INTENSITEITSVERHOUDING VAN
2P-1S TOT 2p2-lS IN HET BOOG-
SPECTRUM DER AARDALKALIËN

INTENSITEITSVERHOUDING VAN 2P-1S TOT 2p2-lS
IN HET BOOGSPECTRUM DER AARDALKALIÊN

INTENSITEITSVERHOUDING VAN
2P^1S TOT 2p2-lS IN HET BOOG-
SPECTRUM DER AARDALKALIËN

TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD VAN
DOCTOR IN DE WIS- EN NATUURKUNDE
AAN DE RIJKS-UNIVERSITEIT TE UTRECHT,
OP GEZAG VAN DEN RECTOR MAGNIFICUS
DR. C. W. STAR BUSMANN, HOOGLEERAAR
IN DE FACULTEIT DER RECHTSGELEERD-
HEID, VOLGENS BESLUIT VAN DEN SENAAT
DER UNIVERSITEIT TEGEN DE BEDENKINGEN
VAN DE FACULTEIT DER WIS- EN NATUUR-
KUNDE TE VERDEDIGEN OP MAANDAG
12 FEBRUARI 1934, DES NAMIDDAGS TE 4 UUR

iBOTOSÄ yi3Q iiAV aAS3D «30 T fe'
iâ^'^^v'â^S^^ -öfföMorrHgaÄ fmu^-iisirrm:^^ mm

Bij het beëindigen van mijn academische studie zij het mij ver-
gund, mijn diepgevoelde erkentelijkheid te betuigen aan U, Hoog-
leeraren en Docenten van de faculteit der Wis- en Natuurkunde,
voor alles, wat U aan mijn wetenschappelijke vorming hebt bijge-
dragen.

Mijn geheel bijzondere dank gaat uit naar U, Hooggeleerden
Ornstein, Hooggeachten Promotor, voor de aanmoediging en
belangstelling, die ik bij mijn werk steeds in zoo ruime mate van U
mocht ontvangen, voor de groote welwillendheid, waarmee Gij mij
bij het bewerken van mijn proefschrift hebt terzijde gestaan.

De jaren, die ik op Uw laboratorium onder Uw voortreffelijke
leiding heb mogen werken, zullen mij steeds een weldadige her-
innering blijven en Uw onvermoeide ijver. Uw nooit verflauwend
enthousiasme, en zeldzame wetenschappelijke kennis, mogen mij
altijd tot voorbeeld strekken.

Hooggeleerde Kramers, ook U ben ik veel dank verschuldigd,
niet alleen voor Uw leerrijke, prettige colleges, die mij den toegang
tot de Theoretische Physica hebben geopend, maar vooral ook voor
Uw belangstelling in mijn werk en de hulp, die U mij zoo gul
geschonken hebt en die ik als een niet genoeg te waardeeren voor-
recht beschouw.

Hooggeleerde Wolff, de wijze, waarop Gij Uw leerlingen de
moderne analyse bijbrengt in Uw heldere colleges, heeft een diepen
indruk op mij gemaakt en zal mij altijd een mooie herinnering blijven.

Hooggeleerde de Vries, Barrau en Nijland, het is mij een
vreugde U hier te bedanken voor het onderwijs, dat ik van U mocht
ontvangen.

Aan allen, die werkzaam zijn op het Physisch Laboratorium,
assistenten, collega's en personeel, en die op eenigerlei wijze mij
behulpzaam waren, mijn oprechten dank. De prettige omgang en
collegiale geest, die het Physisch Laboratorium kenmerken, zijn mij
altijd een groote steun geweest.

Waarde BROEKHUIZEN, voor de zeer gewaardeerde hulp, mij in
het begin van het onderzoek verleend, ben ik U zeer erkentelijk.

Tenslotte is het mij een behoefte, mijn dank uit te spreken aan de
stichters en het bestuur van het Dr. van gils-fonds, door welks
medewerking het verschijnen van dit proefschrift mede mogelijk is
gemaakt.

§ H. Temperatuurbepaling in den CaCl2/KCl-boognbsp;60
§ 15. Meting van de verhouding 4227/6573 in

Beschrijving van het spectrum. Het spectrum der aardalkali-
metalen is (evenals dat van Hg, Zn, Cd) een twee-electronen-
spectrum. Het bestaat uit een singulet- en een tripletsysteem.
Heisenberg heeft het optreden van deze twee systemen op quanten-
mechanischen grondslag verklaard als een verschijnsel van resonantie
of uitwisseling tusschen de beide electronen i). Combinaties tusschen
de twee systemen zouden zonder de spinwerking der electronen
verboden zijn. Onder invloed van de electronenspin echter, treedt
een zwakke intercombinatie op, die bij de zwaardere atomen steeds
sterker moet worden.

Inderdaad vindt men in het spectrum der aardalkaliën dergelijke
intercombinatielijnen.

De voornaamste hiervan is de lijn, die van het 2p2'-niveau gaat
naar het grondniveau, 15, dat een singuletniveau is.

Deze lijn, 2p2—15, zullen wij in het vervolg de intercombinatie-
lijn noemen. Verder gaat naar hetzelfde grondniveau de lijn
2P—15, welke we verder de resonantielijn noemen.

Doel van het onderzoek. Het doel, dat wij ons gesteld hebben,
is de verhouding der overgangswaarschijnlijkheden van deze twee
lijnen te bepalen door het meten hunner intensiteitsverhouding in
het spectrum van een lichtboog.

De verhouding van de intensiteit van de resonantielijn tot die der
intercombinatielijn zullen wij voortaan de verhouding zonder meer
noemen.

Deze verhouding nu zal zeer groot zijn, daar de resonantielijn
de sterkste lijn van het spectrum is en de intercombinatielijn, zooals
we reeds vermeld hebben, zwak is. Bovendien liggen de golflengten
der beide lijnen ver uiteen. Het meten van dergelijke groote ver-
houdingen van intensiteiten van bovendien ver uiteen gelegen
lijnen, brengt vele experimenteele moeilijkheden met zich.

absorbtie kunnen vertoonen. Wij hebben dan ook voortdurend
strijd tegen dit verschijnsel moeten voeren.

Tenslotte is een bron van moeilijkheden gelegen in de inconstant-
heid van de lichtbron en de onbekendheid met het mechanisme van
den aanslag. Pas den laatsten tijd is hierin meer licht ontstoken.
Het blijkt meer en meer een aanslag in een gas van hooge tempe-
ratuur te zijn, zooals ook uit onze onderzoekingen te voorschijn
zal komen.

Overzicht. Wij zullen nu eerst in Hoofdstuk I de gebruikte
meetmethode, nml. de fotografisch-fotometrische methode, kort be-
spreken. Daarna in Hoofdstukken II, III en IV de onderzoekingen
en meetresultaten weergeven. Vervolgens zullen we in Hoofdstuk V
de door ons gevonden waarden vergelijken met de theoretisch-
berekende overgangswaarschijnlijkheden en met de resultaten van
Prokofjew en anderen.

De metingen werden verricht met de gebruikehjke Utrechtsche
methoden, zooals die beschreven staan in:

Gelijk we in de inleiding reeds opmerkten, liggen de beide lijnen,
wat hun golflengten betreft, ver uiteen. (De verschillen in golf-
lengten tusschen resonantielijn en intercombinatielijn bedragen ruim
2000 A). Dit feit brengt bij het gebruiken der fotografisch-foto-
metrische methode allerlei moeilijkheden mede, die bij dicht bij elkaar
gelegen lijnen niet optreden. Zoo was het noodzakelijk om de lijnen
en de zwartingsmerken met precies dezelfde opstelling, op dezelfde
plaat op te nemen, liefst met denzelfden belichtingstijd.

Van de gebruikelijke methoden ter verkrijging van intensiteits-
merken voor de zwarting was het best geschikt de methode der
stroomsterktevariatie van de vergelijkingslichtbron. Immers bij deze
methode wordt de energie gevarieerd, terwijl alle overige omstan-
digheden hetzelfde blijven.

Als vergelijkingslichtbron diende een volgens de Utrechtsche
methode geijkte bandlamp. Bij deze ijking wordt bij iedere stroom-
sterkte i de temperatuur T van den band bepaald. De curve, die het
verband tusschen i en T aangeeft, blijkt praktisch een rechte te zijn,
althans in het gebied waar wij de lamp gebruiken.

Ware de band een zwart lichaam, dan zou volgens de wet van
Planck de uitgestraalde energie voor elke golflengte en temperatuur
gegeven worden door de formule

Deze laatste functie is grafisch voorgesteld, men kan dus bij elke
waarde van het product A . T, de bijbehoorende waarde van Ë^hJA

is in teekening gebracht; bij de betref-
fende temperatuur kan men dusnbsp;vinden, en daarna dus ook
E{XT),

De band der lamp is echter geen zwart stralend lichaam. Er moet
dus hiervoor gecorrigeerd worden. Dit kan volgens twee methoden
geschieden:

1)nbsp;Men kan met den emissiecoëfficiënt voor de betreffende l en
T vermenigvuldigen. Deze coëfficiënt is als functie van X en T in
een groot gebied nauwkeurig bekend. Deze wijze van corrigeeren
wordt vooral in het ultraviolet toegepast.

is nml. gebleken, dat de door Wolfraam uitgezonden straling
in het zichtbare gebied de eigenschap heeft, dat de relatieve ver-
deeling der energie over de verschillende golflengten bij een bepaalde
ware temperatuur T^ dezelfde is als die van een zwart lichaam van
een temperatuur Tc^). Men noemt deze temperatuur Tc de kleur-
temperatuur van de lamp en als men deze kent, heeft men dus slechts
de formule voor het zwarte lichaam toe te passen, zonder correctie
van den emissiecoëfficiënt, doch nu niet voor de ware temperatuur
T^ maar voor de kleurtemperatuur Tc.

Deze kleurtemperatuur wordt bepaald door de ijking van de lamp
volgens de Utrechtsche methode.

Men krijgt in beide gevallen de energie slechts op een factor na,
die echter voor alle golflengten dezelfde is, en die dus zonder belang
is als wij de verhouding van lijnen meten willen.

zoowel de ware als de kleurtemperatuur als functie van de stroom-
sterkte voor ons gemeten waren ¹).

Zoowel gebruik makend van de ware temperatuur en den emissie-
coëfficiënt, als ook van de kleurtemperatuur, hebben wij bij elke
golflengte, die voor onze metingen van belang was, de energie-
verdeeling bepaald als functie van de kleurtemperatuur.

Het blijkt nu, dat, met behulp van een omrekenfactor, die voor
alle golflengten en alle temperaturen dezelfde is, de energie-
temperatuurkrommen met de ware temperatuur en emissiecoëfficiënt
berekend en die met behulp van de kleurtemperatuur bepaald, samen-
vallen met een nauwkeurigheid van ongeveer 2 %.

Voor de golflengte van elk der onderzochte lijnen, te weten:
2^4227, 4607, 5536, 6573, 6893, 7911 A, werd de bijbehoorende
energie-temperatuurkromme bepaald. Met behulp van deze curven
kon dus steeds bij elke stroomsterkte de bijbehoorende energie wor-
den afgelezen.

De stroomsterkte werd met dezelfde nauwkeurigheid (tot op
i/go A) gemeten als waarmee dit bij de ijking van de lamp geschied
was-

De gebruikte opstelling bestond uit drie onderdeden: de licht-
bron, het afbeeldende systeem en de spectrograaf. Wij zullen in
deze § elk dezer onderdeelen kort bespreken.

Om het te onderzoeken lijnspectrum te verkrijgen, gebruikten
wij voornamelijk een gewonen lichtboog met koolpoten (conradty
Noris). De onderste kool werd als anode genomen, in deze kool
werd een gat geboord van 3 mm diameter en ±: 4 cm lang, als
kathode diende een ongehoorde kool. Het gat in de anode werd
gevuld met een mengsel van het chloride van het te onderzoeken
metaal met KCl of NaCl in bekende gewichtsverhouding. Het ge-
bruik van koolpoeder, vermengd met het te onderzoeken metaal-
zout, gaf geen goede resultaten, daar het poeder te snel verstoof en
storende banden veroorzaakte op de plaats der intercombinatielijn.

De met KCl of NaCl gevulde kolen vertoonden dit laatste euvel
niet. Bovendien was een voordeel, dat het mengsel in de anode
smolt, hetgeen het rustig branden van den boog bevorderde.

Bij CaC/s gebruikten we /CC/, daar de sterke D-lijnen van het Na
te dicht bij de intercombinatielijn van Ca liggen ; bij SrC/. en fiaCL
daarentegen kon KC/ niet gebruikt worden, omdat nu de resonantie-
lijn van het K te dicht bij de intercombinatielijnen van Sr en Ba ligt
terwijl NaC/ hier juist heel geschikt was.

Een groot bezwaar van den lichtboog als lichtbron ligt in het
inconstante karakter der ontlading en in de beweeglijkheid van den
boog. Hierdoor is het voortdurend noodig te controleeren of het
beeld op de spleet van den spectrograaf blijft. Om dit bezwaar te
ondervangen en dus de rustigheid van het branden te bevorderen
werd de methode van stabilisatie door luchtwervels toegepast*)'
De boog wordt hierbij omgeven door een glazen cylinder. waardoor
van onderaf een wervelvormige luchtstroom wordt geleid. Dit gaf
tamelijk goede resultaten. Een andere methode werd later met
succes aangewend, nml. het doorboren van de bovenste kool, die
dan als schoorsteen werkt.

Behalve met den gewonen atmosfeerboog werden ook opnamen
gemaakt met den onderdrukboog: een glazen ballon, waar de
electroden luchtdicht ingevoerd worden en die geheel of gedeelte-
lijk geëvacueerd kan worden.

Hierin brandt de boog iets rustiger; de stroomsterkte kon aan-
vankelijk niet hooger dan 2 amp. opgevoerd worden. Later, door
toepassing van waterkoeling ging dit wel.

Deze onderdrukboog werd ook gebruikt om een lichtboog in
zuivere stikstof te verkrijgen.

De stroomsterkte door den boog werd gemeten met een Weston-
ampèremeter; de spanning werd meestal niet bepaald, doch wel de
booglengte. Met behulp van de opgenomen karakteristiek kan hier-
uit de spanning zoo noodig bepaald worden.

Voor het opnemen van de zwartingsmerken gebruikten we een
bandlamp met horizontaal uitgespannen band, geijkt volgens de
gebruikelijke methode, met bijbehoorenden precisiemeter. Hierop

kon de stroom tot op 1/50 amp. worden afgelezen. De band werd,
evenals de boog, op de spleet afgebeeld, waarbij zooveel mogelijk
het midden van den band gebruikt werd.

Ie. Een lens of diaphragma werd door den boog (of
standaardlamp) verlicht en daarna afgebeeld op de spleet
van den spectrograaf. We krijgen dan een homogene ver-
lichting van de spleet, wat voor sommige doeleinden noodig
kan zijn, men meet dan echter een niet-bepaald gemiddelde
over den boog.

Deze methode hebben wij vooral in het begin gebruikt en
verder alleen ter controle van de resultaten van BleEKER 4 ).
2e. Een verticaal brandende boog werd afgebeeld op de
spleet, maar door een omkeerprisma werd het beeld 90° ge-
draaid, zoodat we de intensiteit konden meten in een dwars-
doorsnede loodrecht op de as van den boog. Deze afbeel-
dingswijze zal in het vervolg betiteld worden als „dwarshoogquot;,
3e. De „lengteboogquot;, dat is een verticale afbeelding van
den boog, waarbij een doorsnede door de as gefotografeerd
wordt. Hierbij meten we dus het verloop van de intensiteit
in de lengterichting.

Bij alle afbeeldingswijzen werd gezorgd voor een goede
vulling van den spectrograaf.

De eerste metingen, verricht voor het element Sr, werden uitge-
voerd met een kleinen spectrograaf van Fuess. Het bleek echter
spoedig, dat de dispersie in het rood te gering was, zoodat de vrij
sterke 5r-lijn 6878 niet voldoende gescheiden kon worden van de
intercombinatielijn 6893. Ook omdat er bovendien storende 5r-oxyd-
banden in de buurt liggen.

die bij 6800 Â een dispersie heeft van 70 A/mm. Hierdoor konden
bovengenoemde lijnen wel gescheiden worden, doch deze spectro-
graaf had het nadeel lichtzwak te zijn. Later werd een grootere
glasspectrograaf van puess in gebruik genomen met een voldoende
dispersie van 100 A/mm in het rood, en een lichtsterkte die 30 X
zoo groot was als die van de £1.

De mtercombinatielijnen van Ca en Ba liggen alle in het rood
resp bij 6573, 6893 en 7911 Ä. Daarom moesten we Panchroma^
tische platen gebruiken. Gekozen werden Ilford Special Rapid Pan-
chromatic. Voor Ba was het noodig Infra Red-platen te bezigen die
super gesensibiliseerd werden in NH^. Agfa Superpanplaten, die
later gebruikt werden voor Ca (2 = 6573 Ä), voldeden heel goed •
ze waren hier 40 X zoo gevoelig als Ilford Panchromatic plates.'

Zooals we reeds in de Inleiding opmerkten, is de resonantielijn
veel sterker dan de intercombinatielijn, beide moeten echter, daar
de boog met constant is, gelijktijdig opgenomen worden. Daaruit
volgt dus, dat de resonantielijn verzwakt moet worden door een
filter, dat dan tevens de intercombinatielijn zoo min mogelijk moet
absorbeeren.

De spectra werden dus opgenomen met tusschenschakeling van
het filter, daarna de booglamp vervangen door de standaardlamp
voor het opnemen der zwartingsmerken. Hierbij werd alles verder
hetzelfde gelaten, alleen het filter uitgeschakeld. Dit laatste was
noodig omdat anders, tengevolge van de geringe intensiteit van de
standaardlamp in het blauw, de zwartingsmerken door het filter
opgenomen in dit gebied veel te zwak zouden zijn.

De zwartingsmerken werden opgenomen met stroomsterkte-
variatie zooals in § 1 is uiteengezet.

Omdat steeds een serie boogspectra werd opgenomen met ver-
schi lende belichtingstijden, werden ook meestal 2 stellen zwartings-
merken gemaakt, teneinde de p van Schwarzschild te bepalen en
daarmede te corrigeeren voor het verschil in belichtingstijd tusschen
spectra en zwartingsmerken. Dit verschil bedroeg niet meer dan een
tactor 3 of 4, waardoor een correctie van meestal niet meer dan
eenige procenten noodig was, daar de p's voor resonantielijn en
intercombinatielijn slechts weinig verschilden.

De plaats, waar de zwartingsmerken gefotometreerd moesten wor-
den, werd vastgelegd door aan weerskanten boogspectra op te
nemen, waarbij zorg werd gedragen dat tijdens de heele opname de

instelling van het chassis niet veranderde, zoodat de plaat niet
tusschentijds verschoven kon zijn.

Bij het fotometreeren der zwartingsmerken werd een zeer laag
lichtbeeld in den fotometer gebruikt, omdat vooral in het rood de
gevoeligheid van de plaat en daarmee de zwarting vrij snel met
de golflengte verloopt.

De zwartingskrommen, die wij met de methode der variatie van
de stroomsterkte vonden, waren voor verschillende platen soms aan-
merkelijk verschillend. Dit moet toegeschreven worden aan ver-
schillen in de platen zelf, daar de omstandigheden bij de ontwikke-
ling steeds dezelfde geweest zijn (Rodinal 1/20, bij 18° C. gedurende
6 min.). Om fouten, die hierdoor veroorzaakt zouden kunnen wor-
den, te vermijden, was het noodzakelijk spectra en zwartingsmerken
steeds op dezelfde plaat op te nemen.

Op de bekende wijze werd de intensiteit der lijnen opgezocht
op de bijbehoorende zwartingskromme en zoo de verhouding be-
paald. Deze verhouding moet nu nog gecorrigeerd worden voor het
verschil in belichtingstijd voor spectra en zwartingsmerken, en voor
het verschil in dispersie en tenslotte vermenigvuldigd worden met
de verzwakkingsverhouding van het filter, d.w.z. met de verhouding
van de verzwakkingsfactoren van de resonantielijn en de inter-
combinatielijn.

Om de verzwakking door het filter te bepalen, werden in den-
zelfden stand, waarin het filter gebruikt was voor de spectra, thans
bij hoogere stroomsterkte eenige opnamen vervaardigd met het
filter en vervolgens zonder filter bij dezelfde spleetbreedte en be-
lichtingstijd, doch lageren stroom, een aantal zwartingsmerken
opgenomen. Op de uit deze zwartingsmerken afgeleide zwartings-
kromme werd de door het filter doorgelaten energie I opgezocht.
De opgevallen energie /q is bekend; hieruit volgt dus de verzwak-
kingsfactor ^j. Dit werd gedaan voor de resonantielijn en voor de

zwakkingsverhoudingquot; waarmede de verhouding der lijnintensiteiten
vermenigvuldigd moet worden.

Is deze bewerking uitgevoerd, dan hebben we de eigenlijke inten-
siteitsverhouding gevonden.

De meting bestaat dus uit 2 deelen: de bepaling van de inten-
siteitsverhouding der lijnen uit de plaat en de meting van het filter.

Het uitzoeken en bepalen van de goede filters is een der grootste
moeilijkheden van de meting geweest.

Aanvankelijk kon bij de metingen aan het element 5r bij groote
concentraties een enkel glasfilter gebruikt worden. Bij de kleinere
concentraties — waarbij de zelfabsorbtie afneemt en dus de ver-
houding der lijnen toeneemt — bleek het filter te veel door te laten.
Wij moesten nu twee filters achter elkaar gebruiken, die samen een
verzwakkingsfactor van ruim 1000 bezaten. De verzwakking door
de filters veroorzaakt, werd voor elk der filters afzonderlijk bepaald.
Deze bepaling leverde goed overeenstemmende waarden op. Voor
Ca kon een der reeds genoemde filters gebruikt worden, hier
leverde de meting van den absorbtiefactor groote moeilijkheden. Dit
filter verzwakte nml. de lijn 4227 ongeveer 4700 maal. Om de
noodige lichtenergie te krijgen, moest de lamp tot de uiterste grens
belast worden ; d.w.z. er moest een stroom van 16 a 17 ampère door-
gevoerd worden. Tenslotte slaagden wij er in, resultaten te ver-
krijgen. die tot op 5 % overeenstemden.

Het bleek daarbij tevens, dat deze verzwakking van 4700 het
uiterste was dat direct bepaald kon worden.

Toen dan ook bij de kleinere concentraties van het CaCl^ een
nog sterker filter noodig bleek (factor 8000!), moesten we tot een
andere methode onze toevlucht nemen.

Voor gt;Sr gold hetzelfde, ook hier bleek het filter op den duur te
zwak, de vereischte verzwakkingsfactor was ± 3000, ook hier faalde
de directe meting.

Om dit te bereiken, scheen een vloeistoffilter het meest geschikt.
De bedoeling hier bij was, om

— öf de spectra te verzwakken met een filter van dikte D en con-
centratie c en de absorbtie te meten aan een filter van dikte d kleiner
dan D en dezelfde concentratie en dan door toepassing van de formule

dikte), de absorbtiefactor van het vat D te berekenen uit de ver-
houding der dikten Djd

— öf de spectra te verzwakken met een concentratie c^ en de
absorbtie te meten in hetzelfde vat bij concentratie C2 lt;C c^ en weer
volgens bovenstaande formule de absorbtie te berekenen bij con-
centratie c^.

Dit alles is echter slechts juist als we te doen hebben met zuivere
absorbtie en de reflectie in rekening gebracht wordt.

Een moeilijkheid was echter het vinden van geschikte absorbtie-
vaten. Ze moeten goed afsluiten, liefst niet gekit zijn, planparallelle
wanden hebben en geschikte afmetingen hebben. De kit, de toe-
treding van lucht of ook de invloed van het licht kunnen het filter
doen veranderen. Dit is vooral een bezwaar als we met verschil-
lende concentraties werken. Men weet dan niet meer of de con-
centratie-verhouding dezelfde gebleven is en geringe verschillen
geven zeer groote veranderingen in de absorbtie, daar de absorbtie-
coëfficiënt zoo groot is. Werken we met verschillende vaten en
dezelfde concentratie, dan kan het verschil in verstrooiing en
reflectie een rol spelen.

Ondanks deze bezwaren, hebben we de methode toegepast en als
filtervloeistof gekozen Na-pikraat, omdat deze stof juist in het
goede gebied een sterke absorbtie vertoont.

Eerst werden bepalingen gedaan met één gekit absorbtievat van
1 cm dik en verschillende concentraties. De kit kleurde zich echter
met het absorbtiemiddel en het filter veranderde.

Daarna werd gewerkt met twee verschillende absorhtievaten, een
van 4.2 cm (waarbij de afsluitglaasjes aan het vat gesmolten waren)
en een van 1 cm dik ; en dezelfde concentratie ; van de verstrooiing
kon worden afgezien. De reflectie werd bepaald in het rood (absorb-
tie in het rood was er niet), daarna werd voor de reflectie gecorri-
geerd en vervolgens de absorbtie van het groote vat berekend. Deze
kon soms ook direct bepaald worden. Zoo kregen we bijv. als
berekende waarde 2500 ±: 10%, als direct gemeten waarde
2900 ± 10%. Binnen de meetfouten was er dus overeenstemming,
maar de onnauwkeurigheid is nog te groot. Toen bovendien later
bleek, dat het filter veranderlijk was, zijn we overgegaan naar de
methode der achter elkaar geschakelde glasfilters. Deze hebben het

groote voordeel, dat ze constant zijnhet kostte echter wel eenige
moeite glaasjes te vinden, die de geschikte absorbtie hadden.

Voor Sr werden 2 filters gebruikt, die ieder ± 50 maal verzwak-
ten, dus samen 2500 maal, voor Ca 3 filters, die elk een verzwak-
kingsfactor van ongeveer 20 hadden, voor Ba konden we met 1
glaasje volstaan, dat slechts 20 maal behoefde te verzwakken.

De onderstelling, dat de filters, achter elkaar geplaatst, het pro-
duct der afzonderlijke verzwakkingsfactoren geven, dient gecontro-
leerd te worden. Hierop komen we terug in § 10.

De eerste, oriënteerende metingen werden verricht voor het
element Sr, de lijnen liggen hier bij 4607 A (resonantielijn) en
6893 (intercombinatielijn).

Wij trachtten aanvankelijk voor de zwartingsmerken de methode
der spleetbreedtevariatie toe te passen, doch deze bleek onbruik-
baar. Wegens de geringe dispersie in het rood, valt bij de groote
spleetbreedte het licht van een groot golflengtegebied op een be-
paalde plaats van de plaat, zoodat wij zwarting meten afkomstig
van een heel andere golflengte dan waarvoor wij de zwartings-
kromme wilden construeeren. Daar bovendien de gevoeligheid van
de plaat hier juist zeer sterk verloopt, zou men zoodoende zeer
groote fouten kunnen maken. Wij zijn daarom overgegaan naar de
methode der stroomsterktevariatie. Hierbij kunnen we met nauwe
spleet werken, dus met een eng golflengtegebied, dat bovendien
voor alle zwartingsmerken hetzelfde is.

Zoo lang de boog onscherp op de spleet werd afgebeeld, kon
daarbij van een spiraaldraadlampje als standaardlamp gebruik ge-
maakt worden. Bij de scherpe afbeeldingen van den boog op de
spleet, zooals die in § 2 beschreven zijn, moest ook de lamp afge-
beeld worden en was dus het gebruik van een bandlamp nood-
zakelijk om een homogene verlichting van de spleet te krijgen.

Een van de in § 2 besproken afbeeldingswijzen was de horizon-
tale afbeelding van een verticaal brandenden boog (de zg. dwars-
boog). De bedoeling hiervan was, een fotografie loodrecht op de as
van den boog te maken, teneinde te onderzoeken of de reeds eerder
genoemde storende banden van SrO, alleen in den mantel van den
boog werden uitgezonden, zooals dit bij AIO het geval is 5). Dan
zouden in de kern van den boog de lijnen veel minder last van
storing van de banden hebben.

den boog werd echter toch voorloopig behouden, om het verloop
van de verhouding dwars over den boog te meten; in § § 5 en 6
zullen wij dit uitvoeriger behandelen.

Verder werd de verhouding gemeten bij verschillende stroom-
sterkten in den boog en concentraties van het zout in de kolen.

De stroom werd gevarieerd van 1 tot 5 ampère, de concentraties
van het SrCl2 van 1/15 tot 1/100 gewichtsdeel van het mengsel.
De genoemde metingen zullen wij in § 5 bespreken.

De Ca resonantielijn ligt bij 4227, de intercombinatielijn bij 6573.
Als bron van fouten trad, bij het onderzoek van Ca, een sterke
continue ondergrond in het rood op. In dezen grond verdween de
zwakke intercombinatielijn vooral bij kleine concentraties.

Bij Ba liggen de onderzochte lijnen beide in een gebied waar de
panchromatische platen ongevoelig zijn. Voor de sterke resonantie-
lijn 5536 was dat geen bezwaar, wel echter voor de zwakke inter-
combinatielijn. We moesten dus uitzien naar een voor dat doel beter
geschikte plaatsoort. Aan de te stellen eischen voldeden Extreme
Red-platen, extra gesensibiliseerd in NH^, het best.

Voor dit element ligt, in de onmiddellijke nabijheid van de inter-
combinatielijn 7911, een vrijwel evensterke lijn (7905). Deze lijn
was met de geringe dispersie niet te scheiden van de intercombinatie-
lijn. Slechts door analyse der intensiteitskromme was het mogelijk
de beide lijnen uiteen te leggen. Deze analyse brengt, gelijk men
onmiddellijk inziet, weer fouten met zich mede.

De voorloopige metingen vertoonden vrij groote onderlinge ver-
schillen. Voor deze verschillen kunnen de volgende oorzaken aan-
gegeven worden :

le. de boog is niet constant; 2e. de zelfabsorbtie is nog groot;
3e. de ijking der filters is nog niet voldoende nauwkeurig.

De kennis van de temperatuur in den boog is, gelijk hieronder
blijken zal (§ 8), noodzakelijk voor het bepalen van de gezochte
verhouding. Daarom werd in den Sr boog ook de temperatuur ge-
meten, met behulp van de methode der cyaan bandenkoppen.

Deze bleek ± 5100° te zijn. In § 8 zullen wij deze metingen
nader behandelen.

Verder werden proeven gedaan met den onderdrukboog, en wel
om de volgende redenen :

1)nbsp;Omdat bij onderzoekingen van anderen gebleken was, dat
deze minder zelfabsorbtie vertoonde bij dezelfde lichtsterkte.

2)nbsp;Omdat de onderdrukboog een lagere temperatuur heeft 6)
en wij hier dus de mogelijkheid hadden om dezelfde verhouding
onder andere omstandigheden te meten.

Het bleek echter, dat in ons geval wel de intensiteit der lijnen
sterk daalde, doch de zelfabsorbtie niet in die mate verminderde als

Bovendien ging bij drukken beneden 12 ä 15 cm de boog in een
glimontlading over. Deze lagere drukken waren dientengevolge
onbruikbaar. Boven 40 cm verschilt de temperatuur niet noemens-
waardig met die in den boog bij atmosfeerdruk.

De temperatuursverandering in dit gebied is echter nog zeer
gering, terwijl ook de rustigheid van den boog niet verbeterde. Wij
zijn daarom van den onderdrukboog afgestapt.

Het apparaat, dat voor den boog van lagen druk had dienst ge-
daan, werd ook gebruikt om eenige qualitatieve proeven te doen
met een boog in zuivere stikstof. Wij hoopten, dat in een stikstof-
atmosfeer de banden en continue grond, die zich bij 6573 Ä in het
Ca spectrum voordoen, verdwijnen zouden, daar ondersteld werd,
dat deze banden afkomstig waren van CaO.

Bij onze proeven werd een constante stroom van stikstof door den
boog geleid. De verschillende stroomsnelheden werden verkregen
door den overdruk van de bombe te varieeren. Er trad echter bij
deze verschillende stroomsnelheden geen noemenswaard verschil op
in het roode gedeelte van het spectrum, zoodat wij ook deze
proeven gestaakt hebben.

De intensiteit van een spectraallijn, die door den overgang van
een energieniveau 1 naar een niveau 2 ontstaat, wordt gegeven door
de formule

waarin A' de overgangswaarschijnlijkheid voor de betreffende
niveau's voorstelt, Ni het aantal atomen in den toestand 1 en v\
de uitgestraalde frequentie. De intensiteitsverhouding van 2
spectraallijnen wordt dus gegeven door

In ons geval duidt N^ dus het aantal atomen in de 2P en N^ het
aantal in den 2p2 toestand aan. Onderstellen wij, dat de atomen
volgens een BoLTZMANNsche wet over de niveau's verdeeld zijn,
dan geldt:

(waarbij e^ en e^' de energie van den aangeslagen toestand voor-
stellen). Voor de intensiteitsverhouding vinden wij dus:

Wij zien dus, dat de ware verhouding alleen afhangt van de
temperatuur op de plaats waar de lijnen worden uitgezonden, daar de
andere grootheden, die in de formule optreden, atoomconstanten zijn.

Is er echter zelfabsorbtie, dan meten wij niet de ware verhouding
der lijnen, doch een kleiner getal. De grootte der zelfabsorbtie
hangt af van het aantal atomen in den grondtoestand, dat het hcht
op zijn weg ontmoet. Dit aantal is een functie van de concentratie
van het zout in den boog.

zien dus, dat de verhouding, zooals die gemeten wordt,
alleen bepaald wordt door temperatuur en concentratie van het zout.

Beide echter varieeren van punt tot punt in den boog, terwijl de
concentratie bovendien afhangt van de parameters van den boog,
waaronder we zullen verstaan booglengte en stroomsterkte.

Wat de temperatuur betreft, merken we op, dat deze volgens
Prof. Ornstein en brinkman niet afhangt van stroomsterkte en
booglengte, althans binnen zekere grenzen5).

Het lag dus voor de hand om den invloed van stroomsterkte,
booglengte en plaats in den boog op de te meten verhouding na te
gaan. Wij zullen in deze paragraaf de resultaten van dit onderzoek
bespreken.

De lengte van den boog werd gevarieerd van 10 tot 30 mm. Het
resultaat is samengevat in tabel 1 en fig. 1. (We merken hierbij op,
dat de absorbtie van het filter niet geheel zeker bepaald was. daar
intusschen de opnamen alle met hetzelfde filter gemaakt zijn, heeft
dit geen invloed op het verloop der verhouding.)

Het blijkt nu, dat, als wij de booglengte vergrooten, de ver-
houding toeneemt en wel ongeveer lineair met de lengte van den

boog. Dit nu kan als volgt kwalitatief verklaard worden: het ver-
grooten van de booglengte beteekent, dat er per sec. meer atomen
uit den boog kunnen weg-diffundeeren, terwijl het aantal dat er
per sec. inkomt, even groot blijft.

Dus zal de concentratie afnemen, de temperatuur blijft constant,
de intensiteit van elk der lijnen zal dus eveneens afnemen, maar de
verhouding toenemen, daar de zelfabsorbtie minder wordt.

We mogen dus zeggen, dat het vergrooten van de lengte van
den boog hetzelfde effect heeft als het verminderen van de concen-
tratie van het zout in de kool.

Groote lengte van den boog heeft echter practische bezwaren,
daar deze dan minder stabiel wordt. Wij hebben bij latere metingen
daarom de lengte van den boog constant gehouden en de concen-
tratie verminderd.

Om na te gaan hoe de verhouding van de stroomsterkte afhangt,
werd bij een aantal concentraties de stroomsterkte door den boog
gevarieerd en wel van 1—5 ampère. Zetten we de verhouding der
lijnen uit tegen den stroom, dan blijkt, dat deze zeer weinig invloed
heeft op het verloop der verhouding.

Waarschijnlijk wordt de afname der zelfabsorbtie gecompenseerd
door de afname van de temperatuur. Wij zullen nml. in § 8 zien,
dat, hoewel de temperatuur van 3—5 amp. constant blijft (±5100°),
bij 2 a 3 ampère een daling optreedt in die mate, dat de CA^-banden,

die bij een stroom van 4 amp. nog zeer duidelijk zijn, bij 2 a 3
ampère zwakker worden, terwijl zij onder 2 ampère geheel ver-

dwijnen. Wij hebben bij de verdere metingen de stroomsterkte
constant gehouden. Het is van belang op te merken, dat tengevolge
van bovengenoemde feiten, fluctuaties van den stroom geen rol
spelen.

We kunnen den boog beschrijven met behulp van een coördinaten-
stelsel XYZ, met het hart van den boog als oorsprong en de as
als Z-as. Wij projecteeren den boog op de spleet van den spectro-
graaf in de richting van de Y-as, d.w.z. de lichtstralen vallen in de
Y-richting. Dit laatste beteekent, dat we steeds de intensiteit meten,
geïntegreerd naar y. als functie van x en z. Wij bedoelen nu met
de afhankelijkheid van de verhouding van de plaats in den boog de
afhankelijkheid van x en z.

Om deze te bepalen, werd de boog verticaal afgebeeld op de
spleet en wel met de Z-as in de spleet. Over de spleet werd een
stelsel horizontale glasharen aangebracht op verschillende hoogten,
d.w.z. bij verschillende waarden van z. Hierdoor wordt ook elke

spectraallijn op de plaat in een aantal gelijke deelen verdeeld door
een stelsel lichte lijnen, waarvan elk bij een bepaalde z-waarde
behoort. Op deze wijze kunnen we dus meten hoe de verhouding
afhangt van den afstand tot de anode. We hebben de resultaten in
tabel 3 en fig. 3 samengevat.

Het blijkt nu hieruit, dat de verhouding niet systematisch afhangt
van de Z-coördinaat, Ze schommelt om een gemiddelde waarde.
Verder zien we, dat de intensiteit van elke lijn op zich zelf be-
schouwd afneemt. Uit dit laatste concludeeren we, dat de concen-
tratie der aangeslagen atomen afneemt naar de kathode toe, in
overeenstemming met andere onderzoekers'^).

Uit het feit, dat de verhouding vrijwel constant is, volgt echter,
dat de zelfabsorbtie en dus ook het aantal atomen in den grond-
toestand hetzelfde blijft. Dit is begrijpelijk als we onderstellen, dat
er des te meer atomen naar den kouden mantel diffundeeren. naar-
mate wij verder van de anode komen.

Wij kunnen dus vaststellen, dat de afstand tot de anode de ver-
houding niet aanmerkelijk beïnvloedt. De latere metingen zijn zooveel
mogelijk in het midden van de as verricht, mogelijke afwijkingen in
de richting van de Z-as spelen dus geen rol.

Om deze wijze van afhankelijkheid te onderzoeken, kan dezelfde
methode van fotografeeren gebruikt worden als bij 3a, alleen met
dit verschil, dat de boog nu horizontaal werd afgebeeld door een
omkeer-prisma, dus met de Z-as x spleet en de X-as langs de spleet
(„dwarsboogquot;).

Wij wijzen er nog eens op, dat wij ook hier de intensiteit meten,
geïntegreerd naar y; in § 6 zullen wij de werkelijke afhankelijkheid
van den afstand r tot de as bespreken.

toe steeds kleiner wordt. Dit moet verklaard worden uit het feit,
dat de temperatuur vrij sterk daalt in deze richting. Hoe de zelf-
absorbtie dan tevens verandert, is minder gemakkelijk te overzien.

Conclusie. Wij zien, dat over een afstand van 1 mm in de kern
van den boog, de verhouding, vooral bij lage stroomen, slechts
weinig variabel is.

Wij hebben bij onze latere metingen zooveel mogelijk gezorgd in
de as van den boog te meten. Door de onrust van den boog
(ondanks stabilisatie) treden soms vrij groote afwijkingen op. Zoo-
lang deze echter kleiner blijven dan 1 mm, is de invloed te verwaar-
loozen. Dit is echter niet altijd het geval; door dit feit o.a. worden
de vrij groote onderlinge verschillen in de uitkomsten ten deele
veroorzaakt.

Samenvatting. Wij zien dus, dat aan het varieeren van de lengte
van den boog geen voordeel verbonden is, dat stroomsterkte en
afstand tot de anode geen invloed hebben op de gemeten verhou-
ding, tenslotte, dat wij moeten zorgdragen zooveel mogelijk in de
as van den boog te meten.

voerd bij constante booglengte en constanten stroom, terwijl met
behulp van een lage en nauwe spleet steeds zooveel mogelijk het
hart van den boog gefotografeerd werd. Alleen de concentratie
van het zout in den boog werd gevarieerd. Wij bereikten daardoor
het resultaat, dat alle andere invloeden (die, zooals wij zagen,
bovendien klein zijn) uitgeschakeld zijn en dat uitsluitend het ver-
loop der verhouding met de concentratie gemeten wordt. Deze
metingen zullen we in Hoofdstuk III, § 9, bespreken. Men zou
kunnen meenen, dat de concentratie van het zout in den boog de
temperatuur beïnvloedt. Hiertegen kan opgemerkt worden, dat waar
de vulling voor meer dan 95 % uit NaCl (KCl) bestaat, de variaties
in de kleine concentraties van het SrCl2 (CaC/2 of BaCl2) wel geen
invloed op de temperatuur zullen hebben.

In § 8 zullen wij ten overvloede uit de metingen doen zien, dat de
concentratie van het iSrC/2 geen invloed op de temperatuur van den
boog heeft.

Wij hebben dus bij constante temperatuur gemeten, waarbij we
echter in het oog houden, dat de uitdrukking: constant zijn, alleen
beteekent, dat de gemiddelde temperatuur constant is.

Wij zullen in § 10 zien, dat de temperatuur belangrijke variaties
kan vertoonen in den loop van den tijd en dat hieraan en aan de
evenzeer belangrijke fluctuaties in de gemiddelde concentratie, de
nog steeds groote onderlinge verschillen in de meetresultaten
grootendeels moeten worden toegeschreven.

De methode is reeds beschreven in § 5 {3b). Zooals daar werd
opgemerkt, meten wij met behulp van foto's op deze wijze opge-
nomen, de intensiteit als functie van x, geïntegreerd naar y. (Voor
de beteekenis van x en y, zie het in § 5 (36) ingevoerde assen-
stelsel.)

Onderstellen wij, dat de boog cyhnder-symmetrisch is, dan
kunnen wij in elk punt van de dwarsdoorsnede de intensiteit I be-
schouwen als functie van r alleen en de door de meting bepaalde
functie J{x) is dan gelijk aan

Uit deze integraalvergelijking kan de onbekende functie /(r)
opgelost worden. De oplossing van deze integraalvergelijking en de
toepassing op den dwars gefotografeerden boog zal behandeld wor-
den in een publicatie van Prof. Ornstein en Brinkman, die binnen-
kort over dit onderwerp zal verschijnen.

Wij hebben volgens hunne methode bij een der foto's de functie
/(r) voor de lijnen 4607 en 6893 bepaald. De resultaten zijn in
fig. 5 grafisch voorgesteld.

Deze fig. toont aan, dat de intensiteit van de lijn 6893 een maxi-
mum heeft bij r = O, en voor grootere r-waarden snel afneemt, zoo-
dat I voor r grooter dan 2.0 mm al onmeetbaar klein is.

De lijn 4607 bezit hare maximale intensiteit bij r = 0.2. Dit feit
kan verklaard worden door te bedenken, dat de zelfabsorbtie bij
deze foto's nog vrij groot was. Hiermee hangt ook samen, dat de

heid van zelfabsorbtie dit max. zou moeten samenvallen met het bij
r = 0 gelegen max. van de temperatuur. De zelfabsorbtie vermin-
dert de beschouwde verhouding in het midden van den boog het

sterkst; het gevolg is, dat het max. naar den rand verschuift.
Verder zien we, dat de verhouding naar den mantel toe afneemt,
hoewel minder sterk dan de intensiteit der lijnen afzonderlijk.

De invloed van de zelfabsorbtie is moeilijk nader aan te geven,
daar zoowel de temperatuur als de concentratie der atomen een
onbekende functie van r zijn en dus ook de zelfabsorbtie. Bij afwezig-
heid van absorbtie zou het juist mogelijk zijn om uit de dwarse
foto's te bepalen, hoe temperatuur en concentratie van den straal
afhangen.

Nu echter zijn de verkregen resultaten nog te onbetrouwbaar en
ook voor ons probleem niet direct van belang. Zou men langs dezen
weg verder wenschen te gaan, dan zou het noodig zijn om de
metingen te herhalen bij zoo geringe concentraties, dat de zelf-
absorbtie te verwaarloozen is.

Bij de geringe concentraties, waarbij dan gewerkt moet worden,
zijn zeer lange belichtingstijden vereischt, wat hooge eischen aan
de stabilisatie van den boog stelt, want gedurende een opname mag
het beeld van den boog niet over de spleet bewegen. Verder wordt
de meting van de zwakke lijn bij geringe concentraties onnauw-
keurig, tengevolge van den sterk optredenden continuen grond.
Daarom zijn wij hiermee niet voortgegaan.

Zooals wij in § 2 gezien hebben, is de vermindering van de con-
centratie het aangewezen middel om de zelfabsorbtie te verminderen
en verdient het aanbeveling de andere parameters constant te hou-
den, teneinde goede resultaten te krijgen.

Alvorens over te gaan tot een uitvoerige bespreking van de
metingen, waarbij deze handelwijze zoo is toegepast, dat de con-
centratie tot de uiterste grens is verminderd (Hoofdstuk III, § 9),
zullen wij in deze § eerst een overzicht geven van de resultaten
bij de voorloopige metingen verkregen. Bij deze voorloopige metingen
werd de concentratie verminderd tot 1 gewichtsdeel van het te
onderzoeken metaalzout op 100 gewichtsdeelen NaCl of KCl. Later
bleek, dat dit nog lang niet voldoende was.

In tabel 5 met bijbehoorende grafische voorstellingen vindt men
de bedoelde resultaten Verzameld. De getallen zijn verkregen als

20 AO 60 ao Kö 120 140 160 tóO 200 220 2A0 260
COnCtnTDATItL WOLCCüUlPV^DUOUDinG SiGj/MaCi xlO^

In § 5 hebben wij afgeleid, dat voor de intensiteitsverhouding van
twee spectraallijnen de formule:

e . Deze factor is in ons geval zeer groot, daar de energie-
verschillen tusschen het niveau, waarvan de resonantielijn uitgaat,
en dat waarvan de intercombinatielijn uitgaat, zeer aanzienlijk zijn
en de temperatuur

niet zeer hoog is. Om den genoemden correctie-
factor te vinden, is het dus noodzakelijk om de temperatuur in den
boog te bepalen.

Hiertoe werd gebruik gemaakt van de methode der CN'-banden-
koppen; een methode, die in het Utrechtsche Lab. door Prof.
Ornstein en Brinkman ontwikkeld is tot een handige en betrouw-
bare temperatuurmeting 5).

Zij berust op het feit, dat een BoLTZMANN-verdeeling der rotatie-
en oscillatie-niveau's in het bandensysteem van cyaan bestaat. Daar
de overgangswaarschijnlijkheden theoretisch berekend zijn, kan men
nu, volgens formule 1, de intensiteitsverhouding der bandenkoppen
bij ;. = 3884, 3872, 3862, 3855, 3850 uitrekenen bij elke tempera-
tuur. Stelt men de intensiteit van den Isten bandenkop = 100, dan
is die van elk der 4 overigen bekend en men kan de intensiteit van
eiken bandenkop tegen de temperatuur uitzetten. Vervolgens

meet men de intensiteit der koppen (de le=100 stellende) en
zoekt voor eiken bandenkop op de bijbehoorende curve de met de
gevonden intensiteit correspondeerende temperatuur op.

Het gemiddelde der vier op deze wijze verkregen temperaturen
hebben wij steeds als temperatuur van den boog gekozen, de middel-
bare afwijking in dit gemiddelde is daarbij van de orde van 4 %.

De spectra werden gefotografeerd met een grooten glasspectro-
graaf van fuess. Deze vertoont in het golflengtegebied der banden
een vrij sterke absorbtie. Daarom hebben wij steeds voor eiken ban-
denkop afzonderlijk een zwartingskromme opgenomen, zoodat de
invloed van de absorbtie van den spectrograaf geëlimineerd kon
worden.

Verder moet gecorrigeerd worden voor de uitloopers der banden,
die tot den volgenden bandenkop doorloopen.

Daar de 4e band vrij zwak is, en hier storende lijnen optreden,
gaf deze een minder betrouwbaar resultaat, terwijl de 5e kop meestal
niet gemeten kon worden.

Langs den aangegeven weg hebben wij eerst de temperatuur van
den SrCyNaCl-hoog bepaald bij verschillende gewichtsverhou-
dingen van het SrC/2 en NaCl en verschillende stroomsterkten, zoo-
als tabel 6 aangeeft.

Het blijkt nu, dat de temperatuur niet systematisch afhangt van
de concentratie van het SrC/2, en ook niet van de stroomsterkte,
tenminste voor concentraties van 1/15 tot 1/50 (gewichtsdeelen SrC/2
op NaCl) en stroomen van 3 tot 5 ampère. Beneden 3 ampère heb-
ben wij geen temperatuurmetingen verricht. Wel hebben wij later

TABEL 6. (Vervolg).
Concentratie Vis PI- HS. Spleet 0.055 mm. Belichtingstijd 2 sec.

qualitatieve onderzoekingen uitgevoerd, waarbij geconstateerd werd,
dat beneden 2 ampère de CN-banden verdwenen waren. Dit wijst
erop, dat hier de temperatuur beneden 4000° gedaald is. Dit feit

is in overeenstemming met metingen van Dr. Kast, die bij 2 ampère
een temperatuur van ongeveer 3500° vond 8). Zie bijgaande foto.

Wij vinden dus bij den door ons gebruikten boog als gemiddelde
temperatuur 5100°, waarbij een fout van 2 a 300° optreden kan.
De vrij groote afwijkingen, die zich hier en daar voordeden, zijn
voor een groot deel aan meetfouten te wijten en zullen dus als zoo-
danig door het groote aantal der waarnemingen geëlimineerd
kunnen worden, toch lijkt het ons niet onmogelijk, dat er ook werke-
lijke temperatuurvariaties van eenige honderden graden in den boog
voorkomen. Wij vinden 6 maal een gemiddelde van 5100°, maar
daar naast ook temperaturen van 4700® (IX), 5700° (1 X) en zelfs
6000° (IX). Een variatie van 4600°—5600° lijkt dus niet onmoge-
lijk. Hierop komen wij in § 10 nader terug.

Daar het fiaC/2 ook in een overmaat NaCl gebruikt is, en de
temperatuur door de geringe bijmengsels in de groote hoeveelheid
NaCl niet beïnvloed zal worden, hebben we voor den BaCl^jNaCl-
boog ook 5100° aangenomen. Voor den CaC/2/i^C/-boog, waarbij
KCl het hoofdbestanddeel van de vulling is, is dit niet zonder meer
geoorloofd. Wij zullen in § 14 laten zien, dat hier een temperatuur
van ± 4300° moet worden aangenomen.

De gevonden waarden van de verhouding voor Sr, Ca, Ba, moeten
dus gecorrigeerd worden met de factoren 7.4, 13.6 en 4.6.

Deze metingen omtrent de afhankelijkheid van de concentratie
werden verricht bij een constante booglengte van 1 cm, en een
stroomsterkte van 4.7 ampère. Zij geschiedden zooveel mogelijk in
het hart van den boog.

De zouten die voor de mengsels gebruikt werden, werden zorg-
vuldig uitgegloeid cn afgewogen en in een vijzel flink vermengd.
De kleinere concentraties verkregen wij door de grootere te ver-
dunnen met het dragerzout {NaCl of KCl) en wel telkens een
factor 2, uitgaande van 1/50 tot i/goo en zelfs 1/3200 toe ¹), (deze laatste
concentratie werd alleen bij Sr gebruikt). Bij elke concentratie werd
een serie opnamen gemaakt (soms zelfs 12) met verschillende belich-
tingstijden en van de meetresultaten werd het gemiddelde genomen.
Het gewicht van elk gemiddelde hebben wij gelijkgesteld aan het
aantal malen, dat dat gemiddelde voorkwam in de reeks (waarbij
een afwijking van 10% werd toegestaan).

De zwartingskrommen werden eveneens bij verschillende belich-
tingstijden opgenomen en daaruit de p volgens SCHWARZSCHILD
bepaald, met behulp hiervan werden de opnamen tot één belichtings-
tijd teruggebracht.

In tabel 7 zijn de resultaten samengevat, in de figuren 8, 9 en 10
is de verhouding der lijnen voor Sr, Ca, Ba logarithmisch uitgezet
tegen de concentratie. Als concentratie hebben wij hier genomen de
moleculaire verhouding van het betreffende metaalzout tot het
NaCl (of KCl).

Wij zien uit de grafische voorstellingen, dat het verband tusschen
de log. van de verhouding en de concentratie in de anode lineair is.
Wij zullen in § 7 nader aantoonen, dat de gemiddelde concentratie
in den boog evenredig is met die in de anode. Daarom mogen wij ook
zeggen dat de log. van de verhouding lineair afhangt van de con-
centratie in den boog.

1nbsp; Aan het verminderen van de concentratie werd een grens gesteld door den
steeds sterker wordenden continuen grond op de plaats van de zwakke inter-
combinatielijn.

Strontium. Verhouding 4607/6893 als functie van den concentratie, stroom 4.6 ampère, booglengte 1

Calcium, 4227/6573 als functie concentratie, stroom 4.6 ampère, booglengte 1 cm.

PI. No.	Conccn tratie					Eind- waarde	Tem- peratui: Correct
	Gewichts- verh.	'lm	V200	'Aoo	Vsoo
	Molec. conc.	67 X 10-4 1	33.5X10-4	16.7X10-4	8.35 X 10-4
200 203nbsp;j 204nbsp;^ 206 207 : 210 :	-	225 (4)*	370 (7)	i 440 (5) 425 (6)	450(1) 510(3)	1 1
Gemidd.		225 (4)	370(7)	430(11)	500 (4)	520 X	13.7

5536

Barium. Verhouding ^^^ als functie van den concentratie, stroom 4.6 ampère. 1 cm. booglen^

	j 1	Moleculaire concentratie BaCla/NaCl				Temperatu Correctie
PI. No.	^«X^^-^(ioo)		14X 10-4 f M \200/	7 X 10-4 / ^ \ ^ \400/	Eindwaarde	Temperatu Correctie
216 220 221	52(3)		54 (3)	1 62 (3)
Gemiddeld		52 (3) j	54(3)	62(3)	68 X !	4.6

* De tusschen haakjes geplaatste cijfers geven het gewicht aan.

2 A 6 fi 10 12 K 16 18 20 22 a; 26 23 JO 32 y, 56 5Ô
-- MOLCCULAID COnCCnTRATlC StCij/NaCi 10 ^

Dit wijst op een verband, tusschen de ware verhouding en de
gemeten verhouding van den vorm V^Voequot;^quot;. Wij hebben ons
bij het uitzetten van de log. der verhouding tegen de concentratie
dan ook juist laten leiden door de gedachte, dat misschien de
gewone absorbtieformule I =nbsp;waarin /n voorstelt den

absorbtiecoëfficiënt, c de concentratie en d de laag dikte, althans bij
kleine concentraties, een eerste, zij het ook grove, benadering zou
zijn van de werkelijkheid. In dat geval wordt de verhouding

Het probleem om de formule voor de intensiteit van een lijn bij
een lichtbron met zelfabsorbtie aan te geven, is door Minkowski
behandeld voor vlammen 9) in de onderstelling, dat wij daar met
een homogene laag te doen hebben. Het probleem bij de lichtbogen
is veel ingewikkelder, hier varieeren zoowel de temperatuur als de
concentratie en daarmee emissie en zelfabsorbtie van punt tot punt
op een nog onbekende wijze.

Uit het feit, dat de log. der verhouding lineair afhangt van de
concentratie (tenminste als deze klein is) zou men de conclusie
kunnen trekken dat onze onderstelling, dat 1 =nbsp;hier werke-

tische beeld van den boog : Een dunne, heete kern, waarin uit-
sluitend emissie plaats heeft en geen zelfabsorbtie bestaat (wegens
het groote percentage aangeslagen atomen, de geringe dichtheid der
atomen, en de kleine laagdikte) en een dikken kouden mantel, waarin
uitsluitend de zelfabsorbtie en geen emissie plaats vindt.

Bij een dergelijk geschematiseerden boog zou inderdaad de inten-
siteit, in het hart gemeten, gegeven worden door / =nbsp;en dus
de verhouding door V= Voe~of log. V = A Bc (waarbij
A = log.yo- B =—{^—/)d).

Het is nu de vraag, in hoeverre de werkelijke boog door dit
schema benaderd wordt, m.a.w. of de temperatuur naar buiten toe
snel genoeg afneemt. In dat geval zou ook de boog in dwarsfoto-
grafie een snellen val van de intensiteit en de verhouding moeten
vertoonen. Inderdaad hebben wij gezien, dat bij stroomen van
4.7 ampère de verhouding naar den mantel toe snel afneemt als
functie van de .x-coördinaat.

De analyse van den dwarsboog in § 6 geeft echter een minder snel
verloop van de verhouding met den afstand tot de as. Wij zijn hier
echter met de concentratie ook op de grens van het lineaire gebied,
zoodat hieruit nog geen vaststaande conclusie te trekken is. Verder
is het de vraag in hoeverre afwijkingen van onzen geschematiseer-
den boog de einduitkomst zullen beïnvloeden.

Het groote voordeel van de lineariteit is, dat we nu zeer goed
kunnen extrapoleeren tot concentratie 0. Wij hebben dit gedaan en
op deze wijze de in onderstaande tabel gegeven waarde als eind-
waarde gevonden. (De geëxtrapoleerde verhouding zal iets te hoog
zijn, omdat waarschijnlijk de curve in de buurt van concentratie O
meer horizontaal zal gaan loopen.)

Voor Sr hebben wij ook metingen verricht bij zeer groote concen-
traties, zoodat we hier voor het heele gebied van concentratie 1 op 1
tot 1 op 3200 kunnen overzien hoe de zelfabsorbtie afhangt van de

concentratie. Wij hebben dit gedaan met de bedoehng, om na te
gaan of bij groote concentraties de verhouding misschien de wortel
uit de ware verhouding zou worden. Dit bleek niet het geval te zijn ;
de volledige kromme geven we in fig. 11 en tabel 8. De curve schijnt

uit 2 rechte stukken te bestaan, een van zeer groote concentratie
tot concentratie 1/15 en een van 1/100 tot O, welk laatste stuk zeer
veel steiler loopt. Daartusschen ligt het gebied, waar de twee
rechte stukken in elkaar overgaan.

Wij kunnen dan drie bronnen van fouten opgeven, daar de meting
ook uit drie deelen bestaat.

Ie. Het uitmeten der platen. Hierin kunnen we de fout op 5 %
schatten. De onderlinge verschillen der meetresultaten liggen echter
buiten deze fout. Dit moet toegeschreven worden aan de variaties
in de temperatuur en de concentratie in den boog zelf, welke varia-

ties gedeeltelijk reëel zijn en gedeeltelijk veroorzaakt worden door
de beweeglijkheid van den boog, zooals in § 5 is uiteengezet. Op

KX) 300 300 ^ 500 600 TO »00 900 1000nbsp;BOOnbsp;2000nbsp;2300nbsp;3000
- CONCEMTEATIC NOLCCULAIDVEBUOÜDINÜ X

de reëele variaties komen we in § 10 nog nader terug. Wij hebben
getracht door het groote aantal der metingen deze invloeden te
elimineer en.

2e. De bepaling van de verzwakking door het filter. Ook hierin
is een fout van 5 % zeker niet uitgesloten.

3e. De temperatuurbepaling kan gemakkelijk 4% fout zijn en
dit geeft in den correctiefactor voor de temperatuur een verschil
van ±10%.

Wij zien dus, dat de maximale fout in de eindwaarde 20 % kan
bedragen. De waarschijnlijke fout zouden we op ongeveer 10%
kunnen stellen.

In deze § zullen wij die metingen meer in het bijzonder bespreken,
welke dienst hebben gedaan om de in de vorige § besproken resul-
taten te bevestigen.

Zooals reeds in § 3 werd vermeld, zijn bij de definitieve metingen
een aantal achter elkaar geplaatste glasfilters gebruikt, die elk
afzonderlijk gemeten konden worden.

Voor de resonantielijn van Sr hebben we twee bruin gekleurde
filters gebruikt (No. 5 en 6 genaamd), voor de resonantielijn van
Ca drie filters uit een stuk glas gesneden, die wij zullen aanduiden
met de letters D, D' en Dquot;, terwijl voor Ba volstaan kon worden
met een enkel rood filter, dat als filter II is aangeduid (zie tabel 9).

De wijze, waarop de absorbtie der filters gemeten werd, is reeds
eerder (§3) beschreven.

Aan het eind van de in de vorige § beschreven meetreeks werd
de meting ter controle nog eens herhaald, terwijl ze tevens met
behulp van de fotocel werd geverifiëerd ¹ ).

De sterkste filters voor de golflengten 4227 en 4607 kunnen niet
goed met de fotocel gemeten worden, daar de gebruikte cel in dit
golflengtegebied te ongevoehg is.

Voor sommige filters kon de waarde der absorbtie bepaald wor-
den door extrapolatie (nml. voor filter No. 6 en D).

De overeenstemming tusschen de resultaten, verkregen met de
fotocel en met de fotografische methode, was in de meeste gevallen
vrij goed, doch voor enkele filters traden vrij groote afwijkingen
(tot 10%) op. Daar bij de meting met de fotocel een vrij groot
golflengtegebied gebruikt werd en de gang van de lichtstralen in
dat geval ook niet geheel dezelfde is als in de fotografische opstel-
hng bij de metingen der spectraallijnen, hebben wij de grootste
waarde toegekend aan de fotografisch bepaalde absorbties, daar
deze immers in dezelfde opstelling als de spectra gemeten waren.

De onderlinge verschillen in de fotografische metingen bedroegen
in maximo 5 %. De fout in de verhouding der verzwakkingsfactoren
voor de resonantielijn en de intercombinatielijn is geringer en het
is deze fout waar het op aankomt.

Wij geven in tabel 9 de resultaten van de metingen weer.
Wij hebben ondersteld, dat de verzwakkingsfactor van eenige

1nbsp; De meting langs dezen laatsten weg werd voor mij uitgevoerd door de
heeren Har.nghuizen en Van Veen, wien ik hiervoor gaarne ook op deze plaats
mijn bijzonderen dank betuig.

achter elkaar geplaatste filters gelijk is aan het product der ver-
zwakkingsfactoren der afzonderlijke filters. Om de juistheid van
deze onderstelling te controleeren, hebben wij de volgende proeven
gedaan:

1)nbsp;De filters D en D' werden achter elkaar geplaatst en bij
6600 A werd met de fotocel de totale verzwakking gemeten. Deze
bleek te zijn 2.09, het product der afzonderlijke verzwakkingen was
1.44 X 1.45 = 2.09. De overeenstemming is dus volkomen.

2)nbsp;De verzwakking der achter elkaar geplaatste filters D en D'
werd fotografisch bij A = 4227 bepaald. De gemeten verzwakkings-
factor was 312 ± 3%, het product der afzonderlijke factoren
volgens tabel 9 was 324 ±5%. Dezelfde meting bij A = 6573 ver-
richt, gaf voor den totalen factor gemeten 2.03 ± 1 %, berekend
uit het product der afzonderlijke factoren 2.10 ±3%.

De afwijkingen zijn dus resp. 4 % bij 4227 en 33^ % bij 6573 en
liggen binnen de meetfouten.

Beschouwen wij nu het quotiënt der verzwakkingsfactoren, dat in
het eindresultaat benut wordt, dan is overeenstemming nog beter.
Wij vinden dan:

De fout is dus kleiner dan 1 % ! Onze onderstelling is hiermede
wel voldoende getoetst.

Indien men de door den fotometer geregistreerde zwarting als
functie van de golflengte, punt voor punt omzet in intensiteit, dan
verkrijgt men een oppervlak dat als maat voor de intensiteit van de
lijn kan dienen. Men noemt dit de oppervlakte-intensiteit, terwijl de
intensiteit bij den top van de lijn behoorend, de top-intensiteit
wordt genoemd.

Verschillende redenen leiden ertoe, om aan de verhouding der
oppervlakte-intensiteiten de voorkeur te geven boven die der top-
intensiteiten.

1)nbsp;Theoretisch is juist de totale intensiteit, die door de opper-
vlakte-intensiteit gegeven wordt, belangrijk. Nu is dikwijls de vorm
der lijnen dezelfde en dan zijn verhouding der top-intensiteiten en
der oppervlakte-intensiteiten gelijk. Is de vorm der lijnen niet
dezelfde, dan is de oppervlakteverhouding de grootheid die ge-
bruikt moet worden als maat.

2)nbsp;Door Dr. van Cittert is theoretisch afgeleid, dat men,
vooral bij opnamen met nauwe spleet, de oppervlakte-intensiteiten
der lijnen moet vergelijken, daar de zwartingsmerken met standaard-
lamp ook als oppervlakte-intensiteiten gemeten worden lo).

3)nbsp;Bij een prisma-spectrograaf is de vergrooting in het rood
grooter dan in het blauw. Liggen de lijnen dus ver van elkaar wat
golflengte betreft, dan zijn ze op de plaat niet even breed. Immers,
ze zijn afbeeldingen van de spleet en dus voor rood breeder dan
voor blauw. De energie in het roode golflengtegebied wordt dus
over een grooter oppervlak verdeeld. Door oppervlakte-intensiteiten
te nemen, zou men deze fout kunnen vermijden.

4)nbsp;Als men lijnen met zelfabsorbtie moet meten en door concen-
tratievermindering de zelfabsorbtie tracht te elimineeren, zal de
oppervlakte-intensiteit sneller tot de limietwaarde naderen dan de
top-intensiteit, daar deze veel meer den invloed der zelfabsorbtie
ondervindt.

Dit zal alleen daar gelden, waar een voldoend hoog oplossend
vermogen aanwezig is, dus bijv. bij een rooster.

Bij den prismaspectrograaf is de top-intensiteit toch niet de ware
topwaarde der lijn, omdat hier de apparaatbreedte grooter is dan de
eigenbreedte van de lijn.

Wij hebben daarom het verband onderzocht, dat bestaat tusschen
de gemeten verhouding der lijnen, als die eenmaal uit de top-
intensiteit en andermaal uit de oppervlakte-intensiteit bepaald werd.

Daartoe werden bij eenige ó'r-spectra de fotogrammen der lijnen
4607 en 6893 op intensiteit omgezet met behulp van het hiervoor
geconstrueerde toestel van J. Woudah) en geplanimetreerd.

Bij de opgenomen spectra met zeer kleine concentratie, die een
sterken continuen ondergrond vertoonden, was het niet mogelijk de
oppervlakte-intensiteit te bepalen, zoodat daarvan afgezien werd,
temeer waar bovengenoemd onderzoek geen belangrijk en systema-

In tabel 10 zijn de uitkomsten van het onderzoek, dat aan een
14-tal lijnen verricht is, samengevat.

Vergelijking Oppervlakte-Intensiteit en Top-Intensiteit.
PL 195. Conc. 1/100 SrCl2/NaCl.

De verhouding van top- en oppervlakte-intensiteitsverhouding
vertoont dus geen systematisch verloop met de concentratie. De
afwijkingen zijn zoowel positief als negatief en liggen meestal binnen
de meetfouten. Ook zijn de variaties in de verhouding bij eenzelfde
plaat en eenzelfde concentratie grooter dan de verschillen tusschen
oppervlakte- en top-intensiteiten.

Het verschil tusschen oppervlakte- en top-intensiteitsverhouding
is in ons geval te verwaarloozen.

dat de concentratie van het te onderzoeken metaal, dat als bij-
mengsel in het vullingszout NaCl of KCl gedaan is, in den boog
verre van constant is. Af en toe hebben er in den krater kleine
explosies plaats en wordt de boog gekleurd door lijnen van Ca.
Sr of Ba.

De uitkomsten van de metingen, die onder gelijke omstandig-
heden, doch met verschillenden belichtingstijd, plaats vonden,
liepen dan ook vaak uiteen (somtijds een factor Ij^ of 2, vooral bij
groote concentratie). Het zou dus zeer wenschelijk zijn, om bij elk
opgenomen spectrum te weten, welke de gemiddelde, effectieve con-
centratie geweest is gedurende de opname. De momentane concen-
tratie is van oogenblik tot oogenblik variabel en alleen gedurende
langen tijd gemiddeld als constant te beschouwena Bovendien is dit
gemiddelde zeker niet gelijk aan de concentratie, zooals die in de
anode voorkomt.

Wij hebben in § 9 de onderstelling gemaakt, dat deze gemiddelde
concentratie evenredig was met de concentratie van het mengsel in
de koolpool, zoodat we in fig. 8, 9 en 10 de logarithme der ver-
houding tegen deze laatste hebben uitgezet. Wij zullen in deze §
onderzoeken of deze onderstelling gewettigd is.

Wij hebben gepoogd de concentratie in den boog op de volgende
wijze te onderzoeken:

Beschouw een lijn van het te onderzoeken metaal, waarvan onder-
steld mag worden dat ze vrij van zelfabsorbtie is (doordat ze op
een hooggelegen niveau eindigt bijv.). Dan zal de intensiteit van
die lijn bij constante temperatuur een maat zijn voor de werkelijke
concentratie van het metaal.

Wij hebben deze kwestie voor Sr onderzocht; hier kwam de lijn
2s—2p2. A = 6878A in aanmerking. Gemakkelijk was bovendien,
dat ze reeds op alle fotogrammen voorkwam, daar ze dicht bij de
lijn 6893 ligt.

We kunnen dus volstaan met de bijbehoorende zwartingskrom-
men te construeeren, om de lijn te kunnen meten.

Om de waarden der bij verschillende belichtingstijden gevonden
intensiteiten te kunnen vergelijken, werd voor de beschouwde lijn
de „intensiteit per minuutquot; bepaald met behulp van de p van
SCHWARZSCHILD. Zie tabel 11 en fig. 12, waarin de verhouding

^^L teqen de „intensiteit per minuutquot; van de lijn 6878 is uitgezet.
6893 ^

Het blijkt uit deze fig., dat de punten niet op een rechte lijn
kwamen te liggen. De uitgezette punten vertoonen geen systema-
tisch verloop met de intensiteit van 6878. Wij zouden dit feit kunnen
verklaren door te onderstellen, dat de temperatuur niet constant is.

In dat geval is de intensiteit van de lijn 6878 geen maat voor de
concentratie, omdat deze in sterke mate van de temperatuur afhangt.
Het energieniveau, waarvan de lijn 6878 uitgaat, ligt ongeveer bij
3.6 Volt, zoodat temperatuurvariaties zeer sterken invloed hebben
op de bezetting van dit niveau.

We hebben getracht, met behulp van de onderstelling dat de
temperatuur variabel is, de ligging der punten te begrijpen.

De punten der figuur, die dezelfde temperatuur als parameter
hebben, moeten nu op één lijn liggen. De lijnen, die bij verschil-
lende temperaturen behooren, moeten evenwijdig zijn.

We hebben een stel lijnen zoodanig getrokken, dat er zooveel
mogelijk punten op lagen. Fig. 12 geeft het resultaat aan. Er is
uiteraard eenige willekeur bij het trekken der lijnen. De helling ligt
echter vrij goed vast.

Wij onderstelden nu, dat de middelste lijn behoort bij de gemid-
delde temperatuur van 5100°. De bovenste lijn kan uit de middelste
verkregen worden door alle ordinaten (dat zijn de log. der verhou-
ding) met ^te vermenigvuldigen, dwz. de hierbij behoorende tem-

peratuurcorrectie is ^ van die bij 5100°. Hieruit volgt een tempe-
ratuur van 5500°. Op analoge wijze vinden we voor de onderste lijn
7 = 4500°. Zooals we in § 5 zagen, zijn dergelijke variaties der
temperatuur mogelijk. Deze variaties kunnen dus een der oorzaken
zijn van de groote spreiding in onze uitkomsten. Tevens blijkt uit
de fig., dat in de werkelijke concentratie in den boog (gemeten
door de intensiteit van de lijn 6878) groote schommelingen optreden.

We zullen trachten de onderstelling, dat variaties in de tempera-
tuur optreden, te controleeren.

Daartoe hebben wij de verhouding der lijnen 6878/6893 bepaald.
Wanneer we afzien van mogelijke zelfabsorbtie van de lijn 6893,
moet deze verhouding tengevolge van de fluctuaties in de tempera-
tuur eveneens een fluctuatie vertoonen. Ook uit deze schommelingen
kunnen we de temperatuur berekenen. Deze moet dan overeenstem-
men met de hierboven bepaalde temperatuur.

Zoeken wij nu de bij elke lijn van fig. 12 behoorende punten en
de daarmee correspondeerende verhouding 6878/6893, dan vinden
wij onderstaande getallen:

ratuur van 5100°. Wij kunnen de temperatuur bij de waarden der
verhouding 6.75 en 4.2 berekenen op de in § 8 aangegeven wijze.
Dan vinden we bij I 7 = 5350^. bij II r==4650°. Het verschil met
de vroeger berekende temperaturen is dus ± 150°. De bovenste
lijn (I) zou dus iets lager moeten verloopen en de onderste (II) iets
hooger. De zelfabsorbtie van 6893 kan ook nog een rol spelen, hoe-
wel deze, in aanmerking genomen de kleine concentratie, niet veel
kan zijn. Verder zijn in de metingen van de lijnen 6893 en 6878,
wegens den continuen grond, fouten van 5 % mogelijk.

Ons resultaat is dus, dat een temperatuurfluctuatie van 4550° tot
5400° voldoende is om zoowel de ligging der punten in fig. 12 als
het verloop der verhouding 6878/6893 bevredigend te verklaren.

In fig. 13 geven wij de hgging der punten aan. nadat de reductie
tot een temperatuur (5100°) is uitgevoerd.

Wij zien verder uit tabel 11, dat gemiddeld de conc. i/soo (in
de anode) correspondeert met een intensiteit/per min. voor de lijn
6878 van 51 (zie tabel 11, plaat 198). Het is dus mogelijk een ver-
band te vinden tusschen de kromme, die log. ^^^ als functie van
de concentratie in de anode geeft en de lijn, die dezelfde grootheid

tegen de „intensiteit per min.quot; van 6878 uitgezet aangeeft, waarbij
de concentratie i/goo gelijk aan 51 te stellen is.
Wij vinden dan:

In fig. 12 en 13 zijn deze punten door vierkantjes aangegeven;
het blijkt, dat zij zeer goed op de kromme vallen. Deze feiten be-
vestigen onze onderstelling, dat gemiddeld de concentratie in den
boog evenredig is met die in de anode.

De invloed der zelfabsorbtie bij verschillende concentraties werd
voor de resonantielijn van Ca met behulp van een aantal foto-
grafieën met een groot buigingsrooster onderzocht. Men kan dan uit
den lijnvorm de grootte der zelfabsorbtie schatten. De spectra wer-
den in de 2e orde van het groote Rooster van het Physisch Labora-
torium opgenomen, bij de concentraties i/ioo' ^/200' ^Isoo' ^/leoo^^
duur der belichting bedroeg bij deze laatste concentratie nog ± 80
minuten.

Uit de bijgaande fotogrammen blijkt, dat bij de conc. i/ioo
resonantielijn nog dubbel is, dwz. dat het midden van de lijn totaal
weggeabsorbeerd is, bij 1/200 was het al veel beter, bij i/goo was er
nog maar een kleine inzinking in den top en bij i/ieoo was deze
inzinking nog geringer (fig. 14).

Wij hebben nu getracht een schatting van de zelfabsorbtie te
maken op de volgende wijze :

Bij de verschillende concentraties werd de intensiteit in het mid-
den van de lijn en in de vleugels op verschillende afstanden van het

Wij zien, dat 7/2/3 (dwz. de verhouding op 2 plaatsen in de
vleugels) vrijwel constant en onafhankelijk van de concentratie is.
Op deze plaatsen is dus de zelfabsorbtie te verwaarloozen.

Vervolgens kunnen we nu de lijnen, die Iijl^ en Iijh grafisch
voorstellen, extrapoleeren tot conc. O, en we vinden dan voor I^jl^
als limietwaarde 4.7, voor /i//2 . 2.3.

Berekenen we de ware uit de verhouding /i/Zg bij i/ieoo- dan
vinden we 28. Gemiddeld mogen we dus stellen op 27.5.

Hoewel de beschreven methode slechts een grove benadering
geven kan, geeft zij toch een goed idee van de orde van grootte

van de zelfabsorbtie. De absorbtie in den top kan ondersteld wor-
den kleiner dan 20 % te zijn.

Met den prismaspectrograaf meten wij zeker de ware top-inten-
siteit niet. doch veeleer een grootheid, die met de oppervlakte-
intensiteit evenredig zijn zal. De gevonden waarde zal dus ook zeker
niet veel meer dan 10 0% te laag zijn. Dit stemt overeen met het
resultaat van fig. 9. waar wij voor de concentratie i/soo al 95 % van

Daar nu het resultaat voor Ca bij conc. Vsoo praktisch vnj is van
zelfabsorbtie, mag zeker ondersteld worden, dat de metingen van Sr
bij conc. 1/3200 vrij van zelfabsorbtie zijn en bij Ba bij de concen-
tratie i/soo evenzeer, daar van het zwaardere Ba-zout de gewichts-
verhouding i/soo met een veel kleinere atomaire verhouding overeen-
komt dan voor het lichtere Ca.

Inleiding. Wij hebben in § 9 bij constante temperatuur de wijze,
waarop de verhouding van de concentratie afhangt, onderzocht. In
dit hoofdstuk willen wij bij constante concentratie de wijze, waarop
de verhouding van de temperatuur afhangt, bespreken. Deze meting
is mogelijk met behulp van den wisselstroomboog. Uit onderzoe-
kingen van Prof. Ornstein, BrinkmAN en vermeulen is gebleken,
dat de temperatuur in den wisselstroomboog met koolelectroden
varieert van ± 4000° tot ±: 9000° 12). De wisselstroomboog is dus
het aangewezen middel om de verhouding als functie van T te
meten. Eerst moest hiertoe de temperatuur als functie van de phase
in de door ons gebruikte bogen gemeten worden.

In den lichtweg wordt een schijf geplaatst, gemonteerd op de as
van een synchroonmotor, die op dezelfde wisselspanning aange-
sloten is als de boog.

De schijf is voorzien van een, dicht bij den omtrek gelegen
opening, zoodanig, dat bij elke omwenteling de lichtbundel eenmaal
door deze opening op de spleet van den spectrograaf valt. Wegens
de synchronisatie is dit doorgelaten licht steeds afkomstig van
dezelfde phase van den boog. Daar de opening een eindige grootte
heeft, wordt een zeker phasegebied doorgelaten, waarvan de grootte
gegeven wordt door de verhouding: lengte van de opening tot
omtrek schijf. Door draaien van den motor met de schijf kan dit
phasegebied gevarieerd worden over ruim 200°. De stand van den
motor wordt afgelezen op een verdeelde cirkelschaal. Deze schaal
wordt geijkt met een koolboog ; het verdwijnen van de violette CN-
banden wijst de minimale phase aan, waar de stroom O is. Het bleek,
dat steeds deze minimale phase bij denzelfden stand van den motor
teruggevonden werd.

Daar de schijf 25 maal per sec. rondliep en de periode van den
boog 1/50 sec. is, was dus na een halve omwenteling van de schijf
dezelfde phase in den boog teruggekeerd.

Wanneer we dus op den omtrek van de schijf een tweede opening
maken. 180° van de U verwijderd, zal deze ook dezelfde phase
doorlaten als de eerste. Hierdoor winnen we dus een factor 2 aan
lichtsterkte.

Het meten van de temperatuur in elke phase geschiedde op de
gewone manier, zooals beschreven is in § 8. Natuurlijk werden ook
de zwartingsmerken met dezelfde schijf opgenomen.

Bij 4.7 ampère (effectieve stroomsterkte) werd nu eerst de tempe-
ratuur gemeten in den SrC/g NaCl-hoog als functie van de phase.
De grootte der opening bedroeg in phasehoek uitgedrukt 6°. In
fig. 16 en tabel 13 is het resultaat weergegeven.

Bij benadering blijkt de curve voor te stellen door de formule
r=:2800 3600|sm 9?j. De temperatuur van 2800° in de minimale
phase stemt overeen met de meting van Richter 13), die deze tem-
peratuur met de methode van het omkeerpunt bepaalde.

Bij 99 = 45° is de momentane stroom gelijk aan den effectieven en
dus ook gelijk aan den stroom in den gelijkstroomboog ; men zou
dus kunnen verwachten, dat dan ook de temperatuur gelijk aan die

in den gelijkstroomboog zal zijn. Inderdaad is dit het geval;
7450 = 5200°.nbsp;Verder zien we, dat de curve

vrijwel symmetrisch is, dwz. dat na 180° reeds dezelfde temperatuur
terugkeert, zoodat we het aantal openingen konden brengen op 4,
telkens 90° van elkaar. Dit is bij de meting der verhouding in het
lijnspectrum gebeurd om intensiteit te winnen.

Na eenige voorloopige metingen, die wel in de goede richting
wezen, maar nog geen definitief resultaat gaven, slaagden wij erin,
bij 2 verschillende temperaturen de verhouding 4607/6893 te meten.
Wegens de geringe intensiteit werd een schijf gebruikt met 4
openingen, elk correspondeerende met een phasegebied van 20°.
Desondanks bedroegen de belichtingstijden 3 tot 6 uur, en konden
wij niet verder gaan dan stand 189 van den motor.

Bij dit groote phasegebied (20°) deed zich de vraag voor of de
gemeten intensiteit nog wel eenvoudig samenhing met de gemiddelde
bij dat phasegebied behoorende temperatuur. De gemeten intensiteit
is een integraal over dit phasegebied. We zien, dat in de buurt van
phasehoek 90°, dwz. in de maximale phasen, er geen gevaar is,
omdat daar de temperatuur over een gebied van 20° praktisch con-
stant is.

Verder dan tot phasehoek 30° (en dan nog alleen bij Ca) hebben
we niet kunnen meten. We moeten dus nagaan, hoe de gemeten
intensiteit van de gemiddelde temperatuur afhangt voor een phase-
gebied van 20°, als de phasehoek varieert van 30° tot 90°.

Hierin is (p de phasehoek en (po het midden van het phasegebied,
dat loopt van Vi tot lt;Po Wi (dat is dus van (lt;po—V6)rad. tot
(^jj i/g)rad. Verder mogen we voor T nemen A B sin cp.
We stellen == ^o

Stel A B sin (Po = a, B cos (po = b. A = 2800, B = 3600, lt;po
is minimaal 30° dus

Hierin is a juist de gemiddelde temperatuur van het phasegebied
en het phasegebied zelf.

We zien dus, dat met goede benadering de totale intensiteit = de
bij de gemiddelde temperatuur behoorende intensiteit X het phase-
gebied, juist wat we moeten hebben.

Nemen wij de onnauwkeurigheid in de meting zoowel van de
temperatuur als van de verhouding in aanmerking, dan is deze over-
eenstemming na de correctie voor de temperatuur zeer bevredigend
te noemen.

Analoge metingen werden verricht bij het element Ca. Daartoe
werd eerst de temperatuur in den CaC^KCl-hoog als functie van
phase, met behulp van de CiV-banden, bepaald.

Het bleek nu, dat de temperaturen in dezen boog, waarbij dus het
hoofdbestanddeel- der vulling KCl was, lager waren dan in den Sr-
boog. De CiV-banden waren veel zwakker, wij konden dan ook
niet zoo dicht bij de minimale phase komen als in het vorige geval.
Het maximum van de temperatuur bleek 5000° te bedragen.
Pogingen, om de temperatuur in de minimale phase te bepalen,
volgens de methode van het omkeerpunt, gaven als resultaat, dat
deze hooger dan 2500° moest zijn. Een poging om de A/O-banden
te verkrijgen, die bij een temperatuur van 3500° bestaanbaar zijn,
slaagde niet, zoodat we besluiten kunnen, dat inligt tusschen
2500° en 3500°. Het resultaat van onze metingen vindt men in
onderstaande tabel 14 en in fig. 17. (Er is slechts 1/4 periode ge-
meten, wegens de symmetrie.)

Het blijkt nu, dat de gevonden punten heel goed voor te stellen
zijn door de formule 7 = 2800 2100|5m99|. r„„„, zou dan worden
2800° (volgens de metingen was lt;3500 en gt; 25001)

De effectieve stroom was ook hier 4.7 ampère ; bij 99 = 45° wordt
de momentane stroom = de effectieve = 4.7 ampère = stroom in
den gelijkstroomboog en kan men dus ook weer verwachten, dat de
temperatuur die van den gelijkstroomboog zal worden.

Volgens de grafische voorstelling is 7^45 = 4250°. Daar de temp.
in den CaC/s/iCCZ-gelijkstroomboog nog niet gemeten was, hebben
we dit gedaan; we verkregen slechts de eerste twee of drie koppen

Dus ook hier bestaat overeenstemming tusschen de temp. in den
gelijkstroomboog en die in den wisselstroomboog bij 45°.

Deze meting van de verhouding werd weer verricht met de schijf
met 4 openingen bij concentratie 1/400 CaCyKCl, 4.7 ampère en
booglengte 1 cm. Het resultaat geeft tabel 15.

Ook hier is de overeenstemming na de correctie voor de tempera-
tuur zeer bevredigend te noemen: terwijl de ongecorrigeerde ver-
houdingen een factor 2 uiteenloopen (vergelijk stand 120 en 125
met stand 145!) is de schommeling na de correctie voor de tempe-
ratuur niet veel meer dan 10%.

De afwijkingen in kolom 7 en 8 liggen binnen de meetfouten,
immers de fout in de temperatuur (kolom 3) kan gemakkelijk 2%

bedragen, dat geeft in de correctie voor de temperatuur (kolom 5)
een verschil van 6%; in de verhouding (kolom 4) is een fout
mogelijk van 10% (wegens de geringe intensiteit van de lijn 6573
en den sterken continuen grond), zoodat in de eindwaarde (kol. 6)
afwijkingen van 16% mogelijk zouden zijn.

Wij vinden hier dus een duidelijke bevestiging van de onderstel-
ling van Prof. Ornstein en brinkman, dat de verdeeling der atomen
over de energieniveau's door de wet van Maxwell-Boltzmann
gegeven is, zooals dat bij temperatuuraanslag te verwachten is.

Inleiding. Wij hebben in § 9 voor de intensiteitsverhouding van
de resonantie- tot de intercombinatielijn de volgende waarden
gevonden :

Deze waarden zijn gecorrigeerd voor de temperatuur en in Hoofd-
stuk IV hebben wij deze correctie gecontroleerd en juist bevonden.
Uit deze intensiteitsverhouding is de verhouding der overgangs-
waarschijnlijkheden direct af te leiden.

Voor wij daartoe overgaan, zulllen wij in § 16 de door de theorie
vereischte verhouding der overgangswaarschijnlijkheden bespreken,
daarna in § 17 de door anderen gevonden waarden en tenslotte in
§ 18 de drie uitkomsten vergelijken.

Zooals wij in de inleiding reeds opgemerkt hebben, is de splitsing
in een triplet- en singuletsysteem in het spectrum der aardalkali-
metalen te verklaren als een verschijnsel van resonantie of uitwisse-
ling tusschen de 2 electronen, terwijl de intercombinaties tusschen
de 2 systemen toegeschreven moeten worden aan den invloed van
de electronenspin. Het berekenen van de relatieve intensiteit van
deze intercombinatielijnen is een quantenmechanisch probleem,
waarvan H. C. Wolfe in Phys. Rev. 41, 4, 193214) een oplossing
geeft met behulp van de symbolische rekenmethode van Prof.
Kramers i^).

Wij zullen hier slechts een korte uiteenzetting geven van deze
methode, een uitvoerige behandeling vindt men in de dissertatie
van H. C. Brinkman le).

matrixelementen van bepaalde quantenmechanische operatoren. Dik-
wijls kunnen de relatieve waarden dezer matrixelementen afgeleid
worden door te letten op de transformatie-eigenschappen, die de
golffuncties en de operatoren bij draaiingen van het coördinaten-
systeem vertoonen.

Men voert daartoe de zg. spinoren in, dat zijn twee dimensionale
complexe vectoren met componenten | en r]. De unitaire transfor-
maties van ^ en tj hangen nauw samen met de reëele orthogonale
drie dimensionale transformaties, immers deze transformaties van
^ en rj vormen een niet-reduceerbare (tweewaardige) representatie
van den 2en graad van de groep der ruimtedraaiïngen.

Ook de golffuncties induceeren een representatie van deze groep.
Men kan nu golffuncties en operatoren symbolisch voorstellen door
functies van f en rj, die dezelfde transformatie-eigenschappen heb-
ben. Van deze functies kent men de eigenschappen uit de in-
variantentheorie. Men vat deze functies in symbolische invarianten
samen en de uitkomsten van integraties van dergelijke invarianten
volgen in vele gevallen onmiddellijk uit het feit, dat zoon integraal
weer invariant moet zijn.

Er treden dan onbepaalde constante factoren op, die apart be-
rekend moeten worden. De methode is bijzonder geschikt voor het
probleem, waarbij het gaat om de wisselwerking tusschen twee of
meer vectoren. In de energie-uitdrukking van het atoom treden
namelijk zekere termen op, die als een koppeling der vectoren ge-
interpreteerd kunnen worden en welke als storingstermen behandeld
worden.

De methode wordt door WoLFE toegepast op configuraties, die
2 valentie-electronen bevatten, waarvan er een in den S-toestand is.
Zulk een configuratie geeft dan aanleiding tot een singulet- en een
tripletsysteem.

Wolfe neemt 3 storingstermen in aanmerking, namelijk: 1». de
energie der electrostatische afstooting tusschen de 2 electronen; 20.
de koppelingsenergie tusschen de spin van een electron en haar
eigen baan ; 3». de koppelingsenergie tusschen de spin van het eene
electron en de baan van het andere. De resulteerende energie-
storingen kunnen uitgedrukt worden in de 3 intervalafstanden in
het multiplet. Er treden afwijkingen van den normalen intervalregel
in het tripletsysteem op ; deze afwijkingen zijn te beschrijven als

een afstooting tusschen het singuletniveau en het middelste triplet-
niveau, die beide dezelfde y-waarden hebben. De golffuncties van
deze 2 niveau's blijken ieder een lineaire combinatie te zijn van een
ideale singuletgolffunctie en een ideale tripletgolffunctie. De matrix-
elementen van den operator der polarisatie (die de uitstraling be-
heerscht) zijn nu bij overgangen tusschen de twee systemen niet
meer nul, maar hangen op eenvoudige wijze samen met bovenge-
noemde afwijkingen van het normale triplet.

a) De golffuncties van de baancoördinaten van het eene electron
(met quantengetal l voor de baan) worden symbolisch voorgesteld
door de 21 \ uitdrukkingennbsp;j;'-quot;-; de spinfuncties van het

le electron door S en 5- en van het 2e door 5 en S-. Uit de 4
spinoren ^r}, S nbsp;S en ab, {ah is een willekeurige con-

Hieruit moeten homogene polynomen worden opgebouwd van
den graad 21 in f en rj, van den graad 1 in S en S- en in 5 en
S-. en van den graad 2j in a en b. Men vindt dan 5 symbolische
functies, de mogelijke /-waarden zijn / 1, /, en /—1, voor / = / 1
en ƒ = /—1, zijn de golffuncties eenduidig bepaald, voor j = l zijn
er echter 3, waarvan 2 lineair onafhankelijk.

Deze golffuncties moeten voldoen aan den eisch van antisym-
metrie volgens het paull-principe.

/ƒƒ„ = { arj-b^Y'-' (54. I) (5 b-S- a) |
_ ) - 1 a^-blf'-' (5 n-S-1) (5 b-S- a) 1
IIß=\ {arj-b^Y'-' (S V-S-1) (5 b-S- a) |
f _ {{av-hïy-' {S n- S- ï) (S b-S- a) {
ƒƒ, = I iari-bif' (S 5- S ) ä

(de voornaamste termen in de wisselwerking spin van het eene
electron—baan van het andere): hierbij stelt r^ de grootste der

fig ontstaat uit Ü2 door verwisseling van {S S_) met (5 5_)
en door Co te vervangen door C3.

c) De volledige energie-operator is dus ü = üi Ü2
Deze moet toegepast worden op de golffuncties en levert dan de
volgende resultaten :

Ao-/C2 (/ 1)C3 U/a (Q
ÜIl,=\Ao {l l) C2-I C3) 11^ (C, C3) //a
= I Ao Q (/ 1) (Q C3)! III

£,=Ao C,-/(C2 C3)
e3 = Ao Q (/ l)(C2 C3)
Om de beide andere niveau's en de bijbehoorende lineaire combi-

naties der golf functie te vinden, moeten we de storingsrekening toe-
passen en een seculair probleem van den 2en graad oplossen.
Het complete multiplet wordt dan:

— Ao — C] —Iq sin' 6
Hierin zijn o en (9 bepaald door de 2 vergelijkingen
C, i(C2 C3) = igt;cos2^
[/(/ l)rMC2-C3) = esm2ö

waarbij (p^ en de genormeerde golffuncties van den idealen
singulet-, resp. triplettoestand, voorstellen.

We kunnen de niveau's schematisch door de volgende fig. voor-
stellen: De gestippelde lijn stelt den

gt;nbsp;zij A de afstand van £3 tot het gestip-
'nbsp;pelde niveau, D de afstand van £4 tot
)nbsp;datzelfde niveau, dan kunnen we de
gt;££34nbsp;constanten C^, C2 en C3 en verder

Zooals we hierboven zagen, hebben de golffuncties voor de
niveau's £2 en £4 gedeeltelijk een singulet- en gedeeltelijk een triplet-
karakter.

Dientengevolge zijn er overgangen mogelijk van deze beide
niveau's naar andere singulet- en tripletniveau's, dat beteekent, dat
er intercombinatielijnen kunnen optreden. Nu is de intensiteit van
een spectraallijn evenredig met het kwadraat der absolute waarde
van de overeenkomstige matrixelementen van de polarisatie. Ook
voor de berekening van deze matrixelementen kan men gebruik
maken van de symbolische methode.

De operatoren voor de componenten P^, Py, P^ van de polarisatie
hebben de transformatie-eigenschappen van een ruimtevector. Ze
kunnen alle symbolisch worden samengevat in de invariant

Gebruik makend van het feit, dat voor de ideale Russel-
SAUNDERS-koppeling de matrixelementen bekend zijn, berekent
wolfe dan de gezochte matrixelementen.

Voor ons probleem zijn alleen die matrixelementen van belang,
die betrekking hebben op overgangen van het middelste triplet-
niveau naar een singuletniveau en van het eene singuletniveau naar
het andere. Hiervoor levert de berekening de volgende waarden :

De grootheden met accenten hebben betrekking op den eindtoe-
stand. Daar deze in ons geval een zuivere singulettoestand is (over-

gangen —en iP^—^S), waarbij beide electronen zich in
aequivalente S-banen bevinden, is 6' —O en de formules vereen-
voudigen zich tot :

voor de elementen Ca, Zn, Sr, Cd, Ba en Hg berekenen en wij
komen dan tot onderstaande tabel :

Onderstellen wij, dat de berekende matrixelementen werkelijk die
van de polarisatie zijn (wij zullen straks nagaan in hoeverre deze
onderstelling juist is) dan kunnen wij de verhouding der overgangs-
waarschijnlijkheden uitrekenen. Wij vinden hiervoor de in de

WOLFF merkt op, dat deze formules slechts een eerste benadering
vormen en dat zij theoretisch alleen bruikbaar zijn voor lijnen, wier
frequenties weinig verschillen. De reden hiervan is, dat de berekende
matrixelementen, waarvan ondersteld werd, dat ze die van de polari-
satie waren, ook wel de matrixelementen van de snelheid, resp. de
versnelling, kunnen zijn, daar deze dezelfde transformatie-eigen-
schappen bij ruimtedraaiïng bezitten. Maar deze grootheden ver-
schillen met de polarisatie een factor v^, resp. v^. De theorie is nog
niet voldoende ontwikkeld om aan te geven welke correctie aan de
getallen in de vorige tabel moeten worden aangebracht om de wer-
kelijke verhouding der sterkten van de lijnen te verkrijgen. Boven-
dien hebben wij, niet alleen een aantal termen in de storingsenergie
verwaarloosd, maar ook geheel afgezien van mogelijke storingen
door andere configuraties van ongeveer gelijke energie. Op deze
laatste mogelijkheid is het eerst gewezen door CONDONI?). Een
voorbeeld hiervan, dat quantitatief kon worden nagegaan, vindt
men in een publicatie van Dr. Kast»).

Wij kunnen dus in ons geval, waar de frequenties der lijnen sterk
uiteenloopen, niet verwachten, dat de theoretische waarden met de
experimenteel gevonden getallen volkomen overeen zullen stemmen.

Wij zullen in de volgende §§ de experimenteele uitkomsten be-
spreken en daartoe beginnen met een overzicht van de door andere
onderzoekers verrichte metingen.

Behalve door rechtstreeksche intensiteitmetingen in het emissie-
spectrum, kan men de verhouding der overgangswaarschijnlijkheden
ook bepalen door absorbtiemetingen en door metingen van de

Langs deze beide wegen is de bedoelde verhouding door andere
onderzoekers bepaald, niet alleen voor Ca, Ba en Sr, maar ook voor
Cd, Zn en Hg.

door het meten van de magnetische rotatie van het polarisatie-
vlak, óf wel door toepassing van de „Hakenmethodequot; van
RoSCHDESTWENSKY 18).

Hierin stelt f/f een constante voor, die karakteristiek is voor de
grootte van de dispersie en die met de overgangswaarschijnlijkheid
verbonden is door de formule:

Verder stelt vk de frequentie van de onderzochte lijn voor en v'k
de halfwaardebreedte.

Volgens de dispersietheorie van Kramers en Heisenberg i»)
behoeft, in 't algemeen, als monochromatisch licht op een trillings-
systeem van meerdere vrijheidsgraden valt, het geïnduceerde
electrische moment niet dezelfde richting te hebben als de electrische
vector van het invallende licht. Voor de geldigheid van boven-
staande formule is dit echter juist essentieel. Het is de vraag, in
hoeverre hieraan voldaan is.

Om de dispersieformule toe te kunnen passen, wordt de kennis
van den dampdruk vereischt. Deze wordt afgeleid uit — niet altijd
nauwkeurige — metingen van andere onderzoekers met behulp van
de temperaturen. De temperatuur moet daartoe nauwkeurig bekend
zijn en gedurende de proef constant blijven. Geringe fouten in de
temperatuur geven groote onzekerheden in den dampdruk.

W. Kuhn20) heeft voor de resonantielijn en de intercombinatie-
lijn van Cd, de /-waarden bepaald, met de methode der magneto-
rotatie.

waar cp de rotatie van het polarisatievlak aangeeft en a^ en op
bekende wijze samenhangen, resp. met de frequentie en de intensi-
teit der ZEEMAN-componenten.

De bepaling van [ komt dus neer op het meten van (p, N en H.
N wordt hier bepaald met behulp van de temperatuur uit damp-
drukcurven van Egerton en BraUNE^i), die echter niet volkomen
overeenstemmen.
Hij vindt dan

Latere metingen van zemansky22) van de f-waarde van de lijn
15—2P (2 — 2288) door middel van de absorbtie leverde de waarde
/=1.19, in overeenstemming met KUHN.

W. Prokofjew 23) bepaalde met behulp van de Hakenmethode
van RosCHDESTWENSKY de anomale dispersie voor de metalen Ca,
Sr en Ba.

Hierbij merken wij op, dat hij bij Ca vindt, dat de verhouding
van de temperatuur afhankelijk is, hetgeen hij toeschrijft aan het
feit, dat bij lagere temperatuur de metingen plaats hebben in een
golflengtegebied waar de gebruikte formules niet meer geheel juist
zijn.

Door Filippov24) zijn aan Zn en Cd eveneens met de methode
der anomale dispersie, metingen verricht, waaruit voor de verhou-
ding der f-waarden volgde:

Tenslotte is bij Hg? door Füchtbauer, Joos en Dinckelacker 25)
uit absorbtiemetingen de verhouding /i/fs bepaald op 47.
Wij krijgen dus, samenvattend, de onderstaande tabel:

Wij hebben uit de verhouding fi/fs de verhouding der over-
gangswaarschijnlijkheden berekend en deze in de laatste kolom
aangegeven. (Zie ook G. wolfsohn 26)).

Wij zullen nu uit onze intensiteitsmetingen ook de verhouding
der overgangswaarschijnlijkheden gaan bepalen.

De door ons gevonden waarden, zooals die in § 9 zijn opge-
geven, zijn voor de temperatuur gecorrigeerd en geven dus de ver-
houding

Wanneer wij nu tenslotte de theoretische waarden gaan verge-
lijken met de experimenteele, zooals die eenerzijds door andere
onderzoekers bepaald zijn en anderzijds uit onze metingen volgen,
dan krijgen we het onderstaand overzicht:

Uit deze tabel blijkt dus, dat de met behulp van anomale dispersie
en absorbtie gevonden resultaten beter met de theorie overeenstem-
men dan men zou mogen verwachten, in aanmerking genomen de
onzekerheden zoowel in deze metingen als in de theoretische
waarden.

De uit de intensiteitsmetingen afgeleide getallen zijn alle te laag
en de afwijkingen liggen ver buiten de meetfouten. Men zou ge-

neigd kunnen zijn dit aan zelfabsorbtie toe te schrijven. Doch dit
lijkt ons zeer onwaarschijnlijk, gelet op de resultaten van § 7. Een
andere mogelijkheid zou nog kunnen liggen in de temperatuur-
correctie, doch ook deze is met zorg bepaald en door de metingen
in den wisselstroomboog gecontroleerd.

Voorloopig kunnen wij dus nog geen verklaring geven van de
afwijkingen tusschen de theorie en onze metingen. De theoretische
waarden zijn zeker nog niet als vaststaand te beschouwen. Het zou
daarom wenschelijk zijn om eenerzijds de theorie uit te bouwen,
anderzijds de intensiteitsmetingen voort te zetten aan Hg, Cd, Zn
en Mg.

Gemeten werd de intensiteitsverhouding van de hjnen 2P—IS
(resonantiehjn) en 2p2—IS (intercombinatiehjn) in het boogspec-
trum van Ca, Sr en Ba. Het spectrum werd verkregen in een ge-
wonen koolboog, waarvan de anode gevuld was met een mengsel
van het te onderzoeken metaalchloride en NaCl of KCl.

Eerst werd de invloed van booglengte, stroomsterkte en plaats in
den boog op de verhouding onderzocht, deze bleken geen belang-
rijke rol te spelen (blz. 16—23).

Bij de definitieve metingen werden genoemde grootheden zooveel
mogelijk constant gehouden en alleen de concentratie verminderd tot
de uiterste grens, die, in verband met den continuen grond op de
plaats van de lijn 2p2—IS, mogelijk was (blz. 33). Door deze
verkleining van de concentratie werd de zelfabsorbtie verminderd.
Het verband tusschen de logarithme van de verhouding der lijnen en
,de concentratie van het metaal in den boog bleek lineair te zijn
(blz. 35). Door extrapolatie werd de limietwaarde bij concentratie O
bepaald en de volgende waarden gevonden :

Bij deze metingen werd de sterke resonantielijn verzwakt door
een stel achter elkaar geplaatste glasfilters, die met behulp van
stroomsterktevariatie van de standaardlamp in de opstelling geijkt
werden (blz. 8—12).

De vrij groote onderlinge verschillen der meetresultaten konden
verklaard worden uit temperatuur- en concentratievariaties in den
boog (blz. 45—52).

Ter controle van de zelfabsorbtie werd de Ca-resonantielijn
gefotografeerd in de 2e orde van het groote rooster van het Physisch
Laboratorium en uit den lijnvorm bij afnemende concentratie de
zelfabsorbtie geschat op ± 20 % bij de kleinste door ons gebruikte
concentratie (blz. 52—55).

van de CN-banden-koppen op 5100° voor het geval van Sr en Ba
en op 4300° voor Ca (blz. 28—32).

Hieruit werd de correctiefactor voor de BoLTZMANN-verdeeling
der energieniveau's berekend en de gemeten verhouding hiervoor
gecorrigeerd.

De gecorrigeerde waarden zijn dan voor Ca, Sr en Ba resp. 7200,
1650 en 315 (blz. 37).

Ter controle van de BoLTZMANN-verdeeling werden metingen
verricht in een wisselstroomboog en wel werd eerst de temperatuur
bepaald als functie van de phase en daarna in verschillende phasen,
dus bij verschillende temperaturen, de verhouding der lijnen ge-
meten voor Ca en Sr (blz. 55—64). Na correctie voor de temperatuur
bleken de verhoudingen binnen de meetfouten overeen te stemmen.

De verhouding der overgangswaarschijnlijkheden der lijnen werd
theoretisch berekend (blz. 65—73) en een overzicht gegeven van de
door andere onderzoekers hiervoor gevonden waarden (blz. 73—76).

Ook uit de intensiteitsverhouding der lijnen is de verhouding der
overgangswaarschijnlijkheden te bepalen. De overeenstemming van
de aldus verkregen verhoudingen met de theoretische getallen bleek
vrij slecht te zijn, doch hierbij dient opgemerkt te worden, dat de
laatste tamelijk onzeker zijn (blz. 76—78).

Gemessen wurde das Intensitätsverhältnis der Linien 2P—IS
(Resonanzlinie) und 2p2—IS (Intercombinationslinie) im Bogen-
spectrum von Ca, Sr und Ba.

Das Spectrum wurde erhalten in einem gewöhnlichen Kohle-
bogen, dessen Anode mit einer Mischung von SrCU (bzw. CaC^2,
ßaC/2) und NaCl (oder KCl) gefüllt war.

Zuerst wurde der Einfluss der Bogenlänge, der Stromstarke und
des Ortes der Emission im Bogen auf das Verhältnis geprüft, und
es stellte sich heraus, dass diese keine wesentliche Rolle spielten
(S. 16—23).

Bei den definitiven Messungen wurden diese Grössen möglichst
constant gehalten und nur die Konzentration des Salzes bis zu der
äussersten Grenze verringert, die, wegen des continuierlichen Grun-
des an der Stelle der Linie 2p2—IS, erreichbar war (S. 33).

Durch diese Verringerung der Konzentration wurde die Selbst-
absorption geschwächt. Der Zusammenhang zwischen dem Loga-
rithmus des Verhältnisses der Linien und der Konzentration des
Metalles im Bogen, war linear (S. 35).

Durch Extrapolation wurde der Grenzwert für die Konzentra-
tion 0 bestimmt und es wurden die folgenden Werte gefunden:
(S. 37)

Bei den Messungen wurde die starke Resonanzlinie durch einige
hintereinandergestellte Glasfilter geschwächt, die mittels Strom-
starkevariation der Normallampe in der Aufstellung geeicht worden
waren (S. 8—12).

Die ziemlich grossen Unterschiede in den Messergebnissen
konnten durch Temperatur- und Konzentrationsschwankungen im
Bogen erklärt werden (S. 45—52).

Um die Grösse der Selbstabsorption zu prüfen, wurde die Ca-
Resonanzlinie in der zweiten Ordnung des grossen Gitters des
Physikalischen Instituts fotografiert und aus der Gestalt der Linie
bei abnehmender Konzentration die Selbstabsorption für die kleinste
von uns benutzte Konzentration auf 20% geschätzt (S. 52—55).

Die Temperatur im benutzten Bogen wurde mittels der Zyan-
bandeköpfe für Strontium und Barium zu 5100° und für Calzium
zu 4300° bestimmt (S. 28—32).

Aus diesen Daten wurde der Korrectionsfactor für die Boltz-
MANNsche Verteilung der Energieniveau's berechnet und das ge-
messene Verhältnis hiernach korrigiert. Die korrigierten Werte
sind dann für Ca, 5r und Ba bzw. 7200, 1650, 315 (S. 37).

Zur Prüfung der BoLTZMANNschen Verteilung wurden Messungen
in einem Wechselstrombogen ausgeführt und zwar wurde die
Temperatur als Funktion der Phase bestimmt und danach in ver-
schiedenen Phasen, also bei verschiedenen Temperaturen, das Ver-
hältnis der Linien für Ca en Sr gemessen (S. 55—64). Nach
Temperaturkorrection ergab sich Übereinstimmung zwischen der
Verhältnisse, innerhalb der Messfehler.

Schliesslich wurde das Verhältnis der Übergangswahrscheinlich-
keiten theoretisch berechnet (S. 65—73) und ein Überblick der
von anderen Forschern bestimmten Werte gegeben (S. 73—76).

Auch aus dem Intensitätsverhältnis der Linien kann das Ver-
hältnis der Übergangswahrscheinlichkeiten berechnet werden.
Die Übereinstimmung der so erhaltenen Werte mit den theoreti-
schen Zahlen war ziemlich schlecht, aber die letzteren sind auch
noch sehr unsicher (S. 76—78).

2)nbsp;Ornstein, Moll und Burger, Objektive Spectralphotometrie Braun-
schweig 1932,

3)nbsp;H. C. van Alphen, Stralingsmeting aan Wolframlampen, Dissertatie,
Utrecht.

5)nbsp;L. S. Ornstein en H. Brinkman, Proc. Koninklijke Akademie, Amsterdam,
34, 4, 1931.

12)nbsp;L. S. Ornstein, H. Brinkman en D. Vermeulen, Proc. Koninklijke
Akademie, Amsterdam, 34, 6, 1931.

15)nbsp;H. A. Kramers, Proc. Koninklijke Akademie, Amsterdam, 33, 9, 1930 en
34, 7, 1931.

16)nbsp;H. C. Brinkman, Zur Quantenmechanik der Multipolstrahlung, dissertatie.
Utrecht.

25)nbsp;Ch. FÜCHTBAUER, G. Joos, O. Dinckelacker, Ann. d. Phys., 71, 204, 1923.

Uit de verbreeding van de spectraallijnen in een boog kan men
besluiten, dat de concentratie der ionen en electronen bij de electro-
den vele malen grooter is dan in de zuil der ontlading.

Ten onrechte meent men uit deze verbreeding den potentiaal-
gradiënt in den kathode- en anodeval te kunnen bepalen.

De ijking van de schaal der pLASH-lijnen in „aantallen oscilla-
torenquot; is veel minder betrouwbaar dan de analoge ijking voor de
pRAUNHOFER-lijnen.

Ten onrechte meent SCHAEFER uit zijn metingen te mogen be-
sluiten, dat de splitsing van de RAMAN-frequentie 1540 bij CC/4
veroorzaakt wordt door een asymmetrie van het C-atoom.

Het verdient aanbeveling bij intensiteitsmetingen eens een proef
te nemen met het gebruik van fijnkorrelontwikkelaar.

De redenen, die Dr. A. Narath aangeeft om te betoogen, dat de
microfotometer voor het bepalen van zwartingen minder geschikt
zou zijn dan de goldberg-densograaf, zijn niet overtuigend.

De berekening van W. Prokofjew van de verhouding der over-
gangswaarschijnlijkheden van de lijnen 2P—IS en 2p2—IS voor
Ca, Sr en Ba uit de tripletsplitsing en de singulet-tripletsplitsing,
is theoretisch te onnauwkeurig.

Bij intensiteitsmetingen van ver uit elkaar gelegen lijnen, dient de
voorkeur gegeven te worden aan de oppervlakte-intensiteit boven
de top-intensiteit.

Tegen de meting en berekening van de dempingsconstante voor
sommige Neonlijnen, zooals dat doorW. schütz en H. schillbach
gedaan is, zijn bezwaren in te brengen.

W. Schütz, Ann. der Phys., 18, 705, 1933.
H. schillbach, Ann. der Phys., 18, 721, 1933.

De methode van bewijsvoering, waarbij uitsluitend gebruik ge-
maakt wordt van betrekkelijk elementaire middelen, zooals dat door
E. Landau geschiedt bij het bewijs van de stellingen van Jentzsch
en Fatou, is in vele gevallen nadeelig voor de overzichtelijkheid en
elegantie van het bewijs en dient, daar waar krachtiger hulpmid-
delen ter beschikking staan, te worden vermeden.

E. Landau, Darstellung und Begründung einiger
neuerer Ergebnisse der Funktionentheorie.

Booglengte 1	Verhouding	4607 6893
10 mm.	19
15 ,.	14
20 „	31
25 ,.	35
30 .,	40

No.	Afst. Kath.	4607	6893	Verhouding
1	V2 mm.	21.5	260	485
2	IV2 ..	24	370	39
3	2V2 ..	24	370	39
4	31/2 ..	31.5	435	425
5	41/2 .	38	490	455
6	5V2 ..	44.5	585	45
7	6V2 ..	52.5	580	52

	4.7 Ampère		2.2 Ampère		1 Ampère
No.	Afstand tot as	Ver- houding	Afstand tot as	Ver- houding	Afstand tot as	Ver- houding
1	— 1	38.5	- V2	40	- V2	43
2	0	51	V2	42	V2	42
3	1	38.5	IV2	35	IV2	36
4	2	26.5	2V2	27	2'/,	29

Concentratie SrCl2/NaCl
Gewichtsverhouding	Molec. verhouding	- Verhouding 4607/6893
Vl5	250 X lO-^i	20
1/25	150 X 10-4	31
Vso	75 X 10-4	36
Vl05	37 X 10-4	44
Vsoo	225 X 10-4	47
Calcium.
Concentratie CaCla/KCl
Gewichtsverhouding	Molec. verhouding	Verhouding 4227/6573
'As	450 X 10-4	110
V25	270 X 10-4	150
Vso	135 X 10-4	170
VlOO	67 X 10-4	260
Barium.
Gewichtsverhouding	Molec. verhouding	Verhouding 5536/7911
V,0	280 X 10-4	6

3 Ampère			4 5 Ampère
A. banden- koppen	Intensiteit	Temperaturen	X banden- koppen	Intensiteit	Temperaturen
3884 3872 3862 3855 3850	100 48.5 18.5 8.5 5.4	5100° 4200° 4200° 5200°	3884 3872 3862 3855 3850	100 56.0 27.5 15.5	6600° 5600° 6000°
	Gemidd. 4700 ± 200°			Gemidd. 6000 ± 250°

Stroom		Verhouding		- ------
Stroom	No. 106 conc. Vi5	No. 138 conc. V15	No. 153 c nc. V50	No. 151 conc. V105
IV2 amp-	—	25	27	37
2V2 amp.	26	27	30	42
3V2 amp.	27	25	30	44
41/2 amp.	24	29	30	38

Spleet 7 = 0.065 mm.			Spleet 0.055 mm.			Spleet 0.045 mm.
	Inten-	Tempera-	3	Inten-	Tempera-	X	Inten-	Tempera-
A	siteit	turen		siteit	turen		siteit	turen
3884	100	_	3884	100	—	3884	100	_
3872	48.5	5000°	3872	47.5	4900°	3872	47	4800°
3862	23.0	4900°	3862	23.0	4900°	3862	22.5	4800°
3855	11.0	4900°	3855	12.0	5100°	3855	13.5	5400°
3850	—		3850	—	—	3850	—	—
Gemidd. 4950 ± 50°			Gemidd. 4970 ± 100°			Gemidd. 5000 200°

3 Ampère			4.5 Ampère
X banden- koppen	Intensiteit	Temperaturen	k banden- koppen	Intensiteit	Temperaturen
3884 3872 3862 3855 3850	100 49.0 23.0 14.0	5100° 4900° 5600°	3884 3872 3862 3855 3850	100 51.0 20,5 12.0 8.5	5500° 4500° 5100°
	Gemidd. 5200 200°			Gemidd. 5000 ±200°

l banden- koppen	Intensiteit
3884	100
3872	53.0
3862	26.0
3855	_
3850	_

Gewichtsverhouding SrCl2/NaCl	Mol. verhouding	Verhouding 4607/6873
Vl	3700 X 10-4	3
V2	1850	6
'/s	735	15
V.5	245	20
V25	150	30
V50	73	30
Vioo .	37	40
V500	22	55
V200	18	72
1 / /40O	9	104
^/lOOO	7.3 „	170
'/soo	4.6 ..	164
V3200	1.15 „	200

	Verzwakkings-factoren		Verhouding der verzwakkingsfactoren
	Fotografisch	Fotocel	Fotografisch	Fotocel	Fotogr.-Fotocel
Filter 11 X == 5536 7911	22.4 ±2% 1.35 50/0	23.0 20/0 1.39	) 22.4	23.0 1.39 =16.6 ±20/0	OO/o
Filter 5 4607 6893	58 ± 40/0 1.33 20/0	59 8O/0 1.47	) 58	-^7 = 40.0 80/o	90/0 \ /No.5X6 =
Filter 6 4607 6893	66.5 30/0 1.38 20/0	73 8O/0 (geëxtrap.) 1.47	) 66.5		^ 2100 30/0 - 20/0 •
Filter D 4227 6573	18.0 6O/0 1.41 30/0	21 30/0 (geëxtrap.) 1.47	} 18 J 12.8 50/0	^,,= 14.1 30/0	- lOO/o ,
Filter D' 4227 6573	18.0 lOO/o 1.47 50/0	—	) 18 i 1.-49 =		f dxd'XDquot; f 2250 30/0
Filter Dquot; 4227 6573	22.8 10/0 1.60 ± 20/0	—	) 22.8

No.	Top-Int. verh.	Opp.-Int. verh.	Verh. top
19 20 21	0.071 0.063 0.075	0.065 0.060 0.064	0.92 0.96 0.86
Gemidd.	0.069 10%	0.063 ± 50/0	0.92 20/0
PI. 1%. Conc. 1/800 SrClz/NdCI.
No.	4607/6893		Verh. top
No.	Top-Int. verh.	Opp.-Int. verh.	Verh. top
20 21 22 23	0.35 0.20 0.235 0.27	0.35 0.19 0.22 0.29	1.00 0.95 0.935 1.07
Gemidd.	0.265	0.26	0.985 40/0
PI. 196. Conc. 1/400 SrClj/NaCl.
No.	Top-Int. verh.	Opp.-Int. verh.	Verh. top
13 14 16	0.315 0,31 0.16	0.285 0.36 0.18	0.90 1.15 1.12
Gemidd.	0.26	0.275	1.06 60/o

No.	Tijd	Int. 6878 per min.	4607/6893
2	6 min.	156	0.38
3	6	141	0.33
4	4	70	0.36
5	4	55	0.40
6	4 ..	72	0.34
7	9 „	755	0.43
8	9 .,	72	0.44

No.	Conc.	Int. 6878 per min.	4607/6893	No.	Int. 6878 per min.	4607/6893
6	'/200	280	0.13	1	104	0.30
7		210	0.12	2	565	0.41
8		140	0.16	3	685	0.44
9		108	0.20	4	455	0.37
12	'/400	33	0.29	5	89	0.37
13		46	0.29	6	53	0.44
14		34	0.29	7	345	0.45
17		89	0.20	8	52-'	0.37
18	'/soo		0.24	9	48	0.38
19		! 25 1	0.27	10	365	0.46
20		t i 145	0.36	11	12''	0.40
23			0.28	12	2T	0.40
	1	1		13	365	0.41

No.	16878	16893	Verhouding
2	934	113	= 8.2
3	846	114	= 7.4
4	280	48	= 5.8
5	220	36	= 6.1
6	288	48	= 6.0
7	680	94	= 7.2
8	650	81	= 8.0

No.	16878	16893	Verhouding	No.	16878	16893	Verhouding
	500	104	= 4.8 i 1	1	470	73	= 6.4
	370	84	= 4.4 '	'! 2	255	52	= 4.9
	445	75	= 4.7	' 3	308	52	= 5.8
	340	77	i = 4.4 i i	1 4	205	40	= 5.2
12 \ 1 n	106	30	= 3.5	5	565	85	= 6.6
1 0 13 ( P	147	36	= 4.1	6	334	66	= 5.1
H( ƒ	153	40	1 = 3.8 i	7	290	60	= 4.8
17 )	562	133	4.3	! 8	434	65	6.7
'Ms	250	53	= 4.7	9	389	56	6.9
19(B	112	34	= 3.3	10	164	30	= 5.5
20	90	25	^ 3.6	jl ^^	86	21	= 4.1
	350	64	= 5.5	12	190	32	= 5.9
		Gemidd. = 4.2»		! 13	251	42	= 6.0

Conc.		h!h	h/h	hlh
	VlCO	2.1	0	0
	V200	2.3	1.65	0.7
	Vsoo	2.05	3.1	1.5
	V1600	2.15	4.0	1.85
	' 0	2.15	—	—

		7n rAb50DBTlt COnTROLC
		DOOC ROOiTCROPMAMC

	^ 0

No.	Stand motor	Tijd	Temp.	Gemidd.
15	140	1 min.	4500 ± 400
				[ 4700 200
H	140	2 ..	4800 ± 400	)
8	175	4 „	4500 400	)
				J 4400 200
7	175	2 ..	4200 ± 400

I	II	III
5500°	5100°	4500°
6878/6893	6878/6893 ;	6878/6893
8.2	5.9	4.4
7.4	6.0 1	4.7
6.1	5.2	4.4
7.2	6.0	3.5
8.0	5.8	4.1
6.4	5.8	3.8
6.6	6.7	4.3
6.9	—	4.7
5.5	—	3.6
6.9	5.9	4.2

	Conc. VlOO	Conc. V200	Conc. V'soo	Conc. V16OO
1) midden v. lijn		4.5	12.2	23
2) 2V2 mm. v/h midden	/2 = 5.8	6.3	8.0	12.4
3) 5 mm. v/h midden	h = 2J	2.7	3.9	5.7

Temperatuur van den Boog		Verh. 4607/6893	Temp. corr.	Gecorr. verh.	A
6700°	Wisselstr.	0.71	4.48	3.12	70/0
5100°	Gelijkstr.	0.38	7.39	2.82	- 5 „
5800°	Wisselstr.	0.51	5.81	2.92	-2 .,

No.	Motor		Tijd	Temp.	Gemidd.
1		120	45 sec.	4700 ± 200 \
2		120	60	5200 100 /	4950 ± 300
3		120	90	5000 ± 400 )
4		130	60 ..	4400 ± 200 \
5		130	90 ..	4300 ± 300 \|gt;	4400 ± 300
6		130	120 „	4500 ± 400 )
10		140	3 min.	4000 ± 300	4000 ± 300

gt; 1	2	3	4	5	6	7	8
PL No.	Stand motor	Temp.	4227/6573	Temp. Corr.	Eindw.	A	%
249	120	4850	495	10.3	5100	-300	- 6
250	125	4750	550	10.7	5900	500	10
249 ) 250)	130	4500	410	12.2	5000	— 400	- 8
250	135	4300	410	13.7	5650	250	5
250	140	4000	285	16.8	4800	-600	— 12
250	145	3800	275	19.5	5400	-0	0
	Gelijkstr.	4300	420	13.7	5700 1	300	6

Element	ai^/ah	A,/A2
Ca	20000	75000
Zn	4500	13500
Sr	1110	3700
Cd	445	1290
Ba	111	325
Hg	39	100

	Z (atoomnummcr)	m	A1/A2
Ca	20	33000	79000
Zn	30	7200	15000
Sr	38	1660	3700
Cd	48	630	1300
Ba	56	146	300
Hg	80	47	97

Element^^	Theoretisch	! Andere onderzoekers	Intensiteitsmetingen
Ca	75000	79000	5000
Zn	13500	15000
Sr	3700	3700	1100
Cd	1290	1300
Ba	325	300	220
Hg	100	97