ransch.                    Hoogduitsch.
Verlamming.                  la paralysie.                   lahmung.
De klein.                       Ie tetanus, mal de cerf. die klemme, maulfper-
re, hirschkrankheit.
De kramp.                     Ie spastne.                      krampf.
Stijfheid der voorbee- chdval fioid ou épris fteifheit der vorderbei-
nen.                                des epaules.                   ne.
Ziekten der levenswerktuigen,
Van het li o o fd.
De ontfteking der lier- l'inflammation du eer- gehirnentzündung.
fenen.                            veau, ^cephalitis.')
Der ademhalings- en bloedom loopswerktuigen.
Ontfteking der keel. 1'angine , rinflammati- halsentzündung, briiu»
ou du gosier.                 ne.
Die der oorklieren of les parotides.                 feifeln, ohrdrüfén- ge-
de vyvel.                                                             fchwulst.
Ontfteking van het hart. cardite.                          herz - entzündung.
Het züdewéé of die Ia pleurésie, courba- brustfell - entzündung.
van het borstvlies. ture.
De longontfteking. la peripneumom'e.          lungen - entzündung.
De longtering.               la pulmonie, phthisie. lungenfucht, hingen-
fSule.
De borstwaterzucht. 1'hydropisie de poitri- biustwasferfucht.
ne, (Iiydro-thorax^)
Kortademigheid of dam- la pousse, 1'asthme. herzfchlüchtigkeit,eng-
pigheid.                                                               brüstigkeit, dampf.
Blazen, fnuiven.            cornard.siffleur, halley. blafer.
De hoest.                      la toux.                         husten.
Verftikking. -              asphyxie.                       erftickung.
Toevallen der werktuigen tot fpgsvertecring en
afzondering.
Kribbenbijter.                tiqueur.                          kopper, krippenbeisfer.
Onveiduwelgkheid. indigestion,                    unverdaulichkeit.
Verlorene eetlust.          dégout,                           ekel.
-ocr page 86-
DER VOORNAAMSTE ZIEKTEN,».
Nederduitsch.
Fransch. Hoogduitsch.
Hondshonger.
faim canine Qoulimos') beiszhunger.
Maagontfteking.
gastrite. magen entziindung.
Darmontfteking,
enterite. gedSrm - entziindung.
Het buikwee.
Ia colique. darragicht, bauchgrim-
Leverontfteking,
liepatite. leber entzündiin.g.(men.
Geelzucht.
la jaunisse. die gelbfucht.
Haarballen in den maag
, gobbes. (diarrhée. haarballen.
De loop.
Ie cours de ventre, la durchfall.
De bloedioop.
la dyssenterie. ruhr.
De fpijs- of clujlloop.
la liènterie. bauchfluss.
Vetfmelten.
grasfondu.devoyément. fettfchmelzen.
Wormen.
vers, vvürmer.
Buikwaterzucht.
1'hydi-opisie du bas die bauchwasferfucht.
ventre. (_ascite.')
Ie rnetéorisme.               trommelfucht.
la rétention d' urine , harn-verhaltung,
Qsthurie,')
la difficulté d'urinef. kalte pisfe.
inflamraation des rog- nieren-entzündung.
nons. (nephrite.')
Wind- of trommelzucht
Opftopping van water.
Koude pis, louterstal.
Ontfteking der nieren.
diabetes.
incontinence d'urine.
hématurie.
dispermatisme.
Honigpis.
Pisloóp.
Bloedpis.
Zaadloop.
Blaas- gal-
nen.
die harnruhr.
der harnflusz.
blutharnen,
famenflusz.
darmftee- calculurinaire,biliaire, blafen- gallen darmftei-
des intestinsCcystïtes, ne.
lythiasis, biliatis.')
cheval fortrait, (atro- die fchuur.
phie.*)
marasme,                       abzehrung.
Vertnageringbranding.
Uittering.
Koortfen.
De koorts.                    la fièvre.                       das fieber.
Ontftekingskoorts. fièvre inflammatoire , das eiitzündmigs-fieber.
C f. angiotenique^)
* 2
-ocr page 87-
BENAMINGEN
NedtriaUsch.                  Fransch.                    Hoogtuitsehi
Rotkoorts.                    flèvre putride, (f.aiiy- das faulfieber.j
namiqne.')
Pestkoorts,legerkoorts f.pestilentiellè, {aiy- pestbeule, kriegspe^f,
namicoataxiqite.~)         karfunkelkrankheit.
Zenuwkoorts,                fièvre nerveuse, (_f.a- das nervenfieber.
taxique.~)
Spaan fclie hoofclziekte. Ie mal d'espagne.          die fpanifche kopf-
krankheit.
Galkoorts.                      £,h\\w&z(meningo-gas- das gallenfieber.
trique.~)
Slimikoorts,                   f. muqueuse ,pituitaire, das fchleimfieber,
catarrhale, (adeno -
meningée,")
Uitterende koorts. f. hectique.                    das zehrfieber.
Uitwendige toevallen.
Eene wond.
Eene zweer.
Eene bloedftorthig,
Eene bloedontvating.
De ontftcking.
De ettering.
De roos.
Het verfterf, koud vuur
Het hospitaal -verfterf,
Beenbederf.
Het beenverfterf.
Wild vleescb.
Eene beenbreuk.
Eene darm- navel- lies-
breuk.
Een water- wind-
vleesch- breuk.
Peesknobbels. -
une playe,
ulcére.
l'hémorrhagie.
échimose.
1'inflammation.
la suppuration.
1'érisipèle.
la gangrène. (jphacèle)
gangrène nosocomiale,
la carie des os.
nécrose,
chair morr,e.
une fracture.
une hernie inguinale,
ombilicalc, &c.
une hydrocêle;pneu-
matocèle, sarco-cèle.
ganglions.
eine wunde.
ein gefchwür»
ein blutfiuss.
blutergiessung.
die entzündung.
die eiterung.
die rofe.
der brand.
der hospitalbrand.
der beinfrass.
der knochenbrand. j
fchwaromigtes fleiscln
ein beinbruch. .
eiii darm- nabel- leis-
tcnbruch.
wasfer- wind - fleisébv
bruch.
fehnenknoten.
Kneu'
-ocr page 88-
DER VOORNAABiSÏE ZIÉKT2N, eax.
Kneuzingen.
Fransch.
Nederduitsch.
Hoogduitlch.
quetfchung.
fatteldruck.
brandflecken.
fehnenklapp.
Kneuzing.                      contusion.
Kwetfing door den  za- mal de garot.
del.
Brandvlekken.                des cors.
Peeskwetling,                nerfferrure.
Ver rekkingen,
eflfort.
entorse,
luxation.
claudicatiofi,
écart. '             „
efïort des hanches.
eflfort des reins,
bouleté.
mémarchure.
Verrekking.
Verftuiking.
Ontwrichting,
Kreupelheid.
Boeglam,
Heuplam.
Kruislam.
Overkoot.
Verftuiking van het ko»
gelgewricht.
ausdehnung.
verftauchung.
verren kung.
lahmung.
buglahra.
hüftlahm.
kreuzlahm.
ueberkothig.
verrenkung des kugel»
gelenks.
Gez we Hen.
Ontftekingsgezwel.
Kliergezwel.
Pestbuil.
Ooi-gezwel.
Nekgezwel, (de mol
of varent.)
Oorklierzwelling, (de
vyvelen.)
Laatfistel aan den hals.
bloedader.
Zwelling van het verhe-
melte, Chet hangen
van den rooster.)
Gezwellen in den mond.
Borstgezwel.
phlegmbn.                      entzündungs gefchwulst
squirre, glandes.            drüfengefchwulst»
anthrax, bubon.            pestbeule.
mal d'oreille (otalgie) ohren-gefchwulst.
la taupe óu testudine. maulwurf- oder fchild-
krötengefchwulst.
les parotides ou avives. die feifeln.
fistule de la saignée aderlassfistel.
du col.
Ie fève ou Ie lampas, voller rache, der frosch.
(Jpulide^y
hungerzitzen, fröfche.
barbillons, aphtes.
avantcoeur.
* 3
brust • gefchwulst
Bloed-
-ocr page 89-
BENAMINGEN
Fransch.                   Hoogduitsch,
furoncle.                        blutgefchwur.
tumeurs, kiste, loupe. balg- oder fackgefchw.
anéurisme.                     fchlagadergefchwulst.
varice.                           adergefchwulstjkrampfr
ader.
oedéme                          wasfergefchwulst.
jambes et fourreau enflé angefchwoUene fchen-
keln und fchlauch.
hydrarthre.                    gelenk -wasferlucht.
emphysème.                   windgefchwulst.
polype.                          polypen.«
Neierduitsch,
Bloedzweer.
Spek- ofzakgezwellen.
Slagadergezwel.
Adergezwel.
Watergezwellen.
GezwoUene beenen en
koker.
Gewrichts - waterzucht.
Windgezwel.
Sljjmpropgezwel.
Koude gezwellen en beenu itwasfen.
ftollbeule.
piephacke.
hafenhacke.
fehnengallen.
flussgalle.
gefchwollenes fprung-
ochfenfpatt. (gelenk,
aderfpatt.
hahnenfpattjhahnentiitt
beingefchwulst, kurbe.
beinfpatt.
ueberbein.
fpindeln.
fchale,leisten, ringbein.
warzen.
beinauswuchs.
gelenkverwachfung.
verknöcherung.
loupe.
capelet ou passe-cam-
jardon.                (pane,
vessigons.
molettes.
jarret enflé.
éparvin de boeuf.
varice.
éparvin sec.
courbe.
éparvin.
suros.
osselet, fusée.
forme.
porreaux, verrue.
exostose.
anchylose.
ossification.
Legger.
Schöthak.
Hazenhak.
Peesgallen.
Vlotgallen.
GezwoUene waai.
Koe- of bolfpat.
Bloed- of aderfpat.
Hanenfput,
Beengezwel aan het
Beenfpat.Cfchenkelbcefi
Overheen, fchevelbeen.
Klosfen.
Overhoef.
Wratten.
Een beenuitwas.
Een beenvergroeijing.
Verbeening.
Huidziekten.
Ie gale.
les dartres.
die raude.
die trockene raude.
De fchurft.
t)e droogc fchufft.
D»
-ocr page 90-
DER. VOORNAAMSTE ZIEKTEN, enz.
Fransch.
Ie roux vieux,
malandres.
solandres, crevasses.
les eaux aux jambes,
peigne.
ébullition.
Héogduitichï
die manen-raude.
raspen.
id.
die mauke,
ftraubfuss. (beulen.'
fommerbeulen , bitz-
ausfchlagskrankheit.
laüfe.
Nederduitsch.
De manenfchurft.
Barsten.
Kloven.
Mok.
Egelsvoet.
Zomerbuilen, uitflag.
Uitflag, uitbottings- exanthème.
ziekte.
Luizen,                          maladie pédiculaire.
Voetgebreken.
Voetkwetfing.
clou de rue.
fussfticb.
Vernagelen.
enclouure.
vernagelen.
Klemhoef.
encastelure.
zwangbuf.
Volvoet.
pied comblé.
vollhuf.
Hoefknobbel.
oignon.
liuf-auswuchs.
Hoefholling.
fourmillière.
huf-höhlung.
Kwartiervoet.
seime.
hornspalt. (fuss
Osfenvoet.
pied de boeuf.
ochfenklaue , ochfen
Steengallen.
bleimes.
fteingallen.
Voetzvveer, (vijt.)
javart, Qpanaris.")
kronen • gefchwulst.
Kraakbeenfistel.
satot cartilagineux.
knorpelfistel.
Kroonbe trapping.
atteinte.
kronentritt.
Afvallen des hoefs.
avalure. (chette.
abfallen des hufs.
Rotftraal.
pourriture de la four-
ftrahlfaule.
Vijgwratten.
porreaux.
feigwarzen.
FSk of padgezwel.
fic ou crapaudine.
kröte.
Voetkanker.
canccr au pied.
fusskrebs.
Verballen of verpellen
, sole battue.
verballen.
Ooggebre ken.
Zwelling der oogleden, enflure des paiipières. anfcliwellung der au«
genlieder.
Oogontfleking.              ophthalmie.                    augen - entznndüng.
Ooglidszweer.                orgelet.                          augenlids • gefchwiir.
Oog-
-ocr page 91-
BENAMINGEN DER VOORNAAMSTE ZIEKTEN, enz.
Framch,
anchylops.
exophthalmie.
inflammation delacon-
jonctive.
lésion de la cornée,
transparente.
opacité de la cornée
(dragon )
tachede la cornée (Jeu-
coma.')
opacité de 1'humeur
aqueuse.
chéval lunatique.
epiphora.
la cataracte.
amaurose, la goutte se-
reine.
nyctalopie.
myopie.
Hoogduitsch.
augengefchwür. (felSi
gefchwulst des augap-
entzündung der augen-
haut.
verletzung der horn.
haut.
verdunklung der horn-
haut, augenfell.
augenflecken.
verdunklung der wass-
richten feuchtigkeit.
mond blindheit.
thranaug.
der graue ftaar.
der fchwarze ftaar.
tagblind.
kurzfichtigkeit.
Nederduitsch.
Oogzweer.
Oogbolszwelling.
Ontfteking van het
bindvlies. ,
Kwetflngvan het hoorn-
vlies.
Verduistering van het
hoornvlies.
Oog- of hoornvlies-
vlekken.' *
Verduistering van het
waterachtige vocht.
Maanoogen.
Traanoog.
De graauwe ftaar.
De zwarte ftaar.
Dagblindheid.
Bijziendheid.
-ocr page 92-
FOORSCHRIFTEN
van                        1
GENEES- en HEELMIDDELEN.
-*-
GENEESMIDDELEN.
A ALGEMEENE V OO S C II RI F TEN VAN
GENEESMIDDELEN.
Verkoelende in ontftekingsziekten.
Bedarende. ,               .
Tot bevordering der uitwafeming.
Opwekkende.                .
Verfterkende.                .
Krampftülende.             .
Buikopenende, (jiurgatien.~)
PisdriJvende.                 ..
Lavementen.                .
n°.7, a—c,2i,tf,27,39.
1,4,10,31. .
8,9,345535^9i/'
2$,a-c. (35,49,*,
47, aa — cc.
39 ><*-£••
5. VOORSCHRIFTEN IN BIJZONDERE
GEVALLEN.
/. Ziekten die bijzonder de opflorpendc- of watervaten
aandoen.
,                                                                             »
I. De droes.
a' De goedaardige droes en verkoudheid.
In den aanvang. .           n°.i , 2,a • e,3,4, 5.
In droes met ontfteking. ,               7,11, cc, 27,22, a.
Op het einde. ,               %; 3.
Tot verfterking in droes met ver-
zwakking. . .                8, ath,<j.
«                                   Voor-
-ocr page 93-
INHOUD.
ft
Voorbehoedmiddel tegen gevreesden
droes.            .               .         n°. 5,«.
b.   De boosaardige droes.                 2,^,5.
Tot bevordering van ontlasting uit
den neus. .               .               6 ,u.
Verfterkend middel bjj verzwakking. 8,9.
c.    De verplaatften droes.             4,5,10.
II. De kwaden droes.
Indenligtftentrapendenverdaehten.il, bb—dd, 12,19,
(i , 20, e.
In hoogeren trap.              .               xi, a ,b, 13 — 17,
19, b ,2.0, e,
Verfterkend middel tot nakuur.           18,19.
III. De worm.
Uitwendig.        .               .               20, a.
Inwendig.         •               •               20, b~ f,61.
II. De rheumatieke en krampachtige toevallen.
1.   Rh euma tieke of zinkingachtigc toevallen,
f
Rheumatismus met ontfteking.
Rheumatismus met verzwakking, valfchen of
omzwervenden droes.
In den aanvang.                 .               10,c — d.
B«' beterfchap.              - .               8,9.
Ver vangen heid met ontfteking. 7, 21, a , 27.
Uit te veel voedfel.           .               48, b.
Uit overmatige vermoeienis.               2,4,10,48, a.
Langdurig rheumatismus of jigt.          4, ö, a — c,
2.    Krampachtige toevallen.
De klem : inwendig.          .                34, aa, bb,4g, a, h.
Uitwendig.          .            4                39>/»49,C
De kramp der beenen.                 *97>"*
III.
-ocr page 94-
I N H OU D.                               m
III. Ziekten en ontftekingen der levenstferktuigen.
1,    Ziekten der herfenen.
«.Ontfteking der herfen en. n°. 7,10,27.
b. De kolder. .                >                28,29.
2.    De keelon t ftekin g.
Inwendig.          .                 »                 10,27,30,31*
Inwrgving en infpuiting : uitwendig. 32.
II. Ziekten der ademhal in gswerk tuigen.
1.    De long ontftekingen.
In den aanvang tot wegneming der
ontfteking. .                 .                 ?,a,b, ai,*,a.7-
Bij derzelver vermindering.                   21, b.
In het tusfchen - tydftip van ontfte-
king en verzwakking. .                 21, e.
Tot vermindering van den hoest.          2.1, aa.
Na het ophouden der ontfteking. 22>**
Wanneer er vrees is dat de ziekte
in ettering zal overgaan.                    22,6.
In het ttjdftip van verzwakking, en
inborstontftekingen met vermin-,
21 >
c,d,
22 j
b.
22
,d,e.
3,-
12, a,
231 «•
S3,
b.
24
25'
2(5
,a.
26
,>.
derde 1 evenskracht.
Verfterkend middel.            .
In longtering met verettering.
2.    Aamborstigheid of dampigheid.
In langdurige longgebreken.
3- De boest.
Uit bijzondere oorzaken. •
Vochtige hoest uit verzwakking.
Krampachtige drooge hoest.
Hl. Ziekten der ingewanden.
1. Het bui kwee, (*o/p)
$ 2                                            He
-ocr page 95-
u
IV                                i Vt' II- O U D.
Hêt windkolijfc.          .« ' n°. 33,«,««,5,34,0,b.
Het kolijk door onverteerbaarheid en
overlading . .                  33><*»
Het kolijk door verk on ding.          33»«s38.
Het k r a m p k o I ü k. .                 54,aa,bb, 35,^,37
Het kolijk door wormen.                   35 , b.
Het kolgk door z u re n. •                 36, 37-,
Lavementen. .                 $g,a,b,c,e.
3. Deivormen,                                             sS , a , *c, 35, b, c.
Tot vcrfterking der ingewanden.           8 , g, 34, a.
3.    Be loop.
Uit gebrekkige affcheiding
opgehoopte vuiligheden in het darm-
kanaal en verkouding. f                 40,42.
Uit zuren en toevallig. < '         41,
Ontftekingachtige loop. §                40,44,45.
Galachtige, . .                 40,42,44.
Toevallige en zachte afgangen.              43,44,(2.
Langdurige, . .                 44, b.
Zenuwkoortfige. .                 45, 34 , a.
Tot vcrfterking en na het op-
houden. . .                 8,33, b, 34, a.
Lavementen in den loop.               39. d, e.
4.    Gebrekkige fpysver te ringen        1
verlorene eetlust.                          46,a— c.
Gebrekkige voeding door zuren.          46, d.
%. Öpftopping van water.                     47,^,5.
Lavement. . . ,                  39, ƒ.
Pisdr ij ven de middelen.             47, aa — cc.
IK
-ocr page 96-
INHOUD.                                 *f
W. Toevallen door uitwendige oorzaken.
De do 11e hondsbeer.               n°. 50.
De f c hurf t, manen fchurft,
f t a a r t w o r m , — inwendig.           69 , a — d.
In hardnekkig verouderde.                     69, 'c.
Verfterkend middel voor herftelïende. 69, ƒ.
Uitwendig. .                 .                 69 ,g.
Mok,egelsvoet,rotftralen,
raspen, enz.               .                 yo,a.
Bijtend water.                    .                 70 ,b.
Prikkelende , roodmakende en blaar-
trekkende middelen. .                 70 , c , </.
F. De koortfen.
a. De ontfteking's koortfen.
In den aanvang.                  .                 7,21,0,51.
Na liet ophouden der ontfteking.          8 ,9.
5. Eenvoudige afgaande koortfen
niet verzwakte levenskracht. 51,0 ,S,520, J.
c Koortfen met neiging tot ontbinding'
der vochten of rot koortfen.           51, b, 52,53, a,i,$$.
Boosaardige rotkoortfen of
het zoogenaamde longenvuur.            53j«A54j55>58,0,&
In bijkomende zwakte der fpysverte-
rings - werktuigen.           ,                 52,34,0.
Verminderde levenskracht.                    21 ,£,52, b , 56, b.
Uitwendig, tegen de gezwellen in den
mond.           .                 .                 57.
rf. De Zenuwkoortfen.                        21,c, 54,^,59,60,
Q6i,a,b.
Lavement jn zenuwkoortfen.                39 ,g.
Verfterkend middel tot nakuur.            62.
De hoofd zwelling, (mal d'es-
Pagne.")          . ,         .                 63,64.
Wasfching des hoofds: uitwendig, 65,66.
§ 3                                        e. Da
-ocr page 97-
•n                             INHOUD.
e.  De boosaardige zenuwachti-
ge f Ifl m k o o rt s.          ,          n°.t>7.
f.  De koortfen uit verk eerde af-
fcheiding der ingewanden.
De g alkoo rtfen. " .               68.
De flgmkoortfen. .               a8,h,0,46".
De galachtige flgmkoorts.           6?,cctb.
UITWENDIGE of HEELMIDDELEN.
J. ALGEMEENE VOORSCHRIFTEN van HEELMIDDELEN.
In wonden. '
■1
Bloedftillende middelen.                 n°.7j.
Pgnftillende.                    .                72, 74,7 5, i, 78,
Genezende. .               . \          72,91,94.
Etterbevorderende.           .                 75, a, b,77,83.
Zuiverende.                     .                 72,80, 82.
Kneuzingen.              .                 71.85,94,97.
Vcrdeelende.                   .                 71,84,85,97.
Ver f tuik ingen   en ver rek-
kingen.                     .                 99,101.
Blaartrekkende en roodtnakende.          yo,c,d.
B. VOORSCHRIFTEN in BIJZONDERE GEVALLEN.
1. Wonden,
f. \
Bloedftillend middel.          .           n°. 73.
Pynflillende vvaschmiddeten en omfla-
gen in fterke ontftekingen.              71,74,78.
Verdeelenden omflag'in kwetfing en
met kneuzing verzelde wonden. ft,
Wondwater en wondfteenen,               72,94.
Et-
-ocr page 98-
INHOUD.                              vit
Ettering bevorderende middelen. n°.75*76,77,83.
Zuiverende wondzalf.          .                  80.
Zuiverend middel in verouderde
wonden. .                 .                 8a, «tf.
Tegen vuile flecht etterende wonden,
wild vleesch en valfche ontftekingen. 82, i, 92, 93.
Bijtend wondwater.             .                 82,».
Tot verzachting der wondranden.         79.
Om goede wonden te doen fluiten en
opdroogen.                      •                  91.
Tegen de wormen in de wonden. 8i, a, i.
Voetwonden.                       •                 93.
11. .Kneuzingen.
Omflagen tot verdeeling.                      84,(2—/.
Balfems.          .               .               H,g,Q7,a.
ui. Z adelkwe tfing.
Omflagen tot verdeeling.
BÜ mislukt? verdeeling. ,
Tegen de brandvlekken. .
Omflagen bij verminderde ontftekiug. 88,
Bjj opene zadelwonden.
Indien de nekband aangetast is.
Indien de beenderen daarenboven
aangedaan zrjn.
71.
84,85
86".
87.
88.
89.
82,
£,90.
82,
90.
iv. Kneuzingen en koude gezwel,
len.
*
Leggers, fchijthakken en
kaiegezwellen. .                 95»9Ö,tf —f,97.
In verhardingen na kneuzingen, en
witte zwelling.                 .                 96,A.
Bij klierverharding.             .                 96, e.
Bij verouderde gezwellen.                     96, ƒ,
Teeskwetfing.            ,                 97)j,
Kwet-
-ocr page 99-
öo
vin                          INHOUD.
Kw.etfing in den halfterke-
ten.            .                .          n°„72,78,97;c.
Blaauw water in voetwo nde 11.98.
Gezwolleneb eenen en koker. 102,103.
•
v. Verrekkingen en verftuikiii-
gen.
In geringen trap.               .               99,100.
Met bijkomende zwelling.                    101,103.
Boeglam tnig heid, gal len. 104.
vi. De ooggebreken.
De oogontlteking.             .               105 ,106,107,108
Het etteroog.                    .                109,110.
Vliezen op de oogen.        ,               111, a,C-,
Scherpe tranen.                . .             112.
Oogontfteking met verzwakking.         113.
-ocr page 100-
h>l
AANWIJZING EN BENAMINGEN
der voornaamfte geneesmiddelen die in de paardenartfenijk unde gebezigd worden.
-----------ti—jgHWjgg^g^»4gg! ■»» ra-i—..----------
ENKELVOUDIGE GENEESMIDDELEN.
------—*-•------
0
ƒ. Uit het P LAN TE NRIJK.
A. Wortels welke in poeder moeten gegeven
worden.
Hoogduitfche,
alantswurzel.
angelik • w.
baldrian, katzen - w.
galgant - w.
gelber enzian - w.
quecken-w.
dbiseti - w.
ronde osterlucey - w.
jalappe.
ruhrwurz.
kalmus - w.
kletten-w.
tarberöthe, krapp.
tollbcere, tollkirfche.
nelKelwüiZil.
weisfe nieswurz.
ihabarber.
virginianifdie iclilangen-w.
farrenkraut - w.
zichorei, wegwart.
zaunrübe, gichrübe.
arnica, wolferlei,
tonnentil-w.
meerzwiebel.
zittwer-w.
füszholz.
gewone Latijnfche.
enulla canipana. (rieleiltöm
angelika.
valeriana fylvestris.
galanga.
gemiana.
gramen.
althéa.
arisrolocbia.
jalappa.
ipecacuanha.
calamus aromaticus.
bardana.
rubia tinctorum.
belladonna.
caryophyllata.
helleborus albus.
rhabavbarum.
ferpentaria virginiana.
filix mas.
cichorium.
biyonia,
arnica.
tormentilla.
fcilla.
zedoaria.
liquiritia.
Franfche,
aunée.
anaelique.
valeviane,
galanga.
gefitiaue.
chiendent.
guimauve.
aristoloche ronde.
ialappe.
ipécacuanha.
calament
bardane, glouteron,
garance.
belladonne.
la bénoite.
e'lebore blanc.
rluibarbe.
serpentaire.
fougière.
cichorée.
couleuvrée.
bétoine des montagiies.
tornientille.
scille.
zedoire.
réglisse.
Nederduitfche,
Alands • w.              (5
[2 Angelika-W.         (11
3  Baldriaan- w.           (2
4  Galganth»w.            (1
5  Gentiaan-w. (roode (1
[ 6 Gras - vv.               (12
|7 Heemst-ofalthca-vv.(38
Ilohvortel, osterlucie.
9 Jalappeji,               (17
0 Jpecacuanha.
1  Kalmus - w.               Ca
12  K.lisfen - w.               (6
13  Meekrap.
14  f-'aclitfchade - w. (31
15  Nagdkruid-wortel. fa
16  Nies - wortel, (witte
17 Rabarber.                (9
18  Slangen • vv.               (3
19  Varen - w.
20  Siükertj - vv.
21  Wilden wrjngaard - w.
22  Wolverlei-w.valkruid.
53 Tormemil - w. (20
24 Zee-ajuin-w.
35 Zedoar-w.                (4
"«S Zoethout.
, volgens Linneus,
inula heleninm.
ang. archangeiica.
valeriana officinalis.
maranta galanga.
gent. lutea.
uïticum repen»,
alth, offlein.
arist. rotunda.
convolvulus jalapp. (?)
psycbotiïa emetica.
acorus calamus.
arctium lappa,
rub. tinct.
atropa bellad.
geum urbanum.
veratrum album,
rbei. fpecies.
'aristolochia ferp,
polypodium F. mas.
cichorium intibue.
bryonia al ba, vel. dioeca
arn. montana.             Öac<l'
torm. erecta-
fcilla maritima.
' Kaempfer.rotund.s.am. Ze&>
glyzyrrhiza offic.
hoeveelh, der giften daagt,
§ ons tot 3 oneen.
| — tot 3 ----------
1   — tot 3--------.
tot 2 ——
2  ar. tot 3---------
tot 4 --------
tot 4--------
tot 3 --------
3
4  ~
3 —
3 —
| ons
t —
2  dr.
1   —
2  —
tot 1 -
tot 1 -
tot 3 -
tot 3 -
tot 2 -
tot 1 -
tot i\-
uitwendig.
§ ons tot 2
**
-ocr page 101-
ENKELVOUDIGE GENEESMIDDELEN UIT HET PLANTENRÏJK.
o
B. kruiden met of zonder bloemen.
hoeveelh, der giften daags,
meest uitwendig.
| ons tot 4 oneen.
r — tot 4 1 ■
1 ------tot 4--------
1 fchr. tot 3 dr. meest uitw.
| ons tot 3 oneen.
|------tot 3 ---------
è------ tot 3 ---------
1 ------tot 4---------
3 dr. tot 3 ---------
\Hoogduitfche.
odermenning.
werimuth.
ochfenzung, boretsch.
barenklauen.
bilfenkraut. , '
fchaafgarbe. '
taufendgülden - kf.
gefegntter distel, carde ben.
glaskraut, tag u nachtkr.
gauchheil.
osterlucie.
malve, pappel.
chamillen.
fieberklee.
fchierling.
lattich.
lavendel, fpiek.
majoran.
liünerbisz, mauer • raute.
pfeffer - münze.
rosmarin.
rheinfarn.
falbey.
fennen - blïtter.
taback.
other fingerhut,
bollunder.
raute.
euphorbium.
«...
fagebaum.
gewone Lutijnfohe.
agrimonïa.
abfinthium vulgare.
borrago.
acanthus.
«yoscyamus ijiger.
millefolium.
centaurea milor.
cardus benedjctus.
parietaria.
anagallis.
(zie boven: Jiolwortel 8)
mal va,
chamoemelunj vulgare.
triïöliutn fib mum.
cicuta.
lactua.
lavendula.
inajorana.
ruta muraria
inentha pipejita.
rosmarinus.
tanacetum.
falvia.
fennae folia.
nicotiana.
digitalis purtureas folia.
flor. fambucj.
rura.
Euphorbium,
flor arnica.'
labina.
Franfche.
aigremoine.
ahfinthe.
bourrache.
branche ursine, acanthe.
jusquiame.
millefeuille.
petite centaurée.
chardon benit.
casse pierre, parietaire.
mouron.
id.
mauve,
camomille.
menianthe. (trefle aquatiq.'
ciguè".
laituë.
lavande.
marjolaine.
rue des murs, mouron.
menthe poivrée.
romarin.
tanaise.
sauge.
du senné.
tabac.
digitale pourprée.
sureau.
rue.
euphorbe.
zie boven, (wolverleiwort.)
sabin».
'Nederduit/ihe.
27 Agrimonie              (29
*28 Alzem (blad. en knop,
29  Bernage.                 (27
30  fierenklaauw.
Si Bilzenkruid.           (14
*32 Duizendblad,          (39
"33 Duizendguldenkr. (28
♦34 Gezegenden distel. (61
35 Glaskruid.
♦36 Guiclielbeil.
•37 Holwortel bladen. (8
'38 Kaasjes-k. malva. (7
*39 Kamillen bloemen.
♦40 Koorts, or waterkl. (28
*4i Kervel, (wilde
42  Latuw.                   (35
43  Laveuüel.               (47
44  Majolyn.                (49
45  Muurkruid.             (54
*4Ö Pepermunt.
*47 Rofemargn.            (49
♦48 Rijnvaren.              (83
•49 Salrj.                      (47
•50 Senebladen,
*5i Tabak,
*52 Vingerkruid (purper
53  Vlierbloeraen. (35
54  Wijnruit.
55  Wolfsmelk.
•56 Wolverlei-bl.enw, (22
57 ZeVfiiboam,           (54
volgens Linneus.
agr, eupatoria.
artemifia abs.
borrago offic.
acanth. mollis.
hyosc niger.
achillaa millef.
gentiana centauriura.
centaurea benedicta.
pariet. offlc.
a arvenfis.
id.
m fylvestris rotunda folia.
matricaria cbatnomüla.
meniantes trifoliata.
conium maculatum. "
actua (ativa.
1 fpica
origanum maj'.
adiantum album,
me'ntha fpecies.
rosm. offlcin.
tanac. vuig.
falv. offic.
casfia fenna.
nicot. tabacum.
digit. purp.
fambucus nigra.
r graveolens.
euph. offic.
arnica mont, -
juniperus fabina.
10 grein tot 2 drachma.
1 ons tot 8 oneen.
1 ------tot i| ons en uitw.
§ dr. tot 4 dr. uitw.
§ ons tot 3 oneen.
1 dr. tot 1            ■
-ocr page 102-
ENKELVOUDIGE GENEESMIDDELEN UIT HET
Cs
C. Houten en basten.
Nederduitfche.
gewone Latijnfche.
volgens Linneus.
Franfche.
*?8 Eikenzwam.
agarirus.
boletus incarnus.
de 1'amidou, (agaric
»59 Eikenbast.
(64
cortex quercus.
querc. robur.
cliêne.
60 Kaneel.
—— cinnamomi.
laurus cinnam.
canelle.
61 Kaskaril.
(67
---------cascarillïE.
croton cascarrilla:. #
cascarille.
61 Koortsbast.
(68
--------chins, (cperavian.
cinchona officin.
quinquina.
63 Laurierbast.
--------- laurea.
laur. nobilis.
laurier.
'64 Paardenkastanjeb.
(59
ajsculus hippocastanum.
maronnier d'inde.
*6$ Pokbout.
ligni guajaci rafura.
guajac. offic.
bois saint. s. guajac.
•66 Okkernootbast.
(59
putamen nucu juglandum.
juglans regia.
noix corneaux.
67 Oranjefchillen.
cortex aurantiorum.
citrus aurantium.
écorce d'orange.
*68 Wügenb. (laurier
«,
---------falix laurea.
fal. pentandra.
saule.
*6g IJslandfchc mos.
lichen islaiidicus.
1. isl.
lichen islandique.
70 Houtskool,
• ■ •
• ♦ •
* • *
■ 1
i
D. Zaden, en vruchten.
•71 Anjjszaad.;
(78
femen aniü.
pinipinella anifiim.
anis.
*?2' Fsnegriek|> •
(.77
------fosnu - grxeum.
trigonella fcenu - gracum.
foenugrec. sénégrain.
73 Hennip,
------ cannabis.
cannabis fativa.
du chanvre.
74 S'. ignatius boonen.
fabaï sr. iguatii.
ftrygnos ignatis.
fëves de s'. ignace.
*75 Jeneverbezien.
bacca; juniper.
juniperus communis.
baies de genièvre.
76 Laurier - b,ez.
(75
--------lauri.
laur. nobilis.
(zie boven.)
'77 Ljjnzaad.
femen lini.
linum ulitadsfimuin,
grain du lin.
'78 Komyn - z.
(71
------ carvi.
caru:n carvi.
carvi.
79 Kraanoogen, braaknoc.
nuces vomicie.
ftrychnos nux vomica.
noix vomiques.
*8o Mosterd-z.
fera. finapeos.
finapis nigra et alba.
moutarde.
81 Peterlelie. z.
------petrorelini.
aprum petrofelinum.
persil.
82 Venkel - z.
(7i
------foeniculi.
auethum fceniculum.
fenouil.
'83 Watervenkel * z.
• ..
phellandrum aquaticum.
■^—— ' aquatici.
84 Wormkruid - z.
(48
------ fantonici.
artemifia contra. (?)
semen contra.
85 Doornappel,
datura ftrammonium,
. . •
datura ftramonium.
86 Eikels,
glandes quercus.
(zie boven n°. 59.)
id.
87 Galnoten.
gallas.
" • * •
• • •
88 Wilde tatanjtn.
(zie boven n°. 64 )
id.
id.
Hoogduitfche.
feuerfchwamm,
eichenrinde.
zimmt.
cascarillen rinde.
fieber rinde.
lorbeer - r.
rosskastanie - r.
frauzofenholz.
die ausfere griine fchale
der unreifé wallnüsfe.
pomeranzen fchalen.
weiden-rinde, bruchvveide- r.
islandifches moos.
hoeveelh, der giften daagt.
uitwendig.
i ons tot i| ons.
fl dr. tot a —
2 — tot if -----
1 ons tot 4 ------
% dr. tot a ——
1 ons tot 6 ------
1 — tot 3 — in aftr.
| — tot i§------in aftr,
| —    tot  i|------
1 —   tot   6------
1 —   tot   8 ------
1 —    tot   4------
2 dr. tot ij ons.
j ons toe 4 ------
1 — tot 4------
1  dr. tot 1------
J ons tot 3------
2  dr. tot i|-----■
als brjvoegfel afgekookt.
3  dr. tot 2 oneen.
1  fchr. tot 2 drachma.
j ons tot 2 oneen,
| — tot 2------
2  dr. tot il------
2 — tot 6 drachma.
2 — tot i| ons.
1 fchr. tot 1 drachma,
1  ons tot 6 oneen.
2  dr. tot 6 drachma.
anisfaamen. ,
bokshorn - s,
hanff
ignatius bohnen,
wachliolderbeeren.
lorbeer- b.
leinfaamen. ' ,
maltenkümmel,
krühenaugen,
fenf,
peterfelie,
fenchel.
wasferfenchel.
würmfamen.
tollapfel.
id.
gallapféln.
id.
-ocr page 103-
ENKELVOUDIGE GENEESMIDDELEN UIT HET PLANTENRIJK.
o
en harsten^
Hoogduitfche,
aloë.
ammoniak - harz.
arabifcher gumme.
japonifche erde.
tragant - gumme.
drachenblut.
(tinkender asfant, teufelsdr.
id.
colophonium , geigenharz.
kamfer.
id.
I
mastik.
, \
opium,
pech.
guanjac - harz,
glanzend ofenruss.
terpentin.
theer.
lijk verdikte fap
volgens Lhineus.
aloë perfoliata.
(onbekend tot nu toe.)
mimofa nilotica.
catechu.
astragalus trag.
dracsena draco.
ferula asa foet.
Czie boven 55.)
pinus abies.
laurus camphora.
id.
pistacliia lentiscus.
papaver fomnifcrum.
pinus abies.
guajacum off.
..          »          •
pinus larix.
------abies et fylvestris.
D. Natuur
gewoiieiLatjnfche,
aloë hepaciÉa.
gumm. amiBoniacum.
pen, gommen
Franfche.
aioe's.
gomme ammoniaque.
m
gumme. arabique.
cachou.
gumm. draganth.
sang. dragon.
assa iétide.
id.
colophone, pix réfine.
camphre.
id.
du mastic.
opium,
poix.
résine de guajac.
suie de cheminé.
térébenthiiie.
goudron.
hoereelh, der giften dam
| ons tot 1 ons.
| _ tot 1------
geiyic heemstw.
zie okkernootbast,
| ons tot i| ons.
1  fchr. tot 2 fchr.
| dr. tot 1 ons.
uitwendig.
id.
| dr, tot 1 ons.
uitwendig,
• id.
15 gr. tot 1 drachma.
uitwendig.
3 dr. tot 1 ons.
§ ons tot 2 ——
2  — tot 1 ——
uitwendig.
Nederduitfche.
*  89 Aloë. (lever-
*  90 Ammoniak - gom.
91  Arabifche - g. (7
92  Cachou.               (66
93  Draganth - g. C86
94  Drakenkloed.
*  95 Duivelsdrek.
96  Euph. (woIfsmelk>g
97  Harst.
*  98 Kamfer.
99 Mgrrhe.
100 Mastik.
♦ioi Opium.
102  Pik.
103  Pokhour-gom.
•104 Schoorileenroet.
•105 Terebinthijn. (venet.
106 Teer.
araucum.
abli
catecbu,s,<erra japonica.
gumm. tragicanth.
...... fanaiis draconis.
--------asafoerida.
--------eupïorbium,
colophoniul.
cauiphora. •
myrrlise.
mastiches.
opium.
pix.
gumm. guajpc.
fuligo fpletttens.
tereb. vencta.
pix liquida.
-ocr page 104-
/?C
r "
ENKELVOUDIGE GENEESMIDDELEN UIT HET DIEREN» EN DELFSTOFFELIJKE RIJK.
(f>
II. Uit he;; dierenrijk.
Nederduitfche,
gewone Latijnfche.
'ir: 'ij;
Kunsfbenamingeu.
Franfche.
Hoogduitfche,
koeyeelh. dergifte
ndaag
Ongczoute boter.
butyrum.
bos taurus L.
du benrre frais.
ungelaliene butter.
uitwendig.
Ejjerdoren.
vitellus ovi. ,
\
mei vulgare.
pbafianus gallus L.
Ie jaune d'oeuf.
eyerdotter.
id.
Honig.
apis mellifica L,
du mièl-
honig.
J ons tot 4 oneen.
uitw.
Oesterfchelpen.
conchse prasparatae.
ostra edulis L.
des écailles.
austeiTchalen.
!
Reuzel.
axungia porcina.
fus fcrofa. L.
du sain doux.
fchweinefett.
uitwendig.
Sperma ceti.
fpLrma ceti.
phyfeter macrocephalus L.
blanc de baleine.
walrath.
id.
Spaanfche vliegen.
canthai'ides.
m'-loë veflcatorius L.
des cantharides.
fpanifche fliegen.
id.
Was.
cera.
apis mellif L. i,
de Ia eire.
wachs.
id. v
III. Uit hét DELFSTOFFELIJKE RIJK*
Bminfteen.
Kwik.
Oprement.
w;t rattenkiuid.
Spiesglans.
yzervjjlfel.
Zwavel, (ruwe
Zwav. bloemen, (gezuiv.zw.
tot berookingen.
uitwendig.
10 grein tot § dr.
Il------- tot 3 grein.
2 drachma tot i ons.
. ------------ tot a ——
braunftein.
quekfilber.
operment,
arfenik.
fpiesglans-fchwefel.
eifenfeile.
roher fchwefel.
fchwefel • blumen.
tnanganèse.
hydrargyre.
orpiment. (.oxide farsinic
sulfuré jaune ")
acide arsénieux. (oxide
d'arséuic bianc")
antim. Ciud. (sulfure d'an-
timoine.')
limaille de fer.
du foufre.
fleurs de soufre.
oxyd. magnes. nigr. nativ.
hydrargyrum.
arfenicum fulphur.
oxyd. arfen. alb.
fulphuretum ftibii.
ferrum pulveratum.
•          •           •
fulphur depuratum.
magneua nigra.
mercurius.
auripigmentum.
arfenicum album,
antimonium crudum.
limatura ferri.
fulphur crudum.
flores fulphuris.
tot 4
***
-ocr page 105-
EB E REIDE GENEESMIDDELEN.
A. Zuren en loogzouten.
Latijnfche.
T O
<0
Nederdtiitfche.
hoeveelheid
der giften daag).
i fchrupel tot 3 fel»,
uitwendig.
idem.
idem.
10 grein tot 30 grein.
10 ------- tot 3Q —-
5 ------ tot 15 -----
Hoagduitfche.
falmiakgeist.
potasch.
fcheidewasfer.
aetzftein.
fchwefel - f aure.
falz - f aure.
concentrirte l'alz-faure
Franfche.
ammoniaque liquide.
potasse.
acide nitrique.
potasse caustiq. (pierre
& cautère)
acide sulfiirique.
------ muriatique.
----------------concentré.
fcheikundige,
ammonia liquida.
potasfa venalis.
acidum nitricum.
potasfa fufa,
acidum fulphuricum.
---------muriaticum.
------muriat.concentrat.
fcheikundige,
vloeibaar vlug butend
loogzout.
koolzure kali.
falpeter - zuur;
drooge bijtende kali.'
zwavel • zuur.
zeezout - zuur.
zamengedr.zeezoutzuïir
B.
gewone.
fpir. falis ammon. cum
calce viva.
carbonas potasfa; alca-
...linutn.
aqua fortis,
lapis causticus.
oleum vitriolj.
fpir. falis marini.
'acidum falis conceutr.
gewone.
Vloeibare ammoniak.
Potasch.O'oeiftoffelijk
vast loogzout.)
Sterk water.
Bgtend loogzout.
Vitriool - olie.
Zouueest.
Zamengedrongen zoutg.
Middenzouten zonder metaalachtig beginfel.
j drachma tot 3 dr.
uitwendig.
1 drachma tot 6 dr.
1 ----------tot 4 oneen.
1 ----------tot 6--------■
30 grein tot §——•*
uitwendig.
I dr.         tot 4 dr.
1 ons tot 4 oneen.
|------ tot 2--------
|------ tot 3-------'
alaun.
gebrannter alaun.
falmiak.
vitriolisirter weinftein,
glauber - falz.
hirschhorn - geist.
pfianzen alcali, wein-
ftein - falz,
bitterfalz - erde.
minderers geist, esfig
falmiak.
. falpeter.
weinfteinrahm.
kochfalz.
alun, (julfate d'alun.)
------(sulfated'alumine
calciné )
sel zmrmmia.c,(muriate
d'amoniac.)
tartre vitriolé, (sulfate
de potasse.")
sel de glauber, (julfate
de sou de.)
esprit volatil de corne
decQi%(alcali yolat.~)
alcali végétal doux,
(carbonate de potasse)
tnagnéfie, (carbonate
de magnésie.)
esprit de mindrerus,
(acitate ammonia-
cal liquide.")
sel de nitre, (nitrate
de potasse.)
crème de tartre, (tart.
acidulé de potasse.)
sel marin, (muriate de
soude.)
fulphas aluminse.
" • "•                   ustum
murias ammonia;.
fulphas potasfa;.
fulphas foda;.
carhonas ammonia; py-
ro animale liquidum
carbonas potasfa; cris-
tallifatum.
carbonas magnefia;.
acetis ammonia; liquid.
nitras potasfa; depur.
tartris ecidula potasfa;.
murias foda;.
alumen crudum.
ii------- ustum.
fal aramoniacus.
tartarus vitriohtus.
fal mirabile glauberi.
fpintus comu cervi.
alcali vegetabile,
magnefia alba.
fpiritus minderen.
nitrum depuratum.
cremor tartaii.
fal culinaris.
A'.uin. (vii've
------ (gebrande
Amoniakzout.
Dubbelzout.
Gla ibers wondcrzout.
Haitshoorn-geest.
Gckristalifeerd groci-
ftoffelgk \w§z.(alcdïi
Magnefia.
Geest van minderer. '
Salpeter.
Wijnftecnroom.
Zeezout.
zoutzure ammoniak,
zwavelzure potasch.'
----------— foda.
koolzurige brandige
ammoniak.
gekristallifeerde kool-
zure potasch.
koolzure bitteraarde.
azijnzure ammoniak.
i
falpeterzure potasch
zurige wönfteenzurej
potasch.
zoutzure foda.
-ocr page 106-
TOEBEREIDE GENEESMIDDELEN.
C. Bereidingen uit metalen.
(7
Nederduitfche.
Latijnfche.
Hoogduitfche,
brecliweinftein.
hoevcelhclB
der giften daagt,
J | dr. tot a dr.
aetzender quekfilber fu-
blimat.
I 5 — tot io gr.
1 en uitwendig.
rottier pracipitat.
[ uitwendig.
weisfer quckfilber pra-
cipitat.
verfüslt.s quekfilber.
id.
io gr. tot 3 fchr.
mineral - kermes.
i] fchr. tot i| dr.
bley - extrakt.
uitwendig.
bley-zuckcr.
id.
bley-weiss. id.
quekilbermohr.
id.
fchwcfelleber.
meest inw, i tot 6 dr
grün-fpan.
id.
fpiesilansleber.
3 dr. tot 3 oneen.
hülleuftein.
uitwendig.
zinnober
id. meest.
kupfcr-vitriol.
id.
zink- cider weisfer vi-
triol.
eifen - vitriol.
ld.
: id. ■ ••
filberglïtte.
s id.
zinkblumen.
id.
goldliivbiger fpiesglans-
fcliwefel.
. 15 gr. tot 2 fchr.
ftahl-fchwefel.
2—8 drachma.
fcheikundige,
gefpiesglansde wijnfteen
zure potasch.
zoutzure kwik.
fcheikundige.
tartris potasfaj ftibiata,
murias hydrargyri oxy-
dati.
oxydum hydrargyri ni-
tratum.
murias hydrargyri am-
moniacale.
murias hydrargyri oxy-
dulati.
hydro - fulphuretum
oxyduli ftibii.
acetis plumbi liquida
concentrata.
acetis plumbi.
Franfche.
émétique, tartrite
antimonié de potasse)
sublimé corrosif, (ma-
riate de mercure
suroxigénê.)
précipité rouge, (oxide
de mercure'' rouge.
précipité b!anc,(J»^rca-
riate ammoniacal,
mercure doux (muriate
de mercure doux.)
kermes miuéral, (oxide
d' antimoine hydro -
sulfuré rouge,')
vinaigre ou extrait de
saturne, (acétite de
plomb concentré,
sél de saturne, (acétite
de plomb critallisé.)
gewone,
tartarus emeticus.
mercurius fublimatus
corrofivus.
merc. praacip. ruber.
-----■ praecipitatus albus
------dulcis, calomel,
kermes mineralis.
estractum fatumi,
faccharum faturni.
cerusfa.
cethiops mineralis.
hepar fulphuris alcali-
num.
viride aris,
hepar antimonii.
lapis infernalis.
cinnaberis factitia.
vitriolum cupri.
" album.
■"             martis.
lithargijrium.
flores zinci.
fulphur auratum anti-
monii.
anhiops martialis.
gewone,
Braakwünfteen.
ivvik, (bijtende opge-
hevene
wik, (roode neergc-
plofte
Kwik, (witte ncergepl.
Kwik> (zoete
Kermes, (mijnftoffelijke
Lood. extrakt.
Lood - suiker.
Loodwit.
Moor, (mijnftoffelijke
'otasch zwavellev. met
eene groeiftoffel, loog-
zoutige grondftof.
Spaansch - groen. '
Spiesglans zwavellever.
Steen, (helfche
Vermiilioen.
Vitriool, (blaauwe.
Vitriool, (witte
Vitriool, (Zuivere rjzer-
Zilverglid.
Zinkbloemen. ..
Zwavel, (goud-
gefalpeterzuurd kwik-
verzuurfel.
zoutzure ammoniakale
kwik.
onvolkomene zoutzure
verzuurde kwik.
waterftoffig verzuurde
fpiesglans.
vloeibaar azijnzuur lood
azijnzuur lood.
azijnzuur verzuurd lood
zwarte gezwavelde
kwik.
gezwavelde potasch.
azijnzuur koper,
gezwavelde fpiesglans
bevattende potasch.
gelmoltcii falpeterzuur
zilver.
roode gezwavelde kwik
zwavelzuur koper.
zwavelzure zink. (fpi-
autei'0
zwavelzuur ijzer.
azijnzuur verzuurd, half
verglaasd lood.
verzuurde fpiauter.
gezwavelde verzuurde
fpiesglans met water-
ftof.
zvvavelijzer.
oxydum plumbi carbo- I cérusse , (oxide de
plomb carbonné.)
sethiops minéral (sulfu-
re noir de mercure.)
foije de.so\iffte,Oulfure
de pot as se.
verd de gris, (oxide
de cuivre ) '
foije d'an:imoine, (oxi-
de d'antim.sulturé.)
pierre infernale, (»Mr«-
te d' argent fondu )
cinnabre artificicl,(f«/-
furé rouge de mercure
vitriol b\eu,(sulfate de
cuivre.)
' vitriol'blanc', (sulfate
de zinc.~)
vitriol vert, (sulfate de
fer-
litharge, (oxide de
plomb demi~vitreux~)
fleurs de zinc, (oxide
de zinc.)
soul're doré, (soufre
d' antimoine hydro-
geni.-)
sulfure de fer.
cuprum acetatum.
fulphuretum potasfas
itibiatum.
nitras argenti fufum.
ftdphuretum hydrargyri
rubrum.
fulphas cupri.
zinct.
ferri.
oxydum plumbi femi-
vitreum.
oxydum zinci. -
fulphuretum oxyduli
ftibii hydrogenatum.
ferrum fulphuratum.
Zwavel, ({taal-
(*J De mijnftoffelijke kermes is meer gefpiesglansd en minder gezwaveld, daarentegen is de goudzwavei minder gefpiesglansd en meer gezwaveld,
terwijl de fpiesgl ansmoor uit kwik ea fpiesglans, en de mijnftoffelijke uit kwik en zwavel bcltaat.
-ocr page 107-
T O E B E R. E I D E I G E N E E S M I D D E L E N.
8)
D. Extrakten en conferven. -'
Latijnfche.
hoeveelheid
der giften daags.
J ons tot a oneen,
ï — tot 4 ——
i — tot 4-------
gewone.
'fclieikuttdige.
Franfche.
pccus liquiritias depu-
extractum liquiritije.
cxtrait de réglise.
ratus.
(vre.
rob. juniperi.
•'.'•' k |(S' '
rob de bayes de génie»
------ fambuci.
" ,' ' ". •': . .
— de sureau.
fcheiktstidigèj
Hoogduïtfche.
eiiTgedickter füssholz-
faft,
wachholdermus.
hollundermuss.
gewone.
Zoetboutdrop.
Jenevcrbezieri' conferf.
Vlierbezif»- conferf
i't . . -
E. Azijn- en wijn op los fingen.
oxyinel fimplex. i . ... i oximel simple.
--------- rctliiticum. I oxymel fcilke.               | --------- scilliuque.
F. A f t r e k f e 1 s , (tincturen.*)
: •
2 — tOt 6
i — tot 4
Enkele honig •azijn.      I zuurhonig.
Zee-ajuhi honig - azijn.  I • .
Tinktuur van aloë.                  .
——^— van mijrrhe.             • •
■ van fp. vlieg.           • .' •'!
fauerhonig.
meerzvviebel-honig.
< ■                                                                                                                              .
aloë - tinktur.
•myrrhe -tiiiki:ur.
fpanifche fliegen-tinkt.
tinct. aloës.                  I         . . .
------ myrrbte.                        . •         .
------ cantharidum.        I        • . .
teinture d'aloës.
--------- de myrrhe.
--------- de canthaiides
uitwendig,
id.
id.
G. Geesten    en    overgehaalde wateren
Mout of koorn-brandew
.
fpir. frumenti.
Brandewijn of wjjngeest.
. . |
------ vini.
Wijngeestfovergehaald.
: : *
------------rectificatus.
alcohol.-
1 C
• • •
fpir. vini catnphoratus.
• ■— mot Kamlcr.
Hoffmans droppelen.
Wyngeestige zwav
els-
liquor anodynus mine-
ther.
ralis.
Verzoete falpetïrgeest.
Ster.
fpir. nitri. dulcis.
asther.
Zeepgeest.
• . •
—- faponis.
eau de vie de grain.
kornbrandtwein.
meest uitwendig.
eau de vie.
brandtweïn.
id.
esprit de vin.
weingeist.
id.
alcoöl.
ftarkester weingeist.
id.
eau de vie camphré.
kamfer -fpiritus.
id.
liqueur minerale de boff-
vcrfüsfter fchwefel-
| ons tot a oneen.
mann, Qèther sulfu-
geist.
rique alcoölisé.')
esprit denitre duicifié, •
a dr. tot i ons.
(nitrique alcoölisé.')
esprit de aavon.
fdfen-fpiritus.
uitwendig.
sther fulphuricus alco-
holicus.
nitricus alcoholi-
cus.
-ocr page 108-
»•                                                    (9
TOEBEREIDE GENEESMIDDELS
H. ZAMENGESTELDE WATEREN.
Latijnfche.
Hoogduitfchc,
vitiïol - wasfer.
phagad. wundwasfer.
blei - wasfer.
kalch - wasfer.
rabels-wasfer.
Thedens wundwasfer.
Tranfche,
eau saphirine.
------phagadénique.
—— de goulard.
------ de chaux.
acide fulfurique al-
coöli«.
eau vulnéïaire de the-
den.
gelruik,
uitwendig.
id.
id.
meest uitwendig.
id.
uitwendig.
fcheikundige,
liquor cupri ammoniaci.
------muriat. hydrarg.
------acetitis plumbi.
• • •
acid. fuif. alcoh.
mixtura vulneraria aci-
da.
gewone.
aqua cerulea.
phagadenica.
goulardi.
calcis.
rabelii.
traumatica thede-
nu.
/.
OLIËN.
meest uitwendig.
id. f
uitwendig.
id.
id.
van 2 dr. tot i once.
huile d'olive.
------de lin.
-----' de laurier.
------de navette.
pétréole.
huile de terébenthine.
baumoel.
leinoel.
lorbeeroel.
rüboel.
fteinoel.
terpen tinoel.
oleum olivarum.
-------- lini.
-------- lauri.
-------- rsparum.
-------- petras.
-------- therebintinace-
um sethereum.
K.
Z E E V E N.
gtünefeife, fchmieifeife I uitwendig,
weisfe feife,                  'I meest uitwendig.
du savon noir.
---------- blanc.
fapo vlridus.
— venetus five albus.
I : : : I
*♦♦*
-ocr page 109-
fOEBEREIDE GENEESMIDDELEN.
10)
L. BALZEMS, ZALVEN, SMEERSELS,,»,
Latijnfche.
Nederdtiitfckt,
Hoogduitfche.
eibisch • falbe.
bafilicum - falbe.
digestif - falbe.
heft - pilaster.
bley - falbe.
ausferlicher lebensbal-
fem.
lorbeer-falbe.
mercurial-falbe.
*
feifen - balfem.
calmey- falbe.
peruvianifcher balfem.
fpanifclie fliegen-falbe,
grünfpan • falbe.
kratzfalbe.
gebruik,
uitwendig,
id.
id.
id.
id.
id.
id.
id.
id.
id.
id.
id.
id.
id.
fcheikundtge.
.        .        .
ung. picis.
— terebinthinaceum,
empl. relinofum,
ung. oxydiplumbi caib.
Fraufche.
onguent de la mère.
-------- de bafilicum.
---------suppuratif.
Scheikundige,
gewone.
balf. altha:».
unguent. bafilicum.
ung. txcitans , vulgo
digeftivum.
empl. adhasfivum.
ung. cerusfa;.
balfamuin vitas exter-
num.
ung. nervinurn.
ung. mercur.caeruleum,
neapolitauum.
balf. opodeldoch.
ung. grifeum, five cum
lapide calamin.
balf. peruvianum.
ung. vel cmplastr. vefi-
cator.
------asgyptiacum.
------ad fcabiem.
gewone.
Althéa- balfeni.
Bafilikum • zalfi
Etlcring bevorderende-
zalf.
Hecht - plritter.
Loodwit-zalf.
Uitw. levensbalfetm
Laurier ■ zalf.
Kwik-zalf.
Opodcldok - balftm.
Kalrneij-zall.
Peru - balfem.
Spaanfche vliegen zalf
en pleister.
Spaanscbgroen - zalf.
Zwavekalf.
cmplatre agglutinatif.
•        •         •
baume de vie externe.
onguent de laurier.
---------mercuricl.
ung. laurinum.
—    oxyduli hydrargy-
li.
linim. fapon. camphor.
ung. zinci.
•                     •                     • i
ung. vel empl. cantha.
ridum.
—  acetitis cupri cum
melle.
—  fulphuntum.'
baume d'opodeldoque.
.        .
baume de perou.
ong. ou emplütre vé-
sicatoire.
—  de verd de gris.
—  antipsorique ou cen-
tre la gale.
-ocr page 110-
BENAMINGEN
der voornaamfte ziekten, toevallen en ge-
breken waaraan" het paard onderhevig Js.
Ziekten die bijzonder de opflorpende vaten aandoen.
Nederduitsch.
Be verkoudheid.
De droes.
De kwade droes.
De worm.
Fransch.
la morfondure.
la gourtne.
la morve.
Ie farcin.
Hoogduitsch.
ftrengel.
drufe, kropf.
roz.
wurm.
die hundswutb.
De dolle hondsbeet. la rage.
Rheumatieke en krampachtige toevallen.
Dejigt.
Zinkingen.
Rheumatismus.
Vervangenheid.
De vallende ziekte.
Verlamming.
De klem.
De kramp.
Stijfheid der voorbee-
nen.
die gicht.
flüsfe.
rheumatismus, (genheit
rehe ,verfchlag, verfan-
die fallende lucht,
lahmung.
Ia goutte.
des flu^ions.
Ie rheumatisme.
la fourbure.
{'épilepsie,
^la paralysie.
Ie tetanus, mal de cerf die klemme, maulfper-
re, liirschkrankheit.
Ie spasme.                     krampf.
cbéval froid Ou épris fteifheit der vorderbei-
des epaules.                   ne.
Ziekten der levens werk tuigen.
Van het hoofd.
De ontfteking  der her- 1'inflammation du   eer- gehirnentzündung.
fenen.                            veau.
De kolder.                    la phrénesie.                  koller.
Duizeligheid.                 Ie vertige.                     fchwindel.
D»r
-ocr page 111-
BENAMINGEN
Der a d e ni h a 1 i n g s w e r k t
Ncdtrduitscli.                  Fransch.
De ontfteking der keel. 1'angine, rinflammati-
on du gosier.
Die der oorklieren of les parotides,
de vijvcl.
Het zijdewee of die la pleurésie , courba-
van het borstvlies. ture.
De lcngomfteking. la peripneumonie.
De longtering.               Ia pulmonie, phtliisie.
De borstwaterzucht. 1' li ydropésle de poi-
tfvuc^hydro-thoïax')
Kortadeniiglieidofdam- la pousse, 1'astlnne.
pigheid.
Blazen , fnuiven,            cornard, siffleur.
De hoest.                      la toux.
u ï g e n.
Hoogduitsch.
halsentzijndung, braa-
ne.
fcifeln, ohrdrüfen - ge-
fchwulst. '
brustfell entzündung,
lungen entzündung.
lungenfucht , lungen»
faule.
brustvvasferfucht.
lierzfchlachtkkeit, cnj-
brüstigkeit, dampf.
blafer.
busten.
Toevallen der werktuigen tot f p5js v er t e crl ng en
afzondering.
tiqueur.
indigestion.
dégout.
la colique.
Ie cours deventre, la
diarrhée.
la dyssenterie.
gras fondu, devoyément
vers.
Phydropésie du bas
vcntre. (ascite.~)
Ie metéorisme.
la rétention d'urine.
la difficulté d'uriner.
inflammation des rog-
nons. (nsphritt.~)
clicval fortraic.
kopper, krippenbcisf:r.
unverdauliclikeit..,
ekcl.
darmgicht, bauchgTim-
durchfall.            (men.
rulir.
fettfchmelzcn.
würmer.
die bauchwasferfucht,
trommelfucht.
wasfcr-verhaltung.
kaltc pisfe.
nieren-entziindung.
Kribbenbijter.
Onverdu ,ve!ijk hejd.
Verlorene eetlust.
Het buikwee.
De loop.
De bloedloop.
Vetfmeltcn.
Wormen.
Buikwaterzucht.
Tronv.nclzucht.
Opftopping van water.
Koude pis, louterstal.
Ontfteking der nieren,
Vertnagcring of ver-
branding.
die fchnur.
Koort- •
-ocr page 112-
DER. VOORNAAMSTE ZIEKTEN, *m.
IC p o r t f e n.
■ ■ ■                                                                                  >                                                  \
Nederduitsch,                    Fransch.                   Hoogduitsih,
De kooAs..                 la fièvre.                       das flcber.
Ontftekingskoorts. fièvre inflammatoire. das entzündungs-fieber.
(J.angiotemque')(iiiiqui
Rotkoorts.                    fièvre puuide(f.adyna- das faulfieber.
Pestküorts, legerkooi'ts f. pestilentielle,le char- pestbeulc, kriegspcst
hon.(jidynamico-ataxique.~) karfunkelkrankh»
Zenuwkoorts.                fièvre nerveuse (J.ata- das ncrvcnfieber. (heit.
Spaaniche hoofdzickte. Ie mal d'espagne^x/que.&ïc fpanifche kopikrank-
Uitwendise toevallen.
Eene wond.                   une playe.                     eine wunde.
Eene zweer.                 ulcére.                           ein gefchwür.
Eene bloedftorting. 1'hémorrhagie.               ein blutfluss.
De ontfteking.               riailammation.              die entzündung.
De ettering.                 la supuration.                die eiterung.
Het verfterfjkoude vuur la gangrène. (fphaceW)  der brand.
Beenbederf.                   la carie des os.             der beinfrass.
Wild vleesch.                chairmortc.                   fchwammigtes fieiscli.
Eene beenbreuk.           une Iracture.                 eiu beiubruch.
Eene darm- navel- lies- une hernie inguinale ,   ein darm - nabel- &c.
breuk- ombilicale, &c.            bruch.
i               Kneuzingen.
Kneuzing.                      contusion.                      quetfehungi
Kwctfing door den za- blessure de garot.         fotteldruck.
del.
Urandvlekken.                des cors.'                      brandflecken.
Pecskwetfing.                 nerfTerrure.                    fehnenklapp.
Verrekkingen.
effort.
entorse.
luxation.
ausdehnung.
verftauchung.
Yerrcnkung.
boeg-
Verrekking.
Verftuiking.
•ntwrichting.
-ocr page 113-
BENAMINGEN
Fransch.
écart.
effort des hanches.
effort des reins.
bo.uleté.
ïndmarchure.
Hoogduitsch,
buglahm.
hüflahm.
kreuzlahm.
ueberkothig.
verrenkung des kugejj
gelenks.
Nedsrduitsch.
boeglam.
Heuplam.
Kruislam.
Overkoot.
Verfhüking van het
kogelgewricht.
Gezwellen.
grossscur dans 1'oreille.
la taupe ou testudine.
ohren-gefchwulst,
maulwurf - oder fchild-
krötengefchwulst.
die fcifeln.
aderlassfistel.
Dikte in het oor.
De mol of varent.
(zwelling.
Devijvclenof oorklicr-
Laatfistel aan den hals-
bloedader.
Het hangen van den
rooster of zwellen
van bet verliemelte.
Gezwellen in den mond.
Borstgezwel,
Spek- of zakgez wellen.
Slagadergezwel.
Adergezwel.
Watergezwcllen.
GezwoUene beeneu en
koker.
les parotides ou avives.
fistule de la saignée
du col.
Ie fève ou Ie lampas, voller rache, der irosch.
hungcrzitzen, fröfche.
brust-gefchwulst.
balg- oder Jackgefchw.
fchlagadergefchwulst.
adergefchwulst,krampf-
wasfergefchwulst.fader
angefchwoUene fchen-
keln und fchlaucb.
barbillons, aphtes.
avanccoeur,
tumeurs.
anéurisme.
varice.
ocdéme
jambes et fourreau en
flé.
ezwellen en beenuitwasfen.
loupe.                                ftollbeule.
capelet oupasse-campa- piephacke.
jardon.                      f_ne. hafenhacke.
Koude g
Legger.                   ■ <
Scliijthak.
Hazenlnk.
Peesgallen,
Vlotgallen,
GezwoUene waai.
Koe- of bolspat.
Bloed- of aderfpat.
Hanenfpat.
fehnengallen.
flussgalle.
gefchwollenes fprung-
ochfenfpatt. (gelenk.
aderfpatt.
hahnenfpattjhahnentritt.
Been-
vessigonS.
molcttcs.
jarret enflé.
éparvin de boeuf»
varice.
éparvin sec.
-ocr page 114-
3S
DER VOORNAAMSTE ZIEKTEN, enz.
Nederduitsch.
Fransch,
Hoogduitsch.
Beengezwel aan het
fchenkelbeen.
courbe.
beingefchwulst, kurbt.
Becnfpat.
éparvin.
. beinfpatt,
Overbeen, fchevelbeen
, suros.
ueberbeio.
Klosfen.
osselet, fusée.
fpindeln.
Overhoef.
forme.
fchale, leisten, ringbeii
Wratten.
porreanx.
warzen.
Een beenuitwas.
exostose.
beinauswuchs.
Een beenvergroeijing.
anciiylose.
verknöclierung.
Huidziekten,.
.
De fclrarft.
la gale.
die raude.
De drooge fchurft.
les dartres.
die trockene raude.
De manenfchurft.
Ie roux vieux.
die maiien-raude.
Barsten,
nialandres.
raspen.
Kloven. ,
solandres, crevasses.
id.
mok.
les eaux aux jambes.
die mauke.
-
egelsvoet.
peigne.
ftraubfuss. (beulen.
zomerbuilen, uitflag.
ébullition.
Voetgebreken,
fommerbeulen , lütz-
Voetkwetfing.
clou de rue.
fussftich.
t
Vernagelen.
enclouure.
vernagelen.
Klemboef,
encastelure.
zwanghuf.
Volvoet.
pied coinblé.
vollhuf.
Kwartiervoet.
seime.
hornspalt. 0"u"!S.
Osfenvoet.
pied de boeuf.
ochfenklaue, ochfen-
Stecngallen.
bleimes.
fteingallen.
Kroongczwel.
javart.
kronen • ge fch wulst.
Kroonbetrapping.'
atteinte.
kronentritt.
Afvallen des hoefs.
avalure. fchette
abfallen des luifs.
Rotftraal.
pourriture de la four-
ftrahlfaule.
Vijgvvratten.
porreanx.
feigwarzen.
F ijk of padgezwel.
fic ou crapaudine,
kröte.
Voetkanker.
cancer au pied.
fusskrebs.
Verballen of verpellen
sole battue.
verballen.
i
*S
Ooj-
i
-ocr page 115-
BENAMINGEN DER. VOORNAAMSTE ZIEKTEN, e;ix.
O o g g e b r e k e n.
Fransch,
enflure dëS paupières,
inflammiuion de la
conjüiictive.
lésion de la cornée.
transparante,
opacité de la cornée
dragon,
opacité de 1'humeur
aqueuse.
chéval lunatique. -
la cataracte,
amaurose, paralysie
du nerf optique.
Hoogdir.tsclt.
ansclnvellung der au-
genlieder.
entzündung der verbin-
dende augenhaut.
verletzung der horn-
haut.
verdunkliing der hbrn»
haut. augenfell.
Verdunkliing der wass-
richte feuchtigkeit.
mond blindheit.
der graue ftaar.
der frirwarze ftaar.
Nedcrduitsc/i.
Zwelling der oogleden.
Ontfteking van het
bindvliesvlekken.
Kwetfing van het hoorn-
vlies.
Verduistering van het
hoofnvlies.
Verduistering van het
waterachtige vocht.
Maanoogen.
De< graauwe ftaar.
De zwarte 'ftaar.
\
-ocr page 116-
31
VERKLARING
DER
TEN.
■"*H H| gt 1H i,
PLAAT I.
Heelkundige yerrigtingen.
Verbeeldt de wijze om de aderlatingen, het ingeven der genees-
middelen en het nederwerpen van het paard te verrigten,
benevens de werktuigen tot verzekering van hetzelve.
| Fig. i. a. Vertoont de wijze hoedanig de aderlating aan de
halshloedader verrigt wordt.
*• Plaatfing der hand met het lancet, en aanwijzing
der plaats waar de aderlating gefchiedt.
2. Wijze om den laatband te bevestigen.
b. Wijze om het paard door {hikken neder te Wer-
pen, waarbij de kluisters met ringen om de vier
beenen worden gelegd, en de koord aan die van
den linker vóórvoet bevestigd, door 'alle ringen
heengaande, aldaar te voorfdiijn komt, om de
beenen te zamen te kunnen trekken,\
«.Ledere gevoederde kluister met   dubbele
ringen, door welke de koorden gaan, en  die van
zelve afvallen.
* 4 *.   KI sis-
-ocr page 117-
VERKLARING DER PLATEN.
i. Kluister met één ring en gesp, welke dient wanneer
men gedurende de bewerkiug eene der beenen moet los-
maken.
e. De houte praam.
i. Van eene koord voorzien.'
2. De ftecl welke tevens tot een klopper b$ het aderlaten
dient.
i. De m o n d r o o s t e r.
i. Het gedeelte dat den mond des paards opent.
2.  Het handvat.
«. Het werktuig tot berookingen.
a.   i. Het komfoor waarin het vuur of een gloeijenj
ijzer geplaatst wordt.
' 2. Deszelfs handvat of Meel.
b.       Het gedeelte dat men over hetzelve heenzet.
3.  Deszelfs bovenfte gedeelte, dat met
4.  De flangswjjze wjja eindigt.
5.  Schuif en opening tot inwerpen der berookings - poe-
ders.
2. Verbeeldt de wijze hoedanig de dranken aan een paard
ingegeven moeten worden.
PLAAT
-ocr page 118-
J
TF.RKLAR.ING DER PLATEN,
PLAAT II.
Heelkunde,
Verbeeldt de wijze hoedanig de verfcliiHende verbanden ge-
legd , en op welke eene wijze en waar ter plaatfe het
branden verrigt moet worden.
Verbanden.
i. Achtvormig hoofd ver band, waaronder men de kom-
presfen plaatst, zoo by de mol of varent, het trepane-
ren, als by de ooggebreken of eenige beenverbi'ijzeling.
%. Half ter als een hoofdgeftel gevormd en met nestelgaten
voorzien, om de verbandftukken op hunne plaats te doen
blijven.
j. Verbanden voor het 1 ij f, om de kompresfen voor onder»
fcheidene ligchaamswonden te bevestigen.
4. Kruisverband voor de knie.
$. Kruisverband voor de waai.
6.  Kootverband.
7.  Verband voor de hoef- en kroonbetrappingen.
Het branden.
a.  Het branden van den f ch ouder.
b.  Van de knie- of fmcerfchjjf.
e. Branden van de binnenzyde der waai, met ftrepett
en punten.
d. Dat van het koot- en kroongewricht met fcliuin-
fche ftreepen en punten.
* S ,                                            e. Van
-ocr page 119-
IQO
VERKLARING DER PLATEN..
e. Van de b u i g p e e s en liet been, met evenwijdige regt-
ftandige lanen.
J. Vau de gallen der voorbecnen, met punten.
V L A A T
-ocr page 120-
10 l
\
VERKLARING DER. PLATEN.
PLAAT III.
Heelkundige werktuigen.
Vertoont de onderfcheidene werktuigen tot het verrigten" der
aderlatingen en het zetten van dragten.
hota. Dezelve zijn alle, uitgenomen de brandijzers, op
de helft der natuurlh'ke groote afgebeeld,
Fig. i. Een ader laat-lanc et.
a. De kling.
>. De punt.
c. De koker.                            f
•. De aderlating fnepper.
a.  Dezelve links *%
b.  regts en inwendig > te zien.
c.  Van voren              j
i. Het lancet.
3. De veer.
3.  De aftrekker.-
4.  De veer van denzelven.
5.  De kopere doos die het lancet en de veer bevat,
en regts met eene fchuif geopend en gefloten ka*
worden.
S De
-ocr page 121-
■H
\'.J:
VERKLARIN© DER. PLATEN.
j. De fontenel- of fetonnaald.
a.  De fcherpe.
b.  De platte.
I. De punt.
a. Het platte gedeelte.
3.  De oogen tot doorfteken van den band.
4.  De fcbroef.
£. De moer waarmede beide ftukken vcreenigd worden.
PLAAT
-ocr page 122-
OZ
YERK.LAR.ING DER PLATÏN.
PLAAT IY.
Heclkundigt werktuigen.
Verbeeldt de verfchillende foorten van mesvormige werktuigen
bij de paarden - heelkunde in gebruik.
Fig. 4. Een fc h a 1 p e 1 of infnrjdingsmes met een vast hecht,
a.  De kling.
b.  Het hecht.
5.    Eene gebogene puntige b i s t o u r i e.
6.    Eene fpkle tweefnydige bis tour ie.
7.    Eene bistourie met ronde fneede.
a.  Het heft.
b.  De kling welke even als brj andere bistourien tusfchen
het heft bevat wordt.
8.    Eene kromme infnijdings - b i s t o u r i e.
9.    Eene diergeljjke met een knopje aan de puoi.
Ho e fmesf en.
10.    Een hoefmes of hoef-bistourie.
11.    Het groef mes tot openen der zool.
a. Van voren
> te zien.
1». Van ter zrjde
t D»
-ocr page 123-
loi
■VERKLARING DER BLATEN.
i. De omgebogene tweefnyilige punt.
Tig, 12. Het tnij rt enbladvormige 'mes.
a. Van voren
te zien.
b, Van ter zpe
1
13. Een gebogen links hoefaiet.
PLAAT
-ocr page 124-
VERKLARING HER PLATEN.
PLAAT V.
Heelkundige werktuigen.
Verbeeldt onderfclicidene heelkundige werktuigen en
brandijzers.
Fig. 14. De gebogene i n f n jj d i n g s f c Ii a a r.
a.  Van voren.
b.  Van ter zijde.
15.    De kromme infnydings fcliaar.
16.    De gegroefde f on de.
17.    Het pincet.
a. Van ter zyde.
X. Van boven.
De brandy z«5r s.
18.    De mesvormige brandijzers.
a.   Het 'vierkante mesvormige.
1.  Het y'zer.
2.  De yzerefteel.
3.  De lioute greep.
b. Het bolvormige.
e. Het mesvormige.
-ocr page 125-
|0*
VERKLARING DER PLATEN.
Fig. 19. De puntige en platte brandijzerj.
d.  Het puntige of peervormige.
e.  Het fpiti'e.
f.   Het knopvormige.
g.  Het ringvormige tot het fchroejjen der ftaart by het
angliferen.
to. De w o n d 11 a a 1 d e n.
t. De oogen.
• . De driekantige piuiu
-ocr page 126-
\oj.
NAAMLIJST DER UITWENDIGE DEELEN
VAN HET PAARD.
L*AV ANT-MA 1 K.
Ï>E VOORÏÏANt) OF HET
VOOÜGüS TEL.
He t ho ofd.
de maan top.
de ooren
bet voorhooft!.
de flapen.
de oogkuilen.
de wenkbraauwen.
;de oogen, betoog.
neoogharen.
de oogleden,
groote ooghoek*
de kleine ooghoek.
de wangen.
de neus , en de bles*
de neusgaten.
de looze neusgaten,
het neus-einde.
de mond.
de bovenlip.
de fpleet desmonds.
de onderlip.
de lagen.
de onderkaak.
de kin.
jde baard.
de kaken ofhet uitwendige ka*
naai.                       ■, "
de fchaar.
de nek.
de hals.
de kam en de manen*
keel.
defchoft.
oeborst.
de borstkuit.
de voorborst,
de voorheen en,
de fchouder.
de arm.
de boegader.
«e voorarm.
Jt elleboog,
de zweclwrat.
«e knie.
DÏE VORHAKB*
1a tête,
Ie toupet,
les oreüles.
Ie front,
les tempes.
les faKères.
les fourcïls.
les jeuX, ToéUii.
les cils.
les paupières.
Ie grand coïn ou legrand angle.
Ie petit coin ou l'angle extérieur,
les joues.
Ie nezetlechanfrein*
les nafeaux.
les fausfes narines.
Ie bout du nest»
la bouche.
la levre antérieure.
la commifure.
la levre postérieure,
les barres.
la machoireinférieure.
Ie menton.
la barbe.
les ganachesou Ie canal exté-
rieur.
Ie canal.
la nuqtte.
l*e n c o 1 u r e*
Ie col eUacriniére.
Ie gofier.
Ie g a r r o t.
Ie p o i t r a i 1.
la fosfette.
Ie devant du poitrail.
les jambes de devant*
1'epaule.
Ie bras,
les ars.
1'avantpras.
la coude.
la chataigne.
Ie genou.
der k o p f.
der kop f.
die ohren.
die itirne. ,
die fchlafon.
die augengntbet^
die augetibogen^
die ailgen.
die atigenwimpern.
die augenlieder.
der1 grosze augenwinkel*
,der kleine augenWinkeU
die wangen.
die nafe , und dieblasze.
die nafenlöchern.
die fhl(chenn?fenlöchern«
die nafenfpitzc.
das nianl.
die vorderlippe*
die hintérlippe.
die laden.
die untere kitinlade.
das kiun. \
der bart.
die ganafchen.
der kehlgang.
das genick.
der hals.
der kamm, unddiemahtie»
die luftröhre.
der wider^rust.
die brast.
die brustgrnbe.
die vorderbrust.
die vorder fc hen kei»
dïe fchukern.
der bug.
die bugader.
der arm, vorarm, kegel»
der ellbogen,
die hornwarze.
das vorderknie.
-ocr page 127-
to<f
NAAMLIJST DER UITWENDIGE DEEtEN VAN HET PAARD.
de kgiebnjging.
de pi-p.
de buigpees.
de kogel.
het horentje.
de vetlok.
de koot.
de kroon.
d e v o e,t.
de voorhoef.
de kwartieren.
de hielen of verzenen.
de zooi.
de ftraal.
la plidn geuou.
Ie Canon.
la tendon.
Ie boulet.
1'ergot.
Ie fanon.
Ie patüron.
la couronne.
Ie pied.
la pince
les qnartiers.
les talons.
la fole.
la fourchette.
die kniebiegung
die r6hre o-der das fchienbein.
die heu^elehne,
die kötbeoderdasfesfelgelenk,
def fporn.
der köthenzopf.
der fesiel.
die kroue.
der hrf.
der vorderhüf.
die wanden und trachten.
die ballen.
der hornfohle»
die rtrahle.
het LIJF.
j. e corps.
SAS 1. E IE.
de mg.               i%
de ribben.           T
de lendenen.
de zijden.
de bnik.
de geflnchtsdeelen.
de koker
de roede^.
de balten'.
de uijè'rs.
Ie dos.
les cótes.
les reins.
les flancs.
Ie ventre.
les parties genitales.
Ie fourrean.
la verge ou ie membre.
les tescicu'les.
les mameUes. * .
den rïïcken.
die rippen.
die jenden.
die flanken.
der bauch.
die zeugungstheile.
der fchlauch.
die rilthe.
die hoden oder das gefchröte.
das euter.
DER NACHHAND.
HET ACHTERGESTE L,               L'a RRIERE HIIKi
lii croupe.
das kreuz.
les hanches. •
die haften.
la queue.
der fchweif.
Ie troneon, ' <
der wuïzeloderdierube#
Ie fouet
die febweifhare.
1'anüs.
der af ter.
der wurf.
les fesfes.
dié hinterbacken
les jambes de derriere.
die hin terfchenkei.
les cuisfes.
das dickbein.
la rotaleoulegrasfet.
die knïefchcibeoderleeste.
la jambe.
die hofe oderkeule.
la veine.*
die rchrankaderoderfpattader,
Ie jaret.
das fprung gelenk.
Ie p!ï du jarret.
die kniebeuge.
la pointe du jarret.
die fpitzederhacke.
Ie canon de derriere.
die röbre.
Ie tendou.
die fehue.
het kruis.
de henpen.
de ftaart.
de wortel.
de waaijer.
de aars.
de fcheede.
fle billen.
de ach tecbeenen.
de dijè'n.
de kuie-offmeerfchijf.
het beefl.
de fpatader.
de waai.
de buiging der waai. •
de hak.
de achterpijp.
de pees.
-ocr page 128-
I <X
'5
A A N W IJ Z I N C
DER ONDERSCHEIDENE IN DIT WERK VOORKOMENDE
ONTLEEDKÜNDIGE BEWOORDINGEN, IN HET FRANSCH
HOOGDUITSCH EN LATIJN.
i
De No. zijn die der §. der 2e. AfdeJJng.
Hoogduit sch,
die knochen.
die knorpel
die gelen&Tchmiere.
die gelenkfchmierdvufen,
die gedenk-kapfeln.
die gelenke.
die tiefc einlenkung.
die feichte einienkung.
d;ts nuszgelenk.
das gewerbgelenk.
unbewegliche verbin-
diii-g.
die wahre naht.
die ftlfche nahc
einzapfung.
gelenkbander.
kapfelbander.
feitenbander. .
die beinhaut,
das mark.
die muskeln.
die fafern.
das zellgewebe,
die fehnen.
die fchieirabeüteln.
das fett.
die nerven.
Fra nsch*
les os.
les cartilages.
la fynovie.
glandés fynoviales. ,
capfules articulaires^
les articulacions.
Latyn.
osfa.
cartilagines.
fynovia.
, glandulae fynovialae.
capfulae articulares.
junctura, acticulatio.
enarthrofis*
arthrodia.
diarthrofis
ginglymus.
fynarthrofil
futurae.
harmonïa.
gomphoüs.
ligamenta articuT.
ligamenta capvularia,
— lateralia.
periostium,
me dn 11a.
musculi.
fibrae.
telacellulofa, mucofa
tendo,
burfae mucofae.
adeps.
nervi,
$. 2.de beenderen.
de kraakbeenderen.
het lidvocht of ge-
wricht fap.
de gewrichtkUeren.
de gewrichtvliezen.
de geledingen of ge-
wrichten.
diepe geledingen
ondiepe gelediigingen.
::l
mouvemens de pivot,
diarthrofe.
ginglyme, mouvement de
charnière.
fynarthrofe.
future.
1'harmonie.
gomphofe.
ligamens articulaïres.
—    capfulaires.
—    lateranx.
Ie perioste,
la moèlle.
les mufcles.
les fibres.
Ie tisfu cellulaire.
les tendons.
les capfules mucofes.
la graisfe.
les nerfs.
volkomene geledin-
gen.
hengfelwijze
gele-
dingen.
de zamenvoeging
zonder beweging.
de naad.
de zamenvoeging.
de inplanting.
de gewrichtbanden.
beursbanden.
zijdebanden.
het beenvlies.
het merg.
de fpieren.
de fpiervezels.
het celwijsweeffel.
de trekkers.
de flijmbeurfen»
het vet.
3- 4.de zenuw«n.
4«
-ocr page 129-
i O
'A A N W IJ Z I N G.
Hoop duit ïch.
Fr ansch.
Latyn.
die blutgefiife.
die fchlagadern.
die blutadevn.
das blut.
der bhnkucheu.
das bHuwasfer.
die lijmpheoder der
eiweisilof.
die faugadern.
Ie vaïfaux fanguins.
les arteres.
les veiues,
lef fang.
la part ie rouge du fang.
la iérofiié.
la; lymphe.
vafa fanguiferae.
arteriae.*
venae.
fanguis.
cruor
fernm.
lympha.
vafa abforbantia
vafa Ivmphatica.
vafa cTrylyferae.
glandulaeSv
gl. conglobatae.
dr.gl. conglomeratae#
diaphragma.
pleura
peritonium.
cutis,
epidermis.
reticulum malphigïanuin.
panniculae carnofae.
pori.
cor.
pericardinm.
ventriculaecord.
aurieulae.
6.de bloedvaten.
de flag-aderen.
de bloedaderen.
?.het bloed.
de btoedbolletje*.
het hioedwater.
de ïijmpha.
§. S.deopflorpende vaten.les vaisfauxabforbans.
les vaisfauxlymphatiques,
les vaisfanxlactees.
les glandes.
gï. conglobees, fimples
gï. conglomerées.
Ie diaphragme.
Ie plèvre.
3a peritoine.
Ie peah.
Pepiderme,
die 'flieswasfer-gefafe.
die raUchadern.
die drüfen.
die eiui'aclien drüfen.
die zufamm. gebalken
da* zwergfell.
da£ brustfell.
das bauchfell-
die haut.
die oberhaut.
de waterraten.
de me Ik va ten.
2. de klieren.
enkele bolronde kl
zamengerolde kl.
io.het middelrif.
het borstvlïes.
het buikvlies.
ii.de huid.
de opperhird.
das malphigifchenetz.
die hautmuskel.
die fcbweislöchern.
das herz.
der herzbeuiel.
die herzkammern.
die herzohreu,
hetmalphigïfchc net.de huidfpieren.
de zweetgaten.
13.het hart.
het hartzakje.
de hartkameren.
les musclespeausïicrs.
les pores.
lts coeur.
Ie pericarde. __
hs vemricules.
ïes oreiUettes.
de ooren van het
hart.
dezamentrekkiugvanUs fystole.
h-et hart.
de uitzetting.           Ie diastole.
15.de groote flagader. l'artère aorte.
de holleader.           la veinecave.
de 1011 gil ag ad er. 1'artère pulmonaire.
de longbloedader- la veine pulmonaire
zak.
die zufammeriziehung. fystolae.
die erweïterung.
die aorta.,
die hohlader.
die lungenfchlagader.
der fak derlungenblut-
adern
dte hingen,
die luftrÖIirc.
der luftröhrenköpf.
der kebldeckel.
die luftröhrenaste.
der fïimriice.
diastolae.
art. aorta.
vena cava.
art. puiinonaris.
faccus venarum pulmona
Hura.
pulmo.
aspera arteria.
larynx.
epiglottis.
bronchia
glottïs.
Ie poumon.
lh tracheé ar tére,
J9 larynx.
Fepiglotte.
ïes bronchies.
itf.de long.
de luchtpijp.
het ftrottenhoafd,
de klep.
de longpijpen.
i/.de Itrbttenhoofds- Ie glotte.
fpleet'.
het fpeekfel             la falive.
de fpeekfclklieren. les glandes falivaires.
de groote oorklieren.les parotides ou avives.
of vijvals.
das fpeichel,                    fputum.
die fpeicheldrüfen. ^ glandulae falivales.
die onrdrüfeu od. feifeln, parotides.
oefophagus.
ventriculus.
fuccus gastricus.
cardia.
pylorus.
intestina.
ïntestina hetumia*
mm crasfa.
die fpeiferöhre.
der magen,
das magenfaft.
der magenmund.
der pförtner.
die gedarme.
die dunnen gedarme.
die dikken gedarme.
1'oefophage.
l'estomac.
Ie fuc gastriqe.
1'orifice caridaque.
Ie pylore.
les iuteftinsouboyaux.
les intestinsgréles.
ïes grosintestins.
de flokdarm.
de maag.
het maagfap.
de maagkrop.
de poortier.
tle ingewanden,
de dunne darmen,
de dikke darmen.
1>
-ocr page 130-
u \
DER ONTLEEDKUNDIGE .BEWOORDINGEN.
Fr ansch*
II0 ogduits ch.
Latyn*
Ie duodenum.
den zwölffinger- \
duodenum.
Ie jejunum.
den leer- 1
jejunum.
1'ileura.
den krtimra- f
S darm.
jleum.
3e cfecum.
den blind- i
csecum.
Ie colon.
den grimm- 1
colon.
Ie rectum.
den mast- /
rectum.
Ie pancreas.
die banchspetchel-drüfe.
pancreas.
Ie f'uc pancréatique.
'das bauchspeïchel.
fuccus pancreatïcus.
la bil e.
die galle.
bilis.
lè' conduit choledoque
den gallengang.
ductus choledochu*.
la foie.
die leber.
Ie par.
la veine porte.
die pfortader.
vena porta.
la race. \
die milz.
fplen liën.
les vaïfaux lactés.
die milchgefafe.
vafa lactca.
Ie refervoir du chyle.
der milchbehllter.
cisterna (Veceptaculunt
' chyii.)
ductus ihoraïcus.
Ie canal thoraïque.
der milchbrustgang.
ïe mefenrère.
das gekröfe.
mcfenterium.
1'epiploon.
das netz.
omentum;
les reïns.
t\\e nieren.
renes.
la vcslie.
die harnblafe.
1 veu'ca nrinarïa.
Ie cervean.
das ge"hirn.
cerebra.
Ie cerveau.
das grosze hirn.
cerebrum.
Ie cervelet.
das kleine hirn.
cerebellum.
la moëlle alongée.
das verliingerte mark.
medulla obiongata*
la moëlle epinenx. ■
das ruckenmark.
medulla fpinalis.
laduremere, mëninge.
die harte hirnhaut.
dura mater.
lapiemere, méningene.
die di'mne hirnhaut,
pïa mater.
mcmbrane arachnoïde,la
-das fpinnengewebe.
membrana arachnoïdea.
me extérieure de la
méningene.
membrane pnuïtaïre.
die fchlcïmhaut.
membrana pituïtaria.
Ie timpan.
das trommelfell.
tytrtpannm.
la caisfe.
die trommel.
cavitas tympani»
Ie marteau.
der hammer.
maileus.
1'encHime.
der ambosz.
incus.
1'etrier.
der fteigbügel*
ftapes.
Ie labynnthe.
das labyrintb. '
labyrinthu*.
: Ie limacon.
die fchnecke.
coclilea.
la tête.
der kopf.
caputr
Ie craue.
der fchadel.
cranïum.
Ie face.
das gelicht»
die uirnbeine.
facies.
les froutaux.
osfa frontis.
les parietaux.
die feitcnbeine.
os bregmatis.
. 1'occipital.
das hïnterhauptsbein.
os occïpiris*
les temporaux.
die fchhfenbeine.
osfa temporura.
de twaalfvinger
de nuchtere
de kronkel-
of omwón- I
dene-              darm.
de blïnde-
de kartel-
de *regte-
de alvleeschklier.
het alvleeschfap.
de gal. ,
de ga4buis.
de lever,
de poortader.
de milt.
§. l8.de melk-of chijl-
vaat j es.
de melk- of chijlbak.
de chijlbuis.
het cfcarmfcheil,
het net.
S.iy.de nieren.
de blaas.
S-23.de herfens.
de groote herfens.
de kleine herfens.
het verlengde merg,
het.rugmerg.
het harde of dikke
herfenvlies.
het zachte herfenvl.
het fpiunewebsvlies.
|-aö.het fli]'mvlie,s.
3*27.het trommelvlies,
de trommel,
de hamer,
het aanbeeld,
de fïijgbeugel.
de doolhof,
de wenteltrap of het
flakkenhuis.
|-33.het hoofd.
a-34'ltót bekkeneel of de
herfenpan.
het gezigt.
de voorhoofdsbeen-
deren.
de kruin zijde of
wandbeenderen.
hetaehterhoofdsbcen,
4e flaapbecndereu.
het
-ocr page 131-
12
AANWIJZING
Fran sch.
Hoogduitsch.
Latyv.
fcet wïgbeen.
het zeefbeen.
de neusbeenderen
de hoek- of traabeenderen.
dejuk-oi'wangbeen
de bovenkaakbeend
de i tusfchenkaak
beenderen.
de gehemekèbeendhet kouter of ploeg
het onderkaakb.
de flaapflagader.
$,51,Het zamenvoe^endoog- of bindvliehet oog-of blikvlie
S-53.de traanheuvel.
de traanklier.
de traant! ippen.
6.c4.de oogbol.
§.55.het oograd.
het wittevan betoo§.5y.het harde oogvlieof ondoorschijnede hoornvlies.
het doorfchijnendof hoornvlïes.
§.6o.het vaatachtig
vaatrijk vlies.
de regenboog,
het druifvlies,
§.ö*i.de oogappel.
de haarachtige krinofoogharigeband§.^3.Het netvlies.
§.ö|.Het glasach-
tig.
§.5S.het kristal-f ht
hjne 1*
§.65.het water-'
achtig
§.70, de fponsaclnig
neusbeenderen.
§,73.de traanbuis.
de traas.zak.
§.82 de tong.
het tongbeen.
C.Rx.het gch'emelte.
§.?;.}.het taudvleesch.
S.u^.de tanden.
de fnijtanden.
de haaktanden.
1'os fphenoïde.
Tos erhnioïde.
les os du nez.
les os du graad angle.
les os zygomatiques.
1'os maxiilaire fupèrieur.
les os intermaxillaires.
les os palatins.
Ie vomer.
les os de la machoire
inférieure.
Tartère temporale.
la membrane conjoncti-
ve.
1'onglet ou la membra-
ne clignotame.
la caruncLile lacrymale,
la glande lacrymale.
les points lacrymaux.
Ie globe dé 1'oeil.
Forbite.
3e Matte de 1'oeïl.
la fclerotique ou cor-
née opaque.
la cornée lucide.
of la choroïde.
1'iris.
1'uvée.
la prunelle.
Ie cerclc ciliaire.
la ret-ine.
1'humeur vitree.
—- cristalline.
•— aqueufe.
les cornets dn nez.
Ie conduit ïacrymal.
Ie fac lacrymal.
la langue.
Pos hvoïde.
Ie palais
la gencive.
les dents.
■               incicives.
- ' ■ crüchets.
das keïlbeïn.
das fiebbein.
die nafenbeine.
die thranenbeïue.
os fphenoïdeum
os ethmoïdeuai.
osfa nafï.
osfa lachrymalïa.
die jochbeine.                   osfa jugalia, zygomatica,
dieoberekinladenbcïne. o. maxillariafup.
die zwifchen-kieferb. o. intermaxillaria.
die gaumenbeïne.
die pflugfeharre.
die hintere od. untere
kinladenbeine.
die fchlafpulsader.
die verbindende augen-
haut.
cUe blinz die nick-oder
vogelhaut, der nagel,
die thrauen-karüukel.
die thranen -drufe.
die tbranen-punkte.
der augapfel.
dïe augenhöhle.
die veize haut.
die harte hornhaut.
osfa palati.
vomer
maxilla iuferior.
art. temporalis,
tunica conjouctiva,
nata.
tunica nïctïtans.
caruncula lacrymalïs.
glandula lacrynialis.
puncta lacrymalia.
bulbus ocuïi.
albugo oculi.
fclerotica.
die durchfichtige horn-   cornea.
haut.
die gef-ife-oder adem-   choroïdea.
haut.
die regenbogenhaut.         iris.
die traubenhauE.               uvea.
der flern.                          pupilla.
denftrahlen-band, oder   lig. ciliare.
kreis.
das netzhautchen.            tun. retina,
dïewasrige feuchtigkeit.  humor vitreus.
die kristallinfe.
der glaskorper.
die nafen-fchnecken.
der nafenkanal.
der thranenfak.
die zunge.
das zungenbein..
der rachen.
das zühnenfleisch.
die ziihne.
die febneidezabne.
cUe haken oder hunds-
zahne.
—  cristallinus,
—  aquofus.
osfa fpongiofa, turbina-
ta.
cunalïs lacrymalïs.
faccus lacrynialis,
, lingua.
hyoïdes.
palatum,
gingiva,
den te s.
dentes incifores.
dentes caninos, laniai'H.
-ocr page 132-
*t$
DER ONTLEEDKUNDIGE BEWOORDINGEN,
Hoogduitsch.
die ftock- oder backen
zahne.
die kinnbackendrüfen,
die drüfen unterdiê zunge
das genick.
der trager,
der dreher.
die halswirbelbeine.
das nackenband.
das ausfere rücken-wir-
beiband.
das innere rücken-wïr-
belband^
, der drosfel o.der obere
au-sweudïge haïsblutader
die rückenwirbêtbeine.
der ruck grat oder die
wïrbe.faule.
das briijtbein,
das lchttïterblad.
die gelenkhöhla.
Lat f ft,,.
dcntes molare?,
glandes maxillares,
gland, fubtinguales,
nucha.
atlas.
epistropheus, axis*
vertebrae «colli,
lig. colli,
lig. fpinofum.
Frans ck*
les dents mollaires öti
maclielièrcs.
les glandes maxülaires.
.......——lüblingnales.
la nuque.
1'at.as.
1'esficu.
les vertèbf es cervicales.
Ie ligament du col,
Ie ligament vertèbral
comnmfr antèrieur, èt
postérieur.
Ie ligament fnrépïneux.
la veinepjgu'aire exteine,
(tiachèle fous-ctttanée)
les Vertèbres dorfales.
Pepine.
Ie fternum.
l'oaiö£late.
Ie cavité gtenoïde.
fle kte^e*n ofmaal-
tanden.
de onderkaakklieren.
§. 94.de tongklieren'.
§. 9o.de nek.
de drager,
de dra^ïjqr.
§. 9y.de halswervels.
de nekband.
. de intwen.....<*igë
U-i
f rug-
) graad-
ligum. fpinofum inter*
num;
vena jugalia externa»
vertebrae dorfi.
fpina dorfi.
fternum.
omoplataV- .
glenoides.
de inwen-'kband.
dige          *
§.io2-de groote halsbloed-
ader.
§.112.de rugwervels.
de ruggraat.
§.117.het borstbeen.
§.i24.h'et fchóuderblad.
— ,—1-------'blads-
hol.
§.129.net opperarrabeen.
het hoofd van het
opperarmbcen.
§.134. het voorarm- of
fpaakbeen.
hetellebeen,
de elleboog.
§. 133.de boegader.
de ariïiflagader.
S. 137.de knie.
het haakbeen.
§. 140.de onderarm.
het Scheenbeen,
de ftift-of prïemvor-
mige beenderen.
§. 144.de zaadbeendcren.
%. 151.het kootbeen.
§. 155.het kroonbeen.
§. 158.het hoefbeen.
het fchuits wijze, of
fcheepvormige-
ftraal-of kleine
voetbeen.
§. 166.de bijzondere, of
tusfchenwervelban-
den.
§- i"o.de lendenwervels.
$. 173.de ribben.
de ware ribben,
de onware" ribben.
dasarmbeinoderquerbein numerus»
der obere gelenkkopf. capituium osfis humerï
1'humerus.
la tête de 1'humerus.
Ie radius.
Ie cubitus.
1'olécr.ine, Ie coude.
la veine fapphéne, les ars.
art. cubitale collatérale.
Ie genou.
1'os crocbu.
Ie canon.
Tos du canon,
les os Uiloïdes.
les os fefamoïdes.
1'os du paturon.
1'os ,coronaire.
1'os -dupied.
1'os delanoix.
das vorarmbeïn.
das ellbogenbein.
den ellbogen, der hoeker.
diü bugader.
dié armbeinfcblagader.
das knie oder die hand-
wurgel.
das hackenbein.
der mïtteihand.
das ich'enbein.
die grilfelbeine.
die gleïchbeine.
das fesfetbein.
das kronenbeïn.
das hnfbein.
das nuszbein, ftrahlen
radius.
cubitus.
olecranïnm.
vena faphena.
art. cubitales.
carpus.
os unciforma.
metacarpus.
o. Uiloïdes.
osfa fefamoïdea.
pha'anx primi digiti.
phalanxmedia.
phalanxtertia.
o. fcapoïdes.
hein, fchiffelfösuiige,
halbmondrormigebëin.
die zwïfchenbander des lïgamenta intervertebra*
rückgraths                         lea.
die lendenwirbelbeine.    vertebrae lumbares*
die nppen.                        costae.
die wahrerippen.             costae verae.
die falfcherippen.            costae fpurïae.
ïes lïgamens iaterverté
braux.
les vertébres lombaires.
les cótes.
les cötes vraïes,
les cótes fausfes»
het
-ocr page 133-
AANWIJZING DER ONTLËEDKUNDIG E BEWOORDINGEN.
das heilige bein.
das becken.
die darmbeine.
die fitzbeine.
die fchambeine
die gelenkpfanne.
das backenbein.
die kniefcheibe.
1'os facrum
Ie basfin»
les os lion.
lesosischions.
les ospubis.
la cavitè cotoloïde,
1'os femur
la rotule 011 Ie grasfet
os facrum.
pelvis, osfa innominata.
f.ïiii.h^t Heilige ofkmïs-
been.
het bekken of de
ongenaamde been
deren.
• <le heup-ofdarm-
beenderen.
de zitbeenderen.
de fchanmbeenderen.
de heup- of ge-,
wrichtskotn.
S.204.het dijbeen'.
fc.207.de iinie-offmeer-
fchilf.
S.soo.b'et fchenkelbeen,
het kuitbeen.
§.5i2.de fpatader.
offa ileum.
■ . !
jfchium.
osfa pubis.
acetabulum.
f; • .'
femur. j
patella, rotula,
mola.
tibia.
übula
Ie tibia.           - .          ■ Aas fcbenkelbeïn.
1'os peronée*                    der fchonkelbeinsdorn,
oder grate.
Ie veine faphéne majeure, der fpatader, die grosze vena faphaena major.
rofen-blutader, der
fchrankader.
das fprunggelenk', oder tarfns.
der fuszwurzeï.
I
5.213.de waai.
hetrol-ofkootbeen,
het hiel othakbeen.
talus, astragalus.
calcaneum.
metatarfus.
1'os delapoulle.
1'os du jarret.
4as rollenbein.
das fprung-oderferfeu-
hein.
der hmterfchetikel.
§»2jo.de achterpijp, Ie canon.
^.
-ocr page 134-
VERKLARING
I .■'
DER
T > E N.
PLAAT I.
U
Uitwendige Paardenkennia,
Verbeeldt de uitwendige gedaante »«« een welge-
vormd paard»
{hes parties extérieuïes du cheval.)
' - .:. ■■■■>■ :
Men verdeelt het paard gewoonlijk in drie deelen, na-
melijk: in het voorgestel of de voorhand, het lijf,
en het aehtergestel of de achterband.
I. Het VOORGESTEL
fl. Het hoofd.
1.  De maantop.
2.  De ooreu.
3.  Het voorhoofd.
4.  De kol.
5.  De bles of het neusbeeu.
6.  De neus.
7.  Het neuseinde.
8.  De neusgaten.
9.  De oogkuilen.
*5
-ocr page 135-
u6
VERKLARING tJbr 'FliitW.
36.  De vetlok.
37.   Het hoientje.
38.  De koot.
3g. De kroon.
4o De voeten.
4i. De voorhoeven.
42.  De versenen.
43.  De buiten
44.  De binnen
■-}
kwartieren.
II. Het Lui.
45.  De rug.
46.  De ribben.                                                ,
47.  De lendenen.
48.  De buik.
4g. De flanken.
IU. Het AcHTEROESTEl.
5o. Het kruis.
£1. De heupen.
52. De billen.           r
£3. De dijen.                                                 .,
54. Het been.
£5. De smeerschijf.
£6. De scheeden en de ballen.
£7. De waai of hak.
58. De buiging der waai.
5ij. Het hoofd der waai.
60.  De wortel van den Staart.
61.  De waaijer.
62.  De pees.
63.  De achterpijp.
64.  De kogel.                      *
65.  De koot.
66-
—d
-ocr page 136-
U
*T
yERKI^AjRIMG nss PLU ï EN,
66.  De kroon.                    .'..''. ; , •
67.  l)e achtervoet. .           ..!;,,:.. *
Ï>LAAT
-ocr page 137-
mmmmmm
VERKLARING der PLATEN.         5
PLAAT IL
Uitwendige Paardenkermisi
Verbeeldt de uitwendige deelen van het oog.
{Jjes partita cxc&rieurea de Foeil.)
a.  De wenkbraauwen.
b.  De oogleden.            •              . ,
c.  De oogharen.
& Het wit van het oog.
e. Het doorschijnende hoornvlies.
f.  De oogappel.
g.  De groote hoek.
h. De kleine hoek.
i. Het oog- of traankliertje of de traaah«uvel.
FLAAÏ
-ocr page 138-
(3
$         VERKLARING deb PLATEN.
PLAAT III.
Ontleedkundige Paar denkennis»
Verbeeldende het geraamte van het paard van ter zijde
,;•-., j „'■' , ,-.... te alen.
■ I
, . ^Osteologie du CJ""val,
De gestippelde omtrek vertoont de uitwendige gedaante van
het paard , ingevolge dezelve is het geraamte ook verdeeld in de
voorhand of het voorgestel, in het lijf en in het achtergestel
of de achterhand , daar anders dezelve gewoonlijk in het hoofd,
den romp en de ledematen geschiedt.
I. Het Voorgestel of de VoorhAhd bevat,
Het Hoofd waaraan men onderscheidt,
A De Hersenpan of bet bekkeneel.
Waarvan de in het oog vallende beenderen ziju.
a Het voorhoofdsbeen.
b.  De zij beenderen
c.  Het achterhoofdsbeen.
, d De slaapbeenderen.
Het wi gb e en en het zeefbeen, welke de hoofd-
holte benedenwaarts sluiten zijn niet zigtbaar.
B. De bovenkaak
Welke de volgende beenderen bevat:
e. De ueusbeenderen,
ƒ De
-ocr page 139-
VEUKL1RIJMG der PLATEN.          -
ƒ. Be boek-of traanbeeuderen.                          ■ t
g. De jukbeenderen-
h. De kaakbeenderen.
(Het gehemelte- en het ploegbeen zijn niet ziglbaar.}
C. De onder kaak.                           j
I. De snijtanden.
k De haaktanden.
I. De kiezen.
D.Be zeven halswervel, been deren, alhier door j.
tot 7 aangewezen*
E.  Het schouderblad.
F.  De bovenarm, of het opp er arm.be en.
G.  de voorarm en de ellehoogof het spaakbeeu
en het ellebeen.
H De voorste kniebeenderen
ten getale van 6 in twee rijen.
OE. Het haakbeen.
I. De schenkel of de pijp «n de priem v orm»ig«
beenderen.
J. De linsenvormige ofzaadbeenderen.
K.. Het k o o tb e en.
Ii. Het k r o o n b e e n.
(Het kleine voetbeen is alhier niet zigtbaar}.
t
II. Hit lij».
N, Le 18 rngwerteli,
O. De 6 lendenwervels.
P. De 18 ribben, op iedere zijde 9 ware of langeJ Mi
g onware of korte.
Q. Het borstbeen»
UI.
-ocr page 140-
8           VERKLARING der PLATEN.
III. Het Achtbrgestel of de Achterband.
R. Het beilig-been.
5    Deiöstaartwervels.
T. De heup- ofdarnibeenderen.
U De zitbeenderen.
V. De schaanibeenderen.
X. Het d ij eb e e n.
y De k n i e s c h ij f.
Z De schenkel of het scheenbeen.
6    Het kuitbeen en het punt van den schenkel.
AF. De waai of h a k.
(Uit f> beenderen bestaande , waarvan het spring-
been , de hiel of het hakbeen datgene is, waar-
bij zich de aanwijzende letter bevindt.)
I. Deachterpijp en de priemvormige
bee n deren.
3. Delinsenvormige ofzaadbeeuderen.
K.. Het kootbeen.
X. Het kroonbeen.
"» M Het hoefbeen.
(Het kleine voetbeen is alhier niet zigtbaar.
#
PLAAT
-ocr page 141-
VERKLARING der PLATEN.
PLAAT IV.
Uitwendige Paardenkennis.
\         -
Verbeeldt de voornaamste uitwendige gebreken van
het paard.
C Tjffx tn.rfi.1 extprieurRS du theval.}
De sterke omtrek vertoont' eea welgevormd paard, welki
hoofd en hals de door de rijkunst voorgeschreveue stelling
heeft; de gestipte omtrekken vertoonen in:
Q. Een paard dat eenen verkeerden hals heeft, en
den neus in den wind steekt.
Jtj. Een paard dat den hals te veel bnigt.
t' Een paard dat het hoofd en den hals regt uit
steekt.
I. Gebreken des VooaoüstJis of der Voor-
hand.
1. Ramshoofd.
*i Snoeks-
-ocr page 142-
12 ï>
ro         VERKLARING »u PLATEN.
3. Snoekshoofd.
3.  Plathoofd.
4.  Hangoor.
5.  Hazenoor.
6.  Te diepe oogkuil.
•j. Varkensoog.
8. Dikneus.
g. Uithangende tong.
lo. Gekwetste lagen.
ii. Droes.
12. Droesklier.
ï3. Vijvelklier.
i4. Mol.
l5. Verkeerde hals.
]6 Te korte hals.
ïy. Te lage schoft.
18. 'Fe hooge schoft.
ig Naanwe borst.
20. Ronde schouders.
3i. Zware schouders.
33.  De worm en wormknoopen.
23. Legger.
34.  Vlotgal«
25.  Rasp of barsten.
26.  Gekloofde kniebuiging.
27.   Dikke knie.
28.  Overheen.
M). Kromme knie of krombeenig.
3o. Kogelscheur.
3i. Knobbel op de koot.
32.  Peeskwetsing.
33.  Gal.
34.  Overhoef.
35.  Ossenvoet. '
36.  Platvoet.
II. Ge-
-ocr page 143-
VERKLARING der PLATEN.
II. Gebreken van het tnp.
' ' ■■ . '                                                                                                                                                                                    ■ ?
37. Platte ribben.
S8. Zadelrug.
3g. Hooge rug.
4o. Haugbuik.
4i. Opgetrokkeiie en ingevallene zijden (flanken.)
42.  Windbreuk.
43.  Liesbreuk.
44.  Lamme of uithangende koker.
III Gebreken van bet Achtergïstïl of van de
AohterhAnd.
"/ .
45. Hoog- of knokbeupig.
40. Afvallend kruis,
47.  Ratten - staart.
48.  Platte billen.
4g. Laag kruis.
5o. Smalle billen.
5i. Gallen en doorgaande gal.
52.  Schijthak.
53.  Aderspat.
54.  Beenspat.
55.  Bolspat.
56.  Barsten.
57.  Kromme schenkel.
58.  M0k.been.
5g. Gal.
60. Egelsvoet,
61* Stijve koot»
62.  Overhoef. •
63.  Vijt. •
• : :                                    * *2                                  64. Plat-
-ocr page 144-
12$
ia        VERKLARING der PLATEN.
64.  Platvoet.
65.  Kwartiervoeb
V
pLAAt
/ %
-ocr page 145-
ï'Zb
VERKLARING dek PLATEN,         i3
PLAAT V.
Kenteekenen van den Ouderdom.
1
Kenteekenen -van den ouderdom des paards aangewezen
door deszelfs tanden en de gesteldheid des mondt.
(ia louche et les dents.~)
Fig. 1. Vertoont den mond van het paard, zoo wel het
bovenste als het onderste kaakbeen , tot aanwij-
zing van deszelfs samenstellende deelen.
fi. De bovenkaak,
b. I)e onderkaak.
1.  De snijtanden^
a.  De grasbijters.
b.  Da middeltanden,
c.  De hoektanden.
2.  De haaktanden.
3 De kiezen,
J Het verhemelte.
$ De tong.
S
* * 3                                  Fis. 2.
-ocr page 146-
a£        YERKLARING èes 'PLCTEE
Fig' 2. Vertoont de onderscheidene tanden Welke tot
kenmerken des ouderdoms dienen, uit de on-
* derkaak genomen.
1. Een veulen- of melktand.
,3. Een paardentand van een vierjarig paard.
d. Dezelve van voren.
dd.           ■ van achteren.
ddd- ..i*i ter iljde.
* De holligheid , de keen der boon genaamd.
3» Een hengsten-haak of hondstand.
e. Den^elven van de binnenzijde.
e ĥ----------------ter z'jde.
•f De beide groeven wier scherpte zich na de
5| of 6 jaar boven het tandvleesch vertoont>
j                                «n met de 9 jaar verdwijnt.
tfLAAT
-ocr page 147-
VERKLARING deh PLATEN. l5
PLAAT VI.
Kenteekenen van den Ouderdom.
Vertoonende de veranderingen welke in onderschei-
dene leeftijden des paards jaarlijks in dé tanden
van deszelfs onderkaak voorvallen»
I
(?lAge du Cheval.-)
Fig, i. Het Gebil een» veulens van éYn ja».
a. Hetzelve van voren.
aa. '               van ter zijde.
2.    Hetzelve van een tweejarig veulen.
6. Hetzelve van voren.
bb. -              van ter zijde.
3.    De onderkaak eenes paards van a§ a 3 jaren
wanneer het de veuleu-grasbijter» voor* de
paardentanden verwisselt.
c.  Dezelve van voren,
cc.               ' van ter zijde.
4.    Dezelve op 3| of 4 jaar.
d.  Van voren.
dd. Van ter zijde.
5.    Dezelve op 4| of 5 jaaï.
e.  Van voren.
ee. Van ter zijde.
• * 4                                  Fig. C.
1
-ocr page 148-
i6 VERKLARING pek PLATEN.
F'ff. 6. De gesteldheid der tanden in het onderkaakbeea
op 5J jaar.
f. Van voren.
' . fj. Van ter zijde.
7.     Dezelve op 6 jaar.
g* Van voren.
gg. Van ter zijde.
8.     Dezelve op 7 jaar.                                       «,
h. Van voren.
hh. Van ter zijde.
9.     Dezelve op 8 jaar.
i. Dezelve van voren.
10.    De gesteldheid der tanden op 9 of 10 jaar.
k. Van voren.
kk. Van ter zijde.
11.    Dezelve op i5 tot 18 jaar.
/. Van voren.
//. Van ter zijde*
13. De gesteldheid der snijtanden ;van de onderkaak
eeiies kribbenbijters,
,                771. Van voren.
mm. Van ter zijde.
PLAAT
-ocr page 149-
VERKLARING der PLATEN.
E L A A T VII.
Beslag.
* ■
[Verbeeldt de toci «xet- «loo^plfe n«#lei<srhi»id*n*» tilt— en inwen-
dige deelen van onderen Ie zien,
[Les parties qui composent Ie pied vü inferieurfment.)
*io. I. Verbeeldt de uitwendige gedaante van den voet van
onderen te zien,
a.  De hooinwand van den voorhoef,
b.  De hoornwand der kwartieren.
c.  De hoornwand der hielen of verzenen.
d\ De witte streep welke de zool van den hoornwand
scheidt.
e.  De zool des hiels of der dragten.
f.  De zool der kwartieren.
g. De zool van den voorhoef.
h. De vork of straal.
fiO. 2. Vertoont de hoornzooi van de vleesch-zool fig.3.
afgeligt zijnde.
a. Het gegroefde hoorn der verzenen.
ï>. De hoornstraal.
i' '                                          ; * 5                                         *i*.
-ocr page 150-
i8         VERKLARING bï* PLATEN.
riG, 3. Verbeeldt den voet welke yan de hoornzooi ontbloot is!
e. Het gegroefde vleesch der vleesehzool, hetwelk
wederkeerig in het gegroefde hoorn der hoorazool
fig. 2, a sluit.
ïig. 4. Verbeeldt den vleesch straal van de vleescbzool
afgeligt zijnde.
ÏIG. 5, Verbeeldt het hoefbeen ontbloot zijnde, met het
uiteinde der buigpees van hetzelve.
a. De dikte van den hoornwand.
b Voortzetting deszelven.
~ :               c. Sponsachtigheden van tet^plvc foeÉft}j waarin «ïe
vezels der vleesehzool zich vestigen.
d. Strekking van de vezels der buigpees en hare
eindiging in het hoefbeen
t. De twee bovenste verhevenheden van het kroon-
been, van achteren te zien.
M-AAT
-ocr page 151-
VERKLARING peh PLATEN.           ig
PLAAT VIII.
Beslag.
Verbeeldt den voet met deszelfs onderscheidene uit- en inwen-
dige dee.len van ter zijde %e zien.
[Les porties qui forment Ie pied, vü de profil.)
Ti e. 6. Verbeeldt de uitwendige gedaante van den voet, van
ter zijde te zien.
[
a.  De voorhoef.
b.  De kwartieren.
c.  De hielen, verzenen of ballen.
d.  De kroon.
e.   De streep welke rondom den voet loopt, vjim
waar de hoornpijpjes ontstaait en plaatjes vormen.
f.  Derzelver strekking aan den voorhoef.
g.  Derzelver strekking aan de hoornzooi zoo als zij
uit de vleeschzool ontstaan*
h. Derzelver invoeging in de groeven der vleeschzool,
Fio. 7. De ontlede voet van ter zijde te zien.
a Het kootbeen.
b.  Zijdelingsche band van het kootbeen met het
kroonbeen.
c.  Het gegroefde vleesch van den vleeschwand.
d.  De zenuwen der koot.
e. De
-ocr page 152-
VERKLARING der PLATEN.
20
e. De kraakbeenderen van het hoefbeen.
f.  Verdeeliug der kroou-slagader.
g. De kroon-bloedader welke zich in takken door
den voet verspreidt.
tl o, 8. Verbeeldt het hoefbeen van ter zijde.
u. Het kroonbeen.
b,  De kraakbeenige vlakten van het kroonbeen.
c.  Het hoefbeen.
0 d. uiteinde van de uitstrekkende pees van het hoefbeen;
e. De kraakbeenderen van het hoefbeen.
Tig. g. Verbeeldt de beenderen vut tden voet en koot
van achteren te zien.
a.  Het kootbeen. ,
b.  Het krooobeen.
c.  Het hoefbeen.
d.  Gaten door welke de slag- en bloedaderen zich
',•■ verdeelende, heengaan.
e. Verschillende gaten tot doortogt van derzelver takken.
f. De knokkels van het kootbeen.
g Het kleine voetbeen,
h. Uitsteeksel waaraau de buigpees van het hoefbeea
gehecht is.
Ho, 10. Vertoont dezelfde beenderen van voren.
a.  Het kbotbeen.
b.  Het kroonbeen.
e. Het hoefbeen.
d. Verschillende gaten waardoor de bloedvaten zich
verdeelende heengaan.
t. Voorste verhevenheden van het hoefbeen waaraan
de uitstrekkende pees gehecht is.
ƒ. Verhevenheden waaraan het zijdeüngsehe kraak-
been van het hoefbeen gehecht is.
PLAAT
-ocr page 153-
\ 13H
VERKLARING der PLATEN.         ai
PLAAT IX.
Beslag,
Verbeeldende de voor- en achtervoet met een duitsch en
franscb. ijzer beslagen.
(Représentant les pieds ferrés defers allemands et francais.)
Via, I. Verbeeldt een voor- en achtervoet met eeu duitsch en
fransch ijzer beslagen.
A. Een voorhoef met een duitsch ijzer beslagen van
onderen.
AA. Denzelven van ter zijde te zien.
Hetzelve is genoegzaam vlak, de buitenzijde | dik-
ker dan de binnenzijde,
o. De voorzijde van het ijzer.
b.  De armen, die met de kwartieren overeenkomen,
c.   De kalkoenen.
d.  Het eerste toonnagel-gat.
e.   — tweede toonnagel-gat,
ƒ. — eerste zijnagel-gat.
g. m~ tweede zijnagel-gat,
J9.
\
-ocr page 154-
I 03
aa VERKLARING der PLATEN.
B.  Verbeeldt een achtervoet met een duitseh
ijzer beslagen, vau onderen te zien.
BB. Denzelven van ter zijde te zien.
,         h. De lip van het ijzer aan den voorhoef.
J,
C.  Een voorvoet met een fr ansch ij zer van on-^
deren,           »
CC. Denzelven van ter zijde te zien.
i. Vertoont hoedanig de voorste zijnagel eerst inge-
slagen , zich boven den hoef vertoont.
i. Hoedanig dezelve vervolgens benedenwaarts om-
geslagen wordt.
I. De afgeknepene en oingeklonkene nagelpunten of
nieten.
m. De opbniging van den toon van het ijzer.
PLAAX
-ocr page 155-
VERKLARING der PLATEN. a3
PLAAT X.
Beslag,
Verbeeldt de onderscheidene ijzers eu hoefnagels.
{Représentant les differens fers et clous.)
. I
i. Verbeeldende de onderscheidene ijzers.
D.  Een groefijzer waarin de nagelkoppen zinkea.
b. De groef.
E.  Een ijzer voor een hoornkloof.
V. Een fransch ijzer met trechtervormige gaten,
voor een paard dat vernageld is.
o. De insnijding.
G. Een verbeterd dnitsch h oe fijzer waarvan
de armen bij het tweede zijnagel-gat breeder wor-
den; hetzelve is vóór iets opgebogen en heeft al-
daar een lip.
p< De
-ocr page 156-
I».
a4        VERKLARING dek PLATEN.
p. De verbreeding.
q. De opbuiging en de lip.
KG. 3. Verbeeldt de onderscheidene hoefnagels.
hoefnagel")
1. De duitsclie h
van ter zijde.
3. De fransche
3. De platte hoefnagel voor het groefijzer van vor«n.
33. Denzelven van ter zijde te zien.
a.  De kop.
b.  De punt of zwik.
-ocr page 157-
!5<?
VERKLARING deh PLATEN.         a5
PLAAT XI.
Beslas
Aanwijzende de meetkunsiige evenredigheid en afmetingen
der hoefijzers.
.                                                                                                                                                                                                                                                                                                -■                                                                                 ...
{Les propoTtinnS géometriques et les diroensions des fers.)
J?ig- i. Verbeeldt de hoefijzers voor de voorvoeten voor zware
en ligte ruiterij paarden.
Fig. 2, Verbeeldt de hoefijzers voor de achtervoeten derzelve.
-ocr page 158-
—
#5
BERIGT aan den BINDER.
De Plaaten moeten als volgt geplaatst worden:
Plaat F. tegen over de verklaring van Pi. I.
•  G.
■   H.
•    I.
•  V.
■VI.
■   K.
•  L.
• M.
•  N.
• XI.
-------•-------      II.
-------------      III.
------------      IV.
----:--------       V.
—---------      VI.
-------------    VII.
-------------   VIII.
-------------      IX.
-------------       X.
-------------      XI.
'2H\