im

mm

UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK UTRECHT

1 I 11

3325 7118

r:nbsp;y^-^'f^

Cnbsp;^^^^nbsp;^

_^

/

raSSBETATIO PATHOlOGICO-CHmUEGlCA IMAUÖBRAIIS

EPIÏHELIOMATE,

QUAM ,

favente summo numine,

ex auotoeitate rectouis magnifici

Francisci Cornelii Donders.

MED. DOCT, ET PROF. EXTRAOBD.,

NEC NOS

AMPiissiMi SENATUS ACADEMICI consensu

et

NOBILISSIMAE facültatis medicae DECKETO:

summisqüe in medicina iionoribüs et privilegiis

in Academia Rheno-Trajectina,

O

kite ac legitime o on 8 e q üe nd i s^

estjditobum examini sübmittet

tVODOCUli »0]«KERSI.OOT,

ex pago almkekk,

die XI mks8is Febkdarii anni MDCCCLIIT . hoka V.

AMSTBLODAMI,
APUD ViDüAM L. VAN HüLSÏ amp; Flli.
1853.

VIRIÜ CI^ARISSmiS»

BEENAEDO EEANCISCO SUEEMAN,
JAC. LUDOV. CONE. SCHEOEDEE van ijek KOLK,
GOZEWINO JANO LONCQ, Cokn. Jan. Eil. ,

EEANCISCO COENELIO DONDEES,
LUDOVICO CHEISTIANO van GOUDOEYEE,

In Academla « h e ii o-T r a je c 11 n a

Medicinae Professoridus,

grato animo
hoc qualecunque opuscuium
d.'d. d.

AÜCTOK.

introïtus.

Inter multa, plurima, eheu ! mala physica, quibus
homo, dixm ïn terra vivit, obnoxius est, quaeque, ex-
trinsecus etiam observanda, tumorum nomine a medi-
cinae peritis vocantur, variae carcinomatum species,
sine dubio prae ceteris , gravia afFerunt incommoda,
perpetuo crescentia, neque ullo modo cobibenda.

Excruciant scilicet dolore vehementer pungente, vires
sensim eonsiimunt, in mortem denique, lentissime qui-
dem interdum, at certo tarnen exeunt, Itaque hor-
renda sanari recusantiiim nota, quam experientia
omnis aevi iis inussit, merito non inter medicos tan-
tum, verum apud vulgus bominum etiam famosae
sunt; ita quidem, ut verbum carcinoma fere synony-
mum sit doloribus levari nesciis, plerumque diutur-
nis, tandem certissime mortiferis.

At, quamvis liaec sit sententia etiam plurimorum
medicorum, non tamen idcirco nos etiam calculum
statim illi adjicimus, quia tenemus, attributa specialia
structuris quidem specialibus esse propria, non vero
nomini cuidam speciali; quoniam scimus, nomina saepe
temere rebus imponi et semel imposita non minus
temere ad omnia, quae hoc nomen mereri putantur,
applicari.

Inquirentes igitur, an carcinomata reapse insana-
bilia sint, an per se letalia, an sublata semper in
eadem, vel in alia corporis parte reproducantur, ne-
cesse est, ut carcinomata recte defîniant, nt praejii-
dicatas de ipsorum attributis opiniones mittant et
clinicae mali descriptioni aliam, mere anatomicam
substituant. Dujilex inde commodum percipi potest,
nam ita primo in classificatione ad vera tumorum at-
tributa, neque adeo ad fortuitas proprietates, densi-
tatem, verbi causa, colorem , formam, alia, quibus
medici olim nimium ducti vel potius deducti sunt,
attendent; deinde accuratiore anatomica disquisitione
a carcinomatibus haec omnia distinguent, quae ad
illa proprie non pertinent, a priori dijudicantes, an,
quae a carcinomatibus discreverint, natura aeque
perniciosa sint, nee ne; quod quum plerumque non
obtineat, statistica, quae dicitur, sanabilitatis variarum
carcinomatum specierum multum modificetur necesse
est, inque omni casu sententia non pronuncianda,
antequam, accuratissima disquisitione instituta, massae
morbosae natura cognita sit.

At, microscopio demum ad patliologiam adhibito,
anatomica haec experimenta antiquiores clinicae ob-
servationis habitos eventus, modificare coeperunt, dum,
hac via semel reperta, medici in illa strenue progressi
sunt, ut apparet e multis scriptis de variis mutatio-
nibus morbosis, quas corpus bumanum subire potest,
et speciatim de carcinomatum speciebus, quae nostro
tempore serie fere continua in lucem édita sunt.

Interea saepe observatum est, distinguendos a se
invicem esse singulos tumores, qui tum ob formam ,
tum ob corporis bumani locum, in quo emiuere possunt,

qtlin liaud raro ob decursura, ejusdem plane naturae lia-
beri consueverant. Hos inter nullus certe saepius cum
alius specie! tumoribus temere permutatus fuit, quam is,
qui baud raro accumulatione cellularum epitbelii
inducitur, plerumque carcinomatis epithelialis, nuper
vero a viro clarissimo Hannover epitheliomatis denomi-
natione notatus. Hujus igitur quum specimina quae-
dam, cum viro doctissimo Dusseau, amico meo,
accuratiori disquisitioni subjicere mibi contigerit, quo-
rum unum praxis mea chirurgica mibi praebuit, equi-
dem decrevi specimine meo academico comprebendere
quasdam de epitheliomatis structura, diagnosis prognosi
et curandi modo observationes, quibus quam ac-
curatissime discrimen Imnc tumorem inter et carci-
noma, boe nomine vere vocandum, indicare studebo,
Carcinomatis autem structuram, et quae plura illi
propria sunt, tanquam medicis cognita, non descri-
bam. Si quis in ea inquirere velit, prae reliquis
de argumento gravissimo bene scriptis, evolvat coni-
mentationem praemio ornatam viri doet. J. M. Scheant,
cui titulus: „over de goed- en kwaadaardige gezwel-
len.quot; Hoofdst. : Kanker.

caput primuxm.

DE EPITHELIOMATIS STRÜCTÜEA ANATOMICA.

JSTotura est, epithelioma plerumque occurrere prope
loca, quibus membrana mucosa in cutim transit, ideo-
que in illis telis, quae, in statu quoque sano, sem-
per epithelii cellulis obductae sunt.

Inde igitur initio nonnisi liypertropliiae speciem
epithelioma refert, dum primum iis locis apparet,
quibus cellulae juniores formantur, hoc est in stra-
tis interioribus epidermidis vel epithelii membranarum
mucosarum, super ipso corio vel corpore papillari.
Atque hoc quidem loco indurationem infert, dum
illaesa superficie adhuc tegitur.

Quodsi igitur attendimus ad relationem, quae tum
in cute, tum etiam in membrana mucosa obtinet inter
strata epithelii interiora et substratam telam conjunc-
tivam cum illius papillis eminentibus, intelligimus,
quam formam epithelioma initio referre debeat. In
sectione perpendicular! cutis vel membranae mucosae
epithelium stratum observatur, at non ubique aeque
densum. Primo nimirum obtutu videmus strata quae-

dam cellularum in lamellas mutatarum, magni qui-
dem ambitüs, exiguae vero densitatis, quapropter sec-
tionis superficies illo loco striata est.

Versus partem inferiorem, ubi cellulae sunt junio-
res, rotundae prodeunt, nucleis perspicue instructae,
quod discrimen praesertim in cute dilucide apparet,
ob majores mutationes, quas cellulae vetustiores ibi
subeunt. Deinde versus partem inferiorem papillae
cutis vel membranae mucosae inveniuntur tanquam su-
perficiem versus erumpentes proceritates, basi latae
inhaerentes, versus extremitates sensim tenuiores,
quo lacunae existunt, quas cellulae epitbelii juniores
invadunt, papillas circumdantes, ita ut in sectione
perpendiculari dentatim permutari videantur, iisque
locis, quibus papillae adfuerant, ordine magis minusve
incurvo sitae sint. Haec, quae sectione perpendi-
culari membranarum mucosarum in speciminibus sic-
catis facile observari possunt, optime indicant structu-
ram epitbeliomatis per varias evolutionis periodos;
at vero, bis neglectis, structura illa satis implicita
videtur.

Ut quarumcumque hypertropbiarum, sic igitur
etiam epitheliomatis ortus et prima incrementa non
facile discerni possunt, quia incrementa consueta sen-
sim modo majora fiunt. Ortus vero semper ibi quae-
ratur necesse est, ubi etiam in statu sano epithelia omnia
formantur, id est, circum et inter papillas. Quo magis
autem formatio progreditur, eo etiam extensio foras major
fit, unde intumescentia oritur simulque compressie quae-
dam interior papillarum, qua distantia inter illas auge-
tur, simulque ambitus minuitur. Haec igitur mutatio
in oculos eo magis incurrit, quo initio etiam plerum-

que papillae cutis magis hypertropliicae erant, quod
tarnen papillarum incrementum toevi cessât ob pressio-
nem cellularam epitJielii, adeoque sensiin in corpuscula
cylindrica attenuantur, quae diu adhuc in sectione
perpendiculari tumoris observantur. At huic papillarum
evolutioni tumor papillomatis denominationem. etiam
debet, quae illi tamen minus convenit, quia maxime
periodis serioribus papillae corii et corporis papilla-
ris non praevalent, sed epithelium. In eo vero forma-
tie luxuriosa non subsistit, quae contra interius péné-
trât et vel occupât strata densa telae conjunctivae co-
rii vel corporis papillaris, in quae radices quasi agit,
dum ipsam telam conjunctivam disjicere videtur. At-
que hinc quidem, nec minus continua papillarum atte-
nuatione, superficiem oblonge striatam sectio prodit„

Tumori in profundo petioius esse videtur, cui su-
perimposita sit pars dilatata, coronae formam referons.
Ilaec structura dilucide observatur in tumoribus epi-
thelii ad ostium uteri externum, qui inde ab aucto-
ribus anglicis „ cauHflower excrescencesquot; (Clarke)
vocati sunt. Petiolum au tem ilium non recte vocari,
revera namque ulteriorem extensionem, quin partem
ipsius tumoris esse, e supra dictis patet.

Formatione augescente, sectio marmoreum colorem
refert, quod eo fit, quia duae substantiae varii coloris
alternant, quarum altera est subfusca, altera alba. Sub-
stantia fusca, quae primitiva esse videtur, quasi stroma
subjacet toti tumori, dum retiformis per ilium diffunditur,
majoribus, minoribusve relictis interstitiis, quae substantia
alba subinde irnplet. Fallitur vero, si quis putat, mas-
sa ni illam flavam stroma qupddam esse telae conjunc-
tivae vol fibrosae, quod obtinet in carcinomato

reticular!. Videntur quidem iu ea superesse reliquiae
papillarum et telae conjunctivae , sed illae pressione
tam atropliicae factae sunt, ut parvam tantum telae
reticularis partem efficiant, vel plane non amplius inveni-
antur; massa contra multis in casibus constat cellulis
epitbelii et, ut videtur, cellulis antiquioribus norma-
libus compressis, quodammodo induratis, iis verosi-
militer, quae in statu sano inter papillas erumpunt,
illasque obtegunt. JS^egari vero nequit, aliis in casibus
massae vocatae copiosam inesse telam conjunctivam et
fibras elasticas, observante viro cl: Hannover, iis
praesertim locis, quae in statu normal! bis telarum
elementis jam abundant, ut ad penem. Quidquid autem
hujus re! sit, reticularis haec massa semper tumoris
pars maxime solida est. Ut vero supra diximus, in-
terstitia, quae stroma illud fuscum reliquit, massa
quaedam alba implet, cujus ambitus, ut facile intelli-
gitur, cum stromatis ambitu alternat. Haec massa in
globulos vel corpuscula conferta est, quorum forma
pendet a forma vacuorum, quibus interjacent; cum
stromate non arete cobaerent, nam plerumque pres-
sione lev! extrudi possunt, quando prodeunt sub
forma corpusculorum rotundorum vel cylindrico-
rum, baud parum comedonibus convenientium, in-
terdumque ill.gt;rum longitudo plurium linearum est.
Simpliciter cellulis epitbelii constant, formatione ju-
nioribus, et conjunctione sua peculiarem quandam
structuram habent. Microscopio enim subjecta tan-
quam globuli vel nidi prostant, cellulis concentrice
locatis format!, quorum interdum duo vel plures, uno
vel pluribus stratis cellularum concentricis circumdan-
tur, quo formantur alii majores, qui interdum oculo

iiudo tanquam puncta quaedam jam spectandos se
praebent. Aliis in casibus seriem qiiandam constitu-
mit, quam cellulae epithelii spiraliter, ut ajunt, cir-
cumdant; ita formantur vocata corpuscula oblonga,
quae igitur solummodo inducunt formationes epithelii
compositas. Quaecumque vero harum conjunctionum ob-
neat, massa alba vocata, nunquam aeque condensatur
ac stroma fuscum; cellulae universe facile disjungun-
tur, cui etiam inservit acidi acetici admotio, quod
cellulae endosmotice absorbent, quo intumescunt et
dilucidius tanquam corpuscula separata prodeunt. In
his globulis novam perpetuo cellularum formationem
obtinere inde etiam patet, quod super illis saepeinve-
nitur stratum nucleorum, quin eo, quod vel nidi
integri interdum solummodo nucleis constare videntur
(Hannovee). Inde percipitur, hos nucleos nondum
probare commixtionem elementorum carcinomatis; quin
equidem crediderim, nidos, quos (Hannover) nucleis
constare putat, re vera cellulis formari, quamvis ju-
nioribus illis, a nucleis haud facile discern en dis, ob
adhaesionem parietis cellularum circum nucleum, quae
etiam in stratis profundioribus epidermidis semper
observatur.

Ceterum etiam descripti globuli cellularum epithelii
non confundendi sunt cum sectione transversa papillarum
ibi cellulis involutarum; nam e dictis patet, illos contra
inveniri, tibi papillae non erant sitae, dum porro, si
additur acidum aceticum vel solutio potassae causticae,
dilucide apparet, eos sulummodo. cellulis constare
ideoque novas esse formationes.

Alia metamorphosis vocatae massae haec est, quod
emollitur, quo maxime proclivis esse videtur; quo in

casu massam albam vel flavam pulposam format
cujus consistentia varia esse potest, sed quae plerum-
que tam liquida est, ut in sectione e retieulo stro-
matis effluat. Hanc vero metamorpliosin de cliarac-
tere epitheliomatis multum detrahere, quoad signa
certe diaguostica nudo oculo subjecta, perspicuum est;
attamen tumoris natura vel sic facile dignoscitur, si
massa effluens disquisitioni microscopicae subjicitur,
quando nihil aliud observanti offert, nisi cellulas
epithelii globulorum jam descriptorum, cohaesione
nunc destitutas, in fiuido quodam novissime formato,
libere circumfluentes. Ad commixta fortuita, qualia
sunt adeps, pus, cetera, deinde advertam. Hoe loco
agendum est de ipsis elementis, quorum hactenus
tantum quoad dispositionem et mutuam conjunctionem
mentionem fecimus.

Ut jam diximus, epithelioma constat cellulis epi-
thelii, quibus tamen, tanquam formationibus morbosis,
haud raro quaedam propria sunt, in epithelio normali
nunquam vel raro saltem reperiunda. Siquidem tu-
mor, de quo agimus, plerumque occurrit super vel
prope transitum membranae mucosae in cutim, ideo-
que locis illis, quibus epithelii stratum adest, nemo
quidem mirabitur, tumoris cellulas ipsas etiam esse
cellulas epithelii strati. Eo vero minime indicassc
censeri velim, nullas alias cellulas epithelii luxuri-
ante formatione et accumulatione sua epithelioma pro-
ducere posse. Oculis enim meis, dumhaec scribo,sub-
jacet tumor quidam, quem vir exp : A. Mensert ,
Amstelodami chirurgus, anno superiore, ab ostio uteri
cujusdam mulieris cultro abscidit, quem microsco-
'pica indagatio me docuit solummodo constare cellu-

lis epithelii cylindricis. Attamen vis legis, de qua
formatio qizaevis analoga esse debet, eatenus tolli ne-
quit, quatenus ab hac lege derivandum est, quod tumor,
qui aeque ac iile, de quo nunc ago, origine simplex
hypertropMa sit, similes etiam substantias referre de-
bet, ac tela in qua ortus sit. Quae ab hac lege
I'ecedunt, exceptiones solummodo sunt.

Possunt igitur in cellulis vocatis epithelii strati
eaedem requiri proprietates, quae etiam alibi in illis
inveniuntur, eaedem mutationes, quibus vesicula in
lamellam transit , corrugatur, eoque temiem fibrilla-
rum formationem prodere videtur, quae tamen veri
species celei-iter tollitur, quando cellula, acido acetico
vel potassa caustica admota, intumuerit. Cellula ple-
rumque nucleum simplicem liabet, quem non raro
circumdat contentum quoddam granosum, quo quasi
tegitur. Ab hoc contento ipsa cellula saepe concen-
trice striata videtur; nonnullis in casibus etiam duo
nuclei in una cellula occurrere videntur, narrante
Hannovero, quo formatio nova a consuetis cellulis
epithelii differre protest. Aliud discrimen oritur e
propriis metamorphosibus, quibus cellulae inter evolu-
tionem obnoxiae sunt. Negari nequit, illas, aeque
ac cellulas blastematis juniores telae conjunctivae, in
duas regiones, sibi invicem oppositas, evolvi posse,
quo formatur corpus culum oblongum, quodammodo
fusiforme, quod in filamentum deinde transire potest,
at, haud raro accidit, ut in unam modo regionem
excrescant, unde cellulae additur petiolus oblongus et
totum illud corpusculum spadicis formam acquirit.

Spadicem istorum corpusculorum, quae in epithelio-
mate haud raro occurrunt, esse cellulam evolutam

majoremqne factam, a verosimili liaud abhorrere iniin
videtur, quamquam simul etiam formationem novam
partium iilarum intumescentium negare non possum,
siquidem multa liorum corpusculorum utrinque in
illas exeunt.

Praeter descripta haec elementa, quae verae epithe-
liomatis substantiae partes sunt, alia etiam saepe in illo
inveniuntur, quae quidem baud raro in vel super aliis
tumoribus occurrunt. Ubi adest epithelium, adeps
etiam oriri potest per adiposam degenerationem, cui
cellulae istae obnoxiae sunt, ne dicam, fieri quoque
posse, ut adeps originem petat e blastemate nu-
triente, quando per partes adjacentes emittetur inque
tumorem infiltrabitur. Hinc etiam adeps, aeque ac
varia crystalla, maxime cholestearini, non insueta epi-
theliomatis substantiae pars est, quamvis minime cha-
racteristica, non magis quam acarus folliculorum, quem
baeeenspeuna aut vibriones, quos Lebert in epithe-
liomate invenit; plantae parasiticae non solum in super-
ficie, sed etiam, quod magis mirandum est, in ipsis
tumoribus istis repertae sunt. His autem commixtionibus
obiter tantum memoratis, addenda adhuc est omnium
praecipua, commixtio nempe cum elementis carcinomatis.
Praeter dictas cellulas epitbelii scilicet in epitheliomate
interdum etiam aliae minus evolutae cellulae et nuclei
liberi magno numero inveniuntur, e quibus commixtio
elementorum carcinomatis jure deducitur. Elementa
haec plerumque aliis locis copiosius, aliis parcius pro-
stant. Inquirendum igitur in mutuam utriusque forma-
tionis relationem.

Eeete observavit Hannovek , telam alteram in al-
teram non transirc, hoc est, semel ortam cellu-

lam epithelii, serius haud fieri cellulam vel nucleum
carcinomatis. Contra cum viro dar. consentire non
possum in definitione, de qua carcinoma epithelioma in-
ficeret, ac si hoe epitheliomati eodem quo telis nor-
malibus modo accideret ; sic enim distinctie nimis abso-
luta inter epithelioma et carcinoma inducitur, et, qua-
tenus hi tumores status morbosi universi efiectus ha-
bentur, videri sic possit, ac si duo morbi universales
sibi invicem subsecuti sint, posteriorisque morbi efiec-
tus prioris represserit. Multo potius credo, tam abso-
lutam distinctionem admitti non posse, sed causas uni-
versales vel locales, e quibus formatio cellularum
epithelii luxurians oritur, quaecunque illae causae sint,
temporis lapsu ita modificari, ut cellulae tantum im-
perfectae, et serius non nisi nuclei existant, unde
etiam multae inducantur formationes transitum consti-
tuentes, quas Hannover non admittere videtur, nisi
verbis: „und nur dem unbewafiiieten Auge könnten
sich Uebergänge zeigenquot; vitium typographicum insit.
Quod attinet ad rationem, qua duae illae formationes
alternant, nil aliud assumi potest, nisi quod cellula
epithelii praecedat, carcinomatis vero subsequatur;
siquidem experientia docuit, formationis vim plerum-
que sensim minui, elementaque minus evoluta per
morbi decursum magis evoluta sequi, üt dijudicetur,
an dicti generis complicatie obtineat in certo quodam
casu, teneatur, cellulas epithelii juniores non esse per-
mutandas cum nucleis liberis, quo facile deduci pos-
simus ; neque ubi tumor in ulcerationem transient (de
quo deinceps agemus) massam emortuam, quae in
superficie ulcerante adest, carcinomatis massam esse
habendam.

caput secundum.

DE EPITHELIOMATIS DIAGNOSI.

Epitheliomatis diagnosis duplex esse potest. Tumore
nempe a corpore abscisso, in ejus naturam inquirendum
est, quin, si fieri potest, accurata disquisitio et qui-
dem microscopica jam ante operationem instituenda.

Devii longius abduceremur, si de iis omnibus, quae
ad banc disquisitionem pertinent, singulatim ageremus.
Quod summum est, e dictis capite primo facile deduci po-
test. Quocunque autem loco formatio descripta occurrit,
jure epithelioma habetur. Ubi vero cum descriptione data
non convenit, contrarium statuere licet, quando ple-
rumque reperta satis indicabunt, quo formatio quaedam
morbosa pertineat. Ne vero majorem in molem cres-
cat disputatio, tenendum est, necesse esse, ut carci-
noma aliasque formationes similes lectori cognitas esse,
hie assumam. Alia est diagnosis tumoris ante operatio-
nem , siquidem ab hac magnam partem pendere debet
cura illi adhibenda, quin ipsa responsio ad quaestio-
nem: an liceat vel officii sit tumorem resecare, nec
ne. — De ilia igitur quaedam adhuc monenda sunt,

2

dum observamus, diagnosin saepe esse difficilem et
haud raro certam et indubiam esse plane non posse.

Locis nempe, quibus epithelioma inhaerere consuevit,
multi alius speciei tumores occurrere possunt, maxime
ad labia, et secundum evolutionis progressum majorem
minoremve, facilius aut minus facile epithelioma cum
aliis tumoribus confundi potest.

Quando cutis nihildum prodit abnorme praeter in-
durationem, aut tumorem parum modo eminentem,
difficile dijudicatu est, num epithelioma sit, an vero car-
cinoma; dum ubi tumor latius proserpsit et altius evec-
tus est, errori locus itidem datur, quippe quando pro
epitheliomatibus Verrucae vel condylomata sumi possunt.

Etiam quum ulterior uiceratio et diffusie per partem
quandam faciei, penis vel alium corporis locum obti-
net, haec eidem periodo evolutionis carcinomatis,
lupi, similium cutis affectionum scrofulosae vel syphi-
liticae naturae similis esse potest et in errorem adducere.

Quod vero primo loco et praecipue attinet ad dis-
crimen epithelioma esoriens inter et carcinoma, hoc ut
observetur, omnino attendendum est ad locum, cui
tumor inhaeret. Epithelioma, ut vidimus, in ipsa cute -
haeret, ideoque dum epidermide immutata adhuc ob-
tectum est, non sub, sed cum ipsa cute mobile est;
carcinoma contra raro in cute, sed plerumque in tela
conjunctiva subcutanea formatur, unde cutis libere
supra illo extenditur et tumor sub cute mobilis est.
Hoc vero discriminis signum magnam partem evanes-
cit, quando tumor carcinomatosus cum cute concrevit,
quod plerumque obtinet in ulteriore ejus evolutione;
tunc etenim mobilis fectus est, nec statim ab epithe-
liomate dignosci potest.

Quando evolutio magis progressa et cutis elevata,
colore mutata, tandemqtie rupta est, a superficie ul-
cerante pendet, an carcinoma multum conveniat cum
epitheliomate ulcerante ; quod praesertim obtinet, quando
in eo formantur excrescentiae fungosae, quae interdum
pedunculis quasi inliaerent, ideoque cum epitheliomate
commutari possunt. Disquisitio microscopica materiei
effluentis vel particulae massae solidae abscissae hoc in
casu rem illustrare poterit. — Jamjam videbimns,
qnod effluit ex epitheliomate, non tam aequabilem
emulsionem exhibere ac id , quod e carcinomate pro-
dit. Hoc vero discrimen magni pretii est, quia
physice explicari potest. Fluïdum nempe ex epithe-
liomate maxime serosum est et cellulas epitbelii con-
glomeratas vel libéras continet, corpuscula multo majora
sistentes quam cellulae et nuclei carcinomatis. Flui-
dum non tam aequablle esse, nudo jam oculo obser-
vari potest, si aqua illi intermixta fuerit. Ubi porro,
adhibito microscopio , cellulae epithelii «magna copia
inveniuntur, diagnosis data est; sed possunt quidem
illae abesse et superficies tumoris sistere cellulas
minores vel nucleos liberos et materiem granosam,
quamvis nondum inde deducendum sit, illud naturae
esse carcinomatosae. Hisce vero in casibus saepe
tumor quidam adest, intus naturam epitheliomatis
plane referens, in superficie ulcerante massa simili
obtectus, nihil aliud probante, quam necrosin super-
ficialem vel praematuram elementorum veluti dejectio-
nem, ante perfectam eorundem evolutionem.

Nec cellulae epithelii iii particula abscissa obviae,
ad naturam totius tumoris cognoscendam magis quid
conferunt; uti supra jam vidimus, cuidam particulae

elementa carcinomatis quoque inesse posse, dum massa
reliqua iis non infecta est, in qua tamen verosimi-
liter, serius ocius similia elementa orientur.

Haud raro etiam ad diagnosin perficiendam conducet
modus, quo tumor in sanitatem totius corporis agit;
non tantum quia causae plurium malorum externorum
quaerendae sunt in intimo corpore, quin vel in massa
sanguinis, indeque effici potest, statum sanguinis et
ideo totius corporis gradatim mutari, prout malum
locale sensim proserpat, verum etiam quia tumor ul-
cerans doloribus gravibus et secretibnibus copiosis
sanitati sensim magis nocet, vires débilitât, mortem
properat. Hac in re epithelioma multo minus noci-
vum est, quam carcinoma. Hoc enim ubi adest'J
dolores lacerantes haud rari sunt, dum epithelioma,
etiam ubi in ulcerationem abit, doloribus non affligit.
Ad hanc vero regulam multae sunt exceptiones. Non
enim carcinomata quaevis semper doloribus pungunt
v. g. quae occurrunt in visceribus, ut carcinoma
hepatis. Carcinoma corporis partium externarum diu
saepe nullis doloribus pungit, dum contra etiam
epithelioma illis interdum affligit. Ex his quodam-
modo cognosci potest, quanto major vis nociva car-
cinomatis proprie sic dicti, in totam corporis coristi-
tutionem esse debeat quam affinis illi epitheliomatisi
Raro certe carcinoma majoris ambitus in ulcerationem
transient, quin propria illi dyscrasia cum variis signis
characteristicis dilucide ptitescat, dum epithelioma ul-
cerans non minores quidem infert partium afFectarum
mutationes, sed quibus corporis totius sanitas parum
detrimenti capere videtur. Hie vero etiam multa esse
excipiendaj et difficulter saepe colorem carcinomate

patientibus vulgo tributum discerni a pallido illo, diu-
turno epitheliomatis pathemate interdum inducto, pro-
bare non attinet, nec magis, vel disquisitione accura-
tissime institüta, multos adhuc dari casus, in quibus
tumorum hujus generis vera natm-a dignosci nequiverit,
antequam de corpore abscissi et microscopie subjecti
fuerint.

Minoribus difficultatibus premitur distinctio condy-
lomatum vel cutis alFectionum chronicarum ab epi-
theliomate luxuriante; v. g. psoriasis, ichthyosis,^
aliorum, vel ulcerationum diuturnarum. Condylomata
nimirum distinguuntur elasticitate, sanguinis contenti
copia, sensibilitate; consistunt maximam partem tela
conjunctiva, non epithelio, siquidem ex hypertrophia
cutis, non vero epidermidis oriuntur. In distinguen-
dis afFectionibus cutis excoriantibus, attendendum est
ad condensationis cutis defectum, ad soliditatem squa-
marum epidermidis, quae in iis saepe coacervantur,
in tumore epithelii centra nunquam obviae sunt, et ad

similia plura.

In affectionibus cutis ulcerantibus, v. g. lupo simi-
libusque, ulcerationis basis plerumque plana est et
adsunt granulation es, non cellulis epithelii, sed tola
conjunctiva nascente, vasis, ceterisque constantes.

caput tertium.

DE EPITHBLIOMATIS CAUSIS, DECUESU, PROGNOSÎ.

In praecipuis, quae ad universam nostram disquisi-
tionem pertinent, est epitlieliomatis prognosis, quippe
quae tum multum conferre potest ad vitii liujus natu-
ram interius cognoscendam, turn etiam medico quasi
esse duci ad bene in illud agendum. Quaestiones
enim hue pertinent gravissimae, v. c. : an liceat tu-
morem abscindere , nec ne ; ■ an praeter operationem
etiam alia sive universalia sive localia medendi sub-
sidia utilitatem habere possint, aliae. Ut autem recte
cognoscamus régulas praxi chirurgicae circa hoc vitium
scribendas, experientiae monitis obsequendum erit,
quae indicent: quid epithelioma sit futurum, si sibi
ipsi relinquatur, et quae patientis hoc malo sors futura
sit, si tumor rescindatur. Quia vero mali decursus
magnam partem pendere debet a causis, e quarum
concursu ortum est, locus hie erit, nonnulla etiam
annotandi, de epitheliomatis aetiologia.

Deinceps igitur breviter agemus:

1.nbsp;de causis, e quibus epithelioma oriri potest;

2.nbsp;de quot;Epitlieliomatis decursu;

3.nbsp;de quaestione, an aegri vitam in periculum ad-
ducere possit;

4. de quaestione, an idem abscissum reprodnci
possit.

1. De causis.

Mali cujusdam prognosin magnam partem pendere,
ab ejusdem cansis , quemadmodum universe notissimum
est, ita in epitheliomate quoque perspicue observari
potest. Quaeritur adeo, an epithelioma sit vitium,
e corporis constitutione peculiari originem ducens ,
hoc est, an tumor ad labia, genitalia vel quamcumque
corporis partem occupet, elFectus localis sit conditionis
morbosae universae. Ad banc enim quaestionem si
affirmando respondetur, prognosis etiam infausta, certe
dubia erit. Quo vero sensu hoc valere censetur de
carcinomate, eo non puto epithelioma jure necessariam
sequelam stat^Ls morbosi generalis vocari. Probat hoc
epitheliomate affecti sanitas plerumque non turbata,
baud raro ad esitum usque stabilis, quamquam
falli mihi videtur, si qnis epithelioma solummodo ab
afFectionibus externis localibvis repetit.

Qui stimulos externos , ad epithelioma producen-
dum non sufficere concedunt, cum viro cl. Han-
nover lubenter fere agnoscunt, causas, e quibus
illud derivandum sit, adhuc latere. Interea varia
quoque, dum tumor evolvitur, eo conducunt, ut
statuatur, universam „.corporis constitution em hac
etiam in re baud plane sine culpa esse. Haec dem-
ceps cognoscemus. Hoc loco observamus, in epithe-
liomate saepe occurrere elementa carcinomatis, quod,
ut supra jam diximus, plane fortuitum esse nequit,
sed affinitatem quandam inter utriusque causas xndi-

cat. juCausaiautem praedisponens posita esse;/vidétur
in fJpeöuliafii^s^qtiadam constitutione cutis, quae tene-
ritate magis pateat vi nocivae stimulorum extrinsecus
illatorum.

Hi stimuli, quoad epithelioma labiorum, quaerendi
sunt in fumo herbae nicotianae, inprimis in crebro
contactu fistulae durioris, qua attrahitur, vel etiam
cylindri nicotianei, ab Hispanis cigarro dicti; quoad
epithelioma penis, in accumulatione smegmatis inter
glandem et praeputium, in phimosi, et in aliis eau-
sîs similibus. Quae tamen causae per se solae hanc
vim non habent, ut mali origo ex iis merito explice-
tur, siquidem praesertim primo loco recensitae per-
multis hominibus accidunt ^ dum qpauci tantum
epitheliomate afficiuntur. Hinc igitur ultro fateri
cogimur, cutim quorundam hominum peculiari qua-
dam esse sensibilitate, qua, quando stimulis localibus
afficitur, formatio epithelii luxurians in ea oriri potest,
quod etiam in ortu calli, cornu iquot; clavi, aliorum obser-
vatur. Haec autem sensibilitas verosimiliter cohaeret
cum universa corporis conditione, unde repetitur
series continua momentorum, conjunctim vim haben-
tium, quae quidem singula non plane dijudicare
possumus, at vero e serie eximere non licet, ne
opinionibus praejudicatis indulgeamus. 8j _ .-liifsm
üiJOU'' sob ßijp , üiü'foffloxfl H iuu^ -iJlJ

2. De epitkeliomatisi demfsn, aaa •icf iui-üflA

I'-'U q jcmbimioTq moJilorljiqs inm

Ubi egimus de formatione tumoris t anatomica, jam
indicavimus mutationesvJi quas subit, dum evolvitur,
ita quidem, nt mutationum illarum hoc loco mentio
nem farere non amplius attineat.

Evolutio autem plerumqae fit lentissime, ut tu-
mor saepe vel annos integros jam exstiterit, antequam
in ulcerationem exeat. Nisi vero mors aegrotantis
aliis causis inducta, processum localem interrumpit,
aUquando tales mutationes in epitlieliomate obtinere
videntur, quae in ulcerationem et destructionem mas-

sae morbosae exeunt.

Formatio epithelii normalis in morbosam solvitur,
quae epithelii consueti cutim et membranam mucosam
obtegentis locum occupât. Quando hinc tumoris su-
perficies aëris atmosphaerici vi exposita est, secretio
«erosa augetur, quo formatur fluidum, quod de su-
perficie defluit et e profundo prodit ex interstitiis in-
ter varias papillas. Cum hoc fiuido multae cellulae
effluunt, quae, nisi aucta est secretio , in superficie vel
ad margines tumoris saepe crustarum forma accumiilan-
tur. Hoe non raro concomitatur haemorrhagia quae-
dam, vulgo item e profundo prodiens, sed plerum-
que parca. Atque hoe modo formatur superficies
ulcerans, sensim major et in profundum penetrans,
cujus fundus haud raro loco cellularum epithelii mas-
sam molecularem exhibet, oriundam e necrosi partium
elementarium, unde, ut jam diximus, totius epi-
theliomatis summa cum carcinomate ulcerante conve-
nientia. Intus in tumore insuper existere potest emol-
litio supra memorata, qua destructio adhuc accelera-
tur. Afficiuntur nunc etiam partes vicinae, sive luxu-
rians epithelium in profundum penetrans has partes
propellat et, insequente ulceratione, secum rapiat,
sive harum partium nutritio prohibeatur, indeque
illae emoriantur. In ricinis ossibus utrumque obti-
nere potest, quae haud raro partim teruntur, quando

speciem telae osseae carcinomate affectae referre pos-
sunt, quod fortasse praesertim obtinet, quando epi-
theliomati insunt elementa carcinomatosa et idcirco
character totius mali mixtus est. Aliis in casibus
ossa vicina solummodo denudata sunt, quando illa aspe-
ra et emortua sistuntur. — Degeneratio, even-
tûs ratione habita, brevi tempore haec efficere potest,
ut patet e specimine quodam epitheliomatis cutis pol-
licis in museo scholae clinicae Amstelodamensis asservati.

Vitio scilicet laborabat muiier quadraginta annos
nata, quae octo mensibus, antequam in nosocomium
recepta erat, verrucam a latere interiori pollicis pri-
mum adverterat, quam acidis mineralibus destruere
tentabat, quae vero confici non poterat. In circuitu
sensim magis, tandemque in toto pollice cutis conden-
sabatur, ita ut in nosocomium recepta, ejusdem exar-
ticulationi se submittere coacta fuerit. Superficies
cutis tota prostat ulcerans, fundus ulceris obtectus
est papillis eminentibus, hypertrophicis, structuram
consuetam supra descriptam exhibentibus. In pro-
fundum tela lusurians usque in partes molles
sub cute proserpsit, tumorque parvis consistit lobu-
lis, substantiam albam, supra indicatam, referenti-
bus; in supremo pollicis phalange formatio epidermidis
attigit os, periosteo destitutum, jamque emortuum.
Vulnus amputatione factum, celeriter et plane sana-
tum est ; tempus vero abhinc elapsum, nimisdum
breve est, quam ut de casus eventu certi quid jam
indicari possit. ai

Aliis locis malum multo adhuc majus fieri et in
destructionem organorum integrorum exire potest. Itii
v. g. his ipsis diebus in nosocomio Amstelodamensi

curatur vir quidam, qui ante aliquot annos tumorem
fungosum (cauliflower excrescence) ad praeputium et
glandem penis advertit, qui syphiliticus habitus, et
tanquam talis tractatus, non sublatus est.

Consueto, ut videtur, decursu tumor in ulcerationem
transiit, tantopere augescentem, ut corpora cavernosa
penis plane destruerentur, nihilque remaneret nisi
urethra, ad orificium solummodo parvam condensa-
tionem circularem adhuc referens, tanquam indicium
quoddam ultimum glandis destructae. In regionem
inguinalem dextram ulceratio penetravit, fortasse , ut
baud raro fit, inde a glandulis inguinalibus, quo ulcus
magnum , cavum, granulationibus majusculis obtectum,
maro-inibus densis instructum, formatum est, carcinoma-
toso utique simile. Universe aeger satis valere videtur,
parvaque grauulationum particula microscopicae dis-
quisitioni submissa me docuit, adhuc in ulcere proser-
pere luxuriantem epithelii formationem.

Exemplum alteram horrendae destructionis, cujus
epithelioma causa esse potest, afferre mihi liceat se-
cundum descriptionem viri cl. Hannovee, cujus sum-
naa haec est:

Anno aetatis quinquagesimo primo, aerae nostrae
1840, vir quidam advertit tumorem parvum in super-
ficie interiore genae sinistrae, fere ad dentem molarem
secundum maxillae inferioris. Ruptus est tumor et
remansit ulcus tenacissimum. Paulo serius gena
intumescebat , quae post duos menses extrinsecus
aperta, copiam baud parvam puris granosi et ma-
li odoris emittebat, dum ulceratio profunda rema-
nebat. Post dies quatuordecim similis existebat
intumescentia versus anteriora, cui idem decursus

erat, unde ulceratio continuo major facta; ulcus pri-
mum genam perforabat, quo saliva continuo effluebat.
Occupabant nunc partem anteriorem et inferiorem
genae sinistrae duo ulcera rotunda, profundissima,

Ojc.

1quot; fere diametro; superius 1quot; post angulum oris erat
situm, alterum %!' inferius et super parte laterali menti
deductum; in fundo ulcerante loca quaedam eminebant et
excavata erant, margines de fundo erant dejectae, densae
undulatae et praeter locum, quo perforatio obtinuerat,
alia erant, quibus ulceratio usque in mucosam cavitatis oris
penetraverat; glandulae submentales tumidae erant,
tela conjunctiva ambiens obdurata et superficies interior
genae multas sistebat ulcerationes, per planum ex-
ternum maxillae inferioris extensas. Tota pars mor-
bosa — tumor diametro transverso 2)^—3«, altitudine
vero — resecabatur et accuratiori disquisitioni sub-
mittebatur. Praeter dicta nunc observabatur, centrum
multo mollius esse quam periplieriam tumoris. Massa
haec mollis constabat cellulis epithelii et puris; sub hac
massa tela erat densior et constabat cellulis retis Mal-
pighii.

Tactu ferri candentis haemorrhagia celeriter siste^
batur. Vulnus ligaturis claudebatur. Ob tumorem vero
inflammatorium ligaturae haud diu post tolli deber
bant, quando vulnus late patebat, sed granulationibus
tamen impleri incipiebat. Serius vero adspectus in
pejus mutabatur, suppuratio in deterius ruebat et auge-
batur, margines quasi suffodiebantur, totum exhibebat
ulcus magnum quotidie magnitudine et profunditate
crescens, quod extendebatur per genam et regionem
submaxillarem, obUquo in aurem et collum, ita qui-
dem, ut tandem formam referret triangularem et a

processu mastoideo, per margineni posteriorem m. sterno-
cleidomastoidei tenderet usque 1quot; super ossé clavicü-
lari, et a supremo ad angulum oris usque.

In ulceris profundo margo lateralis linguae visui
patebat. Quamvis sanitas universe adhuc aliquamdiu
satis amp;ma videbatur, tamen aeger moriebatur 2«
februarii die anni 1846, décima quarta fere heb-
domade post operationem factam.

Cadaveris sectio praeter destuctionem partium mol-
lium et mutationes, quae in vicinitate ulcerationis
obtinuerant, nihil spectandum praebebat memoratu di-
gnum; solummodo hoc addo, glandulas prope angu-
lum maxillae inferioris secundum visum repertum
infiltratas fuisse massa alba, multum conveniente Cum
scirrho , cujus tamen accuratior indagatio neglecta fait.

Si attendimus ad destructionem horrendam , quae
hoc in casu obtinuerat, et cum hac conjungimus da-
tum ultimum sectionis, quaestio oritur, an non hic
occurrerit tumor inixtus et commixtio carcinomatosa
neglecta fuerit. Quamvis quae de tumore abscisso
tradita sunt, eo non valent, ut idcirco hypothesi illi
tenacissime inhaereamus, negari tamen nequit, rem
ita se habere potuisse, siquidem cl. Hannover pluri-
bus locis, commixtionis elementorum carcinomatis men-
tionem non fecit, ubi tamen ex relatis haud sine
Causa haec deducitur. Narrat v.g., epithelioma aliquando
esstitisse super maxilla superiore cujusdam senis 74
annos nati, undecimo die postquam tumor abscissus
erat, mortui. In descriptione massae remotae dicit
qxiidem, cellulas carcinomatis non esse repertas , attamen
mentionem facit fibrarum nucleis liberis obtectarum.

Talibus igitur in casibus judicium anceps haeret, an

destructio tribuenda sit soli epitheliomati, nee ne.
Attamen constat, commixtionem elementorum carcino-
matis non requiri, ut destructio magna esse possit.
Plura enim exempla a cl. Hannover allata hoe
probant, et praesertim epithelioma tractûs intestinalis,
speciatim ventriculi et intestini recti eo valet, ut de
veritate hujus sententiae nos persuadeat.

Tradita hactenus nos ducunt ad dijudicandam quae-
stionem tertiam :

3. an nempe epithelioma, sibi ipsi relictmn, mortem
inducers possit ?

Quisque sc. tumor eo vergens , ut in ulcerationem
abeat et destructiones majores minoresve inducat,
necessario vitae periculosus fieri potest, eoque magis,
quo nobiliores afficit et ad vitam magis necessarias
corporis partes. Verum etiam eventus, quamvis se-
rius, idem erit, quando partes destructae ad vitam
sustentandam minus requiruntur. Quamquam enim epi-
thelioma non, ut carcinoma, vocari potest pathema e
corporis constitutione quadam pecuhari ortum, quam-
quam vim suam nocivam in sanitatem universe non tam
celeriter et perspicue exserit ac carcinoma, ut osten-
dit adspectus cachecticus carcinomate affectorum, pro-
bare tamen non attinet, suppuratione continua in epi-
theliomate vires tandem frangi, vitamque exstingui.
Epithelioma quodvis höc periculum inducit, nam quo-
cunque corporis locô prodeat, ubique extendi potest,
continuaque fluidorum detractione nutritio totius cor-
poris impediri. Discrimen epithelioma inter et carci-
noma hîc quoque perspicuum est. In hoc t3nim

faciei color mnlto citius cachecticus fit, viresque multo
celerius exhauriuntur,' dum contra illo afi'ectus plerum-
que ad mortem fere usque satis valere videtur,
vel saltern scrofulosum et lympliaticum modo refert,
quod fortasse inde derivandum est, quod dolo-
res ex epitheliomate raro sentiuntur, qui contra in
carcinomate tam multum eo conferunt, ut vires aegro-
tantis et nutritio corporis sensim magis deficiant. Ut
carcinoma, ita vero etiam epithelioma mortem inferre
potest, antequam in ulcerationem transierit, si nempe
fortuito locum in corpore occupât, quo quasi mecha-
nic um impedimentum sit , quod aliarum partium
idoytrnv infringat, illarumque functiones perturbet. Ita
epithelioma pylori ventriculi aeque ac ejusdem scirrhus,
mortem inferre potest, ciborum transitu in duodenum
prohibendo. Eodem modo epithelioma recti destructio-
num late grassantium, fistularum, mortisque causa fit.

Quarta quaestio, de epitheliomatis prognosi propo-
sita, haec est:

4. an epithelioma, postquam ahscissum fuerit, re-
2Jroducaiur f

Siquidem epitheliomatis reproductie multis exemplis
allatis probata est, absurda esset quaestionis propositae
negatio. Affirmât hinc cl. Hannover, vel in pluribus
quam de tribus casibus uno epithelioma reproduci et
sic operationem irritam fieri^ Nota sunt exempla re-
productionis quater, quin ötiam pluries repetitae , et
quidem saepe intra brev« temporis spatium. Injuria
tamen quis inde deduceret, epithelioma in eo cum
carcinomate convenire. Ad quod sequentia obser-

vamus. Propensio morbosa in formationem luxu-
riantem cellnlarum epithelii in quadam cutis particula
incipit, indeque sensim latius deducitur. Quanto majus
temporis spatium elapsum est, tanto major cutis pars
eandem mutationem subit, quae simul quoque sensim
in profundum magis pénétrât, tandemque continuam
epithelii vegetationem necessario inducit. Mali semina
non solum tumori ipsi insunt, verum etiam cuti cir-
cumjacenti vel membranae mucosae, et eo quidem magis,
quo diutius tumoris resectio neglecta est. Jam, si vel
tumor deinde tollitur, propensio morbosa in produc-
tionem epithelii immodicam in vicinitate remanet, indeque
reproductioni epitheliomatis nihil mirandum inest. Ex
hoe autem percipimus, reproductionis epitheliomatis
longe aliam esse originem quam carcinomatis, et totum
epitheliomatis tumorem, quamvis vel pluries reprodu-
catur, constanter esse vitium locale. Desideramus vero
adhuc data satis certa, ex quibus dijudicare possimus ,
quatenus reproductio, praesertim quando celeriter ob-
tinet, pendere possit e natura tumoris mixta, ubi nempe
in eo adsunt elementa carcinomatis. Quidquid autem
hujus rei sit, certum est, prognosin, quoad reproductio-
nem, in epitheliomate non complicato semper multo
meliora augurari quam in vero carcinomate, vel si
carcinomatis vestigia in epitheliomate jam. adsint.

Probet hoe sequens descriptio epitheliomatis in mu-
seo scholae clinicae Amstelodamensis asservatL Vir
annos natus 51, cui erat phimosis congenita, adver-
terat effluxum fluidi purulentij qui dein negligeba-
tur, donec tumor fungosus ex orificio praeputii excres-
cere inceperat. Praeputium tune cultro findebatur et
tumori, qui glandi inhaerebat, caustica admovebantur,

quibus tamen neque exstirpari neque ejus incrementum
coWberi poterat, unde deventum est ad amputationem
totius glandis cum tumore. — In lioc epitheliomatis jam
aliquot ännos asservati specimine a me explorato,
sequentia observavi. Massa morbosa glandem quasi
annulus circumdat, in medio urethra perforatus. Prae-
putium in posticum remotum est, tumide condensatum,
et diuturna spiritus vi satis induratum, attamen plane
Sanum. Exploratio microscopica me docuit, partem
majorem constare cellulis epithelii accumulatis, duris,
non pellucidis, quae, admota potassa caustica, sensim
intumescunt et pellucida fiunt; ipsae vero liae cellulae
in tumore, modo supra indicate, granulationes refe-
rvint. Praeter has cellulas illi epitheliomati etiam
insunt fibrillae tenuesque membranae, nucleis liberis
obtectae, quae praesertim potassa caustica admota, a
cellulis facile discerniintur et, speciatim prope super-
ficiem tumoris prae epithelio praevalent. — Satis igitui*
dilucide patet, hoc epithelioma a commixtione elemen-
torum carcinomatis liberum non esse et tamen ope-
rationis eventus faustissimus fuit. Vulnus enim cele-
riter sanatum fuit. Post annum, cicatrix paululum
quidem indurata fuit, sed hujus indurationis nullae cou-
sequentiae observatae sunt, dum vir tribus post opera-
tionem annis exactis , omnino sanus erat. Repro-
V (lectio, quae serius obtinuerit, quamvis ad virum
hunc attendi perrectum est, mihi non innotuit. ^

Aliud exemplum felicis et constantis sanationis,
quamvis quaedam rerum momenta essent infausta, mei

ipsius praxis mihi praebuit.

Anno 1844 senex 72 annorum me adiit, cui
erat tumor in labio inferiore superficialiter ruptus et

3

ulcerans. Fundus et circuitus liujus tumoris in
profundum usque in meinbranam mucosam duri erant.
Multa, ut stulte indocti consueverunt, ad sanatio-
nem frustra jam tentata erant, et nihil, me saltem
judice supererat, quam totius massae morbosae esstir-
patio. Quandoquidem aeger operationem non recusabat,
die XIX Octobris dicti anni, more consueto, sectione
V tumorem exstirpavi. Die X Novembris vulnus
erat sanatum, et in hunc usque diem, h. e. octo
post operationem annis elapsis , reproductio nulla fuit.
Senex adhuc vivit vigetque et, quantum octogena-
rius potest, labores quotidie sustinet.

Felix hie eventus attentione eo dignior est, quo ob
aetatem aegrotantis provectissimam reproductio veri-
similior erat.

Contra microscopica exploratione indicatum est,
merum epithelioma esse, cui nulla insunt carcinoma-
tis vestigia, quae, ut supra observavi, in specimine prae-
cedenti occurrunt. Sequentia enim animadverti: tumor
fere 50 m. m. latitudine et 25 m. m. altitudine est, in
posticum membrana mucosa, in anticum cute tectus,
quae tamen ulceratione partim destructa est, unde
exstitit ulcus ferme planum, totam fere tumoris latitu-
dinem occupans, superficie quodammodo salebrosa.
Eminent scilicet in hac papillae, quarum decursus in
sectione perpendiculari perspicue observari potest, et
quae in profundum fissuris hie illic separantur, cete-
rum tota massa structuram refert epitheliomati pro-
priam, supra universe descriptam. In substantia
cinerea venarum instar per massam diffusa supersunt
reliquiae telae conjunctivae cellulis epithelii obtectae,
verosimiliter ultima cutis papillarum compressarum et

atrophicarum vestigia sistentes. Interstitiis Imjus stro-
matis cinerei consueta massa mollior continetur, quae,
quamvis spiritus vim experta, perspicue adhuc colore
albo a stromate discernitur. Massa baec constat cel-
lulis epitbelii.

Ex bis igitur talibusque casibus merito concluditur:
prognosin epitbeliomatis multo faustiorem esse quam
carcinomatis, et cum viro cl. Hannover lubenter
consentimus, statuente, carcinoma labiorum ob id so-
lum , prae aliarum corporis partium, praesertim quod
attinet ad reproductionem, sanabile babitum esse,
quia saepissime epitbeKomata tanquam carcinomata
considerata fuerunt; quin affirmare audemué, curae
eventum longe saepius adbuc faustum et reproduc-
tionem rariorem fore, nisi epithelioma saepissime car-
cinomate infectum occurreret, sique semper tempestive
abscind eretur.

tïJM:::

■ ■ 'I'nbsp;= ■■ stn ■■ '

1. •i'-..nu-

caput quartum.

- ! Xï^

DE CURA EPITHELIOMATI ADHIBENDA.

Praeter ea, quae prognosin epitheliomatis exponentes
diximus, pauca de congrua vitii tractandi ratione adhuc
monuisse sufficiet. Elapsum est tempus, quo medicinae
periti, varias formationes heteroplasticas alterantibus,
quae dicuntur, sive topice sive intei'ne admotis, fausto
cum eventu sanari posse putabant; dum errores circula-
torum aliorumque imperitorum, talibus remediis adhi-
bitis muitos etiamnum aegros miserrime pessumdan-
tium, unumquemque adhuc dubitantem, de periculo
quod talibus experimentis inest, persuadere possunt.
Vis formativa morbose modificata, tamquam substra-
tum , in quod agi possit, e pathologia remota est, et
cum ea mercurialia, cicuta, jodium et id generis
plura, minus quidem ridkula, at aequeitamen inutilia
medicamenta ac 'quot;'arcana quae vulgó^ dicuntur, „het
middel van de nonnen van Rees,quot; „de kruiden'^van
den Overtoomschen tuinman j'- taliaque nullius plane
pretii plura.nbsp;auip

Respicit hoe aeque epithelioma ac carcinoma. Vitium

resolvi nequit et remedia interne admovenda tune so-
lummodo indicantur, quando manifesta adest diathesis
scrofulosa, syphilitica vel alius generis, atque haec
tanquam causa aut saltem tanquam complicatie vitii
prostat.

Unum igitur modo artis praesidium superest, exstir-
patio nempe, per unam alteramve methodorum, quae
hanc in rem adhiberi possunt.

E supra dictis sequitur, hunc epitheliomatis trac-
tandi modum omnino esse commendandum, quamquam
negare non possumus, operatione aegrum baud indiibie
malo liberari, atque concedere cogimur, periculum su-
peresse , ne illud intra brevius longiusve temporis spa-
tium reproducatur ; dum contra tenendum est, hoc peri-
culum banc vim non habere, ut a tumoris exstirpatione
nos prohibeat. Multis enim in casibus vitium non est
reproductum, et in aliis reproductio tam remoto demum
ab operatione tempore patefacta est, ut primus tumor
intra illud verosimiliter nactus fuisset ambitum totius
corporis sanitati et ipsi vitae periculosissimum. Prae-
terea quaedam adhiberi possunt cautelae, quibus sanatio
radicalis multo verisimilior fiat. Harum prima est, ut
tumor penitus exstirpetur, quin pars quaedam telae
circumjacentis item rescindatur; quaecunque enim par-
ticula tumoris remanens fundus esse potest, in quo
denuo luxurians incipiat vegetatio , quin ipsa tela cir-
cumjacens normalis dubiae fidei est.

Altera cautela, magni itidem pretii, haec est: ut exstir-
patio omviino tempestive fiat. Ratio in promtu est.
Quo minor enim tumor erit, eo facilius sic exstirpari
poterit, ut plane nihil ejus remaneat, quod serius ,
quando luxurians epithelii vegetatio radices altiores

in telas circumjacentes egerit, saejie difficillime aut
plane non fieri poterit. Quo minor tumor, eo minus
larga etiam minusque periculosa erit vulneratio, eo ce-
lerius sanabitur et eo faustior prognosis erit; .primo
quoniam aeger nondum, quod serius obtinere poterit,
suppuratione profusa debilitatus erit ; secundo quia pro-
pensioinreproductionem baud dubie magis augebitur, quo
diutius vegetatio luxurians perduraverit ; tertio, neque
hoc negligendum est, deformitas reliqua minor erit,
quo tumor exstirpatus vel abscissus minor fuerit.

Praeter exstirpationem etiam proposita fuit tumoris
destructio per caustica ejusque ligaturam.

De causticis autem non constat, an quidem satis
in profundum penetratura sint, ut tumorem uno quasi
ictu ftinditus destruant, quod, quando alt«s egerit
radices, plane fieri nequiverit, dum, si hoc non obti-
netur, ars proposito suo excidit, quin periculum est,
ne irritatione particulae relictae productio nova exci-
tetur. De ligatura vero jam a priori constat, illam
partim tantum tumorem sublaturam, certe lentissimam
sanationem allaturam et aegro molestissimam fore; quo
fit, ut ligatura quibusdam tantum casibus conveniat.

Exstirpatio cultro facienda eo contra commendatur,
quod omnino uno quasi ictu fieri potest, aegro quam
minimum dolorem et periculum affert, qiTodque hac per-
acta defoi'mitas remanens exigua est, cui insuper
multis in casibus, plasticis operationibus serius adhi-
bendis subveniri potest. ,.

Si quando, hie certe affirmare licet, curam per
operationem secundum vetus praescriptum tuto, cele-
riter et jucunde fieri. Neque sensum , quo Asclepia-
df.s haec verba adhibuit, mutare mihi videor, si

statuam, exstirpationem celeriter, h. e. tempestive et
uno quasi ictu fieri deb ere, verum etiam'^^uto., li. e.
secundum régulas, quas chirurgia recentior optimas
esse tutissimasque docuit, ibi tantum operationem in-
stituendam esse, ubi illam non periculosam fore certo
satis praevideri poterît, ab ea vero abstinendum esse
ubi vitium, ob corporis partem cui inliaeret vel propter
ambitum operatione non posset attingi, nisi patientis
vita in periculum adduceretur. His enim cautelis
adhibitis, aegro spem îd^Q^ve jucundissimam poterimus,
fore, ut vitio molesto et sensim periculoso futuro
facile liberetur et perfectae restituatur sanitati.

Haec de epitheliomate; quibus, ut finem scribendi
faciam, sequentia addo. Num quis disquisitiones a
me factas attentione dignas sit habiturus, an scrip-
tiuncula vel unum lectorem nactura sit, nescio; sed
lubens fateor, me scripturum non fuisse, nisi rerum
circumstantiis eo adactus fuissem; et longe a me ab-
sit vana opinio, me conatu meo scientiae vel quan-
tillum utilitatis allaturum esse; quamquam omnino
opto, ut, si quis curiosus hunc libellum manu forte
volverit, plane frustratus ilium nou abjiciat!

■•to
•nbsp;9:1

^»îwhitC- quot;OÜVvÖS.amp;'J

y ^-v^^^tK^^ihiVy^^^ O-'fJJ'ii . ,

: . - i^idk^^^ »ifïLïT ^lâifcrôflmB»' ß ' «niöÏfórfliqS

eapJ«£tt Ätfoileiöiqa-
msiioiteiiiteiCr-

'nbsp;ainl^litTSû âaoilsoftkao ni

l.f'^^fötóo ailijilao 9 irrtimho non

a'i-t---;--• ^ ',..nbsp;-

^^cîiibmft Jaa eiirgnßS

jj.nbsp;.supurihcot

■ : vim ifyuqa aî eßobsjsls 'aBidî'î

rcîrroôsoflgslb

.....

ilinfflii

THESES.

I.

Epithelioma a carcinomate valde difFert.

II.

Epithelioma mature removendum est.

III.

Distinctionem inter morbos dynamicos et organicos
rejicio.

IV.

Distinctio inter tumores benignes et malignes in
pathologia nihil prodesse, in praxi chirurgica nocere
mihi videtur.

V.

In ossificatione cartilaginis primitivae cellulae osseae
non oriuntur e cellulis cartilaginis.

VI.

Sanguis est fluidum organicum: nascitur, vivit,
ïnoriturque.

vn,

Fibrae elasticae in sputis optimum praebent signum
diagnosticum phthiseos pulmonalis incipientis.

vm.

Vestimenta pectus coarctautia, quae thoraces vocant
feminae, in evolutionem tuberculorum pulmonum nul-
lam habent vim nocivam.

IX.

Ruptura spontanea arteriae aortae, non recte aneu-
rysma dissecans vocata, plerumque e degeneratione
tunicae musculosae originem petit.

X.

Venaesectio nunquam convenit in typho.

XI.

Venaesectione in peripneumonia abstinendum est,
certe post factam exsudationem. _

XII.

Paracentesis vesicae urinariae per parietem abdo-
minis aliis metliodis longe praeferenda est.

XIII.

Ligatura arteriarum ope filorum tenuiorum et ro-
tundorum rejicienda est.

XIV.

Partus praematurus cereolis uteri parietem inter et
velamenta ovi introductis optime provocatur.

XV.

Ex auditis ictibus cordis foetûs , ejus vita certo
demonstratur , iis vero non auditis , inde non semper
effici potest, foetum mortuum esse.

XVI.

Syncbondrotomia omnibus in casibus rejicienda est.

Docimasia pulmonum non sufficlt ad dijudicandam
quaestionem, an infans vixerit nec ne.

XVIII.

Improbandi Art. 309 en 311 codicis poenalis, quibus
minores vel majores poenae constituuntur , prout quis
vulneratus intra viginti dies munere suo fungi potuerit
vel non potuerit.

jtV