¹ , - II Il-l

--^: .■; '■-.1 «■*' ■.■quot; : ■ ■■...:^/. /::gt;'-f '--X; * '- .:■:' ■ gt;} * ■■:-'■

v •-, gt; ^ ■ - - ■ . ■ ■ ■ ■ ' • ■.■ . , .■ - . ■ ^:'^;

:;vi'■ i : -■• r:-.. ;,^:'^; '■; lt; '■ ■,. r ;'y ■. •«lt;■, -..

x\Ky, ■'- ^:._r ^ v: .' ^: •gt; ''■. -. -lt;~C-^:. ■•'*'quot;

..£.''r. ; ■,. _gt;v.1... j,• ,. .^j, - ,• •,'••/ _ ^ ;' _f ;lt; ^;: ; ..•.. -,v_v.---^::;'... :•;- v .^:'V-- ^;- ,-• .

. t *quot; quot;r- ■ ^-r •'' ' , • Oquot; ' . - ^

i lw ■

- ^|Kr \ . -f gt;- N

j#': gt;-

••; vquot;?■■;•' ' ' r /.■ .■ ■ v.-V' ■ ^^: •

r.. '■ quot;A; -gt;, r- \ ■ -

; v; ■ ^ ^ ¹ - ;r_% . ■

BIJDEAGEN TOT DE BIBLIOGRAPFIIE ONZER STAD- EN LANDRECHTEN VAN 1550 TOT 1795,

DOOR

Mr. B. J. t. DE «EER VAN JUTPBAAS.

V.

Provincie GRONINGEN.

Eegeringsreglementen:

Poincten ende conditiën gemaeckt tusschen zyne Excellentie den Heere Prince Mauritz van Orangien, ende graefi' Wilhelm Ludwig van Nassauw, met de Eaeden van State ter eenre, ende de stadt Groningen ter andere syden. Geaccordiert ende gesloten in 't Leger tot Helpen voor Groeningen den 23 July 1594.

Zoogenaamd tractaat van reductie. Meermalen gedrukt. Mij ligt voor de druk te Groningen by Kembertus Huijsman )678. 4°. verg.; Verklaring vau het tractaat van de reductie der stadt Groningen aan de Unie van Utrecht, door Mr. Henr. Lud. Wichers. 2 stukken. 1796, 8°. Op de sints gedurig op nieuw ontstaande twisten, tusschen de stad Groningen, de Ommelanden en de Oldampten, over de wederkeerige verhouding, hebben betrekking;

Twee sententien wt den Name ende van wegen den Hoogh-Moogenden ende Edelen Heejen Staten Generael van de Vereenighde Nederlanden, gepronuncieert in 's Graven-hage, d'eene op den vierden Decembris anno sesthien-hondert thien, Ende d'andere den derden

July sesthien-hondert vyfthien, tussclien den Borger-meesteren, Bou-meesteren , ende t'sa-mentlycke Eede-genoten der Stadt Appinga-damme in den Frieschen Omme-landen, tus-schen den Eemse ende Lauwers, Eischers ter eenre- Ende Borger-meesteren ende llaet out ende nieuw, Samt taelmans mette Gezworen Meente der Stadt Groeningen, verweerders ter anderen zyden. In 's Graven-hage by Hillebrant Jacobsz. 1615. 4'.

Verscheyden definitive, uytspraecken ende sententien vyt den name ende van wegen de Ed. Mog. Heeren Staten Generael van den Ver-eenighden Nederlanden, gepronuncieert in 's Graven-Hage inde Jaren vyfthienliondert seven-ende-tnegentigh, ende vyfthienliondert negen-ende-tnegentigh respective, tusschen den Jonckeren, Hovelingen, Eygen-erfden ende Volmachten der Karspelen van den Ommelanden tusschen de Eems ende Lauwers, 'Ee-quiranten ter eenre ende Borgemeesteren ende Raedt olde ende nye, sampt Taelmans mette geswooren Meente der Stadt Groeningen ter andere zyden. Tot Groningen. Gedrukt by Rembertus Huysman. 1678. 4°.

Bevat: Sententie vau 21 Jan. 1597. 8 Maart 1599. Noch eene Sententie definitive, 8 Maart 1599. Plaacaet ofte Mandament van 10 April 1600. Memoria van dif-ferentiale poincten, 14 Jan. 1603. Memorie van de differentiale poincten 14 Jan. 1603. Sententie van 20 July 1615. Sententie van 27 Jnny 1628. Sententie van 19 Dec. 1628. Sententie interlocutoir 1643. Tweede sententie interlocutoir 1643. Sententie definityf 1645. Verklaring wat ordre in de Hoofdmannen earner in 't stemmen ende sitten zal worden geobaerveert 26 April 1645. Sententie 17_I'ebr. 1648.

O

O

Hierby behoort, afzonderlyk uitgegeven:

Conclusien by Stadt ende Lande respective genomen met de Decisien daerop gevallen ende nyt-gege-ven by d' Hooch Moogende Heeren Staten Ge-nerael der Vereenichde Nederlanden, den 24 Jnlii 1640. Te Groningen by d' -weduwe van Edzard Huysman. 1668. 38 bl. 4°.

Conclusien mitsgaders decisien ofte sententien definitive op ende over verscheyden differenten een tydtlanck gesweeft hebbende tusschen de stadt Groningen , Omlanden ende d'Oldampten, gepronuncieert ter vergaderinge ende op naem van de Hog. Mog. Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden den 7 Aug. 1649 en de 23 Febr. 1650 respective. Tot Groningen by de wed. van Edzard Huysman. 1668. 56 bl. 4°.

Sententien ofte decisien op ende over enz. Tot Groningen by de wed. Edzard Huysman. 1G68. 4°.

Dezelfde uitspraken zonder de conclusien.

Sententie ofte decisie By haer Hog. Mog. de Staten Generael der Ver. Nederl. Gepronuncieert tusschen de Vulmachten der Old-Ambten, eyschers ter eener op ende jegens Borgemesteren ende Raedt, Taelmans ende Gezwoorne Meente der stadt Groningen, mitsgaders de van den Ommelanden ter ander zyde. Tot Groningen by Eem-bertus Huysman. 1677.

Hierin: Naerdere üuie der Samentlyeke Bontgenooten der Vereen. Nederl.

Decisie, reglement ende wett, waerop voortaen on-verbreeckelick de Regeringe van de Ommelanden tusschen de Eems ende Lauwers sal werden bestelt ende gereguleert. Tot Groningen byCatha-rina Zandt, weduwe Huysman. 1685. 4°.

Van 1659, 1663, 1682.

4

Decisie, reglement ende watt by de Hooch Mogende Heeren Staten Generaal der Vereenighde Nederlanden op den 19 Aprilis 1659 gearrestaert, mitsgaders naarder Correctie ande Ampliatia by eenparige Ommelandar Eesolutie vast gestelt ande by Hoogli-gemelde Heeren Staten Generael den 22 February 16G3 geapprobeert, waarop voortaan onverbreeckelick de Eegering van de Ommelanden tusschen da Eems en de Lauwers zal werden bestelt. Te Groningen by de wed. J. van Velzen. 1729. ongep. 4°.

Verzameling van reglementen, instructien en dis-positien, gestatneert door zyne doorl. hoogheid W. C. H. Friso — en vervolgens door hare Koningl. Hoogheid Mevrouwe de Princesse gouvernante — strekkende tot onverbrekelijke wetten voor de Provincie van Stadt en Lande. Te Groningen by Jacob Bolt. 1761. 4°.

Al ile stukken dezer verzameling waren vroeger in 4°. afzonderlijk gedrukt. Slechts het Reglement op de schej)-perijeu, Dijk- en Zijlregten in de Ommelanden in fol. — L)e verzameling bestaat uit vier afdeelingeu, met afzonderlijke paginatuur vau 1—60, I—208, 1—175, 1 — 24 en afzonderlijke titels.

Placaat van de Staaten van stad Groningen en Ommelanden tot handhaving van de gevestigde constitutie dezer Provincie. 4°. z. pl. of dr.

Van i October 1789. Hierbij behoort eeu: Rapport der Heeren fiecommitteerden tot handh. der gev. eonst. deezer Provincie 4'.

Over de hooge justitie kamer:'

Instructie voor Lieutenant ande Hooftmannen, mitsgaders Secretarien ende Dienaren, van de Gerichts-camer der Provincie van Stadt Groningen ende Ommelanden waernae sy zich van wegen de Hooge Ovarichayt ende Hearlickheyt

derselver in de bedieninge haeres Ambts respec-tivelyck sullen hebben te reguleren. Tot Groningen by de wed. van Edzard Huysman. 1667. 4°. 60 bl.

Van 1653.

Nader order ofte ampliatie ende correctie van eenige poincten in de instructie enz. Tot Groningen by de wed. van Edzard Huysman. 1668.4°.

Van 1668.

Ordre over nae geprocedeert zal werden in Revisie van de sententien van Lieutenant ende hooft-mannen der stadt Groningen ende Ommelanden. Tot Groningen by Catharina Zandt. 1711. 15 bl. 4°.

Van 1648.

Publicatie van Gedeputeerde Staten van de Provincie van stadt Groningen ende Ommelanden. Z. pl. of dr. 4°.

Over het revisie-proces, van 28 Maart 1673.

Publicatie van Stadt-houder ende Hooftmannen. Z. pl. of dr. 4°.

Over procesvormen, van 25 Nov. 1679.

Ordonnantie op de criminele Procedures en op de appellen van criminele sententien voor de Hooge Justitiekamer. 1772. 4quot;. Z. pl. e. dr.

Anipliatie-Eeglementen van zijne doorl. Hoogheid omtrent de manier van procederen in civ. zaken , in revisie, en omtrent het salaris van de Advocaten voor de Hooge Justitie Kamer van den 25 May 1783. 4°. Te Groningen, by Jacob Bolt. 1783. 21 bl. 4°.

Belastingen:

Placcaet, resolutie, generale ordonnantie mitsgaders ordre van verpachtinge ende procederen. Item particuliere ordonnantiën ende instructien op 't

6

collecteren en innen vande Generale middelen van Stadt Groningen ende Ommelanden. Tot Groningen by Avendina Sygers. 1717. 351 bl. 4°.

Met geplaatdrukteu titel.

Tweede gedeelte (zonder titel) 316 bl. en register. 4°.

Deze verzameling bevat de belasting-verordeningen tot 1717- In het tweede gedeelte bl. 201—221 ook de: Ordonnantie op de Forme van procederen in Civile ende Crimi-neele saecken, met den tanx voor het krijgens-gerecht binnen Groningen op den 15 December 1635 ende den 5 Martii 1700 gearresteert.

Kerkorde:

Christlicke und Schriftmetige Kercken Ordenung, Om alle desorder voor to comen, und eenicheyt, rust und vrede inde gereformeerde Kercke, in der Stadt und Omlanden van Groeningen toe mogen onderholden. Ghepubliceert ter ordonnantie des Wolgebornen Graven und Heeren Wilhelm Ludwich Graven to Nassau, Stadtholder etc. unde de Gedeputeerde Staten der Stadt unde Omlanden voorsc. Te Franeker by Gilles vanden Rade, Druoker der Staten van Vrieslandt. 1595. Ongep. 4o.

Stad GRONINGEN.

Ordonnantie op saecken van Huwelycken, huwe-lycks voorwoorden, testamenten, Erft'enissen , donatien en Oevelgank; mitsgaders een Plaecaat tegens Hoererye begaan met onmondige off vol-jarige Mans-personen in particuliere Huys-ge-sinne: uit verscheyde Oude en Nieuwe Stads Constitutien t'saemen gebracht en by Burgem. ende Raedt oudt en nieuw met Taalmannen en gezwooren Gemeente gearresteert den 15 May en geaffigeert den 22 Juny 1689. Tot Groningen by Cornelis Barlinck-hof. 1703. 38 bl. 4o.

7

Ordonnantiën op alderhande con ven tien en contracten, koop en verkoop, Naer-koop en Naer-pacht, Verhuyringe van Huysen, Landen, Dienst-boden, Societeit, Scheydinge, Mandaet, Bier- en andere Boeksclmlden, Leninge, Eenten en Interessen, Bewaringe, Praecarien , Seques-tratie, Verpandinge en Hypotheek, Mede-schuit en Borgh-toght, Betalinge, Wisselbrieven en Prescriptien by Borg. en Eaadt enz. Tot Groningen by Cornelis Barlinck-hof. 1703. 63 bl. 4°.

Deze beide verzamelingen vormen het eerste en tweede deel van het vroegste Corpus der Gron. rechten.

Corpus der Groninger rechten, vervattet in vier deelen; rakende het eerste de maniere van Procederen in Stadts saaken, het twede het Recht van persoonen en saaken, het derde Misdaden , het vierde het Oltambt en Sappemeer etc. Te Groningen by Gesina Elama. 1735. 4°.

Deze jongere verzameling bevat in het geheel 37 reglementen , Placaten, Instructien van de stedel. regering met atzonjerlijke titels

In deze verzamelingen komen niet voor de afzonderlijk uitgegeven verordeningen:

Ordonnantie op de Forme van Procederen in civile ende criminale sake, met den taux voor het Kryghs-Gerecht binnen Groeningen. Tot Groningen. Gedr. by Hans Sas. 1635. 27 bl. 4°.

Ordonnantie van d' H: Heeren Borgemesteren ende Eaadt op 't Prothocol ende 't Recht van Praeferentie. Tot Groningen by Cornelis Bar-linck-Hof. 1701. 4°.

Van 2 April 1701.

Ordonnantie voor de voerlieden van Groningen waer nae deselve haer voortaen wegens de

8

ordinarise benrten in 't ontvangen van de vrachten — zullen hebben te reguleren. Gedrukt tot Groningen by Gesina Elama. 1724. 4*.

Gilde-rolle en de Ordonnantie voor de voerlieden ende andere om geldt varende in Groningen. Gedr. tot Groningen by Gesina Elama. 1724. 4°.

Eeglement van Borgemeesteren ende raadt in Groningen op de duitse schoolmeesteren ende haare diensten. Te Groningen by Ges. Elama. 1730. 4°.

Ordonnantie op de turf accys. Te Groningen, by Gesina Elama. 1732. 4°.

Ordonnantie voor de stouwers van de turf-wa-gens in Groningen. Te Groningen by Gesina Elama. 1732.

Ordonnantie der H. Heeren Borgemeesteren ende Eaadt in Groningen op het recht van de stadts aceyzen. Te Groningen by Gesina Elama. 1732. 4°.

Ordonnantie en instructie van Borgemeesteren ende Eaadt in Groningen gestatueert op de Tonne-dragers dezer stadt. Te Groningen by Gesina Elama. 1732. 4o.

Ordonnantie op de jacht van het wildt in beide Oldambten, de Heerlykheden, Wedde, Wester-woldinge-landt, Bellingewolde ende Eleijham, mitsgaders de Stadt ende Stadts Tafel, 't Gerichte van Selwert ende Sappemeer, enm annexis, gerevideert ende gearresteert den 8 Augusti 1738. Te Groningon by Gesina Elama. 1738. 4°.

Ordre op de arme schooien in Groningen. Tot Groningen by Corn. Barlinkhof. 1756. 4°.

Eeglement op het onderhouden der drayen in

9

de Boven en Beneden Pekel A. Te Groningen by Corn. Barlinkhof. 1768. 4°.

Ordre ter redres van eenige ingesloopene Me-suses in de maniere van Procederen in civile zaken voor Borgemeesteren en Raad in Groningen. Te Groningen by Cornells Barlinkhof'. 1773. 35 bl. 4°.

Ordonnantie op de schuiten-schipperen ende der-zelver vrachtloonen enz. Te Groningen by Corn. Barlinkhof. 1774. 4°.

Selwekd.

Landt-recht des geriohts van Selwerdt begrypende de Oude en Nieuwe Landt-rechten ende Coustu-men van voorschreven Gerichte. Gedruckt tot Groningen by Cornelis Barlinck-hof. 1673. 106 bl. met Tafel ende Bladt-wyzer.

Vastgesteld 28 Aug. 1673. Eerste druk.

Landt-recht des gerichts van Selwerdt, begrypende de Oude en Nieuwe Landt-regten ende Costumen van voorschreven Gerichte. Te Groningen by Gesina Elama. Z. j. 104 bl. Eegister. 4°.

Gedr. oraütreeks 1730.

Wedde en Westwoldingeeland.

Landt-recht van Wedde ende Wester-woldinge-lant. Gedruckt tot Groningen by Cornelis Bar-linck-hof. Anno 1677. 64 bl. 4°.

Vastgesteld 1566 door Baldewin van Koon en Johan de Mepsche als KonC. Maj'. ousers aller Gnedichsteii Heereu verordenden Commissarien. Gedrukt op last vau Borgenies-teren ende Raadt in Groningen, gegeven 30 Aug. 1677. Herdrukt by deazelfden. 1700. 64 bl. 4°.

Ordre van procederen voor de gerichten der Heerlykheid Wedde en Westerwoldi nge-land, Bellingewolde en Blyham cum annexis. Te Groningen by Jan Hendrik en Leonard Bolt. 1784. 100 bl. 4°.

10

Ordre van Procederen voor het Crimineel gericht, hl. 1—18. Ordre voor het breuk Gerichte, hl. 18—43. Ordre voor de gerichten van Westerwolde en Bellingewolde met derzelver annexen (civile zaken) hl. 44—100. Alle van 1784.

Ampliatie van het Landt-recht van Wedde ende Westerwoldlnge-lant, nopende de Breucken, Straffen van Delicten etc. Ter instantie van derzelver ingesetenen, den 16 November 1706 in Curie gearresteert. Tot Groningen. Gedr. by Corn. Barlink-hof. 1706. 20 bl. 4°.

Invoering aldaar van het vyfde hoek van het Oldambster Landrecht, met zeer geringe veranderingen.

Oldambten.

Land-recht der beyden Old-ambten. Vervatende D'olde ende nieuwe Statuten, ende Costumen der voorsz. Land-schappen, so als deselve nu op t'nye zyn revideert., reformeert, ende suppleert. Tot Groeningen , gedruckt by Hans Sas. Anno 1618. 144 bl. en register. 4°.

Eerste druk.

Landrecht der Beyden Old-Ampten, vervattende d'olde ende nieuwe Statuten ende Costumen der voorsz. Landschappen, soo als dezelve nu op 't nye syn revideert, reformeert ende suppleert. Tot Groeningen. By de Weduwe van Jan Claes-sen. Anno 1654. 144 bl. en register. 4°.

Herdrukt Groningen hy Johannes Barlinckhof. 1707.140 hl. 4°.

Achteraan: Verklaringe van 't 124 Art. des IVeBoecks, van 18 Nov. 1669.

Ordre ter verkortinge der Procedures in civile zaaken voor de gerichten van den Old-Ambte. Te Groningen by Cornells Barlinkhof. 1775. 27 bl. 4°.

Van 2) Eehr. 1775..

11

Ommelanden.

Dat nieuwe Landtrecht van den Ommelanden, tusschen die Eems ende Lanwers, Soo als het selvige met gliemeenen advijs ende raet ghecon-cipieert ende in ordre ghcbracht, ende daer nae op eenen gemeenen Landtsdach (ten overstaen mede van den warffspersonen tot dem eynde specialijck verschreven) gheresumeert, ghear-resteert, gheapprobeert, ende eendrachtelyck voor een gemeen Landtrecht aenghenomen is. Ghedruokt tot Amstelredam by Cornelis Claessz opt Water int Schryf-boeck. Anno 1602. On-gep. 4°.

Met een kaartje van Frieslanil en Groningen op den titel. Eerste druk. Waarom Verrntins by dezen druk geene kwartieren op deu titel noenide, zie Halsema, regering der Ommelanden , bl. 22.

Dat nye Landtrecht van Hunsingo, Fivelingo uü het Westerquartier, in den Umblanden, tuschen die Embs unde Lauwers, By einen Gemeinen Landtdach van den Staten der Stadt Groningen unde Umblanden gearrestirt, geconfirmirt unde angenomen. Gedruckt tho Groningen durch Gerhard Eetel. 1603. 128 bl. en register. 4°.

Tweede druk.

Dat nye Land-recht van Hunsingo, Pyvelingo, ende het Westerquartier, Op eenen Gemeynen Landtdach van den Staten der Stadt Groningen ende Omlanden, gearrestiert, geconfirmiert ende anghenomen. Nu overst op het nye weder over-gesien. Tot Groeningen by Hans Sas. 1618. 128 bl, en register. 4°.

3e druk.

De vierde druk ken ik niet, en kan dus ook het jaar van uitgaaf niet opgeven.

Landrecht van Hunsingo, Fyvelingo, ende het

12

Wester-quartier, op eenen Gremeynen enz. De vyfde Druck met 't Eegister ende anders verbetert. Tot Groningen by Hans Sas. 1647. 142 bl. en register. 4°.

Landrecht van Hunsingo, Fyvelingo ende het Wester-quartier. Op eenen enz. De zeste Druck met 't Eegister, ende anders verbetert. Tot Groningen by Eembertus Huysman. Anno 1679. 141 bl. en register. 4«.

Reglement omtrent de dienstboden in de Ommelanden van 12 July 1781. 4°. z. pl. en dr.

Reglement op de administratie der kerken, pas-torien, kosterien, vicarien, praebenden en andere ad pios usus gedistineerde goederen in de Ommelanden. 1773. 4quot;. z. pl. en dr.

Reglement van Zijne Hoogheid den Heere Prince erfstadhouder omtrent de zylvester zaken in de Ommelanden. Te Groningen by Jacob Bolt. 1783. 50 bl. 4°.