naar de

NEDERLANDSCHE WETTEN,

door

G. J-. JM: TJ JLi ID JB Tl.

Tnjut

i,T! V rITi- T«gt;J—A TVERVOLG.

Oc^. fflt

(November 1 S 3 4*.)

KOTTERDAM,

H. A. KRAMERS amp; ZOON.
1 8 7 9.

O. oct

3637

DE

GENEESKUNST-OEFENAREN

NEDEELANDSOHE WETTEN.

w

r -
«

DE

GENEESmST-OEFENAREN

naar de

NEDERLANDSCHE WETTEN,

door

O. or. IS^L XJ 31. 3D B R.

(OCTOBER 1878),

-awOoOw -

ROTTERDAM,
HE. A. K It AIML Kit S amp;gt; ZOOIV.

1 8 7 8.

pp—

Stoomdruk P. W. van de Weijer, Utrecht.

De vreeselijkste der Fransche omwentelingen aan het einde
der vorige eeuw heeft dit nuttig gevolg gehad, dat een veel te
groot verschil van standen is opgeheven. Het was haar echter
om veel meer te doen, en zij, die haar ter goeder trouw roemen,
vergeten dit. In de leuze: vrijheid^ gelijkheid en broederschap Id^g
het sloepen van alle standen, en dit streven is reeds bg den
aanvang verkondigd. Eenmaal uitgesproken, was het niet ge-
makkelijk, het op te heffen. Omtrent de broederschap geldt dit
met, want die is nooit in ernst gemeend; het woord vrijheid
had men noodig, om zelf meester te worden van den toestand;

het begrip gelijkheid is geblevenj het heeft Parijs, sedert er
zooveel bloed heeft gestroomd, geen oogenblik verlaten en zich
van daar over de geheele zoogenaamd beschaafde wereld uit-
gestrekt; men heeft er nieuwe namen aan gegeven, maar het
begrip is hetzelfde gebleven; in plaats van de ijselijke moord-
bijl, om die gelykheid te verwezenlijken, heeft men zich later
van peterolie bediend, en in den laatsten tijd van revolvers,
waarmede men in Rusland op hoogere ambtenaren, in Duitschland
op den Keizer en in Spanje op den Koning schoot; in Italië stak
men in deze dagen met een dolk naar den Koning. Overal steekt
het monster den kop op, om, wat verheven is of uitsteekt, indien
het leeft, te dooden, of, zijn het inrigtingen, ze te vernietigen.
Ons land heeft er rijkelijk in gedeeld; ook hier de magten ge-
fnuikt, om zich zeiven op het kussen te werken; ook hier de
standen aangegrepen en hetgeen aanzien had, klein gemaakt.
Nog twee zaken staan er bij ons overeind en die zijn de Munt
en de Begterlijke magt) al het overige heeft men afgeknaagd,
verlamd, ontzenuwd, zooveel men kon.

Onder dit afknagen behoort ook het verlagen van het aanzien
van den Geneeskundigen stand; daarmede is men begonnen, om
het werk voort te zetten op den Regterlijken stand en op hetgeen
verder behoort tot dat, wat men weleer gaarne achtte en eerde
als beschaafd en bekwaam tot grootere dingen. In den Genees-
kunst-oefenaar wordt het eerst de Doctors-titel aangegrepen,
de Regering schaamde zich sedert 13 jaren niet, zich aan het

vil

hoofd te plaatsen der beweging, om dien stand hi de oogen van
het volk te verlagen, en er waren handlangers genoeg, om haar
hierin te steunen. In dit jaar 1878 vernieuwt de Nederlandsche
Regering dat streven met kiacht. Zij noemt het geen Sociaal-
democratie, ook geen Üommunism^, maar is het er vreemd van?

Ik neem de vrijheid, er mijne zwakke stem tegen te verheffen
met de volgende woorden

Bennekom,
October 1878.

...............

mmquot;

t

if-'

r .' •nbsp;j ,

. s

INLEIDING.

Nadat in 1876 de toenmalige Minister van Binnenlandsche
Zaken, Mr. J. Heemskerk, en de beide Kamers der Staten-
Generaal de schoonste parel van de Kroon hebben gebroken
en er een stuk van hebben gegeven aan den Gemeenteraad
van Amsterdam; nadat het toekennen van den hoogsten
graad, die aan beoefenaars van wetenschappen kan ge-
geven worden, onder verzaking van de Grondwet, den
Raad van State niet gehoord, eenvoudig bij amendement
aan den Gemeenteraad van Amsterdam is gedelegeerd, en
dit — zooals de Minister zelf in de Tweede Kamer gezegd
heeft — in onverstand is geschied i),, kan niemand in ernst

1) In de Tweede Kamer heeft de Minister van Binnenlandsche Zaken
1876 bij gelegenheid der discussiën over de Wet op het Hooger On-
derwijs gezegd: herinnerde mij, toen ik dat vernam, een van de
.aangenaamste ontmoetingen, die mijn tegenwoordige betrekking
„mij heeft opgeleverd, namelijk de kennismaking met de uitstekende
^-Commissie van geleerden, welke Parijs gezonden heeft ter bijwoning
,van onze Leidsche feesten. Bij die gelegenheid had ik het genoegen
,in gesprek te treden met de beide Doyens van de Faculteiten der
»Regten en der Medicijnen van de Parijsche Universiteit. Ik sprak
//met die Heeren over het toen in de Wetgevende Vergadering aan-
»hangige voorstel en het daarmede strookende Adres van Amsterdam
»van Januarij 1875. Wat was hun ongevraagd eenparig gevoelen ?
«Vwe Wetgevende Vergadering, eene Nederlandsche Kamer, zal toch

meer verwachten, dat door de Wetgevende Magt in Neder-
land vooreerst iets goeds zal gewrocht worden in hetgeen
Onderwijs betreft of daarmede op eenigerlei wijzfe in verband
staat. In 1876 wordt te Amsterdam een vierde Hoogeschool
en wel eene Gemeente-Hoogeschool opgerigt en in 1878 zijn er
in de Tweede Kamer overmoedig genoeg, om voor te slaan,
dat eene der drie Rijks-Hoogescholen zal worden opgeheven.
Zoo brutaal durft men ingrijpen in hetgeen eerlijk leeft en
werkt ten algemeenen nutte, enkel om bijzondere belangen
voor te staan. Er is een voorlhollen sedert jaren door
een klein deel van hel volk regelmatig onderhouden ten
bate van dat deel, waardoor het Land te gronde wordt
gerigt; de grondslagen werden aangetast, waarop menigerlei
gewigtige inrigting van het Staats-gebouw rust, en altoos
bij de Wel, die niet naar deugdelijkheid van gronden,
maar door stemming bij meerderheid lot sland kwam;
telkens werd een nieuwe toestand geschapen, waarlegen
bevoegden waarschuwden, maar zonder vrucht, daar hij
behaagde aan dat kleine deel van hel volk, hetwelk eene
volgzame meerderheid in de Vertegenwoordiging wisl te
verzekeren. Die Wellen bleken echter spoedig onhoudbaar
le zijn, maar dil gaf geen bezwaar, daar men de Wet bij
de Wel kon veranderen en, bleken deze veranderingen
wederom niet goed le zijn, geen nood, want men had
eene getrouwe meerderheid in de Kamer, die de verande-
ringen zou willen wijzigen, en later alweder de wijzigingen
zou willen veranderen. En om hel Nederlandsche volk
loch geheel le ontwennen aan eerbied voor de Wet, dal

„wel verstandig genoeg zijn, om zoo iets nooit toe te staanquot; (namelijk
het regt voor Amsterdam, om Akademische graden te geven).

^Of dit nu bewaarheid zal worden, dan wel (omdat over hetgeen
^verstandig of niet verstandig is, de meeningen zeer uiteenloopen),
„of het gevoelen van de Heeren daarvan zal afwijken, daarop wil ik
jiniet vooruitloopen.quot;

s

verderfelijk beginsel, waardoor zekere vastheid aan den
Staat gegeven wordt, verdrong men verleden jaar een geheèl
Ministerie, onder de leus, »dat het geen goede Wet op het
Lager Onderwijs leveren konquot;, en bragt de volgzame meerder-
heid met de haar zoo aangename Regering in dit jaar hierop
een Wet tot stand, die, nu zij geheel gereed is, eenvoudig
ter z^de wordt gelegd, omdat er geen geld is voor hare
uitvoering. Een gewoon mensch zou zeggen, dat het
vorig Ministerie dan vooreerst nog wel had kunnen blijven,
maar het is toch door de Tweede Kamer der Staten-Ge-
neraal naar huis gezonden, omdat de Heer Heemskerk aan
de Heeren onaangenaam geworden was. En deze Heer
had toch blijk gegeven in de Wet op het Hooger Onderwijs,
aan de Kroon gewigtige voorregten te willen ontnemen of
door de Kamer te doen ontnemen, en alzoo zich te sluiten
aan dat klein aantal voorthollenden, die meer en meer de
magt willen overbrengen bij de Staten-Generaal.

De Wet op het Hooger Onderwijs, door den Minister
Heemskerk met de Heeren van de Kamer in 1876 bij loven
en bieden tot stand gebragt, was nog niet in wer-
king, of zij werd alweder gewijzigd, en in deze dagen
(October 4878) is alweder eene nieuwe wijziging voorge-
dragen, ten teeken niet slechts voor Nederland, maar voor
de geheele beschaafde wereld, dat onze Wetgevende Magt,
alzoo Regering en Staten-Generaal zamen, voor het maken
van Wetten niet berekend zijn. En het maken van Wratten
is in het lieve Vaderland thans hoofdzaak^).

') In de laatste dagen is als jaarlijks het banket gehouden van den
Lord Mayor van Londen. Daar heeft Lord Beaconsfleld, het woord
voerende, geantwoord op grieven, die men zijn bestuur had voorge-
VFOrpen , en in dat antwoord komt het volgende voorGij zegt, dat
het Engeland gaan zal als Venetië en als de Vereenigde Nederiandsche
gewesten. Als de Engelschen zich hun voorouders waardig blijven maken,
~al hun gezag en hun invloed nooit verminderen.

r

k

Nog erger ging het mei de Geneeskundige aangelegen-
heden. Tot het jaar 1865^ had men sedert 1818 daarin
ongeveer dezelfde regeling 'behouden i), waaraan wel te
verbeteren viel, maar waarin toch ook veel goeds was.
Yan Amsterdam ging vóór ongeveer 30 jaren eene beweging
uit, die ten slotte Thorbecke's weêrzin wist te overwinnen,
om' naar Amsterdam te hooren, waar naar hem de hartader
wat flauw klopte. Gedwee volgde hij de hem gegevene
aanwijzingen, waarvan hij de eerste eer toekende aan den
Hoogleeraar G. B. Tilanus te Amsterdam; voorts waren
zijne raadgevers de Heeren Egeling en Blom Goster, maar
vooral de Doctoren Penn en Ah Gohen, die zich, toen Thor-
becke in 1865 een Wet op de Geneeskunde in de Kamer
verdedigde, op de besloten tribune bevonden en met
Thorbecke, die in de Kamer was, ter verdediging van de
Wet, in voortdurende briefwisseling waren, om aan den
grooten Staatsman de argumenten bij te brengen, die hij
ter oplossing van gemaakte bedenkingen behoefde.

Dat zulk een Wel een doodgeboren vrucht was, wist
toen iedereen. Men heeft haar dan ook weldra veranderd,
en nu in deze dagen (October 1878) is alweder eene ver-
andering dier Wet door de Tweede Kamer aangenomen
(door de Eerste nog niet), met name op de uitoefening

') Den 12 Maart 1818, Staatsblad Kquot;. 16, is eene Wet ingevoerd tot
regeling der uitoefening van verschillende takken der Geneeskunst.
Vroeger waren reeds onder de Regering van Koning Willem I eenige
zaken, hierop betrekkelijk, geordend en later is die regeling voortgezet.
Geneeskundig onderwijs bestond er vóór dien tijd buiten de Hooge-
scholen slechts hier en daar aan een ziekenhuis, of afzonderlijk in
de Ontleedkunde. In 1823, 6 Januarij, werd tot de oprigting van
Geneeskundige scholen besloten en 15 Januarij 1826 is hierin een wij-
ziging aangebragt.

Wat tot de vroegere orde van zaken behoort, is opgenomen in ;
Verzameling van wetten, hesluiten en reglementen leirekkelijlc de burgerlijke
geneeskundige dienst in het Koningrijk der Nederlanden, 's Gravenhage hij
Beekman, 1836. Latev zijn hierop nog bijvoegselen gegeven.

der Geneeskunde, die deels heet, maar ten onregte, eene
aanvulling der Wet op het Hooger Onderwijs te zijn en
die alweder de Wet van 1865 op de Geneeskunde over-
hoop werpt op het stuk der uitoefening.

Het is deze nieuwe Wet, die aanleiding geeft tol hel
schrijven van deze woorden.

Ik heh ook thans de moeite niet genomen, om de Tweede
Kamer in te lichten, vóór de Wet hij haar ter tafel kwam;
dat is volkomen ijdel werk, want de stemmen schijnen
vooraf geteld, en zij, die willen inlichten, worden door den
Minister Kappeyne tentoongesteld; zooals men lezen kan
in het Bijblad, Zitting der Tweede Kamer van 9 October
1878. Dit zou mij natuurlijk niet weerhouden, maar aan
deze Tweede Kamer rigl ik geen vraag, omdat het niet baat.

Het behoeft niemand te verwonderen, dat de nieuwe
Wetten, die gemaakt zijn op Onderwijs, op Geneeskunde
en op andere aangelegenheden, waartoe men eenige
kennis hebben moet, ongelukkig zijn uitgevallen. Die
noodige kennis ontbreekt bij de Regering, en zij en de
Tweede Kamer raadplegen steeds kameraden, vrienden,
belanghebbenden; Nederland is voor Regering en Tweede
Kamer dat kleine aantal voortdrijvers, waarvan ik boven
sprak; is dat bevredigd, dan wordeti Regering en Kamer
bewierookt; en verheft zich nog nu en dan een andere
stem, die niet van de vrienden is, zoo wordt die óf dood
geschreeuwd, óf dood gezwegen. Eén man is er slechts,
die over Geneeskundige aangelegenheden telkens het woord
voert en die wel goeden raad zou kunnen geven, indien
hij het wilde, maar die ongaarne de goedkeuring mist van
het meermalen genoemde vrienden-clubje, en die wel tel-
kens zijn slem verheft, maar altoos kwaden raad geeft,
omdat hij zich nooit op een vrij en onafhankelijk stand-
punt stellen kan.

EEN KORT WOORD UIT DE GESCHIEDENIS TOT 1865.

Van 1815 en vroeger tot 1865 werd de Geneeskunde in
ons land uitgeoefend door verschillende lieden, van ver-
schillende ontwikkeling en uit onderscheidene standen. Vóór
dien tijd had men Doctoren in de Geneeskunde, heden, die
in het algemeen aan eene Hoogeschool opgeleid waren, daar
waren geëxamineerd en daar werden bevorderd tot Doctor
in de Geneeskunde, waardoor zij het regt tot uitoefening
der Geneeskunde in het geheele land bekwamen. Naast hen
had men toen Heel- en Verloskundigen. Het Besluit van
Augustus 1815 gaf gelegenheid aan Doctoren in de Genees-
kunde, om aan de Hoogeschool ook Doctor in de Heel-
kunde en Doctor in de Verloskunde le kunnen worden.
Dat was een gewigtige stap vooruit; wie zich enkel bi]
de inwendige praktijk wilde bepalen, verzocht aan de
Hoogeschool den graad in de Geneeskunde; wie bovendien
de Heelkunde wenschte uit te oefenen, verzocht aan de
Hoogeschool den Doctors-titel in de Heelkunde; of wilde de
Doctor in de Geneeskunde daarbij alleen de Verloskunde
uitoefenen, zoo verzocht hij den Doctors-titel in dit vak;
eindelijk, zoo iemand wenschte te worden Doctor in de
Genees-, Heel- en Verloskunde, zoo verzocht hij achtereen-
volgens deze drie graden, en had hij die verkregen, dan
had hij het regt, om , waar hij zich nederzette in het Land,
de Geneeskunde uit te oefenen in haren geheelen omvang.

Ik heb geen woorden genoeg, om de wijsheid der man-
nen van 1815, die dit zoo regelden, te roemen. De Heel-
en Verloskunde waren met minachting bejegend, en deze
werden thans, zooals het behoorde, met de inwendige
praktijk gelijk gesteld. Het werd deels aan den aanlegen
de neiging van den kunst-oefenaar overgelaten, of hij een,

iwee of alle drie de deelen der kunst zou uitoefenen en
welk deel, want al was hij in drie vakken gepromoveerd ,
hij kon toch kiezen wat hij wilde.

Tot 1865 had men in de steden ook Heelmeesters en
Vroedmeesters, een overblijfsel van den vroegeren tijd.
Weleer werden deze geëxamineerd in Gilden, maar in de
periode van 1818 tot 1865 door Provinciale Geneeskundige
Gommissiën. Zij waren praktische mannen, men eischte
van hen geene blijken van kennis in talen of natuurweten-
schappen; zij waren ook later en zijn zelfs nog in de steden
onmisbaar, omdat het aantal Doctoren in de Heel- en Ver-
loskunde aldaar niet groot genoeg is voor de behoefte.
Behalve lessen in de Ontleedkunde, die in eenige steden
van ons land gegeven werden, hadden de meeste dezer
mannen geen Geneeskundige school bezocht; toch waren
er eenige van die scholen, van 1823 tot 1865, te Amster-
dam, Rotterdam, Haarlem, Middelburg en Hoorn. Een
korten tijd waren deze scholen verpligtend, maar daarna
vrij, zoodat men door eene Provinciale Geneeskundige Com-
missie kon geëxamineerd worden, zonder eene school be-
zocht te hebben. Trouwens, dat was bij de Hoogescholen
ook het geval. Daar moest men, om Doctor te worden,
wel examens afleggen aan de Hoogesthool, maar het bij-
wonen der lessen was volstrekt niet verphgtend; de mannen
van 1815 hadden teveel vrijheidszin, om dit anders in te rigten.

De Heelmeesters en Vroedmeesters hadden geen regt,
de inwendige praktijk uit te oefenen; er ontbrak alzoo een
zesde klasse van Geneeskunst-oefenaren voor die plaatsen,
waar zich geen Doctor in de Genees-, Heel-of Verloskunde
en geen Heelmeester of Vroedmeester vestigde: namellik
in kleine steden en dorpen. Hier maakte men van den
nood een deugd; er werden lieden toegelaten, doorgaans
van nog eenvoudiger conditie dan de Heelmeesters en
Vroedmeesters der steden; zij waren in het algemeen op
geene school opgeleid, werden door de Provinciale Ge-

neeskuridige Cornmissiën geëxamineerd en in de Provincie
ten platten lande toegelaten; zij heetten gewoonlijk platte-
lands-Heelmeesters en hadden de vrijheid, de drie takken
der kunst uit te oefenen, maar onder beperkingj zoodat
zij in gewigtige gevallen den bijstand van een hooger ge-
gradueerde moesten inroepen.

Een zevende stand waren de scheeps-Heelmeesters der koop-
vaardijvloot, die wetenschappelijk nog lager stonden, al-
weder om van den nood een deugd te maken; zij werden
ook door de Provinciale Geneeskundige Gommissiën geëxa-
mineerd en waren op hun schip het factotum.

Een achtste klasse waren de Vroedvrouwen^ geëxamineerd
door de Provinciale Geneeskundige Gommissiën; ook zij waren
Provinciaal en hadden slechts beperkte vrijheid tot het uit-
oefenen der kunst. In belangrijke gevallen moesten zij de
hulp inroepen van een Vroedmeester of van een Doctor in
de Verloskunde; men vond ze op de dorpen regelmatige
maar ook in de steden; afzonderlijke Vroedmeesters kwa-
men niet voor, daar zij, die daarvoor optraden, vooraf het
examen van Heelmeester hadden afgelegd. De Tandmeesters
en Breukmeesters en andere zoogenaamde specialiteiten van
weleer laat ik daar.

Eindelijk had men nog den gewigtigen stand van Mili-
taire Artsen-, zij werden tot 1865 aan de Militaire Genees-
kundige School te Utrecht opgeleid en door Militaire Artsen
geëxamineerd; sedert verkeeren zij le Amsterdam. Enkelen
onder hen verzochten aan eene der Hoogescholen Akade-
mische graden; de Militaire Geneeskundige School le
Utrecht was een sieraad van het land.

De Militaire Artsen hadden, ter gereedmaking der genees-
middelen, Mihlaire Apothekers; die voor Nederland werden
uit de civiele Apothekers genomen; de Apothekers voor
Nederlandsch Indië werden sedert 1845 aan de Utrechtsche
Hoogeschool opgeleid en lot 1875 door mij geëxamineerd
en ter benoeming voorgedragen; de scheeps-Heelkundigen

hadden hunne medicijnkist en eenige werktuigen, tot de
kunst behoorende; de Geneeskundigen ten platten lande
mogten, zoo er geene Apotheek ter plaatse was, zelf ge-
neesmiddelen leveren ; de Heelmeesters leverden in de steden
geneesmiddelen tot uitwendig gebruik; de Vroedmeesters en de
drie genoemde Doctoren moesten bij de Apothekers de genees-
middelen doen gereed maken, als zij niet in kleine steden of op
het platteland verkeerden en er ter plaatse geene Apotheek was.

Eindelijk — en dit hgt in den aard der zaak — konden
de Doctoren in de Geneeskunde worden Heelmeesters en
Vroedmeesters, en hadden dan regten, alsof zij in de drie
vakken den Doctoralen graad bezaten. Omgekeerd konden
de Heelmeesters, hetzij zij tevens al of niet Verloskundigen
waren, staan naar den Doctoralen graad in de Genees-
kunde; aan vrijheid ontbrak het dus waarlijk niet.

Den uilnemenden stand van Apotheker ga ik, als niet tot
mijn tegenwoordig onderwerp behoorende, hier voorbij.

Aan deze inrigting kleefden gebreken. De Militaire Ge-
neeskundigen afzonderlijk op te leiden en niet te doen
deelen in de beste opleiding, die men voor de Genees-
kundigen in het land heeft, kan door niets worden ver-
dedigd. Zij kunnen, om aan de Militaire dienst te gewen-
nen, vroeg in die dienst worden opgenomen en aan hen
kan, behalve de gewone Geneeskundige opvoeding, nog
onderwijs gegeven worden in Militaire Geneeskundige vak-
ken, als het leerstuk der verwondingen enz.; maar overi-
gens zijn zij Geneeskundigen en hebben in de garnizoenen
ook vrouwen en kinderen te behandelen. De Staat geve hun
een beste geldelijke belooning en doe hen opvoeden op de
Hoogescholen en daar dingen naar de Akademische graden.

Een ander gebrek was, ' dat, behalve de Militaire Ge-
neeskundigen en de Doctoren, de toelating geschiedde voor
eene Provincie; nog iets van den zuurdeesem der oude
Republiek, toen men te Utrecht een Unie geteekend had,

om daarna altoos in vijandschap zamen te leven, een
vijandschap, die, zooals wij uit de Vaderlandsche geschie-
denis weten, dikwerf van Amsterdam uitging.

De examens der Provinciale Gommissiën misten ook open-
baarheid ; aan de Hoogescholen waren zij toegankelijk voor
iedereen: derhalve behoorden ook die Provinciale open-
baar afgenomen te worden. Over die Provinciale examina,
die alleen bevoegdheid gaven tot uitoefening der kunst in
de Provincie, was men in onderscheidene Provinciën in
het geheel niet voldaan; aan eenheid van inhoud der examens
werd niet gedacht.

De Hoogescholen waren er, hoezeer men niet verpligt
was, om er onderwijs te bekomen in Genees-, Heel- en
Verloskunde voor hen, die den Doctoralen graad begeerden;
voor de overigen werd niet gezorgd en de Geneeskundige
scholen, die er waren sedert 1823, hadden van den aanvang
het karakter bekomen van Provinciale of Stedelijke scholen,
zoodat er slechts weinige jonge lieden verkeerden, die
Heelmeester, Vroedmeester, plattelands-Geneeskundige of
Scheepsarts (of Apotheker) wilden worden. Wel stonden,
deze scholen open voor een iegelijk, die in dit geval was,
maar zij waren eenmaal Provinciaal, en de examens der
Provinciale Geneeskundige Gommissiën waren er ook niet
op ingerigt, om die scholen te steunen. Ook waren die
scholen te armoedig, twee uitgezonderd, die van Amster-
dam en Rotterdam, en die beide bloeiden door een groot
aantal leerlingen. De school van Amsterdam was verreweg
de beste, omdat men aldaar aan de onderwijzers de mid-
delen gaf, om uitsluitend voor het onderwijs te leven; het
Athenaeum aldaar bood onderrigt aan in natuurweten-
schappen en in ontleed- en natuurkunde van den mansch.
Te Rotterdam had men zes Lectoren aan de Geneeskundige
school; elk hunner ontving ƒ 500.— 'sjaars zonder meer;
zij waren praktische Geneesheeren.

Gebreken waren er dus, maar wat men tot 1865 had,

was in sommige opziglen onverbeterlijk, niet slechts voor
dien tijd, maar voor alle tijden.

In de eerste plaats moet genoemd en geroemd worden,
dat op de gezegde wijze aan de behoefte volkomen kon wor-
den voldaan. Dit is een eerste en laatste zaak in een
Staat: gebreken zijn en blijven er, maar de zaak moet
kunnen marcheren, zooals het heet: op schepen was eenige
hulp, op het platteland was eenige hulp, en daargelaten,
of het noodig is, dat elkeen, voordat hij sterft, onder
den invloed van een Geneeskundige komt: men wenscht
dit thans, en die wensch mag niet worden in den wind
geslagen. In de steden was er overvloed van keus en
konden alle standen hulp bekomen: in de Verloskunde
een Doctor, een Vroedmeester of eene Vroedvrouw; in de
Heelkunde een Doctor of een Heelmeester; waarlijk geen
onverschiUige zaak, ook uit een finantiëel oogpunt. En
uit het oogpunt van de kunst was het van veel gewigt,
dat men voor moeijelijke gevallen een beroep kon doen op
meer kunde en hoogere ontwikkeling. De inwendige prak-
tijk verbleef in de steden alleen aan hen, die hooger
waren opgeleid; wij zullen later zien, dal dil heilige pügl
is om het gewigt der zaak, en dat als Geneeskundigen
alléén de zoodanigea mogen optreden, die breed onderwezen
zijn. Kan men dezé niet bekomen, zooals dat op het
platteland en op schepen hel geval kan zijn, dan zou ik
voor mij wenschen, mijn natuurlijken dood le mogen ster-
ven; maar het meerendeel der tegenwoordige menschen
denkt daarover anders en met hen ga ik dan mede, wan-
neer ik in hel openhaar over deze zaak spreek.

De vorige orde van zaken bood in de eerste plaats goed
en breed opgevoede Geneeskundigen aan, die, vóór zij den
titel van Doctor Medicinae bekwamen, ook blijken van kennis
behoorden te geven in Heelkunde, in Verloskunde èn zelfs
in ArlsenLj-bereidkunde, maar de uitoefening daarvan was
hun niet toegestaan. Dit had het nadeel, dal bij een zieke

naast den Doctor soms ook een Heelmeester verschijnen
moest, ja zelfs somtijds ook een Vroedmeester; maar die ge-
vallen kwamen toch zelden voor, en waar zij voorkwamen,
daar waren zij veelal gewigtig genoeg, om een overleg
tusschen mannen van de kunstwenscheliik te maken. En,
is de geheele Geneeskunde één en moet alle genees-, heel-
en verloskundige kennis in één menschenhoofd vereenigd zijn :
welnu, het wel doordacht Besluit van Augustus 1815 op
het Hooger Onderwijs stond gaarne toe, dat één man zou
zijn Doctor in de Geneeskunde, Doctor in de Heelkunde
en Doctor in de Verloskunde. Dat is de ware vrijheid: men
liet de Geneeskunst-oefenaren vrij, om een, twee of drie
takken der kunst uit te oefenen, en men liet de zieke men-
schen vrij, om te kiezen een Doctor in de Geneeskunde,
of wel iemand, die tevens Doctor in de Heelkunde, of ook
tevens Doctor in de Verloskunde was.

Het aantal Doctoren in Heel- en Verloskunde groeide
wel langzamerhand aan, maar was in de steden in het
geheel niet toereikend naar de behoefte; gelukkig waren
aldaar de Stedelijke Heelmeesters en Vroedmeesters, man-
nen in het algemeen niet opgeleid in wetenschappelijke
dingen, maar onder deze kwamen toch uitnemende kunst-
oefenaren voor, in de kennis van uitwendige gebreken
soms zeer ervaren en in operatieve Heelkunde zeer bekwaam;
men vond er onder opregte en hartelijke zieken-verzorgers,
wier hulp bedektelijk voor inwendige gebreken zeer dik-
werf werd ingeroepen. Bovendien oefenden zij de zooge-
naamde kleine chirurgie uit, een volkomen onsmakelijk
gedeelte der Heelkunde. Onder de Stedelijke Vroedmees-
ters, die alioos tevens Heelmeesters waren, had men niet
minder uitstekende mannen, en het was er verre van daan,
dat in de steden de verloskundige praktijk bij voorkeur in
de handen van de Doctoren in de Verloskunde was. Ook
de Vroedmeesters waren meer mannen van ervaring dan
van wetenschap, maar daarom niet minder achtingswaardig.

Hij, die zou ingrijpen in de uitoefening der kunst,zooals
die bestond tot 1865 in de steden, mögt zich wel tweemaal
bedenken: er was overvloed van hulp en hartelijke en
trouwe geneeskundige zorg in volle mate.

Zoo was het in de steden; op het platteland en op de
koopvaardij-vloot moest men nemen wat er was, of zonder
zoogenaamde hulp ziek zijn en beter worden of sterven.

Men vergist zich, indien men meenen zou, dat dieplat-
telands-Heelmeesters in het algemeen zoo verwerpelijk wa-
ren. Van wetenschap droegen zij weinig met zich, maar in de
praktijk waren zij soms zeer ervaren; zij hadden een grooten
roem en werden in consult gevraagd bij ambtgenooten. Niet
weinigen van hen stonden naar den graad van Doctor en
verwierven dien door eigen inspanning zonder onderwijs. De
leerhngen van de Amsterdamsche Geneeskundige school wer-
den algemeen geacht en geëerd. Zoo geheel kwaad was dus de
inrigting niet voor gewone gevallen en voor het werkdadige;
maar zonder breede opleiding, zonder strenge Natuurstudie
en zonder wetenschappelijke beoefening der Geneeskunde,
waren deze geachte mannen toch steeds beperkte kunst-
oefenaren. De leer der oorzaken eischt meer dan empirie,
en de diagnostiek kenmerkt den echten Geneesheer. Van
Staats- en Regts-geneeskunde spreek ik nu hier geen woord
en ook niet van de algemeene gezondheids-leer; daarvan
mögt men bij de genoemde empirici niets verwachten.

Door de splitsing der geheele kunst in drie deelen, waar-
voor Akademische graden konden verkregen worden, werd
een schoon doel beoogd, wat aan de kundige mannen van
1815 niet is ontgaan. Men kan een uitstekend Genees-
kundige wezen zonder in het minst geschikt te zijn voor
operatieve Heelkunde, en de Verloskunde is een vak van
zoodanigen aard, dat men er een bijzonderen aanleg voor
hebben moet, zoodat, indien het waarlijk goed zal
ingerigt zijn, om de zeer groote uitgebreidheid van elk vak
in de uitoefening der kunst, drie klassen van kunst-oefe-

naren onmisbaar zijn, zooals het trouwens ook de Maat-
schappij vertoont: Verloskundigen van professie, operatieve
Heelkundigen en algemeene Geneeskunst-oefenaren. Overigens
moet de opleiding van alle drie dezelfde zijn.

Zoo is steeds mijn oordeel geweest en is dit nog.

De bovenstaande schets zou onvolledig zijn, indien wij
niet een blik wierpen op den geheelen toestand van
ons Land. In de eerste 13 jaren dezer eeuw was het
den ondergang nabij; handel en nijverheid waren ver-
dwenen en hel bloed der jongeren had menig slagveld bedekt.
Koning Willem I was een wijs Vorst, die hel Land lief had
en er voor zorgde als een vader, wat hem later euvel ge-
duid werd. Maar hoe hij ook Ijverde, om allerwege voor-
spoed te bevorderen: het gelukte in vele opzigten, maar
het was onmogelijk, waar voorbereiding noodig was; te
meer, omdat de volksgeest zoolang onder zwaren druk had
geleden. De in 1815 herstelde floogescholen namen wel
in bloei toe, maar het aantal Onderwijzers was te klein en
de inrigtingen waren te bekrompen, inzonderheid die,
waarvoor veel geld vereischt werd. De Natuurwetenschap-
pen waren zeker veel geringer in omvang dan thans, maar
de Geneeskundige wetenschappen werden toen reeds elders
op breede schaal beoefend: le Parijs, Berlijn, Weenen en
Praag waren toen reeds voortreffelijke inrigtingen voor prak-
tische Genees- en Heelkunde, werwaarts uit ons land jonge
lieden aan het eind hunner Geneeskundige studie zich be-
gaven, ora ervaring te verzamelen, die hier niet te be-
komen was; de massa der studenten in de Medicijnen was
echter daarvan verstoken. Daarbij kwam nog, dal bij ons
de meeste Hoogleeraren in de Geneeskunde gewone ge-
neeskundige praktijk uitoefenden en van hunne krachten
weinig aan het onderwijs gaven Dat gaf eene onvoldaan-
heid onder de jeugdige Geneeskundigen, die zich luide
liet hooren, toen men in Nederland van de Belgen geleerd
had, grieven uit te brengen. Heije opende de rij der kla-

genden in hel openbaar i), mijn vriend J. van Geuns zelte
dil op meesterlijke wijze voort Schneevoogl, anderen
en ik hielpen hem naar vermogen. Er werd door den
Koning eene Commissie benoemd, om eene betere regeling
der Geneeskundige aangelegenheden in het leven le roepen,
den 20 November ISAl, bestaande uil de Heeren J. G.
Broers, Hoogleeraar le Leiden; P. Hendriksz, oud-Hoog-
leeraar le Groningen; W. Vrolik, Hoogleeraar le Amster-
dam; F. S. Alexander, honorair Iloogleeraar le Utrecht;
J. van Deen, Doctor le Zwolle en Doctor J. P. Heije,
Amanuensis. Maar deze Commissie mislukte; niet één Ge-
neeskundige van beteekenis hechtte zijn zegel aan haar
werk. In IS^S werd door den Koning eene andere Com-
missie daartoe benoemd, 25 Julij en 4 Augustus IS-iS, be-
slaande uit de Heeren H. van Sonsbeeck, Voorzitter, C.B,
Tilanus, G. C. B. Suringar, G. J. Mulder, J. Baart de la
Faille, J. van Geuns, J. C. van denBroecke, M. H. Godefroi
en F. H. Blom Coster, Amanuensis. De voorstellen van
deze Commissie waren niet steeds de mijne; op één punt
week ik bepaald van haar af, namelijk in de zaak van hel
Geneeskundig onderwijs, waarover ik in 1853 iels in het
licht gaf (Advies), dat ik als zoodanig in 1849 bij de
Commissie had ingediend, maar wal door haar niet was aan-
genomen. De Wets-onlwerpen, door deze Commissie zamen-
gebragt, werden in druk gegeven en aanvankelijk waren
de Geneeskunst-oefenaren, met name ook hel Hoofd bestuur
der Maatschappij van Geneeskunde, met die ontwerpen van
Wel wel tevreden.

In hel Buitenland was men reeds vroeger onvoldaan ge-
geweesl over hel Geneeskundig onderwijs en had men op

') Archief voor Geneeskunde onder medewerking van eenige Vader-

landsche geleerden, door Dr. J. P. Heije. Amsterdam, 1841 en volg.

Bijdrage tot de Geneeskundige Staats-regeling. Amsterdam. 1841
en volg.

de eene of andere wijze door Staats-Commissiën, Jury's, ot
anderszins liet oordeel over de beiiwaamheid der Geneeskun-
digen in meerdere of mindere mate aan de Hoogleeraren der
Hoogescholen onttrokken. In 1848 was dit elders bijna in
volle werking i), zoodat er aan de laatstgenoemde Commissie
geen verwijt van kan gemaakt worden, dat zij aan een prak-
tisch examen, voor een deel buiten de Hoogeschool afgenomen,
toen waarde hechtte, hoezeer zij daarin toch volstrekt
niet zag een zaak van gewigt; dat gewigt lag volgens haar,
en zeer teregt, in het onderwijs zelf en in niets anders, en
zoodoende werd in de Commissie sterk voorgestaan het
gebruik maken voor het Geneeskundig onderwijs van de
ruimere gelegenheid, die Amsterdam daarvoor aanbiedt,
iels wat ik van harte toejuichte, zooals uit het in 1853
door mij openbaar gemaakt Advies blijken kan.

Hoe groot de behoefte in ons land ook was, om het
Geneeskundig onderwijs aan de Hoogescholen te versterken
en aan de extra-universitaire Geneeskunst-oefenaren een
of meer goede gelegenheden te geven tot het bekomen van
onderrigt, waren velen in 1848 en de volgende jaren te
zeer aan de vreugde overgegeven van eene nieuwe Grond-
wet gekregen te hebben, dan dat men tijd zou gehad
hebben voor de kleinigheid Geneeskunde. De Maatschappij
van Geneeskunde maakte echter hierop eene uitzondenng.
Eerst was zij het vrij wel eens met de voorstellen der
genoemde Commissie van 1848, maar zij week er eerlang

gt;) Eenige jaren vroeger was er in ons land insgelijks een algemeen
streven in diert zin uit onvoldaanheid over de medische examens op
de Hoogescholen. Ik stond toen met vastheid de Akademische examens
voor, maar ik gaf toe, dat voor kennis aan praktische bekwaamheden
meer waarborgen gevorderd verden, dan toen de Hoogescholen ga-
ven (Bijdragen tot de Geneeskundige Staats-regeling, Aeel 2, bl. 208.
1843). In 1848 heb ik hierin het oordeel der Commissie gedeeld,
zooals ik in 1853 heb openbaar gemaakt (Advies). Dit oordeel volgt

hieronder.

meer en meer van af, en terwijl elders de Slaais-examina
en Jury's voor Geneeskundigen meer en meer verworpen
werden en het schadelijke daarvan, ja het verderfelijke
buiten Nederland duidelijker werd, dreven intusschen
sommigen hier geneeskundige Staats-examina als een
hoogste bron van heil vooruit. Men schiep een leuze en
die leuze was: eenheid van stand en eenheid van bevoegd-
heid; de beweging ging van Amsterdam uit, en daar men
aan die leuze niet kon voldoen zonder Staats-examens,
zoo werd het parool, waaraan men de lieden van de wacht
kende, Staats-examens. Ileije was de officier van het corps,
Schneevoogt zijn adjudant; van mij wilde men gaarne
een fourier maken anderen lot den rang van sergeant
verheffen, raar behooren korporaals aanstellen en de
wacht overigens opbouwen uil krachlige, weerbare mannen,
bij voorkeur burgers van Amslels veste.

Ik was voor mijn deel echter op mijne hoede; ik sloot
mij aan mijn vriend i. van Geuns, maar verder ging ik in
de zaak niet mede, hoezeer ik ook werd gevierd en voorop
gezet. Eene enkele maal liet ik mij slechts bewegen, om het
woord le voeren in de Algemeene Vergadering der Maat-
schappij van Geneeskunde, maar daarbij bleef hel; hel streven
van de mannen van de wacht kon ik in zijn grond niet goed-
keuren; het was een voortzetten van het regime van 1848,

') De Hoogleeraar Donders heeft in het Levensberigt van Schnee-
voogt mijne verhouding tot dezen en tot Heije geheel onjuist geteekend:
ik heb er eerst bij hem en later bij de Akademie van Wetenschappen
protest tegen aangeteekend. De groote talenten van Heije en van
Schneevoogt heb ik zeer geëerd, maar daar zij sterke aanhangers van
Thorbecke waren en van hetgeen het jonge Holland toen voorstond,
was er tnsschen hen en mij een grenzenlooze klove, zooals er tusschen
het jonge Holland en mij altoos bestaan heeft. Ik heb altijd voor-
gestaan, hetgeen gebleken was niet goed te zijn te veranderen, indien
het mogelijk was; maar het goede, dat bestond, heb ik geëerd en
mij aan niemand willen sluiten, die omwenteling beoogde: elke om
wenteling in den Staat acht ik nadeelig, ook de beste.

hel jaar der nieuwe Grondwet, en daar ik in lieden der
beweging van dien tijd wel partijgangers, maar geen Vader-
landers zag, heb ik gelukkig geen deel gehad aan het slichten
van zooveel stoornis, als de lieden van genoemde wacht ge-
wrocht hebben. Later noemde men mijne woorden die van
een Mirabeau. In 1853 reeds (Advies) stond ik met de Com-
missie van 1848 openlijk voor: twee standen van Geneeskunst-
oefenaren, en in 1865 [Geneeskundig Hooger Onderwijs en
Studium generale) bestreed ik Slaals-examens zoo sterk ik
kon. Zoo slond ik dan vierkant tegenover de Heeren.

Door de Commissie van 1848 is ook geregeld de wijze,
om de bevoegdheid tot uiloefening der kunst te bekomen.

Ik neem haar hier over uit: Advies omtrent het onder-
wijs in de Geneeskunst en in de Artsenij-hereidkunst;, extract

uit hel Rapport der Commissie , benoemd bij Koninklijke
Besluiten van 25 Julij en 4 Augustus 1848. Algemeene
Landsdrukkerij 1850. Ik laat weg, hetgeen de Apothekers
en Vroedvrouwen betreft, en geef de eigen woorden der
Commissie weder.

Ontwerp van wet, regelende de bevoegdheid ter

. uitoefening der kunst, voorgesteld door de
commissie van 1848.

ïer inleiding dienl vermeld te worden:

a. dat de Commissie, zooals blijken zal, twee standen
van Geneeskunst-oefenaars aanneemt; zij behoudt de Doc-
toren in Genees-, Heel- en Verloskunde, maar zij neemt
nog twee andere soorten van Geneeskunst-oefenaren mei
beperkte bevoegdheid aan (bl. 63, toelichting op Art. 3):
niet-gegradueerde kunst-oefenaren, die zullen worden toe-
gelaten voor streken en plaatsen, te beperkt voor den werk-
kring van Doctoren, mitsgaders voor de dienst opschepen,
ter koopvaardij en visscherij varende. Deze gewigtige zaak
heb ik in mijn Advies (1853) niet slechts opgenomen,
maar breed uileengezel. Had men die wenken niet in

den wind geslagen, zoo ware er veel onheil voorkomen.
Ik kom dan ook op deze zaak meermalen terug; ondoor-
dacht mogt toch niet, tegen goeden raad in, gegrepen
worden in hetgeen elkeen weten kan. Eenheid van stand
en eenheid van bevoegdheid ie proclameren in de Genees-
kunde is het werk van dwazen of van onbekwamen.

b. De Geneeskundige inriglingen, die de Commissie op
het oog heeft, zijn de Faculteiten der drie Rijks Hooge-
scholen , eene Rijks Geneeskundige Faculteit te Amsterdam
en eene Geneeskundige school. Men bedenke, dat in 1848
eenige Geneeskundige scholen in ons land bestonden en
dat er uitzigt scheen te bestaan op eene Geneeskundige
Faculteit van Rijkswege le Amsterdam.

Het ontwerp van Wet op de examens 1848 luidt letterlijk:

Art. 1. Tol hel verkrijgen van den graad van Doctor
in de Geneeskunde wordt gevorderd hel bewijs van vol-
doende bekwaamheid, door het afleggen van de navolgende
examens, als:

1°. Een voorbereidend examen, hebbende len onderwerp
de kennis van oude en nieuwe talen, de geschiedenis, de
aardrijkskunde, de rekenkunde, de stelkunde, de meetkunde
en de eerste beginselen der natuurkundige wetenschappen.

2». Een natuurkundig examen, hebbende ten onderwerp
de algemeene natuurkunde, de scheikunde, de geschiedenis
van dieren, planten en delfstolFen, de ontleed- en de
natuurkunde van den mensch en van de dieren, de kennis
der geneesmiddelen, de algemeene beginselen der artsenij-
bereid- en artsenij-mengkunde, de algemeene ziektekundige
ontleedkunde en de algemeene ziektekunde.

3«. Een geneeskundig examen, hebbende len onderwerp
de bijzondere ziektekunde, de algemeene en bijzondere
geneesleer, de heel- en verloskunde; de Slaals-geneeskunde, de
gereglelijke geneeskunde en de geschiedenis der geneeskunde,

4o. Een loegepasl examen, hebbende len onderwerp de

genees- en heelkundige praktijk en de toepassing van de
Staats- en van de geregtelijke geneeskunde, onder over-
legging van bewijs van voldoende klinische oefeningen

gedurende twee jaren.
Art ± Tot het verkrijgen van den graad van Doctor

in de Heelkunde, boven dien van Doctor in de Geneeskunde,
wordt, bij het toegepast examen, een nader onderzoek
gevorderd in de kennis van heelkundige gebreken en
omtrent de geschiktheid tot derzelver behandeling.

Tot hel verkrijgen van den graad van Doctor in de
Verloskunde boven dien van Doctor in de Geneeskunde
wordt, bij het toegepast examen, een nader onderzoek
gevorderd in de kennis der verloskunde, onder overlegging
van het bewlis van voldoende praktische oefeningen daarin.
Dit nader onderzoek in de Heel- of Verloskunde kan zoowel
afzonderlijk, als gehiklijdig met het onderzoek voor den
graad van Doctor in de Geneeskunde plaats hebben.

Art. 3. Om als Geneesmeester te worden erkend, wordt
gevorderd het bewys van voldoende bekwaamheid door het
afleggen van de navolgende examens, als:

1». Een voorbereidend examen, hebbende ten onderwerp
de kennis van de latijnsche en van de nieuwe talen en
de beginselen van geschiedenis en aardrijkskunde:

V. Een natuurkundig examen, hebbende ten onderwerp
de ontleed- en natuurkunde van den mensch, de artsenij-
bereid- en artsenij-mengkunde, de kennis der geneesmid-
delen en de ziektekunde.

3quot;. Een geneeskundig toegepast examen, hebbende ten
onderwerp genees-, heel- en verloskunde, onder overlegging

van bewijs van voldoende klinische oefeningen in de genees-,

heel- en verloskunst gedurende twee jaren.

Art. Zij, die als Geneesmeester aan boord van schepen
wenschen toegelaten te worden, kunnen bij het afleggen
van het laatst genoemde examen vrijstelling erlangen van
dat in de praktische verloskunde.

Alvorens later de Geneeskunst te lande uit te oefenen, teg-
gen zij alsnog dit examen af, onder overlegging van het
bewijs van voldoende klinische oefeningen gedurende het
laatst voorgaande jaar.

Art. 5. De voorbereidende examens worden éénmaal
'sjaars afgenomen door eene Staats-Gommissie, jaarlijks te
benoemen door het Hoofd van het Departement van Alge-
meen bestuur, waartoe het onderwys behoort.

Art. 6. De natuurkundige examens van degenen, die onder-
wijs gemeten aan eene van 's Rijks instellingen van genees-
kundig onderwijs, of aan eene als instelling van genees-
kundig onderwijs erkende inrigting, worden voor Doctoren
afgenomen door ten minste zeven en voor Geneesmeesters
door ten minste vijf Hoogleeraren uit de Faculteiten der
natuur- en geneeskundige wetenschappen aan die instelling.

Art. 7. Het geneeskundig examen voor Doctoren wordt
van degenen, die onderwijs genieten aan eene van voor-
schreven instellingen, afgenomen door de geneeskundige
Faculteit aan die instelling.

Art. 8. Van hen, die hun onderwijs buiten gezegde
instellingen genoten hebben, worden de natuur- en ge-
neeskundige examens voor Doctoren en het natuurkundig
examen voor Geneesmeesters op de wijze, als bij de twee
laatst gemelde artikelen is bepaald, afgenomen aan eene
van de Rijks-instellingen van geneeskundig onderwijs ter
hunner keus.

Art. 9. Hel toegepast examen voor Doctoren en het ge-
neeskundig toegepast examen voor Geneesmeesters worden
afgenomen door eene Staals-Commissie, door den Koning te
benoemen.

Art. 10. Deze Staats-Gommissie is zamengesteld uit niet
minder dan twaalf leden, voor de helft te benoemen uit
de Hoogleeraren der geneeskundige Faculteiten en voor de
andere helft uil geneeskundige ambtenaren en andere deskun-
digen, onder voorzitting van eenen Commissaris des Konings.

Telken jare treedt de helft der leden af, en zijn deze
niet onmiddellijk weder benoembaar.

Art. 11. De zamenkomst dezer Commissie heeft één-
maal 's jaars plaats, bij afwisseling in eene der steden,
waar de instellingen voor geneeskundig onderwijs geves-
tigd zijn.

Art. 12. De Doctorale graden worden verleend door de
Rijks-instellingen van Hooger onderwijs, ingevolge de be-
staande verordeningen. Het Diploma van Geneesmeester
wordt afgegeven door de Commissie, bij Art. 9 vermeld.

Art. 17 en 18. De examens worden kosteloos afgenomen
en zijn openbaar; niet openbaar zijn het voorbereidend en
het examen voor vroedvrouwen.

Deze voorstellen der Commissie aan de Regering heb ik
vóór 30 jaren mede onderteekend en ik handhaaf nog
heden, het geheel zooals het daar ligt; ik zie, dat ik toen
het groote voorregt had, van kundige mannen veel te kun-
nen leeren. Vier van deze mannen zijn overleden en vijf
leven er nog; de Hoogleeraar Tilanus en Dr. Blom Goster
hebben deze ' bepalingen later verloochend , door deel te
nemen aan de Wet van 1865, die zooveel verderf heeft
aangebragt; ook de Heer Godefroi heeft in de Tweede Kamer
zijn eigen papieren kind verloochend. Hoe mijn vriend
J. van Geuns thans over de zaak denkt, weet ik niet,
maar ik verdedig, zoo het noodig is, alles wat ik hier van
de Commissie heb vermeld, mij denkende in 4848.

Ik wil met een woord aangeven, wat ik thans daarin
zou wenschen gewijzigd te zien, en voorts het een en ander
toelichten.

Art. 1, 1°, zou ik thans wat breeder wenschen, zooals ik
hieronder nader zal aangeven en in mijn Advies 1853

reeds aangeduid heb.

Art. 1, 2», wensch ik nog tot één geheel vereenigd te
zien; door onjuist te examineren heeft men deze verbin-

ding in 1874 schadelijk geacht en toen veranderd. Teregl
is hier kennis aan delfstoffen opgenomen, voorts vergelij-
kende Physiologie en arlsenijbereid- en artsenij-mengkunde ;
later heeft men deze zaken eenvoudig weggelaten uit de
examina.

Art. 1, 3°. Milder dan later zijn hier opgenomen: alge-
meene geneesleer, Slaats-geneeskunde en geschiedenis der
geneeskunde.

Art. 1,4quot;, had behooren te bevatten algemeene kennis
aan verloskunde; maar het art. bevat, weder mild, de
toepassing der Staats- en gereglelijke geneeskunde. Het
blijkt genoeg, dat de Commissie van 1848 bij de zaken

heeft stil gestaan.

Art. 2. Belangrijk is het, dat hier van geschiktheid ge-
sproken wordt voor heelkundige bewerkingen; na dat jaar
is dit woord in geen wet meer genoemd.

Art. 3, 1°. Van Geneesmeesters wordt weinig voorbe-
reidende kennis gevorderd, zooals het behoort.

Art. 3, 2°. Teregt wordt van de Geneesmeesters geene
kennis in zuivere natuurwetenschappen gevorderd; in de
Memorie van Toelichting (hl. 63) is duidelijk genoeg aange-
geven, hoeveel minder men van deze heden vergen zal '
dan van de Doctoren, zoo dezelfde namen van vakken,ge-
bezigd zijn.

Art. 5. In de plaats van deze Commissie wensch ik thans
lnbsp;de onderwijzers der Gymnasien; het is inconsequent van

'nbsp;de Commissie van 1848, dit niet verlangd te hebben, daar

zij bij andere examens uitgaat van onderwijzers aan de
betrokken scholen.

Art. 6. De Commissie meende niet, dat de twee Facul-
teiten bij het examen noodig waren, maar zeven of vijf
leden van de twee Faculteiten; alzoo zuivere schooische
examina, zooals het behoort, en geen spoor van Staats-
examen. Zoo ook Artikel 7.
Art. 8 steunt teregt hel onderwijs en brengt alle exa-

mina tot de school, ook van hen, die op de school niet
geweest zijn.

Art. 9, 10 en H. Hier wordt het woord Staats commissie
genoemd, maar de helft der leden zijn Hoogleeraren,
dat is de onderwijzers der jeugd; de andere helft zou
vooral uit Geneeskundige Ambtenaren bestaan. Ik deel
deze meening niet meer, zoo ik die ooit van harte om-
helsd heb. Den Commissaris des Konings zou ik zeker te
huis laten. Eene Staats-Commissie is het niet, wat de
Commissie van 1848 op het oog had; althans geenszins in
den zin, daaraan later gegeven; er is hier bedoeld eene
vaste Commissie, jaarlijks voor de helft vernieuwd; na een
jaar is deze helft weder benoembaar. Deze Commissie ver-
gadert ook in eene der plaatsen, waar hel onderwijs gege-
ven wordt. Ik durf hel niet zeker zeggen, maar ik meen
wel, daar ik alloos van dwarskijkers een afkeer gehad
heb, dat ik in 1848 in de Commissie heb voorgestaan,
jaarlijks voor dit praktisch examen enkel Hoogleeraren te
doen bijeenkomen van de verschillende Faculteiten; deze
konden uil een derde of een vierde der gezamenlijke
Hoogleeraren bestaan en afwisselend vergaderen in de
Akademie-steden. Nog kan dit goed heeten, maar het is
geen zaak van groot gewigt; bij een examen is de hoofd-
zaak eerlijkheid van bevoegde examinatoren i).

') In Pruissen was het onderzoek van gepromoveerde Geneeskundigen
in 18é8 eene gewone zaak. Den Istnquot; December 1835 is daar open-
baar gemaakt het Reglement für die Staats-Prüfungen der Medicinal-
Fersonen, en in 1838 Statuten der Medicinischen Facultät der königlichen
Friedrich-Wilhelm's Universität zu Berlin. Hierin komt voor, datmen
Doctor wezen moet om het Staats-examen te ondergaan, en dat er
geen Professor zitting in de Commissie hebben mag; of, zoo dit bij
ongeluk geschiedt, dat dan de man volstrekt toch niet zal examineren
in de vakken, die hij onderwijst. Onze Oommissie van 1848 mag in
waarheid niet heeten een Staats-examen voorgestaan te hebben, al
heeft zij ook dien naam gebruikt.

Had men zich aan deze voorstellen der Commissie van
1848 gehouden, al het ongeluii, dat nu ontslaan is, ware
voorkomen. Ik heb (Getuigenis) medegedeeld, dat Heeren
van Amsterdam, leden der Commissie, niet tevreden waren
met hel uitzigt, dat Amsterdam een Geneeskundige Faculteit
zou bekomen. Ik was derhalve schadelijk in die Commissie
en Thorbecke trachtte mij daaruit te verwijderen. Na 17
jaren gelukte het aan de Heeren Tilanus en Blom Cosier,
om de beginselen der Commissie, boven genoemd, door
Thorbecke le doen overhoop werpen en na 28 jaren ge-
lukte het den Heer Godefroi, om in de Tweede Kamer de
wording der Amsterdamsche üniversileit voor le staan,
hetgeen hij reeds in 1848 met den Heer Tilanus in onze
Commissie duidelijk genoeg had gedaan.

GENEESKUNDIGE OMWENTELING IN 1865 EN HARE
GEVOLGEN.

Wat heeft men nu Thorbecke in 1865 laten doen ? Men
had hem weten te bewegen, een bezoek aan Amsterdam
te brengen, niet het minst met het voornemen, om hem
aldaar de Geneeskundige inrigtingen le doen zien, die er
waren. De Hoogleeraar Heynsius heeft mij van die ont-
vangst uitvoerig berigt en van de beleefdheid, die men
van de zijde der Geneeskundige school toen voor den Mi-
nister heeft gehad. Hel geheele doel was een Amslerdamsch
en geen Nederlandsch. Heeft men toen de leemten, die in
het Geneeskundig onderwijs aan de Hoogescholen bestonden,
ter sprake gebragl, om die te verbeteren? Er waren aan

die sciiolen te weinig Professoren, en liet aantal zieken, voor
het onderwijs dienstbaar, was daar veel te klein; voor de
algemeene geneeskundige belangen van het Vaderland viel
dus wel een woord te spreken, maar dat heeft men in de
zamenkomst te Amsterdam niet gedaan. Men heeft over
Amsterdamsche belangen gehandeld en een Wet voorbereid,
ook op de uitoefening der Geneeskunde, die, naar hetgeen
de Heer Thorbecke openbaar heeft bekend gemaakt, den
geest uitdrukt van den Heer G. ß. Tilanus, die de man
was, op wien Thorbecke toen leunde. De hoofd inhoud van
deze Wet was: er zal slechts één Geneeskundige stand
zyn, die bevoegd zal weien, in het geheele land de
Geneeskunde uit te oefenen, overal, in haren gamchen om-
vang; die bevoegdheid zal verkregen worden door het vol-
doend aßeggen van examina voor Gommissiën buiten de
Iloogeschool; de Doctorale graad geeft voortaan die bevoegd-
heid niet meer.

Waarom in 1805 de duidelijke en goed doordachte voor-
stellen van de Commissie van 1848 verworpen, en hoe heeft
de Hoogleeraar Tilanus in 1865 eenheid van bevoegdheid
en eenheid van stand kunnen voorstaan, terwijl hij in 1848
twee standen als noodzakelijk heeft erkend?

Men had na 1848 langzamerhand een nieuwen toestand
moeten voorbereiden, om de kunst later in de sleden in
handen van gepromoveerden te doen overgaan en voor het
platteland en de schepen in die van empirici te doen verblijven.

De Geneeskundigen ten platten lande en de scheeps-Heel-
meesters had men de praktische lessen der Hoogeschool
kunnen doen bijwonen en, zooveel noodig, had men naast
de Geneeskundige Faculteiten eenig onderrigt kunnen doen
geven aan de genoemde niet wetenschappelijk ontwikkelden.
Maar de Hoogeschool zou mijn plechtanker gebleven zijn
voor het Geneeskundig onderwijs in zijn geheelen omvang,
alzoo voor Geneeskundigen, Heelkundigen en Verloskundigen
in elke beteekenis dier woorden. Beschaafde, goed ontwik-

kelde, kundige mannen zou ik gewensciit hebben over het
geheele land, en waar ik ze niet bekomen kon, zou ik
tevreden geweest zijn met empirici. Gedurende zes eeuwen
is de Geneeskunde gebragt tot het Hooger Onderwijs; in
deze eeuw zou ik haar daarin volkomen bevestigd hebben,
en of er dan Doctoren in Geneeskunde, Heelkunde en Ver-
loskunde zouden zijn, of dat er slechts één titel, maar
altoos een titel van Doctor, zou worden gegeven, zou mij
in zekeren zin onverschilhg zijn geweest.

Ik herhaal het: indien ik iets te zeggen gehad had, zou
ik, behalve de Vroedvrouwen, twee soorten van Genees-
kundigen hebben voorgestaan: Doctoren, dal is Akademisch
opgeleiden en daar tol de uitoefening bevoegd verklaarden,
en empirici, waar men van den nood een deugd moet
maken, en deze dus in niet grooter aantal dan hoogstens
noodig is en geëxamineerd het liefst door de Geneeskun-
dige Faculteiten. Onder die Geneeskundige Faqulteiten heb
ik in 1853 {Advies) openbaar opgenomen de Geneeskundige
school, die toen in Amsterdam bestond.

In wezen zou ik gewenscht hebben, wat de Commissie,
waarin ik zitting had in 1848, heeft voorgesteld. Dat
wezen is:

a. Twee standen, naar de onmiskenbare behoefte van
onze maatschappij, en niet één stand.

h. Aan eiken sland zijn bevoegdheid toegekend en dus
volstrekt geen eenheid van regt ter uitoefening.

c.nbsp;De geneeskundige scholen, die er noodig zijn, hand-
haven en beschermen.

d.nbsp;Hel onderwijs voorop zetten en door de onderwijzers
der scholen de examina doen afnemen.

Wie van deze vier regels afwijkt, stoorl de orde en rigt
kwaad aan.

En wat deed nu Thorhecke in 1865, daartoe aangezet
door de Heeren van Amsterdam? Aan den Doctors-litel
ontneemt hij alle kracht in de uilvoering der kunst; hij

schept, naast Vroedvrouwen, eene enkele klasse van Genees-
kundigen, en die zullen heelen Artsen. Zoeken deze aan
de Hoogeschool hunne opleiding, zoo zullen zij de Akade-
mische examens afleggen, maar om het even, of zij Doc-
toren heeten of niet: zij zullen geheel en al huiten de Hooge-
school een praktisch Slaats-examen hebben af te leggen, om
den titel van Arts te verkrijgen. Zij, die de Hoogeschool
niet bezoeken en Arts willen worden, hebben datzelfde
praktische examen afteleggen, maar vooraf andere examens
voor Commissiën, daartoe weder buiten de Hoogescholen
benoemd. De vereischten tot die examens waren zooda-
nig, dat plattelands-Heelkundigen en scheeps-Heelmeesters
voortaan onmogelijk zouden zijn, maar mannen van weten-
schap kon men ook in de toekomstige Artsen niet ver-
wachten. Amsterdam had zijn zin gekregen en de Genees-
kundige Faculteiten der Hoogescholen, zoo het meende,
geknakt; al wie Arts wilde worden, zou nu naar Amster-
dam stroomen, en aan de Hoogescholen zouden geen Ge-
neeskundigen meer zijn; de titel van Doctor was niet meer
noodig, die van Arts gaf alleen het regt tot uitoefening.

Alles kwam neder op examens, op Staats-examens, die
vóór i3 jaren, 1865, in het Buitenland reeds overal waren
veroordeeld, maar waarmede, nieuwer gewoonte, alhier
een proef moest worden genomen, toen het veel te laat
was. De uitslag was allerdroevigst: al wie Geneeskundige
wilde worden liep niet naar Amsterdam, en zoo werd de
wording der Gemeente-Universiteit van Amsterdam in de
hand gewerkt. En nu die Universiteit er is, een nieuwe
wet (October 1878), om alles nog dieper te doen zinken
en nog meer in te rigten op den voet van hen, die de
Geneeskunde houden voor een ambacht.

Onderwijl werd de wet van 1865 in 1874 veranderd;
maar desniettemin werd hel platteland op onrustbarende
wijze van Geneeskundigen versloken, zoodat men thans
allerwege om iets anders roept, daar de groote fout, in

1865 begaan, nu voor ieder duidelijk is. Het behoort
lot dezen tijd, om fouten met fouten te bedekken en van
kwaad tol erger le vervallen; en zoo staan de zaken in
October 4878. Geheele lijsten van namen van leden van
Slaats-Commissiën, mannen vooral van Amsterdam, werden
jaarlijks in de Couranten gezien. Er werd een tal van
jonge menschen op die examens afgewezen, volgens den
gewezen Minister Heemskerk het minst de zoodanigen, die
op de drieRijks-Hoogescholen waren opgeleid en een praktisch
Staats-examen hadden te ondergaan; verreweg het meest
de kweekelingen van de Militaire Geneeskundige School,
die na de Wet van 1865 van Utrecht naar Amsterdam
verplaatst was en, zoo als ieder deskundige verwachten
kon, bijna ledig liep. Er werden kundigen en onkundigen
in die Slaats-Commissiën benoemd: de laatsten waren
zeer vereerd, de eersten klaagden luide over verveling
en hel groote tijdsverzuim, en de Hoogleeraren der Hoo-
gescholen bejammerden het zeer, dal hunne lessen zoo
gestoord werden door eene taak, waarvan zij op hunne
beurt nu verzadigd werden. Hadden die Staats-examens
vóór 1865, zooals iedereen weten kan,'builen Nederland
hun kracht verloren: de repetitie daarvan in het Vaderland
gaf niets anders dan teleurstelling. Wel poogden deze
Commissiën veranderingen in de wijze van examineren te
doen aanbrengen en gelukte dit ook. Van de andere zijde
was de halsstarrigheid echter zoo groot, dat men eerst
kort geleden den moed had, eene afzonderlijke wet op
de Tandheelkunde in het leven te roepen^ want eenheid
van stand was er nu en moest er blijven; en hoezeer men
in 1865 de Vroedvrouwen toch gelukkig buiten die eenheid
had gesloten gehouden, zoo mögt die eenheid, welke
feitelijk niet bestond, toch eenheid blijven en Tandheel-
liundigen, die niet tevens uitstekend kundig waren in
het volbrengen der keizerssnede en in hel afzeilen van
armen en beenen, moglen in Nederland niet bestaan. In-

tusschen de Tandmeesters kwamen toch, maar niet dan
onder veel protest.

De Geneeskundige wetten van 1865 waren niet zonder
aanvallen gebleven, met name ook van de zijde van mijne
geëerde Ambtgenooten Loncq en Koster en van mij. Daar-
tegen is men weder opgekomen. Professor Koster antwoordde
op de artikelen in de Nieuwe Rotterdamsche Courant van
16 en 17 Mei 1865 met een enkel woord (Utrecht, bij Kemink
en Zoon, 1865); die artikelen schijnen hevig geweest
le zijn en ook bijzonder persoonlijk omtrent mij; ik heb ze
iiiel gelezen, maar ben ook niet gevoelig op dit stuk. Van
Dr. Boursse Wils {Een woord tot verdediging der nieuwe
Wetten, Leiden 1865) herinner ik mij warme loftuiting op
de Wel van 1865, die nu door iedereen wordt aangevallen
en door de Regering voor geheel verwerpelijk wordt ver-
klaard. Hij zegl: »daarom vooral verdienen de grieven dier
»Heeren te worden overwogen, want wanneer deze grieven
ïdoor mannen als Professor G. J. Mulder, G J. Loncq en
»W. Koster zoo luide worden aangeheven, zoude men
ïaUigt in den waan worden gebragt, dat zij gegrond waren.quot;

»De zwarlgalligste van allen is Prof. Loncq, die, als nood-
ïzakelijke gevolgen der nieuwe Geneeskundige wellen: het
sverval der medische Faculteiten aan de Hoogescholen, de
»vernieling der Universiteiten, eene daling van het weten-
»schappelijk gehalte der Geneeskundigen beneden het mid-
sdelmalige en bespotting van het Vaderland van Boerhave
»voorspelt Mag ik vragen: hoe slaat het in 1878 met
deze vier punten? En wal de gal aangaat, ik geloof, dat
die van den Hoogleeraar Loncq, even als die van den Hoog-
leeraar Koster en van mij, wat de kleur betreft, in 1865
was die van geheel gezonde gal.

1) Dr. Boursse Wils schrijft Boerhave -, de uitstekende man heette
Boerhaave.

Zoo had dan in 1865 een Minister, die uitstekend Hoog-
leeraar geweest was en als student reeds veel roem in
Letteren en Wijsbegeerte had, naar ingevingen van belang-
hebbenden, door zijne gedweeë navolgers bij de Wet doen
uitspreken: tot het uitoefenen van niet één enkel deel der Ge-
neeskunde is een Akademische vorming noodig; buiten de
Hoogeschool kunt gij daarvoor bekwaam gemaakt worden;
geene letterkundige, geene humanistische, geene breedere
institutie is er voor de Geneeskunde in haren geheelen
omvang noodig; zes volle eeuwen heeft men gedwaald; ik
geef aan hen (altoos in naam des Konings), die de hiertoe
voorgeschreven examens hebben afgelegd, de bevoegdheid,
om de geheele kunst uit te oefenen. Wel maak ik den
overgang zoodanig, dat zij, die er dwaas genoeg toe zijn,
de Hoogescholen nog kunnen lezoeken; maar daar ik gelijke
regten gegeven heb aan lieden, die veel gemakkelijker dat
doel kunnen bereiken, heb ik den Doctors-titel in de Genees-
kunde toch na korten tijd den genadeslag gegeven.

IJdele droom alweder! Het volk stoorde er zich niet aan
en zond alsnog eenige zijner zonen naar de Hoogeschool,
om daar den Doctors-titel te bekomen. Voor de genoemde
Staats-Cornmissie verschenen deze tot het afleggen van een
enkel praktisch examen, en voorts de Mihtaire Geneeskun-
digen voor het geheel; zij, die vroeger Geneeskundigen ten
platten lande hadden willen worden, of Heelmeesters, of
Vroedmeesters in de steden, werden door de ruimere
eischen. deels afgeschrikt, deels, vooral Militaire Genees-
kundige kweekehngen, afgewezen. Om Artsen op 's land's
schepen te bekomen, looft men premiën uit van/quot;6000 — ;
om de Mihtaire Geneeskundige school te Amsterdam wat te
voeden, ondersteunt men de jongelieden door klimmende
geldelijke bijdragen, maar de behoefte aan Geneeskun-
digen begint zich op schrikbarende wijze te vertoonen.
Welk een overmoed en welk een verdooldheid!

Maar er zal eene nieuwe Wet op het Hooger Onderwijs

komen. Een uitstekend kundig en geletterd Minister, een
man, algemeen geacht en wel conservatief heetende, maar
in zijn hart met de party der beweging één, acht zich
bevoegd, om die Wet te leveren. Wel was hij Amster-
dammer en velen vreesden en anderen hoopten, dat een
voornaam streven bij hem was, aan Amsterdam een Hooge-
school te verzekeren, en dat hel onderwijs aan de bestaande
Hoogescholen op een vasten voet te brengen, geenszins

zijn hoofddoel was.

Wat hiervan zij, laat ik daar, maar in de hoofdpunten
volgde hij de drijvende meerderheid der Tweede Kamer, en
de Doctorale waardigheid der Geneeskunst-oefenaren het
hij in het slijk, waarin Thorbecke haar had geworpen. Er
werden, naar de Wet op het Hooger Onderwijs 1876, in de
Geneeskundige Faculteiten wat meer Professoren aangesteld
en in wat meer vakken onderwijs gegeven, maar ter uit-
oefening der Geneeskunde in haren geheelen omvang, of
van een deel daarvan, was geen Doctorale graad noodig;
alleen het praktische Siaats-examen gaf regt tot de uitoefe-
ning der kunst; de Doctors-titel bleef een sieraad en zij,
die door het afleggen van onderscheidene Staats-examina
den titel van Arts hadden bekomen, stonden in de maat-
schappij, ook na de Wet op het Hooger Onderwijs van 1876,
op alle plaatsen op dezelfde lijn als de gepromoveerden. De
Minister Heemskerk stoorde zich niet aan den gebleken
volkswil, die Doctoren verlangde, zooals de laatste elf jaren
hadden aan het licht gebragt; hij hielp een vierde school
in het leven treden in zijne geboortestad, in de stad, die
hij lief had, deed den naam hoogeschool veranderen in
dien van Universiteit, hoezeer hij toch van Akademisch
Statuut sprak; hij schafte de Propaedeusis voor de Hooge-
scholen af, verplaatste die naar deGymnasiën, veranderde
eenige weinig belangrijke zaken, maar schreef voor, datde
Hoogleeraren voortaan een witte das en een zijden toga
zouden dragen.

Twee gewigtige dingen moeten nog genoemd worden:
het voorstel, om de Theologie van de Universiteit te
verwijderen (een Universiteit zonder de Magt en de
Kracht van hel Universum te mogen bespreken), werd niet
aangenomen, maar een tweeslachtige Faculteit voor de oude
Theologische in de plaats gesteld; en ten andere werd bij
de nieuwe Wet elk Studium generale aan de Geneeskundigen
op de Hoogescholen onthouden. Van niemand heb ik ge-
hoord, dal hij met de nieuwe Wet op het Hooger Onder-
wijs ingenomen was, behalve van de belanghebbenden van
Amsterdam. Bij monde van mijn geëerden Vriend Doctor
J. Tideman, Oud-Hoogleeraar bij het Seminarium der Re-
monstranten, vroeger te Amsterdam, is echter openlijk
verklaard [de Amsterdamsche Universiteit, bl. 16): ^En
^heeft nu de grond van haar ontslaanquot; (van de Amster-
»damsche Universiteit) nets bedenkelijks, dan is het dubbel
naak, aan hare inrigting dat alles te geven, wat haar in
ihet bijzonder moet eigen %i^n en haar hierdoor in staat
ikan stellen, dat bedenkelijke onschadelijk, en door bijzondere
■»diensten goed te maken.quot;

De grond van haar ontstaan heeft iets bedenke-
lijks; hoe is dat goed te maken?

De Wet op het Hooger Onderwijs van 1876 is reeds bij de
Wet gewijzigd en er is reeds een 'tweede Wet voorgedragen
(October 1878), om de wijziging voort te zeilen Besluiten
op die Wet zijn door nieuwe Besluiten weder gewijzigd.

Wie zou hel kunnen euvel duiden zoo dit alles in een
kluchtspel op het tooneel gebragt werd?

De nieuwe W^et op het Hooger Onderwijs kan uit het
oogpunt der Geneeskundige Faculteit, bij dal deel van
het volk, hetwelk bij voorkeur op belalen van belasting
ziet, billijke reden tot klagten geven. Waartoe die weelde
van zooveel Hoogleeraren, waartoe zooveel inrigtingen met
beambten en. maleriëel en instrumenteel, daar men het
•och met veel minder doen kan? Wal de Regering voor

3

het volk noodig acht in zake Geneeskunde, is te lezen in
de voorschriften voor de Staats-examens voor Artsen, en
die voorschriften staan zeer verre onder hetgeen men van
de Geneeskundige Faculteiten heeft willen maken; derhalve
een van beiden: óf breeder ontwikkelde Geneeskundigen,
door den Staat geëischt, en een tweede klasse van Genaas-
kunst-oefenaren, óf, zijn deze laatste voldoende, dan de
Geneeskundige Faculteiten van de Hoogescholen verwijderd.
Gij noemt die Scholen wel niet meer Hooge, maar Gij
hebt een Wet gamaakt op het Hooger Onderwijs, en daar
in die Wat slachts Gymnasiën en üniversiteitan besproken
wordan, moatan daza laatste Hoogascholan zijn naar de
Wet.

Op ééne verrassing hebben zich weinigen voorbaraid.
Da Universiteit te Amsterdam was nu 1878 garaed an
kon dus alle aanstaande Geneeskundigen in ontvangst nemen.
Daartoe moesten de Universiteiten worden aangawazen als
de plaatsen, waar voortaan de Artsen zouden opgeleid
worden; aaniga daarvan zouden wal naar Leiden, Utrecht
of Groningen gaan, maar het maerandeal raads dadelijk naar
Amsterdam, an dan — zoo mag men verwachten — na
eenigan tijd allen. Staats-examens voor Artsen kunnen dus
thans voor een deal worden afgeschaft, en daza worden
overgedragen aan da Univarsiieitan (lees: inzonderheid
Amsterdam).

Allaen hat praktische Staats-axaman zal vooreerst nog
behouden blijven, opdat da meerderheid der hiertoe te
benoaman Gommissiën, die door Amsterdam zal geleverd
worden, zoolang de Rijks-Universiteiten nog bastaan, een
vaderlijk toazigt houde op hatgaan daza arme inrigtingan
zullan aflavaren, zoo haar nog leven gegund is.

En ziedaar nu het wats-ontwarp op het verkrijgen van
bevoegdheid om de Geneeskunde uit te oefenen, dat den 9
Octobar 1878 door de Tweada Kamer dar Statan-Ganaraal

met algemeene stemmen, op één na (die van den Heer Roëll),
is aangenomen, maar op welke Wet de Eerste Kamer niet
bijzonder belust schijnt te zijn. Trouwens een menigte
verzoekschriftén zijn tegen die Wet ingebragt, en inderdaad
geen wonder.

Eer ik verder ga, is het noodig, de thans bestaande be-
palingen in kort bestek hier op te geven en onderhng te
vergelijken , en dit te besluiten met het ontwerp op de
bevoegdheid tot de uitoefening der kunst.

THANS BESTAANDE BEPALINGEN OP HET VEEKKIJGEN
DER BEVOEGDHEID TOT ÜITOEFENING DEE
GENEESKUNST.

De bepahngen, die in Nederland bestaan op de bevoegd-
heid lot de uitoefening der kunst, zijn vervat in de
Statuten, gemaakt op hel Hooger Onderwijs, in de Wel
op de uiloefening van 1865, die later herzien is, en daarbij
moei thans opgenomen worden het ontwerp, dat 9 October
1878 door de Tweede Kamer is aangenomen. Met grooten
weerzin bespreek ik ze om zeer verschillende redenen. Hoe
gebrekkig was de wijze, waarop zij in hel leven traden!
hoe kort zullen zij van duur zijn! hoe slecht zullen zij
worden gehandhaafd! en het ergste is nog, dal zij veelal
woorden zijn, die men kan uitzetten en inkrimpen naar
vrijmagtig welbehagen. De Wis- en Natuurkundige Faculteit
der Utrechtsche Universiteit wenscht de bepalingen der
examina bij Besluit en niet bij Wel vastgesteld te hebben;
™aar is de duur onzer Wetten langer, dan die onzer Be-

sluiten, en zet, men niet door Besluiten de deur der mis-
bruiken nog wijder open ?

De eenige goede wijze, om iemand bevoegd te verklaren

tot de uitoefening van iets, is natuurlijk deze, dat men aan
eerlijke en bekwame mannen van ervaring zegt: ziet of hij
geschikt is. Zoo was het bij de oude Gilden, en aan die
regeling was maar één gebrek, dat het onderzoek zich
slechts uitstrekte over een gemeente of over een kiemen
kring, en niet over het geheele land. Tot 1815 had men
in ons land bij de Hoogescholen bijna geene bepalingen,
maar werd het aan de Faculteit overgelaten, om ten slotte
uit te spreken, wat Mohère noemt: dignus es entrare in
nostro docto corpore. De examina, die hiertoe strekten, konden
kort zijn, of achterwege blijven, indien men te doen had
met eigen leerlingen'); kende men de menschen niet. zoo
moest noodwendig het onderzoek breeder zijn. De Genees-
kundige Provinciale Commissiën, die na 1818 in ons land

.) De Hoogleeraar Spruijt zegt bl. 355 van zijn Art. in de Gids, Febraarij
1878 dat ik (op bl. 14 van mijn Geneeskundig Hooger Onderwijs, 1865)
Akademische examens zoo onbeduidend vind. De Hoogleeraar is hierin
onjuist, want ik heb van Akademüche niet gesproken; ik bedoelde a«e
examina, die ik afnam van mijne leerlingen, ook die der Pharmacenten
voor Nederlandèch Indië, die ik elk jaar een volle week examineerde.
Ik kende allen en had dus geen examen af te nemen. Van het examen
der adspiranten van de genoemde Pharmacenten, dat ik mede jaarlijks
een volle week afnam, zeg ik niet, dat het onbeduidend was. want
de jonge Ueden waren mij vreemd. xMaar hadde ik hier volmagt gehad
en ware ik hier vrij geweest, zoo zou ik zeker daarvoor geen week,

geen dag, hebben noodig gehad.

Men heeft op Akademische examens veel afgegeven, maar men heeft
steeds vergeten, dat men de vrijheid had, te tenteren en dat het dus
op de eerlijkheid van den examinator aankwam, of hij onbevoegden
doorliet of afwees. Eéne zaak bleef hierbij onoverkomelijk, maar die
is uit de wereld niet weg te nemen, zooals die wereld thans is: de
examinatoren besluiten bij meerderheid , en meent de minderheid, dat
de examinandus moet worden afgewezen, zoo laat de meerderheid hem
toe, ook in vakken, waarin Jüj onbekwaam is naar het oordeel van
bevoegden.

hen examineerden, welke naar geen Akademischen graad
dongen, traden inderdaad in de plaats der oude Gilden
bij het onderzoek naar bekwaamheid. Men nam de leden
dier Commissiën mèestal uil de mannen van de kunst en
niet uit mannen van de wetenschap. Dat was de fout dier
Commissiën, dat was de grond van hun veelal slecht exa-
mineren ; bijna allen leden aan dit euvel '), waarbij zich
nog voegde, dat zij met gesloten deuren examineerden,
wat in de vorige eeuw toegestaan, maar in 1818 en daarna
niet meer strookte met den geest van den tijd.

Geschreven bepalingen en vooral lijstjes van vakken, waarin
geëxamineerd moet worden, geven niet meer dan algemeene
aanwijzingen van zekere'kundigheden, die men moet bezit-
ten; of de persoon geschikt is al of niet, daarvoor zijn
geene aanwijzingen in Wetten of Besluiten te geven, en daar
het bij het beoordeelen der geschiktheid van den exami-
nandus in de Geneeskunde vooral daarop aankomt, of men
hem, bij het bezit van zekere kundigheden, al of niet be-
voegd mag verklaren, baten Wetten of Besluiten hier al
zeer weinig, te minder, omdat men geen Wetten of Be-
sluiten heeft vastgesteld omtrent de bevoegdheid van exami-
natoren om te examineren.

Toen Thorbecke in de Tweede Kamer eens werd aan-
gesproken over hel afwijzen van zoovelen op de Staats-ex-
amina, zeide hij twee waarheden, die volkomen buiten den
tijd zijn en die hij als Minister geheel heeft voorbij gezien:
»Er zijn slechts weinige lieden, die examineren kunnen, en

') Leerlingen van de Geneeskundige school te Rotterdam wer-
den te Dordrecht geëxamineerd voor de Geneeskundige Commissie
aldaar en voeren van Rotterdam daarheen met twee examinatoren, die
hoegenaamd geen kennis van zaken hadden. Deze examinatoren werden
door de jonge lieden op de boot gedurende de reis van Rotterdam
naar Dordrecht geëxamineerd, zoodat er een weldra zijn ontslag nam,
en de ander op de examens te Dordrecht, waar nn de rollen omge-
keerd waren, een zeer liefderijk examinator was.

sde deskundigen in een vak zijn volstrekt niet de beste
»examinatoren.quot; En dezelfde man, die dit zoo goed wist
en zijn geheele leven zoo goed weten kon, roept een heir-
leger van examinerende Gommissiën in het leven, van Heden,
waarvan zeer velen niet konden examineren; zoogenaamde
deskundigen kiest men veelal hiervoor, en Thorbecke zeide
teregt, dat men deze niet hebben moest; voorts nam hij er
onbekwame, jonge deskundigen voor, met een drievoudig
versiersel bekleed: tot het examineren waren zij niet kundig,
niet geschikt en niet bevoegd, en daarom plaatste men
ze in een Commissie.

Men zegt, dat deze heeren met de andere leden der Gom-
missiën er zoovelen hebben weggezonden. Wat is men
niet groot in eigen oogen, indien men zóó voortreffelijk is,
dat men een ander wegzenden kan. Men vroeg ook naar
kunde en men moest naar geschiktheid vragen, om te komen
tot bevoegdheid al of niet.

Ik ken van nabij vele gevallen van groote onregtvaar-
digheid, sedert 4863 (bij de uitvoering der Wet op het
Middelbaar Onderwijs) en daarna regelmatig gepleegd; regt
geschikte en humane, genoegzaam kundige mensehen zond
men weg, omdat zij op dat oogenblik deze en die bijzon-
derheden niet wisten; ik heb bij tijds tegen die examen-manie
in het openbaar zoo sterk gewaarschuwd, als ik kon (Stu-
dium generale i 865; Geneeskundig Hooger Onderwijs ,
maar niemand heeft er naar gehoord, en thans, nu men in de
Geneeskunde door examens zeer veel goeds voor lang bedorven
heeft, komt men op de zaak terug, zonder in tusschen te weten,
hoe zij nu moet geregeld worden. De Hoogleeraar Donders
beschuldigde eerst de Akademische examens en stond toen
Staats-examens voor; 1875 beschuldigde hij ook de Staats-
examens en zegt nu (1878): ach! komt maar weder in den
schoot der Alma Mater, wij zullen U goed behandelen en
U voortaan even slecht als vroeger, beter dan vroeger, of
hoe moet het wezen? examineren! (Zie Bijvoegsel).

Laat ons ernstig zijn en zeggen, dat liet op de eerlijk-
heid aankomt, hier als elders en in alle dingen. Hebt Gij
eerlijke en geschikte en bevoegde examinatoren, reglementeer
dan weinig, maar laat het aan die eerlijke mannen over;
en hebt Gij geene eerlijke en bevoegde mannen, reglementeer
dan in het geheel niet, want het baat U toch niet.

En wat leert men hieruit ? zou het iets anders zijn, dan het-
geen ik ontelbare malen vroeger heb voorgestaan: zoek het
toch bij de scholen en nergens anders; niet in de examina,
maar bij de scholen; plaats daaraan wijze menschen, eer-
lijke, geschikte, bevoegde; zet toch niet langer voorop dat
armoedige weten, en volg zeer zeker den Hoogleeraar Donders
niet na, die in speciale kundigheden van individuen zelfs
de kracht plaatst van een geheel volk, (Zie Bijvoegsel).

Hoor niet naar mijne stem, maar hoor naar die van onzen
uitstekenden Nicolaas Beats; dian acht Gij, hem aart Gij,
ham hebt Gij hef, volg dan ook hatgaan hij U zegt.

Ik wil alsnu dia armoadiga lijstjas doorgaan, die mat
zoovaal zwoagens zijn vastgesteld, om te dienen bij examina ,
waardoor iemand al of niat zal bavoagd verklaard worden
om de Ganaaskunst uit te oefenen; ik ga hier wadar voorbij
de Vroedvrouwen, de Apothekars an de Tandmaastars.

Examens voor aanstaande Doctoren.

Deze zijn aangeduid in de Staats-bladan N°. 86—87,
bevattende de Koninklijke Besluiten van 27 April 1877.
Daza Besluiten dianan tar aanvulling van da Wat op bat
Hooger Onderwijs van 28 April 4876, welke Wet is aan-
gevuld door de Wet van 7 Mei 1878, Staatsblad N». 33;
later, en wel 29 Augustus 4878, zijn nadara wijzigingen
voorgesteld, maar dit ontwerp van Wet is nog bij de
Tweede Kamer in bahandaling (Bijblad, bijlaga 7, 1—3,bL1,
Tweede Kamer).

Het eind-examen van het Gymnasium, of hel examen van

de Commissie, die hen onderzoekt, welke geen Gymnasium
bezocht hebben, of dit slechts gedeeltelijk hebben bezocht
(Staatsblad Nquot;. 86), wordt op drie achtereenvolgende dagen
gehouden (Art. 1).

Op den eersten dag worden alle examinandi zamen onder-
vraagd, op den derden dag nog afzonderlijk de aanstaande
Geneeskundigen en aanstaande Wis- en Natuurkundigen
(Art. 2).

Het schriftelijk examen van den eersten dag omvat: het
vertalen van het grieksch in het nederlandsch; het ver-
talen uit het nederlandsch in het latijn; een opstel in het
nederlandsch over een opgegeven onderwerp; de stelkunde,
tot en met de tweede-inagts-vergelijkingen; de meetkunde,
tot en met de vlakke trigonometrie (Art. 3).

Het mondeling examen van den eersten dag omvat: het
bespreken van aanmerkingen op het schriftelijke werk; het
vertalen en verklaren van eenvoudig Attisch proza, van
grieksche Epische poëzij, van latijnsch proza, van gemak-
kelijke latijnsche poëzij, de geschiedenis, bepaaldelijk de
in het zesde studiejaar behandelde gedeelten der nieuwe

geschiedenis (Art. 4).

Het schriftelijk examen van den derden dag omvat: reken-
en meetkundige reeksen; de leer der logarithmen; de
stereometrie; de beginselen der vlakke coördinaten-leer;
de sphaerische trigonometrie (Art. 7).

Het mondeling examen van den derden dag omvat, be-
halve bespreking van aanmerkingen op het schriftelijke
werk: de wis- en natuurkundige aardrijkskunde; algemeene
eigenschappen der hgchamen; grondbeginselen der mecha-
nica; de leer der zwaarte-kracht; de leer der warmte;
algemeene begrippen der scheikunde, verkregen doorgron-
dige behandeling van eenige, daarvoor het meest geschikte
elementen (onverstaanbaar); organographie der phanero-
game planten; het determineren van eenige phanerogame
jnlandsche planten; algemeen overzigt van de klassen en

orden van hel dierenrijk; kennis der voornaamste kristal-
vormen (Art. 8).

Ik heb hier de werkzaamheden van den tweeden dag
niet genoemd; zij betreffen het examen der aanstaande
Godgeleerden, Regtsgeleerden en Letterkundigen; het is
van den volgenden inhoud. Schriftelijk: het vertalen uit
het nederlandsch in het grieksch; een opstel in het lalLjn
over een opgegeven onderwerp. Mondeling: het bespreken
van aanmerkingen op het schriftelijk werk; het vertalen
en verklaren van moeijelijker Attisch proza; het vertalen
en verklaren van grieksche dramatische poëzij; het ver-
talen en verklaren van moeijelijker latijnsche poëzij; de
Romeinsche antiquiteiten; de Grieksche en Romeinsche ge-
schiedenis (Art. 5 en 6).

De aanstaande Geneeskundigen worden hierin niet geëxa-
mineerd, terwijl omgekeerd de aanstaande Godgeleerden
enz. niet geëxamineerd worden in hetgeen op den derden
dag voorkomt. De wet bepaalt een spUtsing van het zesde
studiejaar op het Gymnasium, zoodat de Genees- en Natuur-
kundigen daar minder letterkundig ontwikkeld worden en
meer wis- en natuurkunde leeren dan de anderen.

Ik acht die splitsing zeer schadelijk; waarom zullen de
aanstaande Geneeskundigen minder humjnigraUefiiien^J
b. V. de aanslaande Regtskundigen ? Door deze Wet worden
de aanstaande Geneeskundigen reeds een trap lager gesteld,
terwijl zij naar elkeen, die gelieft door te denken, eene
hooge plaats in de menschheid behooren in te nemen.
Bovendien mogen breed ontwikkelde jonge lieden, aan-
slaande Godgeleerden enz. wel zooveel wiskunde leeren,
als van aanstaande Geneeskundigen bij de W^et gevorderd
wordt. Eindelijk is het leerplan voor de Natuurweten-
schappen op het Gymnasium, naar mijn oordeel, geheelen
al verkeerd. Geene onderdeden der Natuurwetenschappen
moeten daar onderwezen worden, maar aan alle Gymna-
siasten moet een aangename en nuttige schets der Natuur-

wetenschappen worden voorgedragen, zooals ik in de Ge-
tuigenis breeder ontwikkeld heb.

Een andere groote fout van dit Besluit is, dat niet alle
vakken, waarin onderwijs gegeven is op het Gymnasium,
op het examen meer of min zijn vertegenwoordigd; dat
geeft minachting voor de niet vertegenwoordigde. Zoo
wordt er geen woord op het examen gerept van de Hol-
landsche, Fransche, Hoogduitsche en Engelsche talen of
van de Letterkunde, die van haar op het Gymnasium on-
derwezen wordt.

Dil heeft een ander zeer bedenkelijk nadeel. Zij, die
niet of niet voldoende op een Gymnasium verkeerd heb-
ben, leggen voor eene Commissie het bovengenoemde
examen af, wal ook de Gymnasiasten afleggen aan het
einde van het zesde jaar. Zij nu. die voor de Commissie
verschijnen, hebben vooreerst geene bewijzen legeven van
bekwaamheid, zooals die van aanstaande Gymnasiasten ge-
vorderd worden, maar om student te worden hebben zij ook
geen examen af le leggen in de vier moderne talen en in de
Nederlandsche Letterkunde. Daar nu, naar den geest van
den lijd, voor die Commissie vele jonge lieden zullen ver-
schijnen, die niet op een Gymnasium geweest zijn, ook niet
op een met vier-jarigen cursus, zoo zullen deze student
kunnen worden, zonder een woord Fransch, Duitsch of
Engelsch te kennen, eu vreemdelingen zijn in de Letter-
kunde van het Nederduilsch. • Voorwaar geen gelukkig
vooruitzigl 1

Ik blijf hier betreuren het gemis van redeneerkunde,
menschkunde met betrekking tot de ziel, geschiedenis der
menschheid, land- en volkenkunde, tenzij kennis van deze
vakken op de examens der Hoogeschool, waar zij behooren,
van den Geneeskundige zou worden geëischt.

Naar Art. 41 en 12 der Wel op het Hooger Onderwijs
■1876 moet het genoemd examen voorafgaan aan die,
welke aan de Universiteit worden afgelegd; No. 87 der

genoemde Staats-bladen bevat de bepalingen der Universi-
taire examens.

Het eerste examen is het Natuurkundige ; daartoe wordt
gevorderd een onderzoek in de natuurkunde, de scheikunde,
de plantkunde, de dierkunde (Art. 2, § 3). De dierkunde is
hier onmisbaar, wat men er ook tegen inbrenge, inzonder-
heid de vergelijkende ontleedkunde.

Na hierin met goed gevolg een examen te hebben afge-
legd, volgt een ander in de ontleedkunde, de physiologie
en weefselleer, de algemeene ziektekunde, de pharmaco-
gnosie (Art. 2, § 3). Dit examen heet het Candidaats-examen
in de Geneeskunde; de pharmacie is hier vergeten en toch
onmisbaar.

Het hierop volgende Doctoraal-examen in de Geneeskunde
omvat: de ziektekundige ontleedkunde, de pharmacodynamie,
de bijzondere pathologie en therapie, de gezondheids-leer,
de geneeskundige praktijk aan het ziekbed, de theoretische
heelkunde, de theoretische verloskunde. De geregtelijke
Geneeskunde, de geschiedenis der Geneeskunde, de algemeene
geneesleer en de Staats-Geneeskunde zijn hier eenvoudig
vergeten (Art. 2, § 3).

Iemand, die de examens, tot dusver genoemd, heeft af-
gelegd aan de Universiteit, kan zich aanbieden tot het
praktisch Staats-examen, af te leggen buiten de Universiteit
voor eene Staats-commissie, en na goede uitkomst den titel
verkrijgen van Over dit examen hieronder nader (bl. 47).
Deze titel geeft hem het regt, de Geneeskunde in haren ge-
heelen omvang uit te oefenen, en zonder dezen titel, al zou hij
ook dien van Doctor bekomen, heeft hij daartoe geen regt.

De Doctorandus, hetzij hij Arts zij of niet, kan naar de
Promotie staan, welke Promotie eischt het schrijven en
verdedigen van een proefschrift met stellingen, in het open-
baar of voor de Faculteit. Hierop kan dan gegeven worden
de graad van Doctor in de Geneeskunde (Art. 14öenvolg.).

De Doctor in de Geneeskunde kan, zonder het schrijven

en verdedigen van een proefschrift met stellingen, ook
Doctor worden in de Heelkunde, of in de Verloskunde, of
in beiden.

Tot het verkrijgen van den graad van Doctor in de Heel-
kunde wordt dan van hem verlangd een examen in de
heelkunde, theoretisch en praktisch, en de operatieve heel-
kunde.

Tot het verkrijgen van den graad van Doctor in de
Verloskunde eindelijk wordt van den Doctor in de Genees-
kunde verlangd het afleggen van een examen in de verlos-
kunde en de leer der vrouwenziekten, theoretisch en prak-
tisch, en de operatieve verloskunde.

De twee laatstgenoemde examens kunnen ook worden
afgelegd na het Doctoraal examen in de Geneeskunde en
vóór de Promotie in de Geneeskunde, alle drie aan de
Universiteit (Art. 2, § 3). Het Besluit zegt niet, hoe dan zoo
iemand heeten zal.

In het bovenstaande zijn de Besluiten getrouw weder-
gegeven ; men vindt er bijna enkel namen van vakken van de
Universitaire examens; niet eenmaal eene nadere aanduiding.
Gesteld eens, dat Gij aan een schrijnwerker vraagt, of hij
een tafel voor U maken wil, en dat Gij bij dat woord tafel
niets naders voegl, ook niet wanneer de man U vraagt,
welke soort van tafel Gij hebben wilt. Welke tafel meent
Gij dan wel, dat Gij tehuis zult ontvangen, op één poot
of op vier, en hoe zal de poot zijn, zoo het er één is, en
hoe het blad, en hoe groot zal de tafel wezen? .... Maar
ik kan wel eindigen met vragen. Meent Gij niet, zoo Gij
van een vak, waarin geëxamineerd moet worden, enkel
den naam aangeelt, dat Gij het geheele lijstje, dat daar
in afschrift gegeven is, wel tehuis kunt houden en een-
voudig aan eerlijke, geschikte mannen kunt opdragen, zooals
het geschiedde bij de oprigting der Leidsche Hoogeschool
en later: examineert de menschen, tot Gy overtuigd zijl,
dat zij geschikt zijn voor de uitoefening der Geneeskunde.

Maar ik slap hiervan af, omdal onze tijd er verzot op is,
om zichzelf te bedriegen, en als hij zich bedrogen heeft,
het bij trompetgeschal den volke kond te doen.

De Universitaire examens, hierboven genoemd, worden
afgelegd voor de Wis- en Natuurkundige en de Genees-
kundige Faculteiten; het is niet noodig, dat men zelfs eene
enkele les aan de Universiteit bijwone.

Wet op de uitoefening der Geneeskunst voor Artsen.

Den 1 Junij 1865 is eene Wet vastgesteld (Staatsblad
N°. 59), regelende het verkrijgen der bevoegdheid om de
Geneeskunde te mogen uitoefenen in haren geheelen om-
vang, ook zonder dal men Doctor zij; van eene school is
hier geene sprake en alzoo ook niet van de Universiteit;
men heeft eenvoudig examens af te leggen. Den 8 Julij 1874
is deze Wet gewijzigd, Staatsblad Nquot;. 97. De inhoud dezer
bepalingen is de volgende, ter verkrijging van den graad
van Arts; eene later vastgestelde Wet op de Tandmeesters
ga ik voorbij. De Wet is van Thorbecke, ondersteund
door den Hoogleeraar G. B, Tilanus en })ij gestaan door de
Heeren Penn, Ali Cohen, Blom Goster en E geling. Het
is deze Wet, die thans, 43 jaren oud, door ieder wordt
verworpen.

De graad van Genees-, Heel- en Verloskundige wordt
verkregen ten gevolge van: twee Natuurkundige examens
en twee Geneeskundige examens (Art. 1, quot;Wet 1874).^

Tot het eerste Natuurkundig examen worden alleen zij
toegelaten, die aan de Commissie voor dit examen vol-
doende bewijzen leveren van kennis der nederlandsche,
latijnsche, fransche en hoogduitsche talen en van de
meet- en stelkunde, als voorbereiding tot beoefening der
Natuurkundige wetenschappen (Art. 2).

Het eerste Natuurkundig examen betreft: de natuurkunde,
de scheikunde, de plantkunde, de natuurlijke geschiedenis
van dieren en delfstoffen.

Het tweede Natuurkundig examen betreft: de kennis der
geneesmiddelen als waren, de ontleedkunde en vergelijkende
ontleedkunde, de physiologie (Art. 2).

Het Geneeskundig examen betreft: de ziektekunde en
ziektekundige ontleedkunde, de geneesmiddel-leer, de ge-
zondheids-leer, de geregtelijke geneeskunde, de genees-,
heel- en verloskunde, de artsenij-mengkunde, waaronder
kennis der Nederlandsche pharmacopoea begrepen is, voor
zoover de zamenstelling der geneesmiddelen betreft.

Het examen in de Genees-, Heel- en Verloskunde is
theoretisch en praktisch. Bepaaldelijk worden ook bewijzen
gevorderd van praktische kennis aan het ziekbed, in het
verrigten van heel- en verloskundige operatiën en in het
gereed maken van recepten. Vóór men tot dit examen
wordt toegelaten, moeten twee verklaringen worden over-
gelegd, eene van een bevoegd Geneeskundige, dat men
twee jaren de genees- en heelkundige praktijk gevolgd
heeft, en eene van een bevoegd Verloskundige, dal men
hier le lande minstens tien gewone en twee buitengewone
verlossingen verrigt heeft. Hel examen kan op verlangen
gesphlsl worden in twee gedeelten, zoodanig, dat hel
Heel- en Verloskundig gedeelte het tweede zij en hel
overige hel eerste (Art. 3).

Vrijgesteld zijn van het Natuurkundig examen zij, die
aan eene Nederlandsche Hoogeschool den graad hebben
verkregen in de Natuurwetenschappen, voorbereidend voor
de Geneeskunde; en vrijgesteld zijn zij van hel Genees-
kundig examen, die aan eene Nederlandsche Hoogeschool
den graad in de Geneeskunde hebben bekomen (Art. 4.).

Onveranderd zijn gebleven van de Wet van 1 Junij 1865
de volgende bepahngen:

Arl. 1 dier Wet. Voor hen, die aan eene Nederlandsche
Hoogeschool het Doctoraal-examen in de Geneeskunde heb-
ben afgelegd en lol de Promotie zijn toegelaten, bepaalt
zich, iii afwachting, dat de Wet op het Hooger Onderwijs

anders beschikke, het examen tot verkrijging van den graad
van Genees-, Heel- en Verloskundige (waardoor men het regt
bekomt, om de kunst in haren geheelen omvang door het
geheele Rijk uit te oefenen) tot het afleggen van het Praktisch
examen in de Genees-, Heel- en Verloskunde; dit praktisch
examen is hierboven bl. 46 aangegeven. Het is ook dit prak-
tisch examen, dat bedoeld is, toen bl. 43 hierboven is gehandeld
over de examens, die aan de Hoogeschool worden afgelegd.

De examens, die hier genoemd zijn, worden afgelegd
voor Gommissiën , telkens door den Koning benoemd en
alzoo bestaande uit meer of min afwisselende leden; de
afwisseling was echter niet groot, want ons land heeft zoo
vele deskundige mannen niet. Alzoo werd zeker voordeel,
dat men van deze Staats-Gommissiën hoopte te verkrijgen,
tegenover de Faculteiten der Hoogescholen, die niet telkens
wisselen, niet bereikt. In die Staats-Gommissiën werden
ook naast kundige mannen zulke benoemd, die er in het
geheel niet voor geschikt waren. Het zijn deze Staats-
examens, waartegen men nu opkomt, nu het nieuwtje van
examineren voor velen voorbij is en vooral nu Amsterdam
zijn zin gekregen heeft in het verkrijgen van een Universiteit.

Wat den inhoud aangaat der laatstgenoemde examens:
ook hier meestal enkel namen, zoodat men er van maken
kan wat men wil: de tafel, boven genoemd, kan nu hier
vijf pooten of wel anderhalve poot hebben, al naar het
vrijmagtig welbehagen der heeren examinatoren. Deze
Gommissiën wisselen af en elk jaar kan men dus een
andere tafel hebben, terwijl men bij elk der Faculteiten
van elk der Hoogescholen, omdat het personeel niet wis-
selt, weldra een tafel verkrijgen zal van een zeker gemid-
delde in vorm en stof en afmetingen enz,; om deze laatste
reden moet ik mij reeds sluiten aan de Faculteits-examens.
Maar hiervoor zijn nog andere redenen. De leden eener
^''aculteit moeten geacht worden uitstekende menschen te
^yn in hunne zaak; zij moeten kundig wezen in het geven

Van onderwijs en kunnen dus gemakkelijker dan anderen
leeren, goed te examineren. Maar zoo zij zich daarin niet
oefenen, kunnen zij zeer slechte examinatoren zijn. Bij het
examineren toch moet men het bijzondere weten terzijde
te stellen, en niet naar kundigheden vragen, maar naar
bekwaamheid en geschiktheid. Bekwaamheid noem ik hier
in het bezit te zijn van methode en daarbij van zooveel
kundigheden, als gevorderd worden, om te doen blijken van
lust en liefde voor de wetenschap en de kunst, waarover het
examen loopt. De voornaamste reden, waarom ik Hoogleeraren
boven Slaats-Commissiën wensch, is deze, dat ik wei de
school volkomen vrij wil laten en niemand wil dwingen
er een voet te zetten; maar heb ik een school en onder-
wijzers en zijn school en onderwijzers goed, dan moet ik
beiden ondersteunen. Doe ik dat niet, dan ben ik een
dwaas, dat ik een school oprigt. In de school moet ook de
kracht liggen, in examens ligt zij niet, daaraan twijfelt geen
mensch meer, nu men zooveel kwaad gesticht heeft. De school
moet vrij blijven, maar zoo als voor eenige jaren van
zekere cultuur op Java gezegd is: vryheid met een weinig
dwang, en de dwang zal dan hierin beslaan, niet dat men
gedwongen is, de school te bezoeken, maar dat men ge-
noodigd wordl, op die school te gaan studeren, omdat de
onderwijzers aan haar ook Uwe examens zullen afnemen.

Toen dit door Hoogleeraren der Hoogescholen weleer
werd voorgestaan, riep men: geen wonder, Gij oreert pro
domo. Dat is nu tegenwoordig niet zoo erg, want ik
geloof wel, dat anderen dit ook wel eens doen; maar zoo
Hoogleeraren het deden, moesten zij ten strengste worden
veroordeeld. Eensklaps is daarin nu geluiikig verandering
gekomen, nu men uil Amsterdam vrij zijn persoonlijke
belangen mag voorstaan, hoezeer daaruit nog niet onmid-
dellijk volgt, dal Amsterdam datzelfde regt aan Leiden,
Utrecht en Groningen zal willen toekennen. Hoe dit zij:
de Hoogleeraar Spruijt van Amsterdam is hierin voorge-

gaan {de Gids, Februarij 1878), en de Regering heeft zich
gehaast, om alweder een nieuwe Wet voor te stellen, waarbij de
Staats-examens bijna worden afgeschaft, ook voor de Artsen,
en deze examens worden overgedragen op de Universiteiten.
Eén examen blijft hier nog uitgezonderd, dat is het praktisch
Geneeskundige; maar dit kan later opgeheven worden,
indien Arasterdam wat meer zeker zal zijn van zijn zaak.
. Wanneer wij dan aan dezelfde woorden, die voorkomen
in het Besluit op de Akademische examens en in de Wet
op het verkrijgen van den graad van Arts (1874), dezelfde be-
teekenis mogen hechten (wat misschien niet juist is, maar
wat ik niet anders doen kan), dan vind ik de laatste in
enkele opzigten beter dan de eerste.

Yan den aanstaanden Doctor wordt, om Student le wor-
den, of wilt Gij, om tot het eerste examen op de Univer-
siteit te worden toegelaten, meer wiskunde gevorderd
dan van den aanstaanden Arts, ook kennis van de griek-
sche laai en zonder twijfel meer kennis van de latijnsche;.
maar van den aanstaanden Arts wordt kennis verlangd van
de hollandsche, fransche en hoogduitsche talen; dat moge
nu niet veel zijn, maar het is toch iets. Ga ik echter
daarvan uit, dat aanslaande Doctoren een Gymnasium met
zes-jarigen cursus goed zullen bezoeken, dan mag er veilig
een onderscheid worden aangenomen, als tusschen dag en
nacht bestaat, tusschen de jonge lieden, die na eenige jaren
Studenten in de Geneeskunde zullen worden, en hen, die
als aanslaande Artsen het zoogenaamd letterkundig examen
in de laatste jaren zullen hebben afgelegd. Het is openbaar
uitgesproken: hier moest ten slotte onder het woord tafel
nog veel minder dan een speeltafeltje worden verstaan.

Voor h§t natuurkundig examen aan de Universiteit of voor
een Staals-Commissie zijn dezelfde namen genoemd van
natuurkunde, scheikunde, plantkunde; wat dierkunde heet
voor hel examen aan de Universiteit, heet bij het examen
voor Artsen: de natuurlijke geschiedenis van dieren en

4

delfstoffen. Van delfstoffen eenige algemeene kundigheden
te hebhen, is voor den Geneeskundige nuttig, want een
groote menigte geneesmiddelen wordt uit het rijk der

delfstoffen genomen.

Het hierna volgende examen voor den Arts mist: weefselleer,
die op de Universiteit gevorderd wordt, en het examen aan
deze laatste mist: vergelijkende ontleedkunde; maar dit vak
kan onder dierkunde verstaan worden , in het natuurkundig
examen genoemd; eindelijk komt voor dit examen op de
Universiteit voor: algemeene ziektekunde, die hij het Arts-
examen verschoven is tot het Geneeskundig examen.

De Geneeskundige examens aan de Hoogeschool omvatten,
naar het Besluit, dezelfde zaken als de examens der Artsen,
maar soms onder gewijzigde namen. Het Arts-examen heeft
meer, dan het Universitaire, de artsenij-mengkunde en de
kennis van de Pharmacopoea: een groot verzuim helaas! in
het Besluit op het Geneeskundig examen der Hoogeschool.
Voor het Arts-examen worden getuigschriften gevorderd
van oefeningen in Genees-, Heel-en Verloskunde, afgegeven
door bevoegde Geneeskunst-oefenaren; bij de examens aan
de Universiteit komen deze natuurlijk niet te pas, want
de school kan de oefenplaats zijn, en is de examinandus
niet op de Universiteit geweest, zoo staal het aan de
Faculteit, om hem aldaar de gelegenheid le geven, van
zijne praktische bekwaamheden te doen blijken.
. Maar ik blijf niet langer stilstaan bij de overeenkomst
in woorden van vakken, waarin men geëxamineerd zal
worden; alleen zij, die regelmatig de praktische lessen
volgen, kunnen onderwijl aan den Hoogleeraar de bev(rijzen
hunner aangroeijende bekwaamheid geven; geen Staats-
examen kan daarvoor in de plaats treden. Dat de Minister
Heemskerk in 1876 het praktische Staats-examen_voor eene
Staats-Commissie in de nieuwe regeling op het Hooger
Onderwys heeft opgenomen, is een teeken, dat hij in deze
zoo gewigtige zaak evenmin belanglooze raadgevers heeft

gehad, als Thorbecke bij zijne Geneeskundige Wel i«4865.
Deze Staats-examens en het regt van Amsterdam, om Aka-
demische graden te geven, zijn onwaardig in een Wet, door
den heer Heemskerk in 's Konings naam voorgedragen.

Ontwerp van Wet betreffende de bevoegdheid lot uitoefening
der kunst, 9 October 4878 aangenomen door de Tweede
Kamer, door de Herste Kamer nog niet, maar door haar
met vele bezwaren begroet.

Hiervan bespreek ik weder alleen, wal op de eigenlijke
Geneeskunst-oefenaren betrekking heeft.

De inhoud van dit Ontwerp is, behalve eenige kleine
wijzigingen in de natuur- en geneeskundige vakken, waarin
geëxamineerd worden zal, in twee hoofdzaken onder-
scheiden van de Wet van 4 Junij 1865, gewijzigd 8 Julij
4874; de wijzigingen betreffen hel voorbereidend of letter-
kundig examen en de examinatoren der aanstaande Artsen.
Het praktisch Geneeskundig Staats-examen voor eene telkens
daartoe te benoemen Gommissie, af te leggen door doctorandi
der Hoogeschool, of door aanstaande Artsen, die de ver-
eischte vroegere examens hebben afgelegd, is voor beiden
in dit Ontwerp onveranderd behouden, zooals het was
sedert 4874. Voor aanstaande Doctoren komt er in dit
Ontwerp dus niets nieuws voor; toch noemt de Minister
Kappeijoe het een W^el, die moei dienen, om de bevoegdheid
der Artsen in overeenstemming te brengen met de bepalingen
hieromtrent bevat in de Wet op het Hooger Onderwijs 1876 en
de' Besluiten, daarbij behoorende. Die overeenstemming is
echter nergens te vinden, tenzij men daaronder zou willen
verstaan, dat voor de examina der aanstaande Artsen, het
praktische uitgenomen, voortaan geene Gommissiën meer
zullen dienen, maar de Faculteiten der Universiteiten, wat
al eene zeer beperkte overeenstemming is.

De veranderingen in de namen der vakken, waarin de

aanstaande Artsen voortaan zullen worden geëxamineerd,

zijn de volgende.

Uit het eerste Natuurkundig examen is weggelaten de
natuurlijke geschiedenis van dieren en delfstoffen, wat ik

zeer verderfelijk acht.

In het tweede Natuurkundig examen heeft de kennis der
geneesmiddelen als waren den naam verkregen van phar-
macognosie, zooals in het Besluit op het Hooger Onderwijs
voorkomt; maar de beteekenis dezer woorden is dezelfde.
Men kan dit alzoo niet noemen eene nieuw aangebragte
overeenstemming tusschen beide Wetten, en dit te minder,
omdat de dierkunde in het eerste Natuurkundig examen
voor Doctoren genoemd is en thans uit het eerste Natuur-
kundig examen der aanstaande Artsen is weggelaten. Voorts
is in het Ontwerp als nieuw opgenomen weefselleer, welk
vak voorkomt in het Candidaats-examen der Universiteit.
Eindelijk is tot dit examen overgeplaatst de algemeene
ziektekunde, die in de W^et van 1874 tot het dus genoemd
theoretisch Geneeskundig examen was gebragt en in het
Besluit op het Hooger Onderwijs tot het Candidaats-examen
behoort. Dit zou dan weder het aanbrengen van overeen-
stemming mogen heeten. In het voorbijgaan zij het mij
geoorloofd, op te merken, dat het hoog tijd wordt, om
het dwaze woord theoretisch, in de plaats van mondeling,
niet langer in onze Wetten te gebruiken; of weet men dan
niet meer, wat het woord .'Äeone beteekent ? en is het woord
mondeling niet een best woord in een tijd, waarin bijna
iedereen spreekt over zaken, waarvan hij niets weet ?

Het zoogenaamd theoretisch Geneeskundig examen in het
Ontwerp omvat dan niet meer de algemeene ziektekunde;
daarin is herdoopt de geneesmiddelleer in pharmacody-
namie, zooals in het Besluit op het Hooger Onderwijs,
maar de beteekenis is dezelfde. Voorts is de uitdrukking
van de Wet van 1874 de Genees-, Heel- en Verloskunde m
het Ontwerp gewijzigd, zooals in het Besluit op het Hooger

Onderwijs voorkomt, namelijk: de bijzondere pathologie en
therapie en de theoretische Heelkunde en de theoretische
Verloskunde, maar in de zaak is geen verandering gebragt,
want de beteekenis is dezelfde. De gezondheids-leer is in
het Ontwerp, even als in de Wet van 1874 gevraagd. De
geregtelijke Geneeskunde, die teregt in de Wet van 1874
geëischt was, is, zeker om overeenkomst te verkrijgen
met het Besluit op het Hooger Onderwijs, hier vergeten.

Dat, wat tot het Doctoraal-examen in de Geneeskunde
gebragt is, naar het Besluit op het Hooger Onderwijs,
namelijk de Geneeskundige praktijk aan het ziekbed, is in
het Concept gebragt tot het praktisch examen. Tot dit
praktisch examen behooren verder de Heel- en Verlos-
kunde, de operatieve gedeelten hieronder begrepen, zoo-
als in de Wet van 1874 was vermeld en met andere
woorden is aangewezen in het Besluit op het Hooger
Onderwijs voor de Doctorale graden in de Heelkunde en
in de Verloskunde. Het gereed maken van recepten (art-
senij-mengkunde), dat in de Wet van 1874 voorkwam, maar
bij het zoogenaamd theoretisch Geneeskundig examen, is
bij het Concept teregt behouden; ik heb reeds opgemerkt,
dat het eene groote fout is, dat deze bepaling niet voor-
kwam in het Besluit op het Hooger Onderwijs. In de Wet
van 1874 kwam voor Artsen de kennis aan de Pharma-
copoea voor; deze is zeer ten onregte uit het Concept
weggelaten, waarschijnlijk, omdat zij in het Besluit op het
Hooger Onderwijs mede niet voorkomt. Deze fout is alzoo
dubbel ongelukkig.

Eindelijk worden in het Concept voor de aanstaande Artsen
de getuigschriften gevorderd van deskundigen, zooals ik
die hierboven (bl. 46) naar de Wet van 1874 vermeld heb.

Hernemen wij in kort bestek wat hier gebleken is, dan
ontwaren wij het volgende, de twee getuigschriften ter
zijde latende:

In het Besluit op het Hooger Onderwijs wordt voor

aanstaande Doctoren een examen gevorderd in dierkunde en
geen examen in het gereedmaken van recepten; in het Con-
cept is dit omgekeerd: daar wordt voor Artsen geene dier-
kunde, maar wel het gereedmaken van recepten verlangd.

h. Uit beleefdheid voor de fout in het Besluit op het
Hooger Onderwijs heeft het Concept weggelaten de kennis
aan de Pharmacopoea, voor zoover de zamenstelling der
geneesmiddelen betreft, welke kennis eene beste hoedanigheid
was van de Wet van 1874.

c.nbsp;In het Concept heeft men behouden, wat in de Wet
van 1874 was opgenomen, maar eenige namen van vakken
veranderd, zooals die in het Besluit op het Hooger On-
derwijs voorkomen. Men heeft niet behouden de geregte-
lijke Geneeskunde, maar die vergeten, even als in het
Besluit op het Hooger Onderwijs.

d.nbsp;Behalve de verschillen, in a en 6 genoemd, en de
Promotie voor de Doctoren, die bestaat in het schrijven en
verdedigen van een proefschrift met stellingen, — voorwaar
geen zware taak! — en het examen in de humaniora, is
dan nu het Concept voor de examina van aanstaande Artsen,
wat den inhoud dier examina aangaat, volkomen gelijk aan
hetgeen het Besluit op het Hooger Onderwijs van aanstaande
Doctoren eischt, altoos onder dien verstande, dat dezelfde
woorden ook nu dezelfde zaken uitdrukken, dat is: dat
van al de genoemde vakken aanstaande Artsen evenveel
moeten weten als aanstaande Doctoren. Beiden hebben
gelijke regten in de uitoefening der kunst, volkomen ge-
lijke regten.

Of is er verschil in de beteekenis van het woord tafel,
dan vervalt natuurlijk het laatste gezegde; maar van dat
verschil komt in het Concept geen woord voor.

Zoo handelt nu onze Regering in den jare 1878, en
het eerste gedeelte van de Patres Conscripti looft en roemt
dat zóó, dat er slechts ééne stem tegen is, en die is van
den Heer Roëll.

Geheel anders is het gelegen met het examen, dat moei
vooraf gaan, om de boven genoemde examina voor Arts af
le leggen. Hij, die Arts wil worden, begint met het eerste
natuurkundig examen, boven genoemd, en hij, die Doctor
worden wil,'begint met het natuurkundig examen der üni-
versiteit. Beiden nu moeten vooraf een examen hebben
ondergaan. Is dit examen nu voor aanstaande Artsen en
voor aanstaande Doctoren hetzelfde? Men zou dit zoo meenen,
want behalve dit zoogenaamd voorbereidend examen zijn
alle overige dezelfde, van gelijken inhoud, van gelijk ge-
wigt, want nergens is verschil aangegeven: dus moet de
studie in al die vakken voor de aanstaande Artsen en voor
de aanstaande Doctoren volmaakt dezelfde zijn; of is die
niet dezelfde, dan kan de uitkomst niet dezelfde wezen,
dat is: dan kan er niet op dezelfde wijze worden geëxa-
mineerd, en dan kunnen de antwoorden ook niel even
goed wezen.

Gij dwaalt: de aanstaande Artsen en de aanstaande Doc-
toren zullen in voorbereidende kundigheden niet op dezelfde
wijze worden geëxamineerd en moeten das verondersteld
worden, niet op dezelfde wijze voorbereid le zijn.

De aanstaande Doctoren worden geacht, een Gymnasium
met zes-jarigen cursus te hebben bezocht, of althans het
examen te hebben afgelegd, bl. 40 genoemd, waarin eenige
kennis van de grieksche en latijnsche talen, van geschie-
denis , vooral vaderlandsche, van wiskunde en van de onder-
deelen der natuurwetenschappen wordt ter sprake gebragt.

Het Concept acht dit examen voor de Artsen niet noodig,
maar het volgende voldoende (Art. 4):

a. ïEen getuigschrift van Curatoren van een Gymnasium
5gt;met zes-jarigen cursus, dat men het overgangs-examen van
»de vierde naar de vijfde klasse van dat Gymnasium, of
gt;het toelatings-examen tot laatst genoemde klasse met goed
»gevolg heeft afgelegd quot;; »of een Pro-Gymnasium met vier-
»jarigen cursus met goed gevolg tot het einde loe heeft

bezocht.quot; Derhalve worden de vijfde en zesde klasse van
het Gymnasium aan de aanstaande Artsen geschonken en
missen deze de humaniora en de wis- en natuurkunde
van het vijfde en zesde jaar; hunne voorbereiding is alzoo
eene geheel andere dan die van de aanstaande Doctoren,
en het zal hun niet wel mogelijk zijn, om een examen in
natuurwetenschappen af te leggen, zooals dit bij het eerste
natuurkundig examen door de Hoogleeraren der Faculteit
zal worden afgenomen.

6. »Een getuigschrift, inhoudende, dat men heeft afgelegd
5gt;het eind-examen van eene Hoogere Burgerschool met vijf-
»jarigen cursus, Wet Middelbaar Onderwijs, ■1863, Art. 57
en 59.quot;

Deze aanstaande Artsen hebben alzoo geene grieksche of
latijnsche talen geleerd en moeten dus geacht worden, anders
te zijn voorbereid, dan die in a. Zij zullen intusschen meer
wis- en natuurkundige kennis hebben dan deze.

c. »Die op de wijze, door ons bij algemeenen maat-
»regel van inwendig bestuur te bepalen, voldoende bewijzen
»hebben geleverd, dat zij tot de beoefening der natuur-
ïkundige wetenschappen genoegzaam voorbereid zijn.quot; Dit
blijft dus vooreerst een raadsel, hoezeer er niet aan te
twijfelen is, of deze eischen zullen laag worden gesteld.

Het blijkt alzoo ten duidelijkste, dat van de Artsen,
naar dit plan verkregen, en van de Doctoren, die beter
zijn voorbereid, in al hun doen en laten zal kunnen ge-
zegd worden: Cum duo faciunt idem, non est idem. En
toch verkrijgen beide dezelfde regten, naast elkander, in
het geheele land, in de geheele Geneeskunde. Een eerste
gevolg van zulk eene Wet zou dan ook zijn naar den geest
van den tijd, dat niemand meer de Doctorale waardigheid
zal begeeren, omdat men met minder volstaan kan, geheel
en al in den geest van Amsterdam; waaruit dus verder
volgt, dat men voortaan uitsluitend één soort van kunst-
oefenaren bekomen zal, die buiten het Hooger Onderwijs,

buiten Studium generale, buiten breedere ontwikkeling
zullen staan.

Ik acht het een moord, aan de Maatschappij gepleegd, j

Wat nu het afnemen der boven genoemde examens voor
Artsen door Hoogleeraren betreft: een kind kan inzien, dat
het fout moet loopen, tenzij de Hoogleeraren de examens
der aanstaande Doctoren len gerieve der aanstaande Artsen
lager stellen; en ik betwijfel het, of wel vele Hoogleeraren
daartoe geneigd zullen zijn, buiten Amsterdam. Een af-
wijzen van de aanslaande Artsen is als regel te wachten,
en waar moet het dan heen ?

Voor sommige vakken kan het geen kwaad, dal er aan
de Hoogeschool ook minder ontwikkelde toehoorders op de
lessen aanwezig zijn, zooals op die der praktische Genees-,
Heel- en Verloskunde en andere, ook Ontleedkunde, ziekte-
kundige Ontleedkunde, Geneesmiddelleer en andere. Maar
op sommige lessen zou dit groot nadeel doen, zooals de
wis- en natuurkundige Faculteiten der Rijks-üniversileilen
dit in hunne Adressen hebben aangewezen. Voor eenige
vakken zou men bepaald twee soorten van onderwijs moeten
geven, voor meer en voor minder ontwikkelde toehoorders,
b. v. Physiologie, algemeene ziektekunde, weefselleer, ge-
zondheids-leer , ook voor gedeelten van dierkunde, plantkunde
en scheikunde, terwijl de natuurkunde niet kan worden aan-
gehoord zonder genoegzame wiskundige kennis. Te Amsterdam
zal dit alles geen bezwaar geven, want van daar is dit geheele
plan uitgegaan; maar aan de Rijks-Universiteiten zou het
onderwijs er door bedorven worden, indien van aanstaande
Artsen er vele de Universiteit kwamen bezoeken.

Eindelijk: men klaagt allerwege, en de klagten zijn gegrond,
dat de tegenwoordige regeling het aantal Geneeskunst-oefe-
naren zoo zeer heeft doen dalen en dat aan hen groote
behoefte is.

Naar het Concept zal dat aantal nog veel geringer wor-
den, zoo de aanstaande Artsen de Rijks-Universiteiten be-

zoeken; gaan zij echter allen naar Amsterdam — en daarop
is het aangelegd — dan zal Amsterdam wel voor de behoefte
zorgen.

Opmerkelijk is het, dal Ihans alle Natuur- en Genees-
kundige Staats-examens voor Artsen worden losgelaten,
behalve het praktische, dat is datgene, wal voor twintig
jaren, toen men hier nog ver van Staats-examens verwijderd
was, in het Buitenland reeds streng was veroordeeld, om-
dat het*eene marteling voor de zieken in de ziekenhuizen
was. In het Concept is dit praktisch Slaats-examen blijk-
baar behouden, om aan Amsterdam de teugels over de
Rijks-Universiteiten in handen te laten.

Ten slotte moet ik nog herinneren, dat het beginsel,
dat onderwijzers alleen examineren zullen en wel de leden
der Faculteiten van de Hoogescholen, vóór 30 jaren is aan-
gegeven door de Commissie van 1848 in Artikel 6 , hier-
boven bl. 21 vermeld. Dit is alzoo eene oude zaak, die
men toen had behooren aan te nemen. De Commissie van
1848 wilde ook de niet-gegradueerden door de Geneeskundige
Faculteiten der Hoogescholen doen examineren, en in zoo-
verre is het Wets-ontwerp van 1878 daarmede overeenkomstig;
maar die Commissie is er verre van verwijderd gebleven,
om die niet-gegradueerden gelijk té stellen met gegradu-nbsp;*

eerden, en nog minder, om aan beiden dezelfde bevoegdheid
toe le kennen; het goede heeft men dus in 1878 van de
Commissie van 4848 niet overgenomen, behalve hetgeen ik
hier heb genoemd.

Tegen dil Concept hebben zich buiten de Kamer vele
stemmen verheven; in de Tweede Kamer weinige. De Heer
Mees heeft inlusschen uiteen gezet, dat, zoo er geen voor-
bereiding in wiskunde zou vooraf gaan, eene goede beoefe-
ning der natuurkunde onmogelijk volgen kan, en de Heer
Godefroi heeft ditzelfde doen zien en bovendien helder ont-
wikkeld, dat,- zoo de voorbereidende studiën niet breeder
zijn, de praktische opleiding der Artsen aan de Universiteit

geene goede gevolgen kan hebben. De Heer Lenting heeft
dit echter bestreden, maar heeft toch bezwaren tegen de
eischen, die gesteld worden aan de aanstaande Artsen, voor
zij het natuurkundig examen afleggen. De Heer van der
Kaaij heeft meer bezwaren; de Heer Rombach is een
warme voorvechter van gebrekkige voorbereiding tot een
gewigtige zaak. De Hoogleeraar Spruijt liet in zijn Art. in
de Gids, Februarij 1878, een duidelijk verband zien met den
Heer Rombach; in de Tweede Kamer liet de Heer Rombach
een duidelijk verband zien met den Hoogleeraar Spruijt.
Wat de Heer Rombach in de Tweede Kamer gezegd heeft
over den Geneeskundigen stand in het algemeen en in het
bijzonder over hetgeen tot een goed Geneeskundige ver-
eischt wordt, zou gemakkelijk te wederleggen zijn, indien
het der moeite waard ware; maar inhei discours, doorhem
gehouden in de Kamer, heeft de Heer Rombach zich zóó
onbekwaam betoond en zóó overmoedig jegens mannen, die
hij zegl te achten, dat hij eigenlijk tot de orde had be-
hooren geroepen te worden door den Voorzitter. Wat ver-
beelden zich toch sommige leden vaag de Tweede Kamer
der Slaten-Generaal! Een staaltje: »de goniometrie is noodig
»voor de lessen in het hebt, en die lessen komen eerst in
»het tweede studiejaar voor; de trigonometrie dient alleen
»voor de landmetersquot; (de Heer Rombach, bl. 74, Bijblad
Tweede Kamer, 8 October 1878). Wal de Heer Rombach
zegt en waarin hij door den Heer Idzerda ondersteund wordt,
dat deze Wet gemaakt wordt, om op het platteland meer
Geneeskundigen le bekomen, is volkomen onjuist; daarloe
zijn de eischen veel te hoog gesteld; men stelt ze hooger
dan tot heden voor de Artsen, en men durft in ernst zeg-
gen , dat nu de toeloop grooter zijn zal. Wat wil men dan
toch? Overigens verlangt de Heer Idzerda, evenals de Heer
Rombach, de Doctoren in de Geneeskunde wel uil de schep-
ping lezien verdwijnen; anderen willen nu op'hunnebeurt
wel een andere soort van Volks-verlegenwoordigers hebben.

Zoo zijn de smaken verschillend. Eéne vraag nog: hoe
komt het, dat de Heeren Rombach en Idzerda voortdurend
hun eigen stand zoo gering achten? üe Heer Roëll acht
dien stand hoog en hij is toch geen Doctor in de Genees-
kunde; hij neemt eene breedere voorbereiding voor aan-
staande Geneeskunst-oefenaren in bescherming en verdedigt
de Adressen, die tegen dit Ontwerp zijn ingekomen.

De verdediging, door den Minister tegen de bezwaren
ingebragt, heeft geene beteekenis: naar den Minister moe-
ten er twee soorten van Geneeskundigen zijn, gepromo-
veerden en niet-gepromoveerden, en beide moeten aan de
Hoogeschool onderwezen worden; maar daar de Minister
niet meer gezegd heeft, dan in de Wet te lezen staat, kan
ik zijne woorden hier voorbijgaan. Dat de Minister vele
zaken belagchelijk maakt, kon van hem worden verwacht.
Het Wets-Ontwerp wordt onveranderd aangenomen met al-
gemeene stemmen op één na, die van den Heer Roëll.

De Eerste Kamer heeft dit Ontwerp nog slechts in haar
voorloopig Verslag besproken. Daarin komt voor (ik neem
dit over uit het Dagblad van 20, 21 en 22 October 1878),
dat deze Kamer stellig ontkent, dat door dit Ontwerp, tot
Wet verheven, in de groote behoefte aan Geneeskundigen
zal worden voorzien, eene opmerking, die volkomen juist
is, en daar het Ontwerp gemaakt heet te zijn, om in
die behoefte te voorzien, heeft het geen raison d'être;
de Tweede Kamer heeft eenvoudig hieraan geen aandacht
geschonken. Voorts zegt de Eerste Kamer: »het Ontwerp
»hinkt op twee gedachten en geeft, bij ongelijke opleiding
»en voorbereiding, gelijke bevoegdheid.quot; Volkomen juist,
en daarom is het Ontwerp bijna ongeloofelijk. Ook dit
gaat de Tweede Kamer voorbij. »De degelijke opleidingquot;,
zegt de Eerste Kamer, »zal er niet door worden bevorderd.quot;
De Kamer had veel verder kunnen gaan en kunnen zeggen:
de degelijke opleiding zal er geheel door worden vernietigd.
De Eerste Kamer is ook tegen toekennen van algemeene

bevoegdheid en legen de Slaals-exaraens, Anderen meen-
den in die Kamer, dal dil nieuwe experimentum in corpore
vili weder moest genomen worden; zij vreesden, dat de
Universiteiten zich te veel vooruilzelteden, door tegen dit
Ontwerp op le komen. Voor mijn deel zou ik niet weten,
hiervan een enkel bewijs aan te voeren. Ook wLjst de
Eerste Kamer op de inconsequentie, om de examina voor
Doctoren bij Kon. Besluit vast te stellen en voor Artsen
bij de Wet, zooals in dit Ontwerp geschiedt. De Eerste
Kamer ontkent, dat de Wet op het Hooger Onderwijs het
behoud van Staats-examens in beginsel heeft beslist. Zij
zegt, dat de ondervinding over de Staals-examina uitspraak
heeft gedaan; zij had kunnen zeggen, dat dit in het Bui-
tenland reeds geschied was vóór 1865, toen zij bij ons als
eene keurige nieuwigheid werden ingevoerd.

De Adressen, tegen dit Ontwerp ingediend, zijn vooreerst
die van de Wis- en Natuurkundige Faculteit van Leiden.
De bezwaren, hierin vermeld, betreffen ten eerste, dat het
voorbereidend examen van Artsen te weinig wiskunde
eischt, waardoor het onderwijs in natuurkunde aan de
Universiteit niet met goed gevolg zal kunnen worden
gehoord en wat schadelijk is voor het onderwijs, indien het
zal gegeven worden voor jonge lieden, die niet even goed
zijn voorbereid; ten andere, dat eenige kennis aan de La-
tijnsche taal voor Artsen onmisbaar is, en dat voor deze
het examen in dierkunde niet kan worden gemist. De
Utrechtsche Faculteit heeft zich hiermede vereenigd en
wenscht bovendien, dat bepaüngen voor examens niet bij
de Wet, maar bij Besluit zullen worden vastgesteld. Deze
Faculteit heeft zich ook tot de Eerste Kamer gerigt met
dezelfde bezwaren tegen dit Ontwerp van Wet.

De Staats-Gommissie, die belast was 1877—1878 met
het afnemen van het eerste Natuurkundig examen voor aan-
staande Artsen , heeft zich mede bij Adres tot de Tweede
Kamer gerigt met bezwaren tegen hetzelfde Ontwerp van

Wet. De Commissie begint met haar goedkeuring le ken-
nen te geven, dat in het Ontwerp de examina in de dus-
genoemde theoretische vakken uil de handen van de Staats-
commissie genomen en overgebragt worden naar de Facul-
teiten der Universiteiten, waar onderwijs in die vakken
gegeven wordt. Om twee redenen is deze goedkeuring
opmerkelijk: a. omdat zij ten eenenmale onjuist is, en
b. omdat voor het praktische hier stilzwijgend een Staats-
examen gewenscht wordt. Het laatste is intusschen ver-
klaarbaar, om meermalen genoemde redenen: de eerste
onderteekenaar van het Adres is de Heer J. H. van den
Broek, belast met het toezigt op de studie der Militaire
Geneeskundige Kweekehngen te Amsterdam en een veel te
Ljverig voorstander van het onderwijs aldaar, mij gebleken
voor eenige weinige jaren in mijne verhouding tot het
oppertoezigt, mij opgedragen over de Pharmaceuten, die
te Utrecht voor Indië worden opgeleid; alweder dus die-
zelfde voorliefde voor Amsterdam.

Wat het eerste aangaat, door deze Commissie wordt be-
weerd, dat de vakken, in de zoogenaamde theoretische exa-
mens,voor de Artsen vermeld, zouden behooren tot de Univer-
siteiten : dil is eene volkomene onjuistheid, en alleen diezelfde
Amsterdamsch-gezindheid heeft dil in de pen kunnen geven.
Wat zijn toch die vakken voor Artsen? Beteekenen de
woorden, die in hel Besluit op het Hooger Onderwijs voor-
komen, als natuurkunde, scheikunde, plantkunde, dierkunde,
ontleedkunde enz., Genees-, Heel- en Verloskunde enz.,
niet uitsluitend zulk onderwys, dat gegeven wordt voor
jonge lieden, die een Gymnasium met zes-jarigen cursus hebhen
doorloopen, of een examen hebben afgelegd, hetgeen den
inhoud van het aldaar gegeven onderwijs zal uitdrukken ?
De heer van den Broek is te eerlijk, om niet volmondig
te zeggen: ja. Maar hoe kon hij dan Ier neder schrijven,
dat het onderwijs, hetwelk veel minder voorbereide jonge
lieden in die vakken moeten ontvangen, aan de Univeniteiten

gegeven wordt 1 Of wil de heer van den Broek alle aan-
staande Geneeskundigen in Nederland in dezelfde stelling
brengen, waarin de Militaire Geneeskundige Kweekehngen
gebragt zijn? Is algemeene ziektekunde, is weefselleer,
is gezondheids-leer steeds een vak, dat, voor wien ook
onderwezen, altoos dezelfde beteekenis heeft? Ik kan het
alleen beklagen, dat ook hij zoo volhardend medewerkt,
om het meerdere, dat er was, af te breken en het mindere
er voor in de plaats te stellen, omdat men in eene stelling
verkeert, waarin men voor het meerdere liefst de oogen
sluit. Drie Hoogleeraren der drie Rijks-Universiteiten tee-
kenen in tusschen dit Adres mede, en de heer van den Broek
mag dus niet alleen genoemd worden.

De genoemde Commissie acht nogtans de mate van
kennis, die naar het Ontwerp verlangd wordt, voordat het
eerste natuurkundig examen door aanstaande Artsen wordt
afgelegd, onregelmatig geëischt en niet voldoende, met
name niet voldoende in wiskunde; en omdat er geen kennis
in de Latijnsche taal gevorderd wordt van hen, die een
Hoogere Burgerschool met vijf-jarigen cursus hebben be-
zocht, acht de Commissie het ontwerp als zoodanig ver-
werpelijk. Zij is echter niet tegen de toelating van deze
jonge lieden, mits zij, die een Hoogere Burgerschool met vijf-
jarigen cursus hebben bezocht, blijken zullen geven, dat zij
een gemakkelijken Latijnschen proza-schrijver verstaan.
Voorts wil zij voor hen, die een Pro-Gymnasium bezocht
hebben, of op de vier eerste klassen van een volledig Gymna-
sium hebben verkeerd, een examen afgenomen hebben in
goniometrie, vlakke trigonometrie en stereometrie.

De genoemde Gommissie verlangt ook, dat bij het natuur-
kundig examen voor aanstaande Artsen de dierkunde zal
opgenomen worden.

Alzoo meent de Gommissie, dat het Universitair onder-
wijs in Nederland in de Natuur- en in de Geneeskunde
behoort ingerigt te worden op een zoodanigen voet, dat

tm

jonge lieden het kunnen aanhooren, die of op een Pro-Gyin-
nasium met vier-jarigen cursus zijn geweest, of de vier
eerste jaren van een volledig Gymnasium hebben doorloo-
pen, mits zij een examen afleggen in goniometrie, vlakke
trigonometrie en stereometrie; of jonge lieden, die eene
Hoogere Burgerschool met vijf-jarigen cursus hebben bezocht
en dan een examen afleggen in het vertalen van een ge-
makkelijken Latijnschen schrijver.

Helaas 1 dan zal het onderwijs aan de Universiteiten niet
zijn van het gehalte, door de Wet op het Hooger Onderwijs
geëischt; die Wet wil beschaafde jonge menschen door
oude letteren en andere humaniora, op een Gymnasium met
zes-jarigen cursus onderwezen; zij wil de wetenschappen
hebben voorgedragen aan jonge heden, die weten wat weten-
schap is, en welke door die breedere wetenschappen klimmen
in algemeene ontwikkehng. Dat is geheel iets anders,
dan hetgeen de genoemde Commissie wil, die het peil van
het Universitair onderwijs wenscht geregeld te hebben naar de
hoogst noodzakelijke behoefte van mannen van de praktijk.
Zoo slaan de Rijks-Universiteiten hoe langer hoe meer haar
eigen glazen in!

Laat minder ontwikkelde jonge lieden toe op die lessen
der Hoogeschool, waar men eenvoudig aantoont of beschrijft,
zoodat elkeen^ die een paar oogen en een paar ooren heeft,
er iets leeren kan; zoo is bijv. de ontleedkunde; maar
laat minder ontwikkelde jonge lieden niet op lessen komen,
die op eene Hoogeschool voor meer ontwikkelden breeder
behooren gegeven te worden. En is uwe Geneeskundige
Faculteit gedaald tot de laagte van eene Geneeskundige
school, hef haar dan op.

De genoemde Commissie spreekt geen woord van de groote
dwaling, dat, door het nieuwe Ontwerp tot Wet te verheffen,
de behoefte aan Geneeskundige hulp nog veel grooter worden
zal, want de eischen zijn voor niet breed opgevoeden veel
te hoog: ik begrijp niet meer, in welken tijd wij leven.

Er zijn nog andere Adressen aan de Tweede Kamer ge-
zonden, die echter niets nieuws bevatten^ maar zeer bepaald
moet ik stilstaan bij de wijzigingen, die de Hoogleeraar
Donders in het ontwerp heeft voorgesteld in zijne hieronder
nader besprokene Brochure, 1878, getiteld: Bedenkingen op
het Wets-Ontwerp, regelende de voorwaarden tot enz.

De Hoogleeraar sluit zich alweder aan dit Ontwerp van
Wet, maar hij heeft ook weder eenige aanmerkingen.

Hij keurt goed, dat er twee standen zullen zijn met
volkomen gelijke bevoegdheid; en ziedaar alweder de meer-
malen genoemde dwalingen: vernietiging van den stand
der Doctoren en toeneming van het gemis aan voldoende
Geneeskundige hulp, omdat hij de eischen voor den minst
ontwikkelden stand veel le hoog stelt en zelfs nog hooger,
dan hel Ontwerp van Wet het doel.

Voor de Artsen wil hij het bewijs, dat men eene Hoogere
Burgerschool met vijf-jarigen cursus heeft bezocht, of een
examen in dien geest heeft afgelegd; van Latijn enz. geen
woord.

Voor Doctoren wil hij het bezoek van een Gymnasium,
maar dit aan het eind van hel vijfde studiejaar te verlaten
en dan een examen in de wiskunde af te leggen, of een
examen over den inhoud van dit alles.

Voorts wil hij, zonderling genoeg, ook een bepaling
opgenomen hebben, als die op het Hooger Onderwijs, dat
men zal geëxamineerd worden over hetgeen in een zes-
jarigen Gymnasialen cursus is besproken. Dit laatste is
vreemd en daarvan zal wel geen gebruik gemaakt wor-
den ; de voorlaatste bepaling is, volgens hem, voldoende voor
Doctoren. Opmerkelijke meening: de Hoogleeraar heeft
geijverd voor de verplaatsing der Natuurwetenschappen
naar het Gymnasium, de Tweede Kamer is onnadenkend
genoeg geweest, om daardoor het Gymnasium voor Genees-
kundigen te bederven, en nu het bedorven is, zegt hij:
ontloop dat zesde jaar en leer nog een weinig wiskunde.

5

Wat de eerste bepaling aangaat, dat de Artsen de kennis
moeten bezitten, die in vijf jaren aan eene Hoogere Burger-
school geleerd wordt: hoe kan het iemand in het hoofd
komen? Er zijn veel te weinig Geneeskundigen ten platten
lande; de Hoogleeraar zette dit zelf uitvoerig uiteen in
4875. Dus moet Gij de Geneeskundigen van het platteland
sneller en goedkooper gereed maken. En de Hoogleeraar
wil thans de Artsen vijf jaren houden op de Hoogere Burger-
school en de Doctoren vijf jaren op het Gymnasium! Welke
vader zal het dan in zijn hoofd voelen opkomen, — daar de
kosten van Hoogere Burgerschool en Gymnasium welhgt
dezelfde zijn, — om zijn zoon niet naar het Gymnasium te
zenden, waardoor hij hem, na vijf jaren, nader kan bestemmen
voor Arts, of voor Doctor i).

Aan een gril, of wie weet waaraan, offert de Hoogleeraar
dus de geheele klassikale vorming der Artsen op.

Maar geheel en al ongeloofelijk moet ieder het plan
van den Hoogleeraar voorkomen, indien men leest, dat
hij van de aanstaande Artsen en van de aanstaande
Doctoren, na de bovengenoemde examina, en nog sterker
dan het Ontwerp van Wet dit uitdrukt, in alles volmaakt
hetzelfde wil, ééne enkele bijzonderheid uitgenomen. Zij
zullen op dezelfde school verkeeren, dat is de Universiteit;
zij zullen dezelfde en geen andere Leermeesters hooren; zij
zullen volmaakt in dezelfde vakken onderwezen worden,
op dezelfde wijze, en de een zal niets meer ontvangen dan
de ander; zij zullen zeker op volmaakt dezelfde wijze door
dezelfde menschen, die zijn de Hoogleeraren der Faculteit,

') Van een vier-jarig verblijf op een groot Gymnasium of van eeil
vier-jarlg verblijf op een Pro-Gymnasium, ofvan hiermede gelijkstaande
examens, zooals het Ontwerp van Wet ook voorstelt, wil de Hoog.»
leeraar niet weten. Intusschen hadden de jonge lieden dan een weinig
Latijn geleerd; hij zegt, dat zij dan te jong aan de Hoogeschool zouden
komen, maar ik heb nog wel vooraf een goede bezigheid voor ben,
waarover nader.

geëxamineerd worden; en waar het examen eenmaal ook
door anderen afgenomen wordt, zijn beiden alweder aan
hetzelfde onderworpen. Eéne zaak is slechts onderscheiden :
de Doctoren schrijven een proefschrift en stellingen en ver-
dedigen die, een zaak, die best maar niel moeilijk is en
door alle Artsen zal worden gewenschl; wie zal een Doctors-
titel laten varen, die nu zoo gemakkelijk te bekomen is?

De studietijd voor Artsen en voor Doctoren op de Uni-
versiteit moet volmaakt dezelfde zijn, want behalve die
dissertatie, die in weinige weken geschreven is, in een
vacantie b.v., zijn de eischen voor beiden in niets onder-
scheiden. Blijft dus de Arts vijf jaren aan de Hoogeschool,
de Doctor zal er vijf jaren blijven, de onkosten voor onver-
mijdelijk levens-onderhoud zijn dus voor beiden dezelfde;
en daar naar de bepaling op hel Hooger Onderwijs elk
ingeschrevene f 200 jaarlijks betaalt'), betalen de Arts en
de Doctor ook'hier evenveel. Wie ter wereld zal dan
nog Arts willen worden, of wie ter wereld, daar een Arts
gelijke regten heeft als een Doctor, z'al dan nog Doctor
willen worden?

Eéne vraag nog aan den Hoogleeraar: wilt Gij op deze
wijze in de behoeften van het platteland voorzien, terwijl
Gij zeker weet, dat er nu geen enkele meer zal heen gaan,
voordat de steden overladen zijn met Geneeskunst-oefena-
ren? Neen: indien Gij de opleiding van plattelands-Genees-
kundigen zoo omslagtig en zoo duur maakt, blijft hel
platteland versloken van Geneeskundige hulp.

De Hoogleeraar wil dus met nog meer kracht, dan hij
tol nu loe aanwendde, alles overhoop werpen. Ik kom
hieronder op zijn streven terug, maar moet hier nog ver-

') Lees: hetalen moet; maar de bepaling wordt ontdoken; een Student,
die vier Colleges houdt, betaalt voor elk ƒ30, dat is zamen ƒ 120;
velen laten het hierbij en het Rijk mist van elk dezer ƒ 80 in een
jaar. Deze misrekening zal spoedig door de Staten-Generaal in reke-
ning gebragt worden: niet waar?

melden een examen, van eigen aard, dal hij van Artsen
en Doctoren wil afgenomen hebben. Hij heeft deze gedachte
bijna genomen van de Commissie van 1848, zooals hier-
boven, bl. 21, te lezen slaat, maar vermeldt dit natuurlijk niet.
Naar hem worden, even als naar het Ontwerp, alle examina afge-
nomen door de Hoogleeraren der Natuurkundige en Genees-
kundige Faculteiten, het praktische uitgezonderd. Het Ont-
werp wil hiervoor eene formele Staats-Commissie, en de
Hoogleeraar verlangt eene Commissie, zitting nemende in de
stad der Universiteit en bestaande »voor een deel uil de
»Leden van de Faculteit der Geneeskunde, voor een deel
»uil personen, niet tot die Faculteit behoorende, jaarlijks
»door den Koning te benoemen.quot; Dit voorstel heeft, omdat
de Commissie telken jare vernieuwd wordt, meer van een
Staats-examen, dan het voorstel der Commissie van 1848,
bl. 21 hierboven. Ik acht het laatste voorstel beter, omdat er
Geneeskundige ambtenaren in opgenomen zijn, zooals die
bedoeld zijn in 1848. Die Commissie wilde overigens alle
andere examina aan de scholen laten M, en het voorstel
van den Hoogleeraar hierin en dat van het Ontwerp van
Wet zijn eenvoudig aan de Commissie van 1848 ont-
leend, zoodat ik niet kan inzien, dal de Hoogleeraar hier
eenige andere verdiensten heeft, dan Artsen le willen in-
voeren, die het platteland nooit zullen bezoeken en die,
terwijl zij geen woord Latijn verslaan, gelijke regten heb-
ben als de gepromoveerden, om deze le verdringen, of
door hen verdrongen le worden; de nog levende leden
der Commissie van. 1848 zullen deze eer gaarne aan den
Hoogleeraar laten verblijven.

Met leedwezen zie ik, dat de Hoogleeraar hierin met

') Onder die scholen verstond de Commissie vooreerst de Hooge-
scholen des Rijks, een Rijks-Geneeskundige Faculteit te Amsterdam
en scholen, naast de genoemde, voor eigen onderrigt, dat de Empirici
afzonderlijk behooren te ontvangen; hoezeer dit laatste door de Com
missie niet afzonderlijk is uitgewerkt.

den Heer van den Broek zich voorstelt, in eene Geneeskun-
dige school te verkeeren. Is de Geneeskundige Faculteit aan
de Hoogeschool eene zoodanige, dan moet zij er van verwij-
derd worden, maar beoefent men in de Faculteit steeds nog
naast de kunst de wetenschap, dan kan de studie voor
Artsen en voor Doctoren onmogelijk dezelfde zijn.

Ik zal het oordeel van den Hoogleeraar van vroeger en
later over deze aangelegenheid hieronder in een Bijvoegsel
nader ter toetsing brengen, want misverstand mag hier
niet blijven bestaan; het zal dan blijken, dat de Hoog-
leeraar, wiens talenten in natuurkunde van den mensch en
in oogheelkunde door niemand worden betwist, de meest
verklaarde vijand is van datgene, wat door mannen van talent
en gezag steeds is gehouden voor Hooger Onderwijs. Hij
sluit zich daartoe regelmatig aan de zijde der beweging en
heeft, naar het schijnt, geen ander doel, dan wat er nog is
overgebleven van den ouden solieden geest, tot den grond
te helpen afbreken. Hoogst opmerkelijk is in 1878 zijn
zamenstemmen met de Heeren Rombach. en Kappeijne van
de Coppello; het Ontwerp van Wet op de uitoefening der
kunst, dat ter sprake is, heeft hij nog meer lief, dan de
Minister, die het indiende, wat den grond der zaak aangaat;
hij prijst den Hoogleeraar Bellaer Spruijt om zijn Art. in
de Gids, Februarij 1878, welk opstel niet anders is, dan een
éclaireur van het Ontwerp van Wet op de uitoefening; om-
gekeerd prees de Hoogleeraar Spruijt in dat Art. bijzonder
den Hoogleeraar Donders; trouwens tusschen beiden is,
wat het wezen der zaak aangaat, alweder de grootste over-
eenkomst, zooals hieronder blijken zal. Daar nu de Am-
sterdamsche Hoogleeraar B. Spruijt uitsluitend schreef, om
Amsterdamsche belangen te bevorderen, en daartoe zóó ver
ging, dat hij een Ingenieur, een Koopman en een Genees-
heer op dezelfde lijn plaatst, zoo mogen de mannen, die
in de zaak van het Hooger Onderwijs een weinig verder
zien dan een zoogenaamde specicditeit, wel vragen, wie

er in de veste is, opdat de aangekondigde mijn niet een-
maal springe, vóór dat iemand iiet vermoedt.

ONDERZOEK NAAR IETS BETERS.

Wij liebben dan gezien, hoe het niet wezen moet: is
het niet mogelijk, aan te wijzen, hoe het dan wel moet zijn ?
Is dat niet hgt in het land van van Swinden, Musschenbroek,
's Gravesande, Huyghens; in het land van G. Vrohk, P. Camper
en Ruijsch; in dat van Matthias van Geuns, van Gaubius,
van Pieter van Foreest? Rigtte men niet onlangs te Leiden
een standbeeld op voor een Nederlander, die oorspronkelijk
Godgeleerde was, maar om zijn afkeer van Theologische
twisten eerst een plaats aan de Leidsche Bibliotheek zocht
en daarna werd voortreffelijk plantkundige, uitstekend schei-
kundige en bovenal de roem van zijn Vaderland in de
Geneeskunde?

Dit alles is waar, maar daaruit vloeit niet voort, dat in
dagen van partijgeest en partijzucht er gezond verstand hij
de menschen woont. Terzelfder tijd bijna, dat men voor
Boerhaave te Leiden een beeld van metaal deed verrijzen,
riepen anderen een beeld te voorschijn, dat men in 's Gra-
venhage niet kon geplaatst krijgen, en dat eindelijk te
Amsterdam' regt overeind kwam te staan. Dat was het
beeld van den partijman hij uitnemendheid, van den man,
die in 1865 blindehngs den raad van anderen gevolgd had
en in de nu door elkeen veroordeelde Geneeskundige Wet-
ten, wat het wezen der zaak aangaat, van Boerhaave had
getuigd: »Gij zijt een oudgast en hebt van de uitoefening
»der Geneeskunde niets verstaan,quot;

Neen, in een tijd, waarin partijgeest de bovenhand heeft,
valt er aan dingen van gezond verstand niet te denken.

De geheele vraag beweegt zich daar, waar zy uitvoer-
baar is, om het volgende: behoort een Medicus een zoo-
veel mogelijk beschaafd en ontwikkeld man te zijn, of is
dat niet noodig; niet waar? daarom beweegt zich alles.

Waarin lag de ware grootheid van Boerhaave? Zou hij
de in zijn tijd onovertroffen man geweest zijn, zoo hij,
behalve kundig in de Geneeskunde, ook niet ware geweest
mensch in de betere beteekenis van het woord?

Neen 1 roept U de tegenwoordige tijd toe; maar die tijd
zou dat niet doen, zoo gezond verstand in de plaats van
partijgeest thans gezag voerde. Gij moet mij toestaan, dat
ik hier regt op den man afga, en dan begin ik met U te
verzoeken, slechts eenige bladen van den genoemden oudgast
te willen lezen. Een Heer in de nabijheid van Leiden had
de slechte gewoonte, die weleer niet zoo zeldzaam was,
om, na goed gegeten te hebben, zijne maag door kunst-
matige braking te ledigen, om dan op nieuw aan tafel te
gaan. (Tegenwoordig kan men dit in het verstandelijke
algemeen zien: men zwelgt kennis tot men verzadigd is,
doet een Staats-examen en gaat dan weder voort).

Eenmaal gebeurde het, dat bij dit braken met volle
maag , de maag van den slokdarm gescheurd werd en spijzen
en dranken in het achterste deel der borstholte werden
uitgestort, waardoor, naast andere jammeren, doodelijke
benaauwdheden verwekt werden. Boerhaave werd onmid-
dellijk genoodigd, den ongelukkige te bezoeken en heeft
dit droevig geval beschreven. Ik bid U : lees die weinige
bladzijden en Gij zult op het buitengoed bij Leiden leven,
bedroefd en ongelukkig zijn, lijden met den rampzaUge;
Gij zult benaauwd wezen en angstig en het zal U zijn,
alsof het leed U overkomt. Aan het geval zelf was niets
te doen, maar de Arts trad hier in zijne volle waarde op,
en wij zijn er zeker van, dat de .groote man, die het ge-
heele lijden zóó verstond, op de plaats van het onheil
voor al de aanwezigen zal geweest zijn volkomen zedelijke

kracht, bemoedigende en wijzende op hetgeen niet kan
worden verscheurd.

Hoe denkt de 19« eeuw er over? hecht zij nog waarde
aan waarachtige beschaving ? Hecht zij zelfs wel waarde aan
eenige meerdere algemeene ontwikkeling bij den Genees-
kundige? Ik mag in deze vraag tevens begrijpen de be-
oefenaars van de wetenschappen der Natuur; voor Hoog-
leeraren zijn de redevoeringen bij de aanvaarding van hun
ambt, naar de Wet van 1876, niet meer een vereischte.
Weet Gij waarom? ik zal het ü zeggen. Blijkens de
ervaring zijn zeer velen daartoe niet meer in staat; de
inwijdings-redevoeringen waren veelal eene soort van eerste
les, maar volstrekt geene redevoeringen, uit den kring
eener ruimere beschaving genomen; de taal is zelfs dik-
werf ongenietbaar. En in plaats dat nu de Regering,
daardoor gewaarschuwd, bij de Wet op het Hooger Onder-
wijs het daarheen gerigt heeft, dat Natuur- en Geneeskun-
kundigen ten minste over iets, algemeene beschaving be-
treffende , voor beschaafden een woord kunnen uiten,
zijn de inwijdings-redevoeringen bij de Wet afgeschaft en
kan een Hooggeleerde zoo maar zijn onderwijs aanvangen,
zonder aan het pubhek getoond te hebben, dat hij inder-
daad zijn titel niet onwaardig is.

En de Minister Heemskerk en de Staten-Generaal en geheel
Nederland, ja zelfs de geheele beschaafde wereld hadden
nog kort vóór 1876 eene geduchte les hierin ontvangen.
Wie de redevoering leest, welke in de Pieterskerk te Leiden
gehouden is bij gelegenheid der viering van het derde
eeuwfeest der Hoogeschool aldaar, verstaat het gemompel
en de afkeuring, die door mannen van beschaving onder
en na het uitspreken dier rede geuit zijn. Als Nederlander
moet men er verlegen bij staan, dat men bij zulk eene
gelegenheid en voor zulk een gehoor zulke taal heeft durven
uiten. De spreker was Hoogleeraar in de Geneeskunde en
van hem kon dus niet gevergd worden, dat hij in keurig-

heid van zeggen zou wedijveren met mannen, die uitsluitend
voor Studium generale leven; maar zóóverre af te wijken,
als die spreker toen gedaan heeft en als het onder Genees-
kundigen en Natuurkundigen tegenwoordig geene zeldzaam-
heid is, gaat de grenzen te buiten. Dat op deze wijze de
Geneeskunde van de Universiteiten zal gedrongen worden
en dat de Geneeskundigen buiten den kring der beschaving
zullen worden gesteld, is zoo helder als de middagzon.

En is dat dorado wel zoover af? Lees slechts wat er
rondom U gedrukt wordt.

Hetgeen mij voorkomt, onmisbaar te zijn in de regeling
der bevoegdheid om de Geneeskunst uit te oefenen, is
hel volgende: nieuwe uitvindingen zijn niet noodig; men
vrage slechts: a. wat de aard der zaak eischt, en h.
wal bereikbaar is; men raadplege de ervaring, en het
kan niet twijfelachtig zijn; veel omhaal is hier ook niet
noodig.

Ik neem aan, dat door het gansche land op de dorpen
en in de sleden Vroedvrouwen noodig zijn.

Voorts neem ik aan, dat er Tandmeesters zullen zijn naar
de behoefte.

Vervolgens, dat op alle plaatsen, waar een Apotheker
een bestaan kan hebben, een zoodanige zijn zal en dat
van overheids-wege het maximum van Apothekers ter plaatse
zal geregeld worden naar de bevolking.

Verder wensch ik twee soorten van Geneeskunst-oefenaren:
Empirici en Doctoren.

Empirici, lieden van de praktijk, aan wie men geene
letterkundige eischen, of eischen in natuurwetenschappen
gesteld heelt. Deze lieden wensch ik op plaatsen, waar
geen ontwikkeld Geneeskundige zich vestigt; welke plaatsen
van overheids-wege behooren te worden aangewezen, zoo-
danig, dat op het platteland de bevolking van zekeren
kring zulk een Empiricus kan raadplegen. De verandering
in de bevolking maakt eene wijziging dier kringen na

eenigen tijd noodzakelijk. Deze lieden hebben eene beperkte
bevoegdheid en raadplegen zooveel mogelijk, in gevallen
van gewigt, Doctoren. De opleiding dezer Empirici geschiedt,
voor zooveel dit noodig is, naast de Geneeskundige Faculteiten;
in de praktische vakken wonen zij de lessen der Univer-
siteit bij; een of meer Hoogleeraren der Faculteit zijn
belast met het onderwijs, aan hen te geven in schetsen
of overzigten van kundigheden, die, naar de eigenaardige
behoeften van Empirici, aan de Universiteit niet alzoo
onderwezen worden. Bijzondere onkosten zijn alzoo aan
hunne opleiding weinig of niet verbonden; zij hebben
slechts eene beperkte bevoegdheid, en deze wordt ge-
regeld bij de Wet; in dit opzigt staan zij meer hijzonder
onder het Geneeskundig Staats-bestuur, aan hetwelk zij op
bepaalde tijden een staat overleggen van hetgeen zij in
de kunst deden. Zij leveren geneesmiddelen aan hunne
zieken. De Geneeskundige Faculteit, die hen onderwezen
heeft, heeft hen tot hun bedrijf bevoegd verklaard. Ein-
delijk zijn zij belast met de verzorging der armen en ont-
vangen belooning, maar, daar hunne overige praktijk wei-
nig winstgevend kan zijn en zij ook soms door de groote
afstanden weinig bezoeken daags kunnen afleggen, zal het
in vele gevallen noodig zijn, dat zij uit de Gemeentekas
eene geldelijke toelage bekomen, zoodat deze menschen kun-
nen leven met een gezin. Had men tot heden zulk een
toelage gegeven, zoo had men op het platteland steeds betere
hulp gehad. Betaalt men de aanstaande Empirici niet
ruim genoeg, zoo bekomt Gij er geene menschen voor, al
stelt Gij de eischen van hunne ontwikkeling ook nog zoo laag.
Uit deze lieden worden dan ook Geneesmeesters genomen
voor de Koopvaardij-vloot.

Den 9 October 1878 zijn in de Tweede Kamer door den
Heer Saaijmans Vader de oud-kweekehngen der vroegere
khnische scholen verdedigd; het zijn juist deze menschen ,
die ik op het oog heb, wanneer ik van Empirici spreek,

voor plaatsen, waar zich geen breeder ontwikkeld Genees-
kundige wil vestigen. Ik heb eenige jaren te Rotterdam aan
de Klinische school als Lector onderwijs gegeven en verklaar,
dat daar vele uitnemende praktische mannen zijn gevormd.
Om er op te kunnen worden toegelaten, behoefde men slechts
te kunnen lezen, schrijven en zijne gedachten geregeld op
het papier zetten (Besluit van 6 Jan. 1823).

Voorbereidende kennis werd er niet gevorderd, en de
jonge lieden (ik spreek van aanstaande Heelmeesters, Vroed-
meesters en plattelands-Geneeskundigen) werdenquot;quot; bijna
onmiddellijk tot de praktijk geleid. De lessen over schei-
kunde en plantkunde en andere konden zij aanhooren, maar
zij behoefden er zelfs niet op te responderen; van physiologie
hoorden zij weinig, meer van ontleedkunde, van kennis
aan de werking der geneesmiddelen, en voorts genees-,
heel- en verloskunde, en verkeerden zij aan het ziekbed.
De zes Lectoren, die het geheele onderwijzend personeel
vormden, hadden allen eene zeer uitgebreide geneeskundige
praktijk, zoodat de lessen niet veelvuldig gegeven werden
en niet breed van inhoud konden zijn; de jonge heden
verkeerden er niet langer dan 4 jaren.

Zulke Empirici, verlang ik nu op plaatsen, waar men
niets meer bekomen kan. Later heb ik aan de ütrechtsche
Hoogeschool onderwijs gegeven aan aanstaande Doctoren
in de Geneeskunde, en ik meen alzoo bevoegd te zijn, om
de twee soorten van discipelen, die ik gehad heb, te Rot-
terdam en te Utrecht, zamen te vergelijken. Dat ik, uit
het oogpunt van de breedere belangen der Maatschappij
en uit dat van het meest gewigtige der kunst (dat is: voor-
komen), eene onbepaalde voorhefde heb voor goed ontwik-
kelde Doctoren, is overvloedig genoeg gebleken; maar waar
het aankomt op het uitoefenen van de gewone Genees- en
Heelkundige praktijk en van niet meer, daar moet ik als
eerlijk man mijne oud-leerlingen van de klinische school te
Rotterdam in hooge mate prijzen, en voor gewone gevallen —

en die maken negen tienden van de praktijk uit — stel
ik zulke Empirici volstrekt niet achter gepromoveerden.

Maar, zegt de Heer Idzerda in dezelfde zitting: Gij.wilt
aan de minder ontwikkelde Geneeskundigen ten platten lande,
die naar de Wet van 1818 slechts gewone gevallen mogten
behandelen en die verpligt waren, om voor bijzondere ge-
vallen andere hulp in te roepen, overlaten wat zij voor
gewoon en niet gewoon believen te houden, en zoodoende
stelt Gij ten slotte de geheele praktijk in hunne handen.
Vooreerst is er controle mogelijk, want de Geneeskundigen
ten platten lande kunnen gehouden worden, van elk buiten-
gewoon geval dadelijk berigt aan den Inspecteur te zenden
en tevens te melden, wiens hulp is ingeroepen. Voorts
spreekt het openbaar oordeel ook hier, en bij verzuim van
bet inroepen van hulp in buitengewone gevallen zou eene
boete kunnen opgelegd worden. Maar ik hecht hier aan
het eerlijkheids-gevoel der Empirici, die, ook als zij hun
belang goed begrijpen, hooger zullen aangeschreven worden,
indien zij hulp inroepen, waar die noodig is. Een eerlijk
Geneeskundige is dankbaar, indien hij in bezwaren hulp
bekomen kan. Op kunst-bewerkingen van eenig gewigt is
de controle zeer gemakkelijk, want die kunnen niet onbe-
kend blijven.

W^ie geeft echter aan iemand het regt, om deze lieden
te houden voor minder eerlijk dan gepromoveerden, en wat
kan bij gepromoveerden gebeuren? Die het regt bekomen
heeft, om de kunst in haar geheelen omvang uit te oefenen,
zal er veel moeijelijker toe kunnen overgaan, om de hulp
in te roepen van iemand, aan hem in bevoegdheid gelijk, en
zal zijne eerlijkheid welligt niet op zwaardere proef worden
gesteld? Maar hij is de man, die alles weet, zegt de Heer
Idzerda. Hij heeft eenmaal de bevoegdheid bekomen als
jong mensch, en nu blijft hij bevoegd tot in hoogen
ouderdom, ook als er welligt een dronkaard van hem ge-
worden is, of hij door huiselijk of ander leed is afgestompt ;

misschien ook neemt hij, na zijn examen afgelegd te
hebben als jong mensch, geen boek meer in handen over
de Geneeskunde, of iets, wat daarnaar gelijkt, zoodat
hij weldra een gewone routenier geworden is. Maar ik
wil den beste onder de besten nemen: wie is degene, die
de Geneeskunde in haren geheelen omvang kan uitoefenen,
zoodat hij zeggen kan: al mijne zieken worden zóó goed
verzorgd, alsof elk den meest uitnemende in de kunst tot
zijn Arts had? Ik ben gedurende jaren werkzaam geweest
als Doctor in de Geneeskunde en ik verklaar als eerlijk
man, geene krachten genoeg gehad te hebben, om daarbij
tevens de Heel- en Verloskunde in haren geheelen omvang
uit te oefenen; hen, die het tegendeel meenen, heb ik nooit
gezien. Wat doen de mannen, die in de kunst tot alles
bevoegd zijn? Zijn zij in de steden gevestigd, zoo werpen
zij zich veelal op een bijzonder deel der kunst, en zijn zij
werkzaam op kleine plaatsen of op dorpen, zoo oefenen
zij, uit noodzakelijkheid, veel van de kunst uit, maar zij
zullen overal, waar zij kunnen, hunne lijders zenden naar,
of hulp inroepen van zulke mannen van de kunst, die zich
op een bijzonder deel meer bepaald hebben toegelegd.

Dat blazen over eenheid van stand is eene onwaarheid, 1
indien men daarmede meent, dat men nu in alles zóó voor-
treffelijk is, als men er in worden kan.

Maar het pubHek heeft deze wijsheid in volkomen bezit,
of maakt dat publiek niet van hen, die de geheele kunst
mogen uitoefenen, zoo er slechts keuze is, van den een een
inwendig Practicus, van den ander een Heelkundige, en
van den derde een Verloskundige?

Ongelukkiger wijze spreekt de Minister Kappeijne in zijne
Memorie van Beantwoording op het Concept, dat 9 October
1878 door de Tweede Kamer is aangenomen, alweder mede
over die eenheid van stand, en herinnert wat elkeen weet,
dat de menschen op kleine dorpen ook menschen zijn en
dat ook hun toekomt, een man te bezitten van de kunst.

r 78

die alles in zijn brein heeft. Maar hij zoekt dezulken toch
in minder ontwikkelde Geneeskunst-oefenaren en houdt de
Doctoren, voor zooveel er nog blijven zullen, enkel voor
illustratiën. Daarop berust het Ontwerp van Wet, dat
9 October 1878 door de Tweede Kamer is aangenomen.

De Heer Idzerda sprak ook over kostbaarheid van het
vragen van consulten op het platteland. De buitengewone
gevallen, waarin zulke consulten noodig zijn, zijn niet
zoo menigvuldig, en die consulten behoeven in hetzelfde
geval ook niet zoo dikwerf gegeven te worden. Juist
omdat de Geneeeskundigen op het platteland zoo schraal
bezoldigd worden, vestigen zich daar geen breeder ontwik-
kelden, en is dan de gewone Geneeskundige hulp van
den Empiricus goedkooper, dan zal een consult van een
Geneeskundige van elders hen, die het betalen kunnen,
niet bezwaren; de consulten, voor de behoeftigen gevorderd,
behooren van wege de Gemeente gehonoreerd te worden.

Hetgeen door de Commissie van 4848 is voorgesteld
voor deze lieden, is nog volkomen mijne tegenwoordige
meening. Ik neem de vrijheid, hier die meening uit te
drukken, zooals ik haar heb kenbaar gemaakt in mijn
Advies, ingediend aan myne medeleden 1848 en openbaar
gemaakt 1853, in de volgende woorden (bl. 69): »Vaneen
»anderen aard is meer of min de vraag, of de Genees-
»meesters, die deels op die plaatsen zullen toegelaten
»worden, waar, voor eenen goed ontwikkelden Genees-
»kunst-oefenaar, geen genoegzaam ruime kring kan
»worden aangeboden, waar deze zich ook niet vestigen
»zullen, en die deels voor de dienst op schepen gevor-
»derd worden, — niet op eene afzonderlijke school be-
»hooren.quot; Hier kwam ik tot eene negatieve uitkomst,
maar ik wenschte die Heden slechts op die lessen der Hooge-
school, waar de praktijk voorkomt en waar slechts wordt
beschreven; geenszins op lessen, waar men in de weten-
schap doordringt, »Men wil aan schepelingen, aan bewo-

»ners van kleine plaatsen, zoo goed dit mogelijk is, Ge-
ïneeskundige hulp verschaffen en stelt alzoo de gelegenheid
»open tot vorming van zulke lieden, die inzonderheid in
»praktischen zin zullen worden opgeleid.quot; En welke heden
ik toen voor deze Empirici wenschte, kan blijken uit het-
geen volgt: »Men eischt van hen eenige taalkennis, maar
»van het Latijn slechts zooveel, als noodig is, om de Phar-
»macopoea te verstaan; van Fransch of Hoogduitsch zooveel,
»als gevorderd wordt, om een schrijver te vertalen in het
»Nederduitsch; van de moedertaal eenige gronden, en overigens
»eenige algemeene beginselen van geschiedenis en aardrijks-
»kunde, zoodat zij ten minste eenige andere indrukken
»zullen erlangd hebben.quot; ,

»Voorts worden zij niet gewezen op het beoefenen der
»algemeene natuurkundige wetenschappen, maar gaan zij
»onmiddellijk over lot de ontleedkunde, enz.quot; Het blijkt,
dat ik vóór 30 jaren heb voorgestaan, wat men al dien
lijd heeft miskend en waartoe men nu eindelijk door den
nood gedrongen wordt; de menschen, die ik wensch, zijn
echter van eenvoudiger aard, dan de Regering en hare
raadgevers het thans verlangen. Naar mijne meening van
vóór 30 jaren zal men menschen voor de kleine plaatsen
genoeg bekomen. Deze meening was in 4848 ook die der
Commissie, waartoe ik behoorde.

Indien geene onkosten te ontzien zijn, zou het natuur-
lijk beter wezen, deze Empirici niet op de Hoogeschool
te brengen, daar zij, van geheel andere ontwikkehng
zijnde, daar niet behooren. Tot de praktische lessen kun-
nen zij echter worden toegelaten en op die, waar men
enkel beschrijft; voor vele vakken zal hel echter noodig
zijn, voor hen afzonderlijk onderwijs te geven van een-
voudiger aard; ik geef die lessen hieronder aan.

Doctoren. Alsnu kom ik tot den eenigen eigenlyken
stand van Geneeskunst-oefenaren, die ik wensch in de steden
en op de grootere dorpen, overal waar men deze bekomen

kan; over deze kan ik zeer kort zijn, want ik wenscli iien
opgevoed naar de regelen, die ik in de Getuigenis en elders
uitvoerig genoeg heb aangegeven alzoo breed onderlegd
in de humaniora en in wis- en natuurkunde en daarna in
de Geneeskunde; ik wensch hen opgevoed aan een Gym-
nasium en aan eene Hoogeschool. De Hoogleeraren geven
aan deze de bevoegdheid tot uitoefening der kunst, en het
praktisch Staats-examen worde dus afgeschaft. Zij leveren

') In de Commissie van 1848 heb ik voorgestaan voor den stand
van Doctoren eene breede opleiding, en ik heb toen veel beter gezegd
dan ooit later, dat ik de lieden van dezen stand wenschte opgevoed
te hebben in letteren, geschiedenis, land- en volkenkunde, redeneer-
knn'de, vooral ook in wiskunde; dat door het geheele onderwijs,
reeds te beginnen met het allerlaagste, voor hen een natuurkundige
draad moge geweven worden, om na het Gymnasium op de Hoogeschool
aan hen breeder natuurwetenschappen te onderwijzen, dan toen ge-
schiedde. Ik heb voorts vóór 30 jaren voor Geneeskundigen gewenscht,
ter hunner vorming, vooral kennisneming van den inhoud van oude
Schrijvers, en op het Gymnasium veel wiskunde voor hen gevraagd,
waardoor ik toen niet afkeerig was van een splitsing van het laatste jaar
Van het Gymnasium, voor Geneeskundigen en niet-Geneeskundigen;
men bedenke, dat er toen op het Gymnasium van natuurkennis in
het geheel geene sprake was, en de elementaire wiskunde aan Genees-
kundigen toen nog op de Hoogeschool werd onderwezen. Thans nu
dit veranderd is, en nu elk Studium generale voor de Geneeskundigen
naar het Gymnasium is verwezen, acht ik die splitsing verderfelijk
{Getuigenis, bl. 244—259). Vóór 30 jaren heb ik veel beter dan later
uiteen gezet, hoe de Doctor in de Geneeskunde behoefte heeft aan
algemeene beschaving, maar hoe noodig het tevens is, dat hij door
en door zij man van waarneming en alzoo als een echte natuurkundige
moet worden opgevoed, en het doet mij veel leed, daarop later wel
gewezen, maar niet zoo sterk gedrukt te hebben. En ik had zelf
vóór meer dan 30 jaren in het openbaar gesproken over de waarde van
de beoefening der 2iatuurhundige Wetenschappen voor Geneeskundigen.
Voorts heb ik in het Advies (1853) op weinig examina aangedrongen.

Vooral ook blijf ik handhaven, hetgeen ik vóór 25 jaren gezegd heb
over den inhoud en den aard van het Geneeskundig Onderwijs, zoodat
ik wel zou gedaan hebben, in mijne latere geschriften hieruit het een
en ander af te schrijven.

geene geneesmiddelen, dan op plaatsen, waar geen Apo-
theker is. De Militaire Geneeskundigen worden uit hen
genomen.

Deze heden heeten Doctoren. De groote omvang van de
geheele kunst maakt het wenschelijk, dat het operatieve deel
in Heelkunde en in Verloskunde gescheiden blijve, want
wat men ook zegge: de kunst is inderdaad een, maar men
moet een eigen aanleg en eigen ontwikkeling hebben voor
operatieve Heelkunde, en een anderen aanleg voor operatieve
Verloskunde.

Derhalve wensch ik Doctoren in de Geneeskunde, die ook
de Heelkunde en de Verloskunde kunnen uitoefenen, indien
zij het willen, maar niet het operatieve deel. Voorts zullen
deze, indien zij het verlangen, ook Doctoren kunnen worden
in de Heelkunde en bovendien in de Verloskunde, zoo zij
van de operatieve gedeelten voldoende blijken van kennis
geven aan de Faculteit. Ik weet zeer wel, dat de grenzen
moeijelijk te trekken zijn tusschen bewerking van meerder
en van minder gewigt; maar ik weet ook, dat dit niet onmo-
gelijk is 1).

1) Ik vergeet hierbij niet het bezwaar, dat de zoogenaamde kleine
Chirurgie oplevert, waarvan een deel der uitoefening eigenlijk is he-
neden den stand van breed ontwikkelde menschen. Ik bedoel dagelijks
voorkomend werk, als lavementen zetten, spaansche vliegen verbin-
den, oude, langdurige zweren dagelijks reinigen en verzorgen, bij
huidziekten, bij hoofdzeer dagelijks hulp aanbrengen, bloedzuigers
zetten en vele andere zaken meer. Thans zijn daarvoor in de steden
de Heelmeesters; maar zult Gij daar voortaan enkel Doctoren hebben,
dan kan het noodig geacht worden, niet aan Doctoren in de Genees-
kunde of in de Verloskunde, maar aan Doctoren in de Heelkunde
toe te staan, dat zij zich quot;onder behoorlijke waarborgen helpers
kiezen, zooals dit aan Apothekers is toegestaan. Ik wijs hierop, omdat
dit in de toekomst noodig zijn kan; maar daar er vooreerst nog
Heelmeesters zijn, kan de zorg hiervoor tot later worden verschoven.
Elders, en bepaald in Frankrijk, heeft men zulke helpers onmisbaar
geacht. Schneevoogt heeft hierover reeds gehandeld in de Bijdragen
tot de Geneeskundige Staats-regeling, deel I, (1841), bl. 26.

Op deze wijze is alles tot de Hoogeschool teruggebragl
en heeft men op verstandige wijze aan de behoefte der
Maatschappij voldaan.

Ik moet hier een zaak van gewigt ter sprake brengen.
Een arbeider is zijn loon waard; aan de hoogste Staats-
dienaren , aan de verkondigers van de Godsdienst, aan een
iegelijk, die wat goeds doet in de Maatschappij, geeft men,
zoo het goed is, wat hij noodig heeft om in zijn stand te
leven. Alles wordt tegenwoordig hooger opgevoerd, hel
leven kost inderdaad meer geld, en zult Gij dan aan de
Maatschappij naar eisch ontwikkelde, beschaafde, kundige Ge-
neeskunst-oefenaren verzekeren, dan moeien zij geld genoeg
ontvangen, om goed le leven. Dan moet Gij hen zien te
bekomen uil beschaafde standen, en daar hunne opleiding
bijzondere uilgaven vordert, en zij lol hun 23quot;'® jaar wel
geld kosten, maar geen geld verdienen, zoo moet Gij hen
ruim betalen, ook zoo, dat zij iets hebhen voor hun ouden
dag, want zij zijn geen ambtenaren en hebben dus geen
pensioen le wachten. Zij worden door het zware leven,
dat zij leiden, vroeg oud of bekomen gebreken; bovendien
zijn zij aan besmettelijke ziekten blootgesteld, en vele
hunner sterven in het begin van hunne loopbaan of later,
len gevolge der uiloefening van hun gewigtig ambt

Gij moet hen dus betalen, en ik herhaal dil woord,
opdat Gij hel zult verstaan. Aan de Militaire Geneeskundigen
moet Gij ruimer traktement en hoogere rangen geven, dan
aan de Officieren van het Leger of van de Vloot; doel Gij dat
voldoende, dan kunl Gij gepromoveerde, dal is, breeder
ontwikkelde menschen bekomen; en doet Gij dal niet, dan
moet Gij, als Gij ziek zijl, als militair minder goed be-
handeld worden, of door onbekwamen naar hel graf worden
geholpen. Aan de burgerlijke Geneeskundigen op groolere
dorpen en in kleine sleden moet, zoo noodig, van wege de
Gemeente eene geldelijke toelage worden gegeven, zoodat de

Geneeskunst-oefenaar goed kunne leven. In de grootere
steden moet de Geneeskundige verzorging der armen veel
ruimer worden betaald, opdat kundige mannen zich aan
die verzorging willen wijden. Eindelijk moet aan de
ingezetenen, die iets te missen hebben, geleerd worden,
dat zij wat minder lekker moeten eten en wat minder op-
schik aan het lijf moeten hangen en aan de Geneeskunst-
oefenaren een beter honorarium moeten geven.

Ik hoop niet, dat Gij het mij kwalijk neemt, dat
ik U deze dingen zoo eenvoudig weg zeg. Weet Gij,
waarom van wege de Regering en de Staten-Generaal U
een soort van beunhazen in de kunst wordt voorbereid ?
Omdat Gij de kunst niet acht als Gij gezond zijt; zijt Gij
ziek, dan wordt er alarm geblazen en dan is de Doctor
een man van gewigt; maar nauwelijks kunt gij weder een
veder van den mond blazen, of Gij tooit en siert U met
dingen, die aan den Doctor behooren. Gicero — en dat was
maar een Romein — was op reis en had waarschijnlijk te veel
gegeten. Hij braakte een groote hoeveelheid zwarte gal; en
terwijl hij dat aan zijn vrouw berigtte, verzocht hij haar een
haan aan Aesculaap te offeren. En Gij, wat doet Gij, als gij ziek
geweest zijt? Dan slagt gij ook een haan en eet hem zelf op.

Betalen, mijne vrienden! of door beunhazen naar het
graf gezonden; een oud man roept hel U loe; Gij kunt
niet zeggen, dat hij er het allergeringst belang bij heeft.

Ik moet bepaald stilstaan bij de vraag, of er naar hel
voorstel der Commissie van 4848, ook uitgedrukt in mijn
Advies (4853) en hetgeen ik thans na 25 jaren rijp over-
leg nog als het beste moet verdedigen, in de toekomst
wel Doctoren en Empirici genoeg zullen zijn, om overal
in het land Geneeskundige hulp te verleenen; in de
Sleden zoo goed de kunst en de wetenschap het vermogen,
en op het platteland naar hetgeen daar verkrijgbaar is.
Sedert 4865 i? de zaak zóó in de war gestuurd door allen

die Staats-examens en eeniieid van bevoegdheid hebben
ondersteund, dat het moeijehjk is, hierop een antwoord
te geven. Om hier eene bevrediging te bekomen, zou men
kennis moeten hebben van dingen, die men niet kan
weten. De Hoogleeraar Donders heeft zich veel moeite ge-
geven, en de Hoogleeraar Spruijt acht die moeite hoog, om
kennis te bekomen van de vermindering der Geneeskunst-
oefenaren sedert 1865; maar hieruit leeren wij niets voor
de toekomst, dan dat het aantal Doctoren is verminderd.
Kon het anders, daar men aan Artsen, zelfs in de steden,
gelijke regten toekende als aan Doctoren. Mij verwondert
het, dat zich nog één Student tot de Hoogeschool gerigt
heeft na 1865; men wilde dien stand vernietigen; dat
ondergang de uitkomst zijn moest, kon elkeen weten, die
zich niet opzettelijk blind maakt.

Nu zegt de Hoogleeraar Spruijt in zijn Art. in de Gids,
dat hel aantal Doctoren voortaan wel zóó zal blijven ver-
minderen, als het door de opgeheven bijl sedert 1865 ver-
minderd is; maar er is weinig doorzigt noodig, om in le
zien, dat men om twee redenen meer Doctoren bekomen
zal dan sedert 1865: a. indien men de Doctoren niet lan-
ger door praktische Staals-examens zal gelieven le plagen
en aan hun stand weder hel oude aanzien zal willen ge-
ven; b. indien men niet langer naast de Doctoren veel min-
der ontwikkelde Artsen zal toelaten, aan wie men, naast
hen geplaatst, alsof men krankzinnig ware, gelijke be-
voegdheid in de uiloefening der kunst heeft toegekend.
De Hoogleeraar Spruijt kan weten, wat een ieder weet:
Sublata causa tollitur effectus.

Dit is zeker, dal, wanneer men niet meer als dwazen
examineert, en wanneer men den stand van Doctor weder
in zijne eer herstelt, men weder meer Doctoren bekomen zal;
maar of dit voldoende zal zijn naar de behoefte, dat moeten
zij beantwoorden, die in 1865 het Geneeskundig Staats-examen
cn eenheid van stand hebben ingevoerd qf voorgestaan.

Wat nu het te wachten aantal Empirici aangaat voor
plaatsen, waar zich geen ontwikkeld Geneeskundige ves-
tigen wil: zal hun aantal voldoende wezen voor de behoefte
dier plaatsen? Nu de wijze Heeren alles hebben overhoop
geworpen en veel beweging hebben gemaakt van eenheid
van stand en van eenheid van bevoegdheid, is thans die
vraag weder niet te beantwoorden. Wil men die Empirici
door de Hoogere Burgerschool en met de Doctoren door
de Universiteit laten gaan, zooals de Hoogleeraren Spruijt
en Donders en het Ontwerp van Wet dat voor Artsen
willen, dan blijft het platteland buiten allen Genees-
kundigen bijstand. Mij dunkt, dit is zoo helder als de
middagzon. Wanneer toch die Artsen gelijke regten hebben
als de Doctoren, wie verwijdert hen dan uit de steden en
drijft hen naar het platteland? Of zullen zij, omdat zij
geen Gymnasium bezocht hebben, door nederigheid daar-
heen gedreven worden? Zelfs niet ééne enkele minuut
heeft men bij dit voorstel stil gestaan. .Neen, op deze wijze
blijft het platteland verstoken van hulp.

Volgens de Hoogleeraren Spruijt en Donders en het Ontwerp
van Wet zal de opleiding van Doctoren en van Artsen op de
Universiteit volmaakt dezelfde zijn; ook de eischen bij de exa-
mina , met dit verschil, dat de Doctoren een proefschrift met
stellingen hebben te schrijven en te verdedigen, zonder meer.
De studie-tijd zal alzoo voor hen eenige weken langer zijn,
maar het platteland bl^ft zonder hulp, en die het niet
inziet, nadat er zoo gespeeld is met gewigtige belangen,
kan het goede onmogelijk willen. De Hoogleeraren Spruijt
en Donders en het Ontwerp van Wet doen een middel
aan de hand, om het aantal Geneeskunst-oefenaren te
doen toenemen; zij zeggen, dat de vermindering zal om-

keeren, indien men......wat meent gij, dat er volgt ?

indien men de eischen voor de Artsen verzwaart. Sedert
1865 eischte men van de Artsen bijna geene letterkundige
of wiskundige kennis en slechts eenige oefening in natuur-

wetenschappen en dan kennis van de zaken der Genees-
kunde. Nu wil men het aantal Artsen doen toenemen door
de eischen hooger te stellen en de ouders te verpligten,
hunne zonen na het ontvangen van Lager Onderwijs een
geheelen cursus van eene Hoogere Burgerschool van 5
jaren te doen doorloopen.

Gij roept mij echter weder toe: de menschen op het
platteland zijn zco goed menschen, als de menschen in
de steden, en Gij wilt aan de eerste gebrekkige, en aan
de laatste hreede Geneeskundige hulp verzekeren. Ik wil
dat niet, maar ik weet, dat het niet anders kan; het is
nooit anders geweest en het zal nooit anders worden;
de Maatschappij regelt zich naar hetgeen zij is en zijn
kan, en, wijkt de Wetgever daarvan af, of wil hij iets
anders, dan verstoort hij haar. Wat ziet men nu op het
zoogenaamde platteland? Op het dorp, waar ik woon, is
geen vleesch te hekomen, geen visch, geen andere spijzen
of dranken, dan hetgeen minder gegoeden gebruiken, geen
laarzen of schoenen, waarmede gij kunt uitgaan, geen klee-
deren, waarin Gij U kunt vertoonen. De bevolking bestaat uit
bijna duizend zielen en op een uur afstands, in verschillende
rigtingen, vindt gij óf Wageningen, óf Ede, óf Renkum,
óf Veenendaal. Te Bennekom is een geacht plattelands-
Heelmeester, die te voet zijne lijders moet bezoeken, om-
dat zijne praktijk hem voor een rijtuig geen inkomen geeft.

Zoo is het op tal van plaatsen in ons Land, en op vele
plaatsen nog veel erger.

Maak Wetten zooveel Gij wilt: een slagter vestigt zich
op Bennekom niet en ook geen Arts, gevormd naar het
nieuwe voorschrift van de Hoogleeraren Spruijt en Donders
en van hel Ontwerp van Wet.

Die op de kleinere plaatsen van hel land dezelfde Genees-
kundige hulp verlangt, als in de groolere sleden le bekomen
is, heeft uit een zedelijk oogpunt regt, maar in de Maat-
schappij vraagl men, en niet slechts in de Maatschappij ,

maar in hel geheele leven: wat is mogelijk, wat is bereik-
baar, wat is uitvoerbaar? Terwijl de steden overvloedig
verhcht zijn door gas, heeft men op menig dorpje zelfs
geen lantaarn; terwijl in de sleden voor de openbare orde
goed georganiseerde zorg beslaat, heeft men op vele klei-
nere dorpen een enkelen Veldwachter, die geen tiende zien
kan van hetgeen er voor eene goede pohtie te zien is; lal
van misdrijven blijven dan daar ook niet slechts ongestraft,
maar onbekend: bij helder daglicht wordt op 25 pas af-
slands van mijn huis mijn hout met de bijl nedergeveld
en weggedragen, zonder dat iemand van overheids-wege
zich daartegen aankant, en lot vlak onder mijn raam
wordt het geheele jaar door op wild geschoten, zonder dat
van wege de Magt er iemand tegen opkomt, want er ont-
breekt personeel. In de steden is de brieven-post onder
ons best geregeld en heeft men hier en daar paleizen voor
post-kanloren en tal van geëmploijeerden; en op een groote
menigte plaatsen van hel platteland js een zoogenaamd
hulp-postkantoor, waar één mensch is, die dikwerf niet
eens een vrije kamer heeft voor zijne zaak, die naauwelijks
lezen en schrijven kan en toch de brieven ontvangen en
bezorgen moet, en aan kinderen, die uit de school komen,
of aan voorbijgangers Uwe brieven medegeeft, die voor
ü zoo belangrijk zijn, alsof Gij woondel in de stad. De
arme brievengaarder heeft nauwelijks om te eten.

Wie helpt U op de dorpen, als Gij regt verlangt; wie
geeft U daar raad en wijst ü den weg aan, om regt te
bekomen? De Burgemeester zal het doen in strafzaken;
maar in het burgerlijk regt staat Gij volkomen alleen, en
Gij kunt slechts op grooten afstand een raadsman bekomen.
Die zich hierover zou beklagen, zou dwaas zijn, want hel

kan niet anders.

Hoe is het Onderwijs op Uw dorp, hel Onderwijs, dat
thans zoo zeer aan de orde is? Eene Hoogeschool kan er
niet op elk dorpje wezen, ook geen Gymnasium; dal

behoeft ook niet; maar Gij kunt toch overal aan Uwe kinderen
eene beschaafde opvoeding geven; er zijn toch overal scho-
len , waar Gij hun moderne talen en geschiedenis en hetgeen
tot eene goede opvoeding behoort, kunt doen onderwijzen ?
Er is een dorp-school, waar Gij Uwe kinderen zenden kunt,
waar armen en gegoeden datgene leeren kunnen, wat men
gewoon is, allereerste beginselen te noemen. Als Uw klok
in de war is, kunt Gij haar uren ver zenden, om haar
weder in staat te stellen, U te dienen. En wat het voor-
naamste aangaat: wie leidt op de dorpjes de lieden van een-
voudige geaardheid, die zooveel leiding noodig hebben ? Jonge
lieden meestal, die het stof der Universiteit nog niet geheel
hebben afgeschud, die geene ervaring hebben en dus ook
geene wijsheid, zijn daar de leidslieden in alles; zoo zij
meer ervaren zijn, gaan zij naar elders en betrekken ten
slotte goede plaatsen; maar op de dorpjes komen telkens
weder jonge menschen, kers-versch van de Hoogeschool,
eeuw in, eeuw uit, tenzij de Leeraar geen beroep bekomt,
of hij geene verplaatsing wil.

Nu stel ik Geneeskundige zorg zeer hoog, maar ik mag
toch in ernst vragen, of het wel een wijs man mag heeten,
die zou beweren, dat op de dorpjes even kundige en
ervaren Geneeskundigen moeten gevonden worden, als er
in de steden zijn? het is dwaasheid of erger, indien men
dat wil.

Ik zou kunnen aangeven, welke eischen ik aan Empirici
zou meenen te moeten stellen; maar ik doe dit niet, om
de volgende redenen. Stelt men de eischen hoog, dan be-
komt men er weinig, en stelt men ze laag, dan verkrijgt
men er na eenigen tijd genoeg of te veel. Hoe hooger
die eischen gesteld worden, des te beter hulp, hoe lager,
des te armoediger. Ik weet nu niet, hoevele plaatsen er
in ons Land zijn, waar men niet meer verkrijgen kan,
dan die ik noem Empirici; ik ken de geaardheid dier

plaatsen ook niet, ken de meerdere of mindere gegoedheid
der inwoners niet, weet niet, hoever deze uit elkander
wonen, en ik heb dus geen blik hoegenaamd op het inkomen,
dat Empirici op onderscheidene plaatsen kunnen hebben.
Een ander, die oogen heeft om te zien, en die niet aan
zijn bed of aan zijn stoel gekluisterd is, kan met weinige
moeite dit te weten komen. Zonder die kennis kan onmo-
gelijk bepaald worden, hoe zwaar AèzQ Empirici'va xamimo
mogen wegen. Van dorpen is hier geen sprake: te Velp
bij Arnhem, te Zeist, te Amerongen, te Twello, te Apel-
doorn enz., zouden, naar mijn inzien, geene Empirici mogen
worden toegelaten ; ook niet daar, waar de dorpen digt
bij elkander gelegen zijn. En in het algemeen, waar een
Doctor een bestaan bekomen kan, of de Gemeente hem
voldoende toelage geeft, daar wensch ik geen Empiricus.
Dat deze man voor zware gevallen hulp zal moeten inroe-
pen, zoo hij die bekomen kan, is reeds gezegd. Zijne
bevoegdheid moet goed worden omschreven, ook dit is
reeds gezegd: het melius est sinere mori quam tueri mag
niet aan hem worden overgelaten.

Eindelijk, wat de Consulenten aangaat: voor een zekeren
kring zou van wege de overheid een Doctor-consulent kun-
nen worden aangewezen, bij wien de Empirici in de voor-
geschreven gevallen bijstand zouden kunnen vragen. Zulk
een Consulent zou van de Gemeenten van zijn kring daartoe
een subsidie moeten bekomen. De zaak is zeer wel voor
regeling vatbaar, maar dan moeten onbevoegde lieden er
zich buiten houden.

Welke middelen de Hoogleeraar Spruijt aanwendt, om het
geslacht der Doctoren in de Geneeskunde met den koorde te
straffen , zoodat er de dood op volgt, kan blijken uit bl. 276
van de Gids (Februarij 1878). Hij zegt: »Maar aan de oude
»Hoogescholen (Leiden, Utrecht, Groningen) zal een Stu-
»dent, zeker nog wel een halve eeuw lang, niet in de
»eerste plaats iemand zijn , die studeert, maar iemand,

■

»die op liamers woont, veel geld uitgeeft en veel lijd be-
»steedl om. zich te amuseren.quot; De lloogleeraar had hier
niet bij te voegen, hoezeer hij het toch een weinig vroeger
doet doorschemeren, »dat men alleen goed kan studeren
»te Amsterdam, dat men aldaar niet op kamers woont,
»zeer weinig geld uitgeeft en er zich niet amuseert.quot; Hoe
zou zijn vroegere Leermeester R. van Rees opzien bij
zulk eene taal, en wat zegt er mijn uitstekende vriend
Buys Ballot van ? Wat de Hoogleeraar Donders er van
zegt, weten wij; naar hem is de Heer Spruijt bij uitne-
mendheid bevoegd, om zoo te schrijven

Hij zegt N.B.: »Een beteren woordvoerder nu kon het stelsel
»zich zeker niet wenschen, dan het in den Amsterdarrischen
»Hoogleeraar Bellaer Spruijt gevonden heeft.quot; En dal stelsel
is de opleiding van Geneeskundigen en de wijze, om hen
bevoegd le verklaren tol uitoefening der kunst.

Geen betere woordvoerder! Derhalve een uitstekende in
de Geneeskunst, misschien zelfs wel een speciaüleü, die
de eer des Lands naar buiten ophoudt en den roem vau
hel Vaderland vergroot? Niets van dit alles: de Heer
Spruijt heeft niet de geringste kennis aan Geneeskunde,
heeft er niet in gestudeerd en is er een volkomen vreem-
dehng in. Zoo iemand noemt nu de Hoogleeraar Donders
den besten woordvoerder. Mij dunkt, hel kan nu niet lang
meer duren, of er zal wel aan het licht treden, welke de
eigenlijke beweegredenen van den Hoogleeraar Donders zijn.

En wat den Hoogleeraar Spruijt aangaat, die (bl. 279, rfe
Gids, Februarij 1878) den Geneeskundige in zijne vorming
gelijk stelt met den Ingenieur en den Koopman: hoe donker
leekent hij onzen lijd! Een Hoogleeraar in de Wijsbegeerte,
geroepen om aan de jeugd le leeren, wat waarheid is,
wat regt is, wal humaan is; die den grond van hel weten

') Bedenkingen op het Wets-Ontwerp, regelende de voorwaarden tot
verkrijging der bevoegdheid van Arts enz., 1878, bl. 4.

moet doen kennen en de jeugd daarin moet leiden en
helpen opgroeijen tot mannen van gewigt: zulk een man
schaamt zich niet, om grove onwaarheid te schrijven van
zijne tijdgenooten, want hij zal zijne profetieën toch wel
uit het verledene genomen hebben; hij schaamt zich niet,
om uit broodnijd onwaardige taal over de Studenten der
ütrechtsche Hoogeschool, de eenige die hij kent, te doen
drukken; uit broodnijd, omdat er nog geen stroom van
Studenten van elders naar Amsterdam vloeit, maar Utrecht
nog bloeit. Broodnijd: is dat de Wijsbegeerte van de
Gemeente-Universiteit aan het Y? En wat beweegt den
Hoogleeraar Donders, om dien broodnijd te ondersteunen?

Laat ons nu nog een weinig van naderbij zien, wat een
echt Geneeskundige in de Maatschappij te doen heeft:

r. De Geneeskunst-oefenaar heeft in den tijd, waarin
wij leven, een eersten phgt te vervullen, om het even, of
hij daartoe van Staats-wege geroepen is of niet, om alge-
meene bronnen van schade voor het leven der menschen aan
te wijzen en den algemeenen gezondheids-toestand te be-
vorderen. Wat men tegenwoordig gezondheids-leer noemt,
hier genomen in den zin van bevordering der algemeene
gezondheid, is nog een bijna onbearbeid veld, evenzoo
het afweren van besmettelijke ziekten. Bedenk het eens,
welk eene droevige figuur men gemaakt heeft vóór eenige
jaren bij het weder verschijnen der Cholera, toen zelfs
van wege de Regering in Nederland algemeen is voorge-
schreven , dat men twee voorwerpen (chloorkalk en ijzer-
vitriool), die in werking elkander opheffen, zamen in de
geheime gemakken moest doen, wat men toen noemde
desinfecteren; kort daarna moest het zijn carbolzuur. Be-
klagenswaardige wijze van doen! Wat zoudt Gij uitrigten,
zoo Gij morgen hoordet, dat de gele koorts aan het
Nieuwe Diep was aangebragt; wat, zoo Gij zoudt verne-
men, dat de pest te Ylissingen was uitgebroken?

Er is eene Staats-Geneeskunde, die dit alles behoort te
omvatten, en in Nederland droomt er zelfs niemand van;
de Geneeskundigen van den waren stempel wil men niet
kennen; aan het eigenbelang wordt het woord gegeven, en
partij-belang zal nu op nieuw de zaak regelen bij de Wet.

Wilt Gij mannen van ruimeren blik, voed hen dan ook
op tot karakters.

Behalve Geneeskunst-oefenaren, die tegenover den lijder
komen te slaan, zijn in iederen geordenden Staat noodig
twee soorten van Geneeskundige deskundigen, namehjk:
Staats-Geneeskundigen en Regts-Geneeskundigen, Sommige
van deze zijn Ambtenaren, andere zijn dat niet: beide
moet men altoos zoeken onder de Geneeskunst-oefenaren;
en de opleiding, die in den Staal gegeven wordt aan aan-
staande Geneeskundigen, moet niet slechts strekken om
lieden bekwaam te maken, die zieken behandelen: die op-
leiding moet ook omvatten Staats-Geneeskunde en Regts-
Geneeskunde. En daar tegenwoordig in eene geordende
Maatschappij de wetenschap leeft bij het volk en geenszins
een uitsluitend bezit der Regering is; daar bovendien elk
Geneeskundige op zijne beurt met Staats-Geneeskunde of
Regts-Geneeskunde in aanraking komen zal, moet elke Genees-
kunst-oefenaar, dat is hier, verzorger van zieken, in Staats-
Geneeskunde en Regts-Geneeskunde zijn ingewijd. De
Commissie van 1848 heeft op zulke deskundigen duidelijk
gewezen.

De Staats-Geneeskunde vervalt in drie gedeelten:

a.nbsp;Algemeene regeling en leiding, onderzoek en best uur,
deels aan Ambtenaren op te dragen en door deze te hand-
haven; bij ons thans door de Inspecteurs.

b.nbsp;Algemeene zorg voor de bewaring der gezondheid.

c.nbsp;Algemeene zorg bij heerschende ziekten.

Voor b. en c. heeft men bij ons de Geneeskundige Raden ,
maar het volk heeft bovendien nog hier en daar zijne
Gezondheids-Commissiën, zijne Commissiën ter onderzoeking

van levensmiddelen, en zelfs heeft men onlangs te Parijs
de kiem geschapen van eene Internationale Gezondheids rege-
ling, die eenmaal worden kan een zaak van groot gewigt.
De Regts-Geneeskunde vervalt in:
a. Bijstand aan den Regter, verleend bij persoonlijke, tot
het Strafregt behoorende zaken, zooals verwondingen, moord
door mechanische middelen.
h. Bijstand aan den Regter, verleend bi) vergiftiging.
c. Opsporing van vervalsching van levensmiddelen,
geneesmiddelen en hetgeen verder de gezondheid bedrei-
gen kan.

Ik geef hier slechts eene schets, maar die schets zal vol-
doende zijn, om aan een ieder de overtuiging te geven,
dat de Geneeskundigen breed moeten ontwikkeld zijn, want
uit hen kiest men grootendeels de mannen, die de kundig-
heden in de zaken, hier genoemd, moeten bezitten. Mist
men zulke mannen, heeft men enkel de Artsen van den
Hoogleeraar Spruijt, zoo hebt Gij in Uw Land geenStaats-
Geneeskunde en geen Regts-Geneeskunde.

Hier moet ik met nadruk noemen eene andere verhouding,
geheel afgescheiden van persoonlijke zorg voor zieken. In
een land, waarin men een leger en eene vloot heeft, moet
er bestaan eene eigene rigting der Staats-Geneeskunde, die
ik hier eenvoudigheidshalve Krijgs-Geneeskunde noem. De
algemeene zorg voor gezondheid van het Leger en op de
Vloot kan niet aan Ingenieurs of KoopUeden worden over-
gelaten; zij eischt deugdelijk ontwikkelde en beschaafde
mannen van een best gehalte, mannen, wier werkkring niet
sterk naar buiten spreekt in gewone tijden, maar wier
geheele beteekenis in het hebt treedt, zoo die tijden niet
gewoon zijn. Laat ik slechts noemen de huisvesting en
voeding van den soldaat, zijne kleeding, hetgeen men van
hem vergen mag en wat daar-buiten gaat. Ik spreek hier
geen woord van verwondingen of van ander bijzonder lijden
van den soldaat: ik heb thans slechts het oog op hetgeen

den algemeenen toestand van gezondheid en leven der
Militaire magt betreft ter Zee en te Land.

Hierbij zou ik kunnen voegen tal van andere onderdeelen
van het groote geheel, dat hgt buiten de persoonlijke zorg
voor zieke menschen.

En heeft dit betrekking op eene kleine Maatschappij ?
Wanneer wij Nederland en zijne overzeesche Bezittingen
zamen nemen, — en over dit alles behoort zich de zorg
der Regering uit te strekken, — dan geldt dit de belangen
van ongeveer 20 miUioen menschen.

2°. Een tweede pligt van den waren Geneesheer is, de
gezondheid te bevorderen der menschen, die bijzonder aan
zijne zorg zijn toevertrouwd; ook dit deel is nog weinig
beoefend. Drie zaken zijn er, waarvan men tegenwoordig
den invloed algemeen bespreekt: de bodem, het drinkwater
en de melk; maar er zijn duizenden voorwerpen en dui-
zenden omstandigheden, die de gezondheid bedreigen der
leden van een gezin, waarvan Gij de Geneesheer zijt en
lol wier kennis een geheel ander bestaan behoort, dan die
van een Ingenieur ofvan een Koopman. Voorkomen, dat
is de voornaamste laak der Ars salutifera. Zoo moet dan
de Geneesheer in elk gezin, waarin hij treedt, zooveel
mogelijk zijn, wat een kunstbroeder van Hippocrales ge-
tuigde: Pater sanitatis ac conservator; daartoe moet hij de
vriend zijn van hel geheele gezin en op passende wijze
en passende lijden zijne opmerkingen uitspreken over het-
geen hij in het gezin vindt, of vermoedt. Hij moet
de woning, de spijzen en dranken, die men gebruikt,
zooveel mogelijk overwegen en alles rigten tol bevordering
der gezondheid van de leden van het gezin; hij moet aan
de huisvaders zoo noodig het gebruik van te veel prikkels
durven ontraden en aan de moeders durven zeggen, dal
de corselten der dochters rnoordluigen zijn; maar na-
tuuriijk met een ander woord, om met allen goede
vrienden le blijven en in de eerste plaats met de moeders,

want door haar ah'ermogenden invloed moet hij zijne
ernstige beden als regels trachten in het leven te roepen.
Van dit alles is geen sprake, zoo de Medicus niet is een
man van hart, van trouw en van beschaving, vooral ook
van gezond verstand. In gestichten van liefdadigheid ziet
men onder ons dikwerf zulk een streven; maar waarom
däär en waarom niet in elk gezin?

3». Eene andere gewigtige taak van .den Geneeskundige
is de zorg voor den zieken mensch, en ik moet er on-
middellijk bijvoegen de zorg voor de omstanders. Een Inge-
nieur en een Koopman hebben met een werktuig of met
een koopwaar te doen : de Geneeskundige met iets anders.
De taak van den Geneeskundige aan het ziekbed vervalt
in drie deelen: a. hij heeft een zieke te behandelen; h. hij
heeft met een mensch in beklagenswaardige stelling om
te gaan, en c. hij moet de betrekkingen van den zieke bij-
staan als een vriend.

Aan a. hier plaats in te ruimen, is onmogelijk; de Ge-
neesheer moet van zijne taak meester zijn, en neemt hij
de geheele Geneeskunde in haar ganschen omvang op zijne
schouders, dan heeft hij een Atlas te dragen, waartoe ik
niemand in staat acht. .Maar ik laat elkeen hierin vrij en
reken ook op de eerlijkheid van eerlijken, die U naar een
anderen kunst-oefenaar zullen verwijzen, indien deze in het een
of ander bijzonder gedeelte meer ervaren is. Als Geneesheer
heb ik er mij zeer wel bij bevonden, om die hulp van
anderen dikwerf in te roepen, of den zieke te vragen:
»Zoo gij nog eens een ander hooren wilt, ik zal dit gaarne
»zien.quot; Ik verzeker U, dat U niets meer vertrouwen geeft,
dan zulk een aanbod.

Ik ga a. geheel en al met stilzwijgen voorbij, omdat ik
hier niet over het heirleger van ziekten spreken kan, en
ik bepaal mij tot eenige opmerkingen over b. en c., dat is
de mensch, die ziek is, en de menschen, die den zieke
met zorg omgeven. Wat zou ik verheugd zijn, indien ik

hier eene schets kon invoegen van lessen, die ik als student
gehoord heb van den onvergetelijken Jacobus Yosmaer,
over Algemeene Geneesleer, Therapia generalis, waarin hij
over licht en lucht en rust in de ziekenkamer, over de
hoedanigheden van zieken-verplegers, ja over alles sprak,
wat een echt Geneesheer zal ter harte nemen bij eiken
lijder; maar ook hierover mag ik thans niet uitweiden. Ik
wil alleen den Geneesheer als mensch beschouwen tegen-
over den zieken mensch en de menschen, die om hem in
zorg zijn; en ik bespreek alzoo eenige hoedanigheden van
den echten Geneesheer. Vraag hierbij niet, of ik, toen ik
de Geneeskunde uitoefende, meende al die hoedanigheden
le bezitten; ik bezat ze niet, ik had tal van gebreken en
schaamde mij daarover, maar ik streefde, zooveel ik kon,
om ten minste iets van een echten Geneesheer in bezit te
hebben. Gij kunt mij dus niet toeroepen, dat ik in hel
volgende deugden veins, die ik weet niet te bezitten; wat
ik wensch, is, dat elk Geneesheer ze in veel ruimere mate
bezitten zal, dan zij ooit mijn eigendom zijn geweest.

Volkomen verloochening van zich zeiven is eene eerste hoe-
danigheid van den waren Geneesheer: elke minuut van zijn
leven, dag of nacht, ook wanneer hij meer of min onge-
steld is, of wanneer rampen hem drukken, of hij door
droefenis overstelpt is in eigen kring: altoos moet hij
beschikbaar zijn op de aanvrage van een ander; en al wordt
zijne nachtrust ook nog zoo dikwerf gestoord door vrees-
achtige klagers, die zelf niet eens ziek zijn: hij behoort
het le vergelen, terwijl hij het ondervindt, en om eigen
lust en rust en krachten nooit te denken. Gij gaat op
reis en beweegt U naar welgevallen, terwijl de Geneesheer
is geketend aan zijn huis; hij moet altoos te vinden en
beschikbaar zijn. Of er voor hem gevaar uit het gevraagde
bezoek ontstaan zal, is ü onverschilUg: Gij roept hem en
hij moet komen, al is er ook veel kans, dat hij daarbij
het leven inboeten, of daardoor de leden van zijn gezin in

gevaar brengen zal. In de afzigtelijkste toestanden, daar,
waar pogingen tot moord zijn aangewend of andere schan-
delijke misdaden zijn bedreven, roept Gij zijn bijstand in,
en Gij staat niet toe, dat hij zich op eenigerlei wijze zal
verontschuldigen. Maar de waarachtige Geneesheer wil dit
ook niet; hij heeft zich ten plirjt gesteld, te doen, wat
Gij niet kunt en wat' Gij niet durft, en die pligt kan hij tot
een feu sacré doen aangroeijen, indien hij is een man van
karakter, zoo hij weet, wat ware grootheid is, en zijn hart
geneigd is, om naar vermogen in zijn ambt God te dienen
in geest en in waarheid.

De echte Geneesheer moet zooveel mogelijk mensch zijn in
de betere beteekenis van het woord, niet slechts ontwik-
keld en beschaafd, opdat hij onder de beste standen in
de Maatschappij zal worden opgenomen en alzoo aanzien
hebbe onder de menschen en zijne kunst daardoor zal
verheffen; ook niet, omdat hij onder zijne zieken ook
beschaafden tellen zal: hij moet wezen beschaafd en ont-
wikkeld mensch, omdat hij mensch behoort te zijn, zich
zeiven zal kennen en de menschen, met wie hij in aan-
raking komt, zal kunnen doorzien. Aan de kennis van
de karakters heeft hij niet genoeg: hij moet in elk voor-
komend geval met snelheid en klaarheid den ziels-toestand
kunnen doorgronden. De onbeschaafden, die zich onver-
staanbaar uitdrukken, spreken soms veel duidelijker, dan
beschaafden doen, die iets zullen bedekken. Grenzenloos
zijn deze twee bronnen van onduidelijkheid voor den
Geneeskundige, en verstaat hij de beteekenis zijner kunst,
dan zal hij behoefte hebben, om elke onduidelijkheid, die
hem in den weg staat, tot klaarheid te brengen. Zooals
de ware Geneesheer behoefte heeft aan klaarheid, zoo heeft
dit welligt niemand in die mate als hij, of het moge zijn
de opvoeder der jeugd, wiens taak het is, de harten, die
hij leiden zal, te doorzien. De waarachtige Geneesheer is
menschenkenner en dat wordt men niet op de banken,

7

waar ontleedkunde of ziektekunde onderwezen wordt.
Voorts — en dat sluit zich onmiddellijk hieraan — moet
takt, en ik kan er bijvoegen methode, een eigendom zijn,
dat hij in volle bezit heeft. Hij is de man van gezond
verstand, natuurlijk en ongekunsteld; zijne oogen en zijne
handen zitten aanéén, dat is, naar hetgeen hij ziet, handelt
hij; hij ziet altoos en handelt onmiddellijk naar den juisten
blik, die zijn eigendom is.

Ik heb het naauwelijks te zeggen, dat de waarachtige
Geneesheer zijn voordeel niet voorop zet. Doet hij dal,
laat hem dan le huis; geloof mij, zucht naar geldelijk voor-
deel kan niet naast zich hebben dal hoogere pligls-besef,
hetgeen den waren Geneeskundige kenmerkt; maar geef
hem vrijwilhg wal hem toekomt; dat is Uw phgt.

De opregle Geneesheer behoort te zijn waarheidüevend.
in de hoogste male, alzoo ook naauwgezet en juist; hij
moet zijn de eenvoudige man, onopgesmukt en vrij van
elke Turksche trom of trompet, zoo natuurlijk als een kind.
Boerhaave had hel Simplex Veri Sigiüum niet slechts lol
spreuk, maar zóó was hij, en zooals hij was, was zijne kunst.
De mensch maakt den Geneeskundige. Door eenvoudigheid,
door nederigheid wint hij de harlen, maar lenigt hij ook
en verheft hij zijne kunsl lot een bron van heil voor de
menschen. En hoe dikwijls is hij onvermogend om te ge-
nezen en kan hij slechts zedelijke kracht aanbrengen; maar
doet hij dal, zoo heeft hij loch meer of min wel gedaan.
En dan die duizenderlei verscheidenheid van personen!
Toen Boerhaave als Hoogleeraar moest vervangen worden ,
beval hij ook den man aan, die in hel openbaar treffend
wisl te spreken: de regimine mentis quod medicorum est.
Gaubius was een mensch en daardoor was hij voortreffelijk
Medicus.

In geen stand in eene beschaafde Maatschappij is zoo-
veel behoefte aan eene verbinding van twee uiterste hoe-
danigheden, als in dien van Geneeskundige: hefde en

kracht moeten in hem vertegenwoordigd zyn; hij moet
met alle menschen op goeden voet kunnen wezen, met het
dartele kind en den meest verstokten booswicht; met de
teederste vrouw en den onverzettelijken held; is hij niet
vol liefde, zoo kan hij in het droefgeestig bestaan van den
zieke niet doordringen, hem niet toespreken naar zijne be-
hoefte, niet medegaan met zijne klagten; maar hij kan ook
geen geduld hebben met den lastige en onregtmatig kla-
gende; en diezelfde man moet kracht tegen kracht kunnen
stellen, om, waar het pas geeft, de waarheid te zeggen,
tegen wien het ook zij. En wordt er geen kracht toe ver-
eischt, om dagelijks en onophoudelijk gedurende het gansclie
leven in opgewektheid voor anderen te verschijnen, zich
zeiven te beheerschen en een leven te leiden, dat gewijd
is aan het heil van anderen?

De echte Geneesheer is blij van geest, maar draagt diepen
ernst in het hart. Hij moet de man zijn, die met gelaat
en stem reeds opwekt tot moed en vertrouwen; hij moet
de blijdschap, waar het kan, met zich voeren, en zóólang
hoop weten te planten in de harten, tot het zeker is, dat
aan deze zijde van hel graf geen hoop meer le wachten is.
Dus wekt hij op en bemoedigt hij, zoolang het pas geeft,
en gaat hij voor in goed vertrouwen. En is het anders
beschikt, dan hij hartelijk gewenschl en vurig gehoopt
had, dan bereidt hij met omzigtigheid hem voor, wien het
aangaat, of hen, die om de sponde staan, op den wil van
God Almagtig, die een zijner schepselen nader lol Zich
roept, om hem te plaatsen in een beter Vaderland. Wal
dood en graf is, behoort den waren Geneeskundige zóó
helder voor den geest le zijn, als hel gewigt der zaak het
eischt. Hij staat tegenover Heden van zeer verschillende
Godsdienstige gezindte en moet voor elk een trooster,
zijn. Leerstellingen kunnen hem hier niel helpen, want die
verstaat alleen hij, die ze ook geleerd heeft; maar hij moet
verslaan , wie God is voor zijne schepselen, en hij behoort den

Pi

100

dood als eene verhuizing tot een nieuw leven aan een iege-
lijk weten verstaanbaar te maken en alzoo de diepste
smart te lenigen. En wanneer het voorwerp zijner zorg
van de verslagen betrekkingen gescheiden en ter ruste
wordt nedergelegd, dan zal de echte Geneesheer de droe-
fenis deelen met de bedroefden en het goede van den
overledene te voorschijn roepen, opdat leven en dood tot
één geheel verhonden worden.

Maar zijne zorgen zijn elders met meer geluk bekroond; hij
ziet den vijand, die zich meer en meer in schrikverwekkende
gedaante vertoonde, tot staan komen; hij ziet hem wijken
en vlieden, en eene dierbare moeder, of een zorgvolle vader,
of een innig geliefd kind is aan het verslagen gezin terug-
gegeven; er is vreugde en dankbaarheid, en een ongekend
gevoel doortintelt de harten. Dan zal de ware Geneesheer
alweder aan het geheel een rigting geven, die, hetgeen ge-
schied is, niet slechts voor het oogenblik, maar ook voor
de toekomst goed zal leeren verstaan.

Waar zou ik eindigen, indien ik den Germamis Medicus
naar waarheid zou willen schetsen? Gij zegt: zoo iemand
is er niet. Gij hebt een ideaal geteekend. Dat weet ik
beter dan Gij; toen ik zelf Medicus was, zag ik voortdurend,
hoeveel mij ontbrak. Maar wilt Gij iets goeds in de wereld,
zonder dat er gestreefd worde naar een hooger doel? Zijn
een echte Minister, een echte vertegenwoordiger van het volk,
een echte bedienaar der Godsdienst ook niet idealen ? Is een
goede Maatschappij ook niet een ideaal? In waarheid: laat ons
geen dwaze, maar waarachtige idealen koesteren, om het-
geen wij te doen hebben, zóó goed te leeren doen, als wij
kunnen. Vóór bijna 50 jaren teekende ik in gebrekkige
woorden (Herinneringen omtrent Jacobus Landt) het beeld
van een man, die te Rotterdam Geneesheer en een korten
ti-id Hoogleeraar aan de Geneeskundige School te Amster-
dam was. Voor mij naderde deze uitnemende het ideaal,
dat mij van den echten Medicus voor den geest zweefde.

Ik heb ook buiten de Geneeskunde karakters aangetrof-
fen, waarin ik in den mensch den Geneesheer zag, en
die voortreffehjke meesters in de kunst zouden geweest
zijn, indien zij slechts genoegzame Geneeskundige kennis
hadden gehad; ja, onder mijne vrienden had ik het voor-
regt er meer dan een te mogen tellen, die bij genoegzame
kundigheden voor mij het ideaal van een Geneesheer zou-
den nabij gekomen zijn; zij waren mannen, zooals het
heet, die klonken als een klok; op een Staats-examen
zouden zij niet meer dan een gewoon figuur gemaakt heb-
ben , ja, weUigt waren zij daar zelfs afgewezen; want zij
hadden iets meer, dan hetgeen bij vragen en antwoorden
blijken kan, en dan gebeurt het, dat de vrager het gege-
ven antwoord niet verstaat. Of kan maar zoo elkeen
iemand, die klinkt als een klok, begrijpen?

Voor mijn deel heb ik in de Getuigenis genoegzaam
uit eén gezet, d^t ik den Geneeskundige breng tot de man-
nen , die Hooger Onderwijs behooren genoten te hebben;
en had de Hoogleeraar Donders dat met mij begrepen, had
hij met mij gestreden tegen eenheid van stand en tegen
Slaais-examens, die hij eerst jammerlijk heeft voorgestaan
en waartegen hij nu ijvert, nu alles in de war is; had
hij met mij in den Geneeskundige niet gezien een dusge-
noemde specialiteit, waarvan het alsnog gAdX: dat Galenus
opes, maar den zich opofferenden warmen helper van on-
gelukkigen, die breed behoort te worden onderwezen; had
hij slechts niet telkens en telkens gesproken, om dit al-
weder aan de Heeren Staten voor te leggen en deze telkens
van den weg te brengen, dan waren de zaken niet zóó
verloopen, als zij nu zijn. En waar zijn nu de mannen,
die het gestrande schip weder in goed water zullen brengen ?

Er is bijna niets, dat U thans een weinig verheft, maar
oneindig veel, dat U ter neder drukt.

Waar gaan wij heen?

Eene vriendelijke hand, die mij dikwerf iets toezendt

ter bemoediging bij zooveel leed rondom, rigtte aan mij
een N». van een blad, dat ik niet lees, en wel dat van de
Nieuwe Rotterdamsche courant van 18 October 1878, waarin
het volgende voorkomt:

»Lord Dufferin, de aftredende Gouverneur van Canada,
»tracht zijn naam te verbinden aan een goed en duur-
»zaam werk. Hij heeft tot de Regering van den Staat New-
»York een voorstel gerigt, strekkende, om den Niagara-val
»en het daaromheen liggende terrein aan beide oevers te
»maken tot een zoogenaamd »internationaal park'', dat het
»gemeenschappelijk eigendom zou worden en onder de bij-
»zondere bescherming zou staan van Canada en de Ameri-
»kaansche Unie beiden.

»Het doel, dat met dien maatregel beoogd wordt, is
»tweeledig.

»Vooreerst wil men beletten, dat de onverzadelijke win-
»zucht van industriëelen eene schennende hand ook naar
»den Niagara-val uitsteke. Het ontbreekt in onzen tijd niet
»aan lieden, die niet aarzelen zouden, de sterren van haren
»glans, of den hemel van zijn blauw te berooven, indien er
»met profijt van het een en ander een vernisje of een verfje
»ware te bereiden. Lieden van dit slag' zijn er al dikwijls
sop bedacht geweest, de ontzettende beweegkracht van de
»vallende wateren der St. Laurens-rivier te »benuttigenquot; tot
»het drijven van een oneindig aantal fabrieken. Hun immers
»is het hartverheflend natuurtooneel, zooals het daar ligt, een
»slechts ongebruikte motor, een renteloos kapitaal. Huriis
»een boom niets waard, vóór hij als balk tegen den grond
»ligt. Wat zou hun een waterval beteekenen, vóór hij hen
»guldens helpt verdienen!quot;

Zoo is het, guldens .verdienen en alles afbreken; wat
zoudt Gij doen, indien de waterval van Niagara den Ne-
derlandschen bodem rondom deed dreunen? Zoudt Gij —
ik vraag het U in ernst — aan beide zijden van zijne
oevers een Park aanleggen, om den beschouwer rust te

geven bij de verheffing, die hem aangrijpt; of zoudt Gij
die liracht aanwenden for making momy?

SLOTSOM.

De uitkomst, waartoe wij zijn geraakt, is zeer eenvoudig,
want wij nemen de Maatschappg, zooals zij is; eeren wat
geëerd moet worden, en voegen ons naar het onvermijdelijke;
nieuw licht hebben wij niet en wij overprikkelen dus nie-
mand; maar wat het ergste is: wij zijn geen specialiteit
en vinden dus welligt geen gehoor. Intusschen, wij vragen
om niets en geven ook geen raad en rigten geen verzoek
aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal.

Onze uitkomst dan is deze:

4°. Naarmate de beschaving is toegenomen, heeft men
het leven der menschen op hoogeren prijs gaan stellen en
hen meer en meer gaan eeren, die ter bevordering van
gezondheid en leven, of ter opheffing van stoornis in deze,
goeden raad konden geven. Naast Godgeleerden en Regts-
geleerden heeft men aan die mannen vóór ruim zes eeuwen
zekere onderscheiding toegekend: Godsdienst, Regts- en
Geneeskunde hebben hetzelfde doel, en dat doel is: naar
vermogen Gods wil in de Maatschappij te helpen vertegen-
woordigen. Aan de mannen, die dat deden, gaf men een
titel, waardoor hun karakter werd uitgedrukt; niet een ver-
siersel, maar een stempel. Wilt Gij terug in de beschaving,
schaf dan Godgeleerden, Regtsgeleerden en Geneeskundigen
af; maar wilt Gij voorwaarts gaan, eer hen dan, ontroof
hun den stempel niet, die hun toekomt, en waardoor Gij
•bij de Geneeskundigen uitdrukt, dat Gij Uwe gezondheid
en Uw leven waardeert als middelen tot iets beters.

Voed die Geneeskundigen op naar de waarde, die Gij

hecht aan Uw leven en aan Uwe gezondheid; en daar Gij
tot iets goeds geroepen zijt, kunt Gij niet anders, dan van
hen maken beschaafde mannen, mannen van letteren en
van gezond verstand, kundig en bekwaam, ervaren, wijs.
Ik bedoel mannen, die U dierbaar zijn en zullen raden en
helpen in ziekten, en die kundigheden bezitten, welke bij
Ingenieurs en Kooplieden niet gevonden worden. En hebt
gij hen goed opgevoed, eer hen dan in de Maatschappij;
noem hen Doctoren of hoe Gij wilt, maar geef hun het
i-egt om hun hoed op te zetten, als een Ingenieur of een
Koopman verpligt is dien af te nemen; ik bedoel het Jus
pilei. Gij lacht; ik niet; Gij begrijpt wel, dat ik alweder
aan dien hoed niet hecht, maar ik roep U met luider
stemme toe: Eer den echten Geneeskunst-oefenaar, of heb
ten minste karakter genoeg, om hem geen hulp te vragen,
zoo gij die noodig hebt.

Hoe ik zulke lieden wensch opgeleid te hebben en welke
waarborgen ik aan den Staat toeken, om zich te vergewissen,
dat men ten minste in hen kunde genoeg bezit, heb ik
hierboven gezegd; ik ben geheel voldaan, indien zij zullen
worden opgeleid aan de Nederlandsche Rijks-Hoogescholen
en ook aan die van Amsterdam, zoo men daar vrij zal
geworden zijn van hetgeen mijn geëerde vriend Tideman
zoo duidelijk heeft gezegd, dat de grond van haar ontstaan
iels bedenkelijks heeft (bl. 33 hierboven). Hoe dit echter
mogelijk is, kan ik niet inzien; quo semel est imbuta recens
servabit odorem lesta diu. De Wet en de Besluiten op het
Hooger Onderwijs zijn mij volkomen genoeg, en wat ik
daarbij nog te voegen heb, zal ik hieronder aangeven.
De Universiteit zij het plechtanker, en wel volmaakte vrij-
heid om haar te bezoeken of niet, maar de examens uit-
sluitend afgenomen door Hoogleeraren, en aan den titel
van Doctor de bevoegdheid toegekend om de kunst uit te '
oefenen.

Drie doctoraten in den geest der tegenwoordige Wet.

Bij het eerste examen, zooals dal voor Doctoren in de
Geneeskunde naar het Besluit op hel Hooger Onderwijs is
voorgeschreven, wensch ik in het kort alles vertegenwoor-
digd te zien, wal in een zes-jarigen cursus op hel Gym-
nasium onderwezen is. Ik wensch de splitsing van het
zesde jaar opgeheven te zien; aan alle Gymnasiasten het
wiskundig Onderwijs te zien gegeven worden, wat nu
alleen de Geneeskundigen en Natuurkundigen ontvangen;
ik wensch 'veel minder natuurkunde op het Gymnasium,
dan thans is aangegeven, en geen spoor van wetenschappe-
lijke natuurkennis aldaar; maar, zooals ik in 1853 (Advies)
gezegd heb, een natuurkundigen draad, geweven door alle
klassen van het Gymnasium, voor alle Gymnasiasten, geen
wetenschap, maar beschaving door bUkken op de natuur.
Eindelijk wensch ik, nu alle Propaedeusis naar het Gym-
nasium verwezen is, aldaar in schets onderwezen te zien:
logica, menschkiinde met betrekking loVdeiiel, geschiedenis
der menschheid en land- en volkenkunde; maar deze laatste
vakken heb ik oneindig hever op de Universiteit.

Het Natuurkundig en hel Geneeskundig Candidaats-examen
wensch ik vereenigd le zien, zooals ik hel in 1848 meende
(Advies, 1853); maar ik blijf daarbij niet stilstaan. De
vier vakken van het natuurkundig examen zijn voldoende,
maar alle vier ook onmisbaar.

Bij het Geneeskundig examen is vergeten de pharmacie
(het bereiden en mengen van geneesmiddelen); ook alge-
meene vergelijkende physiologie moet onderwezen worden.

In het Doctoraal-examen zijn vergeten geregtelijke Genees-
kunde en geschiedenis der Geneeskunde; ook is aldaar van
eene breedere Staats-Geneeskunde niet gesproken, evenmin
van algemeene geneesleer.

2®. Er zijn zeer vele plaatsen in het Land, waar zich
geen Doctor in de Geneeskunde vestigt; en terwijl het aan
later tijd moet worden overgelaten, of in de steden enkel
Doctoren in de Genees-, Heel- en Verloskunde in de be-

hoefte aan Geneeskundige hulp genoegzaam zullen kunnen
voorzien en of men ook niet aldaar zal gedrongen worden,
om een stand van minder ontwikkelde Geneeskundigen
toe te laten (hl. 81), zoo mag men toch thans met zekerheid
beweren, dat minder ontwikkelden — daar de nood dringt en
altoos zal blijven dringen — voor vele kleinere dorpen on-
misbaar zijn. Ik neem hen aan, zooals zij bedoeld zijn in
Artikel 7 van de Wet van 12 Maart 1818, Staatsblad
No, 16, maar natuurlijk meer bekend met dê kunst van
deze dagen.

Voor deze lieden wensch ik mannen met gezond verstand,
met eenige algemeene kundigheden bedeeld, maar overigens
mannen van de praktijk. Zij zijn te wachten uit niet
gefortuneerde standen; derhalve geve men hun kosteloos
onderwijs, en, zoo noodig, indien er behoefte aan Genees-
kundigen is, eene jaarlijksche toelage gedurende vier jaren,
waarin zij voor de praktijk voldoende kunnen bekwaam
gemaakt worden. Eene geldelijke tegemoetkoming, zoo zij
in de termen der Miütie vallen, is noodig. Daar hunne
ouders aan deze aanslaande Empirici levens-onderhoud
moeten geven tot hun jaar, den leeftijd, waarop zij het best
met Geneeskundige studie aanvangen, en dit voor vele ouders
te bezwarend kan zijn, daar zij ook tol hun 18quot;® levensjaar
geen Geneeskundig onderwijs behoeven te ontvangen, komt
de vraag voor, wat zij dan bijv. van hun 14''° lot hun
18''° jaar zullen doen. Ik heb voor hen hier de volgende
aanwijzingen: zij kunnen in dien tijd in eene Apotheek
werkzaam aijn, wat hoogst nuttig voor hen wezen zou; of
zij kunnen in een ziekenhuis bijstand trachten te verkenen,
hetgeen mede zeer aanbevelenswaard is, om hen vroeg
met zieken vertrouwd le maken; of zij zouden zich aan de
Heelmeesters len platten lande kunnen verbinden, of aan de
Artsen van 1865, of aan de Heelmeesters van 1818. Op
een Gymnasium of op eene Hoogere Burgerschool kunnen
alleen jonge lieden komen, wier ouders eenigszins bemid-

deld zijn, en deze bestemmen hunne zonen nooit voor hel
slaven-leven van een armen dorps-Geneeskundige.

Het best ware, deze Empirici op eene afzonderlijke Ge-
neeskundige school, aan eene Universiteit verbonden, op
te leiden; maar daar wij thans vier Universiteiten hebben
in het kleine Land, behooren deze voor de praktische
lessen der Empirici gebruikt te worden. Dit schaadt ook
niet: weleer woonden Studenten en aanstaande Heel- en
Vroedkundigen aan de Hoogescholen regelmatig zamen de
lessen bij in ontleedkunde en de aanstaande Apothekers die
in pharmacie, en op mijne algemeene scheikundige lessen
le Utrecht heb ik, naast Studenten in de Geneeskunde,
steeds gehad Studenten in de Wis- en Natuurkunde, Phar-
maceuten voor Indië, industriëelen, enz. Te Utrecht wer-
den de algemeene plantkunde en algemeene dierkunde bij-
gewoond door Studenten en Pharmaceuten voor Nederlandsch
Indië. Zoo kunnen dan oOk de bedoèlde Empirici eenige
lessen hooren met de Studenten der Universiteit; maar
vele lessen zijn voor hen te breed; eigentlijk wel alle, in-
dien die lessen goed gegeven worden; maar bij het bestaan
van vier Universiteiten nog eene Geneeskundige school te
gaan oprigten, zou dwaasheid zijn.

Aan de Empirici wordt dan gezegd, welke lessen der
Universiteit, of welke gedeelten der lessen, zij zullen aan-
hooren en welke niet. Aan elke Universiteit zijn twee of
meer Hoogleeraren belast met het geven van eenvoudig
onderwijs aan deze Empirici in vakken, die voor de Stu-
denten breeder behandeld worden. In deze vakken worden
zij wekelijks eenige weinige uren onderwezen; ik zal ze

hieronder aanwijzen

Mijne meening is, dat deze jonge lieden, die vier jaren
op de school verblijven, de drie laatste voor een aan-
zienlijk deel in de ziekenhuizen doorbrengende, en onder
opzigt staande van de Geneeskundige Faculteit en door hen
bevoegd verklaard wordende, zullen gerigt worden naar

plaatsen, waar geen betere hulp te bekomen is, dan zij
verleenen kunnen. Meer van deze lieden, dan hoog noodig
is, wensch ik natuurlijk niet. Zij ontvangen van wege de
Gemeenten eeöe toelage voor de armen-verzorging, welke
toelage ook geregeld wordt naar hunne vermoedelijke in-
komsten in hunnen kring. Deze regeüng geschiedt alzoo
in overleg met Gedeputeerde Staten. Hunne bevoegdheid
in het uitoefenen der kunst, zooals hun geheele bestaan,
wordt bij Wet en Besluit geregeld; de oude bepalingen
der Heelmeesters len platten lande kunnen voor een deel op
hen worden toegepast.

De eischen, die ik aan deze lieden zou wenschen ge-
steld te zien, heb ik reeds vóór 30 jaren voorgesteld en
in het Advies (4853) in den geest der Commissie van 48-48
openbaar gemaakt.

Van voorbereidende kennis wensch ik van hen niets anders,
dan het rekenen en de beginselen der algemeene en vader-
landsehe geschiedenis en van de Nederlandsche taal, zooals
die op iedere lagere school onderwezen worden; voorts
hel vertalen van Fransche en Uuilsche proia-schryvers in
het Nederlandsch en het vertalen der Latijnsche Pharma-
copoea in die taal, meer niet; het laatste werd geëischt
van deze lieden vóór 4865. Op deze wijze kan de bur-
gerklasse jonge lieden leveren voor den stand van de
Empirici, die als van ouds kunnen genoemd worden Genees-
meesters. De Geneeskundige Faculteit der Universiteit doet
een onderzoek naar de kennis, die zoo even is aangege-
ven; en worden de jonge lieden ingeschreven als Akademie-
burgers naar de Wet op het Hooger Onderwijs, zoo betalen
zij toch voor niets eenig geld, ook niet voor af te leggen
examina.

Onderwijs in de wis- en natuurkundige Faculteit wonen
zij niet bij, althans zij worden daarin niet geëxamineerd.

Aan de Universiteit leggen zij twee examens af: een
Geneeskundig wetenschappelijk en een praktisch examen.

Ik wil alsnu de vakken aangeven, genoemd in het Besluit
van 27 April 1877 op het Hooger Onderwijs, Staatsblad Nquot;. 87,
en daarbij voegen, hoe ik meen, dat in deze vakken voor de
Geneesmeesters moet onderwezen en geëxamineerd worden.

Ontleedkunde. Hiervan kunnen zij met de Studenten de
lessen aanhooren over de leer der beenderen en banden,
der spieren, der ingewanden, terwijl van de zintuigen,
bloed- en watervaten, hersenen en zenuwen een afzonder-
lijk kort overzigt voor hen zou behooren gegeven te worden.

Physiologie en weefselleer. De laatste kunnen zij missen,
en van de eerste wordt hun eene beknopte schets voorge-
dragen, ingerigt voor hen.

Algemeene ziektekunde. Ook deze lessen hooren zij niet
met de Studenten, maar zij hooren daarvan eene schets,
voor practici ingerigt.

Pharmacognosie. Deze kunnen zij houden met de Stu-
denten, en blijft men er bij, om aan'aanstaande Doctoren
te onthouden artsenij-bereid- en artsenij-mengkiinde, dan
behooren deze vakken afzonderlijk aan de Geneesmeesters
onderwezen te worden ; anders met de Studenten zamen.

Ziektekundige ontleedkunde. Deze lessen hooren zij met
de Studenten.

Pharmacodynamie. Deze lessen insgelijks.
Bijzondere pathologie en therapie. Insgelijks.
Gezondheids-leer. Van deze lessen hooren zij een schets.
Geneeskundige praktijk aan hel ziekbed. Deze wonen zij
bij met de Studenten.

Theoretische Heelkunde en theoretische Verloskunde. Deze
lessen wonen zij bij met de Studenten.

De praktische, niet de operatieve, Heel- en Verloskunde.
Deze lessen wonen zij bij met de Studenten, Onder opera-
tieve Heel- en Verloskunde versta ik hier groote operatiën,
die de Geneesmeesters later niet zullen mogen doen. Ook
de lessen over vrouwenziekten hooren zij met de Studenten.
De geschiedenis der Geneeskunde en Staats-Geneeskunde,

die in iiel Besluit op liet Hooger Onderwijs vergeten zijn,
hooren zij niet, en van de geregtelijke Geneeskunde, die
aldaar mede vergeten is, hooren zij afzonderlijk eene
korte schets.

Alle lessen, die gegeven worden aan de Universiteit
om de wetenschap te bevorderen, voor zoover zij behoo-
ren tot de bovengenoemde praktische vakken, worden door
de Geneesmeesters niet bijgewoond; alleen zaken van de
kunst behooren bij hen. Men zal weinig moeite hebben,
om zich de behoefte van deze menschen voor te stellen, in-
dien men maar terugtreedt in den geest van oude dege-
lijke Geneeskundigen ten platten lande.

De examina, van de Geneesmeesters afgenomen, zijn
steeds van praktischen aard en eenvoudig. Het zal noodig
zijn, een uitvoeriger Programma vast te stellen, dan hier
geleverd is, van het onderwijs, dat aan deze Geneesmees-
ters zal gegeven worden, en alzoo ook van de examina,
die men hun zal afnemen, opdat hel duidelijk blijke, dal
men in hen slechts mannen verlangt, die hulp kunnen
aanbrengen in eenvoudige gevallen, of den eersten bijstand
in gevallen, waarin spoedige hulp onvermijdelijk is, zooals
bij voorbeeld verwondingen.

Zij slaan bepaald onder toezigt der Geneeskundige In-
specteurs, waartegen zij geen bezwaar hebben in te bren-
gen, indien zij van wege de Gemeente eene geldelijke toe-
lage bekomen; zij ontvangen alzoo eene instructie, waarin
hunne bevoegdheid juist omschreven is en wal zij als
kunst-oefenaren zullen hebben te doen en le laten.

Men is dwaas genoeg geweest om te meenen, dat men
zulke 'lieden missen kon: men keere zoo snel mogelijk om
en zorge, zoolang er nog dorpen in Nederland zullen zijn,
die afgelegen zijn, zulke mannen op te voeden en hen
in hun stand te steunen en le eeren. Over scheeps-Genees.
meesiers spreek ik niet afzonderlijk; hunne opleiding kan
dezelfde zijn, maar daar hunne slelhng eenigermate ver-

schilt, dient bij die opleiding en bij het onderzoek naar
hunne bekwaamheden op dit verschil gelet te worden,
zooals men dit na 1815 heeft gedaan. Zoo moge men er
eenmaal over gaan denken in het heve Vaderland, indien
daar weder wijsheid zal zijn teruggekeerd, dat zeker een-
maal het geval zal zijn; want voor mijn deel houd ik vast
aan la perfectibilité inde'finie du, genre humain.

Aan mijne goede vrienden, die deze woorden voor den
druk bezorgd hebben, breng ik voor hunne groote goed-
heid mijn besten dank.

B IJ VOEGSEL.

HET OORDEEL VAN DEN HOOGLEERAAR F. C. DONDERS
OVER DE BEVOEGDHEID TOT UITOEFENING DER
GENEESKUNST.

Ik wil ter dezer plaatse opnemen, wat de Hoogleeraar
Donders over de zaak in kwestie heeft voorgestaan. Sedert
1859 heeft hij hierin regelmatig raad gegeven, en telkens
een anderen; het is goed, dit een en ander zamen te ver-
gelijken.

Wij moeten hier intusschen vier Hoogleeraren onder-
scheiden, waarvan er één zich verklaard heeft voor het
Staats-examen, in een tijd, toen in hel Buitenland het
verderfelijke van Staats-examens reeds lang gebleken ivas,
en drie andere , die bij ons het Staats-examen bestreden
hebben, toen velen er zich tegen gingen aankanten. Deze
vier Hoogleeraren heeten alle Donders.

De Hoogleeraar Donders 1859. De Hoogleeraar nam in
eene algemeene Vergadering van de Maatschappij der Genees-
kunde, gehouden te 's Gravenhage 1859, de verdediging
der Slaats-examens en alzoo al hunne gevolgen op zich.

iV3

Later, toen de Hoogleeraar in 1865 die verdediging veront-
schuldigde, als hera opgedrongen en bij overrompeling ge-
daan, herinnerden de Heeren Penn en AU Cohen zijne om-
wenteling. Toch gaf hij in 1865 nog volmondig toe, dat hij
Staats-examens had voorgestaan^). De Hoogleeraar zegt
hier: »Vrijheid van Onderwijs verlangde ik bovenal. Niet
»minder wenschte ik de Academische examens te zien af-
»geschaft en door Staats-examens vervangen. Het stelsel van
»Academische examens werkte, in mijn oog, reeds daarom
»verderfelijk, omdat de Faculteit, die ondersteld werd de
»geringste eischen te doen, op de meeste Studenten koti
»rekenen; en ik wist daarenboven bij ervaring, hoe de
»Student van onvoldoenden aanleg, na een paar maal te ,
»zijn afgewezen, toch eindelijk bij een derde poging, na
»hernieuwde blijken van vlijt, werd toegelaten, ik zeg niet
»uit medelijden, maar omdat men ten glotte tegenover zoo-
»veel volharding, telkens meteenigen schijn van vooruitgang,
»den maatstaf verliest voor de beoordeeling der grenzen,
»waar het phgt wordt afte wijzen. Dit alles, en veel meer
»nog, wist ik te kunnen zeggen, wanneer ik de taak der
»verdediging (van Staats-examens) op mij nam.quot;

Uit deze woorden van den Hoogleeraar vloeit duidelijk
voort, dat hij in 1859 zelfs nog was voor Staats-examens,
die de examens der Hoogeschool zouden vervangen, en uit
hetgeen in dezelfde Brochure (bl. 11) voorkomt, namelijk:
»het was voldoende, voorloopig de examina (der Heelmees-
»ters, Vroedmeesters en plattelands-Geneeskundigen) uit de
»handen dier (Provinciale Geneeskundige) Gommissiën in die
»eener enkele Staals-Gommissie over te brengen,quot; vloeit
wederom voort, dat hij de overige Geneeskundigen, ook de

') F. C. Donders. Mijn Open brief aan de Leden van de Tweede
Kamer der Staten-Generaal betrekkelijk de Wets-ontwerpen, regelende
bet Geneeskundig Staats-toezigt enz., tegen de aanvallers verdedigd.
1865, (Dannenfelser), bl. 17.

aanstaande Doctoren, later voor een Staats-examen wenschte
te roepen. Hij was ontevreden op den Heer Penn, dat die
de gedachte bij hem had doen opkomen (bl. 17), dat Am-
sterdamsche leden van het Hoofd-bestuur der Maatschappij
van Geneeskunde, met name de Secretaris Heije, hem jn
1859 hadden gebruikt, om in de Vergadering der Maat-
schappij voor deze en andere zaken op te treden: eene
gedachte, die hij weder snel van zich wierp. De Hoogleeraar
verklaart dus uitdrukkelijk, dat hij in 1859 deze Staats-
examens met hart en ziel voorstond, toen elkeen, die
onderwijs lief had in ons Land, daarvan reeds lang genezen
was. Hij denke aan het oordeel der Commissie van 1848.

De Hoogleeraar had toen bijna een halve eeuw geleefd
en kende het schadelijke der Geneeskundige Staats-examens,
die in het Buitenland reeds eenige jaren waren afgenomen,
beter dan iemand. Toch staat hij ze in 1859 openbaar
voor en wel in eene algemeene Vergadering van de Maat-
schappij der Geneeskunde; hij deed dat als Hoogleeraar der
ütrechtsche Hoogeschool en stelde zich alzoo aan het hoofd
van het mouvement, dat sedert eenige jaren onder ons
bestond en nu door het Hoofd-bestuur van de Maatschappij
van Geneeskunde was overgenomen. Daartoe door Heije
gebruikt of niet gebruikt, is de vraag niet, maar hij deed
het en hij heeft in 1865 verklaard, dat hij het toen van
harte deed. Daarom noem ik den Hoogleeraar Donders een
der hoofdpersonen, die de Nederlandsche Geneeskunde in
hel ongeluk gestort hebben, waarin zij thans verkeert] en
daarom had hij, dunkt mij, later in deze zaak niet telkens
als een reddende engel moeten willen optreden, om Staats-
examens te bestrijden, zooals hij gedaan heeft tot op den
huidigen dag.

De Hoogleer aar Donders 1865. Toen de Geneeskun-
dige Wetten werden voorgesteld, kon hij niet ontkennen,
dat hij vroeger ter regeling der bevoegdheid, om de kunst
uil le oefenen, vooral in Staats-examens zijn heil had gezien.

Maar nu de Concept-Wet verschenen was en het er op aan-
kwam, om zijne meening, zes jaren vroeger geuit, gestand te
doen, deinsde hij terug, en de Heeren Penn en Ali Cohen
hadden regt, daartegen protest in te brengen. Een mensch
leeft, om steeds van meening te veranderen, dat is, om zijne
meeningen steeds te verbeteren; maar om te keeren bin-
nen korten tijd in eene zaak, die men door en door behoort
te kennen, getuigt, dat men weleer op geen goeden grond
stond, of thans op geen goeden grond staat, of dat dit
beide het geval is. Wat zegt de Hoogleeraar in 1865 in de
aangehaalde Brochure (bl. 18)? »Gaarne erken ik, meer dan
»vóór vjjf jaren, overtuigd te zijn van de noodlottige ge-
»volgen van een maatregel, tot wiens verdediging ik my
»destijds leende (Staats-examens). Maar veel ook is er in
»die vijf jaren gebeurd, wat mijne oogen moest openen
»voor het stelselmatig streven van velen, om het Medisch
»Onderwijs te concentreren in Amsterdam.quot; Welk verband
is er tusschen het oordeel van den Heer Donders in 1859
over Staats-examens en het streven van Amsterdam, om
daar het Geneeskundig Onderwijs te concentreren? Ik kan
het niet vatten: al zou ook al het Geneeskundig Onderwijs in
Lopik of aan de Zaan geconcentreerd worden, wat doet dat af
ter vestiging van een oordeel over Staats-examens al of niet?

De Hoogleeraar treedt (bl. 18) in eene uitweiding over het
edelaardige om van meening te veranderen, en zegt ten slotte
(bl. 19): »Maar de tegengestelde overtuiging is nooit de mijne
»geweest, en mijne thans gevestigde meening is slechts de
»natuurlijke ontwikkeling van mijn vroegeren twijfel.quot;

Derhalve heeft de Hoogleeraar in 1865 eene meening
over Staats-examens, en vroeger had hij hierover een twij-
fel; die twijfel heeft zich natuurlijk in eene meening ver-
anderd, en het natuurlijke heet hier te zijn, dat men het
Geneeskundig Onderwijs naar Amsterdam wil brengen. Toen
ik deze woorden in 1865 las, bedroefden zij mij in hooge
mate; de Hoogleeraar heeft in 1859 uit zich zeiven gespro-

ken en is door Heije niet vergauwd, maar in 4859 had
hij, zegt hij, niets dan twijfel over Slaats-examens, en hij
heeft in 4865 daarover eene meening bekomen. Welnu,
wij hebben het uit dat jaar van hem afgeschreven: hij
wilde in 4859 Staats-examens in de plaats van Akademische
en in de plaats van die der Provinciale Commissiën. Is
het nu alzoo goed ? Neen, zegt de Hoogleeraar; wat ik
in 1865 meende, is mijn twijfel van 4859.

Of langs dit snoer de gewigtigsle belangen van een volk
'behartigd worden, zal niemand toestemmend beantwoorden.
Ik ben voor eene zaak, of ik ben er niet voor; zoo ik
twijfel, moet ik haar niet verdedigen, ook niet uit
naam van anderen. In 4865 heb ik over deze handelingen
van den Heer Donders gedacht als de Heeren Penn en Ali
Cohen, en ik doe dal nog. Mag men zoo liandelen en zoo
redeneren, dan zou ik niet welen, waartoe men niet zou
kunnen komen.

De beweegredenen van den Hoogleeraar in het vestigen
of wijzigen van zijn oordeel kan niemand weten; maar
de gronden, die hij geeft voor zijne omwenteling, kan
elkeen kennen als onjuist. Een mensch toch behoeft niet
bij eiken toestand eene plompe waarschuwing, maar weet
toch uit a. iets af te leiden voor b. Wat zegt nu de Hoog-
leeraar Donders in 1875? [Medisch Onderwijs, 1875, bl. 40).
ygt;lk heb mij vroeger verklaard voor het invoeren van
ygt;Staats-examens, hoofdzakelijk op dien grond, dat Studenten
»van geheel onvoldoenden aanleg, na eens en tweemalen
»te zijn afgewezen, ten slotte bij hunne Leermeesters, óf
»den maatstaf voor de beoordeeling verliezende, óf niet
»bestand tegen zooveel volharding, genade vonden. Maar
»die grond heeft opgehouden le bestaan, want bij de
»Staats-examens zien wij volkomen hetzelfde gebeuren.quot;

Mag ik nu in waarheid vragen, of de Hoogleeraar niet
wist, dat Slaats-examens ook menschelijke dingen zijn?
en of hij niet wist, dal in het Buitenland in 1859 het

menschelijke van Staats-examens sedert lang reeds volkomen
gebleken was? Maar genoeg: Mer (1875) zegt hij, dat hij
zich vroeger verklaard heeft voor het invoeren van Staats-
examens; ig dit nu twyfel, of is het meening, of is het
beide, of is het geen van beide? Het is goed, zoo de
Hoogleeraar, die later Staats-examens krachtig bestrijdt»
zich hierover openbaar verklaart, want het spelen met de
hoogste belangen van het volk moet een einde nemen.

Be Hoogleeraar Donders 1875. De Minister Heemskerk heeft
eene Wet op het Hooger Onderwijs aan de Tweede Kamer
ingediend, en de Hoogleeraar geeft alweder raad en licht in
eene Brochure: Regeling van het Medisch Onderwijs in
verband met die van het Hooger Onderwys in het algemeen.
Utrecht, bij Dannenfelser, 1875. Deze woorden zijn alweder
uitgesproken op eene algemeene Vergadering der Maat-
schappij van Geneeskunde. Hier is. vooral gewezen op
gebreken in het genoemd Ontwerp van Wet, maar ook
nog meer gedaan. In de Getuigenis heb ik van deze rede-
voering reeds besproken de regt ongelukkige strekking,
om de Geneeskundigen arm te laten in natuurkennis, om
de natuurwetenschappen te verwijzen naar het Gymnasium,
dit daardoor te bederven en bovendien van den Genees-
kundige niet te vorderen, dat hij zij een man van breedere
ontwikkeling. Bij hetgeen ik hierover vroeger gezegd heb,
heb ik hier niet meer te voegen. Had de Hoogleeraar
Donders in der tijd medegewerkt, om de verderfelijke Staats-
examens in te voeren, thans legt hij hel er op aan, om eene
andere bron van bederf te scheppen; wij zullen echter
zien, dat hij ook dit weder spoedig terugneemt.

Op hel Gymnasium wil de Hoogleeraar ook moderne talen
onderwezen hebben (bl. 2): „veel behoeft waarlijk nietquot;
(van letterkunde onderwezen te worden), »zooveel maar,
»dal zij hel help your self kunnen in toepassing brengen.quot;
Wal de oude letteren aangaat (bl. 3): de Hoogleeraar ver-
langt voor de Medici op hel Gymnasium hiervoor inkorting;

zijn voorstel is bij de Kamer aangenomen, hoezeer slechts
ten deele; maar zijn geheele voorstel acht ik verderfelijk:
een Medicus moet in oude letteren breed ontwikkeld wor-
den. Het zijn niet de Geneeskundigen, die hier mogen
beshssen: de mannen van breede beschaving alleen mogen
vaststellen, welke opvoeding Godgeleerden, Regtsgeleerden,
Geneeskundigen, enz. moeten ontvangen, niet om in hun
vak deskundig te worden, dat bepalen de Godgeleerden,
de Regtsgeleerden, de Geneeskundigen zeiven, maar wat
een jongmensch noodig heeft om een beschaafd mensch
te worden. Nu ijvert de Hoogleeraar met warmte er voor,
om de Geneeskundigen buiten den kring der beschaving
te doen plaatsen, en tegen dat streven verhef ik mijne
zwakke stem. Eenmaal zal intusschen de tijd wederkomen,
dat alleen beschaafde mannen zullen bepalen, wat jonge
menschen moeten leeren, om beschaafde mannen te kun-
nen worden. De uitgebreidheid der Geneeskundige weten-
schappen wordt steeds aangevoerd, indien men klassieke
opvoeding voor hen bestrijden wil; maar daar vier jaren
voldoende zijn, om zich die Geneeskundige wetenschappen
eigen te maken, zoodat men mag aanvangen, de praktijk
uit te oefenen, is er ook voor den jeugdigen aanstaan-
den Geneeskundige tijd in overvloed, om in natuurweten-
schappen en humaniora breed ontwikkeld te worden. De
sphtsing aan het einde van het Gymnasium ten behoeve
der Geneeskundigen is een nieuwe stap op den weg,
om den Geneeskundige te sluiten buiten den kring der
beschaving. Men vordert op dien weg reeds vrij aanzienlijk,
en de Hoogleeraar, die ons de zoo verderfelijke Staats-
examens hielp schenken en daardoor hel peil der Genees-
kundigen merkelijk deed dalen, zweept nu voort op eene
andere ongelukkige wijze, om het aanzien der Geneeskundigen
zooveel mogelijk le verminderen.

Neen, zegt de Hoogleeraar (bl 7): hij wil geen ency-
clopaedisch onderwijs door weinig docenten: »Daaronder

slijdt vooral de weienschap.quot; »Wij zullen kundige mannen
»verkrijgen, maar geen representanlen der weienschap, en
»daaraan heefl Nederland behoefte bovenal.quot; Vertegenwoor-
digers der Geneeskundige wetenschap geworden, zonder
breede humanitaire en natuurkundige studie! Gij zult ze
alzoo niet zien verschijnen. Maar de Hoogleeraar verlangt
ze ook niet; hij wenscht, zooals hij duidelijk zegt, wat
men tegenwoordig noemt specialiteiten. Mijn oordeel is,
dat wij behoefte hebben aan solide mannen en dat in ze-
kere mate het bijzondere staat buiten de wetenschap. Hoo-
ger Onderwijs ter vorming van karakters: het speciale,
hoe voortreffelijk soms ook, behoort daartoe niel. En
eene zoogenaamde specialiteit, die niet breeder is opgevoed,
verdient in geen opzigt den naam van een kundig Ge-
neeskundige en is welligt voor niets anders bruikbaar, dan
voor het speciale, dat hij voorstaal.. De Hoogleeraar wil,
dat wij Nederlanders in de achting van het Buitenland
zullen kUmmen door speciale kundigheden; maar dit is
ondenkbaar: een volk klimt in de achting van het Buiten-
land door een zelfstandig en krachtig volk te zijn; en hel
is voor hel eerst in mijn leven, dat ik verneem, dat eenige
dusgenoemde specialiteiten aan een geheel volk een goed
aanzien geven. Of zijn niet soms de meest uitstekende
specialiteiten kinderen in heigeen in een volk achtbaar is?
Waar waren in de en 17®® eeuw de specialiteiten in
Nederland, toen het volk in waarheid in het Buitenland
meer achting genoot dan eenig ander volk der aarde, toen
Engeland en Frankrijk om strijd een hoopje volks achtten,
dat geen drie millioen bedroeg?

Ik houd mij aan hetgeen Beels gezegd heeft over ka-
rakters en groote mannen, wanneer ik wil weten, hoe
het is.

Volgens den Hoogleeraar Donders heeft Nederland geen
krachten genoeg voor drie Hoogescholen, om deze van een
genoegzaam aantal goede Docenten te voorzien, en hij wil dus.

in plaats van drie, slechts twee Hoogescholen (1875, bl. 7).
Hij kan hierin regt hebben, misschien hebben wij zelfs
voor ééne waarachtige Hoogeschool geen krachten genoeg,
en wat ik daaronder versta, is bij Beets te leeren. Maar
de Hoogleeraar dwaalt, indien hij meent, dat de roem
van een volk of de roem van eene Hoogeschool in het
allerminst in verband staat met speciale deskundigen; en
wat hij van Duitschland zegt: wie houdt dat land tegen-
woordig voor zoo rijk aan mannen van Hooger Onderwijs
in Geneeskunde?

De Hoogleeraar roemt (1875, bl. 9) de Wet op de uitoefening
der Geneeskunde van 1865, omdat zij ons het schadelijke
van Staats-examens geleerd heeft, die wij mede aan hem
verschuldigd zijn; maar zoo hij die Staats-examens in tijds be-
streden had en ze met mij en anderen had helpen bestrijden,
ware de proeve, zooals de Hoogleeraar de W^et van 1865
noemt, voorkomen. Zoo ligtzinnig mag men niet met een volk
handelen; en nu in 1875 te zeggen, dat wij door de ver-
derfelijke Wet van 1865 geleerd hebben en haar dus tame-
lijk goed mogen noemen, gaat, dunkt mij, alle grenzen te
buiten. In 1865 wist elk bezadigd man in Nederland, dat
Staats-examens schadelijk waren, en de Hoogleeraar had zich
alzoo later de moeite kunnen besparen , om te doen zien, welk
nadeel zij ook door zijn toedoen hebben aangebragt. Vroe-
ger (1865) zegt hij in het boven aangehaalde geschrift, dat
hij naar Staats-examens wenscht, omdat de Akademische
examens in het geheel niet voldoen, en in 1875 (bl. 10),
dat Akademische examens veel beter zijn dan Staats-
examens. Op de laatste kwamen geene toehoorders, volgens
den Hoogleeraar, en op de eerste kwam de Corona van
vrienden en mede-Studenten, Aan een iegelijk is dit,
sedert de Akademische examens openbaar zijn (1815), over-
vloedig bekend. Ook de andere gronden tegen het Staats-
examen, door den Hoogleeraar aangevoerd, waren vóór 1865
aan een ieder bekend en ook aan hem; de Hoogleeraar zegt

in 1875, dat Iiij omgekeerd is, maar hij zegt niet Waarom;
hij is thans een zóó sterk bestrijder van het Staats-examen,
dat niemand zijne stem daartoe meer behoeft te verheffen;
maar ik mag toch opmerken, dat men op die wijze de
onbekwame lieden, die naar een ander luisteren, heen en
weder slingert en men krachtdadig medewerkt, om slechte
Wetten in de wereld te brengen. En de Hoogleeraar is
niets verlegen met zijne volkomene omkeering.

Opmerkelijk is het weder (1875, bl. 42), dat de Hoogleeraar
raet den Senaat der Utrechtsche Hoogeschool toen niet
wenschte in te stemmen, dat de Doctorale graad als van ouds
de bevoegdheid tot uitoefening der kunst zou geven, daarbij
in zijne hier onder te vermelden Brochure van 4878 dit met
dien Senaat toen wel wenschte, maar met eene kleine wijziging;
namelijk, dat bij het praktisch examen in de Geneeskunde,
door de Faculteit der Hoogeschool af quot;te nemen, ook anderen
zullen tegenwoordig zijn, lieden uit de Akademie-stad, of
van elders. Dat dit voor den schijn zou zijn, is duidelijk,
en de Senaat der Utrechtsche Hoogeschool heeft dus regt,
zoo hij beweert, dat de Hoogleeraar tusschen 1875 en 4878
alweder is omgekeerd. De Hoogleeraar zegt in 1875, dat
hij dit niet wenschen zou bepaald te zien bij de toen te
wachten en in 1876 verschenen W^et op het Hooger Onder-
wijs; zou hij het dan later wel goed vinden? Maar dit
later is volgens hem in 4878 bijna daar, en in dit jaar acht
hij het reeds te laat om de Staat-examens op te heffen,
omdat thans naar ieders meening er gro»te behoefte aan
Geneeskundigen ten platten lande bestaat (bl. 42).

Deze zaak is even dubbelzinnig voorgesteld als al hel
overige. In 4878 kleeft de Hoogleeraar in zijne hieronder
te vermelden Brochure de zonderlinge meening aan, althans
hij schrijft die ter neder, dat de Geneeskundige Staats-
examens, die in 4865 bij de Wet op de uitoefening der
kunst zijn ingevoerd, slechts weder door eene andere Wel
op de uiloefening kunnen worden ingetrokken, en geenszins

bij eene nieuwe Wet op het Hooger Onderwijs. Allerzon-
derlingste meening! In het Besluit van Augustus 1815 op
het Hooger Onderwijs kwam voor, dat de Doctorale graad
hel regt gaf tot uitoefening der kunst; dat was toen de
Wet op het Hooger Onderwijs; in 1865 maakt men eene
Wet op de uitoefening der Geneeskunst en grijpt hierbij
in op het Besluit van 1815, door te bepalen, dat niet de
Doctorale graad, maar hel Staats-examen het regt tot uit-
oefening der kunst verschaft. Gesteld, dat dit normaal
ware, wat niemand heeft erkend: het was een brutaal
ingrijpen in het bestaande regt der Hoogescholen; maar
gesteld, dat de Wet ook hier almagtig ware in het ingrijpen:
zou men dan niet na 1865 bij eene afzonderlijke Wet heb-
ben mogen vaststellen, dat de genoemde Wet van 1865 was
opgeheven? Leeft niel voor een groot deel de Nederlandsche
Wetgeving van zulke intrekkingen? Maar nu komt er in
1876 eene Wet op het Hooger Onderwijs, waarin men aan
Doctorale graden allerlei regten toekent. Zou men nu hij
die Wet niet hebben mogen vaststellen, onder intrekking
van hel bedoelde Art. der Wet van 1865, dat de Doctorale
graad in de Genees-, Heel- en Verloskunde weder het regt
geeft tot uitoefening der kunst ? Hel bezwaar van den Hoog-
leeraar is mij een raadsel, even als het bovengenoemde ie
vroeg, toen de Akademische Senaat van Utrecht het verlangde;
om zulk een groote dwaling op te heffen, is het nooit te vroeg.

De Hoogleeraar gaat alsnu over, mede le deelen op welke
wijze naar zijn inzien de Geneeskundige standen en de
bevoegdheid zouden moeten geregeld worden (bl. 14); hij
schrijft dit in 1875, om in 1878 alweder iets anders voor
te stellen. In 1875 meent hij, dat twee standen van Ge-
neeskundigen noodzakelijk zijn, namelijk Doctoren en Artsen;
hij laat dus los de eenheid van stand, die hij vroeger
zoo warm heeft voorgestaan, en voert als iets geheel nieuws
en van eigen vinding hier datgene in, wat de Gommissie
van 1848 had voorgesteld (bl. 18 hierboven), en volmaakt

op dezelfde gronden, die de Hoogleeraar nu als nieuw
aanvoert. Ik dacht hierbij, toen ik van deze letter- en zaak-
ontvreemding kennis nam, aan de woorden van Berzelius ,
toen Dumas iets van hem als het zijne had voorgesteld:
»Gij hebt zulk een glansrijken staart, waarom nu een
»eenvoudige veder uit den mijnen geplukt?quot;

De Hoogleeraar wil de opleiding in 1875 aldus doen
plaats hebben: de Doctoren op een Gymnasium en op de
Hoogeschool, en de Artsen op eene Hoogere Burgerschool
en op eene Geneeskundige school. Dit meent hij in 1875;
maar in 1878 wil hij alweder geheel iets anders, zooals
hieronder blijken zal; aan de Artsen wil hij in 1875 na
afgelegde examina, ook in de Verloskunde, de bevoegdheid
geven, om overal in het Land de geheele kunst uit te oefe-
nen (bl. 14), waardoor natuurlijk, zoo er Artsen genoeg
zouden komen, de stand van Doctorèn langzamerhand zou
worden opgeruimd; goedkooper, sneller, gemakkelijker, juist
als de Hoogleeraar Spruijt; verlaging van het peil der kunst
en daling van eene gewigtige zaak!

De titel van Doctor wordt verleend door de Faculteiten,
en zoo men in de Genees-, Heel- en Verloskunde gepromo-
veerd is, heeft men het regt, als de Artsen, om overal in
het Land de geheele kunst uit te oefenen (bl. 14); de Artsen
worden geëxamineerd en bevoegd verklaard door de Onder-
wijzers aan de Geneeskundige School (bl. 15); derhalve wil
de Hoogleeraar voor Doctoren geen Staats-examen meer,
maar het geven van bevoegdheid toekennen aan de Hoog-
leeraren van de Faculteit; en drie bladzijden vroeger (bl. 12)
verschilt hij hierin van den Senaat der Utrechtsche Hoo-
geschool; wie kan het gelooven, dat hij twee bladzijden
lager (bl. 17) het weder met dien Senaat volkomen eenê is?

Alsnu gaat de Hoogleeraar den lof zingen van de Artsen
tegenover de Doctoren (bl. 15); ik heb er mij in 1853 {Ad-
vies) wel voor gewacht, dit te doen, en acht ook dit stre-
ven van den Hoogleeraar in hooge mate verderfelijk; ik

heb in 1853 met de Commissie van 1848 alleen dddr Art-
sen toegelaten, waar men niets beters verkrijgen kan, en
ik stoot het verre weg, wanneer de Hoogleeraar zegt
(bl, 15), dat minder ontwikkelde Geneeskunst-oefenaren zoo-
veel beter kunnen keuvelen met lieden van eenvoudigen
stand, dan meer ontwikkelde Geneeskundigen. Indien het
waar ware, zou dit gelden voor zieken-oppassers, maar het
is niet alzoo; de waarlijk beschaafde man spreekt goed
tot een Koning en spreekt best tot een bedelaar. De
Hoogleeraar moet in zulke zaken warm bestreden worden.
Neen, duizendmaal neen! de minder gegoeden moeten
niet minder ontwikkelde Geneeskundigen hebben, maar op
het platteland, waar het niet anders kan, moeten meer
gegoeden en minder gegoeden tevreden zijn met hetgeen
zij krijgen kunnen.

Was de Hoogleeraar vroeger een vurig voorstander van
eenheid van stand, thans (bl. 15) is hij een sterk voor-
stander van de splitsing van Genees-, Heel-en Verloskunde;
maar Cicero heeft de woorden: qxiod semper movetiir aeter-
mm est, in een geheel anderen zin bedoeld. Bij de Artsen
wil hij Genees- en Heelkunde altoos vereenigd hebben,
maar zij zullen ook de Verloskunde veelal daarbij willen
beoefenen, en eerst na een afzonderlijk hierin afgelegd
examen hebben zij tot de uitoefening hiervan de bevoegdheid.

De Militaire Geneeskundigen worden, volgens den Hoog-
leeraar, alleen genomen uit de Artsen (bl. 13).

De Hoogleeraar acht minstens twee Hoogeschoolen noodig
voor de opleiding der Geneeskundige Doctoren en naast deze
Hoogescholen wenscht hij eene Geneeskundige School, en
hij zegt, dat die om de ziekenhuizen alleen te Amsterdam
wezen kan (bl. 16). Deze School wil hij tot eene Rijks-
School gemaakt zien en niet van de Gemeente afhankelijk
doen zijn, hetzelfde, wat ik vóór 25 jaren in mijn Advies
heb opgenomen.

De Iloogleeraar wil intusschen in 1875, dat eene van de

drie Rijks-Hoogescholen zal worden opgeheven en dat de
Regering zich met Amsterdam niet. irilate bij gelegenheid der
Wet op het Hooger Onderwijs, maar verlangt eerst bij het
herzien der Geneeskundige Wetten van 1865 eene Genees-
kundige School te Amsterdam te doen optreden; eene Hoo-
geschool wenscht hij te Amsterdam niet, althans vooreerst
niet, hij verschuift deze ad Calendas Graecas.

Opmerkelijk is de uitdrukking van den Hoogleeraar in
1875 (bl. 19): Thans is er geen principieel verschil tusschen
de praktische opleiding van Artsen en Doctoren; dat zegt
dezelfde Hoogleeraar, die van dekennis der Artsen, die tot
beschaving leidt, de armoedigste voorstelling heeft gegeven,
en hij weet, dat zij in natuurwetenschappen in het geheel
niet zijn bekwaam gemaakt. Is het waar, wat de Hoog-
leeraar zegt, dan mag ik toch vragen: waarom hebt Gij aan
Uwe Doctoren den titel niet geweigerd, of waarom hebt Gij
niet voorgestaan, aan de Artsen den Doctors-titel te geven?
Wanneer een Hoogleeraar eener Hoogeschool openbaar ver-
klaart, dat de Faculteiten gedaald zijn tot Geneeskundige
scholen, dan heeft hij het aan zich zeiven te wijten, als
anderen zeggen: weg dan met uwe Doctoren, want ook thans
bestaat er geen principieel verschil in de praktische oplei-
ding van Artsen en Doctoren.

En zou hier enkel gedrukt worden op het woord prak-
tisch , dan zeg ik nog: Gij Hoogleeraren, Gij behoort, naast
de kunst, de wetenschap te onderwijzen voor Doctoren;
Gij moet ook Staats-Geneeskundigen vormen en Regts-
Geneeskundigen, lieden, die veel verder zien dan de
kunst; vormt Gij die niet, dan is uw Hooger Onderwijs
niet goed.

De Hoogleeraar zegt (bH5), dat hij het onderscheid tus-
schen Doctoren en Artsen slechts plaatst in verschil van
letterkundige en natuurkundige opleiding; volgens hem zullen
de Doctoren letterkundig, natuurkundig en praktisch worden
opgeleid en de Artsen praktisch; zoo spreekt hij bl. 15. En

wal zegl hij in dezelfde Verhandeling vroeger (bl. 3) ? Daar
wil hij voor een aanzienlijk deel de natuurwelenschappen voor
Docloren op het Gymnasium onderwezen hebben, waarvan
dan aldaar weinig zal worden geleerd, omdat er op het Gym-
nasium zooveel te doen is. Bl. 13 wil hij de Arlsen op de
Hoogere Burgerschool onderwezen hebben, waar veel van
de wetenschappen der natuur wordt gedoceerd, veel meer dan
men op het Gymnasium verwachten mag. Dus zouden naar
hem de Artsen veel meer natuurkundig worden ontwikkeld
dan de Docloren, en bl. 45 zegl hij, dat de Docloren veel
meer natuurkundig moeten worden onderwezen dan de
Arlsen.

Het is de Brochure, die wij hier in hel kort ontleed
hebben, welke door den Hoogleeraar Spruijt zoozeer wordt
geroemd in zijn Artikel in de Gids.

De Hoogleeraar Donders 1878. Er is een ontwerp van
Wet bij de Tweede Kamer ingediend op de uitoefening der
Geneeskunde; en Professor Donders moet alweder nieu-
wen raad geven; hij doel dit ook in eene Brochure, ge-
titeld: Bedenkingen op het Wets-Ontwerp, regelende de
voorwaarden tot verkrijging der bevoegdheid van Arts
enz. Utrecht, 1878. In deze Brochure geeft de Hoog-
leeraar raad van geheel anderen aard dan vroeger; wel
zegt hij (bl 4), dat hij in zijne Verhandeüng van 1875
de toepassing heeft aanbevolen van het stelsel, dat in hel
Ontwerp, door de Regering thans ingediend, is aangenomen;
hij noemt hier den Hoogleeraar Spruijt als den besten ver-
dediger van dat stelsel Intusschen zal hel blijken, dat de
Hoogleeraar Donders in eenige punten van de Regering en
van den lloogleeraar Spruijt verschilt, en hij noemt dan
ook zijne laatste woorden: bedenkingen op het Ontwerp.

Hij begint met een kamp voor een Doctoraat in de oog-
heelkunde en in de gezondheids-leer; opmerkelijk, maar ik
vrees, dat ik mij tegen den Hoogleeraar niet verstaanbaar
kan uitdrukken, wat een Doctor in een vak beteekent, of

wanneer een vak de waarde van een Doctoraat bezit. De
Hoogleeraar spreekt intusschen volkomen in den geest des
tijds: hoe meer afzonderlijke Doctoraten, hoe lager de titel
zinkt. Heeft men niet aan den Doctors-titel het begrip
gehecht, dat zijn drager een mensch was van zekere breedte?
en kan nu de scheikunde, of de oogheelkunde, die breedte,
zoo zij waarlijk bestaat, uitdrukken? Ik heb mij openbaar
verklaard tegen een Doctoraat in de scheikunde, in de
artsenij-bereidkunde, enz., en ik verklaar mij, op gronden,
die ik elders heb uit één gezet, tegen speciale Doctoraten:
Doctoren moeten in het bezit zijn van Studium generale;
en wie dat bezit, zal de kleinheid der Doctoraten in speci-
aliteiten kunnen verstaan.

Was de Hoogleeraar vroeger een voorstander van eenheid
van stand, zooals hij was, toen hij Staats-examens voorstond,
thans (bl. 5) verdedigt hij het afzonderlijk bestaan van een
Doctor in de Geneeskunde, en, wat de uitoefening betreft,
ook van een Doctor in de Heelkunde of in de Verloskunde.
Derhalve iets nieuws van 1815, wat nu eenvoudig weg
daar neder geschreven wordt, zonder dat men tevens zegt,
hoezeer men daartegen geijverd heeft. Thans (bl. 6) noemt
hij het ongerijmd, wat hij vroeger warm heeft voorgestaan;
thans staat hij in de Geneeskunde verdeeling van den
arbeid voor.

Hij verheugt zich (bl. 6), dal het Ontwerp Doctoren en
Artsen wik Is dat nu het sie/se/.^ maar die waren er, vóórdat
het Ontwerp verscheen; zij zijn dus niet door een nieuw
voorstel van den Hoogleeraar in hel leven gelreden. Het
stelsel vindt de Hoogleeraar best, maar hij heeft bezwaar
(bl. 6) tegen de voorwaarden, die het Ontwerp verbindt aan
hel verkrygen van den titel, zoowel van Arts als van
Doctor. Derhalve heeft hij bedenkingen tegen alles, behalve
tegen het stelsel, en dat stelsel kwam reeds in de Wet van
1865 voor.

Naar den Hoogleeraar zou dat stelsel (Doctoren en ArU

sen) medebrengen (bl. 6), dat hel betrekkelijk aantal Artsen
en Artsen-Doctoren zich van zelf zal regelen aan de eene
zijde naar de behoeften en de eischen der Maatschappij,
aan de andere zijde naar hare materiëele en intelleduëele
krachten. Wie kan gelooven, dat de Hoogleeraar zulke
dingen schrijft? Sedert 1865 waren er Artsen en Artsen-
Doctoren, en juist sedert dien tijd is alles in de war, en
nu men die twee klassen behoudt en de zaak voor de
Artsen nog moeijelijker maakt, moet ieder nog meer ver-
warring wachten; en nu zegt de Hoogleeraar, dat alles in
de volmaaktste orde komen zal.

Er volgt eene andere hoogst bedenkelijke zaak (bl. 6).
Hij zegt, dat de waardeering eener klassieke vorming in
een Crisis verkeert, die zelfs een denker als Emil du Bds-
Reymond op twee gedachten doet hinken. Elk hinke, die

hinken wil, en du Bois-Reymond worde, zooals hij verdient,
voor een voortreffelijk denker gehouden; maar om denken
is het hier niet te doen; met denken worden zaken van
ervaring niet beslist. Zie slechts den klassiek gevormde
tegenover de scheikundigen en de oogheelkundigen, en Gij
zult een hemelsbreed verschil zien; meer wil ik over deze
zaak hier niet in het raidden brengen. Voor mijn deel
droom ik gaarne van eene toekomst, waarin de zucht naar
ijdelheid weder zal plaats gemaakt hebben voor een opregt
streven naar een waarachtig gehalte. Dan zal men over
klassieke studie niet op twee gedachten hinken en haar
niet behandelen, zooals tegenwoordig alles behandeld wordt,
wat wezenlijke waarde heeft.

Omdat du Bois-Reymond hinkt, zou het aan de toekomst
moeten worden overgelaten, of de Maatschappij Doctoren of
Artsen noodig heeft, en daarom zou het pligt zijn, de kan-
sen voor de keuze van de eene of van de andere klasse zoo-
veel mogelijk gelijk te stellen (bl. 6). Derhalve wil de Hoog-
leeraar Donders een waar dobbelspel, wel niet omdat du
Bois-Reymond hinkt, maar omdat hij bij voorkeur naar de

oogheelkunde ziet. Mag ik vragen, of hij niet velen zijner
Ambtgenooten het regt zou toekennen, om hier een woord
in het midden te brengen? Ik kan hem nog andere uit-
stekenden uit Utrecht noemen, die ook niet hinkèn, maar
op vasten bodem staan. Maar ik heb mij weinig moeite te
geven, om den Hoogleeraar eene andere overtuiging bij te
brengen; voor hem is het dorado een Doctoraat in de
oogheelkunde, en voor een ander kan het ligt Studium
generale zijn.

Een enkel woord nog hierover. Indien het den Hoogleeraar
ernst was, om de zaak aan de toekomst over te laten, dan zou
hij niet zoo zijn best doen, om allen breederen studie-
zin rondom hem te dooden, zooals ik jaren ondervon-
den heb.

Naar den Hoogleeraar beschermt het Ontwerp van Wet
de Artsen en zet de Doctoren terug (bl. 7), en daartegen
komt hij op; de Doctoren zullen in aantal zeer afnemen
en de Artsen zullen in aantal zeer toenemen.

Hij verwerpt dit deel van het Ontwerp, dat men van
een Pro-Gymnasium tot het eerste examen van Arts zou
kunnen worden toegelaten (bl. 7), zooals het Ontwerp van
Wet wil; de aanstaande Artsen moeten volgens hem eene
Hoogere Burgerschool bezoeken. Dit komt ook in het voor-
loopig Verslag der Kamer voor; maar hier wordt vergeten,
dat de tegenwoordige vraag niet is: hoe bekomt men
Artsen? maar: hoe bekomt men Geneeskunst-oefenaren genoeg
voor het platteland? Dit is het eenige brûlante van de
kwestie; en nu gaat men vragen: hoe kan men nog op eene
andere wijze Artsen vormen ? De Hoogleeraar doet dit met
de Kamer, en spreekt in zijne geheele Verhandeling niet
over het brûlante van de vraag. Ik heb brood noodig en
lijd honger: wat baat mij nu Uw redekavelen over eene
andere wijze van bakken? Eigentlijk zou ik best het geheele
geschrijf van den Heer Donders ter zijde kunnen leggen,
want hij wil het aan de toekomst overlaten (bl. 6), om aan

het platteland Geneeskundige hulp te doen geworden, die
naar zijn nieuw baksel daar nooit komen zal.

De Hoogleeraar, die zelf heeft medegewerkt om het aan-
tal Doctoren te doen afnemen, schrijft nu (bl. 8): »Men
»moet zich verwonderen over de hchtvaardigheid, waar-
smede, willens en wetens, gevolgen worden uitgelokt van
»zoo diepquot; ingrijpenden aard,quot; waaronder de Hoogleeraar
verstaat het verminderen van het aantal klassiek gevormde
Artsen. En du Bois Reymond hinkt: zijn dan de gevolgen
wel zoo gewigtig?

Ja, antwoordt de Hoogleeraar, en hij neemt (bl. 8) op
de sterkste wijze klassieke vorming voor den mensch in
bescherming; de Geneeskunde kan men volgens hem beoe-
fenen zonder die vorming, en daaraan twijfelt niemand
meer; maar de mensch, erkent hij, wordt er zeer door
veredeld.

Nu zoudt Gij meenen, dat al het vroegere misverstaan
is, maar lezen wij eens, wat er volgt (bl. 8): »Ik laat
»in het midden, in hoeverre die vorming eigenschappen
»ontwikkelt, die in den Geneeskundige bijzonder te waar-
»deeren zijn. Maar zeker geldt het een vorm van beschaving,
»die in de Maatschappij moet zijn vertegenwoordigd, en
»bovenal begeerlijk is in den Arts, die met haar in zoo
jaanhoudende en nauwe betrekking komt.quot; Derhalve erkent
de Hoogleeraar voor den Arts, als mmcA,, die vorming als
gewigtig, maar hij laat in het midden, of de Arts als
uitoefenaar der Geneeskunst en in elke andere verhouding
als Arts aan zulk eene beschaving wel behoefte heeft. Het
doet mij grootelijks leed en ik YioxiA. ddX in het midden laten
voor eene treurige uitspraak van den Hoogleeraar, die hem
misschien evenmin ernst is, als hij vroeger tegen klassieke
vorming bij den Arts is opgekomen. Ja, in dezelfde Bro-
chure, die hier besproken wordt, laat hij die zaak niet
in het midden, zooals hij zegt, maar beschermt hij niet-
klassiek opgevoede Geneeskunst-oefenaren, die hij middag-

klaar bestemt, om de klassiek opgevoede met der tijd te
verdringen. Eenige schoone woorden, die de Hoogleeraar
nu en dan tusschen beide voert, verminderen het gevaar-
lijke van zijn streven in het geheel niet.

Van ééne zaak kunnen wij intusschen acte nemen: de
Hoogleeraar acht klassieke vorming in den Arts zeer wen-
schelijk (bl. 9); derhalve moet elk eerlijk streven er op gerigt
zijn, dat het aantal van zulke Artsen vermeerdere, zooveel
mogelijk; zijn streven is echter een ander; want hij wil
gelijke regten toekennen aan niet-klassiek ontwikkelden,
blijkbaar met het eenige doel, om den klassiek ontwikkelde
te verdringen. Daarom stemt hij den Hoogleeraar Spruijt
in alles toe.

Het is hier de plaats niet, om over klassieke vorming,
dat is hier vorming tol een karakter, van den Geneeskundige
eenigszins breeder te handelen; maar ik wil den schijn niet
op mij laden, dat ik daarin niet een eèrsten phgt zou zien.
Gelukkig kan de mensch, die zóó gevormd is, deze mensch-
heid niet te huis laten, als hij in de Maatschappij als
Geneesheer zal optreden; en de Hoogleeraar Donders zal
zeggen: als ik die vorming voor den mensch noodzakelijk
acht, dan heb ik alles gezegd, wätnt de Arts kan den
mensch niet uitschudden. Maar dan zou ik hem moeten
toeroepen: Gij schept weder ingewikkelde phrasen, omdat
Gij die vorming voor den Geneesheer vroeger bestreden
hebt. En vergeten wij ook niet, dat de Hoogleeraar Spruijt,
die beste woordvoerder, de vorming van het karakter voor
den Ingenieur, den Koopman en den Geneeskundige ge-
gelijkelijk van waarde acht.

Neen, het moet niet in het midden gelaten worden, of
de Geneesheer al of niet buitengewone behoefte heeft aan
die vorming, waarover gehandeld wordt en hier boven ge-
handeld is; maar hier mag ik nog opnemen, dat Vorsten,
Veldoversten, Bevelhebbers op schepen, Geneeskundigen,
zoo het kan, eene grootheid van ziel moeten bezitten, die

hen met het oog op God doet beschikken over leven en
dood van natuurgenooten; dat zij den moed moeten hebben
van een leeuw en te gelijk de zachtaardigheid van een
kind, zooveel dit mogelijk is; dat zij in zelfopoffering voor
anderen en dus in liefde voor hunne natuurgenooten voort,
durend voedsel moeten vinden voor hunne zware taak^
Neen, roep ik den Hoogleeraar toe, neen: een lafaard, die
wegloopt om de Cholera, om een enkel voorbeeld te nemen,
moet naar mijn oordeel van de lijst der Geneeskunst-
oefenaren worden geschrapt. Is de Hoogleeraar met mij
van hetzelfde oordeel, dan zal hij gaarne terug nemen
dat in het midden laten. Er is hier geen sprake van zede-
lijk hooger te staan dan een ander, maar van persoonlijke
hoedanigheden, die eerste en laatste vereischten zijn in
den echten Geneesheer. G^en braaf kapitein verlaat zijn
zinkend schip, zoolang er nog één man aan boord is.

Van Hemholtz haalt hij (bl, 9) nog aan, wat algemeen
bekend is, dat de geest op eene Hoogeschool daalt, wanneer
het gehalte der ontwikkeling van de jeugd afneemt; maar
straks zal hij U toch niet-klassiek opgevoeden op de
Nederlandsche Hoogescholen brengen in grooten getale,
evenveel beschermd ^Is de klassiek opgevoeden, die zamen
den wedstrijd moeten aangaan, waarvan boven gesproken
is. De Hoogeschool zal geen nadeel hebben van een kleiner
deel jonge lieden, die niet klassiek ontwikkeld zijn en ook
geen gelijke regten met de overigen te wachten hebben.
Naar den uitgedrukten wensch van den Hoogleeraar Donders
zal echter de toestand ontstaan, die door Hemholtz wordt
gewraakt. De Hoogleeraar verwachtte eene Geneeskundige
' school, die echter niet is verschenen, en daarom wil hij
thans de niet-klassiek gevormde Artsen ook op de Univer-
siteit toelaten. Waarom niet thans om eene Geneeskundige
school gevraagd, indien die noodig is? Waarom eene zaak
niet volgehouden, indien zij best is, al is ér op het oogen-
blik geen uitzigt op? De Hoogleeraar gaat snel met zijn

tijd mede, en daar die lijd zich lelkens omkeert, moet hij
hel natuurUjk evenzeer doen

Om het aantal Doctoren in de toekomst niet te doen
wegsmelten, raadt de Hoogleeraar aan, den studie-tijd van
deze te verkorten en het verkrijgen van den graad van
Doctor gémakkelijker te maken. Derhalve daling van het
gehalte van den Doctor, omdat er bij den tegenwoordigen
toestand te weinig komen. Maar welke is die toestand?
Zijn de eischen alleen te hoog, of is er nog iets geheel
anders? De Hoogleeraar vergeet eene kleinigheid: men heeft,
en daaraan heeft hij medegewerkt, het aanzien van den
Doctor openbaar verlaagd en eene andere klasse naast hem
gesteld, die gelijke regten had als hij. Sedert men dat
gedaan heeft (1865), heeft men, ja, ook een Staats-examen
voor Doctoren ingevoerd, maar is de eerstgenoemde reden
niet genoeg, om niemand meer naar den graad van Doctor
te doen. dingen? En de Hoogleeraar wil in 1878 dien toe-
stand volkomen bestendigen.

Eene inkorting en wijziging van den studie-tijd op hel
Gymnasium voor den aanstaanden Doctor acht de Hoogleeraar
wenschelijk (bl. 12). Hierover is vroeger veel gesproken en
ik ga dit hier voorbij. Dat dierkunde en plantkunde niet
op het Gymnasium, maar op de Universiteit moeten onder-
wezen worden, geeft de Hoogleeraar thans toe. Bl. 19
schijnt hij weder op dit punt omgewenteld te zijn.

Mijne hoopi dal het Ontwerp met de Staats-examina breken
zou, is, zegl hij, niet vervuld {h\A'^). De Hoogleeraar heeft
van de Commissie van 1848 overgenomen, zooals de Heer
Spruijt het gedaan heeft en zooals hel Ontwerp van Wet
het insgelijks wil, dat de examina aan de Hoogeschool zullen
worden afgenomen. Hel Ontwerp heeft voor de praktijk nog

') Voor mijn d«el acht ik eene Geneeskundige school beter voor elfc
BOort van Artsen; maar daar wij vier Hoogescholen hebben, is zij zeker
niet te wachter,.

een Staats-examen behouden, maar de Hoogleeraar volgt
ook hierin de Commissie van 1848, zonder het intusschen
te zeggen en zonder dat goede op te nemen, wat die Com-
missie met haar praktisch Staats-examen beoogde.

Ik heb het schadelijke van het voorstel van den Hoog-
leeraar van 1878, dat in wezen met het Ontwerp overeen
komt, hierboven voldoende uit één gezet en eindig thans
met den opregten wensch, dat de Hoogleeraar moge leeren
inzien, dat hij geen heil verspreidt, zoo hij zich bemoeit
met zaken, die gelegen zijn buiten den kring van het
speciale, waarin elkeen hem gaarne eert. Het nos poma
natamus kan geen roem geven. Laat ons ons houden aan
den regel van Baco: nisi utile sit quod facias, stulta est
gloria.

Mijn pijnlijke taak is volbragt; mögt zij de laatste zijn
in mijn leven; mogten anderen haar voortzetten, mannen,
die er veel meer toe bevoegd zijn dan ik, om de behoefte
van onze Maatschappij te doorgronden en aan te wijzen,
wat tot heil strekken kan. Ons volk is een goed volk en
laat zich hgt leiden: ik verbeeld mij, dat, indien zich
vaderlandshevende mannen zouden vereenigen, om het
kwaad te bestrijden, dat den volksgeest ondermijnt, er
wel iets beters zou gaan leven.

Mögt het zoo zijn!

INHOUD.

Blz.

Inleiding . . . .'..................1

Een kort woord nit de Geschiedenis tot 1865 ........6

Geneeskundige omwenteling in 1865 en hare gevolgen.....25

Thans bestaande bepalingen op het verkrijgen der bevoegdheid tot

uitoefening der Geneeskunst..............35

Onderzoek naar iets beters...............70

Slotsom.......................103

Bijvoegsel. Het oordeel van den Hoogleeraar F. C. Donders over
de bevoegdheid tot uitoefening der Geneeskunst......

eZ

•s 'ü .gv^jj^ *. ^

4 t.

i

-r

^^ 1 iMH^
S Jf

■_t ; l» •■ ..■C'V.M

'l-

D JE

GENEESKÜNST-OEFENAEEN

haar de

NEDERLANDSCHE WETTEN.

^li

-f-,-

: y

* . .-

DE

GENEESKUNST-OEFENAREN

NEDERLANDSCHE WETTEN,

O. Jquot;. 3S/!! XJ Xj ID B ïl-

EERSTE VERVOLG.

CFebruariJ 18 7»;).

ROTTERDAM,
H. A. KlfcAmidJEfcas Sa 5500N,

1 8 7 9.

Stoomdruk van P. W. vau de Weijer, Utrecht.

HET VOOKGAANDE GESLOTEN AAN HET VOLGENDE.

Het Ontwerp van Wet ter verkrijging der Bevoegdheid
om de Geneeskunde uil te oefenen in Nederland en zijne
overzeesche bezittingen is door de Eerste Kamer der Staten-
Generaal den 2.S December 1878 aangenomen. Reeds den
9 October had de Tweede Kamer er haar zegel aan gehecht,
met uitzondering van den Heer Roëll; de Eerste Kamer nam
het Ontwerp spoedig op en maakte vele bezwaren; na meer
dan twee maanden beraad schenkt zij er echter hare goed-
keuring aan. In de Vergadering waren tegenwoordig 24
leden en de Wet werd aangenomen met 8 stemmen tegen
en 16 stemmen voor. Daar nu tot deze Kamer 39 leden
behooren, waren er 15 leden afwezig.

Opmerkelijke toestand! De belangen van gezondheid en
leven der ingezetenen aan de eene, die van het Hooger
Onderwijs aan de andere zijde, worden door een Wets-ont-
werp bedreigd, naar het oordeel van vele deskundigen buiten
de Kamer, en de eerste Vergadering des Lands, wier phgt
het is voor die belangen te waken, stelt zóó lang de be-
handeling van het Ontwerp uit, tot er 15 van de 39leden
den moed hebben, tehuis te blijven, wanneer die zaak be-
sproken wordt. 15 van de 39 is %!

Onder degenen, die buiten de Kamer der Staten-Generaal
tegen het Ontwerp hunne stem verheven hebben, behoort
ook de schrijver van hetgeen nu wordt vervolgd.

Men is thans gewoon, zoo men bezwaar heeft ingebragt

tegen voorstellen van algemeen belang, daarin te berus-
ten, indien er een besluit gevallen is; men noemt zoo
iets dan un fait accompli, eene uitdrukking der latere dagen
en alzoo door het nieuwe burgerregt gekroond; en als iets
dan zoo heet, dan juicht men hetgeen men bestreden heeft
van harte toe en eert het als uitnemend.

Ik verzoek de vergunning, om hier mijn weg te mogen
gaan en de zaak, die mij ter harte gaat, te mogen blijven
voorstaan, dat is, het tot Wet verheven Ontwerp als hoogst
verderfelijk in elke rigting te mogen blijven teekenen. Ik
beoog hiermede niet het in werking treden dezer Wet te
voorkomen, ook niet thans eene goede Wet voor deze aan-
gelegenheid voor te bereiden: den moor kan ik niet blank
wasschen; de verwarring moet loopen tot het einde, tot
zij stuit als een hollend paard, dat aan het einde van zijn
weg zijn kop tegen een muur doet te barsten splijten en
van één spatten. Mijn oordeel is, dat het met de volken
gaat als met ons menschen: leeren door schade en door
schande. Te lang reeds heeft de periode van voorspoed
geduurd; tegenspoed alleen kan wijsheid aanbrengen.

Dat ik voor het oogenbhk een geheel nutteloos werk doe,
heb ik bij ervaring: sedert 1848 was er niets dan ééw stroom
en wel een bergstroom, die, dan eens zich in diepe kloven
voortbewegende, dan eens van groote hoogten nederstor-
tende, alles in zijne vaart medenam, wat hem hinderde. Ik
ben niet dwaas genoeg, mij voor te stellen, iets goeds le
doen. Eigentlijk is het meer of min eene uiting van
inwendig leven, dat zich van iels anders bewust is, dal
ook iels anders gekend heeft en dat van het tegenwoordige
de innige overtuiging heeft: das kann ja nicht immer so
bleiben i).

gt;) Onder het afdruliken verschijnt het Koninklijk Besluit van 12
Februarij 1879, waarbij de examens worden geregeld, bedoeld bij de
Wet op de Uitoefening der Geneeskunde van 25 December 1878. De
Wet zal met Augustus aanstaande in werking komen.

In het volgende heb ik te bespreken wat de Eerste Kamer
nog van het Ontwerp van Wet gezegd heeft; voorts had ik
nog aan te vullen de wijze en mate van vermindering der
Geneeskunst-oefenaren in Nederland, die ik vroeger wel
bij herhahng genoemd, maar nergens in cijfers aangegeven
heb; eindelijk had ik den gewigtigen stand van Militaire
Geneeskundigen nog te vermelden uit het oogpunt, waaruit
de andere Geneeskunst-oefenaren overwogen zijn.

Een Artikel in het Tijdschrift van de Maatschappij der
Geneeskunde heeft mij onderwijl de gelegenheid gegeven,
uitvoeriger ter sprake te brengen, of Geneeskunst-oefe-
naren, die behoorlijk zijn opgeleid, maar minder breed
dan Doctoren, al of niet wenschelijk zijn op schepen der
Koopvaardij-vloot en op afgelegen plaatsen in het Land,
waar zich geen Doctor vestigen wil. Ten slotte heb ik nog
eenige kleine artikelen hierbij gevoegd, die bij het onder-
werp behooren en waarvan de inhoud thans wel mag
worden overwogen.

Zoo ik nog leef en krachten heb, zal deze zoo gewigtige
zaak op nieuw werden opgenomen.

DE EERSTE KAMEli DER STATEN-ÖENERAAL,
BEHANDELENDE HET ONTWERP VAN WET OP HET VER-
KRIJGEN VAN BEVOEGDHEID TOT UITOEFENING DER
GENEESKUNDE.

Naar de voorloopige Verslagen te oordeelen, waarvan ik
bl. 60 melding heb gemaakt, was de Eerste Kamer sterk
tegen het Ontwerp gekant; maar daaruit af te leiden, dat
dit evenzoo zijn zou, wanneer de Leden in het openbaar

mm

persoonlijk voor hun gevoelen staan, daaraan heeft zoo-
wel de Tweede als de Eerste Kamer de Natie ontwend;
de gevoelens, zonder namen in de voorloopige Verslagen
uitgedrukt, zijn doorgaans veel krachtiger, dan zij in het
openbaar van de sprekers in de Vergaderingen worden
vernomen. Onder 15 van de 39 Leden, die ter Vergadering
niet zijn verschenen en alzoo in het openbaar gezwegen
hebben, kunnen er geweest zijn, die door ongesteldheid
of andere oorzaken verhinderd waren; maar het is in het
geheel geen ergdenkenheid, wanneer men meent, dat er
onder de 15 uit de Vergadering weggebleven Leden zijn, die
de overtuiging hadden, dat de Wet behoorde te worden
afgestemd, maar die daartoe den moed misten. Ook heeft men
in de Eerste Kamer zelve nog zeer onlangs in het voorloopig
Verslag over de begrooting van 1879 het volgende gezegd:

ïBij de algemeene beschouwingen achtten eenige leden
»het niet overbodig te verklaren, dat zij steeds bereid zijn,
»hun steun aan het tegenwoordig Kabinet te verleenen,
»tegenover de van meer dan ééne zijde geuite misprijzing.

»Mogten zich redenen hebben voorgedaan tot verschil van
»gevoelen, dan betroffen deze meer bijzondere punten van
»bestuur, dan de tot nu toe door het Kabinet gevolgde
«rigting; bijzondere punten van verschil, die geen grond
»mogen geven tot verzwakking eener Regering, welke tot
»nu toe, volgens zuivere constitutionele begrippen, de
»uitdrukking was van en haren steun vond in de meer-
»derheid der Vertegenwoordiging.quot; {Bijblad Eerste Kamer,
Januari] 1879, bh 68).

In deze woorden is photographisch geteekend, dat wij
te gronde gaan en hoe wij te gronde gaan. De zaken
worden door die Leden niet beoordeeld en een Wet wordt
niet goed gestemd of afgestemd naar haren inhoud, maar
de constitutionele begrippen der Regering zijn ook de be-
grippen van die Leden der Kamer, cn om die reden keuren
die Leden der Kamer goed, wat de Minister voordraagt.

Bij zulke regelen moge men vervuld zijn van weemoed
en droefenis: eenige Leden van de Eerste Kamer der
Staten-Generaal zeggen: bederf van Hooger Onderwijs,ver-
minking van den Geneeskundigen Stand, gemis aan Genees-
kundige hulp op het platteland, dat alles raakt den zoom
van onze jassen niet: wij hebben een Ministerie naar onze
constitutionele begrippen, daaraan verzekeren wij naar ons
vermogen kracht, en après nous le déluge.

De N. Zulph. Cl noemt het Staatsligchaam, dat onder
het constitutioneel Regeringstelsel den naam van Senaat
of Eerste Kamer draagt, »een parodie op de grootsche,
»klassieke Oudheid. En toch was in de theorie voor dat
»ligchaam zulk een gewigtige plaats bestemd. Geplaatst
»tusschen het Volk en de Kroon, zou zij met hoogere en
»rijpere wijsheid zijn voorzien dan dè wufte, hgtzinnige
»Tweede Kamer, en zou zij het gewigtig ambt te vervullen
»hebben, naauwlettend te waken voor de regten der Kroon,
»opdat de Vertegenwoordigers des Volks niet de Grondwet
»verwringen en de Staatsinrigting eigenmagtig en revolu-
»tionair veranderen zouden. Het bolwerk van de Kroon
»heeft men de Eerste Kamer jaren geleden genoemd, niet
»in dien zin, dat in Nederland voorshands onmiddellijk gevaar
»voor den Koning van de zijde des Volks dreigen zou;
»maar wel in pohtieken zin, dus als bolwerk voor het
»Koningschap tegen het Parlementarisme, voor de Monarchie
»tegen den langzaam invretenden kanker der almagt van
»het Parlement. Vele zijn de illusiën, die in rook ver-
»dwenen zijn in den korten tijd, dat het constitutioneel
»regeerstelsel bestaat, maar van geen droombeeld is minder
»werkelijkheid overgebleven dan van de hooge en belang-
»rijke positie, die de Senaat in dat regeerstelsel zou
»innemen.quot; Ten bewijze daarvan haalt de N. Z. CL de
debatten aan, die den 17 en 18 Januarij in de Eerste Kamer
werden gevoerd over de Staalsbegrooling. »De Eerste

Kamer,quot; zegt zij ten slotte, »al verwierp zij nu ook eens
»een wetje, omdat de Regering en de Tweede Kamer
»wat al te luchtig met de wet omsprongen, de Eerste
»Kamer moet geheel anders worden; want zij heeft haar
»reden van bestaan vernietigd, haar prestige afgebroken,
»zich zelve lot een risée gemaakt.quot; {Overgenomen iiü het
Dagblad van 2 f« 3 Februarij 1879).

De Minister van Binnenlandsche Zaken heeft hel Verslag
van de Eerste Kamer over hel nog aanhangig Wetsontwerp
betrekkelijk de medische examens beantwoord.

De Minister zegt te erkennen, »dat het Wetsontwerp
»slechts een proef beval. Leert de uilkomst, dal, met
»behoud onzer tegenwoordige Geneeskundige Staatsregeling
sen handhaving der bij de Wet op het Hooger Onderwijs
«gevallen beslissingen, niet genoegzaam in de behoefte aan
»Geneeskundige hulp kan worden voorzien, zoo zal op de
»Regering de pligt rusten, beter doeltreffende maatregelen
Dvoor te stellen. Doch voordal men hetgeen pas werd
»opgerigt, weder omverstoot, moet die proef eerst zijn
)igenomen.quot; {Bijblad Eerste Kamer, 9 December 1878,
Memorie van Antwoord).

In de eerste plaals merken wij op, dal hier alweder van
proef gesproken wordt en wel in den zin, dal men niet
weel, of men wel goed slagen zal, in de beteekenis, waarin
wij doorgaans het woord proberen opnemen. Deskundigen
welen zeer wel, hoe deze zaak geregeld worden moet,
en alleen zij, die haar niet verslaan, kunnen over haar zoo
spreken, maar ook alleen zij, die geen ernst hebben in
ernstige dingen; en terwijl elk verstandig man moet erkennen,
dal de proef zeker mislukt, zegl de Minister toch, dat zij
moet genomen worden. W'aarom? omdat de Minister zich
dit nu eenmaal in hel hoofd heeft gezet.

De Minister zegt, »dal hetgeen men pas heeft opgerigt
»niet mag worden omvergesloolen.quot; Mij is niets bekend ,

dat hierop betrekking heeft, en niemand weet zoo iets aan
te wijzen, ook de Minister niet. De Wet op het Hooger
Onderwijs van 1876 bhjft dezelfde en de Wet van 1865—1874.
werpt de Minister overhoop, om de goede uitkomst der Wet
op het Hooger Onderwijs te verminken. Waar is het pas
opgerigte en wie stoot er anders omver, dan de Minister
juist met zijne nieuwe Wet?

De Eerste Kamer heeft op deze onjuiste woorden niet
geantwoord.

In de zitting der Eerste Kamer van 23 Dec. 1878
is omtrent het genoemde Ontwerp van Wet het onder-
slaande voorgekomen (Bijblad Eerste Kamer, bl.5% vel iS),
wat ik in zijn geheel opneem:

De Heer Prins: »Ik betreur het, dat ons geacht medehd,
»de Heer Büchner, niel tegenwoordig is. Hij is van de leden
»dezer Kamer de eenige die van de Geneeskunde eene meer
»bepaalde studie heeft gemaakt, en ik had daarom gewenschl,
jgt;dat hij uit een wetenschappelijk oogpunt dit Wetsontwerp,
»zoo als zijn voornemen was, had bestreden, om hierdoor
ïook mijne stem tegen dit Wetsontwerp te motiveren. Nu
»hij niet hier is, zal ik mij als leek op dat terrein niet
»wagen, maar alleen eenige praktische bezwaren in het
«midden brengen, die mij weêrhouden mijne goedkeurende
»stem aan het Wetsontwerp te geven.

»Wat toch is hel doel, dat de Regering met dit Ontwerp
ïbeoogt? Het verkrijgen van meer Geneeskundigen, vooral
»ten behoeve van het platteland. Ik betwijfel echter zeer,
»of dit Wetsontwerp tot dat doel zal leiden, en het komt
«mij voor, dal zelfs de Minister in dien twijfel deelt, want in
»zijn antwoord op ons Verslag lezen wij: »het is slechts
»»eene proef, en als die niet slaagt, zal het de pligt der
»»Regering zijn andere maatregelen te beramen.quot; Maar de
»behoefte is zoo dringend, dal het gewaagd rnag heeten
»proeven te nemen, van wier uitslag men bijna niel zeker

sis. De Minister wil drie kategorieën van jongelieden toelaten
5gt;tot de studie in de Geneeskunde: a. die een gedeelte van
»het Gymnasiaal Onderwijs hebben genoten; b. die met
»goed succes het eindexamen aan eene Hoogere Burgerschool
»met vijfjarigen cursus hebben afgelegd; c. die bij een te
»houden examen de bewijzen hebben gegeven, genoegzaam
»voorbereid te zijn om de lessen in het Natuurkundig On-
»derwijs te kunnen volgen. Hoe nu dat Onderwijs aan de
»Universiteit zal moeten worden ingerigt voor die jonge-
»lieden, op verschillende wijze doch geen van allen volledig
»opgeleid, is mij een raadsel. In ieder geval zal dat Onder-
swijs voor den een te hoog, voor den ander te laag zijn,
»en daardoor zal het verblijf aan de Akademie, uit den aard
»der zaak kostbaar, niet verkort maar verlengd worden.
»Wil de Minister Geneeskundigen creëren voor het platte-
»land, dan moet hij een anderen weg inslaan, hij moet
»vooraf naauwkeurig bepalen, wat zij zullen moeten weten
»om tot de Akademische lessen te worden toegelaten; men
»geve hun de gelegenheid, zich vooraf zooveel mogelijk
»wetenschappelijk voor te bereiden, opdat het verblijf aan
»de Akademie zoo kort mogelijk zij, en men beperke daar
»het Onderwijs tot de Wetenschappen, die onvermijdelijk
»noodig zijn voor de uitoefening der Geneeskunde. Op die
»wijze zal men jongeheden uit eene klasse der Maatschappij
»tot zich trekken, wier ouders tot nu toe door de groote
«kosten afgeschrikt worden, om hunne jongens tot Genees-
»kundigen te doen opleiden.

»Maar bovendien, als dit Wetsontwerp Wet wordt, zal
»het in geen enkel opzigt beantwoorden aan het doel om
»Geneeskundigen te krijgen , die zich ten platten lande
»willen vestigen. De kinderen van ouders, die in staat zijn
»het zoo kostbaar Onderwijs in de Geneeskunde aan de Aka-
»demie te betalen, zullen, als zij hun Arts-examen hebben
»afgelegd, de praktijk niet willen gaan uitoefenen in een
»achterhoek, op een boerendorp, onder menschen van veel

»

»minder ontwiiikeling dan zij; daartoe zijn die jongelieden
»aan te goed gezelschap en aan te veel luxe gewoon. Wil
»men dat doel bereiken, dan moet men die Geneeskundigen
»zien te krijgen uit eene andere klasse der Maatschappij,
»en wel jongelieden, die matiger zijn in hunne eischen en
»zich gelukkig zullen gevoelen, ook in minder aanzienlijke
»Gemeenten op fatsoenlijke wijze den kost te verdienen, wat
»alleen te bereiken zal zijn, als men de opleiding der Ge-
»neesknndigen in den kortst mogelijken tijd en op de minst
»kostbare wijze tracht mogelijk te maken.

»Daar alzoo deze Wet in geen enkel opzigt zal beant-
»woorden aan het doel, om Geneeskundigen te krijgen voor
»het platteland, zal ik mijne stem daaraan niet kunnen geven.quot;

De Heer Kappeyne van de Goppello, Minister van Binnen-
landsche Zaken: »Mijnheer de Voorzitter! De vorige geachte
»Spreker heeft als het hoofddoel van deze Wet aangewezen
»het verkrijgen van meer Geneeskundigen ten platten lande
»en hij heeft twijfel uitgedrukt, of die Wet in dat opzigt
»haar doel zal bereiken.

»De geachte Spreker heeft van het Wetsontwerp meer
»gevergd dan het geven kan. Eenmaal bij de Wet op het
»Hooger Onderwijs is beshst, dat er zullen zijn twee soorten
»van Geneeskunst-oefenaren, en dat van beide soorten van
»Geneeskunst-oefenaren niet alleen zal worden afgenomen
»hetzelfde praktisch eindexamen, maar dat zij evenzeer onder-
»worpen zullen zijn aan dezelfde theoretische examens.
»Sinds hier te lande geene klinische scholen meer bestaan,
»sinds die te Rotterdam heeft opgehouden en de Amster-
»damsche school heeft verkregen üniversiteitsregten, is het
»niet mogelijk, dat men zich als aanstaand Geneeskunst-
soefenaar vormt — zeer bijzondere omstandigheden daarge-
»laten — dan door het bezoeken van eene Universiteit.
»Indien nn de geachte Afgevaardigde meent dat, wanneer al
»onze toekomstige Geneeskunst-oefenaren de lessen aan de

^Universiteit moeten volgen, dan daaronder geene personen,
»althans niet in genoegzaam aantal, gevonden zullen wor-
gden, die geneigd zullen zijn zich ten platten lande neder
»te zetten, dan is dit eene voorspelling, waaromtrent het
»hoogst moeijelijk is met den geachten Afgevaardigde in
»discussie te treden, want dit is een subjectief oordeel. Maar
»dan zal daarin in elk geval geene verandering kunnen ge-
»bragt worden zonder dat men terugkome op hetgeen op
»nieuw by de Wet op het Hooger Onderwijs bevestigd is,
»het stelsel der Wet van 1865. Nu mag de Regering niet
«medewerken om telkens in eene zoo gewigtige aange-
»legenheid van stelsel te veranderen. Het is, dunkt mij, de
»pligt der Regering om te berusten in de eenmaal na rijp
ïberaad genomen beslissing en harerzijds aan de organieke
»wetten, met groote meerderheid in de beide Kamers der
»Staten-Generaal aangenomen, eene getrouwe en eerlijke
»uitvoering te geven.

»Indien de geachte Afgevaardigde een praktisch middel
»had aangewezen, volgens hetwelk men aan de aanstaande
»Geneeskunst-oefenaren, die niet zullen zijn gegradueerd, de
»noodige bewijzen van bekwaamheid kan doen geven, zonder
»dat zij noodig hadden de Universiteit te bezoeken; indien hij
»had kunnen aanwijzen waar dan die Geneeskundigen, die
»hij ten platten lande wenscht, maar die de kosten der studie
^aan de Universiteit niet kunnen dragen, hunne Genees-
»kundige opleiding zouden kunnen ontvangen, dan zou dit
»voor de Regering een zeer behartigenswaardige wenk zijn.
»Maar zonder iets te kort te doen aan de schranderheid van
»den geachten Afgevaardigde, geloof ik niet, dat hij inden
»tegenwoordigen stand van zaken eene andere instelling van
»Onderwijs zal weten aan te wijzen, waar genoegzaam de
»Geneeskundige Wetenschap kan worden beoefend, dan een
»onzer vier Universiteiten. Staat het vast dat, schoon niet
»gedwongen om de lessen aan een der Universiteiten te
»volgen, toch ook zij, die alleen streven naar den titel van

»Arts, die,dus zuilen zijn onze ongegraduëerde Geneeskunst-
soefenaren, in den regel, men mag zeggen bijna zonder
»uitzondering, evenzeer als de gegradueerden, zich zullen
»laten inschrijven voor de collegiën aan een onzer Universi-
»teiten, dan was de vraag, die na de vaststelling der Wet
»op het Hooger Onderwijs zich voordeed, deze : terwijl vast-
ostaat, dat het praktisch Artsexamen door doctorandi en
miet-doctorandi gelijkelijk moet worden afgelegd, en dat
»beiden daardoor dezelfde algemeene bevoegdheid verkrijgen,
»moet nu het onderscheid blijven bestaan, dat, terwijl de
»doctorandi de theoretische examens afleggen voor de faculteit,
»de niet-doctorandi het doen voor eene Rijks-commissie?

»Het behoeft geen breed betoog, dat hierin voordeniet-
«doctorandi nadeel gelegen ware, omdat het bij examens
»veel voor heeft door de eigen leermeesters te worden on-
»dervraagd. Het spreekt voorts van zelf, dat die Rijks-com-
»missiën moeten worden zamengesteld uit Hoogleeraren,
»waardoor deze veelzins van hunne werkzaamheid aan de
»Universiteit onttrokken worden, zoodat het overbrengen
»bij de Faculteit ook van de examens der niet-doctorandi
»voor het Onderwijs voordeel heeft; terwijl het mede een
»voordeel is dat, hoewel het niet op den voorgrond treedt,
»loch mag worden genoemd, dat de vrij hooge kosten van
»zulke examens op de Begrooting worden verminderd.

»Eindelijk is het consequent, nu principiëel bij de Wet op
»het Hooger Onderwijs is uitgemaakt, dat Facidteit.s-examens
sals middel van theoretisch onderzoek aan de Maatschappij
»meer waarborg geven dan Staatsexamens, dat beginsel ook
i'op deze examens toe te passen. Het is het hoofddoel van
»dit Wetsontwerp in dit opzigt overeenstemming te brengen
»tusschen de Geneeskundige Staatsregeling der Wet van
»1865, gewijzigd bij die van 4874, en de Wet op het
»Hooger Onderwijs. Het wenscht niet terug te komen op de
»eenmaal aangenomen beginselen ten aanzien van de uit-
äoefening der Geneeskunde en de opleiding tot Geneeskun-

sdigen. Ik kan dus den geachten Afgevaardigde niet de
»verzekering geven, dat van Regeringswege een voorstel kan
»worden verwacht, waardoor aan het platteland meer Genees-
»kundigen worden verschaft, in staat de gevorderde examens
»af te leggen zonder de lessen aan de Universiteit te hebben
»gevolgd.

»Wat betreft het toelaten tot die lessen zij al dadelijk
»opgemerkt, dat bij de Wet op het Hooger Onderwijs het
»beginsel is aangenomen, dat ieder tot de Universiteit kan
»worden toegelaten, terwijl alleen de vraag is: Kan hij, die
»verlangt een examen voor de Faculteit te doen, bij zijn
»eerste examen de noodige bewijzen geven van eene behoorlijke
»opleiding te hebben genoten ? Ten aanzien der gegradu-
»eerden vordert men de volledige opleiding, die, ook uit een
»humanistisch oogpunt, door het volgen van den zesjarigen
»cursus van het Gymnasium kan verkregen worden; terwijl
»van de niet-gegraduëerden in het algemeen slechts wordt
»gevorderd wat kan gelden als bewijs eener beschaafde op-
»leiding. Daar heeft men dus geen eenheid van opleiding,
»maar heeft men te doen met verschillende groepen van
»jongelieden, ten einde een grooter aantal Geneeskunst-
»oefenaren te verkrijgen. Meer dan dit kan de Regering
»wederom niet doen; terwijl de doctorale graad alieen door
»de Wet wordt verkrijgbaar gesteld voor hen die op eene
»bepaalde wijze zijn opgeleid, moet de Regering ten aanzien
»der Artsen zorgen, dat alle jongelieden die aan de verschil-
»lende inrigtingen zoodanige beschaafde opvoeding erlangen,
»waardoor zij later de lessen aan de Universiteit kunnen
»volgen, worden toegelaten. Voor hen, die niet in de gele-
»genheid zijn om den vollen cursus van het Gymnasium
»te volgen en dus een Gymnasiaal getuigschrift missen,
»mag de weg niet worden afgesloten om door Universitaire
»studiën tot het praktisch Arts-examen te geraken.

»Daarom wendt dit W^etsontwerp zich tot de Hoogere
»Burgerscholen, omdat daar een groot aantal jongelieden

ïuil de fatsoenlijke burgerklasse hunne opleiding ontvan-
»gen, uit welke zeer zeker later een groot gedeelte onzer
»toekomstige Geneeskunst-beoefenaren zal moeten voortkomen;
»daarom laat dit Wetsontwerp nog de mogelijkheid open,
»dat ook zij die aan andere instellingen zijn opgeleid, toegang
»tot het eerste Natuurkundige examen kunnen verkrijgen.
»Meer dan door het openstellen van al die poorten is zeer
»moeijelijk te voorzien in de erkende, zeer dringende behoefte.

»Wanneer de geachte Spreker wenscht dat men een anderen
»weg inslaat, en voor de Geneeskundigen ten platten lande
»afzonderlijke inrigtingen zal scheppen, waar deze met weinig
»kosten eene opleiding kunnen ontvangen, die hen zoover
»brengt, dat zij het eerste Natuurkundige examen zouden
»kunnen overspringen; — wanneer hij bovendien nog andere
»instellingen wenscht, waarin zij de noodige kennis van de
»Geneeskunst verkrijgen, zonder de kosten der Universitaire
»studie, dan vergt die geachte Spreker van de Regering
»wat zij onmogelijk kan geven,

»De Regering kan niet meer doen dan berusten in de
»beshssing bij de Wet op het Hooger Onderwijs gevallen en
»ten opzigte van de toelating der Artsen zoo liberaal mo-
egelijk zijn en ten opzigte van de Vakken zoo sober mogehjk.
»Zij kan voorts niets anders doen dan tevens de gelegenheid
»openen aan alle instellingen van onderwijs om jongelieden
»te leveren, die gebruik kunnen maken van onze Univer-
»sitaire hulpmiddelen om aldus tot het doel: het regt om
»de Geneeskundige praktijk uit te oefenen, te geraken.

»Ik kan dus tot mijn leedwezen niet erkennen, dat de
»bedenkingen van den geachten Spreker tegen dit Wetsont-
»werp mij voldoende voorkomen. Zij zijn veeleer gerigt
»tegen beginselen, die wij opnieuw bevestigd hebben bij
»de goedkeuring der Wet op het Hooger Onderwijs.quot;

De Heer Smit: »Mijnheer de Voorzitter! Ik acht mij ver-
quot;Pligt mijne stem te motiveren, daar ik tot mijn leedwezen

11

»met dit Wetsontwerp niet kan medegaan. De bekentenis
»moge naïef zijn, maar ik heb reeds eenige jaren berouw,
»dat ik mijne stem aan de Wet van 1865 gegeven heb.

»Die Wet had, zoo ik mij. niet vergis, tot hoofddoel om
»eenheid van stand te maken, en met die bedoeling is het
»slecht geloopen. Het gevolg daarvan is geweest, dat voor
»een groot deel het platteland van Geneeskundige hulp is
»verstoken geraakt. Ik heb van de Geneeskundige vakken
»geene studie gemaakt, maar ik geloof dat alle deskundigen
»het hieromtrent eens zijn, dat de bedoeling van de Wet
»van 1865 is mislukt. Ik vergis mij toch niet, dat, als dit
»Wetsontwerp tot Wet verheven wordt, geheel gebroken
»wordt met die eenheid van stand. Het moge dan een ge-
»volg wezen van de Wet op het Hooger Onderwijs; maar
»is het dan niet beter dat men de Wet van 1865 en die op
»het Hooger Onderwijs herzie?

»Die Wet van 1865 toch heeft voor het zoogenaamde
»platteland, wat Geneeskundige hulp betreft, ongunstig ge-
ïwerkt. Nu toch krijgt men tweeërlei soort menschen:
»Artsen en Doctoren.

»Ook geloof ik niet dat men door deze Wet meer personeel
»zal verkrijgen. Wij allen die zoons aan eene Akademie
»hebben, weten het dat het leven aan de Akademie, al is
»men gematigd in zijne uitgaven, duur is, en wij weten
»het ook nog, voor zoover wij zeiven eene Hoogeschool
»bezocht hebben. Het moeten dus zoons uit zeer gegoede
»burgerklasse zijn, die het Universitair onderwijs, enkel om
»Arts te worden, eenige jaren zullen moeten volgen.

»Men herinnere zich bovendien dat men eerst den 5Jarigen
»cursus op eene Hoogere Burgerschool of dien op een Gym-
»nasium hebbe te doorloopen. Daarop volgt eene studie van
»eenige jaren aan eene Universiteit. En zal nu een jong
»mensch, die goed gewerkt heeft en dus goed op de hoogte
»van zijn vak is, zich niet liever in eene stad vestigen, waar
»hij ook tamelijk wel zijn brood kan hebben, dan daar.

»waar het niet altijd aangenaam en zeiier niet voordeelig
»is ? Die zooveel gezien, geleerd en genoten heeft, gaat niet
»Hgt naar een achterhoek.

»Maar er is meer. Terwijl er misschien in geen vak steeds
»zoo groot verschil van gevoelen bestaat als in hetGenees-
»kundige vak, zijn bijna alle deskundigen het eens in hun
»klaagtoon over de Wet van 1865. En nu zegt men dat
»men het platteland op deze wijze moet helpen, maar dit
»middel zal inderdaad niet baten.

»Nog iets heeft mijne opmerkzaamheid getrokken. De
»toekomstige Artsen zullen voor dezelfde Professoren hun
jexamen moeten afleggen als de Doctoren. Is dit wel juist
»gezien ? Groote sympathie schijnt toch voor dit Wetsontwerp
»niet te bestaan.

»Nog iets. Ik wil aannemen, dat het nemen van proeven
»zijn nut kan hebben. Maar wanneer er ééne proef is mis-
»lukt, dan waag ik liefst geen tweede .proef.

»Zou niet beter zijn oprigting van Künische scholen van
»Staatswege? Het spreekt van zelf dat dan de Wet op het
»Hooger Onderwijs zou moeten gewijzigd worden, en ook
»de Wet van 1865.

»Wanneer toch de proef, die de Minister nu nemen wil,
»mogt mislukken, dan zullen er weder 6 a 8 jaren verloopen
»zijn eer het platteland wordt geholpen, want eerder kunnen
»wij den uitslag van dezen maatregel niet verwachten.

»Er is een spreekwoord dat zegt: in duhiis pro reo, maar
»hier zeg ik üever: in dubiis abstine.quot;

De Heer Kappeijne van de Coppello, Minister van Binnen-
landsche Zaken: »Mijnheer de Voorzitter 1 De vorige geachte
»Spreker wil eenigermate op dit Wetsontwerp de slem wreken,
»die hij 13 jaar geleden heeft uitgebragt voor de Wet van
»'1865; maar ik doe hem opmerken dal hij, door het

»afstemmen van dit Wetsontwerp, zijn doel niet zal be-
»reiken.

»Dit Welsontwerp is onnoodig om de Wet van 1865 in
»stand te houden. Indien hij dit Wetsontwerp niet goed-
»keurt, dan zal het gevolg eenvoudig zijn dat de Wet van
»1865, zooals die in 1874 gewijzigd is, hlijft bestaan, maar
»dat de niet gegraduëerde Geneeskunst-beoefenaren door
»Rijkscommissiën zullen geëxamineerd worden, zamenge-
»steld uit Professoren van de verschillende Universiteiten,
»in plaats dat zij kunnen volstaan met het afleggen van
»het Faculteitsexamen. Derhalve zal hij voor de Artsen een-
»voudig de zaak moeijelijker maken, en de verbetering
»tegenhouden, die ontegenzeggelijk als zoodanig, gelijk door
»allen erkend wordt, door dit Wetsontwerp in de thans
»werkende Wet van 1865 gebragt wordt.

»Wil hij de Wet van 1865 herroepen zien, dan zal hij
»moeten medewerken tot deze proef. Dat is rationeel; want
»tegen dit Wetsontwerp te stemmen, als protest tegen de
»Wet van 1865, treft geen doel, omdat zonder dit Wets-
»ontwerp de Wet van 1865 in haar geheel blijft. Wanneer
»de geachte Afgevaardigde eindelijk weer wil terugkomen
»op de Klinische scholen, dan wil ik — want de Vergade-
»ring zal thans van mij niet vergen, dat ik een oordeel
»over het verledene dier scholen uitspreek — alleen zeggen,
»dat het mijns inziens onmogelijk is om, nu wij vier Universi-
»leiten hebben, en er te Amsterdam geene Klinische school
»meer bestaat, naast die 4 Universiteiten weer Klinische
»scholen op te rigten. Indien de afschaffing van de Wet van
»1865 gepaard moet gaan met de oprigting van Klinische
»scholen, dan geloof ik — de geachte Spreker vergeve het
»mij — dat het nog wel andermaal 13 jaar zal duren, dat
»hij berouw zal hebben over zijne uitgehragte stem; en
»wanneer hij vreest dat die jongelieden, die volgens dit
»Wetsontwerp zullen worden toegelaten, door hunne leer-
»meesters niet behandeld zullen worden als de anderen, dan
»durf ik daarvoor instaan, dat hij zich bedriegt. De ver-
»houding tusschen de leermeesters en hen, die de lessen

»volgen, is zoodanig, vooral voor de collegiën die gegeven
»worden in de Wis- en Natuurkunde, omdat zij daar met
sde Hoogleeraren moeten in naauwe aanraking komen en
»als het ware zamenwerken, dat als die zien, dat de student
»zich onderscheidt door werkzaamheid en bekwaamheid, zij
»niet zullen vragen waar hij zijne eerste opleiding heeft
Bgenoten.

»Als de geachte Spreker zegt niel te willen medewerken
»tot het nemen van eene proef, dan wijs ik er hem op dal
»er geen moeijelijker le beshssen quaestie is dan deze: hoe
»tegenover de uitbreiding, die de Geneeskunde als een onder-
»deel van de natuurwetenschap en de natuurwetenschap in
»het algemeen neemt, de verhouding van hel voorbereidend
»Onderwijs is, en of men zich voor de eerste opleiding
»moet vergenoegen met de realistische opleiding van de
»Hoogere Burgerschool, of de humanistische moet eischen,
»die eigen is aan hel Gymnasium. Over deze quaestie be-
»slaat onder de Geleerden het grootste verschil van meening.
»Ik verwijs naar de bekende redevoering van den beroemden
»Professor Dubois-Reymond, die, natuurlijk over Duilsch-
»land sprekende, aanraadt om die quaestie voorloopig niel
»le beslissen en door het nemen der proef de zaak aan de
»praktijk over te laten, opdat de ervaring kunne beshssen.

»Waar de beste deskundigen uil hel Buitenland zulk een
»raad geven, daar heeft de Regering gemeend door de
»indiening van haar voorstel geen gewaagde proef te willen,
»maar een bewijs gegeven le hebben van voorzigtigheid.quot;

De Heer Smit: »Ik moet tot mijn spijl met den Minister
»van meening blijven verschillen, als hij meent dat ik, door
»tegen het Wetsontwerp te stemmen, mij wil wreken op de
»Wel van 1865. Destijds hebben velen gedwaald, en thans voor-
»gesleld, zou zulk eene Wet niet V, van de stemmen erlangen.

»Als de Minister mij toeroept, dal ik hem niet verwijten
»moet dat hij eene gewaagde proefneming voorstelt, dan

ïligt daarin toch opgesloten dat wij in elk geval, na de
»mislukte proef van 1865, wel met eene proefneming te
»doen hebben.

»Naar mijne eenvoudige meening moet op dit oogenblik'
»dit Ontwerp niet worden aangenomen. Wij moeten bedaard
»nog eenigen tijd wachten en de zaak eerst maken tot een
»onderwerp van nader onderzoek. -Wanneer de Regering
»zegt: gij vergt dat wij op de Wet van 1865 terugkomen,
»en daaruit zou weder volgen eene herziening van de Wet.
sop het Hooger Onderwijs, — dan antwoord ik met de meeste
»bescheidenheid: dat is juist mijne bedoeüng.quot;

Hierop is de Wet aangenomen.

Ik voeg hierbij de namen der 15 afwezige Leden: van
Sasse van IJsselt, van Aylva van Pallandt, van Rhemen
van Rh-emenshuizen, Coenen, Joost van Vollenhoven, Hein,
Pincoffs, Büchner, van Akerlaken, den Tex, Schot, Carsten',
Beerenbroek, de Villers de Pité, Michiels van Kessenich.

Van de 24 Leden, die tegenwoordig waren, hebben
slechts 2 gesproken en uitstekend gesproken; zij waren de
Heeren Prins en Smit. Eere aan deze uitnemende mannen!
Zes Leden van de acht Leden, die tegenstemden, spraken
niet; van de 16 vóór-stemmers sprak erniet één: 15Leden
afwezig, 16 Leden, die vóór, en 8 Leden, die tegen stemden, is
zulk een Wet nu door het Volk aangenomen of niet ? Waarom
zijn er 39 Leden in de Eerste Kamer opgenomen, indien
er 15 kunnen wegblijven? Maar eenige Leden der Eerste
Kamer hebben het zelf gezegd: de zaken gaan ons niet
aan, wij hebben slechts een Ministerie te steunen, dat wij
gaarne op de Ministers-zetels zien.

Wat de Minister van Binnenlandsche Zaken aan de Heeren
Prins en Smit heeft toegevoegd, is in de hoogste mate
bedroevend; deels volkomen onjuist, deels hol en zinledig.

De W^et op het Hooger Onderwijs zou twee soorten van
opleiding toelaten. Wat is hier toelatenl De Wet zelve

kent slechts ééne soort en die zijn Doctoren. Toelaten is
dus niet jubere. Maar dan laat de Wet wel 100 verschil-
lende soorten van opleiding toe, namelijk die, waarvan zij
niet spreekt. Dus is toelaten hier sinere of pati; maar
daarvan behoeft dan in de Kamer niet gesproken te worden.
De Minister spreekt er meen ik van, om de Leden der
Kamer te verschalken.

Het zou volgens den Minister noodig wezen, de bevoegd-
heden te geven, in dit Ontwerp opgesomd., nu er geen
Klinische scholen meer bestaan. Dat moge dan reden wezen,
om de niet-Doctoren op de eene of, andere wijze aan de
Universiteiten te doen onderwijzen; maar daardoor wordt
het in het geheel niet noodzakelijk, dat Doctoren en niet-.
Doctoren dezelfde lessen bijwonen. En die uit de afwe-
zigheid van Khnische scholen afleidt, dat Docloren en niet-
Doctoren volmaakt dezelfde regten moeten hebben in de
Maatschappij, moge een handig Advocaat zijn, maar als
Minister zegt hij hierin de juistheid niet.

Met het oog hierop zou het volgens den Minister de plig
der Regering zijn, te berusten in de eenmaal genomen
beslissing en aan de organieke W^et te geven volledige
uitvoering.

Welke besUssing? Die op het Hooger Onderwijs? Maar
die spreekt alleen van Doctoren; en zegt de Minister, dat
deze Wet dient, om aan de Wet op het Hooger Onderwijs
volledige ui,tvoering te geven, dan zegt hij iets, waarvan
elkeen de onjuistheid begrijpt, die de W^et op het Hooger
Onderwijs kent.

De Heer Prins zou hebben moeten aangeven, hoe op
andere wijze Geneeskunst-oefenaren zouden kunnen worden
opgeleid. Dit is niet de zaak van een Lid der Eerste
Kamer; maar de opleiding is het alweder niet alleen,
zelfs niet bij voorkeur: dezelfde bevoegdheid is de hoofd-quot;
zaak, toegekend aan Doctoren en niet-Doctoren, en daar-
over springt de Minister heen; ook zegt hij geen woord

van de waarheid, dat zijne nieuwe Artsen niet naar het
platteland zullen gaan.

Het nadeel zal volgens den Minister voor ongegraduëerden
worden weggenomen, doordat zij als de gegradueerden
hetzelfde Staats-examen zullen ondergaan. Enkel onjuist-
heid. Wie spreekt er van nadeel voor ongegraduëerden ?
Zoo er van nadeel sprake is, geldt dit dan niet alleen de
gegradueerden ?

Het doel is, zegt de Minister, overeenstemming te brengen
tusschen de Wetten ven 1865-4874 en van 1876. Fraaije
overeenstemming, die bestaat in verminking van hetgeen de
Wet op het Hooger Onderwijs van 1876 nog gelaten heeft aan

den stand van Doctoren; maar ook verminking van de
Wetten van 1865 en 1874, die ten minste gewild hebben,
hoezeer dan in onnadenkenheid, dat het platteland Genees-
kundigen zou bekomen, wat de Minister nu geheel onmo-
gelijk maakt.

Zoo men Geneeskundige scholen wil, vordert men van den
Minister meer dan hij geven kan, zegt hij. Maar niemand
vordert die; men vordert slechts ongelijkheid in Bevoegd-
heid, en dat juist gaat de Minister met stilzwijgen voorbij.
Nu er vier Universiteiten zijn, zou eene Geneeskundige
school een dwaasheid wezen; maar, nog eenmaal. niemand
vraagt haar.

De striem, dier de Heer Smit van den Minister ontvangt,
kunnen wij voorbijgaan. Zij is intusschen onverdiend en
onregtvaardig.

Ik kan de woorden van den Minister, bij deze gelegen-
heid gesproken, nergens beter bij vergelijken dan bij zeker
spelletje, dat men speelt, waarbij men afzonderlijke vra-
gen opschrijft en afzonderlijke antwoorden, elk op eigen
reepen papier, dan vragen en vragen onder elkander mengt,
en zoo ook antwoorden en antwoorden, en dan ongezien
op elke genomen vraag een ongezien gekozen antwoord
voorleest.

Wal zijn wij loch ongelukkig geworden in hel lieve
Vaderland !

Inlusschen moeien wij dankbaar wezen aan de mannen,
die blijven volharden. Daarom heb ik de uitnemende dis-
coursen van de Heeren Prins en Smit in hun geheel over-
genomen, en ik voeg hier ten slotte de namen bij der acht
Leden, die in de Eerste Kamer legen deze verderfelijke
Wet hebben gestemd en van wie dus ook geenszins geldt:
de zaken gaan ons niet aan, wij zijn tevreden, indien wij
slechts Ministers hebben van onze kleur.

Tegen stemden de Heeren: du Marchie van Voorlhuijsen,
Nobel, de Raadt, Prins, Smit, Stork, van Swinderen
en Virulij.

VERMINDERING VAN HET AANTAL GENEESKUNST-
OEFENAREN SEDERT DE INVOERING DER
,WET VAN 1865.

De bemoeijingen in zake van Bevoegd-verklaring tot de
uiloefening der Geneeskunst, zijn voor een deel gegrond
op hel afnemen van het aantal dergenen, die tot de uitoefe-
ning der Kunsl worden toegelaten, sedert eene nieuwe Wet
daarop in 1865 in werking gekomen is. Andere oorzaken
zijn voor die vermindering niet aanwezig, dan de bepalingen
der genoemde Wet: men is in 1865 bij die toelating
andere eischen gaan stellen dan vroeger; die eischen waren
ook hoogere, zoodal zich deels een kleiner aantal aanbood,
om hel gevorderde onderzoek le doorstaan , deels van dezen
velen werden weggezonden.