1934

OVER DE LEVENSKANSEN VAN
HET TE VROEG GEBOREN KIND

AAN DE HAND VAN 1815 VROEGGEBOORTEN UIT DE
RIJKSKWEEKSCHOOL VOOR VROEDVROUWEN
TE ROTTERDAM (1907-1926)

bibliotheek der
rijksunivergitéit

UTRECHT.

A. J. M, DUYZINGS

A. qu.
192

'■mmm'SW^

OVER DE LEVENSKANSEN VAN
HET TE VROEG GEBOREN KIND

AAN DE HAND VAN 1815 VROEGGEBOORTEN
UIT DE RIJKSKWEEKSCHOOL VOOR VROED-
VROUWEN TE ROTTERDAM (1907—1926)

, , -t , ,2

î!

OVER DE LEVENSKANSEN VAN
HET TE VROEG GEBOREN KIND

AAN DE HAND VAN 1815 VROEGGEBOORTEN UIT DE RIJKS-
KWEEKSCHOOL VOOR VROEDVROUWEN TE ROTTERDAM (1907-1926)

PROEFSCHRIFT

TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD VAN
DOCTOR IN DE GENEESKUNDE AAN DE RIJKS-
UNIVERSITEIT TE UTRECHT, OP GEZAG VAN
DEN RECTOR-MAGNIFICUS DR. H. BOLKESTEIN,
HOOGLEERAAR IN DE FACULTEIT DER LETTE-
REN EN WIJSBEGEERTE, VOLGENS BESLUIT
VAN DEN SENAAT DER UNIVERSITEIT, TE
VERDEDIGEN TEGEN DE BEDENKINGEN VAN
DE FACULTEIT DER GENEESKUNDE OP DINSDAG
18 DECEMBER 1934, DES NAMIDDAGS TE 4 UUR

DOOR

ARNOLD JOHAN MARIE DUYZINGS

ARTS TE 'S-GRAVENHAGE
GEBOREN TE UTRECHT

UTRECHT - N.V. DRUKKERIJ v/h L. E. BOSCH amp; ZOON - 1934

bibliotheek der
rijksuniversiteit
UTRECHT.

ȕs:

it

Aan wijlen mijn Moeder
Aan mijn Vader

VOORWOORD.

Bij de voltooiing van dit proefschrift betuig ik U, Oud-Hoog-
leeraren, Hoogleeraren en Docenten der Medische en Natuurphiloso-
phische Faculteiten te Utrecht, mijn dank voor het onderwijs, dat
ik van U ontvangen mocht.

Hooggeleerde De Snoo, hooggeachte Promotor, aan U hen ik zeer
veel dank verschuldigd] dank zij de nauwkeurige, grootendeels door
U zelf samengestelde ziektegeschiedenissen der patiënten van de Rijks-
kweekschool voor Vroedvrouwen te Rotterdam, was voor mij de moge-
lijkheid geschapen om aan de hand van een groot materiaal mijn
onderzoek te doen en de uitkomsten ervan in dit proefschrift neer te
leggen; dat Gij, ondanks Uwe zeer drukke werkzaamheden mijn
Promotor hebt willen zijn, wordt door mij op hoogen prijs gesteld.

Zeergeleerde Schellekens, U wil ik hartelijk dank zeggen voor
de wijze, waarop ik onder Uwe bekwame leiding mij mocht speciali-
seeren in de gynaecologie en obstetrie.

De tijd in Uwe kliniek doorgebracht zal bij mij steeds in dankbare
herinnering blijven, niet minder de aangename wijze waarop U aan
de kliniek de leiding gaf.

U, Zeergeleerde Ten Berge en U, Heeren Regenten van het
Ziekenhuis van den H. Joannes de Deo te 's-Gravenhage, betuig ik
mijn erkentelijkheid voor den aangenamen en leerzamen tijd, dien ik
in het Ziekenhuis mocht doorbrengen.

Voor de genoten gastvrijheid in de bibliotheek van de Rijkskweek-
school voor Vroedvrouwen te Rotterdam zeg ik U, Zeergeleerde
Wesselink, veel dank.

Zeergeleerde Eijkel, dat U, als Hoofdinspecteur der Volksgezond-
heid, Uwe medewerking hebt willen verkenen, wordt door mij ten
zeerste gewaardeerd.

Hoogedelgestrenge van de Roemer, aan U mijn dank voor het
ter inzage geven van de registers van de Militaire Keuringsraden.

Aan mijn collega's De Man en Dresen betuig ik mijn dank voor
de hulp, die zij bij het na-onderzoek verleenden.

Edelachtbare Heer Nivard, dat U, als Wethouder van Onderwijs
te Rotterdam, Uwe medewerking aan mijn onderzoek hebt willen ver-
kenen, heeft er zeer toe bijgedragen om dat onderzoek zoo volledig
mogelijk te maken; ik ben U er zeer erkentelijk voor.

Weledelgeboren Heeren Gohres en Beekers, U en Uwe mede-
werkers zeg ik dank voor het vele werk, door U op de Gemeente-
secretarie te Rotterdam voor mij verricht. Het stelde mij in staat
mijn onderzoek in belangrijke mate uit te breiden.

Dat U, zeer geachte Heer Schreuder, als deskundige op het
gebied van het Buitengewoon Lager Onderwijs, mij met raad en daad
hebt willen bijstaan, wordt door mij zeer gewaardeerd.

Aan den Heer en Mevrouw Zwang—Kievits betuig ik mijn
dank voor de bereidwilligheid om mij bij het samenstellen der ta-
bellen en lijsten en bij de correctie der drukproeven behulpzaam
te zijn.

Ten slotte een woord van dank aan allen, die medegewerkt hebben
aan het vervaardigen van dit proefschrift; aan den Geneeskundigen
Staf van het Ziekenhuis van den H. Joannes de Deo te 's-Gravenhage,
aan mijn mede-assistenten, religieuzen en zusters voor den prettigen
tijd, dien ik tijdens de bewerking van dit proefschrift aldaar mocht
doorbrengen.

INHOUD

INLEIDING

DEEL I. Vroeggeboorten door onbekende oorzaak.

De „normalequot; vroeggeboorte.........13

DEEL II. Vroeggeboorten door ziekten van de moeder.

Hoofdstuk I: Lues...............47

Hoofdstuk II: Chronische nephritis en zwangerschaps-
intoxicatie .............öö

Hoofdstuk III: Vroegtijdige loslating van de normaal

ingeplante placenta.........74

Hoofdstuk IV:Eclampsie.............85

Hoofdstuk V: Pyelitis..............95

Hoofdstuk VI: Longziekten............lOÖ

Hoofdstuk VII: Ziekten van het zenuwstelsel ....nbsp;104
Hoofdstuk VIII: Andere ziekten van de moeder ...nbsp;107
Hoofdstuk IX: Partus arte praeraaturus bij bekken-
vernauwing ............118

DEEL HL Vroeggeboorten door afwijkingen aan de
vrucht of vruchtaanhangselen.

Hoofdstuk I: Meervoudige zwangerschap.....135

Hoofdstuk II: Misvorming van het kind......153

Hoofdstuk III: Habitueele vruchtdood e.a......156

Hoofdstuk IV: Placenta praevia..........160

Hoofdstuk V: Bloeding door onbekende oorzaak . . 175
Hoofdstuk VI: Vroeg breken van de vruchtvliezen . 183

Hoofdstuk VII: Hydrorrhoeaamniotica.......189

Hoofdstuk VIII: Placenta circumvallata.......194

Hoofdstuk IX: Hydramnion............199

DEEL IV. Samenvattend Overzicht.

Hoofdstuk I: Aantal en oorzaken der vroeggeboorten . 205

Hoofdstuk II: Moeder..............209

Leeftijd .............................................. 209

Het „hoeveelste kindquot;................................. 212

Staat................................................. 214

Beroep ............................................... 216

Reeds vroeger een partus praematurus? ................. 217

Hoofdstuk III: Baring...............221

Ligging van het kind.................................. 221

Breken van de ATuchtvliezen ........................... 225

Kunsthulp............................................ 226

Duur ................................................ 230

Nageboortetijdperk .................................... 231

Gewicht van de placenta............................... 231

Lengte van de navelstreng ............................ 232

Hoofdstuk IV: Kraambed ............233

Sterfte................................................ 233

Complicaties .......................................... 236

Verpleegduur ......................................... 240

Hoofdstuk V: Kind...............241

Aantal................................................ 241

Leeftijd bij de geboorte................................ 241

Geboortegew^icht....................................... 241

Geboortegewicht in verband met den zwangerschapsduur .. 242

Lengte bij de geboorte................................. 244

Lengte in verband met den zwangerschapsduur ........ 244

Geslacht.............................................. 245

Lot der kinderen...................................... 246

1.nbsp;Doodgeboren .................................... 247

2.nbsp;Vroege sterfte ................................... 250

3.nbsp;Sterfte binnen het eerste levensjaar ............... 252

4.nbsp;Sterfte na het eerste levensjaar ................... 253

5.nbsp;Sterfte in de kliniek ............................. 253

6.nbsp;Résumé......................................... 254

Doodsoorzaken........................................ 254

Lot der kinderen in verband met den leeftijd bij de geboorte 258

Lot der kinderen in verband met het geboortegewicht ....... 259

Lot der kinderen in verband met kunsthulp bij de baring 261
Lot der kinderen in verband met asphyxie bij de geboorte 264

Lot der kinderen in verband met het geslacht.............. 265

Lot der kinderen in verband met het „hoeveelste kindquot; bij de
geboorte.............................................. 265

Hoofdstuk VI: De in 1933 nog levende kinderen. .nbsp;267

Gang van het na-onderzoek........................................................267

Aantal in leven ..............................................................................268

Verband met de vroeggeboorte-oorzaken......................................269

Verband met de waardeeringscijfers ..........................................270

A.nbsp;Groep met gunstige waard, cijfers ..............................270

B.nbsp;Groep met ongunstige waard, cijfers ............................275

Verband met den leeftijd bij de geboorte ..............................283

Verband met het geboortegewicht ............................................285

Verband met kunsthulp bij de geboorte ................................287

Verband met asphyxie bij de geboorte ..................................288

Resultaten van andere onderzoekers..........................................289

Nederlandsche schrijvers............................................................289

Buitenlandsche schrijvers..........................................................291

Vroeggeboorte, zwakzinnigheid en hereditaire praedispositienbsp;298

Hoofdstuk VII: Behandeling van de vroeggeboren kin-
deren ...............308

besluit.......................311

LIJST DER GERAADPLEEGDE LITERATUUR .... 323

INLEIDING.

Het is gebleken, dat de kindersterfte in ons land en ook elders
in de laatste jaren belangrijk is gedaald.

Statistieken, bewerkt door de Hoofdinspectie van de Volksge-
zondheid te Den Haag, bewijzen dit.

De sterfte beneden één jaar, per 1000 levenden van dien leeftijd,

bedroeg;

Ook Sanders geeft een overzicht van de vermindering der zuige-
lingensterfte (Tijdschrift voor Sociale Hygiëne 1932), n.1. per 100
levend aangegevenen:

1880—1884
1885—1889
1890—1894
1895—1899
1900—1904

1905—1909
1910—1914
1915—1919
1920—1923
1924—1928

In den loop der jaren valt dus een aanzienlijke daling waar te
nemen! De sterfte beneden één jaar, in procenten van de totaal-
sterfte, was:

Bij nadere bestudeering van de sterftecijfers blijkt nu, dat de af-
neming van de sterfte beneden één jaar vooral tot stand gekomen
is door de vermindering der sterfte na de eerste week, terwijl de
sterfte in de eerste week na de geboorte slechts weinig is afgenomen,
zooals te zien is in beide volgende tabellen.

Sterfte per 1000 levendgeborenen:

Het aantal kinderen, dat beneden den leeftijd van één jaar over-
leed, bedroeg:

De cijfers in de vóórlaatste tabel wijken een weinig af van die,
welke in het laatste staatje, betreffende de sterfte in het eerste jaar,
zijn aangegeven. De reden hiervan is, dat het in dit staatje betreft
verbeterde cijfers, in het andere voorloppige cijfers, welke voor de
onderverdeeling in dagen en weken later niet werden verbeterd.
De verschillen zijn echter onbeduidend.

Hierbij zij nog opgemerkt, dat vóór 1924 de kinderen, die levend-
geboren werden, doch vóór de aangifte waren overleden, tot de
doodgeborenen werden gerekend, nadien tot de overledenen. In de
officieele statistiek komt deze laatste indeeling, voor zoover het
betreft de onderverdeeling in dagen en weken, voor het eerst tot
uiting over het jaar 1926. Vandaar dat in bovenstaande tabel met
dit jaar begonnen is. De hoogere zuigelingensterfte in 1929 viel ge-
heel in de extra-koude maanden Februari en Maart; voor de overige
maanden was de sterfte lager dan in het voorafgegane jaar.

In het bovenstaande komt dus duidelijk tot uiting, dat de vroege
sterfte slechts weinig verminderd is! Ook in het buitenland kwam men
tot deze conclusie. O.a. Schlossman en Roth vonden in Duitsch-
land het zuigelingensterfte-cijfer in 1901 20 %; in 1927 was dit
afgenomen tot 9.7 %. Hierbij bleek echter, dat de vroege sterfte

gelijk was gebleven!

Er mag hierbij op gewezen worden, dat in dit proefschrift onder
vroege sterfte wordt verstaan de sterfte binnen de eerste tien dagen,
zijnde het tijdvak, waarin de verloskundige het toezicht over de
kinderen uitoefent; dit in tegenstelling met andere schrijvers, die
de sterfte in de eerste week als vroege sterfte beschouwen.

Bij het nagaan van de oorzaken, die geleid hebben tot deze geringe
daling van de vroege sterfte, blijkt op de eerste plaats, dat de
vroege sterfte hoofdzakelijk teweeggebracht wordt door de sterfte
tengevolge van misvorming van het kind, van baringstraumata
en van onvoldragenheid.

Prof. de Snoo, die in 1931 een voordracht hield op het Inter-
nationale Congres van prophylactische Paediatrie te Den Haag,
deelde hierbij het volgende mede over de oorzaken der vroege sterfte
in Holland.

In de eerste 3 maanden van het jaar 1931 overleden 851 kinderen;
de sterfte binnen de eerste 24 uur was daarbij zeer hoog, n.1. 54 %
van de totale vroege sterfte, terwijl de sterfte op den 6den en 7den
dag gering was (4 % van de totale vroege sterfte). De oorzaken van
deze vroege sterfte waren:

misvorming .................123

geboortetrauma................158

aangeboren lichaamszwakte en vroeggeboorte . . .nbsp;375

syphilis........................................3

eclampsia infantum..............................14

pneumonie......................................3

enteritis........................................2

andere kinderziekten............................67

andere doodsoorzaken.............106

Voor de Utrechtsche Vrouwenkliniek stelde hij de volgende
tabel samen; hierbij werd het polikliniek-materiaal (met kliniek-
opnamen) bewerkt over de jaren 1928, 1929, 1930.

De vroege sterfte bij alle geboorten bedroeg 52, d.i. 1 %. Dit
gunstige cijfer werd bereikt door preventieve maatregelen
(zwangeren-contróle, kliniek-opname van de pathologische gevallen)
en bij expectatieve leiding van de baring zonder weeëndrijvende
middelen of narcotica.

Uit bovenstaande cijfers is dus af te leiden, dat de sterfte tengevolge
van vroeggeboorte nog een zeer hooge is. Andere schrijvers konden deze
conclusie bevestigen, o.a. Heybroek (1933 Amsterdam). Hij schreef:
„Er is een geweldige daling van de zuigelingensterfte, maar de
sterfte in de eerste week is nog dezelfde. Deze vroege sterfte wordt
door de vroeggeborenen geleverd!quot; Ook in andere landen kwam men
tot deze conclusie, o.a. Peiper in Duitschland. Hij meent, dat de
vroege sterfte evenredig zal dalen met de afneming van het aantal
vroeggeborenen.

Dit feit was aanleiding om eens speciale aandacht te wijden aan
de vroeggeboorte en de vroeggeborene. Niet alleen gaan vele vroeg-
geborenen dood, doch zij eischen belangrijke financieele offers aan
verzorging en verpleging, zoodat het tevens een groot sociaal belang
is de vroeggeboorte zoo mogelijk te voorkomen.

In de eerste plaats is daarvoor noodig, dat wij de oorzaken van
de vroeggeboorten kennen en de redenen, waarom zoovele vroegge-
borenen spoedig sterven. Ook is het van belang na te gaan, welke
sociale positie de te vroeg geboren kinderen later innemen en in

hoeverre de vroegtijdige geboorte hun in het latere leven, hetzij
lichamelijk, hetzij geestelijk, schade heeft berokkend.

Om dit alles na te gaan, werd door mij een onderzoek ingesteld
naar de vroeggeboorten, die plaats vonden in de Rijkskweekschool
voor Vroedvrouwen te Rotterdam in de jaren 1907—1926, in welk
tijdvak mijn promotor directeur dezer inrichting was.

De resultaten van dit onderzoek geven een inzicht omtrent de
oorzaken der vroeggeboorten, maar ook détails, als leeftijd, „hoe-
veelste kindquot;, staat en beroep van de moeders, verloop der baring
en van het kraambed, afloop voor de moeder en het kind, werden
bestudeerd en de uitkomsten ervan medegedeeld.

In afzonderlijke hoofdstukken, ingedeeld naar de oorzaken van
de vroeggeboorten, worden deze onderdeelen van het onderzoek
steeds opnieuw besproken, terwijl in een Samenvattend Overzicht
het geheel nog eens bekeken wordt.

Deze rangschikking naar de oorzaken van de vroeggeboorten is
daarom zoo belangrijk, omdat de uitkomsten van het onderzoek in
de verschillende oorzaak-rubrieken uiteen loopen.

Ik verzamelde uit dit twintigtal jaren 1815 vroeggeboorten, waar-
bij 1926 kinderen werden geboren.

In het jaar 1933 werd een na-onderzoek ingesteld. Hierbij werd
nagegaan, wat er van de uit de kliniek levend ontslagen kinderen
in den loop der jaren was geworden. Inlichtingen omtrent sterfte,
doodsoorzaken, adressen van de in 1933 nog in leven zijnde kinderen,
werden verkregen van de bevolkingsregisters en het Centraal Bureau

voor de Statistiek.

Aan de hand van de mij verstrekte adressen heb ik in 1933 te
Rotterdam mij persoonlijk vervoegd ten huize van de praematuur
geborenen en mij op de hoogte gesteld van hun lichamelijke en gees-
telijke gesteldheid. Het gelukte mij, zij het vaak na vele pogingen,
de betrokken kinderen in de meeste gevallen zelf te zien en te be-
oordeelen. Ter aanvulling dienden de mededeelingen, welke de
ouders omtrent hunne kinderen konden verschaffen. De ouderdom
van deze kinderen wisselde tusschen 7 en 26 jaren, zoodat verschil-
lenden reeds den kinderleeftijd achter zich hadden; gemakshalve
zal ik echter steeds over kinderen blijven spreken.

Dat een volledig medisch onderzoek onmogelijk was, is licht be-
grijpelijk wegens het groote aantal kinderen, dat voor de enquête
in aanmerking kwam; tevens ook wegens de huiselijke omstandig-

heden, waarin ik mijn belanghebbenden aantrof en wegens den te
verwachten tegenstand van de zijde van kind of ouders!

Dit was wel mogelijk geweest, indien de betreffende personen
zich op mijn verzoek bij mij hadden vervoegd, doch hoevelen zou-
den dan gekomen zijn? Tusschen deze twee mogelijkheden van het
na-onderzoek heb ik moeten kiezen en ik meen wel te mogen aan-
nemen, dat de gevolgde methode de beste was. Het grootste con-
tingent van de nog levenden woonde, zooals vanzelf sprekend, te
Rotterdam. De in Amsterdam en Schiedam wonende kinderen
werden door coll. De Man en Dresen gezien en onderzocht. De in
Den Haag verblijvende kinderen zag ik weer zelf. De elders wonende
kinderen werden aangeschreven en verzocht een vragenlijst te willen
invullen of te laten invullen door ouders of verzorgers. Op een
enkele uitzondering na kwam steeds een antwoord in.

Op deze manier gelukte het mij omtrent 712 van 747 kinde-
ren, die in 1933 nog in leven waren, vrij nauwkeurige gegevens
te verzamelen.

Ter vergemakkelijking van mijn arbeid werd de waardeering van
den lichamelijken en geestelijken gezondheidstoestand van de
kinderen uitgedrukt in cijfers, de z.g. waardeeringscijfers. Deze zijn
de volgende:

Cijfer 5 verkregen de kinderen, die kerngezond waren.

Cijfer 4 werd gegeven aan de kinderen, die lichte afwijkingen van
het normale vertoonden, b.v. te kleine gestalte, te gering gewicht

(in verband met leeftijd).

Cijfer 3 bekwamen de kinderen, die als „zwakquot; werden bevonden
(anaemie, snelle vermoeidheid, dikwijls ziek zijn).

Cijfer 21/2 gaf uiting aan een ongunstige appreciatie, tengevolge
van een absoluut achtergebleven zijn wat betreft groei en gewicht.
Tevens werden hieronder gerangschikt degenen, die een matige
graad van debilitas mentis (de z.g. overgangsvormen der zwak-
zinnigen) vertoonden.

Cijfer 2 bekwamen diegenen, die meer ernstige psychische defec-
ten vertoonden, n.1. de lijders aan debilitas mentis, psychopathie,
epilepsie. Gedeeltelijk werden deze verpleegd in gestichten, gedeel-
telijk waren zij bij hunne ouders of verzorgers gehuisvest en bezoch-
ten de scholen voor Buitengewoon Lager Onderwijs (B.L.O.). Dit
slechte waardeeringscijfer verkregen ook de kinderen, die lijdende
waren aan chronische ziekten, o.a. tuberculose.

Cijfer 1 kenmerkt de ernstige geestesziekten, o.a. imbecillitas,
schizophrenie.

Het na-onderzoek strekte zich nog verder uit. Voor zoover de
jeugd te Rotterdam nog schoolgaande was, werden de prestaties
aldaar van de te vroeg geborenen nagegaan en de waardeering ervan
wederom in cijfers weergegeven. In de registers van de keurings-
raden van den Militairen Dienst kon ik de resultaten vinden van
het keuringsonderzoek van de mannelijke vroeggeborenen uit de
jaren 1907—1914, voor zoover zij in aanmerking waren gekomen
voor het vervullen van den dienstplicht.

De vroeggeboorte is voor velen reeds een onderwerp van uitgebreide
studie geweest. Speciaal de kunstmatige vroeggeboorte bij bekken-
vernauwing heeft veler aandacht getrokken.

Vele publicaties hieromtrent zijn reeds verschenen. Toch meen ik
op goede gronden te mogen aannemen, dat mijn naspeuringen niet
tevergeefs gedaan zijn en dat de resultaten ervan kunnen bijdragen
om de kennis van den partus praematurus, met zijn bijzonderheden
en gevolgen voor moeder en kind, uit te breiden. Speciaal het ver-
richte massa-na-onderzoek, jaren nadat de praematuren de kraam-
inrichting hadden verlaten (de eerste vertrok in 1907, de laatste in
1927), vraagt de aandacht voor enkele nieuwe gezichtspunten. De
vraag, ,,wat komt er toch eigenlijk terecht van de te vroeg geborenen in
het latere levenquot;, kan in de volgende bladzijden, aan de hand van
nauwkeurige gegevens, beantwoord worden.

Dat een dergelijk na-onderzoek, over een groot materiaal en pas
vele jaren na de geboorten verricht, reeds eerder in ons land plaats
had, is mij niet bekend geworden.

Indien een dergelijk onderzoek ingesteld werd, waren de betrok-
ken kinderen meestal slechts enkele jaren oud; verscheidene onder-
zoekingen golden alleen de kunstmatig vroeggeborenen bij bekken-
vernauwing. Ook het percentage „teruggevondenquot; kinderen bleef
sterk ten achter bij het aantal door mij achterhaalde vroeggebo-
renen (712 van 747 thans nog levende kinderen = 95.3 %!), een
resultaat, zooals ik nergens vermeld zag. Dat dit de waarde van de
te nemen conclusies ten goede komt, is duidelijk.

Bij het doorlezen van de literatuur vond ik als Nederlandsche
onderzoekers genoemd o.a.:

Beijerman (Utrecht 1900); Le Grand (Amsterdam 1907); de

dames Sannes-Sannes en Bosman-de Kat Angelino (Utrecht
1914)- Mingelen (Leiden 1916, schriftelijk na-onderzoek; vond
± 82 % terug); Broertjes (Utrecht 1924; onderzoek per brief,
terwijl een gedeelte door Prof. Kouwer zelf werd gezien; waren
alléén part. a. praemat.); Keizer (Amsterdam 1928; na-onderzoek
op de kliniek; kinderen waren geboren in de jaren 1921—'26; achter-
haalde 73.7 %, een resultaat dat zijn verwachtingen ver

overtrof).nbsp;.nbsp;-i , i

Van de buitenlandsche schrijvers der laatste ]aren mag ik enkelen

noemen o a. Leopold en Conrad (zagen 45 kinderen van 58 bij een
na-onderzoek); Maria Comberg (1927. onderzocht van 97 overge-
blevenen 50)- Herz (1929, achterhaalde 78 van 128 kinderen);
Sunde (1930, moest ervaren dat 29 % van zijn vroeggeborenen
niet meer terug te vinden was); tevens nog Korthauer (1929),
Steinforth (1929).

Omtrent het begrip „vroeggeboortequot; heerscht nog geenszins
éénstemmigheid. Vele schrijvers berekenen den zwangerschapsduur
en beschouwen een geboorte, die plaats vindt tusschen 28 en 38
weken, als een vroeggeboorte, o.a. Beijerman (Utrecht 1900); Le
Grand (Amsterdam 1907); Welz (Detroit 1926); Sontag (Bonn

1931)

Broertjes (Utrecht 1924) schreef in zijn dissertatie omtrent
kunstmatige vroeggeboorte, dat deze steeds werd opgewekt tussch^en
28 en 38 weken; hij beschouwde de vroeggeborenen dus ook naar het
aantal weken. Hoho (Amsterdam 1906) hield ook meer vast aan de

wekentelling dan aan andere gegevens.

Winckel-Seitz geven als definitie van een partus praematurus
een partus, die plaats vindt tusschen 28 en 38 weken. Zoo ook

Hirsch, Berthod e.a.

Reiche zegt, dat extra-uterien levensvatbaar is een vrucht van

28 weken; het gewicht moet minstens 1000 gram bedragen en de
lengte 34 cm.

Maygrier vindt die kinderen te vroeg geboren, die tusschen
het einde van de 6de maand en Sy^ maand van de zwangerschap
geboren worden, maar zij mogen niet zwaarder zijn dan 2500

Anderen hechten weinig waarde aan dit „wekenstelselquot;, doch
nemen als uitgangspunt het gewicht bij de geboorte, o.a. Ahlfeld.

Vele schrijvers nemen als bovenste grens aan 2500 gram, o.a.
Keizer, Jaeger, Sunde, Dajmer, Maria Comberg, Brandt,
Bronstein, Korthauer, Ylppö.

De dames Sannes-Sannes en Bosman-de Kat Angelino
(Utrecht), evenals Slobozianu (Roemenië) en Wallich en Fruh-
insholz (Frankrijk) vinden 3000 gram beter om als limiet te
kunnen dienen.

Steinforth neemt als bovenste grens 2200 gram.

Hoe wispelturig echter de verhouding is van den leeftijd van de
vrucht: de lengte en het gewicht ervan, is aan een ieder, die de ver-
loskundige praktijk uitoefent, overbekend.

Ter illustratie moge een tabelletje dienen, dat Ter Maten (Am-
sterdam, 1904) aangeeft in zijn proefschrift „De kindergewichten in
de Universiteits-Vrouwenkliniek te Amsterdamquot;:

II para — 25 j.: 2500 gr—47 cm 1 maand te laat.

I para — 21 j.: 2750 gr—49 cm ä terme.

I para — 21 j.: 4150 gr—55 cm ä terme, lues.

: 2375 gr—47 cm 1 maand te laat.

III para — 26 j.: 4650 gr—63 cm!

I paranbsp;: 2250 gr—46.5 cm ä terme.

: 2500 gr—46 cm ä terme.

Broertjes heeft onder zijn praematuur geborenen geboorte-
gewichten van 3520—3430^280—3850 gram. Hij zoekt verband
met de gewichten van de reeds eerder geboren kinderen bij de be-
treffende vrouwen.

Bij een onderzoek naar de levensvatbaarheid van couveuse-kin-
deren, door prof. de Snoo te Rotterdam verricht, bleek hem, dat de
leeftijd van de vrucht een betere maatstaf is dan het gewicht. Bij
het rangschikken volgens den leeftijd namen de levenskansen veel
regelmatiger toe dan bij die volgens het gewicht (zie ook later in
het Samenvattend Overzicht).

Weer andere schrijvers bewandelen een anderen weg om tot het
begrip vroeggeboorte te komen. Mingelen (Leiden 1916) gaat uit
van de volgende definitie: „Vroeggeboren kinderen zijn in de eerste
plaats die kinderen, welke de duidelijke lichamelijke kenmerken
dragen van hun onvoldragenheid en verder alle kinderen, die in de

wieg op de gewone wijze behandeld, niet in staat zijn hun lichaams-
temperatuur te onderhouden!quot;

Hij heeft dan ook onder zijn materiaal een 20-tal kinderen met
geboortegewichten van 2500—3000 gr.

Oberwarth voerde een quotiënt in, om al of niet vroeggeboorte

uit te maken, n.1.nbsp;voldragen kinderen komt dit

overeen met 60—80, bij praematuur geborenen 30— 50.

Uit het bovenstaande blijkt, dat om een vroeggeboorte juist te
definieeren, allerlei pogingen zijn aangewend; het groote aantal
meeningen bewijst reeds genoeg de moeilijkheid om tot een nauw-
keurige omschrijving van een vroeggeboorte te komen. In verband
met het feit, dat de levenskansen van het kind veel regelmatiger
stijgen met de toeneming van den zwangerschapsduur dan met de
toeneming van het geboortegewicht, werd bij mijn onderzoek
onder vroeggeboorte verstaan een geboorte, die optreedt, wanneer de
zwangerschap vroegtijdig onderbroken wordt tusschen de 28e en de 3Se
week van den graviditeitsduur (deze berekend vanaf den eersten dag

der laatste menstruatie).

Aangezien deze datum bijna steeds nauwkeurig door de patiënt
werd aangegeven, leverde deze berekening weinig moeilijkheden op,
hoewel deze methode zeker geen 100 % exactheid geeft, zooals
trouwens geen enkele dit vermag te doen. Een te vroeg geboren kind
wordt dus beschouwd te zijn een vrucht, die door bekende of onbekende
oorzaken vroegtijdig geboren wordt, d.w.z. minstens 28 weken en hoog-
stens 37 weken in utero verbleven heeft.

Behalve met den duur der amenorrhoe, werd bij de bepaling van
den zwangerschapsduur rekening gehouden met gewicht, lengte,
gedragingen van het kind e.a.

Vergelijking met de uitkomsten van schrijvers, die uitgegaan
waren van het gewicht der kinderen, levert natuurlijk moeilijk-
heden op en geeft aanleiding tot onnauwkeurige conclusies. Om dit
bezwaar zooveel mogelijk te ondervangen, heb ik, behalve in weken,
ook een ordening volgens het gewicht opgesteld en beide steeds bij

elkaar geplaatst.

Een andere moeüijkheid bestaat daarin, dat met iedereen onder
de vroege sterfte hetzelfde verstaat. Wanneer in de volgende
bladzijden gesproken wordt over vroege sterfte der kinderen, dan

wordt hieronder verstaan de sterfte binnen de eerste tien levens-
dagen.

Onze oostelijke buren (Roth e.a.) beperken zich hierbij tot de
eerste week. Hoewel deze uiteenloopende opvattingen omtrent het
begrip vroege sterfte geen groote verschillen teweeg brengen, aan-
gezien de sterfte op den 8en—^lOen dag gering is, spreekt het toch
vanzelf, dat een directe vergelijking daardoor niet mogelijk is.

DEEL I.

Vroeggeboorten door onbekende oorzaak.
De „normalequot; vroeggeboorte.

VROEGGEBOORTEN DOOR ONBEKENDE OORZAAK.
DE „NORMALEquot; VROEGGEBOORTE.

In dit hoofdstuk zijn ondergebracht de vroeggeboorten, voor het
optreden waarvan geen directe oorzaak kon worden aangetoond.
Zoowel bij de moeder, als bij het kind, als bij de vruchtaanhangse-
len werden geen anatomische afwijkingen waargenomen, die als
oorzaak opgevat konden worden voor het optreden van den partus
praematurus. De vroeggeboorten in deze rubriek worden betiteld
met de „normalequot; vroeggeboorte.

Het aantal van deze „normalequot; vroeggeboorten omvat 549 gevallen,
d.i. ongeveer één derde gedeelte van het totaal aantal door mij be-
werkte vroeggeboorten (30.3 %).

Bij het naslaan der hteratuur, naar hetgeen andere schrijvers ver-
melden omtrent de oorzaken van de vroeggeboorten, vond ik voor
de rubriek „onbekendquot; o.a.:

Wel zeer wisselende cijfers, wier samensteUing echter beïnvloed
wordt door de mate van nauwkeurigheid, waarmee het materiaal
van vroeggeboorten werd geschift, tevens door de verschillende
opvattingen omtrent ,,bekendequot; en ,,onbekendequot; oorzaken en door
het al of niet veelvuldig voorkomen van ziekten (o.a. lues, nephritis,
eclampsie) in de diverse landen. Een belangrijke oorzaak van dat
verschil is ook de zeer ongelijkmatige samenstelling van het mate-

riaal der klinieken. In de Rotterdamsche School voor Vroedvrouwen
werden hoofdzakelijk pathologische gevallen opgenomen, placenta
praevia, loslating van de placenta, intoxicatie, zoodat het aantal
„normalequot; vroeggeboorten relatief klein is. Het aantal onbekende
oorzaken bij vroeggeboorten, dat Keizer te Amsterdam vond,
komt percentsgewijze met het mijne (te Rotterdam berekend) over-
een! De samenstelling van dit percentage geschiedde echter niet op
dezelfde wijze, aangezien Keizer nog aparte rubrieken van vroeg-
geboorten, veroorzaakt door „traumaquot; (5.76 %) en „surménagequot;
(1.4 %), gemaakt had.

Moeder.

Leeftijd.

Omtrent den leeftijd van de moeders, waarop zij bevielen, geeft
onderstaande tabel een beeld:

Het blijkt dus, dat meer dan de helft van deze zwangeren den
leeftijd van 25 jaar nog niet bereikt had, dat een groot deel van
haar zelfs jonger dan 20 jaar oud was (21.9 %). Van deze laatsten
bevielen op:

15nbsp;jarigen leeftijd : 5

16nbsp;„ „ : 5

17nbsp;„ „ : 16

18nbsp;„nbsp;: 39

19nbsp;„ „ : 55

Deze feiten deden de vraag naar voren komen of er een verband
bestaat tusschen den leeftijd en de kans op vroeggeboorte.

Om hierop een antwoord te kunnen geven, werden de leeftijden
genoteerd van alle vrouwen, die in de Vroedvrouwenschool gedu-
rende het tijdperk, waarin mijn onderzoek loopt (1907—1926),

waren bevallen en bij wie, behalve een eventueele bekkenvernau-
wing (die immers op den duur der zwangerschap geen invloed heeft),
geen afwijkingen van welken aard ook waren gevonden (albuminurie,
hartziekten, bloeding, enz. enz.). Ook de gevallen van kunst-
matige vroeggeboorte wegens bekken vernauwing zijn daarbij
weggelaten.

Het aantal van deze vrouwen bedroeg 8702, waaronder zich
549 vroeggeboorten bevinden naast 8153 geboorten a terme.

Onderstaande tabel geeft aan het totaal aantal geboorten in de
leeftijdsgroepen van 15—19 jaar, 20—24 jaar enz., het aantal vroeg-
geboorten en het percentage vroeggeboorten voor elke groep.

Daaruit blijkt, dat de kans op vroeggeboorte met den leeftijd
afneemt tot het 30e—34e jaar, om bij de oudere vrouwen weer te
gaan stijgen.

Er bestaat dus een verband tusschen den leeftijd der vrouwen en
de kans op vroeggeboorte, maar daarmede is nog niet gezegd, dat
dit een direct verband is, dat dus die grootere kans direct afhanke-
lijk is van den leeftijd, omdat die jongere vrouwen dikwijls onge-
huwd zijn, een beroep uitoefenen en bovendien voor een groot ge-
deelte eerstbarende zijn.

Wij willen daarom achtereenvolgens het verband nagaan tus-
schen de kans op vroeggeboorte en het „hoeveelste kindquot;, tusschen
de kans op vroeggeboorte en den burgerlijken staat, en tusschen de
kans op vroeggeboorte en het al of niet uitoefenen van een beroep,
om daarna zoo mogelijk een inzicht te verkrijgen in de beteekenis
van den leeftijd, het „hoeveelste kindquot;, den staat en het beroep,
elk afzonderlijk.

Het „hoeveelste kindquot;.

Van onze 549 vroeggeboorten waren de moeders:

Tegenover 329 I parae stonden dus 220 multiparae.

Het totaal aantal I parae van onze 8702 vrouwen bedraagt 4566,
dat der multiparae 4136.

Berekenen wij nu hier de kans van beide groepen op vroegge-
boorte dan zien we uit onderstaande tabel, dat die kans bij I parae
belangrijk grooter is dan bij multiparae, n.1. 7.2 % tegen 5.3 %.

A terme

I para : 4566nbsp;4237

multipara : 4136nbsp;3916

Het zou van belang geweest zijn de kans van iedere pariteit
afzonderlijk te berekenen, doch mijn aanteekeningen waren daar
niet op berekend. Intusschen is wel gebleken, dat de meeste multi-
parae II parae of III parae waren. Onder de ,,grandes multiparaequot;
komen slechts enkele vroeggeboorten voor.

Staat.

Van de 549 te vroeg bevallen vrouwen in deze rubriek van ge-
boorten waren:

Van de vrouwen, die een vroeggeboorte kregen, was dus bijna de
helft ongehuwd. Bij de berekeningen zijn de gescheiden vrouwen
en de weduwen tot de gehuwden gerekend.

Van de 8702 vrouwen waren er 5099 gehuwd en 3603 ongehuwd
d.i. 42 %. Dit hooge percentage is het gevolg van de bijzondere
verhouding van de Vroedvrouwenschool tegenover de Gemeente
Rotterdam. Er werden n.1., behalve wanneer het pathologische
gevallen gold, geen zwangeren uit Rotterdam opgenomen dan op
verzoek van het Burgerlijk Armbestuur (later Bureau van Maat-
schappelijk Hulpbetoon).

Interessant is, dat bij het verrichte na-onderzoek in 1933 twee
derde der vrouwen later gehuwd bleek te zijn.

Het percentage vroeggeboorten bij de ongehuwden (I parae)
bleek 7.1 %, dat bij de gehuwde I parae en multiparae 5.7 %.

Dus een belangrijk grootere kans op vroeggeboorte bij ongehuw-
den dan bij gehuwden.

Vergelijken wij echter de gehuwde I parae met de ongehuwde
I parae, dan bestaat er zelfs een verschil ten gunste der ongehuw-
den, zooals hierachter zal blijken.

Beroep.

De invloed, dien het verrichten van arbeid door zwangeren op de
zwangerschap kan uitoefenen, is een reeds veel besproken onder-
werp. Zeer velen wijzen op het groote nut van rust gedurende de
laatste maanden der zwangerschap, opdat de surménage en de
beroepsvermoeienis geen aanleiding geven tot het optreden van
een vroeggeboorte! Hiernaast wordt tevens gewezen op goede
verzorging van en financieele hulp voor arbeidende vrouwen tijdens
hare zwangerschap.

In ons land werd in 1904 reeds door Ter Maten (dissertatie
Amsterdam) gepleit voor rust tijdens de laatste drie maanden van
de graviditeit met behoud van salaris. In denzelfden tijd schreef
Pinard in de ,,Annales de Gynécologiequot;: „Le facteur commun,
qui abrège la durée de la vie intra-utérine, lorsque la mère est
exempte de toute maladie et que l'enfant, issu de graine saine, se
développe d'une façon normale, c'est le surménage. Que toute
femme salariée a droit au repos pendant les trois derniers mois de
sa grossesse! Toute femme enceinte reçoive l'assistance nécessaire
pour se trouver dans les circonstances hygiéniques indespensables
pour elle et son enfant dans les trois derniers mois de sa grossesse.quot;

Bachimont was dezelfde meening toegedaan en schreef: „Au point
de vue de l'humanité, au point de vue de l'augmentation de la

population, au point de vue de la race (française), il est nécessaire,
il est urgent, que les pouvoirs publics interviennent, pour protéger
la femme enceinte pendant les trois derniers mois de la grossesse et
le foetus pendant les trois derniers mois de sa vie intra-utérine.quot;

De uitspraak van Pinard werd later nog door andere onderzoe-
kingen bevestigd, o.a. Schauta (Weenen), Leopold (Dresden).
Resinelli (Ferrara).

De invloed van den arbeid op het ontstaan van vroeggeboorte
werd nog door velen bestudeerd, o.a. Jaeger, die aan dezen factor
groote beteekenis hechtte; Maygrier was eveneens van meening.
dat goede rust tijdens de zwangerschap groot nut heeft; Bulasevic
en Govorov vonden bij weefarbeidsters met zwangerschap 23.5 %
vroeggeboorten! Vele kinderen werden hierbij doodgeboren, n.1.
bij moeders, die meer dan 8 uur werkten, 62 per 1000; bij vrouwen,
die 8 uur arbeidden, 48 per lOCO.

Slobozianu e.a. vonden bij fabrieks- en landarbeidsters ongeveer
40 %, bij dienstmeisjes 35 %, bij waschvrouwen 34 % vroegge-
boorten! Doch ook bij huisvrouwen 31.8 %; het hooge getal van
vroeggeboorten in Roemenië schreef hij toe aan de slechte levens-
verhoudingen der vrouwen aldaar.

Schoedel berekende voor huiszwangeren 4.1 % vroeggeboorte,
voor huisvrouwen 8.4 % en voor fabrieksarbeidsters 13.7 %. Ook
hij adviseert rust gedurende de laatste maanden der zwangerschap.

Ook de internationale arbeidsconferentie te Washington zag
het nut van rust in en bepaalde dan ook, dat men een vrouw geen ar-
beid mag laten verrichten binnen 6 weken na de bevaUing en tevens,
dat een vrouw recht zal hebben haren arbeid neer te leggen op ver-
toon van een geneeskundige verklaring, dat hare bevaUing waar-
schijnlijk binnen een tijdsverloop van 6 weken zal plaats hebben.

In ons land is voor de gehuwde arbeidende vrouw bij de ziekte-
wet bepaald, dat zij recht op uitkeering van ziekengeld heeft 6
weken vóór den vermoedelijken datum der bevalling en tenminste
6 weken, doch ten hoogste 6 maanden, na de bevalling.

Eén der laatsten, die in zijn artikel „Mutterschaftsfürsorgequot; in
het „Archiv für Gynäkologiequot; de aandacht op dit onderwerp
vestigde, was Max Hirsch (1930). Hij schrijft, dat zwangerschap
en arbeid buitenshuis onvereenigbaar zijn. Alle voorzorgen moeten
daarom genomen worden om de zwangere vrouw niet buiten haar
huis haar brood te laten verdienen. Hij vraagt daarom rust vóór

de bevalling gedurende minstens 8 weken en rust na de bevalling
gedurende minstens 3 maanden; voor moeders met borstkinderen
6 maanden, met behoud van het volle loon! In Duitschland geeft
het ziekenfonds of het Rijk financieele hulp, n.1. 4 weken vóór de
bevalling en 12 weken erna. Hij dringt ook aan op bijzondere maat-
regelen voor jeugdige arbeidende meisjes wat betreft arbeidsduur
en leeftijd, opdat voor de voortplanting geschikte vrouwen zullen
opgroeien. Hij beveelt bijzondere maatregelen aan voor ongehuwde
moeders. Er moet een goed contact zijn tusschen de fabriek, de
arbeidsters, den medicus en de kraaminrichting. Den arbeid van
huisvrouwen beschouwt hij van een geheel andere soort als dien van
vrouwen in bedrijven en fabrieken (soort, intensiteit, duur). De
huisvrouw heeft een wisselenden arbeid met zoo nu en dan rust
tusschentijds. Het kwade is vooral hierin gelegen, dat de vrouwen
naast den fabrieksarbeid nog hare huisvrouwentaak moeten ver-
richten. Dan bestaat voor haar een driedubbele belasting, n.1.
fabrieksarbeid, huisarbeid en zwangerschap.

Tegenover de bovenvermelde opvattingen staat de meening, dat
de beroepsvermoeienis geen aanleiding kan geven tot het optreden
van vroeggeboorte.

Bosman (dissertatie Utrecht 1909) vond, dat bij huiszwangeren
(dus vrouwen die veel rust genieten) de kindergewichten bij de
geboorte minder waren dan bij die van de moeders, die thuis (huis-
vrouwen met veelal drukke werkzaamheden) bevielen. Merkwaardig
genoeg bleek bij een onderzoek, door den Volkenbond ingesteld in
1930, dat op de plaatsen waar veel vroeggeboorten voorkwamen,
geen buitengewone arbeid door vrouwen werd verricht! Deze
Volkenbond-commissie schreef: „II est toutefois difficile d'établir
une relation directe entre le travail de la mère et le décès de l'enfant
par naissance prématurée parce que, dans plusieurs districts où ce
phénomène est fréquent, le travail excessif des femmes n'existe
pas!quot;

Na deze beschouwingen wil ik het verband nagaan tusschen
zwangerschap en beroep aan de hand van het door mijzelf bewerkte
materiaal.

Van 549 vrouwen, die in deze rubriek van vroeggeboorten door
onbekende oorzaak waren ondergebracht, hadden 203 een beroep,
n.1.:

dienstbode .

fabrieksarbeidster. 35

werkster.....27

naaister.....13

waschvrouw ... 8
huishoudster ... 7
winkeljuffrouw . . 6
schippersvrouw. . 5
koopvrouw ... 4
strijkster .... 3
boekhoudster . . 1
kraamverzorgster . 1
muzikante .... 1

Behalve de schippersvrouwen en een enkele wasch- of koopvrouw
waren al deze vrouwen ongehuwd.

Geen beroep hadden 346 vrouwen, d.i. 63 %.

Van onze 8702 moeders hadden geen beroep 5828; er waren met
beroep 2874. De kans op vroeggeboorte in beide groepen blijkt uit
onderstaande tabel.

Vroeggeboorten
Aantalnbsp;Aantalnbsp;%

Geen beroepnbsp;5828nbsp;346nbsp;5.9

Met „nbsp;2874nbsp;203nbsp;7.1

De kans op vroeggeboorte bij vrouwen zonder beroep is dus
kleiner dan bij vrouwen met beroep. Deze laatste groep omvat
echter bijna uitsluitend ongehuwde vrouwen, die voor het grootste
deel I parae zijn. Het verschil zou dus in deze factoren gelegen kun-
nen zijn. En dit blijkt inderdaad het geval te zijn, want wanneer
wij alleen de ongehuwde moeders met en zonder beroep vergelijken,
blijkt, dat er zelfs een klein verschil bestaat in tegengestelden zin.

Immers zonder groote fouten te maken mogen wij aannemen, dat
alle vrouwen met een beroep ongehuwd zijn. Er zijn 3603 ongehuw-
den, waarvan dan 2874 een beroep uitoefenden en 729 niet. De
eersten kregen 203 vroeggeboorten, de laatsten 53, dus:

Vroeggeboorten
Aantalnbsp;Aantalnbsp;%

7.1

ongehuwd met beroep 2874

zonder

Hieruit blijkt dus volstrekt niet, dat het uitoefenen van een be-
roep een bijzondere aanleiding zou zijn tot het optreden van een
vroeggeboorte. Het boven gevonden verschil van 5.9% en 7.1%
tusschen werkende en niet-werkende vrouwen moeten wij dus toe-
schrijven niet aan het beroep, maar aan het verschil in staat,
leeftijd of pariteit.

Intusschen mogen wij hieruit niet concludeeren, dat in het bij-
zonder fabrieksarbeid niet nadeelig zou zijn, want onder de 203
vrouwen, die een vroeggeboorte kregen, waren slechts 35 fabrieks-
arbeidsters.

Rotterdam bezit weinig industrieën en is dus ook voor een onder-
zoek naar den invloed van fabrieksarbeid minder geschikt. Het
beroep van dienstbode, naaister, werkster, kortom het verrichten
van huiselijken arbeid, verhoogt in elk geval het optreden van
een vroeggeboorte niet, althans niet meer dan bij de meisjes, die
bij hun ouders inwonen en huiselijken arbeid verrichten.

Bij de beantwoording der vraag, waarom bij de jongere moeders
meer vroeggeboorten voorkomen dan bij de oudere, mogen wij dus
het beroep uitschakelen.

Er blijven dan over de leeftijd, de staat en de pariteit.

Om de beteekenis van de pariteit te leeren kennen ten opzichte
van den burgerlijken staat willen wij aannemen, dat alle ongehuwde
vrouwen I parae waren, wat slechts op enkele uitzonderingen na
inderdaad het geval was.

Van 4566 I parae waren 3603 ongehuwd, 963 gehuwd. De kans op
vroeggeboorte blijkt uit de onderstaande tabel.

Vroeggeboorten
Aantalnbsp;Aantalnbsp;%

I parae gehuwd 963nbsp;73nbsp;7.6

I parae ongehuwd 3603nbsp;256nbsp;7.1

Hieruit blijkt, dat de gehuwde I parae zelfs nog iets meer kans op
vroeggeboorte hebben dan de ongehuwden. De gehuwden, die door
de Gemeente gezonden werden, behoorden echter tot de allerlaagste
klasse der bevolking en werden meestal opgenomen wegens onvol-
doende huisvesting.

Dat kan dus ook zeer wel het verschil ten gunste der ongehuwden
verklaren, doch dat neemt niet weg, dat van een bijzondere ongun-
stige verhouding bij de ongehuwden niets blijkt.

De mindere kans op vroeggeboorte bij multiparae (die op enkele
uitzonderingen na allen gehuwd zijn) zou dan aan den leeftijd of
aan de pariteit moeten worden toegeschreven.

Vergelijken wij nu de I parae van 20 jaar en ouder met de jongere
I parae, dan vinden wij:

Vroeggeboorten
Aantalnbsp;Aantalnbsp;%

jonge I parae 1534nbsp;120nbsp;7.8

oude I parae 3032nbsp;209nbsp;6.9

Wij zien dus, dat de leeftijd wel is waar van eenig belang is, doch
dat die beteekenis kleiner is dan die van de pariteit, aangezien het
vroeggeboorte-percentage bij multiparae slechts 5.3 % bedroeg.
Daaruit zou dus volgen, dat de hoofdoorzaak van het grooter aantal
vroeggeboorten bij de jongere vrouwen niet gelegen is in den leeftijd
als zoodanig, noch in de gevolgen van den schadelijken invloed van
de uitoefening van een beroep, noch zelfs van het veelal ongehuwd
zijn, maar van de pariteit.

De eerste zwangerschap geeft de meeste kans op vroeggeboorte.

In verband hiermede is het van belang, dat onder de multiparae
met vroeggeboorte verreweg de meeste vrouwen II parae en III
parae zijn. Onder de hoogere pariteiten behooren vroeggeboorten
(althans bij overigens normale vrouwen) tot de zeldzaamheden.

Later zullen wij zien, dat dit mede tot de conclusie leidt, dat de
eigenlijke oorzaak der vroeggeboorte moet worden gezocht in een
minderwaardige constitutie.

Voor een gemakkelijk overzicht geef ik hieronder nog even de
verschillende tabellen ter vergelijking.

Vroeggeboorten
Aantalnbsp;Aantalnbsp;%

Beroep (alleen I

parae ongehuwd):

met beroepnbsp;2874nbsp;203nbsp;7.1

zonder beroepnbsp;729nbsp;53nbsp;7.3

Staat (alleen I
parae):

ongehuwdnbsp;3603 256 7.1

gehuwdnbsp;963 73 7.6

Vroeggeboorten
Aantalnbsp;A antalnbsp;%

Leeftijd (alleen I
parae, gehuwd
of ongehuwd):

lt;20 jaar 1534nbsp;120nbsp;7.8

gt;20 jaar 3032nbsp;209nbsp;6.9

Pariteit:

I paraenbsp;4566nbsp;329nbsp;7.2

Multiparae 4136nbsp;220nbsp;5_3

Baring.

Ligging van het kind.

In de normale achterhoofdsligging werden 462 kinderen geboren.
Hierbij kwam 6 maal het uitzakken van de navelstreng en twee-
maal dat van kleine deelen voor. De liggingen van de andere 87
kinderen bij de baring waren:

afgeweken hoofdligging met uitgezakte streng..... 1

achterhoofdsligging met verkeerden spildraai ....

kruinligging...................

voorhoofdsligging met uitgezakten arm.......

stuithgging...................

stuithgging met uitgezakte streng.........

onvolkomen stuitligging..............

voetligging...................

voethgging met uitgezakte streng.........

dwarsligging...................

dwarshgging met uitgezakte streng.......

schouderligging.................

schouderhgging met uitgezakte streng......

onbekend ...................

Er kwam dus een groot aantal abnormale liggingen voor, waarbij
vooral het aantal met uitgezakte navelstreng (16) in het oog valt!

Van de kinderen had 16 % niet de normale achterhoofdsligging
aangenomen, een hoog percentage, indien wij weten, dat de k terme
geborenen gemiddeld slechts 3 % Hggingsaf wij kingen vertoonen.
Intusschen behoeft dit geen bevreemding te wekken, aangezien de
stabiliteit van het kind in hoofdhgging in de 7e en de 8e maand

relatief nog gering is, omdat het hoofd nog klein is en weinig steun
vindt in den bekkeningang. In direct verband met dit hooge percen-
tage abnormale liggingen staat het aantal malen, dat kunsthulp
bij den partus moest worden verleend.

Kunsthulp.

Bij deze bevallingen waren als bizondere ingrepen noodig:

stuitextractie.....29

versie en extractie ...nbsp;17

Braxton Hicks.....1

forcipale extractie ...nbsp;10

dilatatie en v. e..........1

sectio caes. abd.....4

decapitatie......1

extractie met muzeux .nbsp;1

repositie kleine deelen .nbsp;1

expressie.......9

Totaal werd 74 maal kunsthulp verleend; hiervan was een aantal
vernauwde bekkens tevens mede oorzaak.

Omtrent de verkregen resultaten voor het kind bij deze baringen
worden later, bij de bespreking van „het kindquot;, nog uitvoerige
mededeelingen gedaan.

De baring werd steeds zooveel mogelijk expectatief behandeld,
zooals blijkt uit het feit, dat bij al deze verlossingen slechts 6 maal
pituitrine injekties ter bevordering der weeën werden gegeven.

Nageboortetijdperk.

De placenta werd geboren:

spontaan.......93 maal

expressie of uitstrijken .nbsp;428 „

Credé........11

manueele verwijdering .nbsp;8 ,,

onbekend..............9

Een ernstige nabloeding bij den partus kwam 21 maal voor.
Deze werd steeds tot staan gebracht met secale en pituitrine injek-
ties; driemaal was tamponnade noodzakelijk. Geen enkele vrouw
verloor hierbij het leven.

Kraambed.

Van de 549 kraamvrouwen stierf één tijdens het puerperium. Zij
overleed tengevolge van een insufficientia cordis, 12 dagen p.p.

De volgende complicaties werden in het kraambed nog waarge-
nomen:

salpingitis......2

retentio plac. part. . . 1
phlegmasia alba dolens 1

mastitis.......20

psychose......1

apoplexie......1

pneumonie......2

t.b.c. puim......1

angina follic.....3

Behalve deze kraambedstoornissen werd nog 254 maal tempera-
tuursverhooging boven 38° (rectaal) geconstateerd:

Deze vrouwen hadden, behalve meestal wat stinkende doeken,
geen bepaalde afwijkingen en waren dus niet ziek.

Het kraambed verhep bij 262 patiënten ongestoord; gestoord was
het 287 maal.

Behalve één vrouw, die overleed tengevolge van een hartaandoe-
ning, verlieten alle anderen, na korten of langen tijd van verpleging,
in goede conditie de kraaminrichting.

V erpleegduur.

Omtrent den verpleegduur waren nog de volgende cijfers ter be-
schikking (bij een normaal verloop stond de patiënt 10 dagen na de be-
valling op en werd den 12en dag ontslagen). De verpleegduur bedroeg:

minder dan 12 dagen . . .

12 „ . . .

13 en 14 dagen
tot 3 weken .

Minder dan 12 dagen werden de patiënten verpleegd, die tegen
het advies van den geneesheer de inrichting verlieten.

Een groot aantal vrouwen had een längeren verpleegduur noodig
dan normaal, hetgeen te wijten was aan:

1.nbsp;couveuse-behandeling der pasgeborenen,

2.nbsp;complicaties tijdens het kraambed.

Zooals reeds werd gezegd en het blijkt uit bovenstaande tabel
opnieuw, moet het voorkómen en beperken van het aantal vroeg-
geboorten van groote waarde zijn. Langere verpleegduur brengt
noodzakelijk meerdere financieele uitgaven met zich mede.

Afgezien van het feit, dat het van groote waarde is voor het kind
om ä terme ter wereld te komen, zal vermindering van het aantal
vroeggeboorten een dahng van de geldelijke offers tengevolge
moeten hebben.

Kind.

Leeftijd hij de geboorte.

De leeftijd van de kinderen bij de geboorte, uitgedrukt in zwan-
gerschapsweken, bedroeg:

28 en 29: 11
30 en 31: 25
32 en 33: 35
34 en 35: 78
36 en 37: 392
onbekend: 8

Geboortegewicht.

De geboortegewichten, in grammen aangegeven, waren:

500—1000 : 4

1000-
1500-
2000-
2500-

3000 en meer:
onbekend :
Lot der kinderen.

Er werden 51 kinderen doodgeboren, waarvan 31 gemacereerd

ter wereld kwamen.

Van de levendgeborenen stierven nog 171, zoodat thans (1933)
nog 301 kinderen in leven zijn (26 onbekend, grootendeels door ver-
trek naar buitenland). De volgende tabel geeft een overzicht van
het lot der kinderen.

Lot der kinderen

Doodgeboren ...............

Overleden binnen 24 uur
2e 24 „
3—10 dagen

10—30 „ ...

1—nbsp;2 maanden.

2—3

3—4

4—6
6—12

12—18
18—24

na meer dan 2 jaar.

Onbekend ...
1933 in leven

vroege sterfte
54

nog overleden
in het eerste
levensjaar 70

nog overl. in
het 2e levens-
jaar 24

De hoogste sterfte is dus waar te nemen in het eerste levensjaar.
Voor een groot gedeelte wordt deze mortaliteit gevormd door het
vroege-sterftecijfer. De levenskansen der vroeggeborenen stijgen na
het eerste jaar aanmerkelijk. Van het vroege-sterftecijfer zij nog
opgemerkt, dat het percentage 9.8 hoofdzakelijk wordt samen-
gesteld door het overlijden binnen de eerste 24 uur.

Doodsoorzaken.

Omtrent de doodsoorzaken der kinderen geeft de volgende tabel
een beeld.

DOODSOORZAKEN VAN HET KIND.

Doodgeboren

Overleden binnen 24 u.
Overleden binnen 2e 24 u.
Overleden binnen 3-10 dg.
Overleden binnen 10-30 dg.
Overleden binnen 1-2 md.
Overleden binnen 2-3 md.
Overleden binnen 3-4 md.
Overleden binnen 4-6 md.
Overleden binnen 6-12 md.
Overleden binnen 12-18 md,
Overleden binnen 18-24 md,
Overleden na meer dan 2 j.

Totaal overleden

Op de eerste plaats staat in de rij der doodsoorzaken de debili-
teit, tengevolge waarvan vele vroeggeborenen al spoedig overleden.

Aanvallen van asphyxie, invloeden van aspiratie en geboorte-
trauma droegen het hunne bij om in vele gevallen een spoedig einde
aan het leven te maken.

De afkoeling, welke den vroeggeborenen groote schade kan be-
rokkenen, is bij deze vroeggeboren kinderen niet van beteekenis,
aangezien allen in de kliniek geboren werden. Warmteverhes door
ondoelmatige verzorging of ondeskundig vervoer werd door de
kliniek-geboorte tot een minimum beperkt.

Op de tweede plaats staan de stoornissen van de maag-darm-
tractus, op den voet gevolgd door de ziekten uitgaande van de
ademhalingswegen. Terwijl in de eerste maanden de voedings-
stoornissen als doodsoorzaken op den voorgrond staan, komen in
de latere maanden de aandoeningen van den tractus respiratorius
meer naar voren. Stuipen en ernstige geelzucht waren ook veel-
vuldig de doodsoorzaak.

In het algemeen staan bij de in de hteratuur vermelde doods-
oorzaken van vroeggeborenen, behalve de onvoldragenheid, de
ernstige maag-darm- en longaandoeningen bovenaan.

Zie hierover ook in het „Samenvattend Overzichtquot;.

Lot der kinderen in verband met leeftijd bij de geboorte.

In leven zijn thans nog:

kinderen van 28 ennbsp;29 weken: 18nbsp;%

„ 30 ennbsp;31 „ : 16nbsp;%

„ 32 ennbsp;33 „ : 17nbsp;%

kinderen van 34 en 35 weken: 50 %
„ 36 en 37 „ : 62.5%

Eerst vanaf de 34e week van den zwangerschapsduur blijken
gunstigere verhoudingen voor het kind, wat betreft de levenskansen,
te bestaan. De mortaliteit van de levendgeborenen bedroeg in het
eerste jaar:

28 en 29 weken: 66 %
30 en 31 „ : 69 %
32 en 33 „ : 59 %
34 en 35 „ : 32 %
36 en 37 „ : 18 %

Lot der kinderen in verhand met geboortegewicht.

Van de kinderen met een geboortegewicht beneden 1500 gram
is geen meer in leven. Binnen één maand na de geboorte waren
allen overleden.

In de rubriek 1500—2000 gram leven thans (1933) nog 18 kinderen
(29.5%). De mortaliteit binnen het eerste levensjaar was hier
40.2 % van het aantal levendgeborenen; de vroege sterfte leverde
het grootste aandeel hiervan en bij deze vroege sterfte kwam de
sterfte binnen de eerste 24 uur sterk naar voren.

Van de kinderen met een geboortegewicht van 2000—2500 gram
leven thans nog 130, d.i. 54 %. De mortaliteit binnen het eerste
levensjaar was 29.5 % van het aantal levendgeborenen. Ook hier
bestond weer een hooge vroege sterfte.

Van degenen, die bij de geboorte een gewicht hadden van 2500—
3000 gram, is nog 70 % in leven. De mortaliteit binnen het eerste
levensjaar bedroeg 23, d.i. 11.5 % van het aantal levendgeborenen.
Een veel geringere vroege sterfte dan in de voorgaande rubrieken
valt op.

Ten slotte vind ik in de rubriek „3000 gram en meerquot; 11 over-
levenden (69 %), terwijl 2 (12% %) binnen het eerste jaar overleden.

Er was hierbij geen vroege sterfte.

Naar mate het aanvangsgewicht hooger ligt zijn de latere levens-
kansen beter, zooals ook nog uit de volgende curve moge blijken.

7o
Go
5o
Ao
3o
Zo
10
O

lt;1500.nbsp;ISoo-nbsp;Zooo-nbsp;ZSOO-nbsp;iooo

Z.000. 2.500.nbsp;2gt;000. tN IviCtR.

GteooRTE aEWICMT IM GR,

Lot der kinderen in verhand met kunsthulp bij de geboorte.

Bij 549 verlossingen moest, zooals reeds eerder werd vermeld,
74 maal kunstmatig worden ingegrepen, d.i. bij ± 14 % van alle
baringen. De resultaten voor de kinderen zijn in de volgende tabel
weergegeven:

Hierbij werden dus 41 kinderen levend uit de kliniek ontslagen,
d.i. 55.4 %.

Vergelijken wij de met kunsthulp geboren kinderen met degenen,
die spontaan ter wereld zijn gekomen, dan vinden wij:

Aantal Doodgeh. f lt;24«. f gt;24 u.

34nbsp;18nbsp;26 397

17nbsp;12nbsp;4nbsp;41

Bij de spontaan geboren kinderen vond ik een kliniek-sterfte van
14.3 %; bij de met kunsthulp geboren kinderen een driemaal
grootere mortaliteit.

Van de kinderen, die tengevolge van stuipen overleden zijn
(8), werden 7 spontaan geboren; één ervan door middel van de
uitgangstang.

De tienjarige jongen, die tengevolge van epilepsie overleed, was
spontaan ter wereld gekomen.

Deze laatste gegevens omtrent stuipen en epilepsie in verband
met al of niet toegepaste kunsthulp bij de geboorte, meen ik even
naar voren te moeten brengen, omdat velen de later optredende
neurologische stoornissen toeschrijven aan de beschadigingen van

het centraal zenuwstelsel, door kunstmatige ingrepen bij de ge-
boorte toegebracht.

De thans nog levende kinderen.

Bij het na-onderzoek, in 1933 verricht, bleken nog 301 kinderen
in leven te zijn (54.8 % van het totaal aantal geborenen, 60.4 %
van het aantal levendgeborenen). Wat er van hen geworden is in
den loop der jaren is in onderstaande lijst weergegeven.