La matière des traités est sans doute l'une des plus importantes
qne les relations mutuelles et les affairées des nations puissent nous
présenter.

§nbsp;4.

§nbsp;5.

§nbsp;6.

§nbsp;7.

§nbsp;8.

§nbsp;9.
lt;510.

QUID CONTEAHENTIUM INJURIAE FACIANT NEC NE AD TOLLEN-
DAM FOEDEKUM AUCTOEITATEM.

§ 5. De jure, quod foederis violatio alteri contrahentium confert.nbsp;76.
§ 6. Quaestio Ordinum Generalium Belgii foederati (mm Eege

Officium, quo Foedera fungi debent ut justae
inter gentes necessitudines extare possint, aeque grave
et sanctum habendum est, ac raunus, quod legibus
tribuitur quum in civitatibus jura cujusque civis
definiant: non minus necessaria enim sunt ut gen-
tes securitate et pace fruantur, ut mercatura floreat,
jura et bona cujuscunque populi tuta esse pos-
sint ab irruptione et vi armata vicinorum , quam

leges quae privatorum jura et libertatem vindicant.
Auctoritate igitur aeque sancta et certa niti debent,
atque ea, quae in omni civitate legibus tribuitur,
bisque eas dat vires ut debiliores contra fortioris in-
juriam tueri possint, et omnis justitiae quasi sint
praesidium. Sed foedera non eodem auxilio iisdem-
que munimentis utuntur ut omnes sibi obnoxios ad
obedientiam compellant. Fidem enim juratam tan-
tum invocare possunt, ubi leges judicem , poenam,
carcerem adhibent: et inde per omnia aeva eorum
auctoritatem impugnatam videmus, cum fortioris per-
fidia ex verborum obscuritate, temporum mutatione
aliove obtentu arma sibi sumpsit, ut utilitatem suam
cum alterius detrimento consequeretur. — Cultiores
omnino progredientis aetatis mores, in observandis
foederibus alicujus fuere momenti; apertam, scili-
cet , fugarunt perfidiam , quae in nonnullis priorum
temporum Regibus cernere licuit. lysahdeu alter
et FERDiNANDUs Hispanus, qui jurijurando illuserant,
si saeculo nostro surgerent, absque dubio omnium
reprobatione punirentur. Si autem aperta perfidia
e nobis decessit non idem dicere possumus de omni
injustitia : foedera paulo melius observantur, si qui-

dem eorum violatio unius contrahentis commodum se-
cum fert: dissidia inter gentes, si rariora oriantur
quam antiquitus, numquam tollentur, quia foedera
numquam erunt perfecta, et eorum applicatio con-
troversiae semper locum dabit, vel quia revera du-
bias contineant stipulationes, vel quia contrahentes
obscuritatem invenire cupiant.

Inter plura litigia quae hac de re mota sunt,
quaestio saepe primum locum obtinuit an foedus
quoddam auctoritate sua adhuc fruens dici posset?
Quae quaestio non tantum se obtulit post gravem
aliquem eventum, quum foedus revera jam exstite-
rat, sed etiam statim post foedus ictum, exempli
gratia, quia jure aut injuria contendebatur, eos qui
aliquid promiserant, mandati sui fines egressos fuisse,
et mandatores itaque obligari non posse. Et hae sunt
quaestiones, quas pro virium modulo investigandas
nobis proposuimus: hocce igitur specimine inquiren-
tur quae hac in re quamdam difFicultatem suppedi-
tarunt. Age igitur! operam suscipiamus agentes de iis
quae foederibus constituendis necessaria sunt, ut inde
progredi possimus ad ea, quae, foedere jure existente,
ratione nostri argument! difficultatem attulerint.

Foedus tum latiori sensu accipitur, designans omne
pactum, quod publica auctoritate cum exteris ini-
tur, tum strictiore, continens tantummodo tale, quo '
contrahitur societas quaedum interior inter gentes ad
certum finem, in mutua paciscentium utilitate posi-
tum, consequendum i), quodque Galli ygt; Alliancesquot;
vocant. Alii aliter. Nobis autem foedera erunt om-
nia pacta, publici commodi causa, a legitima potes-
tate cum exteris inita, quibusque universus populus
quasi legi obstringitur. Apud omnes autem juris
gentium scriptores diversae foederum species mve-
niuntur, quas singulas suo loco indicabimus.

Ut jam vim et auctoritatem habere possint illa
foedera, haecce tria observanda sunt: mandatum,
consensus, objectum; de quibus singulis dispiciamus.

1) Cf. n, FAGiiL, Dlssertatio de Foederum sanctitate. Gap.
I, 5 1, Lugd. Bat. 1785.

dera inita sint ab eo qui jus habeat atque potes-
taten! , civitatem, cujus nomine et periculo promis-
erit, obligandi, ejusque jura alienandi. Si quaeratur
ad quem talis potestas pertineat, respondendum erit
in genere ad eum qui ratione exterorum populi per-
sonam refert, et hic plerumque erit Rex, sive Prae-
ses Reipublicae, sive corpus morale, exempli gra-
tia Senatus supremus. Interna autem civitatis leges
et instituta indicare debent quisnam ille sit: regula
juris civilis »praepositio dat legem contralientibusquot;
hac in re rectissime applicari potest. Civitas quae
cum civitate vicina foedus inire cupit, accurate in-
vestigare debet, quaenam jura constitutio ejus det
Regi vel magistratui qui tale negotium susceperit,
quonam jurejurando ille erga patriam obstringatur,
cuinam potestati ratihabitio necessaria servata sit;
nam quisque hoe tenere debet, civitatem, sine ulla
perfidia, immo sine ulla opprobrii specie , recedere
posse a sponsione, quam legatus inivit mandatum
suum transgressus: ista enim elemento caret maxime
necessario , vitiumque ipsi inhaeret, quod omnem
Vim atque auctoritatem jam pridem tollit. — Yidea-
mus jam quomodo potestas illa in diversis civitatis

regundae forniis exercita fuerit, et adhuc exercea-
tur? Haec enim disquisitio occasionem praebebit
investigandi, quatenus foedera vim obligandi ha-
beant, populisve licentia sit, eorum auctoritatem
denegandi.

Regum potestas antiquitus nullis limitibus cohi-
bita, in se habebat jus contrahendi cum vicino Rege,
in vicina regione similem potestatem exercente. Theo-
ria illa monarchiae , ut vulgo dicunt, absolutae , for-
mula notissima lüdoyici XIV expressa, »Letat c'est
moi,quot; aperte ostendit necessitudinem popuU cum Rege:
si non exstat Rex sine populo, populus contra sine
Rege cogitari nequit; populus et Rex unam tantum
efficiunt personam, quae separatim existendi facul-
tatem non habent. Ratione personae Regis, haec po-
testas dilata esse poterat, aetate, furore vel amissa
libertate: exercebatur tum a Vicario vel procerum
concilio, qui Regis nomine utebantur; ceterum ea-
dem manebat i). Rex igitur, nullo vinculo obstric-
tus, partem civitatis vicino cedit, jus navigandi prae

1) Cf, b. r, van wesele scholten, Diss. de Focdcre Madritaiio,
ctc. Cap. T, Amstel, 1784.

ceteris ipsi tribuit, et populus haec omnia servare
debet, quia Rex absolutus populi personam referre
habetur: neque postea quaerat quis an ullus Rex
talem potestatem ratione populi jure exercere pos-
sit? potestas ilia revera exstat, et hoc unura suffi-
cit ut populus obstringatur Regiis proraissis, dum
nulla lex scripta vel înstitutum obstet: vicina civitas
enim potestati facto constitutae etiam fidem habere
debuit.

Rarius autem nostra aetate talis potestas penes
Regem invenitur, et eam superiori tempore, non
ab omnibus sine dubio admissam fuisse, nos docet
notissima ilia Foederis Madritani historia, quod a
francisco I cum Hispaniarum Rege carolo Y, ad
diem 14 Januarii anni 152l6, ictum fuit; quodque
postea observare Galli recusarunt. Hocce, scilicet,
foedere franciscus captivus, ut libertatem recupe-
raret, victori suo Carolo Burgondiam restituera pro-
misit: nobiliores autem Galliae cives Connaci {Cognac)
convenientes, postquam Rex reversus erat, decla-
rarunt »potestatem Regiam non eo produci posse
in Gallia, ut eas provincias, quae Domania Coronae
dicebantur, vicino tradere Regi beeret.quot; Foedus

igitur omni auctoritate privarunt cum contrarium
esset legi fundamentali in Gallia vigenti, quae illa
Domania Coronae alienari vetabat, nisi adhibito et
annuente Ordinum Concilio, quod vulgo TriumOr-
dinum Conventus appellatur. Et revera omnes scrip-
tores et jurisconsulti tum antiquiores turn recen-
tiores, negant Galliae Reges, tempore francisci I
talem potestatem habuisse i); quod vero insuper
omne fere dubium hac de re toilet, est clausula
illa quae in ipso foedere invenitur, quaque Rex
Galliae promittit efficere, ut Proceres Regni hoc
foedus ratum haberent, atque illud in acta publica
Senatus Supremi (actes du Parlement) referretur.

Reliquas quaestiones quae occasione ejusdem foe-
deris Madritani saepissime tractantur, suo quasque
loco inveniemus, nunc suflTicit ut exemplo ostende-
rimus concursum duarum pluriumve potestatum,
nonnumquam necessarium fuisse, ad foederum auc-
toritatem constituendam, quarum una deficiente,
quasi nil actum habebatur. In Gallia, tempore de

quo locuti sumus, ut Doraania Coronae jure alie-
narentur, populi consensus, qui Ordinibus Genera-
libus exprimebatur, necessarius erat: Rex illa suo
marte alii cedere non poterat, quia cum regno po -
tiebatur, jus illud pro parte alii servatum erat.
Nobiliores Galliae cives igitur omnem foederis affec-
tum negarunt nulli perfidiae obnoxii.

Saepe autem quaestio mota est, an Rex, etiamsi
absoluta frueretur potestate, et nulla lex Imperii
scripta obstaret, partem civitatis alii Regi cedere
posset, et an populus tali Regis promisse obstrictus
foret? — Gerte, fatendum est, Regis officium uni-
verse in eo versari, ut regnum incolume et integrum
servaretur : Rex ideoque munere suo non recte fungi
dicetur si populi partem alii cedit et ita civitatem
quasi dilacerat. Sed populus ipse in libera Repu-
blica non semper isto jure uti potest, ut partem
territorii civiumque tradat, et ita partem amittens
totum incolume servare conetur. Hoc nempe jure
tantum fiet, si necessitas maxime urgens intercé-
dât, majoraque damna avertenda sint, et insuper
cives tradendi quoquo modo hac de re consulan-
tur. Jam Rex absolutae potestatis populi personam

refert i), et si nulla lex imperii obstet, iisdem
conditionibus, atque libera Respublica, hocce jure
uti poterit; tines enim officii non transgreditur, id
agens, quod populus, cujus jura exercet, facere
potuisset. Idem nobis dicendum videtur, si lex
fundamentalis non usu per longum tempus quasi
abrogata haberi debet; sic, ut ejusdem Galliae
exemplo utamur, inde ab anno 1614 Ordines Gene-
rales nunquam convenerunt, eorumque auctoritas
nullis in rebus amplius agnoscebatur, et ita usu,
Regi soli suprema et absoluta potestas acquisita fuit.
Hi, sine ulla posteriore populi ratihabitione, omnia
foedera inierunt, tum provincias acquirentes, tum
urbes et colonias exteris cedentes. Vicini populi
ergo jure promissis ab uno Rege factis fidem dede-
runt, et Galli non nisi insigni fallacia egissent si
postea talium foederum auctoritatem negassent;
ratihabitionis enim facultatem abdicasse et Regi tra-
didisse haheri debebant 2).

Sed versus finem saeculi quod nostram aetatem
praecessit, tuin in aliis rebus, turn in condendis
foederibus, Galliae princlpum potestas maxime mu-
tata et fere tota sublata est. Lex enim fundamen-
talisanni 1791 hanc facultatem dedit populi delegatis
qui potestatem legiferam exercebant i); foederibus
populus uti legibus obstringitur, Rex nullam legem
dare poterat, et igitur omnia foedera, nullis ex-
ceptis, a Gallis icta, ratihabitione liorum delegato-
rum indigebant ut populum obligarent.

Ab eo inde momento, promissum regium, quod
antea tantum valebat, inane factum est; legati
mandatum quidem ad peragenda negotia a Regis
administro accipiebant, sed populi delegati revera
jus habebant cum exteris contrahendi, et deficiente
horum consensu, nulla sponsio foederis vim habere
poterat. Mox quidem haec constitutio sublata est,
novaeque leges factae sunt, quae vel in omni vel

1) Constitution de 1791. C. Ill, S. I art. 3. «Il appar-
tient au corps législatif de ratifier les traités de paix, d'al-
liance et de commerce, et aucun traité n'aura d'effet sans
cette ratificationquot;.

in speciali casu banc ratihabitionem requirebant i);
supremi autem magistratus hac in re potestas non
erat absoluta; et qui cum Gallis contrahere velint,
inquirere debent, quatenus haec potestas extenda-
tur; nulla enim fides debetur, ubi promissum legis
fundamentalis stipulationibus adversetur, et ubi ra-
tihabitio quaedam indigeatur, donec illa data sit.

Angham si spectemus, videbimus regiam potes-
tatem legibus jam cohibitam, eo tempore, quo
ceterae Europae gentes barbaram adhuc tyranmdem
pati debebant: dudum viget iUic auctoritas legum,
quibus Rex, tamquam primus inter cives obedire
debet, et quas inter invenimus eam quae lata est
tempore eduardi I anno 1^94; haec inter alia ca-
vet, ne ullum tributum, nisi consentiente pupulo
exigatur. Tali lege vigente, luce clarius apparet,
potestam regiam foederis pangendi arctis finibus
esse cohibitam; nullas enim copias promittere po-
test, civitati in bello sociae, nullam pecuniam dare.

1) Cf. Acte constitutione! de 1793, art. 330. — Constitu-
tion de 1799 art. 49—51. — Const, de 1802 art. 58.
ceterae. — Deniquc: Constitution de 18-18, art. 53.

nisi securus sit de future concursu populi vel potius
conventus illius , qui vulgo Parlamentum vocatur,
et populi voluntatem declarare habetur. Similiter
lege Maris tempore Reipublicae lata (anno 1651),
cautum est ne quaedam peregrinorum naves quas-
dam merces in Angliam inveherent; unde sequitur
Regem sine concursu Parlainenti, qui hujus legis
exceptionem admittat, fere nullas mercaturae et
navigationis conventiones cum exteris inire posse
populis. Huic potestatis defectui tribuendum vide-
tur quod, ut exemplum afferam, foedus Ultrajecti-
num, inter Gallos et Anglos initum, quod privi-
legia mercaturae et navigationis utriusque populi
mutua fecit, exsecutionem numquam nactum sit, quia
Parlamentum recusavit leges internas ita mutare ut
foederis stipulationibus convenirent i). Galliae Rex
hac de re jure queri non poterat; unusquisque enim
cognoscere debet conditionem ejus quocum contrahit,
et sciebat igitur Angliae procuratores nil promittere
posse nisi salva populi probatione. Sed hujus re-

CX HERRT wuEATOK , »Elements de droit international,
Parte III. C. II § 7, Lipsiae 1848.

gionis principes banc ratiliabitionem fere semper
tamquam necessariam in foederibus nuntiant: et
ita legi potest in multis foederibus-, in quibus ceteri
Europae Reges se aliquod facturos esse pure pro-
mittunt, illos tantum declarare »se operam daturos,
ut populus facultatem praebeat hoc vel illud fa-
ciendi;quot; »se legem rogaturos quae hac de re caveat;quot;
ceterisque utuntur formulis, quae in mixta regiminis
forma occurrunt i). Eadem causa efFecit, ut Regis
Vicarius anno 1813 adherere nolmt Sacro Foederi
inter plures Europae Principes icto (la sainte aliance);
hoc enim erat quasi personale foedus principum
qui sibi invicem dominium regnorum asseruerunt:
et populus Anglus se tali cautioni jüngere non
poterat.

Quod attinet patriam nostram, in ea, antiquis-
simo tempore jam principum potestas in condendis
foederibus non fuit absoluta, sed Ordines Provin-

') Vid. Stipulatie inter Angliam ct Rcgem gciueihü«, 19
Mai 1815: »Over de regeling der Russische sclmld.quot; — Et g.
v. va!* aogenoorp, «Bijdragen tot de huishouding van staat,quot;
Dl. Vlll.

ciarum foedera, saltern ea, quae gravioris momenti
erant, rata habere debebant, ut haec vim et aucto-
ritatem exercerent; et ita legere possumus Ordines
Hollandiae, post longam deliberationem, et post-
quam ceterae provinciae jam adhaeserant, ratum
babuisse foedus defensivum quod Imperator caro-
Lus V cum rehquis Germaniae partibus, anno 1548,
Augsburgii inierat i). Bello autem orto contra
Hispanicam dominationem, nova regiminis forma
constituta est pacto illo a Septem Provinciis inito,
quod Unio Ultrajectina vocatur: sed hoe nonnullas
difficultates praebet, si inquiratur penes quosnam
potestas esset foedera ineundi: singulae enim Pro-
vinciae in privatis suis negotiis summum imperium
habebant, non obstante confoederatione, et sibi jus
vindicabant, inconsultis ceteris, legates ad exteros
mittendi, foederaque pangendi, de rebus quae illius
provinciae commodurn spectarent, nee communiBel-
gii Foederati utilitati adversarentur: immo et urbes
tale jus sibi vindicasse legimus.

') quot;Holland ten tijde van karei v en fiups ii,quot; door Mr,
A^RT va« BEn «oes, Dl. 11, stuif pag. 53(3 sqq.

Leges autem Unionis IX, X et XI jus belli indi-
cendi, pacis feriendae, et urn verse foedera meundi
quibus omnes provinciae obstringerentur, concedunt
Ordinibus Generalibus Belgil Foederati; hi igitur
mandatum ea de re legatis dabant: foedera autem
a singuhs provinciis rata haberi debebant i). In
tali autem Reipublicae statu difficillimum erat,
defmire quatenus in quocunque casu singularum
provinciarum potestas extenderetur, ideoquo graves
hac de re controversias saepe motas videmus.

Talis rerum ordo stetit usque ad eam aetatem,
qua Galhae milites nostram Rempubhcam invaserunt,
no vaque regiminis forma instituta est, qua potestas
légiféra separatim exercebatur; haec ratihabitionem
habebat omnium foederum cum exteris ictorum 2).
Subsequentibus Constitutionibus anni 1801 et anm

1)nbsp;Cf. bijnekerhoek, Quaestioncs juris Publici, 11,4. — »Po-
litiek vertoog over het sistema der stad Amsterdam,quot; door
van c0e«s, pag. 202, 203. - Cf. pietkr paüics, verklaring der
Unie van Utrecht ad leges IX, X, XI.

2)nbsp;Staatsregeling van 1798 art. 50 C. »Aan dat Hgchaam
(vertegenwoordigende hoogste magt) behoort, het ratificeren
en bekrachtigen van alle traktaten en alliantien met vreemde
mogendheden.quot;

lt; 805 ratihabitio penes eandem stetit potestatem, ex-
cipiebantur tarnen stipulationes arcanae, quibus autem
pars territorii cedi non poterat i). In Gallia Res-
publiea interiit, nostraeque civitati Rex impositus
est, cui soli lex fundamentalis ratihabitionem tri-
buit, ea tantum conditione, ut foedera Ordinibus
regni communicarentur; quae restrictie exteris po-
pulis nullius est momenti. Simile praeceptum legitur
in lege fundamentah anni 1814 Sed in nova

Grondwet van 28 September 1801 art. 39. »Het staats-
bewind sluit alle traktaten, hetzij van vrede, alliantie, neu-
traliteit, koophandel of andere, doch niet dan onder opvol-
gende bekrachtiging van het wetgevend ligchaam, met uitzon-
dering echter van zoodanige geheime artikelen, als bij dezelve
traktaten gevoegd zouden mogen worden. mi(s dezelve niet
strijdig zijn met de openbare artikelen of plaats hebbende
traktaten, en niet strekken tot afstand van eenig grondgebied
der Republiek.quot;—Grondwet van 180.5 art. 31. »Het regt van
bekrachtiging van traktaten van vrede, alliantie en koophandel,
behoort bij uitsluiting aan de vergadering van hun Hoog Mö-
genden. De geheime artikelen hiertoe behoorende zijn aan deze
bekrachtiging niet onderworpen. Deze geheime artikelen mo-
gen echter niet strijdig zijn met de openbare, en niet strekken tot
afstand van eenig grondgebied van het Bataafsch gemeenebest.quot;

) Constitutie van 5 Junij 1806 art. 35. »De Koning be-
krachtigt alle traktaten cn overeenkomsten met vreemde mogend-
; dezelve worden als wetten afgekondigd , na door den

lege anni 1815, sicut in ea quae anno 1840 lata
est stipulatie invenitur, ut Rex foedera, tem-
pore pacis inita, rata haberi nequeat, nisi praevia
Ordinum Generalium probatione, si illis cessio aut
permutatio territorii civitatis vel coloniarum promit-

Roning aan de vergadering van hun H. H. M. M. te zijn me-
degedeeld, De geheime artikelen zijn onder deze mededeeling
niet begrepen ; zij mogen echter niet in strijd zijn met de
openbare artikelen.quot; — Grondwet van 1814 art. 37. «Aan Hem
(den Souvereinen vorst) alléén is behoudens de kennisgeving
daarvan aan de Staten Generaal, opgedragen het regt om alle
verbonden en verdragen te doen sluiten en te bekrachtigen ;
aan hem behoort diensvolgens het bestuur der buitenlandsche
betrekkingenquot; enz.

1) Grondwet van 1840 art. 57 (1815 art. 58). nlnsge-
lijksch wordt aan den Koning opgedragen het regt om alle
andere verbonden en verdragen te doen sluiten en te bekrach-
tigen. Hij geeft daarvan kennis aan d^quot; Staten Generaal zoo-
dra hij oordeelt, dat het belang en de zekerhoid van het rijk
zulks toelaten. — Indien de verbonden of verdragen , in tijd
van vrede gesloten moglen inhouden eenigen afstand of ruiling
van een gedeelte van het grondgebied des Rijks of van des-
zelfs bezittingen in andere werelddeelen , worden dezelve niet
bekrachtigd, dan nadat de Staten Generaal op dezelve hunne
goedkeuring hebben gegeven,quot; — Cf. i r. thorbecke , »Aan-
teekeningen op de Grondwet,quot; 2''® Edit. pag. 118 sqq. — et
j. j. RAEPSAET, »Journal des séances de la commission pour
la revision de la constitution.quot; pag. 74, Brux. 1840.

titur 1). Novissima jam lege fundamental anni
'1848, haec probatio eousque extensa est, ut etiam
necessaria habeatur, si foedera de ahquo jure le-
gitime {wettelijke regten) aliquid statuant aut mutent;
neque refert utrum tempore pacis an tempore belli
icta sint Praeceptum illud de jure legitimo
ita nobis intelligendum videtur, ut Ordines Gene-
rales intervenire debeant, si foedera quoddam jus
exteris concedunt, quod legi vigenti adversetur.
Sic, verbi gratia, qui merces in patriam nostram
invehunt, vestigal solvere debent, lege constitutum:
jam Rex, foedus iniens, sine probatione Ordinum
Generalium, gentis cujusdam gratia, hoc vectigal
minuere aut augere nequit ; saltem si hoc jus Regi

la Änglia receatiori tempore Parlamenli consensus non
rogatur ut territorium in Colonns cederetur. Haec doctrina
imprimis invalnit suadente Cancellario Thurlow, anno 1783.
Cf. iiThe lives of the Lords Chancellors.quot; Bij Lord gasipbeii,
London 1846, 'I'om. V. pag. 549,

Grondwet van lg48 art. 57, alin. 3, » Verdragen, welke
het zij afstand of ruiling van eeuig grondgebied des Rijks in
Europa of in andere werelddeelen, hetzij eenige andere bepa-
ling of verandering weltelijke regten betreffende, inhouden,
worden door den Koning niet bekrachtigd, dan nadat de Sta-
ten Generaal die bepaling of verandering hebben goedgekeurd.quot;

non collatum sit quadum lege quae speciales ea de
re exemptiones agnoscat i). Tale enim foedus vim
legis vigentis partim tolleret, et legis tollendae non
amplius quam ferendae potestas a Rege solo exer-
cetur 2).

In omni autem regiminis forma, quae constitu-
tionals vulgo dicitur, hoc adhuc tenendum est
ratione regiae potestatis in pangendis foederi-
bus: integra, scilicet, lex fundamentahs spectanda
est; nihil enim Rex nee promittere, nee facere
potest, quod huic legi adversetur; banc servare
juravit; a stipulationibus hujus deflectens, man-
datum suum transgreditur, subditosque nullo modo
obligare potest.

Hactenus egimus de potestate legitima foedera
ineundi, quam internam vocare possimus; inquisi-
vimus, scilicet, tantum a quonam proficisceretur
potestas illa, et quatenus Rex vel summus Magis-

tratus earn latiore vel arctiore modo exercere pos-
sit, quae omnia ad jus publicum pertinent. Pro-
grediamur jam et videamus quomodo ea uti solent,
quod jus gentium nobis ostendet.

Notum est, ad foedera ineunda vulgo adhiberi
legates, qui a superioribus sui procurationem ac-
cipiunt: procuratorum ergo officio funguntur, et si
regulas juris privati sequeremur , mandans certe te-
neretur omnia servare, quae talis procurator pro-
miserit, si hic saltem mandati fines transgressus
non fuerit: potestas enim ejus, mandato, quo instruc-
tus est, definitur. Antiquissima autem aetate usus
jam obtinuit, quem postea fere omnes secuti sunt,
ut Rex, sibi servaret ulteriorem foederis a legato
icti ratihabitionem , quae vel in mandato vel in ipso
foedere retinebatur i). Legatorum potestas igitur
tum nihil aliud erat nisi procuratio cum libera, eo-
rumque munus unice constabat, in conscribendis foe-
derum stipulationibus, et nudum eorum promissum

Primum hujus generis exemplum occurrit in foedere,
quod justisunus cum chosroö i Persarum Rege anno 651 in-
ivit. Cf. beabeyrac, » Histoire des anciens traités,quot; Tom. II.

neminem obstringebat. Difficnltas tarnen in eo est,
quod plenimque juxta procurationem quae a legatis
communicari debet, exstent arcana mandata, quae
nonnumquam illi procurationi adversentur: quum
bona fides requirat ut Rex ratihabitionem tantum
negare possit, vel si demonstret legatum mandati
fines egressum fuisse, vel in iUis casibus in quibus
foedus etiam post ratihabitionem inane evaderet
GROTius et puFENDORF post cum, analogiae juris pri-
vati nimis concedentes, affirmant Regem semper te-
neri, si saltem legatus publicum mandatum non trans-
gressas fuerit, quamquam arcanum non stricte ob-
servaverit wickefordt Reges non minus vitu-
pérât, qui ratihabitionem negarunt foederibus,
quia haec mandate arcano non congruerent
BYNCKERSHOEK autcm, gentium usui majus momen-
tum tribuens, hac de re, nobis melius opinari vi-
detur: agnoscit quidem Regi, non minus quam

1)nbsp;Cf. vattel, 1. 1. S. II, C. XII, § 126, et h. wheaton 1.1.
Parte III, C. Il § 5.

2)nbsp;Cf. cnoTics, 1. 1. S. H, C. IX, § 2, et pcfendorf, »De
jure naturae et gentium,quot; 1 111. C. IX, § 2.

privato, ratumhabendum esse, si legati mandatum
speciale est,- »sed, ait, raro fit, quod publica man-
data sint specialia, rarius quod arcanum publico
sit contrarium, rarissime vero, quod legatus arc-
anum spernat.quot; Quod vero si hoe spretum est?
et vir illustris ad temporis sui usum attendit, qui
ratihabitionem in omni casu requirebat, excepto eo
rarissimo, si mandatum pubhcum omnia, quae
legatum jussa erant, speciatim complecteretur i).
Nostra aetate mos ille magis atque magis invaluit,
ut legatus latissima procuratione instrueretur, re-
servata tamen ratihabitione ; nullus enim bonus finis
negotii ejus praevideri posset, si pars adversa statim
cognosceret qaenam concedi, quaenam impetrari de-
berent; tota legatorum scientia et aptitude super-
vacua forent; nulla utilitas, nullum lucrum ex
obveniente occasione, ex habitu adversariorum capi
possent ; verbo, legati abundarent. Latissimum igitur
mandatum dari oportet, et arcanum subvenire,
quod legatum doceat, quaenam facienda, quaenam
omittenda sint. Ratihabitio jam reservata non accipi

potest nisi popalis aaxilium sit, contra hujus arcani
mandati transgressionem, quasi in integrum resti-
tutio juris civilis. Tamquam inanis verborum for-
mula ea admittenda nobis non videtur.

Ciarum talis denegatae ratihabitionis exemplum,
recentiore tempore, nobis praebet Russorum Impe-
rator alexander; anno enim 1806 legatum suum
DOüBRiL Lutetiam Parisiorum misit, eumque pu-
blico mandate instruxit, quo promisit » d'avoir pour
bon et d'exécuter fidèlement, tout ce qui auroit été
arrêté et signé, de même que d'y donner la rati-
fication;quot; idem autem mandatum legato tantum con-
cessit » de ne signer que sur des bases propres à
preparer la paix aux autres parties belligerantesquot;
(Imperator scilicet obligatus erat ne seorsim ab An-
glis pacem cum Napoleonte faceret). Arcanum in-
super mandatum ab hocce publico longe distasse
videtur. Quidquid sit, die 2iO mensis Juhi pax
condita est, cujus tamen ratihabitio necessaria ex-
presse reservabatur ; hanc autem alexander dare
noluit, quia mandatum arcanum a legato violatum
arguebat, quodque revera ita fuit; longe insuper
aberat, ut pax cum Anglia, Imperatoris socia,

conderetur. Hanc ob rem autem Imperator nulli
perfidiae obnoxius nobis videtur i).

Nemo autem illa, quae diximus, ita intelligat,
quasi nobis videretur ratihabitio, dummodo antea
reservata fuerit, in omni casu impune negari posse.
Contra, talem facultatem strictim denegatam velimus
ob causas, post foederis pactionem, obvenientes,
quasque tempore datae procurationis mandans prae-
videre non poterat. Sic Concilium legiferum Rei-
publicae Batavae, ignominiae dignum nobis videtur,
cum conventionis, anno 1804, inter Reipublicae
legates et Principem Arausiacum, ictae, ratihabi-
tionem negavit. Haec enim negatio, non nitebatur
vera, vel etiam ficta, mandati transgressione; quum
concilii voluntas in foedere, quod legati inierant,
plane expressa erat, sed timore erga Napoleontem,
quo tamen suadente, ejusdem foederis gratia legati
mandato instructi fuerant. Talis recusatio, e tam
Indigna causa profecta, non est populi bonae
fidei, et maximoper^ vituperanda videtur, metus

1) Vid. »Mémoires tirés des papiers d'un homme d'Etal
Tom. 9, pag. 206 sqq. et notae E. et F. Par. 1835.

Postquam hisce igitur exposuimus, quid in foe-
deribus pangendis requiratur ab illo qui contrahat,
ut ea vim habeant et auctoritatem, quidnam facul-
tatem istam definiat, et quibus conditionibus reso-
lutoriis obnoxia sit, agendum nobis est de ceteris
elementis quibus illa auctoritas constat. Jus pri-
vatum nos docet, deficiente consensu, nullum con-
tractum existere posse, et quia foedera e sua na-
tura, contractus sint inter gentes, facillime appare-
bit hoc consensu foederibus non minus opus esse.
Principio autem ita constitute, analogiam» juris pri-
vati statim derelinquere debemus;si enim secundum
hocce jus necessarium est ut consensus contractui,
inter cives ineundo, libere detur, et ideo vis et
metus existentes eum vitiant, haec libertas in foe-
deribus requiri non potest: talis enim rescissionis

Cf. BOSSCHA, «Geschiedenis der Staatsomwenteling van
1813,quot; Tom. 11, Bijlage I.

causa in jure gentium agnita, omnem populorum
securitatem plane tolleret, quum numquam pax fe-
riretur, quam civitas victa, vis et metus argumen-
tis adhibitis impugnare non posset, bellaque igitur
non aliter cessarent, quam toto interitu utriusque
populi. Sunt qui hac in re distinguant vim injus-
tam ajusta 1); hancce admittentes, si defendendi
juris impugnati causa adhibita fuerit, eamque solam
consensum non vitiare aiunt. lidem autem agnos-
cunt distinctionem illam, quae juri omnino congruit,
saepissime effectu carere, quia fere semper sufficiens
hujus justae causae probatio deërit. Haec restric-
tio certe facienda erat; vis enim adhibita tantum in-
vocabitur in foederibus post bellum quoddam con-
ditis ; hoc vero suscipiens utraque civitas justam cau-
sam se persequi putat aut saltem contendit, et post
victoriam, hanc sententiam non abdicabit. — Laesio,
quae, secundum jus privatum, in nonnullis con-
tractibus infirmandi vim habet, in jure Gentium quasi
talis non magis admitti potest: haec enim primo

loco requirit, ut legitime constet an revera adsit et
quanta haberi debeat ; inter cives ejusdem civitatis
hoc quidem fit coram judice, cujus sententiae ob-
temperandum est ; sed gentes talem non admittunt;
nemo igitur existentem laesionem agnoscere vellet,
et si tale remedium admitteretur, certe nova bella
parerentur foedere isto, quod ea terminare debuis-
set. Si vero error vel dolus, qui causam dans vulgo
dicitur, laesionem attulerint, consensus deficere di-
cendus erit: haec enim in omni foedere occurrere
possunt, neque iis applicare possumus quae de vi
et metu diximus. Talem çb causam autem Foedera
rarissime effectu carebunt: antequam enim ratahaben-
tur, sat temporis elabitur ut error vel dolus de-
tegatur; et hoc sine ullo dubio legitimam dabit
causam ob quam ratihabitio denegabitur — Ad
hune locum, ubi de hbero consensu agimus, non
inutihter referri nobis videtur quaestio illa an

1) Ob dolum, verbi gratia, Ordines Generales Belgii Foede-
rati ratihabitionem uegarunt, Foederis a legato van boetselaah
(Ueer van Langerack) cum Gallia initi. Cf. i. van aitzema,
tf Saecken van Staat,quot; ad annum 1628.

Rex captivus apud hostem, cum hocce foedus inire
posset, quod ratione popuh Regi subditi vim et
efficaciam habeat? — Supra demonstravimus, quae-
nam Reges, prouti civitati praepositi sunt, observare
debeant in foederibus, quae ineuntur, ^ haec auc-
toritatem habere possint; hoc loco ergo tantum agi-
temus quid vis possit in Regem exercita, ratione
popuh, qui promissis ejus obhgetur. In Rege duae
spectandae sunt personae, homo privatus, scilicet et
praeses civitatis; captivitate nulla harum quahtatum
amittitur, hominis autem libera actio impeditur, et
in illum revera vis exercetur. Quodsi modo dixi-
mus, vim, ^n genere, consensum non vitiare m
foederibus, egimus de vi in contrahentem exercita,
id est in integram civitatem, cum haec, verbi causa,
bello tot copias amiserit, ut ruina immineat; vis
autem adhibita in naturalem personam, ita ut lega-
tus qui foedus inire aut Rex qui ratumlîabere de-
beat, cogeretur, consensum ita tolht, ut foedera
quasi non icta haberi debeant. Reges autem qua-
lescunque sint, eo munere funguntur ut populi per-
sonam référant, sive mandatum directe a populo,
sive a Deo ut vulgo dicitur, acceperint; sed taie

mun(is tantum exercent, si in civitate manentes sum-
mo ibi honore fruantur, et omnes ipsis obediant;
hbertatem autem si amittant, hoc imperium differ-
tur ad tempus, et vis quae in illos exercetur, in
populum exercita dici nequit i). Rex igitur cap-
tivus, si foedus se observaturum promiserit, in pa-
triam vero redux bonum pubHcum huic observa-
tioni obstare viderit, recte fidem suam denegabit,
aha persona enim erat m captivitate, aha populo
praepositus. Strictim vero opus est ut libertatem
nactus, sine mora hanc recusationem nuntiet : si-
lentiumenim, pro praepostera ratihabitione, quae
omne foederis vitium tolleret, recte haberetur.

Ad tertium denique foederis elementum transea-
mus, eorum scilicet objectum, non minus neces-
sarium, quamquam enim observantia, postea se-

J) Talis vis in Regem exercitac exemplum docet p. de ce-
vAiLos, ill : » Exposition des falls et des trames qui ont pre-
pare' l'usurpation de la couronne d'Espagne,quot; Madrid 1813.
Vid. Etiam de puadt, »Mémoire Historique sur la revolution
d'Espagne,quot; Paris 1816,

cuta, nullam vim neque auctoritatem foederibus
constitutis addat, tamen opus est ut contrahentes
nil promittant, quod postea praestare non possint.
Alter contrahentium enim consensum suum tantum
dedit ea conditione ut alter a sua parte praestaret,
quod promiserit; si haec praestatio tempore contrac-
tus initi ob quamdam causam fieri nequit, jam sta-
tim deficit conditio et inde consensus. Deinde si
res promissa, quae fieri nequit, argumentum de-
derit foederi, hoe totum evanescit, quia objecto
caret. Promissorum autem exsecutio impedimenturn
habere potest naturale vel morale ; prius obtinet si
alter contrahentium promissum suum exsequi ne-
quit, quia révéra ipsi copia deëst solvendi, exem-
pli gratia, si majorem numerum navium tradere
promisent, quam in civitate adsint, et omni ope
adhibita adesse possint ; aliaque. Moraliter promis-
sum exsequi nequit, si jura aliorum légitima ipsi
obstent ; hujus generis supra jam invenimus impe-
dimenta ex jure publico civitatis orta: sic etiam li-
bera »contrahentium voluntas impeditur, antiquiore
foedere, quod alii populo jura atque privilégia con-
cessit: de hisce enim quae antea quasi tradita sunt,

novi socii commodi gratia populus disponere nequit,
quia alii non potest dare quod ipse non habet Iis
foederibus adnumerare possumus ea, quibus quis
promiserit, se seorsim a populo in bello socio pa-
cem non facturum: nam quamdiu tale promissum
exstet (et ex sequentibus videbimus quo casu haec
obligatio tollatur), iste libertate penitus caret cum
hoste communi agendi.

DifFicultatibus, quae elementa foederum , man-
datum, consensus, objectum, afFerunt, quodammodo
exploratis, aggredi jam debemus longe gravius hujus
speciminis argumentum, quo viden(|^l^dum nobis erit,
quando ab obligatione ita suscepta recedere liceat,
et quas ob causas foedera auctoritatem amittant.

Foedera, secundum regulas in superiore capite
expositas, condita et ratahabita, aeque ac con-
tractus inter privates, stipulant! jus dant perfectum
a promittente petendi, id de quo convenerit. Po-
pulus qui foedere aliquid promisit, et promissum
non servat, utitur rebus quarum liberum domini-
um amisit, et igitur non minus jura violât, quam
S' res aliorum vi armorum caperet. Quamquam

non compelli possit eodem modo ac privatus, om-
nium odio obnoxius erit, quia bello a sua parte in-
juste causam saepe dabit, bonam fidem, cujus fa-
mam omnes aemulantur, abjiciet, et ideo , ut ait
CICERO »ommum commune praesidium oppugnabit,
quantumque in eo est, disturbabit vitae societatem i).quot;
Civitas igitur, si perfidae nomen mereri nolit, obli-
gationi semel susceptae obtemperare debet, quamdiu
haec durât : hoc vinculum autem, cum foederibus
nascitur, vivit, moritur: jamque, pro virium exi-
gmtate inquiremus quamdiu haec vim atque auctori-
îatem servent. Ne autem permulti, eam tollendi
modi simul et semel agitati obscuntatem disputa-
tioni praebeant, non inutile nobis visum est, tres
causas principales indicare, quas separatim tracta-
bimus, quarumque una, civitatis foederatae mutatio
interna, argumentum nobis erit huic capiti ; ut deinde
de momento actionis ejus externae et de légitima

Auctoritas contractuum mter gentes legitime con-
stituta, secundum, régulas juris gentium naturalis,

non curat conversionem status interni alterius con-
trahentis: promisso dato jus alienatum est, et nil
refert deinde quid apud alterum eveniat ; quod ille
promisit, semper debebit. Haec régula generalis,
quamquam in nonnullis casibus applicatione careat,
tamen nos docet, foederum auctoritatem talem ob
causam nisi contra jus gentium saltem praeter id
jus tolli, et igitur talem exstinctionem non nisi arc-
tissime agnosci posse. Foedus scilicet a populo ictum
obligat omnes cives tum praesentes tum futures ut
ipsi obtemperent: civitas enim est corpus morale,
cujus membra semper renovantur, cujusque exis-
tentia non pendet a vita singulorum civium ; in quam
novi cives non admitti possunt, nisi tacita hac con-
ditione, ut leges et foedera quae civitas sibi impo-
suit, servarent: obhgatio igitur tamdiu perdurat,
quamdiu illa civitas libera manet i). Nonnumquam
autem evenit ut populus, unus idemque manens, le-
ges mutet, Reges ejiciat, vel ita distrahatur ut duae

') Hoc jus civium, qui nunc in civitate adsunt. futuros obli-
gandi, nonnulli negarunt in qaibus f. paijne. Sed eorum sen-
tentia non semel plane refutata est. Cf. kluit »Rechten van den
mensch in Vrantrijk geen gewaande rechten in Nederland.quot;

pluresve civilates, probe distinguendae oriantur : quae
facta non omni memento carent ratione foederum,

Leges quibus civitates reguntur plerumque latae
sunt a potestate cui hoc munus competit: eadeni
potestas ergo has leges mutare potest, quum et
eas abrogare ipsi liceret. Populo autem nonnum-
quam ahae obligationes existunt, quam eae, quae
ex lege nascuntur: hae origineni capiunt ex aliquo
contractu, remote tempore a summo magistratu cum
alio populo inito, et huic certa jura ac privilégia
tribuunt. Illa jam mutare aut abrogare non am-
plius stat penes populum unum, alterius contrahen-
tis consensus ipsi subvenire debet. Superiore capite,
demonstravimus, civitatem, sme consensu alterius
contrahentis nullum foedus inire posse, anterior!
foederi contrarium ; rationes quas tunc exposuimus,
facultatem istara circa leges internas eodem modo
vetant. Populus, verbi causa, vicinae civitati con-
cessit, ut tamquam privilegium et ceteris exclusis,
quasdam merces sine vectigah solvendo invehere ipsi

liceret i) : jam eidem populo facultas deëst legem
ferendi, quâ omnibus liberum commercium per-
mittat : hac de re enim partem libertatis alie-
navit priore foedere, et talem facultatem abdica-
vit. Si autem legem ferret, qua juris limites trans-
grediretur, vicina civitas foedus tamquam violatum
habere poterit, et omnia commoda sibi capere quae
ex tali violatione manabunt.

Similia privilégia concessa invenimus in foedere 19 fe-
bruarii 1810, inter Angliam et Lusitaniam, icto: legitnus enim

semblable privilège ne sera accordé à aucune puissance quelcon-
que.quot; Item in art. Vlli,quot;____il est de plus stipulé que ce privilège

ne sera accordé à aucune autre nation ou gouvernement, ni
en retour d'un autre équivalent, ni en vertu d'aucun traité
ou accord subséquent, etc.quot;— Cf. »Recueil manuel pratique
de traités et conventions, etc.quot; par le Baron c. dk mabtfss,
et le Baron f. de ccssij, Tom. II , pag. 353, 354, Leip-
zig 1846.

In foedere 25 Julii anni 1840 inter Galliam et patriam
nostram, occurrit stipalatio, quae hac de re expresse excep-
tionem admittitj legimus in art. Il: »Les Hautes Parties
contractantes se sont reservé d'admettre à la participation aux
dites conditions..., d'autres états, et même d'en rendre l'ap-
plication génerale.quot; — Cf. mrnHARDT, «Supplément au recueil
des traités be martejvs,quot; Tom. I, pag. 216.

illis quidem non aperte adversantur, sed tarnen vel
modura, quo exseeutio iis dari debet, mutant,
vel causam, ob quam inita fuerunt, tollunt: eas
leges quisque populus libere ferat ; et ex majore
vel minore rerum conversione quam secum ferent
haec nova instituta, efficiendura ent an et quatenus
foedera auctoritatem amisermt. In posteriore nos-
trae disputationis parte, ubi agendum erit de clau-
sula »rebus sic stantibus,quot; quae secundum pluresin
omni foedere tacite admittitur, dispiciemus, quando
legum mutatio tale momentum in foedera exerceat
ut eorum vis et auctoritas jure ac legitime sublata
dici possit; hoc loco quaestionem agitamus quia mo-
nere velimus, eam auctoritatem nova lege non fa-
cile minui. Ut nova instituta in civitate, quod at-
tinet efficaciam foederis ab hacce initi, quoddara
effectum habere possint, argumentum principale foe-
dens, quod causam ipsi dedit, subversum esse de-
bet, neque refert, an lex stipulationi cuidam secun-
dariae obstet, aut haec inutilis fiat.

habemus, non semel racta est: an foedus, quod
Rex GUiLiELMüs I cum Pontifice Romano, die 18 Junii
anni 482i7, imvit, quodque vulgo Concordatum vo-
cant, adhuc suam servaverit vim et efficaciam? Non-
nulli de hac auctoritate etiam hodie vigente, dubi-
taverunt, varias afferentes rationes, quarum una
nititur novissima lege fundamentah nostra, quae om-
nibus cultus formis latissimam libertatem conces-
sit 1), omneque vinculum inter Ecclesiam et Civi-
tatem solvit. Nobis videtur patriam nostram etiam
hodie hocce foedere obligatam esse, nullamque cau-
sam satis vahdam adesse putamus ob quam aucto-
ritas ejus non adhuc vigeret: - ut hanc sententiam
autem quodammodo argumentis corroboremus, h-
ceat breviter historiam hujus foederis exponere,
ut inde videre possimus quid revera fuerit conces-
sum a parte Regis, et in quantum leges nostrae,
inde ab eo tempore latae, aliquod exercere potue-

dera a Pontifice Romano cum Principibus icta, a
ceteris foederibus, inter Reges initis, in eo differunt
ut alter contrahentium. Pontifex scilicet, agat non
tantum quasi gubernator civitatis, suum populum
obligans, sed potius quasi spiritualis Princeps om-
nium vel cujusdam civium partis, qui alteri Regi
subsunt ; in illis Concordatis igitur plerumque agitur
de libertate, tutela vel ordinatione cultus Catholici.
Méridionales jam provinciae civitatis nostrae, uti haec
60 tempore constabat, anno i801 Galliae junctae
erant, et in illis hierarchia instituta erat, secundum
régulas, in foedere eo tempore a Consule Reipu-
blicae Gallicae cum Pontifice Romano icto, consti-
tutas: in septentrionali parte autem nulla hierar-
chia obtinebat, et Catholici directe regebantur ab
internuncio Pontificis, uti et hodie adhuc fit. Con-
ventione jam anni 1 SSlT, a Rege guilielmo inita, con-
cordatum anni 1801, prouti in Relgio Australi vi-
gebat productum est ad provincias septentrionales i),

1) Art. 1 Concordati dicit, uConventio anni iSOl, inita
inter summum pontificem Pium VII et gubernium Gallicum,
quae in mcridionalibus Regni Belgici provinciis viget,adscp-

eo fine ut haec in dioceses dividerentur, in quibus
singuhs Episcopus et Capitulum adesset, quibus sti-
pendium solvere, quorumque jura et honores agnos-
cere Rex promisit i). Concordatum igitur non ic-
tum dicere possumus, ut Catholicis libertas exercendi
cultus concederetur, huic enim lex fundamentalis ca-
vebat, eamque augere Rex non poterat, si hac lege
impediretur; sed principale argumentum potius in eo
erat ut Catholicorum hierarchia in provinciis sep-
tentrionalibus, uti in ceteris Regni partibus ex-
staret, idque cum auctoritate, quam superiores
sacerdotes in inferiores exercent, secundum régulas
injure Ganonico admissas. Haec conventio,jure inita
et ratahabita 2), effectum tamen pro parte tantum
nacta est : vim autem ejus adhuc plane vigere , ut
supra jam monuimus, non dubitamus; rationes enim
validae cognitae nobis non sunt, quae ipsi adversen-
tur. Quod Belgica civitatis nostrae pars separatim

tentrionales provincias applicabilur.quot; Vid. Staatsblad voor het
Koningrijk der Nederlanden van 2 October 1827, INquot;. 41.

Conventionis art. 2 et bulla édita 16 kal. Septeinbris
1827, Cf. Stbld. Nquot;. 41 et N». 42.
Die 25 Julii 1827.

postea exstiterit, nil referre potest, nam ex toto foe-
dere satis apparet, illud maxime Hollandiae gratia ini-
tum fuisse. Effectus autem post longum tempus
nondum plane seeutus, nemini legitima causa vide-
bitur, ob quam vis atque auctoritas obligationis tol-
latur. Quodsi lex fundamentalis novissima sacrorum
libertatem clarius proclamavit, ita ut Catholici sine
dubio hodie bierarchiam ordinäre possint, etiamsi
summi magistratus probatio non interveniat i) ;
hoc Regium promissum Pontifici Romano datum, cir-
ca stipendium, ceteraque, quae conventio anni 1827
continet, non tollit neque inutile facit: in illa lege
fundamentali insuper non licuit nobis aliquid sta-
tuere, quod nostro foederi contrarium esset: contra,
in articule 168 alin 2 régula generalis invenitur,
quae certe casum, de quo hic loquimur, comprehen-
dere potest 2). Itaque nobis videtur, jure dici

Salvo saltern jure publico. — Cf. art. C5 al. 2 legis
fundamentalis, »In geen geval mogen de onderdanen des
Konings vreemde ordesteekenen , titels, rang of waardigheid
aannemen, zonder zijn bijzonder verlof.''et art. 169quot; De Ko-
ning waakt, dat alle kerkgenootschappen zich honden binnen
de palen van gehoorzaamheid aan de Wetten van den Staat.quot;

posse, legem fundamentalem anni '1848 neque foe-
deris rationem sustulisse, neque effectui ejus ob-
stare i).

Quum ita leve momentum legis in civitate muta-
tae erga foederum vim memoravimus, mutationem
quae longe graviores consequentias habet, indicare
nos oportet, illam, scilicet, quae nascitur ex popu-
lar! seditione, quae Regiam gentem expellit, vel
vigentem regiminis formam evertit. — Tales enim
rerum conversiones multas gentium fata nobis af-
ferunt, quae saepe longa et cruenta bella pepere-
runt, et fere semper labefecerunt foederum auctori-
tatem. Antequam autem hanc capitis particulam
aggrediamur, necessario praecedere debent quaedam
de distinctione, ab omnibus juris gentium scripto-
ribus admissa Personalium, foederunja Realibus: hisce
enim semel et probe distinctis, multae causae cla-

aars, welke tot nog toe uit 's lands kas geen of een niet
toereikend traktement genieten, kan een traktement toege-
legd, of liet bestaande vermeerderd worden.quot;

Cf. j. j. RAEPSAET, «Journal des séances de la commis-
sion , chargée de rediger Ie projet de constitution,quot; pag. 168.

rissime nobis indicabuntur, ob quas foederum auc-
toritas , post eam civitatis mutationem , de qua hic
agitur, jure soluta dici possit.

Omnes, foedera personalia vocarunt, quae pan-
guntur ratione cujusdam personae, quaeque cum illa
persona vivunt et moriuntur : realia contra, quae
personam non curant, sed ab ipsa re, cujus causa
inita sunt, pendent. Multae autem inter viros doc-
tos controversiae semper fuerunt motae, quisnam
character personalium et realium habendus esset,
si distinctio in ipso foedere expressis verbis non
indicatur, et ex ejus argumente efFici non potest,
quaenam fuerit contrahentium mens. Ne de aliorum sen-
tentia ad hunc locum dicamus , sufficiat ut illam illus-
tris gkotii referamus, qui realia habet omnia foedera
quae a civitate libera panguntur; »At, inquit, si
cum Rege contractum est, non statim erit personale,
si adjectum est foederi, ut perpetuum, sit, aut fac-
tum m bonum Regni, aut cum Rege et successo-
ribus, aut denique ad certum tempus definitum reale
esse, satis apparebitnbsp;Sequitur tum discrimen

admittendum foedera inter quae odiosa, et ilia quae
favorabilia dici possunt, haec , scilicet, ceteris du-
biis, pro realibus, illa pro personalibus habenda
dicit. Regula autem generalis eo tempore talis erat,
ut omnia foedera, a Regibus inita, personalia fo-
rent , realia non babebantur , nisi exceptione qua-
dam ex foederis verbis efficienda. Reges igitur sta-
tim ubi summarn potestatem nanciscebantur omnia
foedera ab antecessore suo icta, et quorum con-
tinuatie civitati proderat, ne ea de re ullum dubium
exstaret, expresse confirmari ac renovari necessa-
rium putabant. Sic legimus in mandate, quo Or-
dines Generales Belgii foederati legates instruxerunt,
qui anno 1702 ad Magnae Brittaniae Reginam, post
mortem güh^ielmi III missi sunt : » De gemelde Hee-
ren Ambassadeurs, sullen vervolgens hoogstged. hare
Majesteit hertelyk bedancken voor de kragtige ver-
seeckeringe, die deselve aenstonts, naer hare komste
tot de Croon, op een extraordinaris wyse, aen
haer Ho. Mo. heeft gelieven te geven, van hare

de Tractaten en alliantien, tusschen de Coningen,
van Groot Brittanien , haere Majts. praedecesseurs,

en desen Staet aengegaen, te continueren en te ver-
stercken, enz. i).quot; Etiam Regina igitur civitatis,
in qua potestas Regia legibus cohibebatur, tamen ,
Regno petita, foedera continuavit, et Ordines Gene-
ralis hanc continuationem acceperunt.

Animadvetere jam debemus, nostris temporibus
contreversiam illam , an foedus personale sit, utrum
reale, non saepe orituram; quum hoc inquirenti
statim certum fiet, vel ex verborum, quibus foedus
constat, claritate, vel ex obhgationis natura. Sed
et aliud gravius monendum restât: groth tempore,
scilicet, et diu adhuc post eum, cardo hujus dis-
tinctionis in eo cernebatur, ut quaereretur an foe-
dera auctoritatem statim amitterent, ubi Rex qui
ea inivit, diem obierit supremum, nec ne? Perso-
nalium igitur vis et efïïcacia pendebant a persona
naturali unius Regis, cum eo vivebant et morieban-
tur. Recentiori aetate vero ab una parte axioma
illud Rege m naturahter numquam mori, sed here-

1) Vid. »Brieven van everhard van weede, Heer van Dijk-
veld, aan de Staten van Utrecht,quot; uit het Provinciaal archief
medegedeeld door Mr. g. w. vreede in: »Tijdschrift voor de
Geschiedenis van Utrecht 1849, pag. 207, 208.

dem statim in ejus locum succedere generaliter in-
valuit, ab altera, privata Regum commoda a pu-
blicis negotiis tam dare distinguuntur, ut vix men-
tio inveniri possit foederis, quod populum obligat,
et simul cum unius tantum Regis vita finiatur:
nostris diebus, si foedera ineuntur, quae persona-
lium nomen mereri possunt, persona in illis intelh-
gitur tota gens Regia, vel nonnumquam latius, Re-
gium institutum in civitate; et regis mors ratione
foederum nullius plane momenti est.

Inquirendum ergo nobis est, quaenam civitatis
foedera cum Regia potestate in ea ita cohaereant,
ut, hac eversa, evanescant, aut tales contineant obli-
gationes quae Regi, quamquam dejecto, adhuc inco-
lumes sint. Haec enim tamquam personalia, a po-
pulo post seditionem, quae Regem expulit, invocari
non poterunt; dum ceteris, quae reaha vocare
possimus, fides debeatur, qualiscunque sit civitatis
regiminis forma. — Aetate illa qua omnis regiminis
forma eo fundamento nitebatur, ut Regia potestas
ubicunque fere absoluta esset (quam doctrinam su-

periore capi te exposuitnus) et Reges ideo civitati
praepositi fingerentur a Deo, ea lege ut omnia pu-
blicae utilitatis causa, ml autem adjuvante populo
facerent, res-ita accipi potuit, ut omnia, quae Regia
potestas instituerat, caderent simulac illa potestas
ipsa everteretur. Non mirari ergo debemus , quod
scriptores illius temporis, talem hac de re senten-
tiam proclamaverint, quasi foederum auctoritas ra-
tione civitatis, quae Regem expulit, in suspenso
esset, quamdiu adhuc dubitari posset, utrum po-
pulus Regem suum ejectum, majestate et imperio
prorsus privare voluisset; omnia vero obligationis
vincula solverentur, statim ubi manifestum foret,
pristini Regis potestatem amplius omnino non ag-
nosci. Existimabant enim, civitatem. Rege pulso,
ita mutatam esse, ut pro alia persona haberi debe-
ret, atque ea quae foedus inierat: quia cum Rex
potestate sua exutus sit, alterum corporis quasi men-
brum, non amplius inrerum natura haberi potest i).
Quaestio tum igitur unice agitabatur, an foedus vim
suam servavisset ratione Regis pulsi, ita ut civitates

confoederatae auxilium ipsi ferre deberent, ut po-
testatem rursus adipisceretur, vel alia praestare, quae
ex stipulatione manarent i).

Sed talis doctrina bodie generaliter admitti nequit,
cum principale munus foederum in eo se habeat, ut
populi jura erga vicmam civitatem describant, et pri-
mo loco in illis requiratur, ut populum utrimque
obligent; reges autem in illis non aliam vicem ob-
tinent, nisi ut populi sui personam référant. Civi-
tas igitur, tamquam corpus morale, foedus inivit,
et quamdiu haec exstat, obligatio manet, neque re-
fert utrum antiquam servaverit regiminis formam
an novam instituerit : omnes Reges et magistratus
qui ipsi praesunt, ita sibi invlcem succedunt, ut
alius post alium populi personam referre habeatur,
ubi cum exteris agat. Sic hodie Praeses reipubhcae
Gallicae locum occupât Regis Christianissimi, in omni
conventione, in qua cum hoc Rege, tamquam po-
puli Gallici praefecto contractum est 2): et ad hoc

Vid. cROTiüs, qai Regem pulsam assitnilat domino qui
Possessionem amisit, »de jure Belli et Pacis, S. II, Cap. XVII.
Foedere, in urbe Campo-Formio, die 17 Octobris 1797

genus referri possunt foedera navigationis et mer-
caturae, vel ea quibus deditio profugorum promit-
tatur, aliaque. Videntur igitur foedera, quae in
utilitatem populi ieta sunt, quae populus cum po-
pulo pepigit, et in quibus Regis nomen et persona,
externae tantum rei formae causa adhibetur, nil auc-
toritatis amittere, post conversionem internam al-
terutrius civitatis, quae Regem ejecerit vel reipubli-
cae formam mutaverit. Non autem idem dicere pos-
sumus de omnibus iis foederibus, quibus populi sibi
mutuum in bello auxilium promittunt ; haecce omnino
auctoritatem suam servant, post commutationem inter-
nam , si inita sunt a civitate populari regiminis forma
gaudente; sed in monarchia ahud obtinet; quamquam
enim talia foedera civitatis utilitatem spectent, in
ejusque solius gratiam iniri deberent, usus inter gen-
tes obtinuit ut in illis personae Regis adhuc ratio
haberetur, et igitur fere semper regiminis forma et
gens Regia tamquam elementum principale respice-

inilo, art. 23, Reipablicae Gallicae, quoad ritus et honores,
expresse eadem conceduntur, quibus Gallia, Regum tempore,
frncta erat. — Cf. » Histoire gene'rale, traités de Paix etc.quot;
par le Comte de oanoeh, Tom. V, pag. 419.

retur, ita ut mutatio majoris momenti in civitate,
eorum auctoritatem tolleret, nisi expresse renovaren-
tur : cujus rei causa haecce est, quod plerumque in
foederibus hujus generis, Reges invicem sibi potes-
tatem tuendam proponant, aut principes ejusdem
gentis, sed diversis popuhs praepositi, civitates,
quasi commune patrimonium, bello orto, jüngere
velint, aut alla ratio in iUis exstat, quae tamen
cum certa persona aliquid commune habet. Ut autem
hac de re regula generalis proponatur, monere de-
bemus, semper inquirendum esse, utrum foedus
initum sit cum civitate tamquam homlnum societate,
an tamquam coetu clvium , certo Regi, certaeque
regiminis formae obediente i). Si prior obtinet ca-

') Foederum, quae certam regiminis formam respiciunt, exem-
pta habemus in patria nostra ; 1quot;. foederis 15 Aprilis 1788:
»Par l'article 3 de ce traité la Grande Bretagne garantit le
Stadthouderat héréditaire dans la maison d'Orange, avec toutes
ses charges et prérogatives, comme faisant partie essentielle
de la constitution des Provinces Unies.quot; Cf. be gabden, 1.1.
Tom. V, pag. 79. — 2\ Foederis 16 Maji annl 1795 art. 1.
»La République Française garantit à la République des Pro-
vinces Unies.... l'abolition du Stadthouderat, décrétée par les
Etats Généraux.quot; — Cf. »Histoire abrégée des traités de Paix
etc.quot; par koch, tom. I, pag. 160.

sus, nil refert, quomodo haec societas instructa
sit, et igitur mutatio in ea nullum momentum ex-
serere potest, ut talis foederis auctoritas tollatur ;
si autem posterior exstat, Rege pulso, vel mutata
regiminis forma, totum foederis aedificium corruet.
Rem ita multis exemplis ex historia rerum gestarum
illustrare possumus. Si spectemus notissimum illud
foedus inter Galliae et Hispaniarum Reges, auspice ce-
leberrimo administre de choiseul initum, quod vulgo
Pacte de famille vocatur, videbimus principes pro-
mittentes ut sibi invicem auxilium praestarent si
alterutri bellum inferretur; sed simul argumentum
hujus foederis nobis ostendit, hoc promissum tan-
tum factum fuisse quia in utraque civitate Princeps
e familia Borbonica Regiam sedem occupabat; le-
gimus enim: »Les liens du sang qui unissent les
deux monarques de France et d'Espagne ont en-
gagé L. L. M. M. Très Chrétienne et Catholique
de conclure un traité sous la dénomination de Pacte
de famille, dans le but de rendre permanents et
indivisibles pour L. L. M. M et leurs descen-
dants et successeurs les devoirs qui sont une
suite naturelle de la parenté et de l'amitié qui les

unit 1).quot; Galli igitur, post nefandam Regis lu-
Dovici XVI necem, democraticam regiminis formam
instituentes, nullum habuerunt jus ut praestationes
quae ex hoc foedere manabant, ab Hispanis exigè-
rent: Galliae causa enim foedus multo minus ini-
tum erat, quam quia Reges Galliae et Hispaniarum
communem avum lüdovicum XIV habebant.

Alterius generis exemplum nobis praebet foedus
Parisiense anni 1814, sequenti anno Vindobonae
ampliatum : in hoc quidem videmus fere omnes Eu-
ropae civitates certis principibus concessas, foederis
causa autem in eo erat, ut aequilibrium Europae,
id est justa et aequabilis singulorum populorum vi-
rium distributie, quae, grassante dominatione Na-
poleontica, fracta erat, restitueretur Jam mu-
tatio interna horum populorum, aequilibrium non
vitiat, et inde foedus ipsum violatum dici non potest.

1) Cf. MAnxENs, »Recuell des traifes etc.quot; Tom. I, pag. 1.
Cf. MARTENS, I. 1. Supplement, Tom. V, pag. 379 sqq.

quod primo loco exposuimus, quodque revera per-
sonale vocare possemus, post civitatis conversionem,
eodem modo effectum amittat ratione Regiae gen-
tis, nec ne, et ita contrahentes obliget ut Regem
pulsum vi armorum in regnum restituant? Natura
personalium foederum in genere ea est, ut aucto-
ritate careant, statim ubi alter contrahentium Regno
privatur: ambo enim in contractu spectabantur per-
sona et Rex. Sed ab altera parte hoc argumen-
tum occürit, quod socio auxilium negari non pos-
sit, quum maximopere hie eo indigeat: deinde Rex
majestate non privatur, si potestas ejus, forsan ad
tempus, ab alio usurpetur. Sed tum confoederata
civitas inquirere deberet utrum Rex usurpatione qua-
dam pulsus esset, an revera populus jure suo usus
fuerit ? Utraque pars autem causam suam justam con-
tendet, et quis tum audebit » tantas componere lites?quot;
Haec enim rerum compositio insuper cruento bello
fieri deberet, quod vitari humanitatis salus jubet. —
Illa restituendi Regem obligatio igitur neganda no-
bis videtur si regiminis forma revera jam re et facto
mutata est, ita ut novusrerum ordo exstet, »si c'est
un fait accompli,quot; ut hodie rem vocant. Tum enim

populus causam Regis injustam statuisse habetur,
et extraneus, vel etiam socius ulterius judicium in-
terponere nequit. Socium Regem autem teneri,
diceremus, ut auxilium ferat, si periculum expul-
sionis alteri tantum immineat, et factie popuh re-
giminis formam mutare tentet, contra aliam par-
tem antiquae constitutioni fidelem: tum enim cives
seditiosi sunt hostes interni qui civitatis integritatem
aggrediuntur, et confoederati promiserunt ut omnes
hostes communiter impugnarent et ita imperii sui
integritatem invicem servarent: praeterea bellum vi-
tari aut finiri tali modo poterit, dum novum certe
inde non orietur : deinde Rex non tantum majestate
sed potestatis suae parte adhuc gaudet, et populus
legitime de jure Regiae causae pronuntiare nondum
potuit. Yix opus est ut moneamus hoc auxilium
semper deberi, si foedere expresse promissum est,
aut haec obligatio ex ejus argumente aperte effici po-
test; uti in foedere quod anno 1815, praeëuntibus
Imperatoribus Russiae et Austriae et Rege Borussiae,
fere omnes Europae principes inierunt, quodque
)) Sainte Alliance' vocarunt: hoc enim promiserunt
ut sibi invicem tamquam fratribus auxiliarentur, et

ejus argumentum principale in eo videmus, ut ora-
nis commotio popularis junctis viribus comprimere-
tur. Contrahentes enim illud foedus pangentes re-
gimmis formae conversionem praeviderunt, eique oc-
currere voluere.

Sed illa rerum domesticarum alienae civitatis cura
multo magis pendere solet a singularum gentium
proprio commodo, quam a fide quae foederibus de-
betur. Sic, ut de recentissimo tantum tempore lo-
quamurj anno 1830, nullus Princeps fratri succur-
rebat, quia omnes in sua civitate seditionem timebant,
et insuper bellum universale gravissimum imminebat.
Et contra, anno i849, Galli sponte sua, Rempu-
blicam Romanam everserunt, quia haec Principem
suum turpiter expulerat: Russorum Imperator in-
numeras copias in Daciam misit, multo minus, ut
vicini Principis saluti consuleret, quam quia regi-
minis formam democraticam prope Russiae limites
sinere noluit.

Tertia status mutatio ea est, quod in altera civi-
tate quaedam provinciae a Republica décédant, et

populus fiant sui juris. Haec eodem modo fere sem-
per oritur, ac ea quam supra tractavimus, ex po-
pulari nempe seditione, sed ratione extraneorum mul-
tas graviores sequelas habet. Regiminis formae enim
conversione, civitas una eademque persona manet
ratione ceterarum gentium: sed si pars populi defi-
ciat, et separatim imperio et institutis gaudeat, om-
nis necessitudo inter gentes nonnumquam corruit,
deficiente basi qua nitebatur, justaque et aequa-
bilis populorum distributio saepe evanescit. Talis
generalis rerum ordo ex descissione oritur, qui dif-
ficultatem praebere potest omnibus civitatibus, qui-
bus etiam indirecte haec mutatio alicujus est momenti:
sed hoc magis ad rerum politicarum scientiam quam
ad jus gentium pertinet, de eo agitare igitur non
est nostri argumenti. Inquiramus autem quid haec
scissio contra foedera possit, quae extraneus specia-
tim cum imperante civitatis adhuc integrae inivit,
ratione tum partis quae defecit, tum ejus a qua pro-
vinciae desciverunt.

Omnis juris gentium scriptores in eo conveniunt,
quod extraneus populus, qui in bello provinciae de-
ficientis cum pristina patria non interveniat, flagrante

hoc bello, erga utramque partem jus neutralitatis
observare possit et debeat ; navibus et civibus utri-
usque aequalem tutelam debet, et quidem secundum
praecepta juris gentium de officiis civitatum, quae
in bello neutri parti favent: donec enim extranei
déficientes provincias uti sui juris populum agnove-
rint, bellum quod geritur, est res civitatis domes-
tica, novus rerum ordo non exstat, et cives seditiosi
adhuc subditi haberi debent ei imperio quocum aliae
gentes contraxerunt. Si autem parti alterutri aux-
ilia mittuntur, altera pars fit hostis communis, et
quasi talis tractari debet.

Sed statim ubi provinciae quae desciverunt, ut
civitas sui juris agnoscuntur, novum nascitur corpus
morale, et persona exstat cujus mentio antea non
mveniebatur. Nobis jam videntur foedera inter pris-
tinam civitatem et extraneum populum icta, ad no-
vam civitatem tacite produci non posse et igitur
ratione hujus vim suam et efficaciam plane amittere.
Foedera enim inita sunt cum integra civitate, et si
provincias, postea déficientes, obligaverunt, iisque
lucrum praebuerunt, hoc tantum fuit, quia haec una
cum pristina patria in numero civitatum habebantur:

cives in illis provinciis plane iidem manserunt, sed
tamquam corpus morale unice habebantur quatenus
eum reliquis civibus una eademque regiminis forma
gaudebant. Haec autem societas, ratione illorum
qui desciverunt, prorsus interiit: agnitione jam nova
oritur libera gens, sed quae antea quasi talis num-
quam exstiterat, cum ea igitur agi olim non poterat,
et quae cum pristina civitate pacta sunt, ratione
novae sunt res inter alios actae i). Exceptio tamen
admittenda est, circa foedera, quibus pars territorii
promissa et inde tradita est: traditione enim facta
jus in re natum est, quod terrae inhaeret, neque
personam contrahentis curat: idemque dicendum erit
de omnibus iis foederibus quae territorii potius quam
popuh causa inita sunt. — Civitates igitur quae des-
civerunt omnia foedera, quae pristina patria adhuc
Integra cum extraneis inierat, renovare solent, aut
postea nova pangunt: et hoc fit vel ipso actu, quo
tamquam liberae agnoscuntur, vel solito modo et
ac si numquam contractus exstiterat. Sic Belgium

') Cf. ,1. fagel, Diss. laud. Cap. IV, § 14 et u. xvheatoji,
b 1- Parle 1, § 10.

hodiernum, postquam anno 1830, ab Hollandia de-
fecerat, et ab omnibus Europae gentibus uti civitas
sui juris agnita fuerat, omnia fere foedera quae an-
tea Rex omuELMDs I inierat, renovavit: et in his
multa fuere, in quibus ceteroquin nulla regiminis
formae ratio habetur, uti ea quae jus hereditatis ca-
piundae extraneis eodem modo constituunt ac Belgis,
et ea quibus jus Alhinagü, census emigrationis, ce-
teraque similia abrogantur. In quibusdam eorum
insuper legere possumus stipulationem, ut antiquum
foedus expresse continuatum haberetur inde a me-
mento quo Belgium ut civitas sui juris stetit, usque
ad novum foedus ictum i). Praeclare exemplum etiam
praebet foedus inter eundum populum et Imperato-

Déclaration échangée entre la Belgique et les Deux
Sidles, fixant les conditions de la Iransmission des biens
dans les deux pays, art. 3. »L'Abolition du droit d'Au-
baine devra être regardée continuée sans interruption, à l'é-
gard des sujets de s. m. ie roi des Belges et à l'égard des
sujets de s, m. ie roi du Royaume des Deux Siciles, depuis
le moment de la réparation du Royaume des Pays-Bas, des
provinces qui composent aujourd'hui le Royaume des Belges,
etc.quot; data die 6 Octobris 1834. _ Cf. Recueil des traités
et conventions, concernant lé Royaume de Belgique, par d. de
carcra de la vega , pag. 68, Brux. 185a.

rem Brasiliae anno 1834 ictum; hoc scihcet unum
tantum continet articulum, qui foedus anni 1828
cum Rege gulielmo initum, ratione Belgii hodierni
expresse confirmât et tuetur i).

Nonnumquam autem evenit ut provinciae ab
imperante, et communi civitate deficere videantur,
dum revera regiminis formam tantum mutent, Re-
gem expellentes, quern cum alia civitate communem
habebant, nulle ceteroquin vinculo existente. Uti,
verbi causa, patria nostra cum Hispaniis num-
quam juncta fuerat, neque aliud vinculum curn ilia
exstabat, nisi quod Rex Hispaniarum carolus V,
etiam omnibus Belgii provinciis praeërat, titulo
Comitis, Ducis, aliove. Sic etiam Polonia, secun-
dum foedus Vindobonense anni 1815, diversam a

Traité d'amitié, de commerce et de navigation , conclu
entre la Belgique et le Brésil, du 22 Septembre 1834; art. 1:
»Le traité... conclu entre le Royaume des Pays-Bas et le Brésil
sous la date du 20 Décembre 1828, est expressément main-
tenu , entre les sujets Belges et Brésiliensquot; etc. — Cf. g. de
ï-A VEGA, 1. 1. pag. 62.

Russia regiminis formam habet i), quamquam Rus-
sorum Imperator etiam sit Rex Poloniae. Jam si
vinculum, quod tales civitates cum alio quodam
populo conjungit, frangatur, non nova oritur juris
gentium persona; eaque rerum mutatio non alio
modo respici potest, ac si Rex qualiscunque pulsus
esset. Foedera igitur quae Princeps, nomine ejus
gentis mierat, auctoritatem servabunt aut corruent,
secundum rationem, quam supra tradidimus. In-
super autem moneamus, Regem, qui ita diversis
gentibus praeërat non semper duplex suum officium
accurate distinxisse, foedusque evanescere, si causa
ejus, hac duorum populorum conjunctione nitebatur.

Exemplo nobis sit foedus anno 1544 a caroloV
cum Daniae Rege Spirae ictum: quo ille quaedam
privilégia, Amstelodamensibus praebenda stipulatus
est. Cum Belgicae provinciae se a vinculo cum
Hispaniis liberaverant, Daniae Rex nostri foederis
auctoritatem negabat, quia cum Hispaniarum Regis

Qaamquam enim in illo foedere legamus, »La Pologne est
réunie à l'Empire Russe,quot; e lege Novembris 1815, satis
efTici potest Poloniam, in jure Gentium, personam esse, a Russia
probe distinguendam.

subditis contraxerat. Nostrates hanc sententiam re-
cusaverunt, et inde magna controversia. Jam si
foedus ipsum inspiciamus, apparebit carolum pri-
vilégia, de quibus locuti sumus, stipulatum fuisse,
nulla ratione habita Hispaniarum, sed tantum Belgii
causa ; sed eo tempore bellum flagrabat garoli cum
Galliae Rege Francisco I, et Daniae Rex huic auxi-
liabatur; in Dania contra bellum civile gerebatur
inter christianum III et christianum II. Foedus
autem initum nobis fuisse videtur, ut Daniae Rex
e Galhca societate decederet, carolus contra chbis-
tianüm III ut unum legitimum Daniae Regem agnos-
ceret. Hic igitur privilégia tantum concessit, ut a
Rege Hispaniarum, Imperatore Germanico agnoscere-
tur, a Belgis agnosci paulum curabat. Ab hacce ergo
parte, dicere possumus, promissum unice niti magna
potestate ejus, qui tunc temporis in patria nostra reg-
nabat; ideoque foedus ratione patriae nostrae personale
fuisse et cum Rege Hispaniarum e nobis decessisse.

Videndum jam de ea pristinae civitatis parte, a
qua provinciae desciverunt, et quae ideo vetera

instituta servavit; ratione hujus, scilicet, foedera,
ipsa hac defectione, nil auctoritatis suae amittunt:
civitas enim statu-non mutata est, eadem persona
mansit, quae contraxit, et vi majori tribuendum
est, quod pars territorii et incolarum defecerit.
Adsimilari debet privato, qui postquam contractum
inierat, partem dominii perdiderit; huic enim jura
et obligationes ex illo contractu nata intégra ma-
nent. Sic civitati quae foedus pepigit, jus oritur
ad rem, id est jus petendi ab altero contrahen-
tium, quod hic promiserit; hoc autem jus manet
quamquam opes et potentia alterius minuantur.
Sola igitur descissio, nisi occasione ejus alia causa
intercedat, foedera non tollit.

Denique nobis restât ut videamus de auctoritate
foederum, quum civitas, quae ea inivit, intereat;
id est, quum sponte sua, aut vi armor um coacta
hbertatem amittens, sub imperium ditionemque
alterius se dederit, et ita cum alio populo con-
juncta sit, ut ab eo amplius distingui non queat.
Hocce casu persona quae contraxit non amplius in

rerum natura adest, et nemo ipsi successit, nam ci-
vitas cui subdita fit, accipit tantum territorii ejusque
incolarum incrementum ; obligationes igitur, quas illa
juris gentium persona antea susceperat, ideoque sol-
vere debet, cum ea interierunt. Sic foedera quibus
societas ad quoddam objectum inita est, vel quibus
genti exterae quaedam praestationes promittuntur,
vim atque auctoritatem plane perdiderunt. Foedera
autem quibus jus in re alii concessum fuerat, etiam
hic omnem effectum suum servant; haec jura enim
non amplius erant in potestate civitatis subditae,
aliusque populus hanc sibi adjungere non poterat,
nisi illam potestatis diminutionem simul admiserit.
Quod attinet aes alienum, quod civitas, de qua agi-
mus , antea contraxerat, utpote magis jure civili
quam jure gentium nitens, agnosci debet a novo
imperio, quasi a se debitum. Illa pecunia enim
adhibita est, ut civitas servaretur vel augeretur,
ideoque in rem civitatis versa habetur, et quem
sequuntur commoda cujusque rei, eum etiam se-
quuntur incommoda i).

Hisce igitur dubia quae ex conversione civitatis
interna ratione foederum auctoritatis oriantur solvi-
mus : omnes fere eventus, quos indicavimus, nulla
foederum ratione habita nascuntur, ideoque ab
hac parte casui fortuite tribui debent. Aggredi-
mur jam aliud genus causarum, ob quas foedera
vim amittant, quae autem plerumque dolo vel cul-
pae unius vel utriusque contrahentium debentur.

specialis ita occurrit conventio Austriae Impcratorera inier
et Regem GuiitEUiüia, de aere alieno quod Belgium, olim A u-
striacum, contraxerat; die 11 Octobris 1815. —Cf. marteks,
»Recueilquot; etc. »Supplement.quot; Tom. VI, pag. 660. — Sic
etiam in foedere 19 Aprilis 1839, art. 13, quod autem secuta
est specialis conventio inter Reges gdilielmcji II et leorolüca, die
19 Julii 1843. - Cf. g. deia vega, 1.1. pog. 105 et pag. 331.

Poedera, quae a Regibus et populis ineuntur,
obligationem pariunt perpetuam, vel ad certum
tempus defmitum prouti hoc in ipso foedere fuerit
expressum ; longe autem abest, ut huic obligationi
satisfiet per omne id spatiiim ad quod contracta
est. Veteres amicitiae enim, pax, ceteraeque ne-
cessitudines, quas contrahentes sibi perpetuas pro-

posuerant, mutatis temporibus, commodo privato,
dominandi cupidini vel novi amici consiliis, raro
resistunt. Foedus inde alteri contrahentium one-
rosum fit, et si legitime modo rescindi non potest,
quia alteri adhuc utilitatem praebet, iste auctori-
tatis ejus finem vi imponere conabitur, promissum
suum sine ullo jure revocans, aut obligationes sibi
onerosas aperte violabit: nonnumquam etiam, jus-
titiae specie, foedus violatum dicere cupiet aliquo al-
terius facto,, ut ex hac violatione utilitatem sibi
capere possit, et a sua parte obligationibus satis-
facere jure deneget. Ab alia parte inter gentes
non semel lis orta est, cujus objectam quidem non
erat in foederibus inter illas vigentibus, sed quae
bello dirimebatur; hoe autem eorum foederum
effectum saepe impedit ad certum tempus , vel ex
sua natura eorum auctoritati futurae plane obstat.
Uterque autem casus, quem modo attigimus, vio-
latie, scilicet, et bellum ortum inter gentes, con-
troversiae saepe locum dedit, eumque hic latius
exponere et ratione nostri argumenti inquirere cu-
pimus.

Oinnis juris gentium contractus natura ea est,
ut si alter contrahentium obligationem suam non
obsequatur , alteri in genere liceat eum constringere,
aut a sua parte promissis antea factis non stare.
Cujus regulae causa in eo se habet, quod uterque
se tantum obligavit tacita hac conditione, ut alter
promissum suum servaret; jam si hic deficiat, ne-
que compellatur, alterius promissum quasi non da-
tum haberi debet, et ipsa obhgatio, per defectum
conditionis sub qua inita fuit, resolvi potest. Grave
ïgitur omnino est momentum talis violationis erga
Vim et auctoritatem foederum: haecce autem ipso
jure effectum penitus amittere , quum unus con-
trahentium stipulationes transgressus fuerit, gene-
raliter dici nequit. Stipulatio enim, quae violata
est, fortasse non ita ponderosa fuit, ut ea sublata,
omnis consensus deficere dici possit, vel diversi
foederis articuli non ita inter se cohaerebant, ut
quot;nus sine alio stare non possit, vel denique talis
foederis exstinctio detrimento erit populo violatione
laeso, cui tamen subveniendum est, dum alter ex

suo dolo lucrum capere non possit, foedus abroga-
tum contendens, quod ipse violaverit. Sed ex ea
violatione jura tamen quaedam nascuntnr alteri
parti quae indicanda nobis restant. Antequam au-
tem de violationis effectuquid agemus, necessarium
est, ut quaedam de ipsa violationis natura praece-
dant; haec enim quando exstaret, saepe controversiae
causam praebuit. Nullus scilicet Rex vel etiam
maximam potentiam nactus, perfidia tam aperta
egit, ut omnibus renuntiaret se foedus violaturum,
sed turpissimae hujus actionis speciem saltem alteri
imputari tentabit, ideoque quodcumque socii fac-
tum, injustam aggressionem vocabit ex eoque jus
sumet, obligationem rescindendi; vel contra, am-
bigua et obscura foederis stipulatie ansam ipsi
praebebit, ut tamqiiam justam doceat actionem
quae tamen revera contractus naturae et indoli ad-
versetur. Constituamus igitur quando foedus vio-
latum dici possit, ut postea indicemus quaenam jura
inde manent.

bent ratione populorum quos obligant; de iisque eti-
am cum jurisconsulto dicemus »non oportet earum
verba tenere sed vim atque potestatem i).quot; Specte-
tur ergo imprimis quaenam fuerit contrahentium mens,
et quahs ita obligatio sit ab utraque parte, quate-
nus hoc quidem ex verbis effici possit, nam ubi haec
clara et aperta inveniuntur, et sic nullum dubium
exstat, alia significatie e mente contrahentium ipsis
quaeri non licet; si enim verba illorum voluntatem
non recte expnmunt, ipsi habent quod sibi impu-
tent , quia apertius loqui poterant. Si autem revera
stipulationes ambiguae sunt, mens contrahentium ef-
fici debet e verbis secundum regulas ad contractuum
interpretationem ab omnibus juris gentium scripto-
ribus constitutas 2); iUisque adlnbitis fere semper
apparebit quaenam sit foederis vis et efficacia, et
quousque igitur obligatio ab utraque parte tendat.
Bona fides autem requirit ut aliquis foedera expli-
care non possit contra rationem harum regularum,

celscs in lege 17 D. D. de legibus (liber I, Til. Hl)-
Cf. h. wdeiton, 1. 1. Parte III, Cap. H, § 17. — vat-
1. H, C. XVII. — GROTics, 1. 1. lib. II, Cap. XVI.

quas orimes agnoscunt. Quum ita inter partes con-
stet quidnam quisque debeat, manifestum est, ut
contrahentes qui dolo ahquid contra hanc suam obh-
gationem agant, aut non faciant id ad quod tenen-
tur, jus suum egrediantur et foedus violent. Sed
taie factum aut omissio fiat a contrahentibus ipsis,
id est, a populo, aut ab iis qui summam potesta-
tem in civitate exercent, ideoque populi personam
referre habentur, vel ab alio, legitime et speciali
mandato ad hoc instructo. Non sufficit igitur ut
excercituum, navium vel classium duces, magistra-
tus in provinciis vel alii officiales, expresse mandato
ad hoc non instructi, aliquid faciant aut jubeant,
quod foederisexistentis stipulationibusadversetur. Taie
factum et damnum inde natum certe resarciri de-
bet, quum populus eo laesus hoc requirere velit;
hic autem , ipsa hac re foedus pro violate habere
non poterit, et, antequam alter officio suo satisfa-
cere negaverit, ceteris juribus, quae postea indi-
cabimus, carebit. Populus aut Rex enim praesumi
non possunt voluisse aut jussisse omnia quae in-
feriores magistratus aut praefecti, a Regni sede for-
tasse longe remoti, fecerint : hi saepissime in gravis

slrnis rebus suo marte agunt, quia vel revera ofii-
cium suum egrediuntur, vel temporis spatium de-
ëst, ut specialia superiorum mandata expectari pos-
sint. Jam si Rex talia facta postea improbaverit,
et res m integrum restituere velit, nemo eum injuria
egisse dieet. Nemo sic contendere velit necessi-
tudinis vincula, quae Galliam inter et Angliam ex-
stabant, fracta fuisse, quia anno 1845 quidam Gal-
licae navis praefectus aliquid fecerat quod amicitiae
harum gentium non congruebat; sed hoc in insula
maris Placidi, Otaïti, et in casu quem summi Gal-
liae magistratus praevidere non poterant: hic prae-
fectus mandati fines egressus erat, ideoque Gallia
hujus actionis conscia haberi non poterat, quum
insuper deinde omne damnum, ex illa injuria natum,
resarcitum est.

Ut igitur foedus violatum habere possimus a con-
trahente, necessarium est ut hic mandatum dederit
ad quid faciendum quod justae obligationi adverse-
tur i) : aut injuriae restitutionem denegans, infé-
rions actionem quasi ratamhabeat, et suam ita faciat.

Saepe autem dubitatum est, an foedus violatum
haberi posset, si unus contrahentium stipulationes
ejus nondum plane et aperte transgressus fuerit, sed
tamen ex ipsius actionibus suspicio satis firma effici
possit, eum animum habere socium fallendi ?

PUFENDORF hanc suspicionem merito distinguit ra-
tione temporis quo orta sit; si, scilicet, jam exstitit
eo momento quo foedus contractum est, nemini
quidquam juris praebere dicit; nam contrahentes qui
alius gentis bonam fidem suspicabantur, consensu
suo, utrimque dato foederi, omne vitium quod ex
illa suspicione adesse poterat, sustulerunt; omnique
juri posteriori ob eam causam renuntiasse habentur.
Idem autem aliam tuetur sententiam de suspicione
orta post conventionem initam, et damni antever-
tendi causa populo jus concedit foedus pro violate

verbi causa, magistralus supremus in India nostra orientai!
jure gaudet suo marte belli indicendi , pacis fereundae, cet.:
et ita patria nostra actionibus ejus tenetur. Cf. »Besluit om-
trent het beleid der regering in Nederlandsch Indië dato 20
Feb. 1836 art. 22-23.

habendi, si ipsi persuasum est, socium cum alte-
rius detrimente ab obligatione sua recedere velle.
Hanc viri docti sententiam nostram facimus : ad-
dere autem vehmus, istam persuasionem non mera
socii opmione sed argumente, ex quadam actione
petendo, niti debere: fallacia effici debet ex quodam
facto, quod violationis conatum, saltem remotum,
appellare possemus, cujus generis, verbi gratia, est
mandatum, quo legatus instructus est, ut foedus
cum alio populo ineat, anterior! foederi contrarium,
vel jussum ad mihtarem ducem, vel magistratum in
provinciis missum, ut aliquid agant, quod con-
vention! obstet, aliaque simiha i). Tali casu oc-
currente, bona fides non requirit, ut alter populus
exspectare debeat, donec revera haecce peracta sint ;
quum alter perfidiae jam obnoxius sit voluntate foe-
dus violandi, quae actione externa apparuit.

1) Ita eglt Borussiae Rex fredericus II, quum in bello de
successione Austriaca socios dereliquit et pacem cum jiaru ihe-
resta seorsim condidit; quia litteras Cardinalis de fleüry in-
tercepit, (ut ipse saltem affirmat) ex quibus violationis suspi-
cio satis firma effici poterat. — Cf. »Histoire de mon «emps
Vol. 1, pag. 196; — et vosdoum .. Denkwürdigkeiten meiner Zeitquot;
T. IV, p. 172.

Videamus jam quid facere possit laesa pars , si
casus exstet quem modo indicavimus, et foedus ideo
violatum sit? Monuimus violatorem compelli posse,
ut adhuc faciat aut restituât, quod injuria omiserit
aut egerit: sed quod in jure privato actione fit
coram judice, in jure gentium non nisi bello et vi
armata perficitur, et quia haec laesae parti saepe
adhuc majus damnum praebebunt, illa alio jure po-
tius utetur, a sua parte, scilicet, obhgationem non
exsequetur: sed a quibusnam obligationibus ipsi ita
recedere liceat, non semper liquet.

GROTms de hac quaestione putat, a toto foedere
recedi posse, si alter contrahens unam , vel etiam
minimam, stipulationem ejus transgressus fuerit, ar-
gumentum afferens quod omnes foederis articuli sibi
invicem vim conditionis habeant i). Cum hocce
facit VATTEL, qui autem putat unius foederis viola-
tionem , nullum effectum habere circa vim et auc-
toritatem ceterorum foederum quae eaedem civitates

contraxerant, quia eadern ratio, hocce casu non
invenitur i). klüber adhuc inajorem vim tribuit
violationi, dicens; »Les traités cessent d'être obli-
gatoires, par la defection de l'une des parties, qui
réfuse l'exécution du traité en question, ou même
d'un autre tout a fait différent 2)quot; Al.i contra turn
demum foedus violatione tolli aiunt, si violatum est

Nobis autem videtur generalem normam hac de
re effici non posse ex eo, utrum stipulationes uno
an vero diversis foederibus contineantur: hoc nil ad
rem referre putamus. Obligatione enim contracta,
ab utraque parte jura alienata sunt, jam si altera
pars promissis non stet, haecce jura, aut quaedam
eorum, tamquam sua adhuc spectans, altera idem
facere potest: quamquam vero ea, quae uterque
concessit fere semper aequalia sint, aut saltem
ratione temporum quasi talia haberi debeant, longe
tamen saepe abest, ut statim aequiparari possint :
inquiratur ergo primum, quidnam alter con-

') vattel, 1. I. 11b. II, C. XIII, § 201.
-) rurbr, 1. 1. ïoin. II, Sect. 1, C. II, § 165.

cesserit contemplatione proinissorurn alterius, ut
inde appareat a quanam obligatione recedere possit.
Verbi causa, alter concessit jus navigationis in quo-
dam üumine, quia alter auxilia in bello promiserat;
jam si auxilia, bello orto, non mittuntur, jus navi-
gationis non debetur. Apparet igitur jus laesi po-
puli multo magis effici debere ex natura stipulatio-
num, quam ex foederum numero: obbgationes enim
maxime connexae in diversis conventionibus occur-
rere possunt, dum in uno eodemque foedere articuli
inveniantur nullo vinculo inter se conjuncti. Exem-
plo rursus nobis sit foedus Vindobonense anni 1815;
in ipso invenimus, juxta descriptionem civitatum Eu-
ropaearum, stipulationes de jure navigandi in flu-
minibus, quae duas pluresve civitates perfluunt, sic
etiam de restitutione bello spoliatis tribuenda i). Nemo
vero contendere velit, omnes populos a toto ipso
foedere recedere posse, et foedus ideoque corruere,
quum talis restitutio non praestetur. E contrario,
multae conventiones quarundam civitatum secutae
sunt foedus de quo agimus, modum navigationis

constituentes, quae autem omnes nituntur basi ~Vin-
dobonensi i)- Ab hisce autem recedi posse nobis
videtur, si prior obhgatio violetur; quia recentiores
conventiones ex illa ortae sunt, et sine illa stare non
possunt: nihil autem refert quod ea de re in di-
versis foederibus pactum sit. Ante omnia ergo vi-
dendum erit, si aliquis populus stipulationes vio-
laverit, quidnam laesa pars promiserit, ut obtineret
id quod e stipulatione, postea violata, sibi debere-
tur; ab isto autem promisse recedens, nulh per-
fidiae obnoxia dici poterit. Promissa ista autem non
strictissimo sensu accipi debent, sufficere putamus
ut ejusdem sint generis, atque ea quae non servan-
tur : ita ut laesa pars recedere possit ab omnibus
quae ratione navigationis, mercaturae, vel pnvilegu
m vectigali solvendo promiserat, si stipulatio vio-
latur, qua alter quidquam de hisce concesserat.

Ammadvertamus autem, saepc düTicilHmum esse,
var,as foederum stipulationes ita discernere, ut con-
trahentium obl.gationes et promissa, quaeque pro

0 Uti Convention de Mayenee du 31 Mars 1831. Cf.
ÖE I.A vEfiA , »Recueil etc.quot; pag. 30.

rata parte dividi possint, et sic appareat, a qulbusnam
recedere liceat alten, violante uno ; laesa pars enim
saepe inter omnes nexum invenire velit, ut sic a
quamplurmiis obligationibus liberetur. Tali casu
non negabimus quodammodo normam quaeri posse
ex illo an stipulationes uno eodemque foedere com-
prehendantur, nec ne; nam si ex herum inscriptione
aut argumento etiam non constet, an omnes arti-
culi ejusdem sint generis, ex eo tamen quod eodem
tempore contrahentes promiserunt, magna praesump-
tio orietur, eos consensum dedisse singulis articulis,
ita ut illorum connexus observaretur: tum autem
omnes evanescent, si unus eorum effectum nactus
non erit.

Sed omnes Reges rem non ita intellexerunt,
quasi nos cam tradidimus: historia rerum gesta-
rum in patria nostra, ad fmem saeculi XVIII (ne
dealiis loquamur), nobis praebet exemplum Regis,
qui ex vera vel ficta foederum transgressione fa-
cultatem sibi sumpsit, quae regulis juris gentium
ab omnibus admissis adversatur. Magnae Bnttan-

mae Rex scilicet, bellum gerens contra partem sub-
ditorum in coloniis Americanis, auxilia postulavit ab
Ordinibus Generalibus Belgii Foederati, ad societa-
tem provocans, quae secundum foedera anni 1678
et anni 1716 inita erat; nostrates autem contende-
runt casum foederis eo tempore non adesse, et re-
vera nihil praestiterunt. Rex autem hac negatione
Ordines e societate decessisse dixit, ideoque decreto
17 Aprilis 4780, omnia foedera cum Republica antea
inita, ad tempus effectu privavit. Isto autem facto
juris sui limites sine dubio egressus est; si enim
admittamus (quod tamen omni dubio non caret),
Rempubhcam nostram revera auxilium debuisse,
Magna Brittannia nihilominus recedere tantum po-
terat ab obligationibus, illo foedere susceptis, quo
de auxilio actum est, ceterae autem integrae servari
debebant: insuper, foederum effectum differre, .uti
Rex fecit, est effectum tollere ad quoddam tempus,
quod pro lubitu unius contrahentis protendi potest,
uti Rex ipse dixit »Les traités sont suspendus, jus-
qu'à ce qu'il nous plaise que le contraire soit for-
mellement signifié.quot; Taie autem jus nemo sibi recte
tribuit, et igitur ista Regis actio sine injuria voca-

Quum sic quasdam quaestiones tractavimus quae
circa foederum violationem nasci possunt, monere
adhuc debemus, recentiori tempore populos plures
earum in foedere ipso praevidere et sic omne dubmm
jam pridem tollere : Sic, ut exemplo utamur, in foe-
dere a Rege nostro cum Gallia, anno 1840, icto,
legere licet, omnes stipulationes spectandas esse, con-
nexu inter illas observato 2). Eandem stipulationem
invenimus in foedere cum Rege leopoldo, anno 1842,
pactü, cujus art. 71 monet »Les dispositions du
présent traité forment un ensemble et n'admettent
point de séparation 3):quot; et ita dilFicultas, a quibus-

') Cf hac de re ch. de mautens »Nouvelles causes célébrés du
droit des Gensquot; Clause deuxième. Torn. 1, pag. 113, Lips.
1843.

2) Vid. mouhardt, «Supplément a la collection de marte.^squot;
Torn. 1, pag. 216.

tione subsecuta, evanescit. In celeberrima illa pace
Osnabrugensi, anno 1648 inter Germaniae Impera-
torem et Galliae Regem inita, stipulatie occurrit,
ne contrahentes, arma capere aut a pace recedere
possint, statim ubi unus eorum foederi quidquam
contrarium faciat, sed ut restitutionem postulare
eamque per triennium exspectare debeant i). Haec
et alia foederum munimenta saepissime occurrunt 2).

In foedere, quo induciae duodecennales ineuntur, nostra-
tes inter et Hispanos (icto die 9 Aprilis anni 1609), legi-
mus: »art. XXXI. Indien eenighe contraventie van dit Be-
stant ghedaen ware deur eenighe particulieren, sonder bevel
van den voorsz, Heeren Coningk, Eertzherloghen, ofte
Staten, die schade sal worden gherepareert ter zeiver plaetse
daer de contraventie sal wezen ghedaen , indien sij aldaer
werden aghterhaclt, of te wel tot hare woonplaetse, sonder
dat sij luijden elders souden moghen vervolght worden in hare
lichamen ofte goederen in wat manieren dattet sij. — Ende
ea sal niet gheoorlooft wezen te commen tot de wapenen ofte
breecten van dit Bestant, ter oorsaecke van dien : maer sal
wel toeghelaten sijn in ghevallen van openbare weijgeringhe
van Justitie hem te voorsien, ghelijck ghebruijckelick is, bij
brieven van marcqaen ofte repraesalien.

Quamquam autem non expresse stipulatum sit, bom
tamen Regis erit, restitutionem petere, eamque ah-
quamdiu expectare, priusquam ab obligationibus suis
recedat aut arma capiat; neque agat igitur ut lü-
Dovicus XV, anno 1744 foedus cum patria nostra
ictum revocans, obtentu utens quod Ordines Genera-
les restitutionem distulerant i).

Sed denique observari debet, quaestionem an foe-
dus violatum sit, plerumque moveri, quum bellum

de quaestlën over de non executie van het tractaet, als oock
de contraventiën van dien, die in tijden ende wijlen sonden
mogen comen te rijsen, soo in de landen van herwaerts over,
als oock in de verre afghelegene Coningrijcken, Landen, Pro-
vintiën en Eijlanden in Europa, en daer op summarie en
de plano disponeren, en uijtsprcecken 't gene sij in confor-
miteit van het tractaet bevinden sullen te behooren.quot; enz.

In antiquis foederibus etiam tamquam conservatores pacis
occurrunt nobiliores cives et urbes, utriusque contrahentis,
qui promittebant se regem suum ad pacem servandam coac-
turos esse. Vid. Paix de Senlis du 23 May 1493, in »Droit
public de l'Europequot; par mably , augmenté par rodsset, Tom.

1) Hujus revocationis vera causa erat foedus quo nostratcs
auxilium Augustae mariae tbekesiae promiserant.

inter gentes immineat, ideoque ex illa plerumque
obtentum quaeri ut bellum, specie saltem justum»
gereretur, sed dubium non solvi secundum juris et
bonae fidei praecepta. Populi pacis revera studiosi
raro has quaestiones movent.

Quidnam autem jam potest bellum inter populos
ortum, in foedera quae ab iis icta erant?

Eo momento, scihcet, quo duo populi sibi in-
vicem bellum indicunt, necessitudo quae inter illos
exstabat, protinus mutatur, et novus rerum ordo
antiquo prorsus contrarius est; status pacis enim,
quum inter illas gentes vigebat, requirebat ut uter-
que populus quam plurima mutuae utihtatis causa
faceret ; omnia foedera tum navigationis et mercatu-
rae, tum societatis et amicitiae, non aliud inde ob-
jectum habebant. Bello orto autem, non tantum
rumpitur amicitia, sed insuper uterque hostis gau-
det jure , alteri damnum quam gravissimum inferendi,
salva humanitate, et reguhs, quae in jure gentium
praescribuntur, observatis. Manifestum jam mde
apparet, talem novum civitatis statum, magnum

exserere momentum in foederum auctoritatem : haec
enim, tempore pacis condita, fere omnia mutuam
amicitiam spectant, juraque popuhs constituunt quae
cum beUi statu congruere non possunt. Quum ta-
men omnia foedera non ejusdem sint naturae, sed
diversas contineant stipulationes pro diversis tempo-
ribus adhibendas, bellum ortum in omnia illa non
eundem effectum exercet. Quaedam enim eorum,
non obstante hostilitate, nil auctoritatis amittunt,
quaedam stante bello, differri quidem possunt, quia
effectus eorum facto impeditur, sed vis et auctori-
tas reviviscit statim ubi tempora hoc permittunt ;
alia denique cum statu pacis ita conjuncta sunt, ut
hoc sublato vigere amplius non possint: haec itaque,
bello inter contrahentes orto, penitus intereunt. Sed
inquirere nos oportet quaenam praecipue ad singula
haecce genera pertineant.

Foederum et conventionum quae etiam, post bel-
lum ortum auctoritatem suam servant, duae occur-
runt species, altera illorum, quibus aliquid stipu-
latur belli tempore exsequendum, altera, quae

flagrante bello ineuntur. Priora enim etfectum tan-
tum nanciscuntur bello, et bellum in illis est casus
foederis sive existens conditio; contrahentes talia
foedera ineuntes casum belli praeviderunt sibique
illa de re caverunt: bellum igitur vel justum vel
injustum has stipulationes dirimere nequit. Omnis,
deinde, amicitiae necessitudo cessât a momenta
quo bellum indicitur; sed quae antea pacta erant
ut hanc indictionem futuram sequerentur, ob istam
causam cessare non possunt. Talia foedera autem
permulta occurrunt, et ad ea referremus, quibus
civibus in terra hostili manentibus terminus conceditur
quo, post indictionem, cum omnibus bonis suis libéré
decedere ipsis liceat i) : tum ea quibus contrahentes
stipulantur, bona vel nomina privatorum, quae apud
hostem inveniuntur, numquam posse publicari,
si bellum inter civitates oriretur ; et in genere om-
nia in quibus stipulatio occurrit, quae ipsis etiam

Hac de re jam generaliter cavet caput Magnae Chartae.
Cf. Diss, vlri Cons. v. f. karseboom. »De naviam detentione,
quae dicitur Embargo.quot; Amstel. 1840, In hac etiam inve-
nitur (pag. 24) scries pactorum, quae navium detentionem

pro belli temporibus vim tribuit Alia ipsum
belli gerendi modum decent, et constituunt, quinam
cives tamquam milites pugnare possint, quomodo
captivi tractari debeant, alia 2).

Conventiones autem quae ipso belli tempore ine-
untur, auctoritatem suam servant, quia, si in ar-
mis contrahimus, omnia contractus vitia tolluntur,
quae ex tali statu hostili nasci possint, et omni-
bus exceptionibus, quae ex eo oriuntur, tacite sed
necessario renuntiamus ; igiturque induciae, ceter-
aeque copiaruiii ducum stipulationes observandae

Vid. Traite' de commerce entre la Belgique et les Etats
Unis d'Amérique ; du 23 Janvier 1833, art. 27 : » En cas
guerre entre les deux nations, les actes d'hostilité ne seront
effectués, de part et d'autre, que par des individus dûment
commissionnés, tels que officiers, soldats, matelots, ou agens,
excepté s'il s'agissait de répousser une invasion ou défendre
des propriétés,quot; et art. 28. ...... Des peines graves seront

établies contra ceux qui rompraient les trêves et armistices,
qui violeraient les capitulations, qui auraient massacré, mal-
traité ou mutilé les prisonniers, insulté les parlementaires, ou
commis toute autre action, tendant à augmenter inutilement
les horreurs de la guerre.quot; (Hujus foederis ratihabitio non
sccuta est). Cf. g. db ia vega, Recueil etc.quot; p. 20 sqq.

Ab istis foederibus, (juae modo indicavimus, quo-
damrnodo différant ea, quae bello auctoritatem qui-
dem non amittunt, ideoque restituta pace prorsus
reviviscunt, sed quorum exsecutio vel effectus dif-
fertur quamdiu bellum flagret : talia in genere sunt,
quae in re semel praestanda consistunt, et ea quibus
in alterum contrahentium jus in re collatum est,
veluti conventio de limitibus definiendis, cessio ter-
ritorii, urbis vel provinciae, vel etiam continua ser-
vitus in gratiam cujusdaru territorii constituta. Haec
enim curn in dominium alterius semel collata sunt,
foedus non ahter spectatur, nisi ut hujus dominii
justa sit causa. Höstes quidem territorium istud
concessum aggredi possunt, et ideo effectus foede-
ris, qui esse debuisset liberum dominium, dilatuni
est, sed aggrediuntur illud tamquam terram hosti-
lem, et si hanc postea acquirant, haec acquisitio

non fit quia pristinum foedus belle sublatum est,
sed quia bellum vel recentior conventie novum jus
contulit. Quum pax itaque restituitur, prioris foe-
deris semper ratio haberi debet, hoc enim indicat,
quidnam in dominio utriusque sit partis i).

Reliqua foedera et conventiones interire nobis vi-
dentur statim ubi bellum inter contrahentes m-
dictum est, et igitur ipsa pacis restitutione tacite
non renovari. Ratione foederuna quibus societas
bellica inita fuerat, hoc manifestum est; amicitia
enim, quae inter Reges populosque vigebat, foederi
conditionem dedit, sine qua hoc stare non poterat ; et
bellum postea superveniens, illius conditionis apertum
docet defectum. Quod attinet foedera navigationis
et mercaturae, aliaque quae hisce adsimilari possunt,
in ilhs pax quidem non fuit conditio expressa, sed
tamen semper illa foedera stipulationes continent,
quae contrahentes bellico tempore certe difficulter

^^ Cf. h. wheatok, 1. 1. Tom. 1, Parte III, C. ]\,%9 tt
10. - yattei, 1. H, C. XII, § 192.

exsequi queant, mutuam enim civium utilitatem
respiciunt, dum bellum alterius damnum praecipue
quaerat, et igitur pacem in illis tamquam conditi-
onem tacitam sed necessariam admittere debemus,
nisi contrarium expresse stipulatura sit ^ hac autem
sublata foedus sine dubio corruere debet. Et res
ita ab omnibus civitatibus accepta est; in multis
enim foederibus invenimus quasdam stipulationes,
in casu futuri belli adhibendas, quae antea gene-
raliter expressa jam erant i).

In omnibus insuper foederibus quibus pacis neces-
situdo inter civitates restituitur, occurrunt stipulatio-
nes quibus anteriores conventiones navigationis et mer-
caturae expresse renovantur, aut novae ineuntur 2).

Nonnumquam autem Reges, non obstante bello,
liberum hostium commercium, propriae utilitatis
causa permittunt eique favent, uti ipse Rex Hispa-
niarum philippus II qui nostratibus commercium cum
Hispanis semper permisit, quamquam bellum per tri-

Cf. Foedus inter Belgas et Americanos anni 1833, art.
jnncto art. 25.
Cf. Lord campbeii, 1. 1. in vita Cancellarii vhuriow,
Tom. V, pag. 624.

ginta fere annosjam flagraverat sic etiam Imperator
NAPOLEO quibusdam nautis extra ordinem concessit
ut Anglicas merces in Galliae portus inveherent. Sed
talis libertas permisse Regio magis nititur quam jure
ex anteriore foedere acquisito.

Belli momentum igitur in foedera gravissimum
vocari potest, generalis autem régula, quam plu-
rimi docent, omnia foedera tolli quum bellum in-
dictum est, uti ex superioribus patet, admitti^non
potest. Animadvertere autem debemus, statum belli
esse statum civitatis anomalum et violentem; jura
igitur non tam stricte coluntur, uti in pace obser-
vari debent ; utpote insuper juris persecutio, quae
vi armata fieri posset, nullum effectum exserere so-
let , erga contrahentes, qui arma jam ceperunt.

Indicatae ergo sunt quaestiones quae ex viola-
tione et bello orto nasci possunt, et momentum
injuriae contrahentium satis apparebit. Superest
ut videamus de legitimis et naturalibus causis, ob
quas foedera auctoritate sua frui desinant.

1) Cf. Collection des documents sur les anciennes assemblées
Nationales de la Belgique. Actes des Etats Généraux, par
GAcnAnn; introduction pag. 72—75.

Praeter fines, hucusque foederum auctoritati
constitutes, alii exstant, qui raagis naturales et justi
videntur, et quos contrahentes praevidere poterant,
cum suas quisque obligationes susciperet. Multae
et variae autem talis restrictionis adsunt causae;
aliae enim earum nascuntur ex ipsa obligationis na-
tura-, foedera scilicet ad certum diem tantum ef-
fectum habere poterunt, vel conditioni cuidam re-

solutoriae obnoxia esse; contrahentes sibi fortasse
jus retinuerint pro lubitu ab obhgatione recedendi;
vel denique nonnumquam foedus initur ut certum
objectum attingatur : et ita existente die vel condi-
tione, alterius contrahentis licita defectione ; vel con-
secuto fine proposito, omnis vis et auctoritas fu-
tura cadit. Aliae causae mutato contrahentium con-
silio tribui debent; quum enim nil magis naturae
congruat, quam ut res eodem modo solvantur, quo
sint colligatae, consensus contrarius gentium pristinum
foedus tollere et omni effectu privare potest. Aliae
denique praeter foedera originem capiunt, et effici-
untur ex temporum mutatione : tractus temporis
enim et mutatus populorum status, principale ar-
gumentum foederis, causam et consilium ejus non-
numquam ita subvertit, ut hoe pactum certe non
fuisset, si illa conditio contrahentibus jam antea ex-
stitisset: dum insuper facultas a foederibus recedendi
interdum quaeritur ex eo quod contrahentium novus
status secum ferat, ut obligationibus suis satisfacere
nequeat, quia praestatio ad quam tenentur revera
fieri nequit, vel quia in civitatis ruinam vergeret.
Omnes autem illae causae ob quas utrimque a fide

data deflectere liceat, quia ipsurn foedus vim el
auctoritatem exercere desiit, non ab omnibus sine
difficultate quasi tales agnitae sunt, et praecipue
earum usus in singulis foederibus originem dedit
multis dubiis et quaestionibns, quae tractare et pro

Primum genus causarum ab quas foederum auc-
toritas restringitur, quasque in ipsis foederibus quae-
rere oportet, uti supra indicavimus, diversas con-
tinet species, de quibus singulis jam videndum est;
et itaque prituo loco de foederibus quae ad tempus
inita sunt. Haec autem parvam difficultatem af-
ferent: nemo enim est qui non videat, contrahen-
tium obligationes, quae ad diem initae sunt, exis-
tente illo die, ipso jure corruere, quia earum vita
extinguitur. Moneamus tamen diem istum nonnum-
quam incertum esse tempore contractus initi: foe-
dera enim quae personalia vocantur, id est quorum
VIS pendet a vita cujusdam personae, intereunt ipso
die mortis; hic jam certe orietur, omnes autem nes-
quando ille veniet. Ceterum effectus idem est.

Restrictioni ex tempore defmito ortae adsimilare
possumus illara quae ex operatione conditionis reso-
lutoriae efficitur. Si talis conditio in foedere ex-
pressa est, dubitari nequit, quin foedera omnem
futuram vim et auctoritatem amittant, statim ac ea
conditio exstet. Sed multae insuper conditiones re-
solutoriae tacitae in foederibus quaeri soient, quae
graviorem difficultatem pariunt, quasdam istarum
jam indicavimus ubi locuti sumus de conversione
civitatis regiminis formae, de violatione et de bello
orto; de aliis deinceps agemus, ubi sermo erit de
mutatis temporibus. Revera nempe agnoscendum
est, illas conditiones etiam tacitas nonnullis foede-
ribus inesse, animadverti tamen velimus non alias
quasi tales accipi debere, quam quae ex foederis
causa vel argumente directe et aperte effici possunt.
Exemplum ejusmodi conditionis quaeri potest in
foedere quo populus promiserit se seorsim a civi-
tate , in bello socia, pacem non facturum ; si con-
trahentes bello consecuti sunt, aut pace facienda
consequi possunt id quod sibi proposuerant, et unus

eorum bono et aequo modo pacem condere récu-
sât, alter sine dubio a suo promisse recedere po-
test. Contrahentes enim foedus inierunt ut junctis
viribus facihus aliquid obtinerent, et tamquam exis-
tentem conditionem resolutoriam admittere debemus,
quod unus eorum bellum inutile adhuc gerere ve-
ht, quum obtinere possit, quod sibi proposuerat 1).
Ahud exemplum habemus in foedere, quo quis se
sponsorem constituent alicujus foederis; sponsoris
enim obligatio cessare debet, statim ac foedus,
cujus exsecutionem aiErmavit, ipsum cadat. — Neque
supervacuum judicavimus hoc loco historiam tra-
dere foederis quod necessitudinem inter Belgium et
Hollandiam constituit, ex quo etiam tacitae condi-
tionis resolutoriae exemplum apparebit. Anno sci-
licet jam 1831, foedus ictum erat inter Belgium et
quinque Europae' majores civitates, Rex guilielmus
autem consensum suum huic non dedit ante diem
14 Martii anni 1838. Belgii obligatio certe per-

') Cf. f. m. w. test\, Diss, de causis ob cjuas pax cum
hoste communi a gentibus, in bello sociis, jure seorsim con-
'^atnr. Cap. H, § 7, Rhen. Traj. 1828.

fecta erat inde ab anno 1831 , sed meliores pacis
conditiones consequi cupiens, haec civitas contendit
se consensum unice dedisse foederi oneroso anni
1831 ea conditione, ut statim a Rege guilielmo
tamquam populus sui juris agnosceretur, status belli
inde cessaret, et sic totum foedus sine mora exse-
cutionem nancisceretur : et cum plurima horum con-
secuta non erat, se a tota obligatione liberatam
arguebat. Jam si foedus ipsum inspicimus apparet
revera talem conditionem ex eo sine difficultate effici
posse; argumentum enim ejus erat ut pacis et
amicitiae necessitudo inter duas gentes rursus vigeret,
hoe autem Belgae non obtinuerant, et longe aberat ut
necessitas pacis cum Hollandia feriendae anno 1838
Belgis tanta esset atque anno 1831. Quidquid
autem sit, haec quaestio quam Belgae moverunt,
revera gravem juris gentium difFicultatem non pe-
perit, quia deinde novum foedus inter diverses con-
trahentes ictum eam composait i).

1) Cf. «Histoire parlementaire du traité de 1839 entre la
Belgique et la Hollande.quot; Praesertim: Introduction. «Adresse
de la cbambrc des répresentants en réponse du discours du

Alia causa ob quam foederum auctoritas jure
tollatur, ea est, quod unus contrahentium a foedere
deflectat secundum facultatem quam sibiretinuerat i).
Si hoc fit mtra termines et secundum regulas in
foedere propositas , et humanitatis inter socios of-
ficio servato, foedus legitime tolletur. Sed nonnulli
hanc facultatem ita extenderunt, quasi a foederibus
deflectere liceret, etiamsi hoc non expresse statutum
fuisset, et ea ita pro lubitu contrahentium vim et
auctoritatem amitterent: alii autem hanc licentiam
generaliter admittunt, alii cum quadam restrictione;
plurimi autem sanctitatem qua foedera fruuntur
non minorem putarunt, quam illam quae obligatio-
nibus e contractu privatorum ortis debetur. Quodsi
respiciamus, consensu dato jus alienatum esse in
gratiam alterius contrahentis, istiusmodi licentia, foe-

Hoi,quot; Biux. 1839. — Tum foedera 13 Novcmbris 1831, et
19 Aprilis 1839; ia g. dk la vega , 1. 1. pag. 1. sqq.

') Cf. Traité entre la Belgique et Ie Royaume des Pays-
I^as du 29 Juillet 1846, art. 24; in g. m i.a vega, 1. 1.
pag- 471.

dera sine justa causa revocandi, deneganda nobis vi-
detur 1). Ob eandem etiam causam improbari debet
sententia illorum qui putant foedera, quae in praes-
tationibus futuris versantur, a quolibet socio rumpi
posse, simulac appareat, bunc ex observantia nul-
lum lucrum amplius capere posse, rationem afferen-
tes quod foedera in mutuam paciscentium utilita-
tem percussa sint, ethane unice spectent, et igitur
quisque contrahens revocare possit foedus, quo illam
utilitatem ipsi non afferat. Quod attinet stipulatio-
nem foedera in perpetuum icta esse, eidem intelligunt
eam nihil aliud ostendere, nisi imbecillitatem ingenii
humani, quae quidem societatem inire cupierit per^
petuam sed non potuerit 2). Qualis doctrina autem
valde perniciosa nobis videtur bonae fidei foederi-
bus servandae. Yiolatio enim maxime aperta semper
justitiae specie tegetur tali utilitatis obtentu, quae
semper a Regibus fîngi potest : quum insuper

Cf. NEYRos, Diss, de vi foederum inter Gentes; et idem,
»Principes du droit des gens,quot; § 210 sqq.
3) Cf. h. ncei, Diss. laud. Cap. IV, § 22^23.

nemo foedus violât, nisi putet ex ea juris trans-
gressione majus lucrum sibi oriturum esse, quam
si obligationibus suis satisfecerit.

Foedera deinde vim et auctoritatem amittunt si
contrahentes consecuti sint, quod sibi foedus pan-
gentes proposuerant ; et hoc quidem nullum du-
bium movebit: populi enim contractum ineuntes
primario spectabant id quod consequi vellent; haec
erat causa ob quam convenerant : foedus ipsis tan-
tum erat modus quo facihus finem propositum at-
tingerent, et cum ad finem istum pervenerunt,
manifestum est, foedus tamquam rem accessoriam
derehnqui posse et omnem vim futuram cadere.
Inde sequitur etiam nil ad rem referre quomodo
finem propositum attigerint, sive hoc fuerit con-
junctis viribus, sive operatione unius tantum con-
trahentis, sive etiam casu fortuite vel alia ratione

A foederibus autem, in quibus duo pluresve po-
Puh finem quemdam sibi proponunt, probe dis-

tinguenda sunt ea, quibus praestatio quaedam pro-
mittitur, et e quibus ita, hac praestatione facta,
nihil postea peti potest, cujus generis sunt ea, qui-
bus limites definiuntur vel aliud jus in re ceditur.
Horum scihcet munus peractum est, statim ubi
contrahentes perfecerint id ad quod tenentur, et
ita vis activa ab eo inde tempore cessât; sed nihi-
lominus aliquod adhuc momentum passivum, exer-
cent, justi tituli nempe vicem gerunt praestationis
a populo factae : horum igitur foederum sequelae
contrahentibus manent qualiscunque sit posteriorum
eventuum natura i).

Sed foederum vis et auctoritas etiam tollitur
mutua contrahentium voluntate ; illi enim, qui con-
sensu suo obligati sunt, jus habere debent, si con-
sensus contrarius intercedat, solvendi id quod
colligaverant; ut hoc autem jure fiat, necessarium
est ut omnes qui foedus^inierunt revocationi illius
foederis assentiantur. Quod attinet eos qui in quo-

dam foedere pangendo sponsorum munere funcli
sunt, distinguendum est : qui enim alicul populo
jura, quae ipsi ex quadam alterius obligatione de-
bentur, afïirmaverunt, nullo jure mterveniendi in
revocatione gaudent; cautio enim tum nihil aliud
est, nisi accessoria obhgatio, quae populum im-
pedire nequit, quominus hic libere a suo jure dé-
sistât, quum hoc jus et sic salvum est. Si autem
sponsor universe de foederis existentia vel obser-
vantia caverit, vel sui proprii commodi causa, vel
ob quietem et utilitatem pubhcam, vel ut aequi-
librium quoddam, quod vocant, servaretur virium
et potentiae diversarum civitatum, hujus consensus
omnino requiritur, ut foedus legitime tollatur; talis
enim sponsor non ita intercessit, ut cuju.sdam con-
trahentis jus incolume servaretur, sed ut status po-
liticus generalis semper adesset, qui isto foedere con-
stitutus erat. Ceterum alii qui ex foedere fortasse
lucrum et utilitatem capturi fuissent, non autem
tamquam contrahentes principales intervenerunt, cum
iniretur, nullo jure fruuntur, quo foederis dissolu-
tionem mutuo consensu impediant.

trarii ; videndum porro de modis quibus ille consen-
sus revera adesse haberi possit: expresse scilicet
datur, vel tacitus exstare praesumitur ex quibusdam
rebus et factis. De expressa illa revocatione foede-
rum nihil dicendum erit, contrahentes enim novam
ineunt conventionem qua priorem tollunt. De tacita
autem saepius disputatum est, et praesertim quaes-
tio movetur an foedus tamquam revocatum haberi
deberet, et igitur consensus tacitus praesumi pos-
set , cum civitates quae olim contraxerant, novum
foedus pepigissent, in quo prioris ne verbo quidem
mentio facta esset, quamquam vero utriusque ob-
jectum aequale aut saltem simile esset? Sed mo-
mentum harum quaestionum requirit ut rem de
praesumpto consensu accuratius investigemus. Si,
scilicet novum foedus inter populos intercedat, primo
loco quaerendum erit utrum pristina eorum obligatie
sublata non fuerit alia quadam causa jam antea orta,
veluti mutata regiminis forma, bello, aliave, quae
saepe rationem novi foederis ineundi constituunt.
Tum enim antiquum foedus, etiam sine expressa
revocatione, auctoritate sua non amplius gauderet.
Si, contra, talis causa vim et elTicaciam pristini

foederis perimens, non intercesserit, haec tria ne-
cessario requiruntur in novo foedere, ut ex eo con-
trahentium voluntas priorem obligationem revocandi
praesumeretur, et illa igitur eo facto pro sublata
haberi possit. Et quidem primo loco necessarium
est ut novum foedus pactum sit ab omnibus iis po-
pulis qui pristinum inierant; horum enim consensus
postulatur ut expresse tollatur foedus, et igitur qui-
dam ex contrahentibus prae ceteris facultatem habere
non possunt, ut jura communia tacite revocent. Deinde
oportet ut in novo foedere de iisdem rebus agatur
quibus in pristine; inter foedera enim quae diversa
tractant argumenta, nullum vinculum, nullaque co-
haerentia exstat, et ex eo solo quod iidem populi
rursus foedus inierint, nemo praesumptionem istam
consensus contrarii efficere velit. Denique novi foe-
deris stipulationes prioribus debent esse contrariae,
aut saltem tales ut .simul cum istis existere nequeant;
si enim populi denuo contrahentes, obligationes sus-
ceperunt quae sine ulla diCficultate juxta antiquas
vigere possunt, neque impediunt quominus hisce
satisfiat, tum non tantum revocatioms praesumptio
non adest, sed insuper pristinum foedus potius cor-

roboratur, nulla ceteroquin ipsius mentione facta. Si
autem iidera populi de eadem re contrahentes , quid-
quam priori foederi contrarium stipulati sunt, ex eo
consensus illorum merito effici poterit, quo vincula
quae ex antiqua obligatione aderant, solvere voluerint.

Sed nonnulli taciti consensus praesumptionem, quo
foedera rescinderentur, quaesiverunt quoque ex eo,
quod contrahentes obligationes sibi ex foedere natas
per longum tempus non servaverint, quin tarnen
illa de re a laesa parte ulla querela agitata fuisset :
et talis foederum exstinctio vulgo vocatur abrogatio
facto constituta (abrogation de fait). Ut autem hocce
modo contrahentium obligationes jure sublatas dicere
possimus, in censum venire debet causa ob quam
foedera effectum numquam habuerint. Saepe enim
civitas majore potestate fruens obligationibus suis
erga populum minus potentem non satisfacit, et hic
tamen non queritur, quia facultas ipsi deëst alterum
cogendi; et quisque videbit, tah casu obveniente,
foedera numquam interitura esse, quantum etiam
sit temporis praeteriti spatium. Contra autem non-
numquam accidit, ut postquam foedera icta sunt,
utilitas eorum utrique civitati minuta vel etiam sub-

lala videatur, et populi sic mutui commodi causa
obligationes non servent' Hic jam causa adest quae
post temporis lapsum foederum auctoritatem perimere
possit: quando autem hoe jure fiet, praesertim ex
ceteris rebus et factis contrahentium effici debet;
generalis hac de re regula dari nequit, quia nulla
lex juris gentium, praescriptionem certo numero an-
norum adstringit. Animadvertere insuper debemus
hanc materiem magna dubia et graves difficultates
et praebuisse et semper praebituram esse.

Aggredienda jam est ista foederum auctoritatis
restrictie, quae quidem ex causis praeter foedera
surgentibus nascitur, sed horum futuram existenti-
am tamen plane impedit. Haec autem duobus mo-
dis occurrere potest, vel propter temporum muta-
tionem, quae rationem foederis subverterit, vel quia
contrahentes obligationibus ex foedere natis satisfa-
cere amplius nequeant.

Restrictie rerum temporumque mutationi tribuen-
da, illa est, quam juris gentium interprétés indicare
solent nomine clausulae rehus sic stantibus quam in

multis foederibus tacite adesse admittunt. Locus
autem multis disputationibus ansam dedit, quia viri,
tum in rerum gestarum historia illustres, tam juris
gentium docti, saepe conati sunt, vim illius tacitae
clausulae, certis et veris suis limitibus circumscri-
bere, unde alii illam latius, alii strictius intelligendam
esse docent : omnes autem hac de re sententias referre
supervacuum putamus. Fundamentum rei in hocce
versari nobis videtur : omne scilicet foedus quod con-
trahentes manifeste inierunt respectu alicujus ratio-
nis, quam tempora vel praesens civititatis status at-
tulerint , auctoritatem suam amittit, quum appareat
tempora vel statum istum ita mutata esse, ut argu-
mentum quod foederi causam dederit, subversum
haberi debeat; ille enim rerum status erat elemen-
tum foederis principale, ratio sine qua hoc initum
non fuisset, et ita superveniens mutatio vim condi-
tionis resolutoriae exercet i). Talem hac de re sen-
tentiam etiam tuetur vir illustris vattel »s'il est
certain et manifeste, inquit, que l'état présent des

i) Cf. testa, Diss. laud. Cap. II S 13, — f.agel , Diss,
laud. Cap. IV. § S96.

choses est entré dans la raison qui a donné lieu à
la promesse, que la promesse a été faite en con-
sidération, en conséquence de cet état des choses,
elle dépend de la conservation des choses dans le
même état i).quot; Quisque autem ex hisce intelligere
poterit, hujus clausulae existentiam et operationem,
non nisi magna cum prudentia agnosci debere ; quodsi
enim illam nimis generaliter admitteremus, perfidia
maxime aperta, justitiae specie tegi posset. Omnes
nempe populi qui damnum ex quodam foedere pa-
tiuntur, quia eventus spei olim conceptae non con-
gruit; facillime temporum aut status mutationem ob-
tendere poterunt, ut ita onerosis istius foederis vin-
culis liberentur. Tahs vis igitur mutatis temporibus
tribui non debet, nisi ex ipso foedere aperte pateat,
illud unice initum esse ut res, quae foederi funda-
mentum erant, sic starent; et porro mutatio debet
esse tanti momenti, ut contrahentes foedus non in-
iissent, si novus rerum ordo antea jam viguisset. Ita
Rex, qui proie orbatus, promisit se alium heredem
instituturum, jure deflectet ab hocce foedere, si postea

tilias ipsi nascatur. Item populus qui pace fruens
vicino auxilium promisit, recedet, si bellum urgeat,
in quo illi omnes copiae necessariae sunt, ut suam
ipse civitatem tueri possit. Sic eidem causae tribui
poterit foederum restrictie propter mutationem re-
giminis formae, vel Regiae gentis expulsionem et
bellum ortum, si foedus certam formam, certum
Regem, vel pacis statum manifeste respexerit (de
quibus omnibus, ob argumenti gravitatem separa-
tim egimus); tum etiam propter civitatis obligatae
imminentem ruinam, de qua infra videndum erit.

Saepenumero vero Reges, uti rerum gestarum
historia nos docet, obligationes suas exsequi nega-
runt, foedera temporum mutatione perempta con-
tendentes, cujus rei ratio autem non tam manifesta
omnium oculis videbatur. Exemplum afferamus,
quaestionem istam celeberrimam, quae inter Ordines
Generales civitatis nostrae et .tosephum II, Belgii Au-
striaci principem, anno 1781 mota est. Ex pace
Ultrajectina (imta die 14 Aprilis 1713), scilicet,
quae bellum de Hispanica successione composuit,
Belgium Meridionale, quod antea Hispanicae domi-
nation! subjectum erat, Austriae principibus cessum

est, et foedere siibsequenti, quod vocant foedus
liinitum, obicis sive propugnaculi (traité des limites,
de barrières), inito die 15 Novembris anni 1715,
stipulati sunt contrahentes, ut nostrates jus habe-
rent, praesidii mittendi in quasdam Belgii urbes.
Causa hujus foederis haecce erat, ut omnes Eu-
ropae Principes et praesertim Ordines Generales,
Galliae nimiam potestatem timentes, incursionibus
hujus civitatis futuris obstare cuperent. Postea
autem, mutato rerum statu, Augusta maria There-
sia cum Galliae Rege societatem inivit (anno 1756)
ut junctis viribus bellum gererent contra Anglos et
Borussos. Jam anno 1781, Imperator josephüs II,
cui foedus istud limitum, revera odiosum et one-
rosum erat, legato Ordinum Generahum declaravit,
se castella et oppidorum munimenta destruere velle,
et hanc suam voluntatem nuntiare, ut Ordines co-
pias suas in patriam revocarent i). Nostrates ad
foedus anni 1715 provocarunt; Imporatoris autem
Cancellarius, vir illustris Kaunitz respondit, jus

1) Cf. Hisloire générale des traités de paix , elc, par le
Comte DE GABBEN ; Tom. V, pag. 66 sqq.

Ordinum praesidia mittendi non amplius exstare;
» foedus enim, inquit, quo hoc jus concedebatur ini-
tum est in odium Galliae, necessitudo autem Aus-
triam inter et Galliam prorsus mutata est, aroicitia
arctissima inter illas civitates hodie viget, ita uthaec
optimum praesidium praebeat , quod Galliam conti-
neat, ideoque foedus anni 1715 plane inutile haberi
possit.quot; Et quum omnis foederis auctoritas cesset,
statim ac ratio quae illud peperit, mutata sit, Im-
peratoris josephi obligationes hac de re exstinctas
esse contendit. Haec autem rei explicatio probanda
nobis non videtur; foedus enim omnino pactum erat ut
obstaculum exstaret Gallorum aggressioni, sed haec
non unice timebatur Austriae, sed longe magis patriae
nostrae ejusque sociae Magnae Brittanniae, quod ex
jure praesidii habendi in civitate vicina, abunde pa-
tebat. Novum autem foedus, quo societas condita
est Galliam inter et Austriam , periculum istud nos-
tratibus non sustulit sed potius auxit. Igitur dici non
poterant, societate illa tempora ita mutata esse, ut
pristini foederis ratio plane perempta haberetur i).

Denique populus obligationibus, quae ex foedere
natae sunt, non amplius obstringitur, quum promissa
sua exsequi non potest; et hac de re nemo dubi-
tabit si exsecutio illa impediatur rebus et factis, id
est, quum revera populo vires desint ad praestan-
dum id, ad quod tenetur: haec enim erit vis ma-
jor, quam alter contrahentium pati debet, quia nemo
teneri potest ultra vires. Sic nemo tradere debet
provinciam, quam vicino promisit, si hostes eam jam
occupant; item, si foedus exstat, quo tres civitates
sibi mutuum in bello auxilium stipulatae sunt, et duae
inter se pugnant, tertia neutri auxilium debebit, quia
foedus ab una parte exsequens, ab altera violaret. —
Sed taie foederis impedimentum nonnumquam exstat
morale, si, scilicet, praestatio quidem fieri posset, ve-
rum civitatis ruinam secum traheret: quae quaestio, an
ab obligatione recedere liceat, quum illa in civitatis
ruinam vergat, nonnullas praebuit difficultates i).

sqq., tum; Beilage 1, pag. 415. — g, f. de martbws ,
quot;Nouvelles causes célébrés etc.quot; Tom. II, Cause I.

jus non praebeat, angustiae populi qui eligere de-
bet inter imminentem ruinam et foederis violatio-
nera, satis nobis demonstrant, ilium non graviter
peccare erga bonam fidem, qui ab obligationibus
recedat potius, quam sinat, ut ex gentium numero
tollatur. Tum enim valebit »salus publica suprema
lexquot; et haec omnia postponere jubet i).

Vidimus igitur quid in pangendo foedere requi-
ratur ut hoc vim et auctoritatem habere possit,
indicavimus deinde quasdam causas quae vincula
talis obligationis solvere queant: omnibus illis cau-
sis, pro viribus nostris, certa juris fundamenta
constituimus, memores praecepti, quod nos docet
illustris vir vattel, qui nobis in specimine conscri-
bendo saepe dux fuit; quum in praefatione opens
sui notissimi monet » Ne comprendre sous le nom de
droit des Gens que certaines maximes, certains usages
reçus entre les nations et devenus obligatoires pour el-
les, par l'effet de leur consentement, c'est resserrer

dans des bornes bien étroites, une loi si étendue, si
intéressante pour le genre humain, et c'est en même
temps la dégrader, en méconnaissant sa véritable
origine.quot; — Longe autem abest ut illa funda-
menta, tamquam certa agnita fuerint quotiescun-
que ea rebus et factis gentium applicarentur; qua
de re autem nemo mirabitur, si reputet certitudi-
nem etiam deficere, quum Codeœ scriptus jura cu-
]usque defmiat, in jure gentium vero nullam fere
legem adesse, nisi earn quae populorum bona fide
nitatur. Ex hoc jam certitudinis defectu orta sunt
gravia ista dissidia, quae humani generis historiam
tot bellorum memoria polluunt. Exempla autem
quae in specimene attulimus, nos docent, lites in-
ter gentes foederum causa in dies minui: leges enim
singularum civitatum pubhcae accuratius definmnt,
cuinam facultas competat populum obligandi; et
sic periculum prorsus tollitur ne postea obligandi
vis foederibus denegetur. Foedera ipsa deinde, ut
vidimus, cavent ne querela surgat, de interpréta-
tione, violatione, aliisve, et contrahentes sic dissen-
tiones, postea oriundas, partim antevertunt.

nunc dici nequit et numquam dicetur: quamdiu
enim bona fides laedi poterit (quod est humanae
imbeciltitatis), gentium jura salva et firma nonerunt,
neque pax perpetua et universalis exstabit. Omnino
cum KLUBERo dicendum est i), plures belli causas
peremptas fore, si firma inter omnes gentes consti-
tueretur societas, quae junctis viribus omnium,
unius injuriam puniret, et commune jus custodiret;
sed et tum plane vigere et coli debebunt, justitia
inter homines, et inter civitates bona fides.

Antinomia est inter legem 14 D. de rebus creditis et
legem 9 § 1 D. de senatusconsulto Macedoniano.

nunc dici nequit et numquam dicetur: quamdiu
enim bona fides laedi poterit (quod est humanae
imbeciltitatis), gentium jura salva et firma non erunt,
neque pax perpetua et universalis exstabit. Omnino
cum KLUBERO dicendum est i), plures belli causas
peremptas fore, si firma inter omnes gentes consti-
tueretur societas, quae junctis viribus omnium,
unius injuriam puniret, et commune jus custodiret;
sed et tum plane vigere et coli debebunt, justitia
inter homines, et inter civitates bona fides.

Antinomia est inter legem 14 D. de rebus creditis et
legem 9 § 1 D. de senatusconsulto Macedoniano.

Ex art. 468 C. C. tutor non potest retinere impen-
sas occasîone tutelae faetas.

Socio contra socium actio deneganda non est, licet
societas non sit coita secundum art. 22 C. M.

Naviura exercitores, navem cum naulo derelinquere
possunt, ut sese libérant ab obligatione , tam ex con-
tractu quam ex delicto magistri nata.

Tempus quo damnatus in carcere distinetur , prodest
praescriptioni poenae mulctuariae.

Damni resarcitio, ex art. add. 2 legis fundamentalis
anni 1848, praestanda non videtur illis, qui Ordinibus
Generalibus adscripti erant.

Concordatum, quod anno 1827 Kex güilielmus cum
Pontifice Romano inivit, auctoritate sua nondum desti-
tutum habemus.

Officium, quod cousin civitati tribuit, dicens {Justice
et Chante): »L'état doit aux citoyens , que le malheur
accable , aide et protection pour la conservation et pour
le développement de leur vie,quot; sine restrictione non ag-
noscimus.

Pag.	1 alin.	2	pro	extare	legatur	exstare.
11	12 »	15	jgt;	pupuh	»	populo.
»	» »	17	»	potestam		potestatem.
»	29 »	5	»	at	II	ut.
»	59 »	3	»	eum	»	cum.
	92 »	9	ii	admitiit	»	admitti'