^l'ECllMEN APOLOGETICO-THEOLOGICUM

de

^^TllvioHUM CHRISTI SERMONUM,

kepert joh. Ev. C. XIII: 31—XVII.

^UTHENTIA.

m
f

'V :

i

specimen APOLOGETICO-THEOLOGICUM

UM CHRISTI SERMOmin,

QUOS ee3?ert Joh. Ev. C. XIII: 31—XVII,

A U T H E N T I A,

QUOD,

^^^NUENTE SUMMO NUMINE,

Ex AtJCTOElTATE RECTOKlS MAGNIFICI

^^AHCISCI cornelii donders,

Med. doct. et peop.,

nec non

'^^PI'ISSIMI SENA.TUS ^ADEMICI consensu

^■^^I-TSSIMAE PACULTATIS THEOLOGICAE

quot;^quot;SQUE IK THEOLOGIA honoribus ac peivilegiis
*** ACADemja rheno-tkajectina

lilte et legitime consequendis,

■pnbsp;quot;quot; -A-C SOLEM.NI EXAMINI STJBMITTET

'^I^ERICUS GUILIELMUS MERENS,

liHENO-TRAJEGTINUS,
M. JTJNII A. MDCCCMI, HOKA I.

TRAJECTI AD RHENÜM,
KEMINK et EILIUM, ttpogr.

MDCCCLTI.

ff-—

r ■ ■ ■

OHixau

m

ii:

. ;nbsp;•■-«qatiAS .

Vf ■- ..• ...- r:

■Ji V

PATEI

OPTIMO CAEISSIMO

^ILECTISSIMAE mateis

PIAE MEMORIAE

saceum.

PRAEFATIO.

^iudlis n, •

oep tnbsp;ad finem vergentihus, me quoque

^sideriurn, ut arqumentum quoddam tluologicum
rniki sumerem, quod tam, temporis nostn

^ilOJiQ 7, 7 .

^ aamp;MjMs momenti esse videretur, turn

vi~

^^^quatenus conveniret. Cum igitur in ultimos
^^'^ones, a Johanne nobis traditos, oculi mei
nonnulla de iis proferri posse mihi

'^''-^ntur ^nbsp;r Jnbsp;r

itud- 'nbsp;apologetico haud destituta,— quos

j^ivenilnbsp;ferrent, inquirere suscepi. Quas

petonbsp;primitias ut benevole lector accipiat,

Opportunitatein mihi datam esse gaudeo, Vin

■ -t

sirni!, quorum lectionibus interesse mihi contig''' j
gratias Vohis agere possim pro omnibus,
debeam, et quorum memorem semper me fore er
Vos praesertim, CU. Bonman et RoyaardsU î^^
diis meis singulari ratione affuistis, variisque

/

beneficiis me donastis, ut grati animi sensumnbsp;^

cusetis, quo erga Vos imbutum me sentio, etiO''^^ ^^
etiam rogo. Te vero inprimis compellare hceat, ^

• ill

tor Exoptatissime, Cl. Vinheî, qui, caeteris

studiis optime de me meritus, in ultimi opens

demici tutela suscipienda, summa benignitate ei'9^

ê ^

versatus es, familiarique tua institutione egregie ^

juvisti. Ne gratiarum spernas actiones, quas inti'^ ^^^

animo iîi le conf er o. Utinam Te collegasque

servet D. 0. M., summa Cujus beneficia ét Tibi ^^

ew imo pectore apprecor!

Jam ad Te me converto, carissime Pater!, ^

fff^ ^

cum Matre conjunctus, summa cura intimoqne ^
teneris inde me prosecutus es. O utinam JU^''^ ^
compellare Mc possem, cui tanta debeo, cujusq^^ ^^^^
ria, semper pie colenda, mihi sancta est!nbsp;^^

voluit Deus sapieïitissimus. Et Tibi autem et
eheu! nobis ereptae, pro singulari vestro anioiquot;^'

Pretium nie statuere non posse sentio, pro

^tnia

^ ^'''■stitutioHe, cujus laudes celehrare neque

.nbsp;est, fiQf.nbsp;convenit, pro omnibus

ve'st •

^oIqnbsp;'nbsp;nunquam reddere me posse

t'dte ^ ^^^^^ ^quot;■beo quam maxirnas. Accipe praeterea,

/, cum quo et arctissimo amicitiae vin-

honbsp;sentio, filii accipe gratias pro egregio
Labore

a/n ■ 'nbsp;^^ omnibus meis studiis et Tu mihi

icihi^^ °nbsp;me duxisti, quo me viam docuisti

. ^nbsp;Christo quaerendae, quem mihi denun-

^te, t .nbsp;J^aveat Tibi Deus, qui hucusque Te

ut f 'nbsp;si fieri possit. Te servet incolumem,

'^oetui t

ej „nbsp;tum et mihi, utilissimis tuis moniiis

^onti^^nbsp;quot;^^sse pergas; — donec aliquando Tibi

'nbsp;mxi, quod et Te 'ttoKK^ fiizÄMv

scio!

quot;-Um

oportet, Sodales conjunctissimi!, quo-

^^^niercio h ■
^Unt,,nbsp;academia qavisus sum. Nun-

^«ne e m •
^'^^as j'^nbsp;''^oria evanescent dies illi, quibus, vitae

^^^nur ^nbsp;, laeti nobiscum invicem conversa-

^J^ibus I ^^^ '^^^'^quot;'^scamini, eorum semper memorem,

^^«-ti ^nbsp;pro/uit consuehido. Felices vivite, —

Denique vero. Deus Optime Maxime! Pater
Filio tuo, clementissime! quis ego sum, quem ^^
tulisti'? Quot me beneûciis Tu cumulasti! Groi^^^

. ■nbsp;ti U^^quot;

benignus accipe precor. Hujus quoque peracn
Tibi uni sit laus et gloria, slg ov rà TrdvnX'-

CONSPECTUS.

l'isquisitionis consilium et ratio.

■^^thentiae, ultimis Jesu sennonibus vindicandae, de

scriptio.

®®lva horum sermonum authentia, inter ipsos illos

nobis traditam relationem, discrimen admitti
possit.

inter ipsos hos sermones, ecrumque nobis traditam

relati,

onem, g^j^g^ illorum authentia, discrimen obtinere

SECTIO n ,

ifficultas psyehologica, ex ultimorum Jesu sermo-
^trunbsp;inprimis ducta, quomodo solvenda?

§ 1.

extraordinario Dei auxilio Johanni concesso

5 2. xjtj.nbsp;agimus, solvi possit........

exträordinarium cogitari possit Dei auxilium Johanni
coucess-

s sum

' difficultas, de qua agimus, solvatur.

SECTIO III. Dabia exegctico-historica, adversus ultimorum

sermonum authentiam mota, quomodo refelleu'^''^
Caput I. De dubitationibus, ex horum sermonum cum Syn^P
ticorum relationibus vinculo haustis. . . • • '
§ I. De externa horam sermonum cum traditione SynoP*'^''
conjunctione............■

a.nbsp;De his sermonibus, fere totis a Synopticis negl®quot;
tis..............•

b.nbsp;De S. Coenae institutae commemoratione, a Job»quot;''
neglecta.............•

§ 2. De interne horum sermonum cam Christi imagin® ^yi^
optica vinculo............■

a.nbsp;De doctrina Christi, his sermonibus tradita, a Syn^P
tica Ejus doctrinae relatione diversa. . . • ■

b.nbsp;De diversa, in qua, ex Synoptica Johanneaque r®^
tione, ultimo vitae vespere Christus versatus fi®quot;^*

' animi conditione..........• '

§ 3. De quorundam Christi dictorum, his in sermonibus
viorum, cum aliis Ejus dictis, ex Synopticorum
tione alia opportunitate editis, similitudine.. ■ ■ '

а.nbsp;De c. XIV: 30, 31, coll. Mt. XXVI :45b, 46.-

б.nbsp;De c. XV: 18—XVI: 4, eoU. Mt. X:16 sqq-
Luc. XII: 4—12..........• •

Caput II. De dubitationibus, ex horum sermonum cuin ip®'®
scriptis Johanneis conjunctione petitis. . • • '
§ 1. De Montanismi indiciis, quae his sermonibus inesse

cuntur..............• '

§ 2. De peculiari consilio, cujus gratia hos sermones finxis®®
Evangelista............. •

а.nbsp;De discipulorum fide, his in sermonibus Judaeoriquot;'
AniaTia opposita.........- •

б.nbsp;De his sermonibus, doctrinae de tö Aóy« expo®'^'quot;
nem continentibus.........• •

quae, cum universa Christi imagine Johannea
uentia, his semonibus inesse dicuntur. . .

'atione, qua de Judaeis loquitur Christus, cum

Ejix

J ^ origine e gente Judaica non congruente. . . .
^hscuriore Christi dicendi genere, contra Ejus sa-

pugnante............128.

sermonum convenientia cum ipsius Johannis

Ev, et prima Epist. Joh. ohviis.

^hentiae, ultimis Jesu sermonibus tribaeudae,

^^niprobatio..............145.

E R E A T A.

Pag. 13 lin. pro: sing. lege: plur.
u 116 iaann. • sententiae quot; sententia.

introïtus.

'^QÜISIXIONIS CONSILIUM ET RATIO.

quot;^^Süs Ch •

'•^^tn (j . ^^stus hominum Conservator, in vita,
praeter varia alia id agit, ut
'^'^'^quot;loratio^'^^^ 'nbsp;itinerum totiusque hac in terra

gt; abnbsp;socios, de rebus, ad regnum coe-

jj^nbsp;^OQdendum, spectantibus, singulari ra-

canao . .

A Patre enim ad homines, qui pec-
^berraverant, missus, divini amoris
'^'quot;quot;'^^^tiavi^ ' ^^nbsp;reduceret, ét Ipse iis

euij^ ^^ Apostolos denuntiandum curavit.
'lisi ^P®®' paucis e gentibus oriundis exceptis,
populo Judaico, quatenus in terra Palae-
^^^^^^batnbsp;degebat, attentasque Ei aures

quot;^^^^inam suam communicare potuerit, Apo-

^quot;^^iae trib^^nbsp;^^^nbsp;^P®®® Judaeos ad fidem

adducerent, tum per varias orbis

1

■ O

terrarum regiones, salutis, ad omnes omniö »
pertinentis, dispergerent cognitionem.nbsp;. ^^jjii

Quod ut rite exsequi possent muniis Aposto
ratione aptos eos reddidit summns Praeceptor-
vero inprimis eos docuit, ex quibus tum vit^i® ^^^
praesertim humanae, consilium, tum salutis,
afi'erendam venerat, adipiscendae rationem
Praeterea varia iis praedixit, quae ad sortem
futuram, nec non ad auxilium, quod, ut opus^ ^^^^
datum rite perficerent, largiturus iis erat, sp®^ gpeli^'**'

Qùorum omnium dum plurima ad nos
documenta in Synopticorum scriptis, neque ^
Evangelium iis caret. Ad quod probandumnbsp;jjjol'

provocare licet ad Jesu sermones, quos ultimo ' ^Vll'
tem vespere i) liabuisse narratur Joh. cap. Xin

stattt^'

1) Sic enim post ea, quae hac de re viri docti disputam ' eä»
äe videtur. Scilicet Ssïttvov, cujus mentio fit c. XlH • '

satis

atque ultimam, de qua loquuntur Synoptici, Jesu ^o®'^®®.
ex comparatione instituta tum inter ss. 31—30 et
tum inter ss. 36—38 et Luc. XXII: 33, 34; ut et ex
sqq , imdo patet, Christum eâdem, qua praecedentia elocutus ^^
captivum abductum fuisse ad Cajapham. Si autem ea, qi^®® ^^^ ^ y ^
XVII reperiuntur, alia opportunitate dicta essent, q^a® '' jntefl^'quot;
occurrunt, certe hac illave ratione scriptor illud annotassetgt;^ ll'-^'quot;
saltem verbis : jusrà toüzx fi^sv b 'ivjaous vel similibusnbsp;^

111:23, al.) Licet enim nonnunquam, quae variis tempos

fuerit Christus, a Matthaeo praesertim et Luca conjungi
h. 1. a Johanne factum esse, vix statui potest.

(Cff. qquot;''

Sect. IV). Neque ex c. XIV : 31 effici potest, verba '^PP' ' jggttfl*'quot;^'

yttt xi fv^

relata, ad aliud tempus pertmere, quam quae cpp. aij-i, ^ ^ ^^
qua de re postea pluribus agendum erit. (Cf. Sect. iH- ' ^^jj^Juiquot;
denique hîc nostra refert, utrum coena,

de qua djximus,
hannem fuerit coena Paschalis, prouti ultima Christi coena

Cî,

-^^veaiiiy

^(irjii ^nbsp;in re omne horum sermonum

quaenbsp;momentum. Plurima enim continent,

suntnbsp;fidem habentibus, gravissimi

lUib^gnbsp;Quid? qaod nulla Mc reperiuntur, e

non accipiat doctrina Christiana, vel

^^Jgeantur tum fides Christo tribuenda, tum

prosequi Eum nos oportet. Quod, si ad
de

®l'Oiite ® quibus dicimus, attendatur argumentum,
^Üiüsnbsp;^^enim Jesus in iis informatur ut Dei

' Ejus

quem^^^^^ ^®gatus in terram missus, in quo et
-p P^tefecit Ille hominibus; quorum ad sa-
^ero suory''^^ ^^ gloriam, Pilii opera tendunt. Hic
l^ainnbsp;Praeceptor et Conservator, qui, post-

^^^ '^abitu^quot;^^^^ bedient, nihilominus illorum curam
^S^turnbsp;' ^Piritumque S. iis missurus. Discipuli

cum Deo Cliristoque, necuon inter se

'^quot;^''quot;cta ^^nbsp;qiaestione, cum alia, mortis Christi diem spectante,

Caet TT

■ -i-l. p. g^jj praeter antiquiores (ut Lundius, Heihgdommen

^^'^^^Urti es,nbsp;Usteri, Comment. erit. in, qua Ev. Jok.

der Anbsp;Caet T ■ •

J?nbsp;1843 'nbsp;P-läsqq.; Wieseler, G^roBoZ.

lirnbsp;Pnbsp;'üntersuch. über die hmon.

4 ^mri^^^nbsp;I^ücke, in JoJi. 3« Aufl. ad XVIII: 28;

x7tinbsp;P- ^^ ' sqq-; Winer.

^^^^ P. ^nbsp;Weitzel, C/irisß. Passah-

KHt. der Ev. Gesch. 2« Aufl. p. 505

«Iii

^heol. Quartahehr. Tüh. 1851. III. p. 410 sqq.;

Oosterzee, Leven v. Jezus III. 1. p- 4

in. _nbsp;'^Dleiio-..nbsp;'

con^ 1^52. pnbsp;echtheid der Joh. schriften in opp. Soc.

«t Prm»nbsp;Quicquid vero hac de re statuendum sit.

CQgjj^ »1- Quicquid vero hac de re statuendum sit,
ex 'r^ ante Chr^ti ^^^^ ' ^ memoratam, ejf sermones XIII: 31—XVII
^^eniaturnbsp;vespere ohtinuisse, licet contraria sententia

1-:nbsp;apud Lilien thai, Oordeelk. Bijbelvericl. III. p. 536

' ^^^ientual, Oordeelk. Bijbelverkt.
quot; • ^«ud probab. p. 140 sqq., aliosque.

invicem conjuncti sunt vinculo, omnesque,

simis pressi persecutiouibus, servabuntur wiquot;

donec in sedes coelestes et ipsi recipientur

primo loco undecim tantum spectaut Apostolo®'^^^^^,

nam tamen partem ad eos quoque pertinere ^ ^^^

sunt, qui illorum verbo commoti, fidem in ^

ponant.

Summi igitur momenti est, ut de horum
authentia certo nobis constet. De qua qua®
circumferantur sententiae, notum est. Alii eriim^
ét hos, ét caeteros, qui in Evangeliis tanquam a ^ ^^^^
enuntiati reperiuntur, sermones magis miwis^® ^^ jjo
bum, certe quod ad argumentum attinet, ^^^^ ^^^ jjiquot;^
habitos esse; qua tamen in re accuratenbsp;jjber^^

varias oriri difficultates, apparet. Alii conti'''
eos habent Christi orationum imitationes, a'i ^^ - eint'
struendas Ejus discipuli sententiis quibusdam ^.^gjjte'i'
quas Christum, data hac illave opportunitategt; g^j^op''''
vel explicantem audierint; qua in re nouöuUi
eis, alii Johanni majorem tribuunt auctoritate®'
denique Evangelistae in his sermonibus scri ^
prorsus fuisse videntur. Neque est, quod

conemur, quam quae jure defendi possint.

* TpsH

enim parte nimium probare voluerunt, qui ^
nes ad verbum literis mandatos esse
adeo absolutam omnium verborum authentiaßi
conati sunt.

Quam ob rem hoc nobis inforraavimus cons
indagaremus, quo sensu ultimis hisce Jesu
authentia tribuenda sit, s. quatenus ut ab ip®
profecti haberi debeant. Unde simul appa^®'^®

caetejQj.^nbsp;atque ratione in disquisitionibus de

(lüjjj sitnbsp;sermonum autlientia instituendis agen-

in caijg^ ^^ iiatura enim sequitur, haud pauca hac
•ïios u , '^'^quot;enda nobis esse, quae, quum non ad ulti-

Hos ' ^^ ^^i®® etiam, vel ad omnes, quorum
'^^^teraty^^'^^^'^^^nbsp;sermones pertineant, in

tia dijjj^.nbsp;ac ultimarum Ejus orationum authen-

i'auo/^'^quot;^^ valere videantur i).

ad

VGTnnbsp;• - •

qnaenbsp;Praemonenda qnoque sunt de ^jrincipiis,

^^^is tem' ^^quot;'licamus, theologicis. Scilicet hisce no-
magisque apparuit, in rebus
quot;'^%'anteinnbsp;valere proverbium: «Contra principia

judice^ ^^^ est disputandumquot;; ita ut, me item
^'^'^'iiiimquot;ïitus futurus sit labor, quo homini,
^^iietiij ' ^^ntheismum profitenti, persuadere quis
^^quot;^quot;ntur ^^^^ ^^^^ omnia quae in Evangeliis relata in-
^Hristijj^^nbsp;quantam vim habeat in Apologetica

qi^i non videat? 3).
^^^I^isitio^^^^^^ ^^'^^trum esse potest consilium, ut hac
PantlieismoS) addictus, ad talem,

hisce

th

'^'itiajn quot;nbsp;sennonibus vindicare volumus, au-

^^^^^nbsp;permoveatur. Tam intima enim

orationum cum tota historia Evangelica,

1) Ex

«nlr^-nbsp;'lüoqti^nbsp;nostra appareat, ultimos Christi ser-

'issequendo consilio prae caeteris aptam praebere

Cf.
' C62

Doedes, Jaarll. v. Wetenscli. T^eoZ. VIII.

Pigna e tnbsp;nostro tempore cum hoc

®fferi-inbsp;Cujus igitur adseclae pro omnibus ïheismi adver-

miraculis plena, conjunctio est i), ut Pantheïst»
ticas eas habere vix possit. Si igitur earum autu ^^^^
ei persuadere velles, mathematicis, ut ita dicam' ^^
demonstranda esset argumentis, quibus
ipsum missum faceret Pantheismum, quippe ^^^
modi obstarent diificultates, quarum veritatem j^® ^^^
adeo creäeret, sed vieler et (Hebr. XI : 1), V^^ ^e-
crerlimus, sed videmus propositionis
ritatem. Hoc vero argumentis historico-criti«® ^^^^^
quam effici potest. Nam res factae, quae P^^®^
non adsunt, nullo modo demonstrari proprionbsp;jU

sunt. Semper in his requiritur fides 3). Qu^^® ^ ^.pg,
Pantheista postulari nequit, ubi historiae in®'^
quae cum ipso pugnent Pantheismo. Si igitquot;^ -buef^^
conamur, quo sensu his sermonibus authentia tn
sit, id tantummodo spectamus, ut appareat, h
Theismi ex principiis hac de re sit jndicandum-

Sed aliud est, quod Pantheismi coramnbsp;e^

di possit. Scilicet tum hi, tum et alii ^onnuHi
ipsa historia sacra, vel ex N. T. librorum interna ^^^^^
varia attulerunt dubia, quae cum philosophis ^^^
principiis non cohaerent, et coram iis quoqne so^^
sunt. Quae igitur si vera solvantur, apparet, ^^
ipsa principia philosopha esse, quae elSciant, ^^^^jjjji
de quibus instituta sit quaestio, veras illi

Inprimis vero coram Theismo nostrum est o-
quas ob causas 'ultimis Jesu orationibus Johan

1)nbsp;Cff. XIV: 11; XVI: 13, 30; XVII: 5 al.; inpr
apparcbit Sect. ïî. § 2.nbsp;gt;

2)nbsp;Cf. Doecles, 1. 1. p. 690.

J

^'ithentia jure tribuenda sit. Haec autem dis-

han^^^'nbsp;apparet, cum Evangelii Jo-

fflon^^ '^^^^^entia arctissime juncta est. Licet enim ser-

habere quidem potuerit Christus, etsi eos

loc^ «otaverit ipse Johannes, — attamen hoc quoque

pisti' ^^nbsp;obtinet, libri authentia scriptoris axio-

^di*^ ^^^^^ndae velut efficit fundamentum, et ad scri-

^eronbsp;consilium indagandum viam parat. Quum

Peonv^^ ^^angelii Johannei autlientiam comprobandam,
'^^lUarionbsp;1

^^iiirnbsp;imprimis tempore satis ampia

tis ^^^^^^ disquisitio, a consilio nostro aliena, a mul-

laboremquot;quot;nbsp;suscepta i), ad eorum provocare

^Uodnbsp;authentiam sumere mihi liceat.

tat^j-nbsp;^on impediet, quominus eas quoque trac-

öümnbsp;dubitationes, quae ultimarum Jesu oratio-

eanjJ'^^^^^^iaßi oppugnantes, simul etiam annotationem

^^^^^^^ediuntur Johanneam.

^^ Cff. .

itnbsp;laudd. a Bretschneidero in opere: Entwicklung

'oco r„ ,nbsp;^orkomm. Bear. in loco, et a Guerikio, caet.

U'- 308 TVT„inbsp;quot;nbsp;_ _nbsp;.

Hoi

quot;1- jjeinüe Haull, Jic/nri,. v. u i^f.nbsp;r-

''quot;^'ßck cnbsp;«'iitionem German, laudavit etiam Guerike 1.1.);

der Ev. Gesch. 1837. p. 270 sqq.; Weisse,
P- 41nbsp;P- sqq.; Lücke, in Jok. 3« Aufl. (1840, 1843)

p. 17gnbsp;- ^ ^^ 'nbsp;_ . . „ „o...

sq inbsp;5 Neander, Leben J. 4' Aufl. (1845)

^''quot;quot;^»nannquot;^nbsp;®'=lienkel, Stud. u. Krit. 1840. p. 711 sqq.;

sq^nbsp;Kni. 1840. p. 853 sqq. et JoL Mr^r. 1839.

Bas Ev. Jok. caet. 1841; Thiersch, Ver-

Zosterquot;nbsp;ä. Ev. Gesch. 2« Aufl. (1850) p. 838 sqq.;

* G enbsp;r

1846'nbsp;' P- Bleek, Beiträffe gur

Socnbsp;Lechler, aposi. u. nacUp. Zeitalter caet.

''jer. 1 j'nbsp;1848. p. 129 et scriptores ab eo laudd.; Nier-

•nbsp;Soc. Hag. 1852. p. 293 sqq.

Tandem vero, si de disceptationis nostrae
ras, primum authentia, hisce sermonibus vin ^^^^^^
definienda erit. Deinde, quum psychologie^ ^^^^ ^
ex eorum longitudine inprimis ducta,nbsp;ppssit-

prematur, indagandum erit, quo modo haec toUi
Forro refellenda sunt dubia exe^etico-historica gt;

O

eorundem sermonum authentia oppugnata est-
remotis dubiis contra eam allatis, argumenta
proferenda sunt, quibus illa coraprobetur.

Jl

SECTIO I.

^^'thentiae, ultimis jesu seemonibus
quot;^'indicandae, descriptio.

Pi-imo

nam anbsp;«ese nobis oflert quaestio, qnam-

cuj^y •nbsp;hisce sermonibus vindicare velimus. A

tum esT^^^ quot;^^ftïiitione incipiendum est. Nam, ut no-
literan, tnbsp;alterius verba vel magis, vel minus ad

taiituj^ t ^^^ potest. Yel sermonis alicujus summa
^^^ haec V^nbsp;adhibita dictione, notari potest;

«ednbsp;dicta, partim ad verbum quidem tradita,

Uioiiutij ^nbsp;redditis permixta, vel variorum ser-

temporibus habitorum, partes in unum
^^^Utnoris^f^^^'^^ possunt. Quibus variis casibus, qui
^hentiar.nbsp;augeri possint, diversus obtinet au-

^^^thentica fl-nbsp;exiguus esse potest, ut, quae

Itaquequot;quot;nbsp;''''' quot;^'Sna sit oratio,

^^ïtiioiiesnbsp;momenti est indagare, quale inter ipsos

f'orumque relationem nobis traditam, salva

gqtiefi^'

authentia, discrimen admitti tum possit, tum ^ ^^^^
üe quo nisi constat, omnis authentiae
quoque loco vana est atque inanis. Si eniffl ®
post disquisitiones — (quibus ab ipso Johanne con
ptum esse Evangelium, fraudisque consilium ^^^^^
non fuisse ostenderis, et quae plura hue
tractaveris) — sermonum authentiam universe spe ^^^^
comprobaveris, — mox vero appareat, tam le^®®*
hunc authentiae gradum, ut eo nomine vis '^'quot;^^^jggo
quoniam ex ipso scriptoris consilio liberae tantum ^^^^^^
orationum imitationes hîc agnoscendae sint, quot;^quot;^jcß'
sane laborem perdideris, nec fructum quendam
peris, nisi quod apparuerit, Jesu sermones^)
cos ex vero dici non posse. Dubium enim manebi^' ^^^
ipsi Christo dicenti, quid Johanni narranti ^^^^^^^^^o'
sit; vel, ut hodie dici solet, tenendum erit lio®
nes per mentem animumque Johannis ad nos veDi'' ^^^
qua dicendi formula, licet in se spectata r^quot;^
exprimat, tantae saepius indicantur mutationes » ^^
mutilationes dicam, — a Johanne in referendis

1)nbsp;Liceat brevitatis causa voces sermo et oratio etiam de orano
owe usurpare. E contextu facile apparet, quibus 11. vocabulis i^s
sit hicce sensus, e vulgari usu loquendi praeterea satis notus.
ambiguitatis evitandae causa, ubi de sermonum authentia loqiquot;®

per eorum origo spectatur a Christo repetenda; ubi contranbsp;JO'

ah ipso Johanne profecta intelligitur, semper de eorum anno ^ jjjcan'''^''
hannea locuti sumus. Denique per sermones s. mationes etiani sioi^ ^^j^ere»
Christi preces (cap. XVII), quarum disertam ubivis mentioneiquot;
postquam semel eas indicavimus, haud opus videbatur.nbsp;Jolii'quot;quot;quot;^

2)nbsp;Germ. »Dass diese Reden durch die Persönlichkeit
hindurchgegangen sind.quot; Cf. e. c. Schweizer, Hv. Jo- P-

^•««üibus iis illatae, ut oraMonum Jesu vix amplius
„omen.

igitur varios authentiae gradus recenseamus,
vetaquot;^nbsp;^^'i'iicemus, ut pateat, quousque, salva

authentia, progredi liceat in accipiendo
relat-^^^^' ^uod inter ipsos Jesu sermones, eorumque
a Joh. nobis traditam, obtinere possit.

1.

^yale

'' ««^«a horvm sermonum mdhentiii, inter ipsos
eorumque nohis traditam relationem,
discrim.en admitti possit.

est ab ea sententia, quae, ut notum est,
'^^esiis ^^nbsp;Protestantium quoque viguit Ec-

aa lij^' ^^^ omnia, quae in Codice s. reperiuntur,

»aria,

facta fnbsp;minusve mcuuauK-o,,nbsp;^ -

exnbsp;Qiia cum opinione_ juncta erat alia,

vetbn^nbsp;oïationes, ab Evangeiistis notatae, ad

AtvejQ^^nbsp;haberentur.

thenti^nbsp;ejusmodi tribui iis non posse au-

'apparet. Christus enim, — ut post ea,

l)Cf jj

7« Aufl § 44 Vid. quae adversus inspirationem

«t quae e^r

1851 Tnbsp;excerpsit Ni

ermeijer, Ilag. v. Krit. en
Fateor tamen, in nonnullis, inprimis

P- 178 sqq. iaieur tamou, ^^ ----------

iaterpretationem spectantibus, cum Thol. me consen-
Vyi,.^nbsp;Cafitpv„v„ _____inbsp;1_____c A/r^ylo rl'Anhiffné

— IS —

xiàe-

quae hac de re scripta sunt, nunc Jure, ut mi^i
tur, a plerisque receptum est, — non Graeco, sed
maeo sermone ad Palaestinae incolas locutus

est!)-

cet enim Christi tempore in terra Hebraica hoiûiquot;^^
cultis mercatoribusque nota fuerit lingua Graec^'^.^^
quae quidem in vita communi usitata fuerit Hell®'^^®
qui ad tempus aliquod in Palaestina degerent, vei) ^^^
antea in alia habitassent regione, ad patrias
versi essent, — ii tamen, qui in terra sancta
ter domicilium servaverant, Judaei, 'EßpaJoi ^r^o^' '
patrio utebantur sermone S). Etiamsi igitur ^
coram Syrophoenissa (Mr. VII : 26), coram Graecis
selytis (Jo. XII: 20), coram Pilato aliisque
Graeca usus esse potu.it lingua, ad rovg
Aramaice locutus esse censendus est 3). Weque ^^
daeam tantum regionem hoc pertinet. In Galilaea

licet mercaturâ cum exteris populis, inprimis ^^^^
magis juncta, horum lingua remanserat peregni^®'

1)nbsp;Cf. inter alios Thiersch, Fersuch caet. cap. 1.nbsp;. ^gjie-

2)nbsp;Soil. Aramaico, non Hebraico, qui usurpari in vita

communi ^^^

rat; sicut satis notum est ex historia: cff. Mr. V: 41; VII =

et quae plura affert Wichelhaus, JDe Novi Testamenti version^ 'J^ ^^^

antiijua oaet. Halis 1850. p. 29. At observandum tamen est,

ita accipiendum esse, ac si plebi non amplius magis minusve noft^

dialectas Hebr. Solummodo nempe de ejus um quotidi(»o uobi»

est. Cf. Thiersch 1. 1. cap. 1 (in initio).nbsp;^^^^iiv

3)nbsp;Quae sententia egregie confirmatur 11. Marcinis, modo m quot;
one laudd. Caeterum hac de quaestione vid. Hug, Einl- caet- •
II. p. 29 sqq., et Hauff, EcUJieid v. HEv. v. J. P-

rum uterque argumentatus est ex Act. XXI: 40, coll. XXlt:-''
11. Dein cf. VV'ichelhaus, I. 1. p. 27—31.

4)nbsp;Cff. duo priores e II. Marcinis, modo in annotatione laucW-

— 18 —

^^gioÜinbsp;invaluerat, ut inter se loquentes

^ -------------- -f ^

l'^oquenbsp;^^ fuerint. Quam ob causam omnes

Jesu discipuli tuto 'Eßpsc7ot haberi possunt.

üsus •nbsp;«liscipulis disserens, Graeco sermone non

retui^^!^nbsp;neque ultimis Ejus sermonibus, quos

authejj^.nbsp;literalis s. verbalis tribui potest

^Pporturnbsp;peculiaris illa, quam hac

üsurpaverit Christus, dialecti Aramaicae

tutn Qnbsp;^obis ignota si,t, ex universa tamen

f^^est^^^r^.^'nbsp;Semiticae linguae indole satis effici

^^^Wtunbsp;Evangelii scriptorem sermones Jesu ad

^^^sione ^^^^^^^nbsp;potuisse Sic e. c. Graeca

deui^^J j^^^^iinen perire debuit inter 2 sing. Ind. ean-
^ïamai -nbsp;pers. (cf. XIV : 1: TrKTTsósre), quae

Caetej ^ ^^^'quot;one a se invicem distingui potuerunt i).
Ueq^g^^^nbsp;item formulae ad verbum traditae esse

^^^^^nbsp;possent exempla.

ticani ^^^ apparet, periodorum structuram gramma-

-fi-'CllCL , pCllUUUlUlU O

Sed etnbsp;esse non posse 2).

ïesü autv,^^^^^nbsp;adversus absolutam sermonam

vaiiognbsp;testetur. Constat nempe, saepius apud

quae t^j^^^^Selistas eadem Jesu dicta, — i. e. talia,
dem ®3üsdein sunt argumenti, tum diserte ad eun-
'quot;^^'onis parallelae locum ab iis referuntur 3), —

l)Cf.

parad.

^ «liffett 7nbsp;™ dialecto Helir. struc-

Hacnbsp;d. Ev. Oesch. p. 340 in fine sq.

'■«ferentnbsp;constet, discrimen inter Evangelistas, dicta

horur-nbsp;- - . .

® authentiae verbali non adversatur. Ita e c. mi-

parvo cum discrimine notata inveniri. Cujus
plum ipsis ultimis Jesu sermonibus inesse mihi vi
XTII : 38b coll. Luc. XXII : 34 i).nbsp;,,

Jam vero videamus, utrum, missa absoluta quot;O^
authentia, dicta nihilominus authentica esse P ^^
Ad quam quaestionem solvendam observare lie''^^'
rei natura sequi, dictum alicujus authenticuoi
vel cogitatio, quam continet, vel cogitationuW
oous, ex quo compositum est, 'authenticus sit- ^^^
apparet, eorum tantum verlorum authentia hîc opus
quae in dicti cujusdam sensu constituendo
habent, ut, nisi mutatâ dicti s. co^itationis sig^^^ .
tione, omitti aliisve permutari nequeant. Q^®
etiam elucet,

si ad vitae communis attendim^®
tudinem, qua, si ahcujus dictum nobiscum ^'^'^^'^j-cti
catur, verba haud curare solemus, nisi quatenus
sensu constituendo vim habeant 3). Si vero

1 eUjü» '

ejusmodi vox quaedam insit, omnino rogare s ^^ ^

utrum is, cujus dicta narrantur, ad verbu® ^^

paulo aliter forte locutus sit. Christi autem

nos relata, si rite perpendantur, apparet, unumq^quot;

nime constat, Luc. VI : 36 idem dictum referri, quod

piiJ

quot;nbsp;1) Apud Joh., qui pauca tantum cum Synopticis communia hah® ^

multa liujus rei exenipla inveniuntur. Ctf. tamen et Jo- ^^ ' quot;
XIV : 27 et Mr. VI : 50 ; ut et alii pauci Joh. 11. c. Synoptico''quot;»'^^!^
Caeterum luculentum discriminis ejusmodi invenitur indicium
coll. Mr XIII. Alia vid. apud Tholuck, Deutsche Zschr. e
meijer, Mag. IL, ineunte § nostra laudd.nbsp;^ ctti'''

2) Cf. Ebrard, Krit. der Ro. Gesch. p. 883 sq., coll. p-
sententia aliquatenus tamen dissentire mihi videor.

JL

«eilif^^^ ^'^tum varia continere, quae, nisi alius simul

e g^^^.^^^^tur, aliis verbis exprimi vix possint. Quod

do./^^'^^^torum Christi argumento, eorumque momento
bölaticn D

^ ^ et DQorali facile explicatur.

sequitur, salva sermonum authentia, ea Jo-
lela ^ ^^^^^^ P^®®® ^erba formulasque, quibus alia paral-
adnbsp;possint, quae si adhibuisset Christus, dicti,

'gHut^ ^^^^^'leant, idem tamen sensus mansisset. Neque
tia,nbsp;sermonum dictorumve pugnat authen-

' ititèr ^nbsp;hic illic agnoscendae sint Evangelistae

^ione^^^^^^^.^®®' quot;^^mmodo novas non inférant cogita-
tuntnbsp;generis etsi paucae tantum reperiri pote-

'^^P'/foV'quot;^^ e. c. c. XY:2 verba: quot;vx ttXsIôvx xxpttov

Thnbsp;referri possent. Per se enim intelligitur,

ipsinbsp;facta erat mentio, nulli alii nisi huic

Sednbsp;^«ûsilio, ut ßlures f ructus ferat vitis.

fiunt- ^^^^ f^ïtasse quis: sic omnia nihilominus incerta
deatnbsp;^^^^ dijudicabit, e quibusnam vocabulis pen-

^^H^eautTquot;^nbsp;ita ut aliis permutari, salvo sensu,

^^^^iiltat ^^^^nbsp;perpendatur, nullam fere

8üi pog^^^ Praebet. Plerumque enim facile ea disfcin-
^^^ omnes consentiant. Sic e. c. sum-

quot;leiiti „

essp tr.^««. tnbsp;t ____ e_____i vrfl^

'1-t.x

H^isque 'nbsp;ochdv èv t^ ovoy^ari rtvog, ana,

ff.,ï^^emo contra dubitabit, quin verba:

' Tjr ' .......

fereutes, (ut flammis nempe tradantur)quot;,—

propter similem palmitis haud fructiferae,
Christo fidem non habentis sortem, rei cardo ver^'''
Quid item refert, utrum pro verbis, XV : 14 qu^e i«»
tur, ixv roiyjrs, a, àya syreAKoßdi v[xïv, si magis ^ ^^^
teram tradita essent Christi verba, substitui debi^'®®^^
sàv TObc; fVröAi^ r^ipyja-p^rs (cf. s. 10)? Qui^
interest, utrum XV : 13 pro formula: t^:'
substituenda potius fuisset, alia parallela, e. c.:
quot;^cuvM? Contra vero, si tota hujus sect.

eogitatio lt;

hannea habenda esset, quisque videt, omnem serm''^ ^^

authentiae perituram esse certitudinem, quoniam

iis illata esset cogitatio, a Christo non oriunda- ^^^

Attamen ejusmodi esse dicendi formulas concedo » ƒ

utrum ad loci, ad quem pertineant, sensum alil^'

ferant necne, incertum sit, ita ut jnterpretum aW^^

culiare quid ex iis efficiendum esse statuat,nbsp;,-g

- • ■foriquot;

dicti sensu vim habeat, alter ejusmodi quid m
illis non inveniat. Sed taies quaestiones niera® ^^^^
hermeneuticae, et, vel posita literali authentia)
nent eaedem. Unicum igitur, quod inter quot;t
casum — positae nempe atque rejectae anthentia^^
ralis — obtinet, discrimen iu eo cernitur,
ea rejecta, vocabulum quoddam àhâCpopsv tibi ^^^
videatur, nunc praeterea concludas, fieri posse, ^^^
ab ipso Christo, sed a libri scriptore profectum ® '
jus rei, stante authentia verbali, sermo non fuisse^-
talium formularum authentia, si novam non infers® ^.j
videantur cogitationem, hanc ipsam ob causai» ^^^^
refert, omnique tibi caret momento. Verum ig'
omnibus consentientibus, plane decerni nonnbsp;s'

Christo, quid Johanni tribuendum sit. Quod

'ioleat 1 ,

Hotin^H^ ' ^ ^^^ ^^^^^ itidem , quod non omnes de
ftietitonbsp;^O'^um formularumve significatione, vel mo-

ipsa a^ ^^'^tiant. Discrimen vero illud sententiarum
rationbsp;lt;iijiidicandae principia non spectat, sed

haecnbsp;^^^itummodo pertinet, qua ad singulos locos

Sinti).

^^'^ïitiaiunbsp;video, statuere jam licet, au-

Vinbsp;absolutam hisce Jesu sermonibus tri-

^^^■^ones^^ posse, ea vero non opus esse, ut toti
fotttj^ji ^^^^ authentici dicantur; dummodo voces illae
^^atuant^^^nbsp;qiiae jure dictorum sensum definire

Sed ali' ^^^^ ^^^l^enticae haberi possint,
^^^^erit^j^nbsp;^^ censum veniant.

Titium, sermonum authentia ut sumi

^icta 'tjnbsp;in iis enuntiandis ediderit Christus,

Ut^^ debeant; s., aliis verbis ut dicam,
«tiaiji'-^^^nbsp;dici possint authentici, de eorum

tlx ipsfj'^''^^ constet, necesse sit.
''^teiïi Vel ^nbsp;Jesu orationibus ad eaium integri-

vel negandam, parum effici potest,
ita^^^*^*^^' nonnulla arctissimo juncta esse vin-
^^dant. jj^ ^eq-Uentia ea excipere debuerint, quae prae-
sunt quaestiones, a discipulis motae.

1) At

Vert

quae diximus, ansam cïfpere liceat, ut animad-

conbsp;q^'inbsp;sermonilius Christi authentiam tribuendam esse

Sennbsp;anbsp;ad ultimas Ejus orationes attinet, eomprobare

®sse interpretandi q. d, äxptßeU. Qui
'Utinbsp;sirc^^^ Peeuliarem invenit causam, propter quam rd

^^^quot;'itican,nbsp;ex sua quidem sententia, ejusmodi voeem jure

ejtts fajj^nbsp;tainen in errorem incidere potest, quoniam

®quot;»entnm nimio Axpißnai exegetieae amore nititur.

2

YTV:^'quot;'

Jesiique responsa, ad eas data (XIII: 36-38; ^ ^^jg,
8, 9; 23; XYI: 16-19; 29-31), aliaque i^o®
apte cohaerentia (ut XVI: 8-11, al). Pleraque vero op^^^
quidem se invicem excipere potuerunt; n.ta:uni
revera exceperint, plane incertum est. Co^^ ^^^
nempe ostendi quidem potest nexus; sed eoil^^'^ ^^^^^
inter binas sese excipientes sectt. hiatus statui ^^^^^^
quum fortasse omissa sit parenthesis, qiiae oratio ^^ ^^
immutaverit cursum (Cff. e. c. XIII: 35 et ^^J^jjl
XIV :1; 14 et 15; 81 et XV : 1; 11 et 12; ^
et 12; 22 et 23; al.).nbsp;^^r

Sermonum vero cum Synopticorum narratioui^^

paratio nos docet, absolutam integritatem i^i® ^^ Qge^

negandam. Nempe ex Matth, et Marco appfi^^^' -^jll-

nae institutionem inserendam esse velquot; post Joh^ ^^^^

35, vel, si mavis, post s. 30 vel 32 vel j'^^gqn»

quae apud Lucam habentur c. XXII: 31-^^ ^ vßl

'nbsp;1 psse j

ad s. 38, post,Joh. XIII: 36-38 ponenda c#

partim cum hoc loco coincidere videnturnbsp;jjeß

ita sint, absoluta jam cadit sermonum integ ^^gdai'quot;

certiores esse possumus, utrum nullis aliis loei® 1

omissa sint.nbsp;, geï'

Itaque rursus quaeritur, utrum, rejecta a ^jjeO^'^'

monum integritate, simu.1 etiam cadat eorum ^ ^^^e

Qua in re dijudicauda iterum comparanda ^^^^^

communis consuetudo, qua saepe fit, ut iu ^

alio communicandis orationibus, ea sponte oiu

1) Cf. infra Sect. III. Cap. I. § 1.nbsp;finaÜ»'^''

3) Praeterea, si coena Paschalis haecce habenda sit,
XXVI: 30; Mr. XIV: 26) his orationibns hic illic inserendus

Ullis •nbsp;quod tradendis iis consequi studea-

ea 'nbsp;conveniant i). Sed hanc oh causam caetera

modo^^^ ''^^■'^inius, authentica dicere nemo dubitabit;
satnjnbsp;nam bac in re cardo quaestionis ver-

iminvitaPnbsp;omissa sint, caeterorum non ita

De ^nbsp;ut totius loci sensus convertatur 3).

^tiüTtinbsp;qiiaDadiu non constat, rogare solemus,

eriunti^^^^^nbsp;orationis nexu, alius nobis tradantux

Qüod nf

lïioniij^^nbsp;illustremus, ex ultimis Jesu ser-

XlY .nbsp;sane interest, utrum ellipsin, c,

v . ^qi^nbsp;, ----------j.

^^ristus • ^^^^ obtinere videtur, plenins elocutus sit
^^ ^^^ legen dum sit: t« pT^fiaira, a f'/w
'ï-c/fc^ \ ißcivrcv où XûiXû, KM TO. tpyoi, S èyh
^'^quot;^-yTot; ov TTOlZ- 0 ^s Txri^p, 0 SV i[M) yJvccv,
XY:;( v' ^^ P'^^l^oiTOi, Kxi TToteJ rà spr^^)- Sic etiam
quidem est nexus cogitationum, si conti-

Cf. Efc^^

V? ^quot;ä'gtteT-'^'nbsp;G'^^ch. p. 76 sq.

0 Por'.'®'nbsp;exemplum Mr. XTII: 32. coli. Mt.

igitur est^^^quot;quot;^^nbsp;^

'otiusnbsp;qnae in 1. p. Marcino addita est; cujus vero

est'*quot;^ Hoacogitationum, es quibus hocce com-

e ' Scirenbsp;sensus, qui hic est: hominibus non datum

quot;^sci^jtnbsp;IMm et longe iis praestantiores adsint, qui

pars exnbsp;^®ttio atque, ut videtur, Lückio hujus sect.

, Bertis.nbsp;difficultas toUitur, ex eo orta, quod primo ob-

l/iotTi

, «t ,,nbsp;sqq. tahs inesse videatur oppositio, ut vel w

eyjy^^ Synonyma habenda sint (Calv., alii), vel in rots epyois

tati,

'^'quot;''^Us oy^jj^ censenda sint (Thol. Meij.). Quibus vero interpre-
' qiae'^JJquot;''^®''*''' ^quot;l^w^ari videtur; cf. s. 11, coll. X: 37, 38,
^^''iis Jesu tributa sit, ab ea? qxine factis habeatur, di-

quaquot;'

nuo forte post vini pocukim, discipulis traditü®'
si post alia verba édita haec cTiimtiaverit Chris ^^^^
sectionis laud, sensus vero idem manet. Neque e^i
ut supra vidimus, ex Synopticis hic illic
de quibus dicimus, sermonibus inserenda sunt»
rum, quibus inseri debeant, sensum iminutaut- ^^^^
e. c., si XIV :1 non cum XIII :.38, sed
XXII : 38 conjungenda sit, coiitextus qtiidem^'
mutatur, ut alia nunc statuenda sit causa pr^^
TdpdcrtTsa-êai, a quo discipulos dehortatus est ^ ^^^^^
Attamen sive praedicto Petri lapsu, sive
XXII: 86-38 proxime aucta fuerit discipulorud P
batio, ipsum monitum (Jo. XIY : 1) eandem ^^^^gge,
nets). Ex qtiibus concludimus, omitti quaeda® P

*nbsp;TlOO^

quorum defectu, licet nonnunquam dictoruru ^ ^orii^
rum cum praecedentibus vincukim immutetur, ^^jj^iifl
sensus tamen non infringatur. Unde apparat, s® ^^{eiP'

eatenus abesse posse integritatem, quatenus

ejus

dictorum relatorum sensus non convertatur.

Sed fortasse neget quis, sermonem, ^ coquot;'^^^'
thenticum dici posse, ubi ex eo omissae sunt ^J'^^io
tiones nonnullae. Quod, si vocabtihtm ^^r?»quot; ^jg,
sermone, sicu.ti' habitus fuit, accipias,

conce'

tamen

serte distinguitur. (Cf. Tischend, de lectione, quam
mutasse videtur.)

h. 1. Vid. et V. Oosterzee, Iquot;

2) Idem valet, si forsitan et Paschatis hymn us —
inserendus sit, ut statuit v. Oosterzee, L. v. J- j
Cff. tamen quae infra a nobis afferentur: Sett. lH-
loco XI V : 31 sermo erit.

— n —

Att.

äjijejj 1

lgt;osse ^^^ vocem per metonymiam usurpari quoque

quibvigjj^ ^ dictorum complexu, quae cum aliis

Sanbsp;^lûissis sermonem efiecerint; dummodo omis-

iiec ■

5-----------

.nbsp;multa, nequß ejusmodi sint, ut vel

cpitomen, vel confusam tantummo-
'^olleof;?. ^^^ dictorum inter se non coliaerentium
latio

eontineat sermormm, quae traditur, re-
^üocl aut

W Ulf ^^ ^^ ordinem attinet, quo singula, e qui-
^iiiini Ol ■ 4.-

ciiin coQ^j^nbsp;sermones compositi sint, dicta nobis-

'^^'ituerenbsp;sunt, indicia adesse non video, quae

^''lioiinbsp;immutatum 3). At-

1'^sset ^^^^^ ' ®alva sermonum authentia , concedi

W viJ^^,^^^'^^® coaitationum sensu immutando nul-

f- ^ liabeafnbsp;•

quot;igat3)nbsp;ûeque universum orationis cursum in-

^iiuntiat^ ^^ique, quomodo judicandum sit, si varia
^^^^^antty.' ^^^^^^ ^^^^^ opportunitatibus, conjuncta nobis
^^^^ ^aner^'^^'^ ^^^ obtinet, singulorum dictorum in-
^ii^t, ® P'^tuit sensus, nisi ex ipsa, qua enuntiata
P'^ûdeat Opportunitäten). Hîc vero non de

rutn

Cünbsp;quoquot;quot;^'quot;^quot;nbsp;obtinere, infra videbimus (Sect. IV). Caete-

Posse ®P^tomen, de qua modo diximus, ex dictis authenticis
2) ^ ' Apparet.

§ 2 ia ^^^ de XV :1 sqq. dicit Tholuck. De quibus vid.

Tnbsp;Xlll'^'''^'^ exemplum invenitur : Mt. XXIV: 9, 13, 14,

quot;^^^o^atur \ • 'nbsp;sineulorum dictorum parall. in utroque

Off.

.nbsp;îuonuinius de discrimine inter nexés s. contextûs

sermone, nec sermonibus, sed de didorwm
potius dicendum est i).nbsp;•quot;ei pquot;®^^

Apparet igitur, salva sermonum authentia,
tum absolutam verborum authentiam, tum
integritatem, tum etiam dictorum ordinem û^® ^^^e
quatenus hisce rejectis neque cogitationum sensus?

oiationis cursus infringatur.

§

' . ffaiß

Quale, inter ipsos hos sermones, eorumque noo'i' ^^^
relationem, salva illorum authentia, discn'^^'quot;'
tinere nequeat.

osse

Hucusque vidimus, vere authenticos dici

mones, licet 2) tum nonnulla mutata sint, 1 ^j^ti

sensum non definiant, tum alia quaedamnbsp;^^ jis

quae in contexta oratione non eam vim habeai '

omissis dictorum sensus infringatur atque m gg

•nbsp;Û intei

Quaeritur vero, utrum, si majus quoqtie ^yth®quot;'

sermones eorumque relationem adsit discrimeo?

tici tamen dici possint,nbsp;q^i

Non est, quod h. 1. de eorum dicamus ^^^^^^nbsp;-^tid.^

omnem Evangelii authentiam scriptorisque ^

—-nbsp;infraitequot;'^^^'',

1)nbsp;Quod tamen ad ultimos Jesu sermones non

spectare, ^^quonfquot;^'
rebit. Quos hanc oh causam in Plur. rmm. sermones vocàvnbsp;'

etsi eadem opportunitate prolata sint omnia, quae hue r® ^^^ jjg c»quot;
tam arcte tamen haec inter se juncta sunt, ut sermonis d
venire videatur.nbsp;jj olt''^

2)nbsp;Ne de singulorum dictorum ordine amplius dicam, pouteiquot;^'^
Jesu sermonibus mutationem occurrere neque apparet nec

ex recentioribus i) : Strauss 3), Lützel-
l^runo Bauer't), schola deiiique Tuhingen-
^ec de Wilckio nobis sermo sit, qui 6)
.ace ijj ®®îitentiam cum historiae Evangelicae veri-
redigere conatus, Evangelium Joh.
acce^jy^^nbsp;^^^ relationibus, a Johanne Apostolo

Se^j^^' ^ sine erroribus nonnullis illud confecerit 7).
H.nbsp;sunt, qui, licet varias de Evangelii

^^'S^iie sententias foveant, majorem tamen mino-

1) De aj^^j

'^^Deianbsp;«ithentiae oppugnatüribas usque ad Bret-

Cri,,.nbsp;H. van Griethuvsen. Pro Ev. Joa. «ÙS^vci«

Hard

If. ynbsp;_______ ^

P- 302nbsp;p-nbsp;«t Guerike, Einl. m dc^ N. T.

p. 197nbsp;recentioribus omnino cf. v. Oosterzee, JaarU.

iHeki.J'''''^- de eo Ebrard, Krit. d. Ev.nbsp;114-116-

p. 31S. ' ^^'^diiion üher Joh. caet. 1840; de quovid. Guerikc

opernbsp;'Ursprungs 2» Aufl. 1851. De quo

r quot;quot;^'»mrnbsp;nihil quidquam dicemus. Scil. miratussum,

f®®- Ve-quot;^quot; ^''^onihus apud eum nihil fere invenisse. Nec sane

' ^tmtiy'quot;'^nbsp;lia omnia tetigit, quam et in miram hic iUic

tu^jquot;^'nbsp;non dubito (cff. quae de XIII : 1 habet III.

, '■^priais proterva, qua ubique loquitur, ratio, et qua
'quot;Qibrio ■ quot;nbsp;. .

• '«ia.nbsp;—' i'- 024. ut. de eo Jioraru i. i. s

Untersuch, üher die kanon. Evv. p. 77-389,
quot; ^^^ Hq., üt'nbsp;die christl. Kirche Jquot;''

? ejüa T ^quot;■''^'■»■mt. Zeitalter 1846 passim.

int

•nbsp;«tatu-t'quot;'''nbsp;-Ie Jesu orationibus vid. p. 193 sq., ubi

saepe male intellexisse Christum, licet Sp. S.

■'jjus vevl»'

iDis »sie vor manchem Irrthum behütete.

je

remve sermonibus Jesu, in eo obviis, authentic'quot;
tribuere professi sint i). Et primum quidem Ii- ^^^
censum veniunt duumviri: Weisse 3) etnbsp;'

qui contendunt, orationes Jesu modo dictas ab^
quidem Johanne profectas esse, iis vero postea ƒ ^^^
additas fu.isse Ustoricas Evangelii partes. ^ ^^
nempe si audias, externa pro Evangelii authentic
menta aliquam saltem ejus partem ipsi Apostol° ^^
ere cogunt; historicae vero ejus partis ea est
spuria haberi debeat; quam ob causam sermones a
Johanne conscriptos esse statuit. Nec tamen a ^
dubitat, Apostolum multa de suo iis immiscuisse, 1 ^^^^
quos diu post abitum Christi, quatenus
annotaverit, ita ut in iis potius agnoscenda sit ^^
qua Christi personam ipse Johannes sibi iüio^^^
expositio, quam vera Illius sermonum relatio- ^^
bus cum Weissio fere consentit Schenkel.

Aliam autem rationem iniit Schweizer^)» ^^^^
nulla tum e narrationibus, tum ex oratiouibus sp^.^^
habenda esse censet, caeteram vero eamque lou»®
rem Ev. partem Johanni, vel testi saltern
Jesu discipulisS) tribuit. Ad hanc autem pa^'^^^^^J^
Jesu sermones pertinent toti, praeter c.

se

1)nbsp;De quibus item cf. v. Oosterzee, Jaarhb. 1.1-

2)nbsp;Evangelische GeschicMe 18.88. I. p. 96 sqq., H- Pquot;

3)nbsp;Stud. u. Krit. 1840. III. p. 764 sqq.

4)nbsp;Das JEv. Jo. caet. 1841. p. 7 sqq.nbsp;^„bifc)^

5)nbsp;Nam utrum ipse Joh. scriptor habendus sit, aliquatenu^
videtur p. 237 sq.nbsp;tic'quot;quot;'^'

6)nbsp;De qua sect, agit p. 63, contendens, magis cumnbsp;ais'^'
quam cum Evangelii Joh. traditione eam convenire, quam

ets'

^aW; ^ ^^Dcedat SchAveizer, sermones, quibus suis

^h^istus, revera ab Eo enuntiatos esse, non-
tasse ^^nbsp;fi^cile memoria teiieri possent, for-

liVanbsp;esse, nihilominus bas Jesu orationes

^^^ ratione traditas esse censet i).
titu^jj^^^^^^^ sermonum Jesu authentiae sic perire cex-
est. Primum enim, si vel tota
^Oïica tnbsp;historica, vel ex utraque, tum his-

^^^od^^ ^^^actica ejus parte quaedam, eaque tan-
haben^j^ .ï'^'^P^er interna argumenta critica 2), spuria
firinignbsp;caeterorum quoque authentia satis

^iscrijjj ^ ^ ^^ f^i^damentis. Tum vero magnum quidem
ȕioiiegnbsp;has adest sententias, quibus ser-

traditi ^^^^^ opportunitate habiti, libera vero ratione
^^ti. ' Vagis quibusdam doctrinae Jesu notitiis
Sed quomodo tamen, si vel prius acci-

Pttli „

f^quot;*®®® eorm^'quot;''^' ®tatuentes Christo omnia nota esse, quoniam interro-
cf. s. 19. Quae quo fundamento nitatur sen-
conti.,,.nbsp;quum ex IV: 16—18, uti et ex 111:3 coli.

Ptot

itonbsp;^ariu . 'nbsp;ei X » ; ±y/-, — — —

dp 1 T ®®=erem. Lonee alia quidem hac de re docet scri-

-ntia ^ 'nbsp;disserit p. 138 sqq., quae tamen de accipienda

(nbsp;counbsp;persuadent. Praeterea interrogatio XVI : 31 mi-

inserenda sit s. 30,

^^ Jühan^^^ ^nbsp;ut interpolator vix cam addere potuerit.

üücijnbsp;quot;(tat)quot; inquit »mit ergänzenden Kombinationen dem,

'nbsp;'^ä'^litelfen, (und) im Ausdruck des Inhaltes fast

quot;quot;Selbe niciiti, r-ui--, , _nbsp;„nbsp;entTiipH-,

Ir ■ ' dei-K 11, ' —quot;quot;oij-cii, ^uuu^ mi .tiiioui —quot; ---------

tildliches, oder sonst sehr behaltbares enthielt,

alt

.nbsp;parte rite tenendum est, Schweizerum in

Conbsp;iJi E^nbsp;Straussi sententiam invehi, secundum quam

^^^ Assent *nbsp;vagia nonnuUis Jesu doctrinae notitiis

cf. Harting. Jaarbb. IX. 1. p. 173 sqq.

piatur, ipsius Jesu sententiae a scriptoris vel
latoris dignosci poterunt interpretationibus, aut
tis, quae verborum Christi sensum atque raom^^ ^^
convertant? Sane si talis admittenda sit sentent^^'
vera orationum Jesu authentia sermo esse nequit-

Sed et alii audiendi sunt. Nempe adversus ^ ^^^
sium surrexit Erommann i), qui Evangelü ^^
thentiam accipit, tum et integritatem S). Quem ^er^
de Jesu sermonibus, quos retulit Johannes, ^^^^^^^^^
tem audiamus 3), docemur, Evangelistam talia
magnam cum suis ipsius cogitationibus, ex caeteris
scnptis cognitis, similitudinem habent, ex sua ^^^^
hausisse, adeoque libéras eum dedisse Jesu
imitationes. Caetera autem ex memoria ^
retinuerat ea, annotaverit, licet saepius alia ration^
ta, et cum aliis rerum adjunctis connexa sint^)-

1)nbsp;SM. u. Krit. 1840. IV. p. 853 sqq.

2)nbsp;Partes nempe si excipias quasdam, recentiori tempore ^ P jj
etiam in dubium trabi solitas, de quibus sententiam suam enu»^'®
opere: Der Johann. Lehrhegriff p. 25.

3)nbsp;Joh. Lehrbegr. p. 73 sq.nbsp;^aet-

4)nbsp;Köstlin, in opere: Der Lehrhegr. des Ev. u. dernbsp;j]j,i-
1843, multa quidem de convenientia disputât, quae inter Evang®

stolarumque scriptoris, Cbristique Johannei sententias obtinet, (^f-

nec non annotatio p. 39), minime vero, quid de sermonuiu
origine statuat, profltetur. Attamen totius libri ratio satisnbsp;jpsis

eum a viris doctis, de quibus ante diximus, baud dissentire.nbsp;^ jis-

Evangelii authentiae oppugnatoribus eum annumerandum esse pa*® ^^ jj.
quisitione : Die pseudonyme Lit. caet. Theol. Jahrbh. Tiib. 1

Ejusdem generis scriptum denique edidit Hilgenfeld
die Br. Joh. nach ihrem Lehrhegr. dargestellt 1849); qui i^®® ' 0.
Joh. rejicit authentiam. Cf. de ejus opere Nier meijer, M^H'
en Exeg. 1851. II. 2. p. 162 sqq.,

in \Y II-.

Mi'nbsp;^ûquirimus sententiam, majoris participes

sejJ^^'^ ^«titudinis. Secundum eum nempe ex ipsa
ess/t^^quot;^ indole sequitur, multa non Jesu, sed Johanni
^^^^Qda, quod variis exemplis probare conatur i).

autem~videt, haec omnia ad nullum, in
a ^^.^''^i'^i^^cete possimus, ducere judicium. Licet enim
Schenkelio et Schweizero in eo hi
tateuj^ ' ^^ iiûiverse Evangelii Joh. accipiant integri-

docet'nbsp;de Christi sermonibus loquuntur,

jHïe 'nbsp;^orum si vera sit sententia, dicta Jesu

sinbsp;dici posse. Quin imo, mentem eorum

illas, quas relatas legimus, orationes
Sed ill^ l^adam opportunitate habitas esse opinautur,
quetitemnbsp;informant, ut Johannes sic lo-

nitate^^^^^»it Christum, prouti hac illave opportu-
adnbsp;esse, ipse sibi informaverit Apostolus;

dicta ^^^P^nendas picturas varia adhibuerit Christi
W '^^ae iu gj^g memoria remauserant, licet, utrum
opportunitate ea enuntiasset Christus,
Jesunbsp;^^ cae^®^^nbsp;universo doctri-

Sed Inbsp;prouti intellexerit illud, suppleverit.

senten^-J^^^i^Di audiamus meliora docentem, qui 3)
^itam ^ ^^^^ primum ita definivit, ut nil nisi abso-
^^ ^^'■^onum authentiam verbalem et integritatem

1) Cff. ^^^

3caet. 4. Aufl. p. 179 sq. et Comm. in Ev. Joh. {Exeg.
'nbsp;6 sq. „Manches in Jesu Reden ist unzweckmässig,

loûnbsp;'unangemessen quot; caet.

Vere ^ f! ®®®® Patet ratio construendi, quam si varios sermo-
^^^ ^^eunte s ^^^^ wiundos-, eum in modum conjunsisset Joh., quem
^^ ejus Co^ ^P^^tavixnus.

in Joh. 3« Aufl. I. p. 240 sqq.

est, lt;

missam facere videatur. Neque ullum ^^^^^^
sermones Christi, quorum summam retulit ^^^^
certa opportunitate editos esse statuat. At^^i^®
ubi in re accuratius definienda pergit, ^^^^^^^^^ jur
utitur, ut eorum, quae modo posuerat, magn^^ P^ .^^j^js
sus tolli videatur. Ex convenientia nempenbsp;^^j^g

Johannis verba atque ea, quae in Evangelio
tribuuntur,— nominatim ex cap. III, quonbsp;giib'

ab ipsius Johannis interpretatione, mox (ut ^^ quot;

sequente, vix discerni possint, — efficit, van^^^^.
orationibus Jesu immiscuisse Johannemnbsp;j^eiS'

hac ratione de Cliristi judicetur sermonibus ^^
neque accuratius definiatur hoe judicium, ^^^ ^jceH'^'
ansa datur ad variorum dictorum, variarum^e ^^^^
formularum authentiam aut rejiciendam, quot;

icritUf

euia ,

eui» °

1) Sed ipsius Lückii potius verba afferamus. Secun'^'^ ^^^^
«kann man sich des Gedankens nicht erwehren, dass Joh. ^ ^^^ ^gjgc
in den längeren und schwierigeren Reden seine Hand
und, wie er an einigen stellen abkürze, an andernnbsp;Apo^*'^'^

mox addit: »Wir tragen ... kein Bedenken, der

auf die Darstellung der Reden einen bedeutenden EinA^i®® ^^gginea «Fquot;'
Jesus redet in dem Joh. Ev., wie Ihn der Lieblingsjüng®''
teren Jahren verstand, ' wie er Ihn sich vorzustellen,nbsp;pc iquot;

sich reden zu lassen gewohnt war.quot; Ad quae verba 1- ^
re secum facere Bretschneiderum in disquisitione
s. des Jiist. Chr., obvia in diario: AUgem.

104—106.nbsp;j jlOl'

Caeterum cum Lückio cfF. Credner, Mnl. caet. 1836-
ubi liic, licet minus clare, similem professus esse

videtur sennbsp;f^fC

Bleek, £eitr. caet. p. 243 coli. 241 sq., qui item cum ^quot;^^^pjyiiuquot;'
consentire videtur. De bis autem Lückii verbis, qnippe jg (jrquot;quot;'
Jesu Johanneorum authentiae oppositis, omnino cf. Hofstede '
JTaarh. in L. 1837. p. 84, coli. 83, 87.

i). * Nulla enim adest régula, nullum
luidnbsp;^^ dijudicate possimus, quid Christo,

spicit J ^^^^ tribuendum sit; sed, si penitus res per-
adeptj ''nbsp;aëre pendent, nec multo majorem

sequaj^quot;^^® ^«litudinem, quam si Wettii aliorumve
3).

ï^avijj ^^nbsp;proTsus immerita nobis esse videtur

qua Lucklum carpit, statuens, sic
^^^itentiae fundamentum, e qua ulhm dictum
'iiiss^jj^^^^^^'^e^ticumJam Lücke quidem ad pro-
provocabit, quippe quod ad cogitationjim
îlauanbsp;q- d. 5) authentiam tuendam ei sufficiat 6).

■^odonbsp;tueri eum ^elle, tum ex iis, quae

sententia ' ^^^^ ®nbsp;^^^^^^

^^ïitali ^nbsp;e qua non nisi cogitationum funda-

Jatn '^thentia

momentum habeat theologicum
^^^^^^qiiaestio oritur, quaenam sint cogitationes

'quot;quot;^'Mesnbsp;quot;Erlaaterangen, Keflexionen, reflectlrende Betrach-

^^ ^»»odnbsp;conati sumus supra § 1.

'fioruni'^quot;.^quot;quot;'®'^ inteUigat, ac si Liickii sententiam ipsius
similem esse statuamus. Hoc tantum volumus

aichtnbsp;Subjectives in diesen Eeden,wer bürgt uns dafür,

I®quot;quot; »ich niçj^subjectiv ist? Die Möglicbkeit wenigstens kann
Voü, s ,nbsp;denn welches Kiiterium hätten wir, das Ob-

^^nbsp;untersclieidenquot;? Cf Kann. Ew. p. 294.

6) Cf ^'■quot;'^«■nken.

Wah ^^^nbsp;laudavimus.

^Geologische Interesse fordert von den evangelischen
allein ' von ■nbsp;■ - ■

xiaeresse lurueit vquot;quot; quot;quot;quot;nbsp;-----

'ese^y. äjüten Portraits, nur jene geistige Treue, welche, in
d, h. in Allem, was zur Darstellung der Gruudge-

fundamentales!). Quod quam aifficüe sit

ipse sentiit Lücke, ubi tkeologiae pensm

mum^) huncce vocavit laborem. Scilicet de ser ^^^

Jesu authentiae momento 3) nunc non

utrum cum Lückii sententia congruat ip^»' ^^^^ Jeoauiquot;

tia, decernendum est. Ad quod ne^aiido respon ^^

esse mihi videtur. Sic enim non omnes cogn»'^

iis obviae, sed praecipuae tantum a Christo ^^^

essent. Oratio vero ex cogitationum constat

Prout igitur nihil refert, quibus formulis hae ei ^^^

tur, ita e contrario omnino interest, utrum ^^ta®

taiiones authenticae sint omnes, qiiippe quae co

orationem efSciant, omnesque eodem jure ad eaiö ^^^^

neant. Quare discrimen inter cogitationes

les et non fundamentales, ~ si non tantum _

dhxCpopovg, sed et ipsas cogitationes spectet,

tionum authentia definienda non ita adhiberi P^^^^^^^^gta

ut, ea integra, posteriores ex referentis mente

atque ab eo addita haberi possint.nbsp;apt^^®'

Tandem vero, ne in aliorum sententiis, cum
dentium una alterave fere convenientibus,nbsp;prae'

amus, paucis de Tholuckio agendum est,
ter eas, quae ex periodorum in lingua P®^®®quot;quot;^quaiH
ctnra sponte profluunt, mutationes, efficacitati»

d

danken, der wahren geistigen Gestalt Christi gehört, geo»quot;

lässig ist.quot; Cf. 1. 1. p. 243 fln. sq.nbsp;. Qes^^

1)nbsp;Quid est »das Wesentlichequot;? quaenam '/die wahre geistig®
Christiquot;?

2)nbsp;quot; Die Schwierigste aller Aufgaben für die Theologie.quot; '

3)nbsp;Qua de re vid. infra S. II. § 2 in fine.

4)nbsp;Cf. filauiw. d. Ev. 6. p. 340 sqq.

JL

in jç^

aliudrelatione Johannes habnerit, nihil
lluic Jlnbsp;primum: miram simplicitatem, toti

'^'^^strvi^^^.^^^^^* P^^P^iami),nbsp;parvo, qno in

P^'^^odis scriptor utitur, conjunctiornm nu-

Si,. . ^P^tit; rmj,„ -----___cfTn^i nVfJ

suavj J^I 'nbsp;peculiaris periodorum structura ex

Jesu^ sed^^^^^^nbsp;explicanda sit ,3). J^ein non

tiouuijj^ ''^^^^îiiii tribuenda sit certa quaedam cogita-
antur^nbsp;^^nbsp;fluctuans 3), quae Mc inveni-

Itaai ^^^ Johannis charactere repetenda sint.

^ddidig^^^ ^^^ rebus, quas tanquam interpretationes
^^^entinbsp;tantummodo de formulis minoris

^^^nbsp;^^ ratione, qua conjungantur atque

ex Tholuckii sententia, Mc
^Utn ej^g^^^. ^i'^'^tur. Attamen mox apparebit, neque
couç '^P^nione veram sermonum authentiam prorsus

^^^nbsp;posse. Prius autem, quod ex Tho-

^tutaijj^ f Vilnius, atque ad periodorum pertinet stru-
div'idit^ ^oncedo. Posterius iterum in duas par-
I'osteri^^^ ^^ quarum

prior cogitationum repetitionem,
^'■^îiïi Joi^^^^!^^ rationem fluctuantem spectat. Per pri-
^^a intg^^'^^^ propria quaedam agendi ratio intelligitur.
Satisnbsp;ediderit Christus, cogitationes

^^^^'^^^rit. Ad quod enucleandum atque pro-
et _ Pïovocatur ad parabolas (s. imagines) : X : 1 sqq.
^^P^sitionbsp;^^iPP® quarum inter se commisceantur

^pplicatio, dum Synoptici posteriorem post
. ^nbsp;separatim ei addere soient. Acuta

Einfachheit, der dieses Ev. auszeichnet.quot;
- i26.

Kreisbewegung und Zerflossenheit der Gedanken.quot;

qiia®quot;

spemenda observatio i) Cui tarnen

voluit Tholuck, probandi vim tribuere non
Quidni enim Christus, licet secundum Synoptici®

ini'^'

non videtur, quum tantummodo dictorum quoi'^^® ^
ordo, haud convérso orationis cursu, aliquatenu ^^^^^^
hanne immutatus esset 3). Sed deincepsnbsp;c.

ratio, qua de reditu suo loquens inducitur Chris■ ^^^^
XIV: 17 sqq., XVI : 16 sqq., quaeque ex eo orta
quod non satis distinxisset Johannes inter ea,
singulatim de utroque reditu tum corporeo, tn®
tuali dixisset Jesus. Vereor tamen, ne ita ^^^^
novis rursus implicemur difficultatibus, e quib^^®
sermonum authentia damnum capiat. Sic eni» ^ ^^^
scripsisset Johannes, atque confusione illa alius
bius saltem hic illic sensus exstitisset. Caeter«iD ^^^^^
concedit Tholuclc, tali conjectura h. L «on . .^ji

L nplDlci

quum saepius in Synopticis quoque, tecta et

ratione, hac illave de re loquatur Christus
XXIV al.). Itaque non est, quod totam iU^m
onum conjunctionem, de qua loquitur Tholud^' .j

moào

sermonum authentiae oppositam habeamus; mc- ^^^
ex ea derivetiir, quod plura missa facere cogat,
ea, quibus dictorum sensus non immu.tetur.

---am

1)nbsp;Qnae tamen in posteriorem melius quam in prioremnbsp;piil''

1—5), licet in hoc quoque aliquatenus (cf. s. 12, 13 al.), coD^®
videtur.

2)nbsp;Cf. supra § 1 in fine.

Efidf

gitatio^'^nbsp;ratione dijudicanda est üuctuans co-

ejus gg ^nbsp;quam urget Tholuck; quae autem, ex

'^^Wsnbsp;^^^ re cernitur, quod Christus, om-

defißjj^ ^ quibus dicitur, opportunitatibus, de eodem

pius dinbsp;numero disserens, easdemque sae-

^^ uJf^^^^^ formulas adhibens, informetur. Prius vero

'^^^gnattinbsp;sermones minus spectat, quippe quibus

teris orat^^-^^^ ^^^^ tractentur, quam ea, quae in cae-

^ac ^^^^nbsp;Johanneis exhibentur. Praeterea, licet

'lis, jj^nbsp;re vim habuisse potuerit indoles Johan-

^aiiduij^nbsp;ejus scribendi consilio illud expli-

'^'''quot;Utidej^^!^^nbsp;Posterius autem, frequens nempe

ab ^ ^^^^^laruiu usus, quatenus hue pertinet, opti-
ipso Oil •

saepi^^ ^'iristo derivari potest. Quid mirum e. c.,
âo'Çj, ^^ ^^ Ev shxi discipulorum suorum, vel de
Hic locutus sit (cf. c. XVII)?
quot;^filming ^^nbsp;loco régula valet, ex qua, ubi dis-

^quot;^»nenbsp;formulas, tum a Christo, tum a Jo-

obtinet, non mutatae sunt Illius cogi-
la J quot;^'^larum aliarum usus, salva sermonum au-

Sednbsp;possit.

■'«îles

^^ ^is elT^^^^ quot;^holuckium spectasse commutationes,

^liibus nej^^^^ videtur, quae verbis laudd. addidit 3).

retuV ^^ Jobannem cum Thucydide comparat, qui
'^^^^itionei^^^^ P^ofitetur aliorum verba, prouti secundum
^^^^^^ ess^' ^^ ^^^ unusquisque eorum versatus fuerat,
^^ ''videbantur, dum, quantum potuit, au-

^.Tlquot;'- P- 342 i

• 34fi

„ vefquot;

thentica eorum verba se servasse dicit.nbsp;jnuHquot;^'^

multa sic rursus inceita redduntur? Ka i^eu^i®quot;^'
sane abest, quin in eam iterum incidamus s
ex qua libéras sermonum Christi imitation^®
disse Johannes dicitur i).nbsp;uaes^^®'^^^

Caeterum, ne plura hac de re definiantm gt; ^ jjgtitü^''^^
ratio recusare videtur. Tantummodo

principle ^ plis
conati sumus, quorum applicationis

modum ^^^

nonnullis illustravimus. Plures autem, quam ^pu-
expositas, salva vera horum sermonum aut ^^^ jo'
cedi non posse inter eos ipsos eorumque relate'' ^juijS»
hanneam discriminis notas, variarum, quas ^^'^^^jjjjidii®quot;
sententiarum nos docuit contemplatie,
igitur est in conclusione, quam

illic feeimus.^
enim, caeteroquin de iis, quae professus si* Jp^
stus, nobis constare non posse. Omnia iu ^^^ jj^bi®
rent. Jjiberae autem sermonum Ejus
non sufficiunt, ut authenticos illos habere P ^^gj^aifl
Nisi magis definita ratione distingui possit?
Christo, quaenam Johanni sint tribuenda, ^pot'®'''
nos possidere Illius orationes, gloriari nos
Tantummodo libera maneat interpretatio.

Haec

utrum in loci cujusdam sensu constituendo ^^^ ^gfO
beat dictio quaedam, ut ab hac ille pendeat.nbsp;gjti

efficacitatem si formula quaedam revera habere

ti^ est* ^.

1) Quod ipsum tarnen non spectasse Tholuckium maiuft=^ ^^^ pif''
ELrardi sententia, quacum hac in re.magnam partem
videor, h. 1. non est, quod dicam; cif. 11. ejus supra laudd.
G. p. 76 sq., 884.

J

Ve\

^^ec esse debet, vel nulla amplius verae
lUUj^ gquot;^/®®^ authentiae superest certitudö. Sic de-
disqujg.^!^^® ^itimur principiis et fructus ferre poterit
tlietitia • ^nbsp;ultimorum Christi sermonum au-

iTistituenda.

sectio il

DIFFICULTAS PSYCHOLOGICA, EX

ultimobüJI

SERMONUM LONGITUDINE INPRIMIS DÜ^'^^
QUOMODO SOLVENDA ?

Vera horum sermonum authentia quid sit»

constat. Priusquam autem adversus dubia ^ae'

■'aiü 1 ,

historica eam tueri suscipiamus, ad aliam etia««

stionem respondendum est. Multi nempe
ejusmodi de authentia ne disputandum qui^^i^ ^gji
eam vero statim sine ulteriore disquisition^ ® ^gtine^®
ciendam, quandoquidem tam longos ffl^^^^^^^.jgcul^^'^
sermones, nemini unquam contingat. Q'^^® ; gpi'
ut tolleretur, olim unice fere ad extraordinarn^'^^^^j,,
ritus S. provocabatur auxilium, Apostolis ^^^^^^^i^iëi^
gelistis concessum, quod ex theismi principe® ^^^ ^^^
potuisse statuebatur 1). Eecentiori vero temp

I) Cf. e. c. Lampe in Joh. I. p. 327 sqq.

Qum^ ^^ ^^xilium vocata sunt, quae rem illustrarent.
^»iin eg^ ^^'^sani de his quoque judicium nobis feren-

§ 1.

^ ^^i^aorcUnario Dei auxilio Johanni concesso
^quot;^ias, de qua agimus, solvi possU.

^^^ ciijusdam tibi offerri orationem, quae
^ioiiisq . ^^^nbsp;Jesu sermones longitudinis sit ra

eaiu

^Ptis 1nbsp;diu, postquam enuntiata fuerit,

auH^^^ aandari potuisse. Jam, supra definite
^'iïUQi^nbsp;eam esse, sane non exspectabis; sed

'^'^^^ineat ^nbsp;orator, si summam tantummodo

insintnbsp;tibi oblata, — etsi variae caeterum

^ ^^S^^^tiones idearumque illustrationes, scriptori

Hojj ^^^nbsp;tribuendae, sed hujus tamen doctri-

, — sermonis relationem jam lau-

a, s de^ ^^^^nbsp;orationis

^'^^es pquot;. ^nbsp;quem secutus fuerit orator, — (in

^utu et 4--

^ tuin denbsp;orationem hic non divisent)

qua hoe illudve magni momenti
quor ^^^^^^^ ' {ejusmodi nempe dicta sermoni
''^s fornij^^ ^^nbsp;constituendo vel hujus, vel

^^^^is^e scrih^ ^^^^ »lagnam vim habeat) — doles, non
^lïinia ^^ 'nbsp;peritus, ex ore loquentis

^^nbsp;annotaverit, quae singulorum dicto-

ï^, definiant.

j ^atugjj .

Huth •nbsp;veile quis putet sermonum

qualis earum orationum esse solet,

fae

quae in comitiis e. c. habitae, totae aA

J

-ilio

ostenderem, vulgari in vita, sine eorumnbsp;^^^-^jis

eum obtinere posse authentiae gradum, qquot;®quot;^

Jesu sermonibus vindicare conamur 3).nbsp;^^ guiS

Quae si vera sint, affirmare non dubito» ^ ^^^^^

principiis jure statuere Schweizerum, eum, ^ ^^^^joto

reddere velit sermones longiores, ex animo

effluxos, sine dubio varia de suo addere debere

terea quis unquam orationibus, in scriptoruiu

rum operibus obviis, talem, quam supra

authentiam tribuit, nisi ostendere possit, ^

dum enuntiabantur, per scribas esse notatas? ^ j^gu

His vero alia quoque accedunt. Ultimi uei^P

sermones magnam partem talia continent reruD^
1nbsp;1 tai

menta, de quibus Christum vel nunquam, Quit'quot;^

tum hac ratione loquentem audierant discipi^^^'

1)nbsp;Quibus quid b. 1. intelligendum sit e Sect. I, ni faUquot;^''quot;^'^g'^rens

2)nbsp;Si igitur Tholuck (1.1. p. 347), — Tliucydidis verb^
orationibus eorum, qui in T)elli Peloponnesiaci historia occur'quot;quot;'' '^

quis testimonio non contentus sit viri, qui affirmet, se, t ^^^
sermones accurate retulisse, id hoe loco normam poni Pquot;®®® ^^ qi' ,
Multo magis enim mea interest scire, quaenamnbsp;'^^

Graeci illi locuti sint. In his contentus sum, si mihi rite jtu^equot;'

summa sine authentica relatione; quam vero in «^to omninonbsp;e»*'

8) quot;Dass wer solche, längere, unmittelbar dem bewegten
quillenden Eeden nachher wiedergeben will, jedenfalls ^ ffif
Kombinationen dem, was er noch weiss, nachhelfen

sich von selbst verstehen.quot; Cf. 1.1. p. 227 in fine, sq.

lo,

' clenbsp;,

cap, XYix ^^nbsp;^^ proraisso Spiritû S., precum

bitol) j ^^S^oieutum, aliaque annumerare non du-
seijiejnbsp;quidem rarae indolis dictum,

ölen snbsp;memoria retineatur, longiores ta-

^^ credo, quo rarioris sint indolis, eo

gïadi^jj^nbsp;quoque attendendum est intelligentiae

«Unt ejj^^nbsp;pervenerant discipuli; cujus testes

etnbsp;^^^^i'ogationes, hisce ipsis in capp. (XIV

^ynopticonbsp;^»libuscum si conferantur, quae in

^'^I'^'^iuntu^^'^ ®^quot;ptis, (quorum jam sumatur axiopistia),
tlocenj^j. ^^Sis etiam hoe apparet. Ex his nempe
eaiïi ded'nbsp;nonnunquam ne lactis quidem Christi

^öio lijç ^^tentionem, quam exspectaremus. Quin
tutnbsp;lidem mirum in modum hebetes describun-

tur tai^^nbsp;consilia mtelligenda 2). Quomodo igi-

iiere poty-^^^^ ^^ngiores hos difficiliorésque memoria te-
^aut,nbsp;Christi sermones, quibus multa ine-

^Ui oppQsensum haud omni nomine perceperint ?
^■^^tassenbsp;potest, Johannemprae caeteris melius

^Utn Qj^ . sententias perspexisse, quum majorem
^^^^ïrecti^^^^»nbsp;conjunctionem, primusque Ejus

liabuerit (XX : 8). Attamen, multa
ïietno ! ' ^^^euriora

his sermonibus inesse debuisse,
^itniiijjj ^^nbsp;Johannem prae caeteris discipulis

^•intiae ^^^^^^^^^ videatur. E Synopticis certe talis sen-
peti potest praesidium 3).

— Cap. II. § 3.
Mt. XTI:5-12 coU. verbis Christi Mr. VIII: 17.18.
= Mt. XX: 30 sqq.

Deinde minime neglig-enda est conditio, ^njris^'
hannes versatus fuisse traditur, dum laudati ^^^
sermones enuntiabantur. Objiciat nempe quis, ^^^^^
inveniri homines, qui, licet inferno prae aliis
cellentes, tanta praediti sunt memoriae vi,
quoque orationem, sermonem e. c. sacrum, ^
possint, ut vere authentica dici mereatur iUiquot;® ^ .e

—nbsp;- - S*^

iditiquot;'
leiö'

obtineat. Atvero longe alia Johannis
quam eorum esse solet, qui sermonem audiaut

Tria enim inprimis inter utrumque casum ^ ^^^^
mihi videntur discriminis momenta. Primum
sermo solennis, quem memoriae quis
partes iterumque saepius in particulas divisus esse
Christi vero orationes ultimae varia argumenta P
scue iterum iterumque tangunt i) ; unde jam PJ»*® '
ficilius memoriae mandari eas potuisse 3).

1)nbsp;Ultitnarum Jesu orationum divisionem in i^artes atque ^^^ ^^^^ je
dedit V. Oosterzee, L. v. J. III. 1. p. 196 sqq-nbsp;dis«»'
tali divisions statueudam sit, Christus certe eam non indicavit. n

pulis Igitur memoriae ausilio esse potuit.nbsp;• jc Bquot;''

2)nbsp;Qua de re omnino vid. Weisse, Ev. Gesch. I- P-l*^®' j-UiU^'

■elien

versis sermonibus Johanneis disserens, haec^mouet: » es - ^^^^^ üü'
hüben verloren, an denen begreiflicher Weise die Kc'ie'i von
sie sich ins Gedächtniss zurückrufen wollte, gefasstnbsp;geb»'

Selbst für eine ausdrücklich daran gewandte Arbeit desnbsp;Jef

reu die johanneischen lieden zu den schwierigsten Aufgabe»' '^J^j^ten-
geringen Anzahl von Haltpunkten, die sie dem Gedächtmss ^^
wegen des abstrusen, unbildlichen Ausdrucks, und desnbsp;^^jiict'

scher Ordnung der unablässig sich wiederholenden und m
kehrenden Gedanken.quot; Credo, quoad summam, rectenbsp;j^t

slum, atque ex suis principiis jure addidisse: »Wie unJen

Velnbsp;retinetque solennem, quietus in Aede

tneutgj^ 'nbsp;considet, omnemque sermoni in

Veto ./o; ^^quot;quot;^^Pi^Qclo dicare potest attentionem. Qualis
30 ij^nbsp;^^^^ conditio ! Ipse eam descripsit (XIII :

atqugnbsp;^^nbsp;De praeceptoris sorte futura

Veliejjj^^^'^^i^^'^ qnot eum vexarunt quaestiones ! Quam
Pïaeces ^^nbsp;^^^^ ^^^ afiecerunt insolita, quae

Coeua^^^^quot; ^^ quibus fuerunt proditoris indicatio,
totusnbsp;, Petri agendi rationis praedictio,

haec'^^^^^ ^'^Ws, sermonum Ejus argumentum. Sa-
ïïia attenbsp;efficere debuerunt, ut, quamquam sum-

^^f'Uesnbsp;omnia Christi verba animadverterit Jo-

^Ho aiitj^^.^^^ referre potuerit Ejus sermones, ut me-
^ei auxili^^^^^ ^^^^ possint. (De extraordinario enim
^tiata, vel^^nbsp;loquimur). Nonnulla certe enun-

^aeterig^ ^^^quentem eorum usum ei nota, vel prae
'^^^oriaenbsp;Mius, quin imo ad verbum usque,

Kandare potuit. Quomodo vero amnes illas,

'lUas

in

^^ Jesu ~nbsp;, T

Coy, .v.. ®^rmonibus notaverit, cogitationes, tali

Muit^ Ht^^^ 'Versatus, tam accurate mente retinere

nominis authentia jure iis tribui pos-

denique accedit discriminis nota. Qui

Ve/^^^'^nbsp;solennem, domum festinat, atque

^'^lonbsp;aliis eum communicat, vel ifi cubi-

^ ' ®^inma gaudens quiete, scriptis eum man-

^quot;^'pi'agtnbsp;Hören dem Gedächtniss des Jüngers......

(ihlquot;^*^'nbsp;dispositionis defectum, a W. rae-

Poquot;^^' »eiüpe snbsp;Johanni in opprobrium afferri posse censeo.

onnnbsp;cum nostris orationibus publicis comparari non

'nbsp;ut dieam.

dare potest. Sed jam quantum discrimen !
mos Jesu sermones auditos, Jolianni quid quot;
Mox se exceperunt tristis in liorto Gethsemaniti^®
nus, tristior fuga, reditus Hierosolymam,
Aede-Cajaphae ferendi, anxia exspectatio; dieque
pente, — obscurior nox ! 'nbsp;~nbsp;ggj-

E dictis jam patet, Johannem, quos
mones, continuo scriptis mandare haud potuisse-
igitur eo ducimur, ut de sententia agamus ^^^j'^^j^'^jpue
in annotatione, din ante editum Evangelium a
conscripta, sermonum Jesu authentiae praesidium ^^^
runt. Nempe post alios inprimis BertholdtJ^^.^^^^
tentiam protulit, ex qua Johannes, vivante _ ^^^^
Aramaico sermone nonnullas annotasset Jesu ora^

0Camp;V

. quas postea, Graece traditas, in Evangelium r
Cui opinioni assentiti sunt Wegscheider ^ ^
dum Paulus n) uUimos Christi sermones,
die Sabbati post Ejus mortem, a Johannenbsp;in

- datos fuisse statuit. Item Tholuck s)nbsp;'^[teiö'

sententiam, ex qua, post Christi ascensionem
mox annotatae sint Ejus orationes Johanneae; et ^^^^ ^^
minus definite statuit, Johannem //mature P^^
consignandis Christi dictis occupatum fuisse.

N.

1)nbsp;Eist. crit. Einl. in srntimtl. . .. Schriften d.
1302 sqq.; postquam in peculiari opere hac de re egerat:
de orig. Ev. Jo.

2)nbsp;Einl. in d. Ev. Jo. p. 269 sqq.

3) Cf. Credner, 1. 1. I. p. 254.
' 4) Leien Jesu. I. b. p. 165 sq., referente Straussio

5)nbsp;Cf. 1. 1. p. 344 coll. 236.

6)nbsp;»Schon frühzeitig.quot; Cf. 1. 1. II. p. 190.

Jesu l^rnbsp;ostendere non opus erit, hand ante

■'^giiandnbsp;perfossum (XIX : 31-37) de con-

cogitare potuisse Johannera i).
videtur, eum Sabbati, qui se-
iîiternbsp;^^^ fecisse 3). Nonne die illa moestissima

I^'^tiüsnbsp;collocutos esse discipulos, statuendum

quot;nbsp;Johannes Mariam, matrem Jesu, —

potinj^^^. ßiatrem (XIX : 26, 27), — consolatus
lintnbsp;de resurrectionis Christi, quam fove-

prob'a^^^^^^^^^quot;^® inter se disputaverint ? Tum demum
notay^^nbsp;possit sermonum Jesu ultimorum an-

tate CO« ^^'^Poris confecta, si orationes Christi anno-
age^^.nbsp;Johannes, adeo ut mos ei fuisset talis

Hofijj^ iv^^^' ^'^^d pDobandum nonnulli ad Kabbi-
ceptoj^^^^® temporis discipulos provocarunt, qui, prae-
^otare I^^^i^us assidentes, praestantiora eorum dicta
CHiïi Gh ^^^^^^^^nbsp;unusquisque videt, looge aliter

discip^^^^®^® Versatos esse piscatores et publicanos, quos
ïesurtg^J.^ Ill® sibi elegerat, Galilaeos'i'). - Atvero post
forsitan Christi, aut brevi post ascensi-
in coelum sermones notavit Johannes? Hac

anbsp;^ttam^ ®°°®entientem habeo Bretschneiderum, Froh. p. 16.

quot;quot;quot;»»advef^jj.^®proWdam sententiam ea tamen urgere nolumus, quae
illo Jgnbsp;(1. 1. p_ 450), hanc nempe oh causam Christi

^^^ ®linninbsp;™andare non potuisse Johaunem, quoniam ea,

'quot;P^'öiisnbsp;sensu de triumpho veritatis dixerit Christus (cff.

3);,gt;.laetit

(Quanbsp;®tiamsi Baptistae discipulus fuerit Johannes Apo

liaiit ^ ^^ iiifra Sect. III. Cap. II. § 4). Neque enim Jo-
cum -

praeceptore Rabbinico comparari potest.

icrao

in re Tholuckio assentiendum esse credo ö®»

piexi

absolute rejici posse ejusmodi sententiam. -- ^^^^
potuit, ut, suum amicorumve in commodum, ^^
orationibus quaedam Aramaico sermone notaverit ^^^^^

nes, quae postea Graece translata Evangelio

At omni tamen sermonum ante editum Evaug ^^^^
annotation! grave quid obesse credo i). Etenim m
tam arcte plerumque inter se conjuncti sunt historic ^^^
sermones, ut primum hos separatim annotasse Joquot;''' ^^^^^
vix statui possit. Ad quod illustrandum ^^^^^^^^ je
inservire possunt, quae dixit Bleek 3), ubi, hac ^^^
agens, provocat ad XIV : 31. Quem locum
ad contrarium probandum attulerats), contenà^^^ '
hannem, nisi antea annotasset Jesu sermonem, l^^^-^ge

el

XIV continetur, tam diu post nulla ratione
posse Christi verba: êyslpairês, ayccy^ev bré^^^'^

contra sic fere argumentatur: si ante Ev.
solos sermones scriptis mandasset Johannes, verbid ^^^^
laudd. certo non addidisset, quippe quae cum sequot;quot; ^^^^
argumento non directe conjuncta sint.
sententia interpretatione minus probanda niti vi ^^^
ex qua ante aysipsaöa punctum ponendum sit Si ^ ^^^
observamus, haec verba omnino directe cohaerere
SS. 30 et 31a, tum Bertholdtii, tumnbsp;VpjuS

omni probandi vi destituta esse apparet. Sed alm ^^^
generis est documentum, quod adversus sermoiquot;^^ ^^^
hanneorum annotationem, ante editum Ev. coui^c

1)nbsp;Cf. Lücke, 1. 1. I. p. 229, 234 sqq.

2)nbsp;Cf. Beiträge p. 241 sq.

3)nbsp;Cf. Eint. III. p. 1305.

Internam nempe sermonum Jesu a Jo-
. ^relatorum si inspicias rationem, elucet, historiam
tioue^jnbsp;in dialogum, dialogum vero in institu-

Xlïw^^^^^gis iterum permixtam, cujus rei ipsa capp.

Sed ^nbsp;praebent 1).

^ijusnbsp;^ac de re judicetur, nostra parum refert.

^vancei^^^^ loei difficillima quaestio non est, quomodo
aict^'^fj^ *^°nscribendi tempore ea, quae tam diu ante
tuerit TT^^' naemoria etiamnunc conservata habere po-
quaeritnbsp;««^d multo magis, vel primo saltem loco

valio^ 'Iq'nbsp;non adeo cum longo temporis inter-

possij l '^^l^^nnis cum conditione in concordiam redigi

i^ïe

löihi vinbsp;(1. 1. p. 340) h. 1. in censum veniri non

tam ^nbsp;^^ontendit nempe, orationum, quas notavit Joh.,

V mZTquot;^nbsp;Aramaieae indole convenire, ut iradi ex

'öaudat'''^'nbsp;debuisset, si antea jam Aramaice

Ex quo, si verum sit, simul sequeretur, minus

ia j -- Jesu verba , si ex memoria, quam si e scripta anno-
ill/;nbsp;«^scnt.

5X OA JLUViiiv/inbsp;}nbsp;-----

-nbsp;.. Sed fateor, me non videre, qua in re

ö, • «X Arquot;^quot;!quot;^nbsp;consistât, qui iantus esset, ut impediret,

^raecarquot;'^'quot;'' ^^notatione traditi essent. Sponte quidem ex Ara-
tUoT''nbsp;comparatione intelligitur, ad liieram omnia

Jo jjj^^ --suae comparatione mteiiigitur, aa nieiu,,.

''quot;^lisse. Sed hoe igitur neque tune fieri potuisset, si
viae, ^nenbsp;-- ■ quot;nbsp;T.T, m.

quot;vJl^U JIUC IglLLll UtL^LlV- ulAiiv^ -----JL- -

est Grnbsp;Christi in Ev. suum recepisset Joh. Ut

nounbsp;qiatenus adest, non ex eo repetendus

retur^quot;^^*^®nbsp;annotatione, st;d liberius tantum ex me-

et Ara^quot;^'nbsp;utramque linguam,
'cam, obtinet, discrepantiae tribuendus est.

■ neqi^'^®^'

rectionem Christi confectam. Si enim explicat » i ^

quomodo ad diem sequentem dicta Jesu mew^ ^^^ ^^ ■

Johannes; neque hoc sane elucet, quomodo die i

annotate potuerit.nbsp;Je

Idem, quod ad nltimos Jesu sermones attm '

A tO^

Lückii observatione valet i). Hic nempe aa ^^^^
Johannis apostolicum provocat, quippe quod
ret, ut in Evangelii denuntiatione Christi
quoque continuo repeteret; quas igitur hac ^^^^
facilius memoria retinere potuerit. Lubenter ^^^^jgge
damus, continuam repetitionem illam multum P'' ^^^^^
Johanni; sed ante omnia opus fuit, ut ab
Christi die, usque ad tempus, quo Evangelic®
tiare incepit, Ejus verba mente servaverit. ^^^^^^ de-
modo fieri potuerit, per repetitionem, quae P^®
mum obtinuit, non explicatur.

Sed temporum ratio habenda est, nec ^^^^^^^
Apostolorum aetati aequiparandum. Jam vero ^^^^^

tur, eorum tempore minus frequentiorem, fuisse

scripturae, quam qui apud nos obtinere solet. ^ ^^
onis contra oralis momentum id temporis eo va^i^^^
Unde oritur quaestio, utrum forsitan tunc ea
tuerit hominum memoria, quae hodie ferre non P^^^^gre
Concedimus, praeceptorum aliorumve dicta lUo
frequentius, quam hodie fieri solet,nbsp;. J^io»®'

esse 3). Sed ex frequentiore memoriae exer« »

1)nbsp;Cf. 1. 1. I. p. 238.nbsp;^gt

2)nbsp;Cf. e. C. Ebrard, Krii. d. Ev. O. p. 884, uW serfflO ^
dem) diireh Polygraphie noch nicht verdorbenen Gedächtnisse ( «

et Lücke, 1. 1, L p. 237.nbsp;Qui''quot;'

3)nbsp;Cujus rei exempla attuHt Tholuck, 1. 1. p-

'Illam

tiiï, q^^ ^^^^ rarior scripturae usus, ea nondum sequi-
^^quot;^ßipla •nbsp;esset, memoriae humanae vis.

''^öipojg ^^^^^^ adesse debent, quae probent, hac illo

Quae ^^^^^^nbsp;fuisse homines.

Parumnbsp;exempla attulit Gieselerl)

videntur. Primum nempe, quod
^^ti videtur. Nam provocat ad ea, quae

Antonjnbsp;viaetur. in am provocai; aa ea, quae

^üteiu^ ■^^^choreta //praedicariquot; dixit Augustinus,
^^^iendonbsp;^^^^ literarum scientiaquot; scripturam s.

ex ^^^oriae mandasset. Sed haec narratio fa-
O vocabulo' Graeco yptxu.u^oira, oriri

esse

videat

qnod per //cultum Graecumquot; vertendum
icari^i^nbsp;Praeterea attendatur ad illud //prae-

^iauinbsp;f^^^^r, ostendit, admodum du-

^^^'^Pistia ^^^^^^i^^tem, qua hujus narrationis nititur
et'

teste q'quot;quot; ^^jiisdam Giesel er attulit exemplum,
sed^^^*^^^*^nbsp;literas (proprio sensu) non

s. g . quot;^^ligiosos quosdam ooram se legere facie-

i.nbsp;..rt^l^nbsp;-»^TtN-ï

quam et iHe non nisi audiendo
'erat ^verit. Quod tamen quantopere a nostra
PraeiJj.^^^® qui non videat? Hic enim servu-

j l^raeie ^nbsp;4.ui non viaear,.'- nic enim servu-

ïogare poterat, ut iterum iterumque
prima vice memoria non tenuerat; deinde

^Pl'oni

tai^nbsp;. a Rabbinis institutorum, consuetudo, ex

Parv!^^^''^'quot;^ Pr!gt;eceptorum dicta (vid. snpra). Sed nostro

^'^erit T ,nbsp;baberet, quum in schola Rabbinica non

1)nbsp;Ia Johannes.

2)nbsp;O ^^'^'^liari s •

K, ' licetnbsp;Entstehung der Evv. p. 104—111.

caet Tnbsp;P^o^et Gieseleri exempla, eoncedit Thiersch,

■ P- 147.nbsp;^

domi quiete gaudebat, et tempore, quod post i ^^
laborem ei supererat, pro voluntate uti potera g.
liannis vero longe aliam fuisse conditionem ?nbsp;■

Semel tantum tristi illa nocte sermones, de qui
mus, audi vit; et quae secuta sint iterum memorai^
opus est 2).nbsp;^ ^^^plis

^ Eadem autem ratione de caeteris, quae affert
judicandum est. In quibus idem quoque

invenitur^^l jö

attulit Tboluck^), Irenaeum spectans,

quipp® po'

senectute meminisse se dicat eorum, quae i^^^^^^^^gtri'
Ijcarpo audiverat. Vereor tamen, ne potius ad ^^^
nae Apostolorum summam, nec non ad quot;^quot;^^^^^^gpaeo
vel hi cum Christianis, vel Polycarpus criiu
loqui solebant, rationem, minus vero ad
stolorum vel Polycarpi orationes, data oppor
bitas, illa referenda sint. Sed si vel maxur^®

*nbsp;L JC/A

dicta spectentur, iterum animadvertendum ' ^^^ye'
adjuncta cum nostra, de qua agimus, causa nou
nire. Ifenaeus enim quietus audiebat atque mo^»
tum vellet, retinendis iis, quae audiverat, oper'^^^V^^jg
potuit. Haud ita vero Johannes. Sed praeterea ^^^^^
vagae relationes sunt, quas bis de rebus acce

vcrquot;

1)nbsp;Qaae ct de prius allato Antonii valerent exemplo, modo n^i

gram P^Pquot;'quot;

2)nbsp;Nec quod ad illos Jesu sermones, quos in vita publica coi' ^^^ .j^j,
enuntiavit, multmn ex lioc exemplo derivari potest. Nonn ^^^
semel edidit Christus? Quod autem saepius de eodem Hicnbsp;j^^trioquot;®
mento, faciliorem quidem reddidisset lahorem, si ßbi
Ejus systema prodere voluisset Johannes ; quem vero, smg ^^^ .^^ef-
dere voluit Christi sermones, de singulorum dictorum opportquot;'''

tum contra reddere potuit orationum illa aequalitas.
■ 3) 1. modo laud.

^^guiü ^^^^itam certamque iis superstruere possiraus

Verenbsp;Quare neque haec quaestionem sol-

^ïedo Ij.

pra^. ^^'^sch, Gieselero assentiens, unum, quod

P Q pi •

' potisnbsp;^^^^^^ omnibus, memoriae humanae id tem-

^tn ^^ '^^'^^ssimae attulit documentum 2). Spectat au-
postn.nbsp;T-

linguae pronuntiandae modum, diu
pernbsp;^^ quot;^ita communi usurpari illa desierat, imo

ïetliaj^j^^nbsp;nonnullorum spatium usque ad Maso-

cousetvat ^^^^^^ adscripta, non nisi traditione orali
est.nbsp;-^tvero haecce prorsus alius generis res

Cae pj^^^^nbsp;adfuerunt, qui veram linguae Hebrai-

nuntiaT.dae rationem in juventute ex seniorum
eamque consulto studio iterato addisce-

extïaojij.nbsp;perficiendum non memoriae adeo vis

Variaqj^^ requiritur, sed potius attentus animus

^ ^ ^^^^ Postulantur.

deinde

O

'rientaj-^ Par eau 3) discrimen attulit, quod inter
^lohamjj^^^ ^Ve nostratum obtineat memoriam. Ad
^etjio^-^ nempe provocavit orationes, quae item ex
^^eiiji ^^^^^rate literis sint mandatae; quod pateat ex
^eii ^nbsp;hac de re institutis. Ipse vero

quot;^advertit, nunquam ostendi posse vinculum
quod inter duas sibi subséquentes Corani
=edat, neque opportunitatum, quibus singula
proverbia, nobis esse certitudinem

confessionibus fidei, formulisque liturgicis addidit

—nbsp;p. sqq.

(de Corano sermo est) Sammlung, wodurch nie mit

Quodsi vero haud plura de Corani compositione

tuerint, nec de orationibus Mohammedis, innbsp;-

f leii'

receptis, sermo esse potest i), nee satis nota sun ^^^
adjuncta, quae in singulorum proverbiorum, P
unum collectorum, origine vim habuerint, ut ^^^^
et nostram causam aequa satis institui possit
tio. Praeterea non negligenda sunt ea, quae de ^^^^
proverbiis, ante editum Coranum scripto mandatiSj ^^^^
protulit Weil 2). E quibus nempe apparet, va^as ^^^
hammedis patefactiones, ipsius Prophetae jussu,
postquam editae erant, jam esse conscriptas.
tur de Corani verbis memoria conservatis apud
leguntur,, adversus nostram, quam de sermonib^^
hanneis tulimus, sententiam afierri non posse ®
dentur. Licet enim totum Coranum memoriae n^a» ^^^
nonnulli 3), nostrae tamen, de qua agimus,
quiparari hoc nequit. Nam vel adeo brevia^

teil

Mohammedis proverbia, ut semel audita memoi--
potuerint, vel ii, qui Corano addiscendo
runt, aut ipsum• Mohammedem, aut posteros ejus ^^^^^^
vice de patefactionum argumento interrogare p«
vel denique e scripta hauserunt annotatione. ^^^^

Aet

ßcstimmtlieit der wirkliche Zusammenhang zwei auf einan'J®'^
Verse, noch die Zeit oder Veranlassung ihrer Erscheinung augege ^^^^^^
den kann,quot; .... et quae aoo. Cf. eins 77«/. nrit Einl- i» ^^ ^^^^

anoquot;

den kann,quot;----et quae sqq. Cf. ejus Jlüt. erit.

1844. p. 90 coll. p. 53. Ad quae verba respexisse videtur
— - -nbsp;pare®

,ot.

1)nbsp;Cf. Sect. I. § 1 in fine.

2)nbsp;Cf. 1. I. p 42; et ejus Lehen Mok. ed. Belg. II- P
228), coli. p. 70, 212 (in annot. 171), al.

3)nbsp;Cf. idem Weil, EM. caet. p 54; if. ed. Belg. Hquot;

Tistr^*^^^^^^® diffeiaiit ab iis, quae in sermonibus
ex ante^-^^'^'nbsp;observavimus, rerum adjunctis,

Jgt;nbsp;satis manifestum esse credo.

disq^-^.^^^' ^^ae disputavimus, longa haud opus erit
ha^nig ^^^^ ^^ Lückii observatione i), juvenilem Jo-
quaeq^^^^^'^^^quot;^ spectante, qua cum Christo versatus est,
potuejj^.^^^^^quot;^' ut Hujus verba facillime addiscere
den^^^' ^^ ^^od probandum inprimis ad novam atten-
consijg. ?nbsp;spiritualem, in Apostolo ortam, quam

lubente^nbsp;Christo habitae, debuerit. Quae etsi

^^^^^^ explicare

lltim^^ •nbsp;singulas Jesu orationes, inprimis

^ici ^ ' Memoria conservare potuerit, ut authentica
«gt;atio.

nulla pnbsp;Num illis omnibus, quae recensuimus,

Sen^anbsp;insunt, quae in tali facultate Johanni tri-

^ain hajje^^'^ ^^^nbsp;potuerit hos sermones, vim quan-

Hoe non contendoS). ld tan-

quot;•^clo « ----------—.....

'^Scerenbsp;facultati Johanni tribuendae

•^Xtraojjj-nbsp;^^^^^ vel provocandum esse statuo ad

^^riuainbsp;Dm «„„n-,^ T/^ViQTiTii pnnp.eRsnm. mox

ea

^eronbsp;auxilium, Johanni concessum, mox

Possit ^ ^^^nbsp;'^^finiendum 3); vel, si admitti illud non

quot;^esu ggjnbsp;ratione veri nominis authentiam ultimis

^^tido.nbsp;a Johanne riotatis, tribui posse

con-

- ï- p. 237.

seüteutijj*^'^^quot;^'^^''nbsp;nonnulli eorum, quorumtrarta-

§; qua de re § seq. sermo erit.

§ 2.

Vtfum extraoräinanum cogùari possit Tiei auxi
JoJianni concessum, quo difficuUas, de ^^^
agimus, solvatur.

Vidimus, Johaniiem illa memoriae vi, q^^^® ^^'^tjr
bus propria esse solet, ultimes Jesu sermones ^
dere non potuisse, ut revera authentici dicendi sint- ^
giores enim sunt, quam ut, ejusmodi in
quis versetur, in qua fuisse narratur Johannes, ^^
tantum animi facultatum vi gaudens, tam ^^''^^^j^gjitia®
moria eos retinere posset. Quare verae eorum ^u
praesidium quaerendum erit in extraordinarionbsp;. gjc

auxilio Johanni concesso. Quod igitur utrum, ^^
principiis, cogitari possit, primum inquirendum

Deinde autem, historicum quoddamnbsp;: vi'

indicium, necesse est. Sed hac de re infra dem^

IjjOW

dendum erit i). Sufficiat h. 1. in antecessum ^ ^

dem

ejusmodi auxilii divini indicium,nbsp;ut nobis qui
tur,

ipsis his oTationibus messe.nbsp;Locum nemp g;

mus, qui invenitur c. XIV ; 26nbsp;in fine, ubi ^ , ,

0 TTOtpaKkVlTOC, inqUlt, TO 7vvsvy:,0!, TO dyiOV . • • ^ jji''
vy^ag TvhTCi, a sIttov u/mv. Quibus verbis qi^^®
sit probandi vis, infra apparebit.

iiori'

Neque haec verba neglexerunt nonnulli e rec'^
bus, de quibus supra diximus 2). Ex his autei»

fa® f

1)nbsp;Cf. Sect. IV. Arctius enim cum ijjsa sermonnmnbsp;'p^^jsit-
tione conjuncta est haec quaestio, quam ut h. 1. apte de ea ag'

2)nbsp;Cf. hujus Sect. J 1.

— 53 —

Iesiu ^ 1 ^ ® 1 n c k i u m laiido, qui fidei, sermonum

4U1nbsp;l^^bitae, confirmationem iu Articulo Ei-

l^eindenbsp;^^ Spiritu S., positam esse profitetur i).,

iHejuojj^ ^^^^ affirmare uon dubitavit, fiduciae, in
ptaecip^^nbsp;reponendae, laudato Christi promisso

Co ^ ^n^sse fundamentum 3). At nihilominus tamen
sit, q^Q^^^ loquuntur hi duumviri, ut aliquid in-
Varianbsp;probandum videatur. Nam primum

lis n^lTnbsp;.nbsp;.

dfij

'^^'^Prohetunbsp;generis argumenta, quibus

potTijgg^ T^'nbsp;sermones omnino memoria retinere

ïiOTt ^quot;annem. Deinde, quasi ipsi videant, haeo
post allnbsp;XIV : 26 provocant. Sic Lücke,

exposita ita pergit: //Denique vero
fertep,, Puderet, praecipuum fidei fundamentum af-
post alia^*^-^^^®nbsp;Tholuck,

aft'erj;.nbsp;nsum yocata, locum, quem diximus, sic

fgj.^nbsp;l^is probandi argumentis, aliud quoque

lUae ggnbsp;^st fidei praesidium in Paracletoquot; et

Pïirtiujj^ quot;nbsp;hue item pertinet Hauff 5), qui

exponit, quomodo varias alias ob causas

deinnbsp;Glaubwürdigkeit der Apostel das Siegel aufdrückt,

quot; 34g •nbsp;^quot;^erlässigkeit der Relationen der Reden Jesu.quot; Cf.

^^ * Die u ^^ '^gantur omnino pulcre dicta, quae laudatis praecedunt.

Gefcp, 'quot;^^'^'^^'■gscbaft für die Treue und Sicherheit des Johannei-
241nbsp;-----

1. 1. i. p. 238. Caeterum cff. Bleek, 1. 1.

j , . Was scheuen wir uns, die Hauptbürgschaft ... in

^Bderetinbsp;diesen Argumenten haben wir indess auch noch

an dem Trösterquot; caet. Cf. 1.1. p. 345.
■nbsp;V. Jok. p. 283 sq., coli. 279.

quot;lüe.

in

horum sermonnm poni possit authentia, deinde ^^^^
laudando Christi promisse, 1. 1. obvio, acsi ejuquot;

generis argumentum esset, uno tenoro pergit.

Quid vero? Num igitur, sublato hoc Christi pr® ^^^
de sermonum authentia tamen constaret ? Sed si ^
tuas, promissum illud // fiduciae in Johannis iß®® ^^^
reponendae praecipuum fundamentumquot; dici
rum potius accedens quid habendum est, sine^ ^^^^
auxilio de re probanda nihilominus certiores
semus. Quodsi contra aliter sentiatur, parvaque ^^^^^
rorum argumentorum vis agnoscatur, quare haec ^^^^^
ita informantur, acsi et ipsa gravissimi essen ^^^
menti? Johannes solitis animi viribus
moria retinere vel potuit, vel non potuit. Sx P°

noO

extraordinario Dei auxilio hac in re opus ei
si vero non potuerit, candide fatendum est,
probandi argumenta haud sufficere; et quam P^
hac in causa tribuendum sit, exponendum est-

Quaenam autem illius, de qua modo lodti ^^^^^^^
Lückii aliorumque agendi rationis causae 'j^^^dd-
non quaerimus. Attamen Lückii verbis supr^
metûs cujusdam, quem fovere quis possit, iquot;®®®^ gU-

tur indicia, ne nimium urgeatur extraordinaria ^^^^^^

pranaturalis, quae dici solet) Dei vel in mundo
vel in hominibus operandi ratio, cui tarnen fides
necesse est, si ipsi historiae Evangelicae,quipp®®'^^^•gi-

c0'

,teï9

laud

tio,nbsp;Quae vero ut rite instituatur disquisi-

buerit r ^^^^g^i^dum est, cujusnam indolis esse de-
UUisse/ ^^ ^^^xilium, ut consilio, propter quod obti-

auxiij^^ ^^^ intelligitur, in eo consistere debuisse
Jolian^. ' ^^ ^^^ agimus, divinum, quod memoriae
ileinQjj^ ï'^^^^iaris s. extraor din aria vis concederetur.
^»teanbsp;animi facultas est, qua eorum, quae

^t vero^^^^^^^® sit homo, in eo resuscitatur imago i).
potuej-^ ^^^^^^ticam Christi sermonum relationem tradere
ïedire deb^ t^^^^^'nbsp;^^^^^nbsp;^^ mentem ejus

fuerft'^^^® ^Sitür divinus in spiritu humano ita operatus
est, ut ex hujus facultatibus una —
îiaturf^nbsp;majorem adepta sit vim, quam quae

tUï, gg propria esse soleat. Unde tamen non sequi-
quaenbsp;Bei in sola memoria requiri efficacitatem,

posset-nbsp;«'aeteras animi facultafces spectare non

Ex ii^^^nbsp;inox pluribus dicendum erit.

ticari S.- ' ^^ae diximus, jam patet, talem non signi-
consigj^^llJ^^® actum, quo Hic Johannis, Christi dicta
ïpsenbsp;^^liiti calamum duxisset, periodosque vel ut

ïaauihy^^^.^^^^set, ita ut nec libéré cogitasset, nec
scribendo libéré usus fuisset Apostolus 2).

'^'ïimus. quot;nbsp;^^ imagine fer memoriam in,mente resusai-

^^''^'ûiatm. 'nbsp;formula memoriae operandi ratio accuratius

'quot;^^quot;»l'ne hu^^quot;^nbsp;®®eteris formuHs, quibus et nos ex vulgari loquendi con-

f^rnbsp;disputatione usi sumus, ut; memoriae mandate,

Vnlnbsp;quot;i^Us Pcf

quot;'spiraiig 'nbsp;. ad eam nos respicere sententiam, quae

'gt;ilt;^c/ianica dicitur. Haec enim ab ejus fautoribus ad ser-

qiia

Neque ejusmodi spectatur Spiritüs S. effi^acitas, ^^^^^^
illo taiitum, quo Evangelium conscriptum
poris momento Johanni in mentem revocata sint ^^^
verba, ita ut mox rursns ex ejus memoria
Sed talis extraor din aria memoriae Johannis spe ^^^^

itei»

monumque longiorum 3) imaginem continuo in ^^^
sibi revocare potuerit, ubi vel ore, vel scrip
referre voluerit.nbsp;^^^^

Quaeritur vero, quomodo informandum sit
quod inter majorem hanc memoriae vim, Johann^
cessam, omnemque Spiritus S. in eo efficacitatem
nuerit. Licet nempe extraordinaria illa memoP^® ^^^^
separanda non sit a majore universae Christi doc ^^^^^
intelligentia, qua, ex Hujus promissis
S. efficacitate, ga visus fuerit Johannes, haud ^^ ^^
ratione utrumque coujungendum esse milii
illa hujus fuisse statuatur consecutio. Sic qnideP^ ^^^^^
usque vinculum sibi informavit LiickeS), anuu®
tens, semper cum rerum intelligentia crescere
vim, qua earum imago in mente resuscitetur;
imo haud raro fieri, ut cum senectute accrescatmei^^^^^^^
Quae etsi partim vera sint, haud satis tamen eXp

mones etiam, a scriptoribus ss. notatos, extendebatur. Denbsp;jijQ'

universe spectata, vid. omnino Ebrard, Chrütl. Dogm.l^^'^- ^^ quf

1)nbsp;Cf. Lücke 1. 1. I. p. 239, ubi jure sententiam repro^«*^'

Spiritüs S. actus fuisset »ein abgerissenes Moment im Acte des

2)nbsp;Patet, me de absoluta verborum autbentia sermouumque 1
non dicere, sed eam spectare, qnam Sect. I. § 1. definivimquot;®' ^^

3)nbsp;Cf. 1. modo laud. Vid. et Coolhaas v. d. Woude, ■
1848. p. .540 sq.

Ij ^ ' quomodo singulas orationes easque lon-
sec^^^^^*^^ potuerit Johannes, quae in ejus Ev. c.
'^'^^heuticag,defmito
reqijjj^nbsp;ejusmodi potius inter utramque

^'^jorinbsp;vinculum, ex quo adaucta memoriae

^ intelligentiae non adeo suhorclinanda,
l^'^'^^liate s ^^^^ ^quot;^icem coordinanda sit, ita ut utraque
tamgjj^^'^^^^® donum s.nbsp;habeatur, quo-

snbsp;adeo inter se junctum fuerit, ut

^^^ ^cmpe^S ^^^^nbsp;fructus sit habendum.

Johnbsp;vi imbutus mihi informandus vi-

^^^ fuefj|. ^t omnium animi ejus facultatum adau-
^^^ viiji ' ^^ quibns igitur et memoria est 3), quae

Christi consilio, ad Evan-
^^^l^^gandam^^^^quot;'^^^ verborumque Ejus cognitionem

antei^ ^P°®tolo opus fuerit.
^^^^Hcnd^nbsp;quid de caeterorum argumentorum

nolo ^^^nbsp;de quibus supra diximus, — ne-

Joli^^^^*^^^^ sermonum repetitionem, cui ipsum
scj-^^^^ ^Postolicum ansam praebuerit, ut et
in ^ nsum, illi tempori proprium, aliquam
potuisse. Sed, cum apparuerit,
• ^-^pHc ^P^'^^^ta, ad horum Jesu sermonum authen-

'^'^''Süin ^ ^^nbsp;sufficere, tantummodo

possunt, quibus ad rem probandam

he K

tioi, jj . quot;i'evibas enquot;

^'luntiatis, inprimis proverbiis saepius repetitis,
-

® quibus egimus, vix ullam vim habere potuisse mihi

iieglig^^quot;

liaud opus sit, quae vero, ubi adsunt, negns'
decet, quandoquidem üs quoque uti potuiv

consilia sua consequeretur.

-- --------I--------------------dijuL-

Ad eam pervenimus disputationis partem,
cetur, utrum ejusmodi, quod descripsimus, -jjcipü®'
rium Dei auxilium cum veri tlieismi congrnat pr^
Tiieismo igitur qui addicti sumus, Deum tanq -jj-

luoqu®

mum Spiritum agnoscimus. lidem homininbsp;^^tequot;'

tum tribuimus, a Spiritu divino diversnm-

-------------- , quot;nbsp;J;nbsp;WV... .nbsp;\.t.JL 1nbsp;- —

quo spiritus in spiritu operetur, ignotus nobis
bet, quandoquidem spiritus notionem plane
dere nobis non datum est. Quod cum it^
multo minus intelligi posse manifestum est, 1
one ipse Deus, qui Trvsvßiz est, in

liomiiie op®

cui TTvsvij^x inest. Quo igitur jure statuere ^jjjbU'quot;'^
haud posse, ut hominem tantopere Spirits su^ ^^ ^^
Deus, ut animi illius facultatum vis extraordi»^ ■
tione augeatur? Quid huic rei inest, qi^®quot; . ^^pei'^''
summi Spiritus omniumque spirituum
potestatem, vel naturae humanae, ejusve
cessitudini contrarium sit l) ?

gpiti'

1) Supra enim jam vidimus, hominis cogitandi Uhertaie^^ jotiquot;quot;®'
tûs S. opere nullum damnum eapere. Caeterum de patefa® ^^ ^^^ pf

-fl. quot;quot;quot;es informatur, nihil forsitan ei inest,
tendat A

J, ■ -Attamen gravis ei obesse videtur diffi-

efRc ^^^^^^^^ nempe est, extraorclinariam quandam

h- 1. significari. Nam aucta illa, si

memoriae vis cum animi ejus

^^'^juiict ^^^^^^^^ (sit venia verbo) non eâdem ratione
fco ^sse

^^'^'^^(lina • ^ ^^^^nbsp;cum Dei patefactione ex-

vnbsp;■■ .......

dinbsp;^^ homine efficacitatem ejusmodi statui

^^'Sari jçjnbsp;Quod nempe si assumatur, Deus in

^nbsp;quotidiano internae causarum ef-

plus concedere videtur, quam
^^ illove casu, quo alia ratione interce-
lUanbsp;e^ui nos ducere videtur sententiam,

^l^^^ndinbsp;^'^^^eroquin otiosi, talis cogitanda sit

vel in rerum cursum, caeteroquin
. ® Proruentem, vel in hominum actiones,

du,^nbsp;vel sujjraMccturalis vel positiva dicitur. Hae

ntfj quot;''''quot;I'^fi soientnbsp;divinae characteretn, ad quem describen-

viü, '^'^'^quot;^'■imixnbsp;accurate exprimere videntur. Quare neque

2)Cf

^uod speetamus, auxilium hisce nominibus indica-

definitio. quam dedit Bretschn. 1. 1.
innbsp;gejjj.^ ' vocavit: «eine solche, welche nicht von dem

^i-heiinbsp;^ • ^»usalnexus der Dinge abstammt,----(sondern)

»nclij^'nbsp;verbindet, .... (und) von dem

■'quot;stinV-*^ ^ '«nineV^'^quot;^ «''zuleiten ist.quot; Ipse autem B. discrimen inter
Pätefactionem rejicit, atque errori tribuit utriusque

Tri

caeteroquin a Deo independentes,
nica ratioiie irrumpat. Ita etiam h. nostro 1- . ^j^s
memoria, naturali vi jam praedita, quae ex
liumani conditione necessario originem duserat;
nico quodam immu.tata esset inflatu divino, pgo
rum effectuumque, qui vulgo obtinet, nexus
//immediatequot; disruptus esset.

stf

tuendum sit. Mundi cursum naturae legibus ^^^
esse, constat. Videmus, adesse causas,
hae leges perpetuo servari debent, easque
consuevimus. Quod quomodo cum continuo toti^ ^
regimine divino concinat, nullus est, qui e^P vc
sit. Sed nemo tamen, — nisi Deistis ^«quot;^'^''J^^fibit'
lit, — mundi adspectabilis curam gerere Deum» ^^^
Deinde, nisi libertas hominum moralis

cadere Theismum, manifestum est. Quae '^^qjico'quot;
ene cum divino mundi spiritualis regimiue lö
diam redigi possit, nullus est, qui bono suce^
nere conetur. JNTec tamen, hominem anbsp;j^obi^

ido

' i
negamus. De Deo igitur otioso q. d. nullo m^^j^^ pg,

sermo esse potest, quippe cui sententiae

regimen obsit, de quo ante omnia Theismo ^^^ijJO'

Sed jam quaeritur, utrum continua haec Pei i»

turn physico, tum morali efficacitas omnem

ordinariam Dei in mundo operandi rationem ^^^

quae e vulgari causarum nexu non oriatur,

eo tantum se conjungat? Quum autem P'^^^'^^^^iojUS»

Dei in spiritu humano elEcacitas, de qua sup^^ ge

quam vero extraor dinar iam vocare coactinbsp;^gtiit»

spectata, nihil habeat, quod otfendat, —

Hinu,

dunlici ratione Deum in homine
% consijï^^^^'^nbsp;i. e. extraorclinariâ ntatur, ubi

^'^quot;^are ^^nbsp;convenire id videatur? Quis enim

^ausa^^^^^' ^^^^ semper vulgari illo uti veile
[ï*'^^®nbsp;^^^ semper forsitan eo indiget? Num

ei est Deus? — Caveamus, ne perversi

scyllam evitare conantes, in Pantheismi
, »«»iequot;

^Jciaiidj rat^^^^ ^^eat, nonne, duplicem ejusmodi Dei
^^^^are „ .nbsp;negantes, miraculorum vero fidem

Qiagnis implicemur difficultatibus ?
luutnbsp;De resu.rrectione Christi non di-

^nio ijjj^i ^ Portasse objiceret quis, tantopere Spiritu
^^^ eadeo^*^nbsp;fuisse, ut resascitatio Ejus e mor-

^^'^^j^nctanbsp;cum natura Ejus humana âvûi[j,ix,pTyiTCf

^'^'^cta gjj. ^^^ potuerit, qua cum nostra natura con-
^^^tetn e.nbsp;patet, hoe non cadere in adoles-

^^^^^tuj ^^ . ^'^inensem, quem e mortuis resuscitasse
unbsp;Nonne igitur absurdum fere est

Sari jjg^^ Jnvenis resurrectionem eadem ratione e
Vlitnbsp;ortam s. cum eo conjunctam fuisse,

^^ ^ita gj quot; ^dolescentis, quae praecesserat, mors,
j!^® P^ior, quam

solito more a parentibus ac-
^^quot;^^^loq^j^nbsp;^^ rebus alia sane ratione, quam quae

^^iûere solet, Dei operantis vim cum nexu
nnctam fuisse, statuere coacti sumus 3).

h.1^ iino ^^

'■«^iorae — quis definire possit? Sed patet, nos
2)nbsp;eausarum vinculo tantum dicere, ac,

facti „nbsp;habita, dnplicem voeare Dei efficacitatem.

sumo veritatem.
Bretsehneidero (1. 1. I. p. 194 sqq.) aliisque.

Sed objiciat forte quis: vulgaris tarnen
tinua ut minor operandi gradus sic

informatur,

non ,

extraordinaria illa, quae ex causarum nexu ^gjet''^'

hic

cedente medio, vel certe magis immediate Deus
statuendus est.

Primum vero observare liceat, eundemnbsp;laiö^quot;

causarum in utroque casu non obtinere, ex^
non sequi, in extraordinaria Dei

efficacitatenbsp;Ji

prorsus causarum eflectuumque nexum adesse.
enim hic esse potest, ut nos eum non
ejus notionem s. imaginem nobis inforniare ^.^^^-iofl®'
Sic e. c. in mortui juvenis Nainensis resusci
quaenam conjunctio fuerit inter Christi
umque physicarum efïicacitatem, quis est, q^^^i jipP^'quot;''^'
possit? Ex hac ipsa vero inscitia nostra siiuul ^.^^^{tif
quare primo obtutu prorsus immediata nobi® ji,
Dei operandi ratio extraordinaria. Dubito ^^^^rf
accurate si loqui velimus, statui possit,nbsp;qöquot;

nexum quendam, Deum inter atque objectum' ^^^^ jj
operetur, intermedium, unquam abesse. ^^^^
plenius definire velis quaestionem, ne in lusum
desinat disputatio, vereor. Hoe vero
credo: si semper mediis uti Deus statuendus sit'^^
duplici, de qua diximus. Ejus operandi rationlt;^'

audinbsp;,

distinctio inter ordinariam et extraordinariam in mundo op®'''' . j^g^s'

B. patefactionem, mentis humanae errori tribuendum est,nbsp;, -e

cogquot;

arum esset, ex parva rerum divinarum, qua gaudemus,
undus.

— G3

'quot;'quot;««äiU:

getierinbsp;obtinet, rerum nexus du-

, vero

Beugp' ^^ ^^^^nunquam prorsus immediate agere
'^^^stateiQnbsp;non datum esse credo, hujus rei

^ivin ^ quot;^S^re. Ipsam enim immediatae efß.-
contiu ^^ ^'^'^olem comprehendere nequit. Itidem
ititn ^^ ^^^^^ P^ovidentiae, in qua mediis
ob causam minoris operandi
Cürsn ^^^^ dornen, quo significetur, Deum vulgo
^^lain ^^^l^'itenus adspicere otiosum. Hoc enim
^a^ruj ^^^^^ sententiam, ex qua res molesta Deo
quanbsp;nairacula patrare s. extraordina-

• ^^^j^iictio^^^'^^^'nbsp;mundo operari.

ïitraninbsp;atque harmoniam aeternam, quae

Plenquot; ^^^nbsp;operandi rationem interce-

teneat^nbsp;quot;on possumus. Hoc tantum-

^^^ ^''tneii ^^ ^ invicem utraque distinguenda est,
^quot;^^^ïidus est^^^ ^^nquam in altera magis operosus in-
^''^^i^ata e _ igitur quis putet, me omnia jam
e ^^^ cont ^^^^'nbsp;explicatu dilRcilia restent.

11 ^^^ Prnbsp;^inae percipere nobis concessum

rein re^-^^^^^^nbsp;omnia explicari possint,

^^ ^^teaiii^^^^^^^^®'nbsp;extraor din ariam Dei absur-

^jrisqijg operandi rationem, quam cum Ejus na-
apparet ^^^ ®^rindo necessitudine pugnare, nullo

^at'''^^nbsp;redeamus. Ex iis, quae disputavi-

^nbsp;Dei a^endi rationem absurdam

(ja.nbsp;ïioti

Vi Sitnbsp;^^^ extraordinarium Johanni con-

' ^^ ult;.^nbsp;memoriae eins ita adaucta sit

^^irnorum T

»Jesu sermonum uberiorem dare potu-

, Itil!'

/l'Hquot;

erit relationem. Quod peculiare Dei

auxiliuinnbsp;j,

trum in locum optime convenire, item facile lU^ pjob^^''
Nam si praecedens disquisitio probaverit, ^ ^ßfii'
conati sumus, haud amplius absurda viden Pquot;^ ^j^^jgto
ordinariaepate/acdonis notio. Si autem apparat,
et per Christum revera hanc datam esse homnu ^^^
facilius intellectu est, quam ad eam

dennntiao

traordinaria Deum adhibuisse media. Sane
haec agendi ratio dici nequit.nbsp;,

Atvero dicat quis : licet Deo indignanbsp;^^j^e,

eâ tamen non opus fuit. Nonne enimnbsp;rit«

Christi spiritu adeo imbutos fuisse Apos^ol«® ' ^^^-gare
doctrinae Ejus summam cum

homhnbus com-^^ .ji,
potuerint? Quid refert, utrum orationes, ^^^^^^^^^

continetur, magis minusve fictae sint?
ubique decernere possimus, quaenam Christquot;'

Johanni tribuendae sint cogitationes?

quot;nbsp;a ut quot;

Primum vero attendatur, nostrum non ess
namus, utrum ipsius Jesu orationum opt^® ^^^
servatione necne. Non omnia nobis innotes^ ^^^pfei
consilia, neque causae omnes nobis palmn ' ^j^gaiquot;!
quas ita nec aliter egerit. Si igitur histo^i^
praebeat ad statuendum, voluisse Eum, ^t ^P^^^g^jo, ^^
sermones annotaret Johannes, omnis cadit q^^®
hujus rei necessitate instituenda.nbsp;jg veJquot;^®

Attamen sponte eo ducit haec objectio, ^^ ^^io
sermonum Jesu, quam volumus, authentiae
ologico paucis videamus. Qua in renbsp;,

dus est modus, quo de sermonibus, quos re ^^^^^„neif

loquantur Evangelistae. Quodsi enim pateat,
non ut libere relatos, sed ut vere authenticos

Qiî(

ptoptgj. eorum vero authentiam nihilominus varia
rejiciendam esse, — quomodo amplius
quot;lat,nbsp;scriptoris nostri axiopistia? Quae si ca-

gitatio^^^*^ ^quot;^Plius certiores reddi poterimus, eum co-
^e ^^^damentales, de quibus antea2) vidimus,
îlvangç^j ^ ^^^^^ Igt;einde, magnam sic perire bistoriae
l'^aete^^^

'^Htist^^®^nbsp;faciendum est, si ipsum

^«rainnbsp;P^^sis loquentem? Licet enim, extra

Jesu authentiam, promissorum Ejus

.. poss'tnbsp;authentiam , promissorum Ejus

'^trinaj^nbsp;quibus discipulis ad exponendam do-

taniejj ^ ^piiitûs S. pollicitus sit auxilium 3), nonne
^'^'^ciUenbsp;^^^^ iïiter praeceptoris discipulo-

^^stitut^^quot;^^^ obtinet, comparatione inter utram-
^^aturp n ^^ P^^^ius percipitur ét magnopere con-
^^•ïae gjj^^nbsp;vero comparatio, nisi vere authen-

l'^^Hit. rpquae Christo tribuuntur, institui
dixeti^^ orationes illae non ostenderent, quid
^'^^^tetiiq^^^ ^^ristus, sed quomodo Eum intellexerit
^^^^ doe • ^^^^'^^^^erit Apostolus. Sed hoe non est,
ApostoloTum doctrina praeterea ex
^nnotescere potest didacticis. Ex oratio-
^^^is congtç^ ^^ ïelatis, quid ipse Christus docuerit,

^nod ut ex iis appareat, omnes, quae

»fra Sect. IV.

Lückii sententiae expositione, ubi vidimus,
'ogicum, ex ejus sententia, suscipere eum, qui

^liristr^^^^^^'^ Possent, licet non omnia caetera, quae in
invemuDtur^ ab ipso Christo oriunda essent.

ess®

m HS

occurrunt, cogitationes a Christo profecta® ^^^^
debent. Nec denique dicat quis: si magni P^'^'^^j^^^jgtiis-
fuisset, doctrinam suam literis mandasset ips® ^^^
Variae enim adesse potuerunt causae, propter
egit, Apostolisque mandaverit, ut Ejus verba

Quae cum ita sint, non tantum absurdum ^^^^^^
statuere, extraordinarium ejusmodi, quale supra
conati sumus, Johanni concessum fuisse Dei ^quot;^^^que
sed omnino cum theismi principiis convenient' ^^^^^^^
dignum habendum est. Quare hujus auxihi
horum sermonum authentia necessitas haud imp®
minus in disquisitione nostra pergamus.nbsp;pjo-

in ipsa sermonum authentiae probatione,nbsp;^vis«'''

feratur indicium, e quo, auxilio illo revera g
fuisse Johannem, jure effici possit.

quot;tu

jts^ se '^^^^^^quot;^istorica, adveesus ultimoeum

authentiam mota, quomodo

refellenda ?

\r

ornbsp;difficultas psycliolo-

co*^ ^gituj ^^ ^'^^öionum authentia premitur. Transeun-
Cll^^ eajnnbsp;^'^bitationes exegetico-historicas, quae

'^nn^ irisuntnbsp;dijudicandas. His autem non-

quot;^o^a ^^^^^^ simul etiam eorundem sermonum
^PPugnatur. Dein, quatenus ipsam

^ fl' -f

itionbsp;■nbsp;aliae alium ejus gradum, ut

Sc^^*^^nbsp;^^^^nbsp;probare conatur, ser-

^^^ fictos; alia eo ducit, ut statuamus,
libquot;^quot;^^^ retulisse, vel sua iis ad-
tue'^'^ fie ratione eos tradidisse. Cujus rei,
^^ disputationis cursu consti-
autanbsp;®nda est. Simul vero ad aliud atten-

'^^tünni dubitationum vinculum. Altera

5*

enim earum pars horum sermonum et
ojpticarum spectat discrimen; altera eX

est.

ipsis scrijitis JoJianneis conjunctione petita
et aptius agere nobis videmur, si, hauc^ gtitu»'quot;'''^
tractandi divisionem sequentes, biparfcitam
nostram disputationem.

CAPUT I.

de dubitationibus , ex hokum

ÜSTIS'

corum relationibus vinculo

ei

Multum disceptatum est de Evangehi ^.gïpret®®'
Synopticorum scriptis praestantia.

Viderunt i»

sublimiores esse eas, quas hic illic Johaö'' ^
observationes, imo philosopham fere ii^ Jae
totam, quam hic secutus est, historiae tracta
nem. Praeterea, qui hîc inveniuntur, ^^^ ^^^
magis de Ejus persona Ejusque
conjunctione agunt, quam qui apud
Quin et totum Evangelii argumentum magi® ^ est '
est, unde antiquitus jam 7rvEU[y.,ix.riK0Vnbsp;•

Quod discrimen effecit, ut haud raro non
aestimari, sed et nonnunquam minore fid® ° ^
inceperint Synoptici.nbsp;^^^

In hanc vero agendi rationem invectus ^gpO
Schneider, qui, licet majorem quarti EvaUts

1) Cf. v. Oosterzee, L. v. J. I. p. 144.

Scat

® contrario contendit, philosopham

tes^ fort

quot;^'^taji ^nbsp;potius adversus scriptoris axiopistiam

ex

Sednbsp;se commendent 1).

SOlUjjjg 1nbsp;/

Joli.nbsp;qnaestio tollitur, si tum Synoptica,

'^alinea OTi • j-

^^ ^nristi imago, ut ita dicam, non tanto-

Possit. '

quatenus ad ultimos Jesu sermones spe-
P^obare conabimur.

§ 1-

''quot;quot;'0, horum sermonum cum traditione
^yiioptica conjunctione.

sermonibus, fere totis a Synopticis
neglectis.

horum sermonum cum tradi-
senbsp;'Conjunctione agendum est. Qua in re

^'^iies, ^^^^^ offert dubitatio, ex eo petita, quod ora-

^nibus dicimus, magnam partem apud Syn-

.....

est observatio {Ev. Jo. p. 55), qua docet, dis-
atque Johannem, in se spectatum, non adversus

quot;»»itnbsp;possenbsp;Johannem, in se spectatum, non adversus

''^'lonnbsp;^nbsp;quum fraudator, qui postea viserit, et

füll.quot; ^^''^reitptlnbsp;kommenden Originalitäten wider die Macht

Ml, ^ :'''^«iteter j,nbsp;-----------o-----------

Nlt^*^nbsp;ankämpfen müssen, darum,

^'«kla*nbsp;lutenbsp;^Pätern Bewusstseins ein Evangelium schreiben

quot;»itnbsp;grosserm Vortheil in weit besserm äussern

Tradition

• hätte befriedigen können,'

opticorura nullum inveniantur. Est Hccenbsp;jj,

munis in o|)pugnandis plurimis relationibus
quod non nisi apud solum Johannem occurraiit-
sertim vero nostra in re alicujus certe moiö^^. ^^^^
haec dubitatio, quandoquidem ultimi vitae CU
peris historiam caeterum satis accurate descUp
omnes Evangelistae.nbsp;^^^jeiit'

Sed attendendum est, iniqu^e agere eos, q^^^

---------------jiud

ut ubique causa indicetur, quare alter hoc, ^
vel receperit, vel omiserit. Licet enim
nita habeamus consilia, quae in EvaugelÜs c®
dis assequi studuerint singuli Evangelistae, ere
nos hoc, quo vivimus, aevo non amplius decern
quibus causis permoti, singularum historiae s- P
ratione habita, ad consilia, quae foverint,nbsp;ytiquot;

vel hac, vel aha ratione egerint. Saepius nempe ^^^
hoe illove Evangelio frustra quaerantur res,nbsp;jr

cognitae, quae tamen, ex scriptoris, quatenus
notuerit, consiho, recipi debuisse videantur^)-
nisi concludere quis velit, ipsi Evangelistaenbsp;ju

innotuisse, causas nobis ignotas esse apparet»
singulis recipiendis, vel praetereundis ille duct«^ ^^^^
Eadem vero ratione de omnibus iisnbsp;jj^jll»quot;'

quorum vel factae vel omissae commemorationi® ^^^^^^

causam perspiciamus. Aetas nostra ab aevo

1) Sic e. c. saepius observatum est, historiam gloriae, i» ^^^ tec^^
concessae (cf. Mt. XVII: 1 sqq. c. ]1. pp.), in Ev. Job.nbsp;jjliui^^

tam, licet optime conformata sit ad ijrobandum, Jesum esse ^^^^ if
quod, etsi non unicum, praecipuum tamen Ev. Joh. consiUi'quot;
docet ejus auctor; XX: 31.

quot;l^^rum •nbsp;nobis innotuit conditio eornm,

•^ausas ill ^quot;^'^o'liim scripta sint Evangelia, quam ut
^autia nonbsp;cognoscere possemus. Sed ex igno-

'^'^iitum ^^ ^'Iversus Erangelistarum axiopistiam argu-

c::»--licet.)!

^iïnos .nbsp;nostra quoque valent quaestione. Ul-

^^eniri ^^^^^nbsp;Johanneos in Synopticorum haud

^'laiu i„nbsp;causae tribuendum esse potest,

placet^''nbsp;Qua in observatione acquiescere magis

^ijudicajg^^^nbsp;disquisitione hypotheses proferre et

^^tis ' ® parva lectorum intelligentia, vel praejudi-

aliisve ex rebus derivatas,
solvatur. Nulla enim ex his nobis ori-

^iiiVsPetrinbsp;est, ad cap. XIII: 36-38,—

renbsp;^^ci solet, //abnegatioquot; praenuntiatur,—

^inimodo^''!'' parallelum Luc. XXII: 33, 34 2). Tan-
^^^ praeced. connexum fuerit
apud Joh. magis definita ratione tra-

^'^^ituj. pnbsp;uberiora apud Lucam (s. 31, 32)

^^•^nenbsp;spectantia Christi verba cum narra-

facil®Jiisque contexta oratione pugnant, sed
Hoc ip'possunt.

satienbsp;inprimis est momenti. Nam

iscriiniiie, inter Evangelistas quod obtinet,
^riretur, si ita conformata esset narratio Syn-

■ J. Vinv

q, 'nbsp;-nnbsp;iheol. de CAristi, e cruce pendentis, vo-

. ^ a t

PaUlknbsp;Alt. (YV-trT

^einm^ = 33—35) etMr. (XIV : 29—31) notata leguntur,
® édita esse videntur. Cf. infra § seq.

■L jobaD

optica, ut nec sermones, quos commemoravn
traditioni Synopticae, nec annotationes Syoopti
monibus Jolianneis ullo loco inseri possent. '^^i^jui^

in nostram causam non cadit. Tantummodo nempe « ^^^^
quoddam oriri potest de ordine, quo varianbsp;!)■

et colloquia, cum discipulis habita, sese
Hoe vero ad versus internam narrationum conv
nunquam afferri potest. Jure enim turn Eromni

tum Hauff3) animadverterunt, nullum '^^quot;t^^^^'^^^óitat®

non omnia referre velit, quae hac illave opp^

facta sunt, ita narrare, ut locum ostendat, cui ^^^^

git ■

omiserit, inserenda sint, — nisi pecuLuris ^^jjj
cur ita agat. Modo adsié locus, cui iquot;®®^^^
Yel, aliis verbis ut utar, non oritur molestia, ^^
adsint loei, sed tantum nascitur, si nulU''^ ^ ^^o'
inseri possit historia omissa. Cujus observatio
mentum ex altero, de quo h, 1. agendum est'
magis etiam apparebit.

xi

■atio^^'

-06 S. Coenae institutae eommewof'
a Johanne neglecta.

Coef^

Altera, quae hue pertinet, dubitatio exnbsp;gg{.

institutae commemoratione, a Joh. omissa, s
Quae igitur quaestio j)riori in eo opposita ^^ ^
non ex Johanne Synopticis, sed ex his üh q^^^*^ ^^^ ^jjijS»
renda sint, Quare jam in Johannea narratione ^

1)nbsp;E. c. quo loco inserenda sint Luc. XXII: 35—38,

2)nbsp;Cf. Siud. u. Krit. 1840. p. 886.

3)nbsp;Cf. Stud. u. Krit. 1846. p. 618.

plures

r*nbsp;ultimorum sermonum initio

Ptico^^nbsp;e collatione instituta inter Syno-

Uuutj!^ ^«hannisque relationes, Judae proditionis de-
bus de ^^^^ ®Pectantes, ut et e locis modo laudd., qui-
Uou^J^.^^^^o agitur. Sed varia hac de re monuerunt

qnibus videndum est.
jiciui,^nbsp;LützelbergerS), Straussii re-

Ptor u ^^'^^^ntiam 3), statuentis, fieri potuisse, ut scri-
ïpsam'^'^'^ Coenae institutae historiam nesciverit.
ïlcclesiS. Coenam tanquam ritum, ubique in
Ina gt; ..^^''^Ptnm, quidem cognovisset, ignorasset vero,
^am ^nbsp;instituerit Christus. A quo tamen ut

^^Verit^^^^^^'nbsp;quaedam hue spectantia Ei

: 48 sqq.). Huic vero Straussii
ïeni^ \ ^^^ rite opponit, vix credibile esse, scripto-
Vatio^^quot;^ ^^nquam ritum Christianum S. Coenae cele-
Synop^j^ '^''Snoverit, atque in caeteris se traditionis
ignarum fuisse ostendit, Coenae illius,
Sednbsp;historiam nescivisse 4).

Rationenbsp;assentimur, ubi, pro sua agendi

ita cuj^ ^quot;'i^ain S. Coenae institutae commemorationem
silio,nbsp;Evangelii conjungit dispositione et con-

lendl s't ^^^'^'^num Jesu ultimorum, quibus illa inse-
soli scriptoris pragmatismo tribuen-

1) Cf. j.

Cf. 281.

Cff.nbsp;P- 408.

^^cke'J')quot;^' liae monuit Ebrard, Kr. d. E. G. p. 520 sq., et
1- ad Xui:3i.

genten

dam esse statuat. Invehitur nempe in eorum —
qui causam, propter quam S. Coenae celebratione® 1 ^^
termiserit Johannes, non nisi in eo quaerunt,
Synopticorum Pauhque relationibus jam satis
ejus historia. Quodsi enim ita statuendum esset gt;
ostendi posse deberet, ubi apte haec inseri po®®®^quot; ^^u
Jam vero adest tabs locus, quamquam ip®® ^^^nei'^
indicavit scriptor. Vel potius plures ejus » ^^^^
locos inveniri dicendum est. Sed modo vidi®'^®'^.^^,
difficultatem non parere, si in narratae historia® ^^
tera inquiramus. IJt mihi autem videtur, aptissiquot;^
cus, quo prima S. Coenae celebratio inseri possi*' ^^^^
XIU:35 et 36 invenitur. Si vero mavis, it®*quot;
s. 30 vel 32 vel 33 intervallum statui potest,
seratur i). Unde apparet, ex omissa ejus comme ^^^^^
one, nihil adversus ultimorum Christi sermormiquot;'^°
initii authentiam effici posse.

nlePquot;

ndetur

1) Quominus post s. 30 inseratur, aliquatenus obessenbsp;tei»Pquot;'

bujus sect, cum s. 31 conjunctio. Cujus nempe verba prior®'
defluiunt, optime quidem sinunt, ut inter Judae abitum et
(s. 31 sqq.) aliquod temporis intervallum obtinuisse statuatur-^ ^^^ ^^^jt

vero liorum verborum initium, quod s. 31 legitur, multo
Judae abitum enuntiari potuisse videtur, quam si

statuas, f.nbsp;;„sef

inserendam esse celebrationem. Quae facilius certe post s. 82 ^e ^
potest. Attamen sie quoque aliquatenus olfendere videtur
qui tunc obtineret, transitus a Jesu verbis, apud Johannem quot;^^^^ ^jt.
ea, quibus ex narratione Synoptica in S. Coena instituenda lU® 35
Aptissime contra hujus ritus celebratio excipere potuit verba, s-

memorata. Objiciunt quidem nonnuUi, ut e. c. Meijer,nbsp;jjstal^-

rogationem s. 36, quae verba s. 33 spectat, nimium ab
Sed recte Lücke observât, etiam s. 34, 35 aliud jamnbsp;cW'^''

tum, quam id, ad quod mox respicit Petrus. Cui addatur, vei

Si

autem

prif^u^ quot;quot;quot; quaerimus, quare eam omiserit Johannes,
nostra ^^ Provocamus, quae supra de ignorantia
proptejnbsp;qua fit, ut saepius nesciamus causas,

Caetej^ l^aec illave omiserint singuli Evangelistae.
quae a ^^^^ potuit, ut repetere noluerit Joh.,
mandate ^^^ Evangelistis, ut et a Paulo, scriptis

erant.

quot;quot;'esiisnbsp;spectabant, communi usu in

Sqq. narrt^^^^^^' ^^^^annem tunc coenam, c. YI: 5
^Pud gnbsp;item praeterire debuisse, quippe cujus

enim

coena

item occurrat historia. Haec
liorant^ ^^^ ^ederat sermonibus, qui YI: 26 sqq. me-

nibus 1

autem in Evangelio Johanneo oratio-
opportunitatis, ad quam pertineant, nar-

Att

ru

aliud nuid h 1. memorandum est. Bau-
üenißp •nbsp;1 -

neiti 1. ^ audias S. Coenae institutae relatio-
aiic

^^aiunbsp;causam non dedit scriptor noster, quo-

quae Yl: 51-58 retulerat, res ipsa omni

XXvi

Ille..nbsp;memoriam revocare potuisse ea, quae antea

172nbsp;^111 = 33, Caeterum cf. v. Oosterzee, L. v. /.III.

^^ ''quot;1'latur St^^^quot;quot;^^quot;^ sententias vid. apud Lückium 1. modo 1. Qui-
^^I'-Uogqnbsp;Jesu VI. in talula harmonislica praemissa

• V. n , _ es. Coena non ante proditionis denuntiationem inserenda
Praeterea ex Luc. XXII: 24—30 coll. Jo. XIII:

p. apparet, t,, ..........— -------

acam non sequi ordinem clironologicum. Cf. v. 0. 1.1.

I) Cf

p. 402.

momento illi carebat. Scilicet Baur fuse defen^jt
tentiam, ex qua haec cap. VI pars inp^i®'®

S. Coenam respiciat. Quin imo e ss. 51, ®

dum esse credit, ad ipsa S. Coenae iustitutae ^^^^^

respexisse scriptorem. Deinde animadvertit,nbsp;Aß

lîl^t^

ex Evangelistae narratione hunc item sermonem, - ^^^

Paschatis quodam festo, habuisse (cf. VI : 4).

appareat, rem, quam ad ultimum vitae Jesu ^

referunt Synoptici, ab Evangelii Joh. scriptore i» ^^^^^

Pascha, antea a Christo celebratum, translata®

1nbsp;■nbsp;j lt;5 Coe»^

unde eo magis sequeretur, cap. VI : 51-58 ad o. ^^^^

respicii). Quod si ita sit, scriptor noster,

solam ob causam facta enarret, vel fingat, ^t ^^^^^^^

gendos sermones ex iis ansam capiat, ipsam S.

institutae narrationem praeterire debuit, qquot;^® °

quae hac opportunitate Christo tribuere potuisset, ^^^

ad construendum sermonem, cap. VI obvium,

hibuerat,nbsp;..a

filiate'^

Vix opus est dicere, hanc argumentationem, q
verborum Jesu authentiam oppugnat, prorsus e-quot;^
pendere. Quod vero ad causam attinet, cur ^^^'^^^ggge
S. Coenae celebrationis narratio, aliquid ven ei^^
potest. Etsi enim tum ipse Joh. quarti Evangels ^ ^^
ptor habendus sit, tum verba VI : 51 sqq-
Christi mortem referenda sint, cura Johannis sen ^^
consilio magis convenire potuit, ut ea notaret, qquot;®

1) Qua de quaestione cff. G. J. Vinke, Jaarbb.ca.ei.'^''^'^-'^'^^^^^^^)-

et scriptores ab eo laudd. Quod autem peculiariter ad Baun
attinet, vidd. Hauff, Stud. u. Krit. 1846. p. 619 sqq.,
Jo. caet. p. 61 et Rauh, Beulscke Ztsckr. 1850. p- 353 sqq-

spirituali cum morte sua dixerat Jesus,
satig ^^ ^^rimoniam memoraret externam, praeterea
Attavv.^^^quot;^' ^nae communionis illius erat imago i).
aanbsp;ovama. hypothetica semper manent, neque

Heq^g rnbsp;conclusionem ducunt probabilem. Sed

cim^g ^^ nobis opus est, ut sermonum, de quibus di-
' ^nthentia defendi possit 3).

§ 2.

^''^terno horum sermonum -cum Christi imagine
Synoptica vinculo.

doctrina Christi, his sermonibus tradita,
® Synoptica Ejus doctrinae relatione
diversa.

^lulto

^ftinetnbsp;dubitatio est, quae ad discrimen

Synopticos inter atque Johannem inveni-

1) Via. oia ■

^ P-nbsp;Professo agemus de sententiis tum Lützelbergeri

pri,^nbsp;tum Sehwegleri {Napl. Zlter IL p. 353).

cui COnbsp;quaestionem cum Evangelii consilio apologetico con-

quae'^'^Cr'^'^^''^^nbsp;inservire potuerint S. Coenae institutae verba,

e S. Conbsp;menscblich erscheinen lassen.quot; Schwegler

quot;quot;^'j^'laisjnj^i^quot;®'^^nbsp;commemorata scriptoris nostri probare conatur

iti Ec l' •nbsp;nempe in lite de die, quo Paschatis fe-

esset, a partibus steterit eorum, qui con-
^^^^'^''atiouemnbsp;® ^^ servandam esse negabant, et S. Coenae

inbsp;'nbsp;jeden Anlass zu entfernen, dass das

'quot;^quot;''»'afttnbsp;das Paschamahl gehalten werden könntequot; (prout rem

'synoptici).

aquot;

tur, sed internam magis spectat Christi
utrisque nobis traditam. Sunt enim, qui couteu^ ^^^
doctrinam, quam protulerit Christus, tum quQ^
gumentum, tum quod ad formam attinet, a ^^^^^
longe aliter, quam a Synopticis referri. Un^e
vel eam partim non ab ipso Christo, sed ab
oriundam esse, vel alterutram saltem ejusnbsp;^^es

falsam esse. Quod licet non solos ultimos Jesu ser®quot;
spectet, ad eos tamen quoque referendum est.

Concedimus, insigne obtinere discrimen inte^ ^^^
nem, qua Christus apud Synopticos et apud
loquens inducitur. Apud posteriorem nempe saByiiî®
de divina natura sua, tum de intima cum
suis conjunctione disserit. Apud Synopticos
pius vel parabolae inveniuntur, ex vitae humana®
suetudiue sumtae, vel adhortationes occurrunt» ^^^^^
spectantes, quae inter Judaeos vigebant, vel et aha ^^^^
tantur rerum argumenta. Quod quidem tam notu® ^

Nec

ut uheriore expositione haud indigeat i)
igitur, jam multa apologetica hac de re scripta

1) Cflf. inter alios Bertholdt, Mnl. III. p. 1303; 'quot;^quot;^quot;jjisto'

:bus

Bretsehn. Proi. p. 31 sqq. DuWa ab eo allata, a posteno«- ^^^^^
riae Evangelicae oppugnatoribns recoeta atque adaucta, brevi
reperiuntur apud Tholuckium 1.1. p. 312 sqq. Vidd. etiam
1. 1. I. p. 123 sqq., ut et Pare', Diss, de Ev. Jo. non prors^^
priorihus caet. 1828. p. 60 sq.nbsp;j j, t

2) E quibus provocamus ad scriptores a Crednero laudatos ^^^^^
256 sq. Quibus addantur Hauff, Echtheid v. HEv.v. Joh- P-^^^ ^^^ .
259 sqq.; Tholuck 1. 1. p. 315 sqq.; Lücke, 1. 1- I- Pquot; j^ufl-
Erommann, Joh. Lehrbegr. p. 54 sqq.; Neander, L. J- ^ j
p. 177 sqq.; V. Oosterzee. L. v. J. I. p. 143 sqq.;
p. 62 sqq., alii.

lae

- satis

Ham g 'nbsp;falloT, probarant, discrimen, quod/ör-

rnbsp;«^ationum, tum a Synopticis, tum a Jo-

^aiUmnbsp;magnam partem e discrimine inter

®nbsp;explicandum esse, lioc vero rursus

nr; ,nbsp;^opticorum Johannisqne scribendi consilio
'iliutn

XJt nempe Joh. probaret, Christum Dei
(ue de aliis rebus, quae hîc in censura
dicamus), longe alius indolis sermones

-rendi ''

sit^nbsp;inducebant Synoptici 2). Quod cum

intelligitur, forma quoque tenus, utrumque
^ se invicem differre; nec amplius mi-

' ''^^etur nv ■ :............... ......:nbsp;.

^quot;stum apud Synopticos magis gnomice

^eiu^g hT'nbsp;Johannem magis dialectice loqui.

^^^Weiz '/^^^^^renda est egregia tum aliorum, tum

^^^ittie n^^^nbsp;quae docet, rei naturae quam