-ocr page 1-
VERZAMELING
VAN
XZIV. ORIGINEELE CHARTERS,
PRIVILEGIEN EN KEUREN
VAN DE PROVINCIE VAN
VLAENDEREN,
V A N D E
XIIIe, XIV.e, XV.e, EN XVIe EEUW,
Zoo in de Jrchieven van het Land van Waes,
ah ter Greffie van dJHeeren Schepenen
5 en in
de Jrchieven der Stad GEND berufiende
, door
h hevel en op koft van de Staeten der ^elve
Provincie gedrukt in dejaeren
M. D. CC. LXXXVIL en M. D. CC. LXXXVIIL
TOT G E N D ,
By BERNARD POELMAN op de Hoogpoorte in het gekroond
Zweird.
■■ •'
:: . * ■
■V
sT
..a*-1
-ocr page 2-
T A F E L
Der Privilegien, Charters en Keuren van de
Provincie van Vlaenderen, gedruht door hei
bevel en op Jw(l der
\elve Provincie in de jae-
ren
1787. en 1788.
I' j&^Eure van Waes van den Graeve Thomas van Savoy en, en de
Graevinne van Vlaenderen Joanna van Conjlantinopelen, gegeven
\ in de maend Juny 1241. In 't Latyn.
2.  Confirmatie van de Keure van Waes, gegeven door Philippus den
Goeden
Hertog van Bourgognen en Graeve van Vlaenderen, te
Ryflel in de maend Maerte 1453. In "t Franfch.
3.  Karel den V. laet toe aen de Hoofd-Schepenen van den Lande van
Waes de Proceflen te wyfen by geichrift, den 11. Maerte 1531-
In V Franfch.
4.  Charter van Philippus den Schoonen Koriingvan Vrankeryk ter herfteU
ling van verfcheyde laflen, waermede den Graef en 't Land vanVlaen
deren waeren bêlait, gegeven te Parys in'tjaer 1295. in" t Franfch. (_*")
5.  Tractaet van Vrede en Verzoeninge tuflchen Lodewyk van Maeîâ
Graeve van Vlaenderen, en tuflchen Gent, Brugge en Iperen, en
den Commune van Vlaenderen, gemaekt te Mechelen den eerften
December 1379.
6.  't Zelve Traétaet Van Vrede gedrukt naer een affchrift.
7.  Pointen en Verzoeken gedaen aen Jan zonder Vreeze Hertog vàn
Bourgognen door Schepeneîl van Gent, en de Gedeputeerde van
Brugge, Iperen en van den Lande van den Vryen, en de antwoor*
den daer op gegeven in 't jaer 1405. den 21. April.
8.  Ordonnancie ende Antwoorde op de pointen verzogt ten tyde dat
den Graef Jan meende te doen eene Reyze in Vrankeryk, gege-
ven te Ryflel den 28. Jully 1417. In 't Franfch.
g. Charter van Philippus den Goeden gegeven den 9. Augufti 1423. s
eer hy zyne reyze naer Bourgognen ondernam. In 't.Franfch.
10. Provifie en Privilegien verleend door Marie van Bourgognen aen
aile haere Landen van herwaerts over, gegeven te Gent den 11.
dag van Sporkle-maend 1476.
(*) Niettegenftaende aile mogelyke oplettendheyd om de druk-feylen te verbeteren, is'er
in dezen Charter eene ingellopen in de derde Unie, bet tweede woord, de welke wy den goed-
jonffigen Lezer verzoeken te verbeteren en te lezen Guis Cuens de Flandres in de plaets va«
■Luis Cuens de Flandres.
-ocr page 3-
T A F E L.
ii. De zelve Privilegien naer een affchrift gedrukt.
12. Privilegien, Vryheden, Colïumen en Ufagien gegeven, geaccor-
deerd en gewillekeurd door Marie van Bourgognen ten voordeele
van den Lande van Vlàenderen te Gent den n. van de maend
van Sporkele in 't jaer 1476.
13. Brieven van Schepenen van Gent en
14. Brugge, waer door zy hunne toeftemming geven aen den Vrede
gemaekt tuflchen de Switfers en Marie van Bourgognen en Maximi-
lian
Artshertog van Ooftenryk. In April 1478.
15. Vrede-Traétaet gefloten te Atrecht den 23 Décembre 1482, tuf-
fchen Lodewyk XL Koning van Vrankeryk, Maximilian Artshertog
van Ooftenryk en de Staeten van Brabandt, Vlàenderen, Zeeland
&c. &c. In 't Fr.ànfcb.
16. Voorwaerde van Vrede tuflchen den Artshertog Maximilian en
de Staeten van Vlàenderen, gefloten te Brugge, den 28. van
Wedemaend in 't jaer 1485.
17. Eendragtighede van de landen van Braband', Vlàenderen, Hene-
gauzv
en Zeeland, geflotenjLcJi»"^ den lI- Meye 1488. in 't
byweezen der Staeten.
18. Den Vrede tuflchen Maximilian, Koning der Romeyncn, Arts-
hertog van Ooftenryk &c. en de dry Leden van Vlàenderen, ge-
maekt te Brugge den 16. Meye 1488.
10. Brief van Philippus den Schoonen van den 24. çbre 1494. waer by
hy verklaerd, dat den eed gedaen voor hem door zyne Gezan-
ten, niet zal flrekken ten nadeele van de gebruyken van 't Land
van Vlàenderen. In V Franfch.
20. Verklaering van Karel den V, waer by hy beloofd dat de Hgtïng
der twee thiende in 't vervolg geenzints zal flrekken tôt nadeei
der Privilegien en gewoonten der Provincic van Vlàenderen. Ge-
geven te Gent den 10. December 1544. In "tFranfch.
al. Procès-Verbal van de Bleyde-Inkomfte van Philippus den tweeden,
gedaen te Gent den 17. Jully 1549. In 't Franfch.
22.  Charter van Philippus den tweeden van den laeften April 1576".
In 't Franfch.
23. Accord gemaekt tuflchen Jan van Ooftenryk, en de Staeten Gène-
rael.
In't jaer 1577. In 't Franfch.
24. Brief waer by de Generaele Staeten ontkennen voor genaturalifcerd
de Vremdelingen die in de Nederlanden woonachtig waeren. 1.
Maerte 1577. In 7 Franfch.
-ocr page 4-
lodewyc grave van vlaendren htoghe van brabant grave van
neus van reth ende here van machline. doen te wetene allen lieden
dat als van den ghefcille ende difcoorde dat gheweeft heift tuflbhen
ons of eene zide ende onfen drien Heden ghend brugghe ende yppre,
ende den comune van onfen lande van vlaendren of ander zide]
bi traitiete van onG lieven zone den htoghe van bourgoingen. pais ende
accoort ghemaeél ende gheordeneert es, inder manieren hier naer
volghende. t'eerfl dat hemleiden vergheven werde al t ghone dat
ghevallen es toten daghe van heden van dies wy of yemene diere
ancleift ontpait wezen moghen of zun up tcömun up haer beleet of
haren beleede toebehorende mettë Comune ghealyert. Item dat de
goede lieden vorfi fullen behouden ende ghebruken harer previlegen
coftumen ufagen ende vryheiden. ghelyc dat wyfe an hemleiden
vonden ende ghezworen hebben Jtem dat alle verbinde en beze-
ghelten die ghemaeél zun in contrarie ^
°                &                       contranen der previlegen ende vryhei-
den zyt van Heden caftelnen of neringhen. Zy bi wiIIe bi conftrain.
ten of anderfins van al tal zun quite ende te meuten ende van ghere
waerden ende de bezeghelte ovghegheven dane zy quamen en te
nieuten ghedaen ende fpeciaelike t verbind ende bezeghelte dat de
goede lieden van der weverie van ghend up hem zelven ghemaect
hebben in contrarien harer ouder cueren ende vryheiden te nieuten
ghedaenzynde, ende behouden hare oude previlegen ende vryheden
ïlaende ende zynde vrye lieden alzo wyfe vonden ende diere «he
like al tcömun van vlaendren ende dat wy zun een vry here en
onfe lieden vrye lieden. Jtem dat alle de ghone die gheruumt 'ende
ghevloon zun ute hare jeghenoden ute Heden «ftelriea of waer dat
zy bin onfen lande van vlaendren in contrarien van den comune ende
die ghenieten willen wet ende vonneffe ende de inquefte alzo zoe
gheaccordeert es, dat die incomen zullen moghen elc in fine jeghe-
node om de redene dat niemene mach zegghen datmen bi wille voort
gaenwnle, maer bi wette ende vonneffen. Jtem dat alle baillius ende
knapen vanghers zynde ter tyt van nu verlaten zullen zun ende die
ghenieten darren ende willen wet ende vonneffe bider inquellen ende
met mefdadich bevonden werden zullen meughen Itaen ghelyc haren
gheburen ende die mefdadich bevonden werden fullen bliven verlaten
ende nëmermeer in officien gheflelt up dat den ghonen die over de
-ocr page 5-
co
inquefte zitten zullen redelyc dinct ende zyt wyfen om dat nie-
rene zal moghen zegghen dat men bj__wille voor^ghaen wille maer
bi wette ende vonneffen Item dat de proofst van S. donaes zal buten
lande van vlaendren bliven, zonder enich middel ende verlatene van
onfen rade, ende nemermeer tonfen rade te sin_. Jtem dat men din-
a^efte" doen zal al vlaendren duere van allen den ghonen die hem
mefdregen hebben in contrarien den previlegen ende vryheiden van
den commune ende dieme mefdadich bévint dat mene naer ver-
diente corrigieren zal, ende defe inquefte ende correxie ghedaen
ende bezeten te zine bi den ghonen diere de drie fleden overjhe-
lieft te hebbene ende diere over wezen zullen bi onfen bailliu eed
^Tófdóënde, ende niemene der in te fpaerne, ende waert dat in
ons ende onfen bailliu ghebrec ware dat de wet van den drien fteden
elke die zoe ghecoren zal hebben, haren eed Haven zal moghen om
de inquefte ghehouden te fine ghelyc dat tpoint verclaert, ende om
ons ende onfe goede lieden te verwen* voordan ende eiken, es
gheaccordeert dat dcx jaers eeuwelike ghedaen zal zun eene inquefte
bi vive ende twintich pfonen emmer de dartiene ende niet min der
over zynde, ghecoren uten ghemeenen lande van vlaendren bi der
wet van den drien fteden, ende de vorfi vive ende twintich pfonen
elx jaers te vernieuwene bi den wetten van den drie fteden die dan-
ne wezen zullen , van welken vive ende twintich pfonen die van
ghend zullen kiefen de neghene. die van brugghe de achte. ende
die van yppre de achte ende ghevielt dat eneghe van den vive ende
twintich pfonen ftorven dat de wet diefe ghecoren hadde andere
zullen moghen kiefen in haer ftede alzo vorfeit es, om up de gho-
ne die hem voor dane meiuferen fullen correxie te ghefchiene wie
Zy zun naer verdiente, om de goede lieden ghemeenelicke te bli-
vene in haer previlegen ende vryheden. ende dat alle de proffite
diere of cömen, ons toebehoren zullen behouden den fteden haer
recht te hebbene der in als verre als zyt fculdich zun te hebbene
naer coftumen ende ufagen van ouden tiden. jtem dat al vlaendren
duere zal zun gheftelt nieuwe wet naer coftumen previlege ende
rechte van den lande. Jtem datmen va'n allen den duutfchen ende
alle andre die ons cömen zun te dienfte goede beloeften ende beze-
gelde brieve, nemen zal dat zy nemermeer den vlaminghen of haren
-ocr page 6-
C3)
goede mefdoen zullen of laten mefdoen int occoifoen van hemleiden
bin vlaendren. of der buten om enich ftic fprutende ute defen ge-
fcille ende beroerte, wy ter eere van gode ende van onfen lieven
zone vorC ende om te fcuwene de deftruxie van onfen lande ende
mits ooc dat onfe goede lieden ghemeenlike, beloeft hebben te we-
zene tonfwaert ende t onfen naercömers goed ende ghetrauwe. ende
al te doene dat goede lieden fculdich zun te doene te haren ghe-
rechten vryen here, hebben vergheven alle mefdaden alfoet vorfeit
es, ende alle de pointe vorfcreven. gheloeft ende gheloven te hou-
dene in der manieren vorft over ons ende onfe naercömers graven
van vlaendren. bi der orconfcepen van defi lren bezeghelt met on-
zen zeghele, ghegheven te machline den eerften dach van decembre
int jaer ons heren m. ccc. neghene en zeventien, op den ploy
ftaet by min here in fïnen Raed geteekent h: heere met paraphe
waer aen was hangende den Zeghel van Grave Lodewyc voor-
noemt aen dobbelen fleert van parchemyn gedrukt in geluwe wafch.
Accordeert met den originelen Cbartre
heruftende in o" Ar eb wen der Stad Gend,
ter referve van de gefubtiniëerde Woor-
den ende Letteren, de gom als onlees-
baer, fyn moeten gefuppkert wordeti
uyt de felve Adte
, geregiftreert in den
Witten-Boek, ookheruftende in de felvé
Archiven. fOorconden als eerften Se-
cretaris was ond.*
P. GOBERT.
-ocr page 7-
( ï )
Ëxtrait uyt den Witten Boek beradende
in d"Archiven der Stad Gend, waer
in onder andere folio
146. re&to ftaet
4ÜS Volgt
Dit fyn de pöintên en,de verfouken die an hu harde ghe-
ducht heere ende prinche huwe oedmoédeghe fubgitert
ende onderfaten fcepeneii ende Raed van uwer ftede
van ghent metgaders den ghedeputeirden van uwen
lieden Brugghe ypre en van den Lande van den vryen
doe huut lalte van hemlieden ghegheven huten ghe*
meenë courfe van huwen öedmoedeghen onderfaten van
den voorfi ftedë ende lande van den vryen en de ant-
Worde daer up ghegheue bi mer heinricke van fpieré
Gouverneur van Ryffele in prefentie van onfen ghe-
duchten Heere»
JtiiErft dat hu arde gheducht heé ende natuerlic prinche ghelieveti
wille rëfidetie te doene midsgaders onfer gheduchter vrauwe ende
princhefle der hertoghinnen van bourgoengen graefnedinne van vlaen-
dren uwer ghefelnede binne uwen voorfeide lande va vlaendren ter
ftede daert hu beft ghelieven fal. ende in t' cas dat hu gheliefde te
vertreckene dan te latene onfe voorfi gheduchteghe vrauwe ende
princhefle in huwe vorö lant ghelaft wezëde in de name van hu met
vulre macht en gheftoffeirt van rade de natuere van uwen voorfeiden
lande kennende omme reparacie te doene van allen faken ende fticken-
die den voorfi uwen lande overcommen mochten fonder uwe vorö
landen om eeneghe ghebreke voorder te volghene anghefien de groots
fcaden. grieve achterdeele. die tvoorfi lant bi der abfentien van dett
prinche gheadt heift ghelyc dat te diveerfschë tiden ende vele fton-
den gheweift ghetooght es van slants weghe voorfi. vp welc poinl
-ocr page 8-
co
voorfchreven den goeden lieden van den ghemeenen lande boven ghê»
noot was verantwoort in de maniere als hier na volghet. dat onfe
voorfi gheduchte heere en prïche binnen den levene van minen heere
finen vader ende van miere vrauwen fiere moeder wien god ghenadich
zy.ende fint dat hi eerft befeffen ende kenneffe adde groote minne
ende ionfte ghehadt heeft ten lande waert van vlaendren. ende groote
begheerte omme daer in te comene ende dat te vifenteirne ende ghe*
comen hadde bi alfo dat goedelics adde moghen wefen ende dat die
minne ende ionfte in hem niet ghefaelgiert en ware. maer noch heeft
die minne ende ionfte. eh vele te meer dat hi heere ende prinche es
vanden lande ende goeden wille dicwille daer in te refideirne ende
faude fo hi eerft mochte daer inne ombieden onfer gheduchter vrau-
wen ziere ghefelnedeti Ende fo welken tiden hi daer buten wefen
moefte omme eeneghe faken die hi te doene hadde foude haer inne
laten met vulre macht ende gheftoffeirt met rade de condicien ende
natuere van den lande kennende. Ende waert dat hem buten lande
wezende hi hare ontbode of dat zo bi hem trecken moefte. waert om
thuwelic van haren kinderen ofte anderfms. hi foude laten binne finen
lande heere van fmen rade de conditien ende natueren van finen
Lande kennende, te wien men vertrec hebben foude moghé omme
berecht te hebbene van faken die den lande overcommen foude mo-
ghen . Jn der manieren dat tlant verfocht heeft
D ander point
D ander point dat hu arde gheducht heere ende prinche ghelievenen
wille hu lant van vlaendren te houdene ende te doene houdene ende
in rechte wetten privilegiën coftumen ende ufagen ghelyc het van
ouden eh langhen tiden binne den live va goeder ghedinckerteflen
tsgrave lodewycs huwes grootheeren ghehouden was. Ende dat het
gheregiert zy bi fcepenen bi manen elc daer hi behoren fal fond*
voorder betrocken te fine. behouden dien dat tgheent uwer fouvrain-
teit toebehoort te fcheedene. dat te doene handelne in vlaemfche bi
den heeren van huwen rade jn de audiencie alfo gecoftumiert was bi
den levene van den voorfi Grave Lodewyc ende daer hu gelieft
camer te houdene in vlaendren binnen der leyen in vlaemfcher ton-
ghen. Ende in fulker voorme als de grave Lodewyc voorfeit zine
camere te houdene plach.
-ocr page 9-
(3)
Up tpoint voorfchreven fo was verandwórt aldus ghelyc dat <iê
ghedeputeirde tandren tiden befeven mochte hebbe bi den ghuenen
dat hem verandwórt adde ghefyn onfe gheduchte heere meende ende
wilde dat de privilegiën vryheden coftume ende ufagen van zinen
lande gbehouden worde. Ende dat lant gheregiert worde bi fcepénen
en mannen elc daer hi behoorde altoos behouden ziere eerlicheden die
hi betroude dat dlant houde wilde. Ende dat van allen fake ziere
heerlicheden anclevende. hi voortan fine audiencie doen houden foude
in vlaemfcher tonghen ghelyc dat van ouden tiden ghecoftumeirt was.
Ende als van zynder cameren ghemeeról dat hi nieuwelinghe in dlant
commen ware. hi lettelraeds ende avys gheadt adde omme camere te
Woudene of waer hife houden wilde. maer gheliefde hem camere te
houdene dat hi die houden fal in'vlaendren daer men vlaemfch fpreift
ende in vlaemfch e tonghen. ende dat omme dat binnen den levene
van minen heere finen vader, en van mer vrauwen finer moeder vele
proceffen ghinghen in de camere te ricele. daer af dat waren eeneghe
in rechte. andre in cömbTariffe . ende foude men die andeïen in
vlaemffche ende van nieus weder beghinnen ghemerél dat in walf-
Cxi
fche overghegheven is. ende die ghefcriften ghemaeél zy dattie
grootelic commen foude ten quetfe van partien. fo fal hi daer toe
deputeiren eeneghe van zinen rade omme die faken ende goedin-
ghen te flitene fo men eerft ende curtfl fal moghen fonder eeneghe
nieuwe faken daer in te betreckene. Ende fo welken tyt de pro-
celTe ghefleten fullen zyn men niet meer te ryflele camere houden
en fal •:•
TVderde point
Jtem dat hu arde gheduchte heere wille ghelieven neerenftelike
ende fonder vertrec te verflane te traitiete tuffchen ynghelant ende
Vla'endren anclevende der neeringhen van der draperien van der yn-
ghelfcher wullen ende der ghemeenre coopmanfcepe d'mede huwen
lande grootelic gheholpe mach werden ende daer de contrarie ghe-
fciede dies god verde moete grootelic ontholpen ghemeerót dat voorö
lant van vlaendren niet gherekent en es noch fculdich en es te fine
«Hen andren landen die up hem felven leven ghelyc mids dat tmeefte
deel van dien ghefuftineirt moet wefen bi avotueren van den coopman-
ftepen daer an commende ende arriveirende bi der zee vut alle».
-ocr page 10-
(4)
Conincrike. de welke coopmanfcepe heefcht en begheert vryeliclie*
de paeys ende ruite. Ende vriendelike antieringhe ghedaen te fine
den guenen die met haren goede ende coopmafcepe tvoorC lant van
vlaendren verfoucken fullen corte expeditie van wette fonder ghe-
leet te fine bi lancheden van proceffe of ghedinghe. anders fo wa-
ren de cooplieden ghefcepen t voorC lant te fcuwene . ende hem
met allen daer vute te vervremdene . welke faken ende fikken
redundeiren fouden in groote quetfe preiudicie ende achterdeele
beede va hu arde gheducht heere ende van uwen lande van vlaen-
dren ghemeenlic daer tieghen het zeere qualic moghen foude . ghe-
meerft den crancken ftaet en groote armoede d'inne tfelve land bi
ghebreke van neeringhen. eiï coopmanfcepen langhe tiden ghedervet
ghevallen es en noch meer vallen foude moeten daer bi hu harde
gheduchte heere niet cortelic gheremedyert en worde . alfo wy te
vullen in hu betrauwe ende voort dat bi hulpen van hu tvoorfi lant
van vlaendren moghe bliven ftaende in payfe neeringhen ende coop-
manfcepen fonder hem in eeneghe maniere te bewindene vander
orloghe tuffchen vranckerike ende ynghelat alwaert dat tvorfeide
orloghe voort ghinghe ghelyc dat flont bi den tiden vanden grave
lodewyc voorfeit ende het fculdich es te ftane vuten virtuut van
zekeren privilegiën gheottroyert ende ghegheven bi den felvë lande
bi den Coninc philipfe. en andren Coninghen van vranckerike dies
ziele god ghedincke. ende fonderlinghe -den lande van vlaendren var*
noode es
Hier up was verandwoort hoe dat naer toverliden van onfen ghe-
duchter vrauwen ziner liever moeder hy alle die diligencie ghedaen
adde. beede te parys an den Coninc ende an de ambaffateurs van
ynghelat omme tvulcommen van, den traitieten. Ende defe fake
niemen zo zeere an en cleve als hë dat zyn lant ghehouden worde
in neeringhen coopmanfcepen want fo tland ende fine fubgite ziker
waren fo hem meer daer mede gheholpen ware. en meende ghelyc
dat hi begonnë adde al fme neerenft te doene omme tvulcommen
van den traitiete ende van der dachvaert fo dat an hein gheen
ghebrec wezen en fal ende dat, tlant wel befeffen fal ende ten pro-
nte van fine lande.
-ocr page 11-
(5)
T vierde point
Jtem dat hu arde gheduchte heë wille ghelieven de ftede van gre-
veninghen ende dweft lant te houdene adjonct uwen voorfeide lande
van vlaendren. fonder te ghedoghene de voorfi ftede en dlant afghe-
fceeden te wefene van den felven uwen lande
Hier up verandwoort dat onfe gheduchte heere de palë van fmen
lande te houdene eïi dat hi meende de ftede van greveninghe ende
dweft lant te houdene ghelyc finen andren landen van vlaendren. ende
ne gheenüns te ghedoghene dat men die affcheeden ende verminderen
foude
Tvyffte point
Jtem arde gheduchte heere ende prinche anzien ende ghemeercl:.
tlaft dat de voorfi fcepenen ende Raed rnidsgaders den ghedeputeirden
ontfanghen hebben elc in tfine daer buten dat zy niet en foude mo-
ghen hebben Eift te uwer edelre prefentien ter prefencien van minen
heere den Cancellier ofte vanden heeren van huwen edelen rade van
den. iüj. leden weghe van huwen voorfeiden lande in tghemeene of bi
eiken fonder te verandwordene in vlaemfcher talë die uwen lande
ghemeene es. wat anders in ne gheenre manieren zy en foudenfe dur-
ren ontfaen ghemeercl: dat binnen den tide van huwen voorfi groot-
heere de welke meer landen adde dan vlaendren ende omme die te
beleedene ende te regierne hi adde diveerifche rade bi den welken
hi dede eiken van finen landen die verfouc an hem deden verandwor-
den in de tale va den lande danen zy waren ende adde zeere vremde
gheweilt in die tiden ende foude noch dat men die van bourgoengen
van artois en van neveers verandwort adden ofte noch verand worden
vp hare verfoucke in vlaemfcher tonghë ende ooc zyn die van vlaen-
dren niet fculdich te wefene van aergherer condicien dan de voorfeide
van bourgoengen ende van artoys ofte die van brabant van hollant
ende van zeelant die niet ne ufeiren dan hare moederlike tale. niet
Wederftaende dat myn heë van Lymborch ende regent van brabant
vuter vrancflcher croonen commen es ende myn heere van hollant
andre landen heeft daer men walfch fpreicl:
Up tvoorfi point was verandwoort aldus dat onfe voorfeide heere
B
-ocr page 12-
(O
wilde ende confenteirde dat alle die verfouke die de. iiij. leden van
zinen lande te gadere of elc bi zonderlingbe voortan doen fullen. zy
an hem zy an onfer gheduchter vrauwen of an fmen raed dat men fe
doe ï vlaemffcher tongen ende dat men daer up verandwoorde in
vlaemffche ende na defe antworde was bi den voornoomden ghedepu-
teirden gherepliquiert in defer manieren. Eerft bedanckë de onfen
gheduchten heere ende prinche van der foeter ende gracieufer and-
worden die hem ghelieft adde te ghevene zinen ghedeputeirden up
hare verfoucke ende mids dat hi onder dandre adde ghedaen verand-
worden . dat hi zine neerenft doen foude omme de voorderinghe van
der coopmanfcepen te verftane ten traytiete tuffchen vlaendren en
yngbelant. Ende ooc van den llote van greveninghen ende van den
welt lande boven verclaert jn der manieren fo wert hem dat weder
verfocht ende ghebeden dat hem gheliefde bevel te doene te grevenin-
gbe ende eldere up den zeecant dat zy niet vutvaren en fouden om
eeneghe fcade te draghene ter zee . daer mede dat voorfeide traitiet
belet mochte werden ende als vanden proceffen hanghende in de
camere te ryffele even verre dat die ghefpruudt waren ofte zyn vut
caufen van difpointemente die de liede gheadt hebben bi den officyers
in huere vryheden coftumen en ufagen dat hem ghelieven wilde de
proceffen te doene cefferene met alle ghemeerct dat hi belooft ende
bezworen adde tlant te houdene in fine wet vryheden coftumen ende
vfagen alfo zy vulmaectelic hë betrouden dat hyfe houdë foude ghelyc
dat hy hem toegefeit hadde ende dat de proceffen touchierende partie
legen partie hemlieden ghelieven wilde te legghene in de audiencie
in fuiken ftate al zy nu zyn ende d' hem dat zy ghebueren mochte zy
dan&ens gode. daer hë niet ghebueren en mochte. dochte hemlieden
dat de coftumen van den lande niet foude moghen werden ghehouden
alfo hi hem belooft heift v
Up welke replique verandwoort was aldus eerft van den bedanckene
vander foeter andwoorden dat hy dat-gherne ghedaen adde ende alfo
zoude byt houden . ende als va der ftede van greveninghen dat hy
daer inne bewaren foude zine heerlichede alfo hi boven adde ghedaen
verandwoorden
Jtem als van bevel te doene dat men vut greveninghe en eldre vp
de zeecant niet vut varen en foude omme mefdoen ter zee ynghelfche
-ocr page 13-
en
cooplieden noch andre dat hi daer inne doen foude tbefle dat hi doen
fotide moghen te profite van fmen lande ende fo vele dat lant gheware
foude werden ende als van den proceflen hanghende te ryflele dat van
dien hi Jettel wille maer foudfe doen vifenteiren ende alfo verre als
die noopten ten defpointementen van den lede dat men hem die over-
gave hy daer inne foude vulcomme de andworde boven ghegheven
ende in alfo verren als de proceffen hanghen partie ieghe partie fo ne
foude hi.gheenfins bewaren de partie rechten die elder moghen nemen
betrecken. anfiende dat de proceflen in waliTche ghehandelt zyn ende
in zulker manieren die gheferiften overghegheven. en foude men die
wedernietis beghinnen partien te zeere ghenieft zoude wefen. Maer
fal tuiTchen partyen doen traétieren omme die te appointierne ende
tbefte daer inne te doene ende mids defen confenteirde alle partien
eenen langhen.tyt te verfettene te dien hende dat binnen middelen
uden in defer manieren voorfcreven daer inne gheprocedeirt mochten
werden.
Defe antwoorde was ghegheven ende ghedaen bi mine heere voor-
feit ende in fine prefëcie in fyn hof te walle binnen der llede van
ghend. den feti-ftë dach van aprille jn tjaer .JCitij.0 ende .b. prefent mi*
nen heë van Neveers fmen broeder mer janne de fauch zinen cancel-
lier minen heere den prooffts van fente donaes myn heere van ghiftele.
Myn heere va fente ioris de vidame damiens de heere van Croy Mer
heinric van fpiere Myn heere vander Capellen Myn heere van poukë
Mer Jan van Ghiftele myns heere fone Mer Jan van ghiftele heere
van dudfele. de heere van waurin Mer Jacob van Cortiamble Mer
willem van alewyn Mher Jan blanchaert Jan blondeel. Meeltr Jan de
Melas Meefter Eulaert des abeaulx clais vutenhove. Meefter daneel
alaert. digne raponde Meefter roelant van mourkerke danckaert va ogier
lande ende meer andre En defe andworde was ontfaen van den.iiij.
leden van den perfoonë hier naer ghedaen. Eerft van der ftede weghe
van ghent ghelnoot Damman. Jacop van den pitte voor fcepenen. viélor
van der fickelen. martin foetaert thomaes ftorm Jacob vutergaleydë
Joos van valmerbeke. ende Jacop fneevoet penlionaris Jtem vander
ftede weghe van Brugghe Lievin fcuetelare burghmeefter Jan oenin Jan
heldebolle. Jan va der burfen ende viélor van leffinghem penfionaris
Jtem vander ftede van ypre mer Jan van belle heer van beffinghen
-ocr page 14-
(8)
Jan belle vooghden. mer viólor van lichtervelde heere van fladen ende
boudin de medon penfionaris Jtem vanden lande van den vryen. Mer
Jan van ooftkerke gillis vander kercfteden ftevin houtfin Burchmeefters.
ende meefter clais vander eeken penfionaris ende dit aldus ou'leden
wezende de voorfi .iiij. lede droughen over een ende floten dat van
nu voort an alle die verfouke die men doen foude an mine gheduchten
heere ende an miere gheduchter princeffen ziere ghefelneden. an
minen heere den Cancellier ende an minen heere van den rade eift
van den .iiij. leden weghe oft elc bi zonderlïghe ende bi wien de ver-
fouke ghedaen fullen wefen dat men die doe in vlaemflche ende de
antwoorde in vlaemflche ontfanghe ende waert alfo dat men die ant-
woorde in vlaemflche gheven wilde dat ment niet wederfegghen foude
ende gheenfms over andwoord e ontfaen. maer gheve te kennene dat
ment foude moeten bringhen ter kenneflen van den . iiij. leden van
den lande. de welke ghehouden fullen wezen dat te achtervolghene
te dien hende dat de andwoorde van onfen gheduchten heere vulcom-
men zy. en dat niement in gheenre maniere hier buten gaen foude.
Jtem dat elc van den . iiij. leden dit te kennene gheven fal den lieden
wetten of caffelrien onder hemlieden ghefeten. te dien hende dat zy
voortan aldus houden fonder in eenegher manieren daer jeghe up de
verbuerte de biftandichede vanden lande. Ende zyn hier af ghemaeél:
.iiij. cedullen. daer elc vanden lande een af heeft ludende al eens van
woorde ghecollatiiert deen metten andren.
Accordeert met den voorfe^ den Boek, foor-
conden als eerften Secretaris der Stad
Gend, was ond.'V.
GOBERT.
-ocr page 15-
c o
Extrait uyt den Witten Boek beruliendè
in tfArchiven der Stad Gtnd, waer
in onder andere folio
150. verfo fiaet
als volgt
Ordinancie ende andworde vp de pointen
verfocht ten tiden dat grave Jan mee-
ninghe adde te doene de voyage in
vranekerikeé
1 Ehan duc de bourgoingue conté de fiandres dartoys et de bour-
goingue. Palatin feigneur de falines et de Malines. a tous ceulx qui
ces prefentes lettres verront ou orront falut. come par nos boins fub-
gies les habitans de noftre pays de fiandres fentans que par linprinfe
du voyage que avons mis fus et entendons faire es parties de franche
a lonneur de bien de monfeigr Ie Roy et au relevement de utilite de
la chofe publique de fon royaume nous ferons difpofez de nous eflon-
gier prouchainement de noftre dit pays de fladres nous aient efte na-
gaires faites en noftre ville d ypre les requeftes qui fenfievent Premie-
rement que en noftre abfence veuliffons ordonner et laiffir en nfe dit
pays de fiandres nre trefchier et tresame filz Ie conté de eharloys pour
la garder et gouverner dycelluy pays de fladres a yaulz furce plain
pooir de nous et garni de gens de confeil fachans la nature t cdition
de noftre pays deflus dites Jtem que les treves et feurtes eftans entre
engleterre et nre dit pays de fiandres feuflent prolongiez jufques a. £.
ou .£ij.ans ou au tel terme dont len porroit eftre daccort et que les
informations tant des biens dengieterre iadis arreftes a lefclufe cöme
des attemptas et dömages fais par nous fubgies a lencontre des provi-
fions et feurtes aultre fois accordez fur Ie fait du cours de la marchan-
dife denter engleterre et noftre dit pais de fiandres feuflent faites et
perfaites per les eomis a ce ordónees ou aultres et telement procédé
-ocr page 16-
(2 )
en la matere que par faulte dentretenement du darnier appointement
prins a calais fur ce fait ceulx de la partie dengieterre neuffent caufe
de refufer a tenir traitie aveec ceulx qui ferrient comis ad ce pour
noftre dit pais de flandres
Jtem que nous voulfiflbns confentir et faire ordonner nouvelle mon-
noye tant dor cöme dargent felon ce que aultre fois en noftre correc-
tion avoit efte avife par ceulx des quatre menbres de noftre dit pays
ceft a favoir deniers dor de . lJCJC. ou mare a ving et trois quarans et
demy dont la pieche auroit cours po.r quarante gros. demy deniers dor
et quars denier dor chafcun de fon pris a lavenant dudit denir dor
Jtem pareillemêt doubles deniers dargent de . ij. gros la piece dont les
vingt deniers vaudroient vng des dis deniers dor et petis gros demy
gros et quart de gros. yceulz deniers dargent correfpondans en valeur
et finefle dudit denir dor et pareillement doubles mites et petites
mites dot les . X'ij. doubles vaudroient vng gros et les .£Eiitj. mites vng
gros, et que nous receuflbns dorefenavant pareille mönoye que nous
fubgies recevront les vns des aultres Jtem que les habitans de noftre
dit pais de flandres feiuTent demenez et traittiez fe lonc les drois lois
coftumes et vfages dicelli noftre pays chafcun fe lonc fa Jurifdiclion
ou il appertendra fi comme ils avoient efte jufqs aores et que la nou-
vellete en commence par ce nom-ent commiffaris generaulx de par nous
fuft ofte avoec les executions quilz faifoient en noftre dit pays de'
flandres Jtem que nous voulfiflbns tant faire que les paflages dartoys
et de ault"s marches en france fuiflent ouvres en toutes nouvelles et
indeues exaétions oftees que len . y. avoit mis fus fi que marchandife
tant de blez que dautres biens puift ayoir generalment et paifiblement
cours cóme elle a eu en tamps paffe. fupplient hüblement nos dis fub-
ges que tosles poins defllis dit pour Ie bie de nous et du profit cömun
de noftre dit pays de flandres et nous fubges dicelluy eftre garde en
iuftice et rayfon et preferver de grief et de dömage fi que marchandife
dont iire dit pais Ie plus eft fouftenu y puifle avoir cours ou bien
cömun dycellui pour confideration aufli des grans et notables fervices
courtoyfies et plaifiers quilz nous ont fait en temps paffe et efperons
que encore nous feront fömes favorablement enclines a leurs dites
requeftes et fur- ycelles par ladvis de iire confeil a grant et meure de-
liberation avons ordohne et accorde ordonnons et accordons les chofes
-ocr page 17-
(3)
et par la maniere qui fenfient ceft affavoir quant a la primiere que a
nre ptement pour aler en noflre dit voyage nous IailTerons en noflre
dit pais de flandres au gouvernement et pour la garde dicellui noftre
pais ïire dit filz de Charrolois a tout bon povoir et fouffifant et en fa
cöpaignie bonnes et notables gens de noftre dit pais de fladres faichans
Ie langaige et la nature de nre dit pais deffus dit, Quat a la feconde
requefte pour la grilde et bonne voulente que tous iours avons eu
a lentretenemët du traitie fur Ie fait du cours de la merchandife
dentre engle tre et noftre dit pais de flandres. Nous ferons noftre
loyal pooir que les treves generales et feurtes deffus dites puiffent eftre
P longies iufques audit terme de .*. ou .j$ . ans ou au plus long terme
que len porra eftre daccort avoec ceulx de la partie dengletre et des
maintenant avons accorde et accordons que par nous cömis fur ce aultre
fois ordönez ou qae nous y ordonnerons de nouvelle befoing eft les
informations tanc de. bieM appertefi aus engIes k piecha ^^ .
lefclufe come des pnfes et attemptais feis fur les engles en venant
contre les feurtes t provifions deffufdites foient faites et expedies le
plus brief que faire fe pourra. Et par ceulx que par les dites informa- *
üons ou autrement deviennent ferrot trouves eftre tenues de faire
J-eftitution des dis biens arreftees a lefclufe voulons et confentons eftre
faite et ad ce les ferrons conftraindre ou leurs hoirs de ceulx qui fer-
ront trefpaffez vigoureufement afin que la dite reftitution fe face par
&■ maniere quil appertendra quant a la tierche reqfte touchant le fait
de la monnoye. Nous pour le bien et vtilite de nous et de noftre dit
pais et pour le fait de la merchandife mieulx eftre nourri et entretenu
voulos et fomes daccort que par aucus de noftre confeil et de gens de
nos monnoies des . iij. eftas de noftre pais de flandres et auffi aulcuns
merchans quil fe cognoiffent en tel fait. les quelz pour cefte caufe
voulons eftre enfemble dedés le my aouft prouchain venant foit veu
ladvis fur ce baillie. par les dis deputes des quatre menbres comme
cy deffus en leur requefte eft contenu et au cas que meilleur advis et
plus prouffitable pour nous et noftre dit pais et au bien de la marchan-
dife ne foit par entre eulx trouve dedens le iour de faint michiel prou-
ehainement venant que le dit avis baillie par les dis de quatre mêbres
foit lors mis fus et execute fans plus delayer et "q de lors en avant nous
Prendrons et recevrons a la dice monnoye nous rentes et revenues
come feront nous fubgies de noftre dit pais les vngs des aultres pour-
-ocr page 18-
(4)
veu que ceülz de noftre dit pais entTtendront les ordonnarices que
fur ce feront faites et advifees au regard des eftrainges monnoyes
comme ilz ont offers en leur dite requefte quant a la quarte requefte
Nous voulos et ordonnons desmaintenant "q les cömiffaires gene-
raulx fur Ie fait des alienances dons finüces reformations et aultres
chofes. a quoy . ilz font ordonnennes de par nous ceffent de plus
ufer de leur pooir que nous revocons enfemble tous les executions
texplois par eulx en commenchies au regard de noftre dit pais de
fladres e ferons dorefmais les habitans de noftre dit pais demener
et traitier fe lonc les drois loys coflumes et ufages dycelluy fi
comme iufques a ores ilz ont efte acouftumes chafcun foubs la
iurdiótion la ou il appertient et quant a la chuincifme et derreni
requefte touchant les paffaiges Nous voulons et ordonnons que tous
les dis pailaiges que font en nos pais terres et feignouries foient et
mandons tantoft eftre ouvres et que toutes exactions. nouvelletes
qui y font mifes fus sancunes y a foient oftes et les oftons et ferons
noftre pooir et diligence que les paffages des aultres lieus ou dit
royaume puiffét auffi eftre ouvers ft que la dite mchandife ait et
puift avoir cours generalment et paifiblement cöme elle a eu en
temps paffe toutes les queles chofes et chafcune dy celluy promet-
tons en bonne foy tenir et complir de point en point et eu par la
maniere deffufdites fans fraude ou malengien en tefmoing de ce nous
avons fait mettre noftre fcel a ces prefentes donne en noftre ville de
lille Ie XX^Hh iour de iullet. lan de grace Mil quatre eens et .jcbij.
Accordeert met den voorfeyden Boek, foor-
conden als eerften Secretaris der Stad
Gend, was ond.'
P. GOBERT.
-ocr page 19-
( O
TOUS CEULX qui ces pntes Ires verront Jaques de itoutc^
ville Chevalier feigneur de beyne et de blainville baron divry et de
faint andry en laraarche confeiller Chambellan du roy nre 13.r et garde
de la prevofte de paris lalut favoir faiB que Ie jourduy date de ces
pntes nous avons fait extraire dun livre ou regiltre eicript en parche-
min couvert de cuir vert appelle Ie derrenier livre vert eftant en la
Chambre du procureur du roy nre & Ö.' en Caitellet de paris, des
cinquante neuf cinquante dix cinquante unze et autres feulletz enfuy-
vans jufques ou foixante dixhuitiefme feullet du# livre Ie traiélie de la
paix fait ent Ie feu Roy loys que dieu abfoulle Ie roy nre C.r qui apilt
eft, Ie royaume leurs pais feigneuries dunepart et Ie duc maximilian
dautriche Ie duc phelippe et damoifelle marguerite d'autrifche fes enffens
leurs pais feigneuries et fubgects dautrepart du quel traiétie la teneur
enfuyt phelippe decrevecueur feigneur des querdes de lannoy confeiller
et chambellan du roy nre D.% fon lieutenant: et capïtaine gnaloupais
de picardie chevalier de fon ordre olivier de quartmam auffi chlr con-
feiller et Chambellan du Roy nre C.e et fon lieutenant en la ville de
franchife alias arras, jehan de la vacquerie confeiller du roy nre & D.r
et premier prefident en fa Court de parlement a paris, Jehan guerin
maiftre doiiel, tous ambafladeurs cmis-du roy nfe fouverain 13.1" Jehan
de Lannoy abbe de faint bertin Chancelier de L ordre de la toifon dor
phelippe abbe de faint pierre de gand, gofliim abbe daffelgbem guillau-
me abbe daumont de Lordre faint benoift, Jehan feigneur "de lannoy
de rune et de febourg Jehan de berghes feigneur de walhain boudin de
Lannoy feigneur de molenbras chevaliers dudit ordre confeillers et
Chambellans, Jehan de Ie bouverie feigneur de vierbeque et de wievre
chancelier de brabant paoul de vacafl feigneur de vermifelle prefident
de flandres, Jaques de gouy feigneur damby chevalier confeiller et
chambellan et haultbailly de gand, Jehan daufray confeiller et maiflre
des requeftes ordinaire de loftel, gerart numam et Jehan de beere f -
cretaires en ordonnance de nre tresredoubte feigneur monC1' Ie duc
maximilian, jehan puymel chlr burgiii Jehan Roland efchevin de la
ville de louvain nicolas de hetvelde roland de mol chïrs echevins
gord roland confeiller pencionnaire de la ville de brucelles, Jehan co-
leghenz bourchm Jehan dimnerfelle chlr efchevin de la ville denvers
george delemone premier efchevin, guillaume rim premier confeiller
A
-ocr page 20-
(2)
Jaques dcftenwerpere confeiller des efchevins des parchons de la ville
de gand, Jehan de wiete feigneur de radermordre burchrh de la ville
debruges, jehan de meullenhove chevalier confeiller, gilles guifelin
et jehan creve pencionnaire de la ville dippre, Jacques de landas efche-
vin Jehan franchois confeiller de la ville de Lifle, fimon de berens
premier efchevin Jehan de Ie vacquerie confeller de la ville de douay,
£pofle goutier premier efchevin de la ville de mons, Jehan fourneau
clerc du bailliage de hanneau fervais wandart confeiller de la<R ville de
mons, thierry de poivre efchevin gobert de maneville chevalier bailly
nicolas danroult mayeur david daidenfort efchevin phe liger confeil-
ler et robert defprez pcureur de la ville de iaint omer tous ambafla-
deurs comis et depputez de mon& C.r Ie duc tant en fon nom que en
nom de monfi/ Ie duc phe et madamoifelle marguerite dauftriche fes
entTens noz princes et feigneurs, naturelz, et des eftatz de leurs pais
tant pour eulx que aufly pour et ou nom diceulx duc phe et made-
moifelle marguerite atous ceulx qui ces pntes lres verront falut favoir
faifi que en vertu des povoirs a nous donnez et cy apres inferez nous
avons fait conclud accepte promis et jure faifons concluons acceptons
promectons et jurons paix final union intelligence et aliance perpe-
tuelle eiule Roy monfi.r Ie dauphin Ie royaume leurs pais feigneu-
ries et fubgeótz dunepart mondit D.r Ie duc monör Ie duc phelippe, et
damoifeïle marguerite fes enffens pais feigneuries et fubgeólz d'aux
enfemble Ie traiclie de mariage qui au plaifir de dien fe fera folemp-
nifera etparfera demon#C.r Ie dauphin, et dicelle damo.le marguerite,
ainfy par la forme et maniere quil eft contenu, et declaire es articles
furce par nous advifez confentis et accordez defquelz la teneur
fenfuyt------"------------—-----------------------------------------------------------
Premierement ou nom de la louange de Dieu nfe createur et de
la olorieufe virge marie et de toute la court celefte paix final union
alience et intelligence a toufiours eftre faiéle promife et juree ent
Ie roy Ie dauphin Ie royaume leurs pais feigneuries et fubgeclz dune-
part et monC.r Ie duc maximilien dautriche monf3.r Ie duc phelippes,
madamoifelle marguerite dautrifche fes enfens pais feigneuries et
fubgeclz dautrepart par la quelle toutes rancunes haynnes et malvio-
lence des ungs envers les autres font miO jus et ollees et toutes
jnjures de fait et de parolles remiö et pardonnees,--------,--------------
-ocr page 21-
(3)
Jtem pour plus grant feurete de la* paix traidie et alience de
mariage eil fait promis confenty et accorde entre mon* fi.r je ^au-
phin feul filz du roy et heritier appant de la couronne et ma dame
marguerite dautrifche feulle fille de mon* Cr Ie duc et de feue ma
dame marie de bourgongne fille unicque de feu monCr Ie duc Char-
les que dieu abfoulle et fe parfera et folempnifera Ie* mariage la*
damoifelle venue en aage requis de droit--------------•------------------
Jtem que incontinant Ia* paix publiee et les feelies pmeffi et obli-
gacons lfes et feurete baillees auf* ambafïadeurs du* duc et des
eftatz de fef* pais en la ville de lifle ou de douay. ma* damoifelle
fera en toute diligence fans meétre la chofe en delay amenee en cefte
ville de franchife alias arras et mife et delailTee es mains de monC1'
de beaujeu ou aut feigneur et prince du fang comis de par Ie roy et
la fera Ie roy garder nourrir et entretenir cme fa fille primogenite
efpoufe de monfi/ Ie dauphin---------------.---------.----------------------
Jtem que en faifant la* delivrancé, toon* Cr de beaujeu ou, auts
princes cmis de par Ie roy ayans povoir espal ace en la pnce des
princes et feigneurs qui auront conduit de amener jcelle damoifelle
prome&ra par firïht folempnel fur Ie fuft et la vraye croix et fainéles
evangilles de dieu pour Ie roy tant en fon nom que comme pere et
iby faifant fort de mondit Cr Ie dauphin, que ma* damoifelle venue
en aage de droit, mon* ö.r Ie dauphin la prendra a femme et efpeu-
fe legitime et procedera au furplus au pfaiét et confümacion du ma-
riage de luy et delle felon lordonnance de fainte eglife ■-----------------
Jtem pareille pmeffe et Ceiht fera mon* fi.r de beaujeu, ou aut
prince cmis ayans povoir fouffifant ace de mon* Cr Ie dauphin aucto-
rife et difpenfe par Ie roy de fon jeune aage, pour et ou nom diceluy Cr
Jtem en faveur dudit mariage jceulx Crs duc d'auftrice et les etatz
de fef* pais, ont confenty et accorde tant en leurs noms .que pour
et ou nom du* duc Phelippe et pour fon mineur aage compans en
fon lieu , que la conté d artois de bourbongne et les terres et
feigneuries de mafconnois auxerrois ialins bar fur feine et de noyers
foient Ie partaige dot et partement de ma* damoifelle avecques mon*
Cr Ie dauphin pour en joir par eulx leurs hoirs malles et femelle*
-ocr page 22-
(4)
•qui yftront du# mariage heritablement et a tousjours et en faulte
diceulx retourneront au<£ duc phelippe ou a fes hoirs,-----'----------■
Jtem et pourceque Ie roy tient en fa ffiain et occuppe pntement
lef& conté de Bourgongne mafconnois auxerrois falins bar fur feine
noyers et la plufpart de la& conté dartois il contente pour autant que
la chofe luy peut toucher que jcelles contes et feigneuries foient Ie
dot heritaige et patrimoigne de la# damoifelle pour en joir par mon&
13.r Ie dauphin comme fon futeur mary par elle et leurs hoirs yffus
de leur mariage, et en faulte de ce retourner cme deffi fauf que sil
advenoit que lef$ contes terres et feigneuries veniiTent et efchehTent
en aut main que de mon& 0.r Ie dauphin ou des hoirs yffus diceluy
mariage en ces cas Ie roy et mondit C.r Ie dauphin et leurs fuccefleurs
roys de france pourront poffider et retenir lef£ contes dartois de
bourgongne et autres terres et feigneuries defluf«R jufques a ce quil
foit appoincte du droit pretendu par Ie roy es villes et chaftellenyes,
de Lifle douay et orchies, efquelles trois villes et Chaftellenyes fe
le& cas de retour ne advient Ie roy ni fes fuccefleurs ne y preten-
dront aucun droit mais en joiront les contes et contefles de flandres
comme ilz ont fait par cy devant et fe le# cas de retour advient Ie
roy et auffy Ie conté de flandres qui lors feront feront diligence chün
de fa part d'appoincler du£ differend en dedens trois ans enfuyvans,
la venue du# cas ou pluftoft fe faire fe peut-------------------------._
jtem que ma& Damoifelle venue en la ville de franchife alias arras
fera du Confentemt du roy par mon& C.r de beaujeu en la pnce des
pfonnes des eftatz dartois et des autres terres et feigneuries de fon
lot qui illecques feront trouvez lefquelz fans en faire aucunes aflem-
blees reprefenteront les trois eftatz d artois tenue receue et delivree
contefle dartois de bourgongne et des autres feigneuries et feront, mon
# C.r Ie dauphin, comme bail et futur mary delle et elle tenus par Ie
roy pour diligens, touchant les devoirs qu ilz feroient tenus de faire
pour lef& terres qui font du royaume--------------------------------------
Jtem et de la en avant le# pais et conté d artois, fauf la ville
Chafteau et bailliage de faint omer dont cy apres fera touche, fera regie
et gouvernee en fes droiz ufaiges, et previlleiges acouftumez tant au
regard des corps des bonnes villes comme du plat pais foubz lamain et
-ocr page 23-
(5)
som de mon$ C.r Ie dauphin , futur mary et bail de ma$ damole et
Ie demaine et revenue diceluy pais et conté reduicl; au plus grand
prouffit que on pourra et les officiers de Juflice et recepte def£ pais
et contes et les loix des villes crees, et renouvellees de par luy ou
nom comme defC —------>-----------------------—— =--------------------------
Jtem fera pareillement fait de la conté de bourgongne et auts terres
et feigneuries qui font du lot de la$ damoifelle--------------------■-------
Jtem que fur la requefle que lef# duc et eftatz font que Ie plaiflr
du roy foit remeclre la ville de franchife alias arras, en fon ancien
police et gouvernement foubz lamain de mon£ fi.r ie dauphin en y
commectant de par luy officiers cme dit eft Ie roy fe a&end a monf.1' Ie
dauphin futur mary de ma& damoifelle de entretenir et traicter la&
ville en fes gouvernems et previlleiges anciens et acouftumez comme
les autres villes dartois,-------.--------------------------------------------,_____
Jtem au regard de la ville Chafteau et bailliage de faint omer qui eft;
de la<R Conté dartois elle eft comprinfe et tout le& bailliage avec le&
manage, au lot et partement de mariage que ma£ damoifelle fait avec-
ques mon$ C.r Ie dauphin foubz les limitacons qui fenfuyvent —■—
La£ ville cafteau et bailliage feront mis et delivrez en la pofi3on de
mon& C.r Ie dauphin et delle incontinant le# mariage parfait et con-
föme et non devant pour en joir p eulx leurs hoirs et fucceffeurs cöme
de la^. conté dartois et auts pais et feigneuries delTu$-----------.____
Jtem des a pnt lef* duc et eftatz en leurs noms cme pour et ou nom
dudit duc Phelippe remeclent la garde et gouvernemt dela$ ville
chaftel et bailliage et les delaiffent du tout en la garde et entretene-
ment que feront et feront tenus de faire les gens deglife nobles bour-
gois manans et habitans dela# ville pour la garder et delivrer a mon&
C.r ie dauphin, le£ mariage confüme tous les quelz manans et habitans
et trois eftatz dela^ ville feront des apnt tenus faire feremt folempnel
es mains du roy, ou de fes cmis de faire bonne et feure garde dela&
ville durant la minorite de ma£ damoifelle et non foufFrir ou permeclre
a leur povoir que lef£ duc dauftrice et duc Phelippe fon filz ne autre de
par eulx y aient ancun port auclorite ne ancunes gens, mais demourra
jcelle ville ou gouvernemt de$ eftatz pour la bailler rendre et delivrer
-ocr page 24-
ao
en plaine obeiüance a mon* C.r Ie dauphin mary de ma* damoifelle
incontinant jcelle venue en aage Ie* mariage confomme ceffans tous
contredictz excufacons, ou delays —--------------------------------------------
Jtem pareil ferement feront tenus faire lef* habitans et trois eftatz
a mon* f3.r Ie duc d'auflriche de non delivrer la* ville au roy ne a
mon* f3.r Ie dauphin, ne a aut de par eulx durant la minorite et juf-
ques Ie* mariage foït confomme-----------------------------------------------
Jtem que en particulier les prelatz gens deglife nobles mayeur efche-
vins manans et habitans dela* ville qui font Chiefz doflel et autres
qui viendront demourer en jcèlle ville durant la* minorite de quelque
eftat ou condicön quilz foient feront Cement fur la Croix et les fainc-
tes euvangilles de entretenir Ie* traictie fur peine deftre tenus et
reputez parjurez et defloyaulx auf* princes et alaville, et aufly com-
me infracteurs et violateurs de paix eftre pugm'z a la voülente et or-
dpnnance de juftice. et fera Ie* ferement enregiftre en ung livre et
regiftre a ce fervant et afin que la* ville ait mieulx de quoy pour foy
garder et entretenir, Ie demaine dicelle ville et banlieue et bailliage
tel que au conté dartois doit apptenir demourra durant la minorite de
ma* damoifelle au prouffit dela* ville pour lentretenement dicelle et
Ü feront lef* habitans dela* ville et baillif-e durant Ie* temps quic-
tes de leur porcion de laide ordinaire dartois, et sil leur conviét faire
plus grant mife pour la* garde, Ie roy et auffy mon* C.r Ie duc dau-
ftriche leur fuccurront et aideront-------•-----------------------■---------------,
Jtem au regard de linftitucön des officiers que Ie conté dartois a
acouftume de inftituer en la* ville comme bailly foubzbailly chaftellain
bourgrant amanftip procureur recever fergens et auts, mon* C.r Ie duc
comme pere de ma* damoifelle en aura durant Ie* temps la nomiacion
et monC.r Ie dauphin comme futur mary delle ■ linftitucön et feront
jceulx officiers tenus en obtenir lres de mon* C.r Ie dauphin et faire
Ie Gefht es mains des eftatz dela* ville avans quilz puiiTent exercer
lef* offices et leur feront lef* lres expediees fans fraiz et fe ma* da-
moifelle alloit de vie a trefpas paravant Ie* mariage confomme la*-
ville Chafteau et bailliage feront par lef* manans et habitans remis
en lobeiflance def* duc d'auflriche et duc phelippe fon filz ou fes
fucceffi1'5 .—>■*■»■■'»' ■ ■----------'-----------«*-*'------—i'—!'—"-—<——"'" " -
-ocr page 25-
C7)
Jtem que pendant et durant la minorite de la& damoifelle la loy de
la& ville fe fera et renouvelera par ceulx dicelle ville en la maniere
accouflumee et ü auront lef& mayeur et efchevins povoir de creer les
•officiers deflbubz eulx comme ilz ont fait par cy devant et fi fe fera
la juflice en la# ville et banlieue par les mayeur et efchevins qui fe-
ront entretenuz en leurs anciens droiz et prerogatives et au bailliage
de la juflice fe y fera et executera comme il seft fait de tout temps
et foubz Ie reffort ou il apptiet et entant quil touche la garde les
trois eflatz de la$ ville pourront faire telles ordonnances et flatutz
.quilz adviferont eflre requis pour leurs feuretez foit pour tenir fol-
doyeurs ou mortepoyes pour la garde dek<& ville et Chafleau et silz
entendent en leurs confciences qui leur foit befoing pourront comee-
tre et eflire ung chief entre eulx pour la garde djcelle tel quilz ad-
viferont en tenant tousjours a eulx la charge et gouverncmt dicelle
ville pour leur delivran comme dit eft-------.------.-------------------—-
Jtem et quant aux fors et Chafteaulx pchains de la<R ville par les
•quelz ilz pourroient eflre tenus en aucune fubgecton jlz auront les
fcellez et pmefG des 13.rs diceulx fors, et forterreC de non leur nuyre,
üiais les affifter a la garder et a la delivrance dicelle comme dit eft
Jtem et fe aucune guerre fordoit entre Ie roy et le& duc d'auflri-
che ou autres voifins de la# ville jlz ne fe mefleront ne releveront
ganüfon dun cofte ne dautre------- >.....—-,___________________'
Jtem que les bourgois manans et habitans, de la ville banlieue et
bailliage de quelque eflat ou condicion quilz foient pourront aler han-
ter et freqüanter marchandemt et autrement par tout Ie royaume de
france par les pays de mon# fi.' Ie duc d'auflriche , moiifi.1' Ie duc phe-
lippe fon filz et en autres royaumes et pais voifins pourront feurement
hanter et converfer fans aucune reprinfe, ne en ce faire ou donner
aucun empefchement pour merque ou contremerque ordonnan ou def-
fên'6 au contraire ■—------.-----------,-------------.-______._________.------
Jtem fe lef# de faint omer ne font contens des Itres fellez et feu-
retes qui fe bailleront par la gnalite de ce traictie, 1c roy pour fa part,
et auffy mon& f3.r Ie duc d'auflriche pour la fcienne leur bailleront
lectres en particulier et feront bailler par les eflatz de leurs pais vil-
-ocr page 26-
les et cmunaultez , qui requerront, par les quelles chtin en fon regard
promectra entretenir et faire entretenir tous les poins confentis et
accordez touchant la garde de la& ville----------—------------------------
Jtem que en faifant par lef& manans et habitans la delivrance et
plaine obeiffance de la& ville de faint omer amon& C.r Ie dauphin et
a ma# damoifelle Ie mariage confomme comme dit efl jceulx feigneur
et damoifelle feront tenuz dentretenir et garder la& ville Chafteati
banlieue et bailliage comme menbre de la& conté dartois, et auffy
jcelle conté dartois en leurs droiz franchift libertez ufaiges et previl-
leiges accouftumez comme les predeceffeurs contes et Cöïiteffes dar-
tois , ont fait, fans les derroguer ne mectre Ie gouvernement et police
de la<£ ville ne des autres villes dartois en autre train que par cy de-
vant a efle—■—.—,-------------------------,_________--------------------
Jtem il conferme des maintenant Ie roy les provifions obtenues
par lafl ville, tant de feue ma dame la Ducheffe d'auflriche, comme
aufly de mon<£ f3.r Ie duc d'autriche mary pour la quictance et mo-
deracion des debtes et rentes deues, par la# ville et auffy pour Ie
delay du paiement djcelles debtes, et rentes les quelles provifions
demourront en leur force et feront vallables, •-------------------------------
Jtem les ambaffadeurs du<2 duc d auflriche, ont remonflre que la&
deffunéle Ducheffe d'auflriche Ie duc Charles fon pere et autres
predeceffeurs poffeffeurs def£ contes et feigneuries ont emprunte
plufeurs deniers et vendu rentes et jcelles affignees, eftre paiees fur
les demaines et revenues def$ contes terres et feigneuries requeras
que pour lacquit et defcharge des ames defi? defFunclz Ie roy et mon&
0/ Ie dauphin poffeffeurs def$ terres et feigneuries facent paier lef&
Charges et debtes a ceulx a qui elles font deues, —-------------——,
En obtemperant a la& requefle Ie roy et mon& C.r Ie dauphin
poffeffeurs def# terres feront dorefenavant acquiter et paier, Ie cours
des rentes deues par les corps des villes et autres qui en font obligees
pour lef& deffunélz lefquelz en feront rembourfez ou leur fera defduit
furce quilz devront par les receveurs du domaine def& contez. ------
Jtem quant aux deniers preflez en la Conté de bourgongne, ceulx
qui ont fait lef* prestz, bailleront leurs lres enfeignefhs et affignacöns
-ocr page 27-
CO
quilz en ont efmains de ceulx qui feront ciliis a faire leftat da demaine
dudit conté pour en faire rapport amon* Cr Ie dauphin et les ap-
poinéter comme par raifi fera ■--------—•—•--------------------------■------
Jtem et au regard des anciens officiers qui par la* duchefle Ie
duc Charles, et Ie duc phelippe fon ayeul ont efte affignez d'aucune-
fomme anuelle par forme de pvifion pour leur vivre a la prendre
fur Ie demaine def* contez et feigneuries ilz y feront entretenus 5
et en feront paiez felon leur* affignacon-------------------------------■
Jtem furce auffy que lef*» ambafïadeurs ont requis que Ie plaiiir
du roy foit faire entretenir par mon* ft.r Ie dauphin les Cviteurs de feu
ma* dame et de mon* 13.r dautriche es offices a eulx donnez ef* con-
tes et feigneuries en faifant Ie Cement efmains de mon* ö.r Ie dauphin
a efte refpondu que cy apres len pourra informer Ie roy de lidoneite
def* officiers et en fera fait pour ie mieulx_________■-------_____
Jtem que moiennant Ie dot et partaige fait a la* damoifelle def<&-
contez et feigneuries deffi declairees Ie roy ou nom de mon* ft.1' et
pareillement mon* ft.r Ie dauphin auclorife et difpenfe de fon aa^e
O"
comme futur mary de ma dicle damoifelle promeétront luy faire ratif-
fier elle veiiue en aage et renoncer a tout tel droit part et porciort
que jcelle damoifelle et Ie* ft.r a caufe delle pourroient avoir clamer
et demander es duchez contez terres et feigneuries, biens meubles
et inmeubles quelzconques, demourez du trefpas de ma dame la du-
chefle mere djcelle damoifelle fe nouvelle fucceffion ne efcheoit__
Jtem que Lentencon de mon* ft.r Ie duc et def* eftatz efl que Ie
dot et partaige confenty a ma* damoifelle en faveur du mariage de
mon* ft.r Ie dauphin et delle pourquoy s il advient pour quelque
cas de mort ou autrement, que le«R mariage ne permengue, lef* dot
et partaige feront tenus pour non fais, et feront lef* contez et
feigneuries delivrees rendues et reltituees a mon* ft.r Ie duc ou cas
que lef* enfens font encores foubz aage et lef* enfans eftans aagez a
mon* ft.r Ie duc phelippe comme heritier principal de ma* dame fa
mere fauf a jcelle damoifelle fa feur ou* cas fon droit et partaige na-
turel tel que avoir Ie devra par les droiz et couflumes def* pais et
feigneuries entendu auffy que ence cas Ie roy feroit entier ou droit quiï
-ocr page 28-
(10)
pretend ef& villes et Chaftellenyes de Lifle douay et orchies felon la
refervacion deffufR----------------------------------------------•-------------
Jtem que Ie manage parfait et confoihe sil advenoit que mon#
C.r Ie dauphin, a qui dieu par fa grace donne bonne vie et longue
allaftde vie atrefpas, delaiffant ounon, enfens de ma& damoifelle elle
joira def# contez dartois de bourgongne et autres feigneuries defö
nömees comme de fon dot et heritaige et avecques ce aura pour fon
dóuaire, cinquante mil livres tourn qui luy feront affignez prendre,
fur Ie boys de vinciermes creil montargis et auts les plus belles places
que on faura advifer en Champaigne berry et thouraine. ■------------—
Jtem au contraire sil advenoit quelle voife de vie a trefpas par avant
mon£ C.r Ie dauphin les enffens deulx yffus fuccederont ef$ contez et
feigneuries qui font du dot et partaige delle et sil ny a nulz enffens
lef& contes et feigneuries retourneront a fes plus prochains hoirs foubz
la limitacon deffuf& ------——-•--------------------------——~-------------
Jtem que foubz umbre de cefte aliance de manage Ie roy ne mondit
I3.r Ie dauphin durant la minorite du£ duc phelippe, ne pretendront
avoir Ie gouvernemt def& pais de brabant fiandres et auts appteü au&
duc, mais les laifferont en tel eftat quilz font----------------------------.
Jtem fe Ie jofne duc phelippe alloit de vie atrefpas, en minorite de
aage, que dieu ne veulle parquoy la& damoifelle fuccedaft aux duchez
contez et feigneuries de fon& fre en ce cas Ie roy et mon& #/ je ^au_
phin accordent que Ie gouvernemt def& pais demeure en Leftat quil
fera trouve tant qn elle fera venue en aage en faifant par lef<8 pais a
mon& 13/ Ie dauphin ou nom d elle les devoirs que jceulx pais doivent
a leur feigneur---------------------------------------------■•------------.
Jtem et aufly sil advenoit ma& damoifelle eftant en aage, et Ie ma-
nage confomme, que mon$ 13.r Ie duc phelippe moruft fans delaiffer
hoir de fa Chaïr, ou par quelque autre cas les pais et feigneuries diceluy
jmonft.r Ie duc phelippe fuccedaffent a ma# damoifelle fa feur et aux
hoirs yffus delle qui feuffent heritiers de la Couronne de 'france Ie roy
et mon& C.r Ie dauphin pmectront et bailleront leurs lres pour eulx et
leurs fucceffetirs et feront bailler par les eilatz de france achun def&
pais de ou dit cas traicter lef& pais felon leur nature et de les entre-
(
-ocr page 29-
teiiir en leiirs anciens droiz exempcions ufaiges couflumes et previllei-
ges et les villes en leurf& previlleig'es franchifi polices et gouverne-
ment acotiftumez. et quant aux pais qui font hors du royaume, que les
ftibgeétz diceulx ne feront traiélez par appellacion ne autrement en
lacourt de parlement aparis grand confeil du roy ne ailleurs hors def& pais
Jtem jceulx feigneurs leurs pais feigneuries et fubgeótz pour la con-
Cvacion de la paix amour et union perpetuelle pcedans dela£ aliance ec
mariage procederont et affifteront lun lautre comme amys envers et
contre tous ceulx qui vouldront entreprandre fur leftat et perfonnes
def<8 princes ou de lun d jceulx et auffy fur le# royaume leurs pais
feigneuries et fubgeétz-----------------------------------■-------------:-----------
Jtem recongnoiffent lef# duc et eflatz au roy la fouverainete et
reffort en la conté de flandres felon ce qail a efte ou temps paffe eü
prome&ent que le# duc phelippe venu en aage fera les foy hommaige
et devoirs comme il apptient et que len a acouftume de faire et de ce
en bailleront lre de mon& C/ Ie duc d'auftriche et les trois menbres
de flandres.--------------------------------------------------------------------—__
Jtem que Ie Roy de fa certaine fcience puiffance et aucïorite a con-
ferve et conferve tous previlleiges anciens nouveaulx accordez et con-
fermez par jcelle feue dame avac fon mariage et par mon<8 13/ Ie duc
et elle conftant leur mariage tant aux trois menbres de flandres tant en
gnal comme en particulier aux villes et cmnaultez def# pais de flandres
villes et Chaftellenies de lifle douay orchies et faint omer enfemble
tous les droiz loix ufaiges et couffcumez def# villes et cmnaultez de
flandres villes et chaftellenyes de faint omer lifle douay et orchies, —
Jtem auffy Ie roy conferme aux manas et habitans de la ville den-
vers les previlleiges quilz ont Üe fes predeceffeurs roys de france pour
la franchife de la foire djcelle ville-------------------------.-----------------1
Jtem entant quil touche Ie droit d yffue du royaume impofi foraine
et auts droiz que Ion pourroit demander pour les vivres denrees et
marchandiö qui feront amenees et condui&es au pais et conté de flan-
dres villes et Chaftellenyes de Lifle douay et orchies en fera fait comme
du temps du feu Ie duc phelippe derrenier et paravat —————
-ocr page 30-
C iO
Jtem que les appellacöns des fieges de la gouvernance de Lille douay
et orchies fe relevront en la Chambre de flandres comme reffort inme-
diat et dela£ chambre yrot en la# court de parlement aparis et ce tant
que lef& villes ec Chaflellenies feront poffidees par les contes et con-
teffes de flandres et fur la refervacön deffuf^ —---------------------■
Jtem les appellacion des loix de flandres et de la riviere du liz, qui
par moien ou fans moyen fe releveront en la Court de parlement feront
muez et convertiz en refformacon et executera Ie juge repparable par
diffinitive a cauclon felon les ordonnah qui pour Ie bien et cours de Ia
marchandife ou# pais de flandres onc efte faiétes ou temps paffe-------
Jtem que ence traiétie de paix efl comprinfe lapfonne de ma dame
marguerite ducheffe de bourgongne vefve de feu monC.r Ie duc Charles
et luy fera rendue la plaine joiffance des terres de camchins et de la
perriere au rachact de ^o mil efcuz dor ou pais de bourgongne et furce
luy octroyera Ie roy fes lfes patentes, felon Ie conté nu des Ir es quelle
adef& duc et duceffe et s II advenoit que dieu ne veulle que monO.1' Ie
jofne duc allaft de vie atrefpas et que acemoien les pais efquel ma#
dame a fon douaire et autres terres a elle donnees fa vie durante vien-
fiflent en lamain du roy ou de mon& fi.r lc dauphin que Ie roy et mon&
C.r Ie dauphin en ce pmectront par leurs lTes killer joir ma# dame
de fon& douaire et autres terres fa vie durant paifiblement fans a elle
faire ou fouffrir faire aucun empefchement et fe elle a meftier daide et
port du roy et de mon& 13/ Ie dauphin jcelle i-lz la conforteront en fes
affaires, et ayderont comme leur parante et coufine et auffi encretiendra
ma^ dame ou# cas les traicliez et paclions quelle a euz avecques ma<8
dame d'auftrice pour la reflitucön du^ dot et des deniers de fon mariage
Jtem par cefle paix efl faicle abolicion giïlle rapeau de tous bans de
deffaulx et conflumaces, aux fubgeétz dun party et dautre et de quelz-
conques cas crifmes deliftz ou offenfi que len les pourroit impofer c efl
affavoir que Ie roy de fa planiere puillance ec auéiorite royal fera et
fait abolicion gnalle a tous les ferviteurs et fubgeélz tant des pais de
bourgongne comme de pardeca et autres qui ont tenu Ie party de feu
monfi.r Ie duc charles, ma dame la ducheffe marie fa fille de mon<^ C.r Ie
duc et de meff.rs les enffes, de tous et quelzconques cas cmis et per-
petrez depuis Ie commancemt des guerres du dit duc charles.foit en
-ocr page 31-
Os)
ayant tetiu le& party les ayans fervys et avoir efte en ambaflade pour
eulx en angleterre vers Ie duc de bretaigne ou ailleurs, ou eulx avoir
arme et fervy en guerre contre Ie roy, confeille aide et favorife de fait
de parolle ou par efcript la partie et querelle diceulx duc et ducheffe,
avoir efte contre leurs Cenis et pmefB, ou en quelque autre maniere
que ce foit ou puift eftre avoir offenfe et delinque envers Ie roy toute
offenfe et peine corporelle et civile remife enfemble toutes peines et
amendes adjugees ou temps paffe impofant furce filence perpetuel a fon
pcureur fans ce quil foit befoing a nulz def& fubgechs et fiviteurs en
obtenir autre abolicon et pardon en particulier et neantmoins ceulx qui
en vouldront avoir lres, les auront fans fraiz et pareille abolicon offre
faire et fait mon«8 f3.r Ie duc pour ceulx qui ont tenu Ie party du roy,
auffy por les manans et habitans de la$ ville banlieue et bailliage de
iaint oraer eft pardculieremt accorde par Ie roy abolicon gnal en telle
facon que pour chofe faicle diéte et refcripte pour Ie temps paffe Ion.
ne les pourra jamais redarguer en juftice ne autrement --------.----------.
Jtem que auffy les fubgeclz et fiviteurs dun party et dautre, tant
prelatz cbappitres colleiges nobles corps de villes cmunaultez et les
particuliers de quelque eftat ou Condicon quilz foient retourneront a
leurs dignites benefices fiefz terres feigneuries et auts heritaiges de-
niers rentes heritables et viageres deues par les princes comme Celle
deue a monf3.r de hermes fur Ie demaine damiens, qui par corps des
villes ou particuliers, ont a en joir et poffider, depuis lejour de la paix
en tel eftat quils. les trouveront qui eft a entendre que ceulx qui
retourneront a leurf& biens par cefte paix feront tenuz en leur poflef-
üon et joiffance de leurs dignites benefices et autres biens quilz avoient
pavant lempefchement furvenu a caufe de la guerre fans ce que Ion
leur puifl: obicer interrupcon de poffeffion ou prefcripcön pour Ie temps
que la guerre a dure depuis quelle emanca du temps du$ feu duc
Charles et ce non obftant quelzconques dons ou difpoficöns a temps
ou a tousjours fais au contraire par Ie roy en fon party ou par mef#
C.rs Ie duc et ducheffe ne quelzconques declaracon de confifcacon fen-
tences ou arreflz obtenus par contumaces qui dun party et dautre pour
Ie bien de cefte paix font mis au neant et declairez nulz non obftant
auffy quelzconques vendicöns diceulx heritaiges ou racha&z. def& rentes
fais durant la guerre par ceulx, oua ceulx qui ont en don def$ heritaiges
et rentes —----------------------:——-----------------—----------------,-------
A4
-ocr page 32-
( H)
Jtem fe aucuns heritages ou rentes ont efte venduz par decret
pour debtes ypothecques dont les debteurs feuflent en party contraire
les<£ debteurs ou leurs heritiers pourront retourner incontinant apres
laditte paix aleurs hereritages ainfy vendus en fatisfaiü en dedans lan
du deu pour lequel ilz feroient vendus tant feullemt et silz navoient
fatisfait en dedans le& temps Ie decret demourra en fa force et retour-
nero de plain droit ledit achetteur en fapoifeffion mais fele proprietaire
vouloit debatre et fouftenir contre la debte il y fera receu en namp-
tiffant des deniers cöme sil euft efte pnt fe touttesfoiz par la* adjudi-
cacon des decretz aucunes retes auroient efte fofpitees par jcelles
feront du jour de ceile paix remifes en leurs cours comme par avant —
Jtem auffi fe les debtes pour Ie paiemt des quelles Ion auroit procédé
a vendre les heritaiges d iceluy ou ceux qui eftoient en party contraire
eftoient pures peribnelles non ypothecquees defquelles euft efte fait
don par recompenfe ou party ou Ie debteur eftoit demourat jceluy
debteur retournera a fon heritage ainfy vendu fans reftituer les deniers
principaulx ne autre chofe alachetteur def«R heritages ou afon ayant caufe
Jtem en touttes autres mathieres eccleriailicques et prophaines ou
font donnez aucune deffaulx ou contumaces contre ceulx eftans en
party contraire jlz fe porront purger en dedans lan contre quelz quilz
foient obtenus----------------------------•-------------------------------------,
Jtem les fubgeótz dun cofte et dautre retourneront a leurs biens
inmeubles c eft affavoir tant de ceulx dont ilz joiffoiët avant les divi-
fions commenciez du temps de feu Ie dac Charles que de ceulx qui
depuis leur font fuccedez et efcheuz fuppofe ores que Ie trefpas decel-
luy du quel viendroient les# biens fuft advenu ou que lefditz biens foient
fcituez au party contraire ou quel s eft tenu fon plufprochain heritier
fans ce que luy puift obicer aheritier que fon predeceifeur foit mort
ennemy du prince foubz lequel il avoit fes biens ou en fervice de guerre
contre luy ou audit heritier quil foit inhabille a fucceder par ce quil.
auroit tenu party contraire du lieu ou lefditz biens font efcheuz ------
Jtem quant aux fruitz et levees des heritages et rentes tout ce que
a efte leve et donne depuis Ie conmancement des divifions du duc
Charles jufques au jour de la paix pat rnandemans des princes leurs
-ocr page 33-
C *5)
lieutenans ou commis demoura leve et donne et nen pourra jamais
eftre faitte pourfuite contre les commiffaires qui sen font entremis ne
contre ceulx qui les ont receuz ou qui en ont proufite ne auffy contre
ceulx qui les ont paiez et contentez ■--------------------------------------
Jtem et quant aux arrerages des rentes cenfes dont les termes font
efcheuz ou pour prez coppez qui ne font encores levez affin de ofter
touttes matieres de proces ilz demourront a ceulx qui en ont ledon
des princes---------------------------------------------------------------------■
Jtem pareillemt touttes debtes perfonnelles donnees par les princes
ou leurs lieutenans fuppofe que riens ne foit leve demourront au
prouffit dicelluy ou ceulx qui en auront ledon et quant a touttes autres
chofes mobiliaires quelque don qui en a efte fait fe elles n ont efte
levees ou quil nen foit proces ce quil fe trouvera en eftre apres la paix
publie appartiendra aceluy ou ceulx aufquelz les# biens eftoient au
pavat la guerre et les pourront prendre et lever pai- tout ou ilz les
trouveront fans ce que on leur puiffe donner aucun contredit ou em-
pefchement pour quelque caufe que cefoit----------•--------■---------:—
Jtem femblablemt eft accorde pour IeCR de faint omer que pour quel-
que recompanfe receue remiffion quiótance obtenue par Ie corps dela-
■ville et auffy par les particuliers bourgois manans et habitans dicelle
banlieue et bailliage de quelque eftat ou condicion quilz foient ilz en
demouront quiétes et defchargez et nen pourra contre eulx eftre faióte
pourfuitte-------------------------------------------------------■--------------
Jtem que foubz la generarite dece traiétie mon<£ 0/ Ie duc dauftrice
et lef* enffans feront et demourront quiétes et defchargez de touttes
debtes quilz peuent debvoir a ceulx qui ont tenu party aeulx contraire
et ne feront lef& creanciers pour quelque caufe "q leffl debtes pro-
cedent jamaiz ne feront receuz a en faire pourfuitte contre mondit G.1 Ie
duc mefditz 13.rs fes enffans ou leurs biens fauf toutesvoyes des rentes
et penfions advenir qui fe paieront des en avant-----------
■——■-----
Jtem que pour retourner aufien Ion ne fera tenu de faire aucun
Cement au prince ou feigneur foubz qui les<8 biens font, fauf les fief-
vez et vaflaulx qui feront tenus de faire ferement de fidelite pour leurs
-ocr page 34-
( \6 )
fiefz Ie quel Cement fe pourra encores 'faire par procureur aiant povoir
efpecial-------------------------------------------------------------------------------
Jtem furce que les ambafladeurs de mon# 13/ Ie duc et des eftatz
de fes pais ont requis que madame vefve de feu meffire pierre de lux-
enbourg et damoifelles marie et francoife fes filles retournent a leurs
biens tant ceulx dont ont jouy en leurs vivans meffire loys de luxembourg
conté de faint pol madame jehanne de bar fa femme Meffire jehan de
luxembourg conté de marie leur filz aisne come ledit meffire pierre
de luxembourg et ce non obftant quelzconques arreftz fentences decla-
racöns de confïfcacón et forclufion de treves faittes par cydevant, et
pareillemt monfi/ de croy conté de portien pour lequel aiuTy ilz ont
requis quil retourne en fes biens terres et feigneuries dont feu monC.r
de croy fon pere et madame marguerite de lorraine famere ont efte
joyflans et nomeemt a la conté de portien les greniers a fel dudit
Chaftel et de cabarfay moncornet et autres appandences du dit conté
a lafeigneurie de bar für aidre et autres terres de picardie, lef«R vefve
et enffans du* feu mesfi/ pierre de luxembourg, et ledit 13.r de Croy
joiront du benefice de la paix fauf quilz ne retorneront prefentemenc
a leurs biens et pourront pourfuir leur cas devers Ie roy quanc bon
leur femblera-----------------------■--------------------■------------------------------—--------.
Jtem quant a ce lesditz ambafladeurs ont requis que Ie roy face
rendre et reftituer amoni3.r Ie conté de romont faconte de romont fon
pays de vaulx et autres terres et feigneuries qui luy appartiennent en
la conté de favoye a caufe de fon partage les* terres ne font point en
la pofleffion du roy ne dautre de fa fubgeclion et quant Ie* 13/ de
romont vouldra faire diligence de les recouvrër Ie roy en ce lefavorifera
Jtem touchant les prince et! rjrïncefle dorenge Ie conté de joigny
liepart de chalon feigner de 1 orme rnesC/ guillë de la bauline 13/ dirlan
mesfi/ glaude de toulonjon feigneur de Ia batre pour lefquelz lesditz
embafladeurs ont femblableiiit requis quilz foient comprins en cefte
paix a efte refpondu quilz y font comprins et retournerönt a leurs
biens ou quilz foient tant au royaume que au daulphine et conté de
: bourgongne foubz la generalite comme les aultres ___—___._________
Jtem pareillemt les religieus abbe et convent danchin font comprins
-ocr page 35-
< *7)
en la generalite du retour aufien tant pour les biens de labbe comme
du convent et en auront les deiïiis nomez et autres lettres particulieres
fe avoir les veullent-------------------------------------------------------___^
Jtem femblablerht les religieux de lefglife et abbaye de faint vaaft
qui fe font tenus en lobeiffance de mondit C.r Ie duc dauflrice pour
lefquelz les& ambaffaders ont fait requefle pourront retourner a leur&
abbaye et vivre des biens dicelle —■--------------------------■---------------
Jtem furce que Ies# ambaffiideurs requiret que les habitans de Ia
ville de franchife alias arras qui font efpars et retraiélz en divers lieux
tant en lobeyffance du roy que en lobeyflance de mon«8 f3.r Ie duc
puiflent franchement retourner a leurs maifons et habitacöns faire leurs
marchandifes mefliers et eflatz come ilz faifoient avant la guerre fans
ce que de chofe faitte ou advenue Ie temps paffe depuis Ie comancemt
des divifions Ion les puift de riens impofer, ion entend que par ce
traiólie ceulx dela# ville qui font retraiz es pays du dit duc d'auftrice
retournerót aleurs biens foubz la generalite de tous les aultres et pour-
ront aler converfer et demourer en la^ü ville et y faire leurs marchan-
difes et mefliers es lieux du royaume, et quant aux autres habitans
qui font demorez en lobeyffance du roy Ion y a desia pourveu, les
heritiers de ceulx qui ont efle executez et mis a mort pour caufe de la
guerre et pour avoir tenu parti ou adhere a lautre que a celuy a qui
ilz eftoient demorans retourneront a leurs biens quilz trouveront en
nature et fuccederont, et auffy les vefves des# executez a leurs droiz
et douaires fe nefloit "q telles execucons ayent efte faittes par proces
et juges ordinaires---------------------------------------------------------
Jtem pour avoir la joyffance du fien Ion ne fera tenu venir ou faire
refidence en lun ou lautre des& partiz maiz joiront ceulx qui font du
parti du roy des biens quilz ont es pays de mon£ f3.r Ie duc et mesfi.rs
fes enffans et pareillemt ceulx qui font demorans es pais de lobbeiflance
de monvv f3.r Ie duc, tant les deffus nomez que aults de quelque eflac
ou condicion quilz foient des pais de bourgongne et des pays de par-
deca joiront des biens a eulx appartenans et qui leur fuccederont ou
party et obeyffance du roy et de mon«Rc C.r Ie daulphin fans ce quilz
foient cötrainclz venir refider et demourer fur les& biens -—_.—*__
A 5
-ocr page 36-
Ci8)
jtem furce que les£ ambaffadeurs ont remonftre que pour reflburdre
Ie pays et conté dartois il plaife au roy conferitir et accorder que la
ville de franchife als arras avec leurs bappaulines bethune les villa-
ges defditz lieux et Chaftelenie de liners , et leurs en claveures
foient tenus quiétes paifibles de Layde ordinaire d artois ces pmiers
douze ans, et que nulle aultre aide ne taille extraordinaire ny foit
levee ce temps pendant, et pareillemt de tous arrerages du<& aide du
temps paffe afin que les habitas des<P villes et bailliages qui la plus part
font jnhabitez et au plaifir de Dieu la paix faitte fe repeuplerot, ne
puiilent eftre pourfuitz mais en foient tenus quicles et defchargez Ie
roy aquiéte touttes les aides pour Ie temps paffe aux villages inhabitez
es Lieux qui ont delaiffe a paier a caufe de la guerre et auffi affin quilz
fe puiiTent mieulx reffourdre et labourer il les tiendra quiótes de leur
porcion daide 1 efpace de fix ans a compter du jour djcelle paix,
tource que deffunéle madame d'auffcrice apres quelle fut venue a feig-
neurie et elle joyffant de la conté d artoys aumoins de la ville de fran-
chife alias arras a confenty et octroye a ceulx de la ville de Douay
pour les bourgois manans ec habitans bonnes maifons et hofpitaulx de
la& ville quilz feuffent et demeurent quic~t.es exemps et affranchiz de
paier tailles ef# pais dartoys pour les heritages quilz ont illec dont ilz
ont lettres par forme de Chartre en las de foye et eire vert, Ie roy a
la reqte defA ambalfadeurs tant pour luy comme pour monfl" C.r Ie
daulphin confirmera et oótroyera de nouveau le# previleige-----------
jtem que ceulx qui retourneront a leurs biens par la paix ne feront
et auffi leurs heritages pourfuivables des rentes foncieres. et furcens
pour Ie temps de la guerre, mais feront tenus les defcharger ceulx qui
en auront joy par recompenfe et fe font heritages qui pour caufe des
guerres aient elle en ruyne et fans labour ilz demourerót defchargez
def# rentes et furcens pour Ie temps qui nont efte labourez jufques
au jour de noel inltand et includ mais du<8. jour en avat foit que Ion
les Labeure ou non les rentes et furcens fe paieront------•--------------
Jtem pource auffi que pluffi.rs fe trouverót qui feront tenuz pour
entrer en la joiffance des francs fiefz et heritages a eulx fucedez du-
rant la guerre faire et paier les reliefz et aults devoirs aux feigneurs de
qui lef& fiefz et heritages font tenus confenty et accorde eft que ceulx
-ocr page 37-
Cï9)
qui doivent faire lef£ devoirs auront terme et induxe de tfoïs imöyè
du jour de la paix fans avoir regard a ce que leftö reliefz et devoirs ne
foient encores faiz-------------------------•---------—-———------.-----„
Jtem que les nobles ec fiefves def& pais de mon& C.r Ie duc d'auftrice
et de momv C.r Ie duc phle fon filz qui auront feigneuries et fiefz oit
royaume ne feront cótrainéb a fervir que foubz mef& C.rs ou leur§
Lieuten et cotnis en cas quilz ou lun deulx foient ou Cvice du roy
et fe mef£ C.rs ou lun deulx neftoient en perfonne ou dit Cvice lefditz
fiefvez ne feront contrainéts de fervir en perfonne mais pourront faire
Dvir par aultruy feïon la valleur. de leurs fiefz-------—■--------------«—
Jtem les fentences et appoinótemas rendus ou grant confeil de feux
les ducs phle Charles et ducelle, et monC/ Ie duc pnt et atiffi en
facourt qui seft tenue a malines dentre les fubge&z diceulx ducs et
ducheffe ou pour heritages contraétz damz arreltz ou fucceff.rs de
biens lors a eülx fubgeétz. fortiront leur effeét pourveu que lef£ fen-
tences ne touchaflent direótement Ie droit du roy ou qu il nen y euft
queftion en la Court de parlemt a par ou aultre court fouveraine ou
Ie procurer du roy feuft adjoincl: avec la partie ——■--------—.------
Jtem que les caufes parcydevant introduites ef$ grans confeil. et
court de malines qui encores ne font decifes du pays d artoys des
reiTors et enclavemas diceluy et des terres de la riviere de fomnee quï
lors tenoient Ie party du duc charles tant celle de premiere inftance
que en cas dappel famblablemt les appellöns de bouche ou par efcpt
remifes de la Chambre de flandres relevees en la£ court de malines
ou au<R grant confeil feront renvoyees en leftat quelles font en la
Court deparlefht a paris et y pourront ceulx qui vouldront pourfuivir
leur droit faire afligner jour a leurs parties adverfes et feront lefditz
proces receuz afC ceulx qui font couchez en droit pour les juger et
decider a fin deue et les aultres pour inftruire et y proceder par les
parties felon les retraétez et derr appoinétems-------------------------"
Jtem pareillemant les advertiflemas compoficions de noiiveaulx,
acqueflz anobliflemans faiz par lefditz ducs et ducheife demouront en
valleur et fortiront leurs efFe&z en prenant par les fubgetz du pais
-ocr page 38-
(20)
d artois nouvelles lettres danobliflemt les quelles letirs feront baillees
fans■ frait et fans finance. ou silz nen obtiennent aucunes lfes fe pour-
ront aider de ce piit traictie-----------------------------------------«--------'
Jtem aufly les abolicions remiffions et pardons faiz et baillez par
monC.r Ie duc Charles mademoifelle fa fille, et par mon<& C.r Ie duc
d'auftrice et elle depuis fon mariage aux villes et cmunaultez et aufly
aux particuïTs deleurs pays de flandres de lifle douay d artois et de
bourgongne feront entretenuz en prenant par les fubgeétz d artois
lettres eme en larticle precedent, et ne fera nul receu a faire proces
pour reparacon de mort ou autres jniures contre les corps ou particu-
liers def& villes et cömunaultez pour les cas contenuz efdittes abolicions
Jtem que pour Ie te'raps avenir efl confentu par ce traiétie de paix
que les bourgois manans et habitans es villes et pais de frontiere des&
duc d'auftrice fes enfFans et autres eflans fubgeótz a la Couróne adjour-
nez acomparoir en perfonne en la& court de parleiïit ou pardevant au-
tres juges royaulx pour quelque cas que on vouldra dire par eulx avoir
efte cmis feront receuz acomparoir par procureur non obflat les&
adjournemas perfonnelz durant Ie temps et efpace de la minorite de
maditte damoifelle et pareillemt eft accorde pour les habitans dela&
ville banlieue et bailliage de fainét. omer-------------------------------.
Jtem que pour les dignitez aufquelles les fubgeclz en ten Ie party
de mondit C.r Ie duc ont efte pourveuz par eleftions graces expeóta-
tives ou aultre provifion de Court de Romme benefices donnez par
ledit duc Charles par feue maditte dame avant fon mariage et depuis
par mondit C.r Ie duc dauftrice et elle conftant leur mariage par leur
patronnage et auffi par les collaeteurs ten leur party ou qui ont efte
acceptez par lesdittes expeélatives ou aultres provifions de Court de
Romme les poifesC.rs et ceulx qui ainfy ont efte pourveuz ne pour-
ront eftre inquietez ou traveillez pour jcelles dignitez ou benefices
foubz coule.1' de la pramaticque ou pour quelconque aultre cas ordon-
nace deftence loix ftatuz faiz ou Royaume en petitoire ne en poffef-
foire et fe aucun compediteur fe apparoifloit les pourfuittes sen fe-
ront par les juges cömis es pays du£ duc d'auftrice et ne pourront
les^ fubgeólz eftre traictiez andehors foubz timbre des previleges des
eftudiens es univfitez de par orleans ou aillieurs-------------------------
-ocr page 39-
) fl|j^HHHH|
Jtem en jcelle paix font comprins les villes et bailliage de toürnaf
tournefis fainét amand et mortaigne et les fubgectz et habitans dicelleS
et en joyrót entierement comme les autres pays ville et fubgectz du tof
Jtem et fe Ie roy ou aultre ayant caufe de luy tretivent aucunes
places fors ou non fors en la duche de luxembourg et conté de chinyi.
elles feront rendues et reftitues auf& duc dauilrice et phelipe fon rils
ou aux fubgectz aufquelz elles appartiennët non obflant quelzconques
dons faiz par Ie roy lefquelz il revocque------------------------------------
Jtem les maifons de flandres en paris et de flandres feront renduz
audit duc d*auftriche et phle fon fllz et la maifon d artois au<8 lieu de
paris demourra amaditte damoifelle, et furce que lef& ambaifadeurs ont
remonflre que feüe madame la ducheffe pour confcideracön des leaux
fervices que luy avoit faiz monB.r Ie prince d orenge et proXimite de
lignage et demaditte dame et de madame la pnceffe luy donna les feig-
neuries de Chaftelbelin orgelet et aults contenus es lettres de don
fituez ou conté de bourgongne lefquelles font anciennefht parties de 11
maifon de Chalon dont mondit 13.r Ie prince efl Ie Chef, requerant
jceulx amballadeurs quil plaife au roy ou nóin de mömR' i3.rle daulphin
confentir etaccorder que Ie dit don demeure valable confcidere que quant
il a efle fait maditte dame eftoit dame et polTeffoit du<£ conté Ie roy ne
fcet que cefi ec 1 en pourront lefditz prince et princeffe faire jmformer
Jtem a la remöftrance que lefiR ambaifadeurs d'auftrice et des eftatz
def# pays ont fait que pour enttenir Ie cos de marchandife cömunica-
cön des fubgeótz dun party et d autre, auffy affin qui] ne leur faille
tenir garnifons fur les frontieres Ie plaifir du roy foit que apres que
maditte damoifelle fera amenee et delivree entre fes mains pour
mon<^c C.r le daulphin faire partir les gensdarmes des frontieres „ Ie
roy fera partir les garnifons de touttes les petittes places comme lens
lefclufe et aults femblables et quant a ceulx qui feront ordonnez pour,
la garde des grans villes fur les frontieres affavoir arras bethune aire
therouenne efdin faint pol, guife et faincl; quentin il les diminuera et
niettra regie en tel facon que mondit 13/ le duc et ceulx des eflatZ
des pays qui font cefte requefle auront caufe d eftre contens-----------
Jtem fur ce que Ief# ambaifadeurs ont requis que pour certainsJ
A 6
-ocr page 40-
C-tO
f egards et confcideracions qti ilz ont'remóftre aux gens da roy que foïi
plaifir foit epredre en ce traiclie de paix Ie roy dangieterre et Ie
duc de bretaigne, a efte refpondu que les anglois font entreves aved
Ie roy et que ce traiclie ne ler touche de riens et quant au duc
de bretaigne Ie roy nya point deguerre et apaix final entre Ie roy
et luy que Ie roy de fa part veult entretenir,, furce que lefditz
ambaffadeurs ont requis que Ie plaifir du roy foit declairer par cefte
paix quil ne fera ne foufFrera bailler par quelque voix directe ou
indirecte aucun aide fecours ou affiftence de gens ou dargent a meff.r
guille daranberth et aux liegois adeherens a luy faifant guerre ou
pays et duche de brabant ne aceulx de Cleves et de la cite dutreclh
faifans guerre contre ceulx de gheldres et de hollande et mefmemt
que fon plaifir foit raettre hors de fon fervice et habandonner ledit
meffire guille, a efte refpondu que cy enfuyvant 1 article cy deffus
faifant mencion des amities et aliances, Ie roy la paix faitte affiflera
et aidera a mondit C.r a ceux de brabant et aults des pays du& duc
contre tous ceulx qui leur vouldröt nuyre---------------------------■—
Jtem que pour feurete des pais et fubgectz dun party et d aultre
qui font for Ie cofte de la mer Ie roy et mondit f3.r Ie duc promette»
ront tenir la mer, en bonne feurete en telle facon que les fubgectz
d une part et d aultre ypouront feurement labourer et eulx tenir pour
pefcher ou "qlque aultre negociacön et auffy pourront fauvement et feu-
rement aller venir hanter et frequenter a tout leurs navhes denrees
et marchandifes par h& mer et par eaue doulce du royaume es pays
et feigneuries de mondit G.r Ie duc et de mesfi.rs fes enffans et aultres
pays et royaumes et des pays de motuS' G.r Ie duc et de mesf3.rs ou
dit royaume de france et aultres pays es royaulmes feiourner demou-
rer es pors et havres en chun defdits paiz, et eulx en partir a tout
leurfdittes navires vivres et marchandifes a leur plaifir et voulente fans
ce que aux fubgeclz du roy foit faitte aucune offence deftourbier ou
empefchement par les officiers et fubgeclz du# duc d'auftriche ne aux
fubgeclz diceluy duc d'auftrice ne aux fubgeclz diceluyduc, par les
officiers et fubgeclz du royaulme aincoys feront lefS officiers et fub-
geclz toutte amitye ayde et affiflance de lun alautre---------------------
Jtem encores efl confenty fe aucunes prinfes ou deflroufTes fa
-ocr page 41-
<>3 )
faifoient en ïamer en aüCuns portz ou havres diceïle depuis ïa publi-
cacon de la£ paix en ce cas Ie tout fera entierement rendu et reftitüé
a celuy ou ceulx fur les quelz la ditte prinfe feroit faitte non obftant
que les faéteurs ou prenneurs ne feuffent advertiz de la& publïcacon 4
et fera chafcun de fa part incontinant laditte publicquacön faitte ad-
vertir ceulx de fon party afin de faire ceffer par laditte mer comme
par la terre tous exploi&z de guerre-----------------------------------------
Jtem sil avenoit apres laditte paix publiee que aucuns malfaitteurs
fe retiraiTent en lun party ou en 1 autre pour eulx garentir, aians
conmis quelque delict jceulx du party ou ilz auront delinque en feront
linformacon et ce fait en advertiront les prouchains juges du lieu ou
len entendra quilz feront refugez, lefquelz feront tenus prendre et
apprehender lef<8 delinquans fe faire fe peut ou en avertir les aults
juges foubz lefquelz ilz entendront eftre lefditz malfaitteurs pour par
eulx les prandre et pugnir felon 1 exigence des Cas ou les rendre aux
juges du party foubz qui les delictz auroient efte cmis-----------------.
Jtem pareillemt les infraóteufs et violateurs de ceftë paix faucuns
sen treuvent de quelque party eftat ou condicion quilz foient, feront
pugniz fans deport et diffimulacon des peines ordonnees de droit
alexemple de tous aaltres es lieux ou ilz feront trouvez en apprehen-
dez lans en faire aucun irenvoy, et faucuns pour eulx evider faulver
fe abfentent ou refugent dun party a autre on fera tenu ou party ou
ilz feront refugez les prendre et apprehender et fur les informacöns
quilz feront renvoyees du party dont ilz feront abfentez en faire
la juftice------------------— •--------■'------■----------------------------------------•
Jtem et neantmoins fe a cefte paix eftoit cy apres contrevenu quë
dieu ne veulle en aucuns de fes poinéts ung ou plusfi/'par qui que
ce foit pourtat ne fera elle tenue ne reputee eftre en fraincle mais
feront incontinant les entrefaittes reparees et foubz couleur daucun
enfrancle ou de la juftice' et reparacön non faiéte 1 on ne pourra pro-
ceder par voye de fait au contreignage de marque ne contre marque
ne retournez a la guerre que pareillement les ambafladeurs du roy, et
les embaiïlideurs de mon*1 Crle duc, monfi/ Ie duc phle fon filz et
les eftatz de leurs pays nayent ensemble parlemente entendu des
-ocr page 42-
(H)
debatz et difcors qui feront pour les appaifer amiablemt fe faire
ce peult---------------------•-------------------------------------------------•
Jtem par ce pnt traictie Ie Roy et mondit i3.r Ie daulphin d une
part, et mon#' C.r Ie duc, et mon<Rc Ö.r Ie duc phle fon filz d'autre
demouret entiers entre autres chofes non comprinfes en jceluy pour
les povoir demander ne pöurfuivir par juftice et non aultment -------
Jtem que maditte damoifelle amenee en la# ville de lifle douay prea-
lablemt et avant quelle foit amenee en la ville darras als frachife et
delivree es mains du roy, feront faittes et baillees auf& ducs et eftatZ
pour lentretenemt et acompliifemt dece que dit eft les felles promefies
et feuretez qui fenfuyvent —---------—■—.—-----------------------•-------
Jtem que sil avenoit que dieu ne vueille \ ma& damoifelle venue
en aage mon& C.r Ie daulphin ne voulfiil proceder au parfait et cfüma.
cön du# mariage ou que le<P mariage rompift par Ie roy mon<8t Q* \Q
daulphin ou auk de leur part durant la minorite de la# damoifelle öu
apres en ce cas maditte damoifelle fera aux defpens du roy ou de
fiion& Cr Ie daulphin rendue remife et reftituee a mon£ C.r le duc fon
pere ou a monC.c le duc phle fon frere franchemant et liberalemt def-
chargee de tous lyens de mariage et de touttes aults obligacöns en
lune defiR bonnes villes des pays de brabant flandres henault en lieu
feur eilant lors delobeyffance diceulx ducs et ou$ cas le roy pour luy
mon^1 fr.r le daulphin et leurs fucceifeurs en la Courone fe foubz
mettront et promettront des maintenant pour lors eulx departir dela
detencion et occupacon des pays et contez d artoiz de bourgongne
charrolois mafconnois auccerrois feigneuries de falins de bar fur fainne
et de noyers et diceulx ou dit cas fouffreront et lailferöt jouyz mon£
B.r le duc ou nom de moiw C.r le duc phle fon filz eftant foubz aage
et jceluy mon<* 15.r le duc phle venu en aage cöme fon vray et ancien
heritier, fauf et referve feulemt au roy et a fes fucceifeurs le reflort et
fouverainnete qui en deppendent--------------------_________.___.____,
Jtem et pareillefht ou cas deffusdit de la rompture diceluy manage
le roy pour luy et fes£ predecefleurs roys de france renoncera et re-
nonce au rachat des villes et Chaftellenies de lifle douay et orcbys et
-ocr page 43-
C *5 )
confentira quelles demeurent a perpetuite aux contes et conteffes de
flandres fans ce que 011& cas foit plus avant enquiz et congnu dn
droic pretendu par Ie roy ef$ contez et feigneuries deffuf^ ne parell-
en
lement ef# trois villes et Chaftellenies par rachat ne aultment —-—•
Jtem que Ie roy pour luy monö.r Ie daulphin et fes fucceiTeurs roys
de france par fes lettres paten en las de foye et eire vert confentira
ratifïïera approuvera et confermera tous les points et articles cy deïfus
defcleirez, et en parolle de roy les promettera entretenir garder et
obferver et pour lobfervacion djceulx fubmetra fa perfonne celle de
mon#r D.r Ie daulphin et fon royaume a touttes cohercions et cenfures
eccleriafticques non obftant Ie previlege quil a de non povoir eftre et
pareillerat fon royaume aftraint et contraincl: par cenfures ——-____,
Jtem et mon£c D.r ie duc pour luy et mon& C.r Ie duc phle fon filz
et auffi les eftas des pais fera et femnt de leur part parelle confirma-
cön et ratifficacón de ce pnt traictie fur cenfures et en toutte telle
aukre forme et manieres, que Ie roy mon&r Ö.r Ie daulphin leurs gens
et Conmis requerront que encores Ie roy et mori' f3.r Ie daulphin
auftorife et difpenfe de fon jofne aage en laprefence des ambaiTadeurs
011 comis de mon&c C.r Ie duc, et jceluy mon!3.r Ie duc en laprefence
des ambaiTadeurs et conmis de part Ie roy jureront folempnellefht fur
Ie precieux corps de ure 0.r fur Ie fuft de la vraye croix canon de la
meife aux fainctes euvangilles entretenir ce pnt traictie de paix et de
mariage en fes poinctz et articles de non jamais aller ne foufFrir eftre
alle au cotraire par quelque voye ou moien que ce foit que pour
plus grant feurete ce pnt traictie de paix fera interine enregiftre et ve-
riffie en la prefence et du confentement, du procureur du roy en Ia
court de parlement a paf eschambres des comptes et du trefor_____
Jtem et fx fera Ie roy baillei; et defpefcher lettres par les trois eftatz
de fon royaume ou nom d eftatz lefquelz prometteront par lordon-
nance et conmandement du roy et obligeront entretenir ce £ traictie
et tous les poins et articles cy delTus contenuz , et sil advenoit que
dieu ne doint que Ie roy ou mondit fi.r Ie daulphin ou leurs fuccef-
feurs roys de france y contreveniflent, en ce cas ilz ne les aideronfc
sfllfteront ou favoriferont aincoys au contraire porteront toutte aid@
A 7
-ocr page 44-
faveur et affiftence a mon^ C.r Ie duc a fon filz et a fes pays pour
lentretenemt du <8 traictie et oultre fera Ie roy bailli a mon&£ Cr Ie
duc et aux eftatz de fes pays les lettres fcellees en particulier de
mesC.rs les ducsdorleans, dangolefme de bourbon cardinal de lyon,
du conté de nevers, de monfi.r de beaujeu et de vendofrae comme
princes du fang fubrogues au lieu des pers , 1 arcevefque et duc de
reinsj des evefques et ducs de laon et de langres des evefques et
contes de noyon, chaalons beauvaiz pers de france de lunivfite de
paf des villes citez et cömunaultez rouan orleans tournay lyon
troyes bourdeaulx la rochelle angers poittiers touloufe, jeims, amiens
abbeville monftreul faint quentin peronne franchife als arras hedin
'therouenne , aire , bethune boulögne falins dolle , poligny arboys,
prelatz et nobles contez dartois et de bourgongne, tous lefquelz
prometteront par leurs lettres et fcellez entretenir le# traictie en
tous fes poinétz et articles y eftans et efpiciallement en ce quil tou-
che que par mondit C.r Ie daulphin fera procédé au parfait du manage
de Luy et de maditte damoifelle jcelle venue en aage et que jamais
ne fe cöfentiront a autre mariage et ou cas q le« mariage ne per-
vint de ren* maditte damoifelle franche delivre et defchargiee de tous
lyens de mariage et auïTs obligaeons en ia puiffance du& duc d'au-
ftvice fon pere, felon L article deflus couche de ce faifant mencion
et pareillement les articles qui touchent la reftitueon des Contes et
feigneuries baillees en dot ala«8 damoifelle ou cas que le<8 mariage ne
pervint, ou "q jceulx efcheuffent a retour fur mon& C.r Ie duc phle
ou fes hoirs et encores que mondit C.r Ie daulphin et maditte damoi-
felle ne pretenderont ne quereleront jamais autre droit fe de nou-
velle fuceffion ne efchiet es pays et feigneuries venans deladitte dame
la ducheffe marie auffy entant quil touche Ie point et article que fe
par iküte de hoir yffu par mon<R£ C.r Ie duc phle les pays de bra-
bant de flandres hainaut, hollande, zellande et aultres qui luy appar-
tiennent fuccefdaffent fur maditte damoifelle ou fes hoirs ylfus delle
heritiers delacourone que Ie Roy les trai&era en leur ancienne nature
fans de riens les defrigler comme il eft contenu.cy delTus et encores
que delapart du roy de mon# D.r Ie daulphin ou aultres de par eulx
ne fera faitte aucune entreprinfe ou praticque au contraire du traictie
et feuretez accordez aux trois eftatz de la ville de fainct omer du-
rant Ie temps de la minorite de maditte damoifelle et que en ce ilz
-ocr page 45-
<•
C^7)
ïes ayderont et affifteróhfc par effect et generalïement de aider et a£
filter a lentretenement de tous les aultres pointz et articles defllis
fpecifiez et contenus ou dit traiétie et s il advenoit 'q de la part dit
roy et de monC.r Ie daulphin yeuft aucune enfrain&e ou contreveneorii,
en ce cas deftre aidans et confortans mon^fi.' Ie duc* et monC.r
duc phle fon filz et leurs pays et a cefte fin Ie roy desmaintenant
leur accorde et ordonne ou dit cas ainfy Ie faire * et les a defchargiö
et defcharge de lers feremens------------—-----—■—-----------------------
Jtem feront baillez de la part du* duc dauftrice et des eftatz de
fef* pays pareilles feuretez des prelatz nobles villes et comunaul-
tez des pays et duchez de brabant> lembourg luxembourg gheldreS
contez de flandres haynaut hollande zellande namur qui Ie Roy voul-
dra avoir, que lef* habitans de_ fainct omer bailleront leurs lettres
fcellees au roy et a mon* 13/ le daulphin futeur mary de ma* de-
moifelle > par lefquelles ilz prometteront et ie obligeront par leur foy
et Cement fur leur honneur de bien et layaument garder ief£ ville
et Chalteau durant Ia minorite de maditte damoifelle et de non fouf*
frir ou parmettre que du quartier ou party de mon* C.r le duc ou de
monö.r le duc phle fon filz foit fait procure ou pratique directement
ou indirectement aucune chofe au preiudice dutraictie, et que maditte
damoifelle venue en aage et le mariage de mondit ö.r le daulphin et
delle efumme ilz bailleront et delivreront par effect ceffans tous con-
treditz excufaeons ou delaiz au contraire , lef* ville et Chafteau. en
pleine et endere obeiiTance de mondit C.r le daulphin comme mary
et bail delle et pareillement lef* de fainct omer bailleronc leurs let»
tres et fcelles a mes*tsrs les ducs et aux eftatz de leurs pays, par
les quelles ilz prometteront et fe obligeront par leur foy Cement et
foubz leur honne.' que durant la* minorite et jufques le mariage de
mon*' C.r le daulphin et maditte damoifelle venue en aage foit con-
fomne ilz ne delivreront lef* ville et Chafteau au roy ne a mon*' Cr le
daulphin ne a aultre de par eulx mais les tiendront en bonne et feure
garde et oultre ce que s il advenoit que le mariage ne pvint par la
mort de mon*c C.r le daulphin que dieu par fa bonte vueille gardef
ou par quelconques aultre cas procedant du fait du Roy ou d icelluy
monC.r le daulphin ou aultre de leur party ou auffy par la mort de
Ia* damoifelle, durant la minorite de en chafcun dieeulx cas rendrö
-ocr page 46-
C *8 )
lefiR ville a mon# D.r Ie duc pour et ou notn de monC.rle duc phle,
ou a monÖ.r Ie duc phle s il eftoit en aage Ie quel traictie dé paix et de
manage en tous et finguliers les poinétz et articles cy delïus contenus
nous avons promis et promettons leallement et de bonne foy foubz
nre honneur nous lesditz ambaifadeurs du roy ou nom dicelluy et nous
les ambaifadeurs de mondit C.r Ie duc et de nosditz C.rs fes enfFans et
des eftatz de leurditz pays ou nom djceulx fournir entretenir et acóplir
de point en point et les faire greer ratiffier et approuver par jceulx
princes et les& des eftatz et de ce en faire bailler et delivrer leurs lettres
patentes en forme deue foufiifanment dun parti et daultre —-------~
L °YS- PAR LA GRACE. DE DIEU. ROY. DE FRANCE.
a tous ceulx qui ces prefentes lettres verront falut comme pour trouver
moyen de paix final entre nre royaulme pays feigneuries et fubgeótz
et nre tres cher et tres ame coufin Ie duc maximiliandauflriche aufïï
fire trescher et tresame coufin Ie duc phle fon filz les pays de brebant
flandres hainnault hollande zeellande et aultres leurs feigneuries et
fubgeftz , parolies ont efte ouvertes et pour parlees, entre aucuns
noz embalTadeurs et les ambaifadeurs de nre dit coufin du mariage de
nre trescher et tresame filz Charles daulphin de viennois, et de fa
fille aifnee dicelluy nre coufin Ie duc dauflrice et de la duchèfle fa
feue 'femme, pour trailer et conclurre Ie quel manage affin de par-
venir a la* paix foit befoing conmettre et ordonner de nre part aucuns
grans perfonnages, anousfeurs etfeables, qui aient puiffance de nous,
de befoingner plus a plain en cefte mathiere avec nre dit coufin fes
oens et ambaifadeurs et les gens des eftatz des pays de brabant flandres
hainnault et auks favoir faifons que pour la grande et fmguliere et an-
iiere confiance que nous avons des pfonnes de noz amez et feaulx con-
feillersecChambellans, phle de Crevecueur D.' desquerdes iire Lieu-
tenent general en noz pays de picardie et dartois chlr de nre ordre
olivier de quetinan nre lieuten en nre ville de franchife jehan de Ie
vacquerie pmier prefident en nre court de parlemt a paris, et jehan
querin nre maiftre doftel et de leurs fens loyaulte et bonne dilhgence
a jceulx-pour ces caufes et aults adce nous mouvans avons donne et
-ocr page 47-
C "-9 )
octroye donnons et octroions par ces prefentes plain povoir auctöritê
et puiffance de traiéler conelurre et accorder avec ïire$ coufin Ie duc
d'auftrice ou fesdittes gens et commis les# gens des eftatz des«8 pays de
brabant flandres haynault et aaltres tant en leurs noms comme ou nom.
du^'ducphle etdeladitte fille aifnee, ledit mariage de noflre dit filz, le&
mariage de ïire dit filz Ie daulphin de viennois, et dicelle fille de nre
dit Coufin duc dautriche de promettre bailli et accorder les chofes
qui verront eftre affaire pour traicter et conelurre le$ mariage faire
prendre et jurer paix final entre nous noftre dit royaulme pays et
fubgectz ledit duc d'auftriche, ledit duc phle fon filz et lef£ pays et
eftatz de brabant flandres haynnault et aultres leurs terres feigneuries
et fubgectz et jcelle paix faire crier et publier par tout ou il appar-
tendra et generallemt de faire befongner traicter promettre conelurre
et accorder toutes chofes touchant lef<8 mariage et paix defïuf^ tout
ainfy que ferions et faire pourrions fe prefens en nre pfonne y eftions
fans avoir de nous aultre charge pofe quii y euft aucune chofe qui
requift povoir plus efpecial promettons de bonne foy et en parolle de
roy par ces prefentes fignees de nre main tenir et entretenir tout ce
que par eulx fera fait et befogne conclud et accorde promis et jure
touchant les chofes deflufiR et les faire entretenir et acomplir par nre
tres cher et tres ame filz Charles Daulphin de viennois et de tout ce
que par eulx fera fait et befongne en bailler noz lettres de cfirmacon
ratifficacon et approbacion telles et fy amples et en la forme et maniere
quil appartendra fans jamais aller ne venir ne faire venir ne aller a
1 enctre en quelque maniere que ce foit en tefmoing de ce nous avons
fait mettre nre fcel a cef# prefentes donne au pleiffiz du pare lez nre
ville de tours Ie quatre.rae jour de decembre 1 an mil quatre eens qua-
trevingts et deux ainfy figne loys et fur Ie ploy, par Ie roy les C.rs de
bouchaige de rochechouart et de horfan de la roche maiftre jaques de
Coittier prefident des Comptes et aultres pns parent-------------------
„VIaximiliaN par la gracê. de dieu
archiduc-d'auftriche de bourgongne de Lot de brabant de lembourg de
ftirie de karinte de caraiole de luxemburg de gelbre conté de flandres
A8
-ocr page 48-
(30)
de hafpurg. de tirol de ferete de kiburg dartoys de bourgogne palatiiï*
de haynault de holhnde de zelande de namuur de zupthen marquis dü
fainct empire conté de bourgongne conté de palatin en elfes ö.r de
frife de fclavonne de portenaon feigneur de frife de falins et de malines
a tous ceulx qui ces pntes lettres verront falut comme plusO." parle-
mens journees et affemblees ayent parcy devant efte tenues en divers
Lieux pour accorder et terminer lefquerelles queftions et debatz et
mettre fin a la guerre meue a cefle fin entre treshault et puiffant prince
monfi.r Ie roy fon royaume pays D.,ies et fubgectz d une part nous feue
ure treschere tresamee conpaigne la ducheffe ~q dieu abfoille noz tres-
chiers et tresamez filz et fille noz pays C.ries et fubge&z d'autre depuis
nagueres nous et les eftatz de nof& pays avons envoye en nfe ville
darras, noz amez et feaulx maiftres jehan.dauffay confeiller et maiftre
des requefles or^re de nre hoftel, goord roelland confeillr et penfion-
naire de nre ville de bmcelles , jaques flenwerpere confeillier et
penfionnaire des efchevins de parcons de nre ville de gand et depuis
nous et lef<8 eftatz, avons ilec renvoye avec les trois duffus nomez
reverend pere en dieu noz amez et feaulx mesfi.e goffiin abbe daffel-
ghen, mefi. jeh C.r de lannoy de rume et de febourg mesf3.e bauduin
de lannoy f3.r de molanbas mesG.e jaques de gouy 0.r d auby nre hault
bailly de gand chlrs noz confeilliers et Chambellans lefquelz tant pour
parvenir au # bien de paix, que auffy alaliance de mariage de tres»
hault et puiffant prince nre trescher et ame coufin meff.e Charles daul-
phin de vienne feul filz de mon^1 f3.r Ie roy et de nre $ tres chere et
tres amee fille ayent eu plusC." cmunicacöns avecques les gens et
Cómis du roy eftans au<8 lieu d arras dont de tout nous a efte et auf&
des eitas de nof«8 pays-fait ample rapport tant debouche que par efept
et font les matieres en telle difpon que alonneur louange et aide de
Dieu nre createur aéteur de paix elles foient en efperance et apparence
deltre en bref traictiees achevees et conciees en tout bien pour la
quelle conclufion faire et fournir de nre»^te part et de la part de nof&
filz et fille et des eftatz de nof<X pays foit befoing choifir et ordonner
notables pfonages gens dautorite Leaux et preudömnes a nous et aus-
ditz des eftatz congnuz et experimetez favoir faifons que nous cfians
a plain es fens vaillance et experiance loyautez et bonnes preudómies
que congnoiffons et fcavons eitre es perfonnes de noz amez et feaulx
confeillïs meffire jehan de faincl; bertin chancelier de nre ordre de la
-ocr page 49-
(3i )
toifon d or meffire phle abbe de fainct pierre lez nre ville de gand le&
mesö.e goffin abbe daffelghem, meffire guillë abbe domont, Ie deflufll
mesD.e jeh fi.r de lannoy et de febourg meffire jehan de berghes f3.r de
walam le& mefi.e baudin C.r de molambais tous chevalrs noz ehambel-
lans meffire jehan dele 'bouverie aufly chevalier 13/ de bierbeke et de
dewierre chancelr de nre pays de brabant mesl5.e pauls de baonit 13/ de
vormifelle prefident de flendres, le<S. mesö.e jaques de gouy feigneuf
d auby hault bailly de gand le<R maiftre jehan d aufFay maiftre gerard
nunam et jehan de beere noz fecretaires en ordonnace mesD.e jehan
pumoel chlrs bourgmaiftre de nre ville de louvain loys rolof et jehan,
roland efchevins et maiftre jehan lobbe pencionnaire du$ louvain mef-
fire clais de ettvelde mesD.e roland de mol chlrs, efchevins de nre
ville de brucelles le& maiftre goord roland pencionnaire dicelle villa
maiftre jehan alleghenz burgmaiftre de nre ville denvers meffire jehan
dumerfelle chlr efchevin dela£ ville george de Ie meere pmier efche-
vin de la kuere de lire ville de gand maifh-e gerol vander haghe pmier
efchevin des parcons de fireditte ville, le# maiftre jacques de fteem-
werpe pencionnaire des efchevins def<8 percons de gand mesC.e charles
halevin Chlr D.r divrette bailly de nre ville de bruges mesf3.e jehan
de nieuwenhove chlr nre chambellan maiftre jehan de wite burghmai-
ftre de nre ville de bruges gillis gaifelin jacques van holebeke efche-
vyns de nre ville dippre maiftre jehan orene pencionaire dela$ ville
jeban Ie mouvrier jaqües de Landas maiftre jehan francois confeillrs
et penfionaires de nre ville de Liile fimon de bertns jehan de Ie vac-
querie cofeillr de nre ville de douay, gpofle gautier pmier efchevin de
nre ville de mons en henault fervais wandart pencionnaire de nre ville
de mons jehan bruneau prevoft de nre ville de vallenciennes, thierry
Ie poivre efchevin gobert henry pencionnaire du£ valenciennes meffire
robert de maireville chlr bailly nicolas de daverhout mayeur david de
deufort efchevin maiftre phle deflusG.1 legier confeillr et robert des
prez procurer de nre ville de faincl: omer a jceulx noz ambaffadeurs qu£
font en nombre de quarete huit perfonnes et aux dixhuit d iceux pour
Ie moins defquelz foient fix de nof& confeillrs de ceulx des eftatz de
fire pays de brabant depputez des trois menbres de flandres contez de
haynnaut hollande zellande et de iire ville de faincl: omer douze avons
donne et donnons plain povoir auétorite et mandemt efpecial abfolut
et inrevocable de ou nom de nous et de iire tres cher et tresame ülz
-ocr page 50-
CsO
mesö.e phle archedtrc d'auftruche et de bourgonge et. defqtielz come
pere avons Ie bail gouvnemt et admïflracon accorder cofentir et con-
cïure avecques raon<8 C.r Ie roy en fa perfonne ou avec telz princes de
fon fang ou autres de fes gens et comis que fon plaifïr fera ordoiier et
depputer paix finalle intelligece et amittie ppetuelle entre Ie roy
mon& 13.r Ie daulphin leurs pays feigneuries et fubgeclz dune part nous
nof# enffans pays et fubgetz dautre et pour feurete et fermete de la<£
paix traittier accorder, et conclurre aliance de mariage de mon<£ C.r Ie
daulphin et de iire $ fille auffy confentir et promettre la delivrance
dicelle en iire<ft ville d arras ou autre lieu et a tel jour quilz advi-
feront de rechef accorder et conclurre avecques Ie roy et fes gens
toHttcs et fingulieres les chofes que nof& ambalfadeurs adviferont
pour Ie bien et feurete dela£ paix repos, et tranfquillite des pais
des fubgetz d une part et d aultre fe obliger a faire toutes telles
feuretez que de nre party et de nof<& enfFans feront requifes et par
le<\ traiétie fe deverót faire cftituer et accorder aüre«R ville pour
fon dot et partage les contez dartoys de bourgogne macönois aux-
errois feigneuries de falins bar fur fainne et noyers foy contenter
du douaire et provifion de vivre qui luy fera affigne de tout ce
prendre et recepvoir lettres et feuretez et dieelies fe tenir pour
cötent bailler lettres de recepiffe nous obliger foubz lobligacon de
tous noz biens pays terres et feigneuries pns et advenir, et foubz
lire honner a entretenir le*^ traiétie et de ce faire ou nom de nous
Cefht folempnel nous fubmettre a Ie faire en perfonne et a Ie cofer-
mer et ratiffier par noz lfes patentes et generalleiht de entant quil
touche le# bien de la paix et traiétiez de mariage feuretez et touts
aukres chofes qui en deppendent faire accorder confentir et pro-
mettre tout ce que nous mefmes en perfonne faire pourrions fe piïs
y eftions jafuft il que Ie cas requift povoir plus efpicial promettant
en parolle de prince foubz nre honner foy Cefht et obligacon de
tous et quelzconques noz biens pns et avenir avoir agreable tenir
ferme et acomplir de point en point tout ce que entieremt *q par
les deflus nömez noz ambalfadeurs en tel nombre et de tel faculte
que dit eit fera faict traiéte confenty acorde et promis pour ledit
bien de paix et traicle de mariage fans jamais faire dire ne aller au
contraire en quelque maniere "q ce foit ou puift eftre en tefmoing
de ce nous avons fef? pntes fignees de iire nom et les fait fceller
-ocr page 51-
I
C 33 )
de fire fcel dont len ufe en noflre chancellerie de brabant en lab-
fence du nre donne en nre ville D alofl Ie fixme jour de novebre
1 an de grace mil iiif iiijxx et deux ainfy figne maxi." et fur Ie ploy
elloit efept, par monC.r Ie duc en fon confeil oti rnofi.1" de raveftam
Ie conté de naflbu_pmier Chambellan Ie fire de bevres et aults
eftoient ntiraan--------------------------■------—--------------•-------------
JL/ES GENS DES TROIS ESTATZ des pays et duche de bra-
bant des trois menbres du pays et comte de flandres des trois eilatz
du pays et conté de hollande zellande des trois eilatz des villes
banlieue et bailliage de faincl; omer villes et Chaftellenies de Lifle
douay et orchiez nous faifons fors et prenons Charge pour les gens
des eilatz des pays et Duchez de lemb luxembourg et gelres a tous
ceulx qui ces pntes lettres verront falut comme plusö." plerhs jour-
nees et affemblees ayent par cydevant efte tenues en divers Lieux
pour traiéter appoinéter et decider des querelles queftions et debatz
et mettre fin a la guerre meue acefte caufe entre tresexcellans tres-
haulx et tresredoubtez princes Ie roy de france fouverain de.»nous'
les & de flandres faincl: omer Lifle douuay et orchies , monC.r ie
daulphin fon feul filz et heritier et apparant de la Couroune Ie roy-
aulme leurs pays feigneuries et fubgeélz d aut et puis na<meres par
ladvis de nous lef& des etatz de brabant et menbres dë flandres ont
envoye en la ville d arras noz tres chers et bien amez maiilre jehan
dauffay cofeillr et maiilre des requeftes ordinaires de loftel de fire
C.r, goord roelans cofeillr et penciönaire de la ville de brueïl et
jacques de ftenwerpere cofeillr et pencionnaire des efchevins des
parcons de la ville de gand et derrenieremt nre^c' Cr et nous lef*-'
des eilatz de brabant menbres de flandres et hainault aions por re-
forcemt dela* ambaxade envoye au & lieu darras reverend pere en
dieu noz treschers et honnorez firs et efpeciaulx amis meflire goflam
abbe d'afelghem, meCe jehan feigneur de Lannoy et <3e Rime, meör
boduin de Lannoy C.r de molembays et mefl? jaques de gouy C.r
d auby hault bailly de gand chlrs cofeillers et Chambellans du roy
nre #< fi.r lefquelz avecques les trois delfus noumez fe font joinéls
et trouvez avecques les gens et cmis du roy au dit lieu darras tant
pour parvenir au bien de la paix que pour la feurete et fermete dicelle
A 9
-ocr page 52-
(34)
alalïance du mariage pouple, et qui au plaifir de dieu fe perfera de
mon^E C.r Ie daulphin et de nre ditte damoifelle la jofne princeffe, et
enfemble ont eu pliifö" cömunicacöns advifeez cöceves plufirs provi-
fions et feuretez pour Ie bien de paix repoz et tranfquillite des pays
et fubgeétz dune part et daultre et auffy pour ledit traiclie de mariage
et chofes qui en deppend dont detout aefte fait rapport bien au long
de bouche ou par efcpt a mon^' C.r et anous et il foit que a 1 aide de
dieu noftre redempteur aéteur de paix lef^ matieres foient cy avant
perachevees quelles font en apparance et bonne efperance d eftre con-
duittes etmenees a bonne et fruótueufe fin, pour quoy foit befoing de
noraer ordonner et comettre notables perfonnages gens de bonne
auétorite et preudomes, qui ayent, conmiffion et povoir fouffifant de
mon^1 & et de nous pour conclurre lef<R mathieres et a jcelles mettre
fin favoir faifons que nous confïans a plain des fans vaillance loyautez
preudomies et bonnes dilligences que par efperiance favons et coug-
nohTons eftre es perfonnes de reverends peres en dieu nobles et puif-
fans noz treschers et honnorez C-rs et amys, meC.e pble abbe de fain<5b
pierre lez gand le& meffire golfum abbe daffelgham, meffire guille
abbe domont, Ie deflufiR mefifi.e jehan C.r de lannoy et de Rume,
mef3.e de berghes 13.r de walain le& meffire boduin de Lannoy C.r de
melambays tousChfrs et Chambellans de nre #: 13/meffire jehan de Ie
bouverie auffy chevalier f3.r de vierbeque chancelier de brabant, meffire
paule de baenfl C.r de vormifelle prefident de flandres, le$ meffire
jacques de gouy chevalier hault bailly de gand, Ie & maiftre jehan
dauffay maiftre des requeftes, maiftre gerard ninam et jehan de bere
fecretaire en ordonnance de noftre dit feigneur mesC.e jehan pimel chlr
bourgmaiftre de M ville de lannoy, loys rolof et jehan roeland efche-
vins et maiftre Jehan lobe pencionnaire du# louvain, meffire clais de
ettvielde meffire roland de mol chlrs efchevins d icelle ville meffire
jehan colleghm bourghmaiftre de la ville denvers meffire jehan dera-
mizelle chlr efchevin delaK ville george de lemoere premier efche-
vin de la ville de gand maiftre gerof van&hache pmier efchevin de
pcons deladitte ville guille Riny cdfeiller et pencionnaire d jcelie
ville , le&t maiftre jacques de ftenwerpere pencionnaire des efchevins
defiR percons de gand meffire Charles de halewin chlr C.r duterle
bailly de la ville de brnges, mes0.e jehan nieuwenhove aulfy che-
valier chambellan de noftre £c 0.r maiftre jehan de wite boutchm de
-ocr page 53-
C35)
la ville de bruges, gilles guïfelin jacques de holebeeque confeillrs de.
la ville dippre maiflre jehan creve aulTy confeillr et pencionnaire
dela£ ville de Lifle, fimon de vereus, jehan de Ie vacquerie confeillr
de la ville dauuay, ^pofle gautier pmier efchevin de la ville de mona
en haynault jehan fourneau clerc du bailliage de haynault fervays wen-
daert pencionnaire dela# ville de mons, jehan bruneau pvoft de la
ville de vallenciennes thiery Ie poivre efchevin, gobert herny pen-
ciónaire du& vallenciênes meC.e robert de maneville Chïr baillj nico-
las daverhout raayeur , david dadoufort efchevin, maiftre phie
defDfi.' liger efeillr, et robert de prez procure' de Ia ville de faint
omer a jceulx deifus nonmez qui font en nöbre de quarente huit perfonnes,
les dixhuit diceulx pour Ie moins, defquelz en ait les fix du Confeil
de noftredit feigneur et du pais de brabant fiandres haynault holande,
et de fainót omer douze avons donne et donnons plain povoir avec
mandefht efpicial abfolut et inrevocable de ou nom de nous les eftatz
des pais deiïüf# nonmez alfemblez en cefte ville delaoft et aulTy des
eftatz des auks pais et feigneuries de nofditz Crs et princes de pardeca
defquelz prenons la charge et nous faifons fors et aufly ou nom de
noftre dit C.r jofne prince fi avant que pour leur jeune aage, nous
comme leurs bons et loyaulx fubgeótz povons et nous loift avoir re-
gard cure et foing fur eulx Ie bien et eftat de leurf# pays, faire
prandre conclurre et accepter paix final intelligence et amittie perpe-
tuelle entre Ie roy mondit C.r Ie daulphin Ie royaume leurs pays feig-
neuries et fubgeótz d une part nof# C.rs et princes leurs pays feigneu-
ries et fubgeótz d autre accepter recepvoir et conclurre touttes telles
provifions et feuretez que Ie bien deladitte paix et des pays feigneu-
ries et fubgeótz Ie requerra et fera advife et encores de ou nom de
nous promettre et accorder telles feuretez et provifions que les gens
du roy requerront avoir de nous pour lenttenemt deladitte paix a la
feurete du royaulme et fubgeótz djcelluy aufly de confentir accorder
conclurre Ie mariage de mon<&: 13/ Ie daulphin et de fire & damoi-
felle, et la delivrace djcelle atel que pour ce fera prins et advife par
nof# ambafladeurs avec Ie roy ou fes gens a faire conftituer et con-
fentir a jcelle damoifelle dot et partage des terres et feigneuries de
lancien heritage de feu noftre tresredoubtee dame madame la duchelfe
d'auftrice de bourgongne de brabant et conteffe de flandres et que
dieu abfoille, etnömeefht de ou dit dot comprandre les comtez dartois
-ocr page 54-
CsO
bourgongne mafconois auxferrois ö.ries falins bar fur fainne et aufly de
traiéler et convencionner Ie douaire de nre ditte damoifelle, ou cas quil
ayt lieu, et provifion de vivre nous fubmettre et obliger abailler de
touttes lefiR feuretez et provifions qui feront advifees lettres et fcel-
les en nom de ëmun des eftatz deffl paiz par emfemble ou des eftas
de chun pays apfoy ou en cmun ou en particulier de telz prelatz no-
bles villes et cmunaultez, que Ie roy et fes gens Ie requerront,jure-
rons ou nom de nous de tenir lef$ traicüez de paix paclions et con-
venances de mariage recepvoir touttes les feuretez par lettres et aul-
trement que Ie Röy mon# C.r Ie daulphin les eftatz princes peis pre-
latz nobles et cmunaultez du royaume feront tenus den faire bailler
de leur part deulx tenir comptans defS lettres , et en baillr lettres
de recepiffe et generallemt en tout ce qui concerne regarde et dep-
pend ledit traiétie de paix et aufly le$ traictie de mariage faire pafler
accorder et cclurre avec Ie roy ou avec fes gens ou corhis toutes et
fmgulieres les chofes convenfions provifions et feuretez qui feronc
requifes et advifees dun partj et dautre et autant faire , que nous
mefmes faire pourions fe en noz perfonnes prefens y ellions j a fuft
il que Ie cas requift povoir plus efpicial promettans de bonne foy
foubz noz honneurs et obligacon de tous et quelzconques nos biens
fournir et entretenir de point en poiht tout ce que par lef£ ambaf-
fadeurs deffi nonmez les dixhuit djceulx de la qualite que deflus fera
fait conceu confenti accorde et promis fans jamais aller faire ne foufFrir
eftre alle au contraire a quelque tiltre couleur ou occafion que ce foit
en tefmoing et approbacion de verite nous avons pour nous tous, fait
fceller cef# prefentes du fcel aux caufes dela# ville delaoft et requis
les notaires foubzfcriptz pardevant lefquelz tout Ie cotenu en cef£
prefentes a efte paffe et recógnu Ie vouloir tefmoigner roborer tefmoi-
gner et figniiier de leurs faings accouftumez, fait au# laoft Ie viije jour
de decembre L an mil iiijc iiijxx et deux ainü figne et nos petrus cle-
ricj et johannes de vale clerici cameracen dyocefis publicj applica et
inperiali auéloritatibus notariis quia premiffis omibus et fingulis ut fupra
fcribuntur fierent et agerentur una cü honorabilibus viris robert van
^ viflcherien et johe bocaert fcabinis opidj aloftenfi dicT:e cameracen
diocefis teftibus ad hec vocatis prefentes inter manus jdcirco litteras
pntes figillo ad Caufas eiufR opidij figillatas manibus nris fubfcripfimus
ac fignis manualibus nris confuetis fubfignavim3 in oraj et fingulorum
-ocr page 55-
(37)
premiffionum fidera et teflimonium requifitj et rogati anno menfe die
et loco predictis en temoing de ce nous les ambaffadeurs du roy deffus
nomez et nous jehan abbe de fainér, berthin phle abbe de faincl: pier-
re , goffum abbe d afFelghem , jehan feigneur de Lannoy, boduira
C.r de molenbas jehan de Ie bouverie feigneur de vierbeque paule
de Baenft feigneur de vermifelle jehan daufay maiftre des requefles
jehan de beere fecretaire jehan pimre chlr jehan roland efchevin
goord roland pencionnaire george de Ie moere pmier efchevin jehan
de wite bourgmaiftre firnon Deberens efchevin, jehan de Ie vacquerie
confeillier thierye Ie poivre efchevin gobert herny pencionnaire et
robert des prez procureur ambaffadeurs de mon# C.r Ie duc et fef&
pays avons cefdittes prefentes fignees, de noz feings manuelz donne
au<8 lieu de franchife ais arras Ie vingtquatre.me jour de decembre 1 au
mil iüj.c iüjxs et deux dont et defquelles chofes honnorable homme et
faige maiftre jehan coignet procureur des efchevins et confeil de la
ville de gand, et de tous les bourgois et habitans dicelle nous a requis
lres fi luy avons o&roye ces pntes efquelles en tefmoing de ce nous
avós fait meétre Ie feel de la«R prevofte de paris, ce fut fait et
extraicT: Ie mardi huitiefme jour de juing 1 an mil C C C C. quatrevings
et dix etoit figné f Coftec avec paraphe et y étoit appendu Ie fcel de
la prevoté de paris imprimé en eire verte a doublé queue de parchemin.
Pour Copie conforme h la Depêche origï-
nale, repofant aux Arch'vues de la Ville
de Gand, témoin comme premier Sé-
crétaire , figné
P. GOBERT.
-ocr page 56-
J.VJ. Aximilian par la grace de Dieu Roy des Romains töusiours
augufle. De hongrie de Dalmacie de Croacie et. et Phe par la mefme
grace. Archiducz d auftrice ducz de Bourgoingne de Lothr de brabant
de lembourg de lucembourg et dë gheldres. Contes de flandres de
tyrol dartois de bourgoingne. palatins de haynnau. de hollande de
Zeelande de namur et de Zutphen marquis du Saint empire Seignrs
de frife de Salins et de malines. a tous ceulx qui ces pntes Ires ver-
ront falut. Comme noz bien amez les gens des trois eftas de iire pays
et conté de flandres aient liberalment accorde de recevoir nous phe
en nre ville de Gand a nre dit pays et conté de flandres, aux per-
fonnes de noz ambafsadëurs et comis telz que vouldrions a ce ordon-
ner et deputer, et que la dce recepcion. enfemble les fermens qui
feront faiz de par nous phe par nos diz ambafsadëurs et comis, pour
et ou nom de nous et celui que feront les diz des eftas, foient de
tel effect valeur et vertu cöme fe faiz eftoient par nous phe en per-
fonne möyenïi que ee foit pour cefle foiz feulement et que en autres
chofes ne foit preiudicie aux droitz previlleges eouftumes et vfaiges
qu ilz ont au contraire, et que la dce recepcion par ambafsadëurs et
comis ne fera tiree a confequence pour Ie temps avenir. Savoir faifons
que nous les chofes defsus$ confiderees. vueillans vfer de bonne foy
envers les# des eftas de nïe# pays et conté de flandres. nous avons
declaire confenti et accorde declairons confentons et accordons par
ei
ces pntes, que la dce recepcion de nous phe qui fe fera cefle foiz
par les# des eftas de nre dit pays et conté de flandres par et aux
perfonnes de nos <S ambafsadëurs et comis cöme dit eft, ne fera tire
a confequence par nous et noz Succefseurs * pour Ie temps avenir et
ne piudiciera aus# previleges couflumes et vfaiges, que les & des eftas
de nre# pays de flandres peuent avoir au contrë. Sy donnons en man-
dement a noz tres chier et feaulx les chancelr et gens de nre grant
eonfeil prefident et gens de nre chambre de Confeil en flandres et
a tous noz autres Jufticiers et officiers cui ce puet et pourra touchier
et regarder et a chun d eulx en droit foy et fi eome a lui appartiendra
que de noz pnt accord et declaracion felön et par la maniere que dit
eft jlz facent feuffrent et laifsët les ^ des eftas de nre pays de flan-
dres plainement et payfiblement joyr et vfer car ainfi nous plaift jl.
En tefmoing de ce nous avons fait mectre nre fcel a ces pntes Donne
-ocr page 57-
co
en nre ville de malines. Ie xxiiij.me jour de Novembre lan de grace
mil quatre eens quatrevins et quatorze. et des Regnes de nous Roy
afsavoir de celuy des Romains Ie neufiefme . Et des # de hongrie et.
Je quatriefme fur Ie pli eft comme f'enfuit Par Ie Roy etoit figné
B. Lefeure avec paraphe et y étoit appendu Ie grand Scel de Sa
Majefté imprimé en eire rouge a doublé queue de parchemin
Pour Copie conforme au Chartre original
repofant aux Archives de la Ville de
Gand, têmoin comme premier Sécrétaire
Signé
P. GO BERT.
-ocr page 58-
co
xVJLaRIE bi der gracie Gods hertoghinne van Bourg.en van Lothf
van Brabant van Lymborch van Lucemborch en van ghelde Graefnede
van Vlaendë van Artois van Bourg.en palatine van henegauwe van
hollant van Zeelant van Namen ende van Zuytphen marcgraefnede
des helichs Rycx Vrauwe van Vrieflant van Salins ende van Mechelen
DOEN TE WETENE alle den ghonen die nu zyn ende namaels
wefen zullen Alfo naer den overlidene van wylen zaligher memorie
onfen lieven heë ende Vadë hertoghe Karels heere in zinen tyt van
den landen en hlicheden vorfi t onfer begheerte ende verfouke bi ons
cömen zyn in defe onfe Stede van ghend de ghedeputeerde ende ghe-
comitteerde van den Haten beede gheeftelic en weeiiic van onfen
vorh landen van haerwaerts ovë , den welken Wy in phcien ende
jeghenwordicheyt van den moghenden heen heë lodewyc van bourbon
Biïfcop van ludieke hertoghe van bullion en grave van Loon onfe
gheminde oom en mer Adolf van cleven en van der marke heë van
Raveftein Stedehoude ghael en gouverne/ van onfen vorfi landen onfe
ghemnde neve die onfe naefte maghen ziin van onfen bloede en bi avife
ende Rade van hemlieden hebben doen vertoghen ende open doen de
groote en zware laften daer in onfe vorn landen langhen tyt gheweeffc
hebben en die heml noch daghelicx overcomen mids der overdaet ën
nauwe lillen die eenighe van andre nacien jeghen ons en onfe vorfi
landen te weerke legghen ën hem vervoörden te doene met diverfsche
Heden floten en plaetfen ons toebehorende in te nemene ën tot huer
obediencien te treckene, jeghen Redene en Recht begheënde mids
den toeverlate ën t groote betrcwen dat Wy hebben toten goeden
lieden onfen onderfaten dat zy ons daer in bi rade ën dade te hulpen
cömen wilden ten hende dat zy en onfe vorh landen van fchade ën
lade mochten'werden befcut ën befchaeremt daer vp de'vorfi ghecö-
mitteerde van onfen voorghenömden landen bewyfende en tooghende
den goeden wille en groote jonde die zy als onfe ghetrauwe onderfaten
tonswaert hadden ons ghepnteert hebben met alle huer macht hulpe
en biftant te doene dies Wy hemlieden grootelicx bedancken Ende
om dieswille dat die van onfe vorh landen ons te kennen ghegheven
hebben de verderflicke fcade quets ën achterdeel die zy ghehadt ën
verdreghen hebben jn allen huen leden overmids den orloghen die
onfe vorn lieve heë ën vadë toten hende van zinen levene gheach-
-ocr page 59-
co
tervolcht heeft in zulker manieren dat de onderfaten van den zelven
onfe landen zee veraremt ontgoet en t onderghegaen zyn ende dat
meer es zyn den vorn onfen landen en goeden {leden grootelic ofghe-
nomen en jnneghebroken jn diverfsche manien de rechten previlegen.
coflumen ende vfagen van dien, zonder van & welken wederome
voorzien en ghereftitueert te wefene de vorö onfe landen in huën vorn
rechten pvilegen Coflumen en Vfagen jn t onderhouden van* Jufticie
niet ftaende en zouden moghen bliven noch gheregiert en beleet we-
fen de vorfi ghecomitteerde en ghedeputeerde van den Staten hebben
óverghegheven in onfen handen in ghefcrifte zeke pointen en articlen
dienende ten orbore proffite en welvaert van allen onfen vorö
landen jn t ghemeene ons oetmoedelike biddende dat Wy als her-
toghinne ende princefle der landen vorn hemlieden de vorfcreven
pointen en articlen van onfer fpecialer gracie gheven confen-
teren en willekuen willen voor ons onfen hoirs en naercómers s
hertoghen ende hertoghinnen princen en princeffen der felver landen ,
de welke pointen wy bevonden hebben bi avife van onfen vorö oom
Cn neve en ooc by onfen Rade grootelicx dienen nootfakelic ende
proffitelic zynde voir ons onfen hoirs ende landen ende den jnwonende
van dien Eii hebben daer ome bi onfer rechter wetenthede ende zon-
derlinghe gracie macht en moghenthede en bi avife ende rade als
vooren den zelven onfen landen gheconfenteert ghegheven en ghewil-
lekuert confenten gheven ën willekuen voor ons onfen hoirs en naer-
corners heml hucn hoirs en naercómers generalic en pticulierlic eiken
lande zonderlinghe de pointen en articlen hier naer verclaert om daer
of te ghebrukene ende die t'onderhoudene teewighen daghen zonder
verbreken Jn den eerften dat wy flellen ende ordinen zullen eenen
grooten Raed van perfonen en condicien alfo hier naer volcht die hue
refidencie doen zullen ter plaetfen daer wy binnen onfen Lande wezen
zullen daer of alleene deen principael hooft en cancellier wefen zal
conende Latyn Walfch en Duytfch alfuc als ons van dien ghelieven
zal en dat wy tote dien Hellen en ordinen zullen vut onfen wahTchen
landen vier heen en goede manen vut onfen landen van Bourg.en,
twee vut onfen lande van Artois en „van picardien, twee vut onfen
lande van henegauwe ën eenen vut onfen lande van namen En vut
onfen duytffchen landen , viere vut onfen lande van Brabant , viere
-ocr page 60-
t 3 )
liyt onfen Lande van Vlaenden, viere vut onfen landen van hollant en
van zeelant, twee vut onfen lande van Lucemborch en twee vut onfen
lande van lymborch en van overmaze, ende vut eiken van den zelven
landen van den notabelflen et niet meer , daer of altoos de heelfc
van$ vorfi perfonen vut eiken lande zyn zal edele en d andre heelft
clerken van rechte, en deen vut onfen lande van namen alfuc als ons
nader vorfi manien ghelieven zal En dat tot defen de princen ende
heeren van onfen bloede bi ons wefen bi den zelven Rade zullen
moghen comen alst ons en heml ghelieft om onfe zaken te beforghene,
de welke van onfen Rade gheen kennefse en zullen hebben van gheen-
rande zaken dan van den ghonen daer onfe pticulie raden van onfen
landen en wetten van dien naer hu erl pvilegen rechten coftumen en
vfagen niet kennen en moghen Jtem dat onfe fecretarifse tot onfen
vorn Rade behouvende zullen wefen jn alzulken redelik^ ghetale als
ons ghelieven zal vut onfen vorfcreven landen conende ten minften
beede de talen walfch en duytfch Jtem dat de vorfi van onfen grooten
Rade en jnfghelycx van onfen pticuliën camen van den Rade in elc
van onfen vorfi landen zullen ghehouden wefen te zweerne en te
ghelovene dat zy de rechten previlegen oude en nieuwe en ooc de
coftumen ende vfagen van eiken ^nfi landen en lieden in allen zaken
daer of zy kennen zullen en hem onderwinden , onverbrekelic zullen
onderhouden Jtem dat de zaken die voor onfen voorn grooten Raed
ghehandelt zullen werden vut eenighe van& vorfi landen zullen werden
beleet en ghedinght tufschen den ghonen dient ancleeft jn alfulker
talen als men ghemeenlic fpreect in de landen daer de verweerers
wonachtich zyn Jtem dat al tguent dat in de vorfi landen boven en in
contrarien van den voorghenomdeh pvilegen rechten coftumen en.
vfagen jnghebroken es of namaels inbreken mochte zal alsnu en alsdan
of en te meuten wefen crachteloos ende van onweerden zyn Jtem
dat alle brieven opene en befloten die men vut onfen grooten Rade
of pticulie camen van den rade zenden zal zullen wefen in alfulker
talen als men fpreect ter plecken daer die ghefonden zullen werden
En of de contrarie van dien gheviele zo en zal men die ter plaetfen
daer die ghezonden werden niet fculdich zyn te obedierne noch de
ghedaechde te compareerne , Jtem dat de Confiftorien van den parle-
mente en andre te mechelen onlancx vpghezet cefseren zullen en van
-ocr page 61-
(4)
na voortan teewighen daghen te nieuten zyn en of gheflelt bliven
zonder dat men eenighe ghelike hoven en gherechten jn toecomenden
tiden vpftellen zal moghen Jtem dat alle zaken die int vorfi plemt bi
evocacien betrocken zyn en die aldaer noch hanghen onghefleten we-
derghezonden zullen werden met alle den acten en fcrifturen daer
ancleven ter plaetfen en den wetten en jugen daer of die gheevoceert
ende vutgheroupen zyn om jn de zelve zaken voort te werdene ghe-
procedeert alfo naer rechte en coftumen behoren zal jtem dat alle de
zaken die bi appellacien betrocken en noch hanghende zyn in t vorö
plemt in de welke overghefcrict es t gherechte oft den hove daer zy
bi ordenen en grade eerft zouden behoort hebben en ghereforteert,
zullen jnfghelicx met allen den acten ende fcriftuen daer ancleven
wederghefonden werden voor den hove en gherechte alfo ohghefcrict
ghelyc vorö es Jtem dat wy noch onfe nacómers princen oft princeffen
van$ vorfi lan$ ne gheen orloghe jn anlegghers oft verweerers flede
an zullen moghen annemen wy oft zy en zullen eerft de ftaten van
allen onfen landen daer vp befcriven en daer inne doen bi ghemeener
conclufie en overdraghe En ofte wy of onfe nacömers anderfeins eeni-
ghe orloghe annamen dat jndien ghevalle onfe leenmanen oft onderfaten
ons noch onfen vorfi nacómers niet fculdich en zullen zyn te dienene,
noch dat de heen van den contrarie landen huê liede landen en onder-
faten niet en zullen werden ghehouden of gherekent voor ons lants
vianden maer zullen dien niet jegheftaen moghen verkeeren in pfone
en met huen goede coopmanfche wyfe in onfe vorn landen ombefcadicht
Jtem waert zo dat bi overdraghe van onfen ghemeenen landen orloghe
ghefloten worde dat men daer of publicacie doen zal jn allen onfen
goeden fteden van onfen vorfi landen En naef die publicacie van den
felven orloghen zullen de perfonen van # contrarie ptie ten tyde van
$ publicacien jn onfen lande wefeii goet en vry gheleede hebben den
rtyt van veertich daghen om hem in huë pfonen en met huen goede te
moghen vertrecken zonder dat menfe eenichfms zal moghen arreften
houden oft becömen binnen den tyde vorfcreven Jtem zo wanneer eeni-
ghe orloghe alfo vpgefet en ghefloten weert zo zullen onfe vafsallen en
mannen van leene leenhoudën ftaende ten dienfte van wapenen van
ouden tiden , ter caufe van huë vorfi leenen dienen of doen dienen tot
vp de frontiën van <? landen daer huë leene gheleghen zyn efi niet voorde
-ocr page 62-
(5)
°*>
het en zy dat heml ghelieft En dat nader onder coftumen als onfe vorö
Vafsallen eii leenmanen heml zullen vpftellen dat zy alfdan van <£ hee
daer onder zy dienen, Zullen hebben huë wedden eü foudee alfo langhe
als zy in den vorö dienft zullen wefen dies zullen de mane manen
leenhouden ftaende te gheliken dienlie van wapenen den vafsalen te
hulpe moeten cömen naer de ordinah van den flaten van elc van onfen
landen Jtem dat alle ande ordinancien onlancx of voermaels ghemaect
vp den dienft van$ vorn leenen zullen werden ghecafseert en te nieuten
ghèdaen jtem dat de ftaten van onfen vorö landen om de zaken wel-
vaert eii proffit van onfen ghemeenen landen en jnfghelycx de ftaten
Van eiken van onfen vorö landen pticulierlic om eenighe zaken eiken
lande aengaende zullen moghen vergaden en bi mallincandên cömen
co
ter plaetfen daer heml dat ghelieven zal en daer toe mallincandên mo-
ghen roupen ende befcriven alfo dicwile en menichwaerven als heml
dat goetdmcken zal zonder daer vp te moeten vercriggen ons of onfen
hoirs en naercömers confent oft orlof en zonder daer öme te cömene
jn eenighe jndignacie of ondanc tot eenighen begripe te ftane Jtem
oft gheviele dat bi ons oft onfen hoirs eii naercömers öft bi onfen
grooten oft particulién Raden eenighe bevelen gheboden öft verboden
vutghezonden worden gaende zonder middele of bi middele jeghen de
generale of pticulie previlegen van onfen landen dat de zélve bevelen
gheboden oft verboden gheen ftede en zullen houden maer zullen
van onweert zyn eii niet aftringiën noch verbinden den ghóneri die
daer bi ghequeeft zoude moghen zyn Jtem dat onfe onderfaten vaii
eiken van onfen vorö landen zullen ftaen te rechte eii jurifdictie van
huere ordinarifse en jmmediate Jugen en reehten daer onder zy naer:
den rechten pvilegen coftumen en vfagen van ouden tiden ghereforteert
hebben zonder voorder oft eldre betrocken te werdene jn de eerfte
Jnftancie Jtem dat men gheene officien van jufticien van onö vorö landen
verpachten en zal jtem dat men gheenre coopmanfcepen binnen onfen
vorfi landen loop hebbende huen loop benemen en zal bi eenighe
Verboden of reftrictien of anderfins jn eenighef manien Jtem dat men
gheenrande abdien prelaturen of dignkeden van Onfen vorn landen van
nu voortan jn comenden en zal laten gheven in eenigher manieren Jtem
dat men gheene nyeuwe tollen of wachters- van nyeuwen tollen van
nu voortan vpftellen en zal Eii dat alle nieuwe tollen die zonder con-
* * o
-ocr page 63-
co
lent van onfen landen vpgeftelt zyn of en te nyeuten ghedaen werden
Alle de welke pointen en articlen en elc bizondre wy ghelooft hebben
en met defe jeghenwordeghe lren gheloven in goeder trauwen voor
ons onfen hoirs en naercömers onfen vorn landen ende den onderfaten
van dien en huen naercömers en eiken van heml zonderlinghe teewi-
ghen daghen valt en geftadich te hondene zonder verbreken en zon-
der daer jeghen te comene te doene of te doen doene of ooc te laten
ghefchiene in eenigher manien ghelovende voort, voor ons onfen hoirs eii
naercömers dat wy nemermeer allegTen noch voortbringhen en zullen of
laten allegien dat Wy heml de vorn pointen en articlen jntfpeciale
ghegheve hebbe en mids dien de felve niet fculdich te houdene noch
ooc dat wy ten tyde van den zelven Confente tot ouden jaren niet
cömen en zouden zyn oft eenighe andre zaken of redenen die ons
daer jeghen zouden moghen dienen en onfen vorn landen en onder-
faten piudiciën maer bekennen dat wy die alleenlic heml bi onfer
rechter wetenthede als boven ghegheven ende ghewillekuert hebben
Ende waert dat wy onfe hoirs of naercömers hier jeghen ghinghen
quamen of daden bi ons zelven ofte bi yement anders jn al of jn deele
hoe en jn wat manien dat ware zo confenten wy en willekuen onfen
vorfi landen en den onderfaten van dien en hüen naercömers eii eiken
van hem bezonde dat zy ons en onfe naercömers nemermeer gheen-
randen dienft doen en zullen noch onderhoorich zyn jn gheenrande
zaken die ons van noode zullen zyn of die wy an heml begheeren
of verfouken mochten tot er tyt toe dat wy hemTalfuc ghebrec als daer
jnne ghedaen ware weder daden beten en vprechten eii daer of ghe-
heelïc of ghelaten en ons verdreghen zullen hebben daer toe wy wil-
len decernen en verclaren dat terftont al t guent dat ter contrarien
van dien inghebroken ware of en te nieuten zy eii van gheenre weer-
den gbehouden jn toecomenden tiden renücierende voort eii afgaende
te defen voor ons onfen hoirs en naercömers van allen andën excepcien
cavillacien fubtylheden van rechte of van feyte die ons ofte ons hoirs
en naercömers te baten cömen zouden moghen eii den vorn onfen
Landen eii onderfaten oft eenighe van, heml te fcade en achterdeele jn
eenigher manien En. zonderlinghe den rechte zeggende generale re-
nüciacie van gheener weerden wefeii het en ware dat fpale vooren-
ghinge , Jn orconden van welken dinghen en van eewigher vaftichede
-ocr page 64-
O)
20 hebben Wy onfen Zéghei hier an doen hanghen en voort ghebe-
den onfen lieven oom en neve voirfer^ dat zy in meerder verzekert-
heden roboracien en aucrorifacien der zelver dinghen hue Zeghels bi
den onfen an defe vorö lren hanghen willen t welke Wy Lodewyc
Van bourbon bi der ghedoeghe gods bifscop van Ludic hertoghe van
bullioen en grave van loon en Adolf van cleven en van der Marcke
hee van ravefteyn et. bovenghenomt ter begheerte van onfer vorö
nichten der hertoghinne gheerne alfo ghedaen hebben ghegheven jn
onfe ftede van ghend den xj.ften dach van Sporkelè jn t'jaer ons heen
duuil vier hondert zefse en tfeventich ende was onderteekent Marie,
op de ploye ftont als volgt bi miner Joncfrauwe der hertoghinne tegen-
geteekent A halewin met paraphe waer aen waeren hangende den Ze-
ghel van de hertoginne Marie gedrukt in groen wafch aen dobbelen
fteerte van groene ende roode zyde* ende den gonen van de Mogende
heeren Lodewyc van Bourbon ende Adolf van Gleven voornoemt
gedrukt in rood wafch aen dobbelen fteerte van parchemyn
Accordeert met den originelen Chartre berufïende
in d'Archiven der Stad Gend
', fOorconden als
eerfien Secretaris
Onderteekent R GOBERT.
-ocr page 65-
C^OME LE DIXSEPTIESME JOUR DE CE MOÏS
de feburier xv.c foïxante dix fept ait efte publie en la ville de Bruxelles
co
1 accord faict entre nous Don Jehan d Auftrice, Chlr de 1'ordre de la
thoifon d or au nom du Roy mon feigneur et frere, et les Eftatz gnaulx
de ces pays i et que pour plus grande afseurance et confirmation du
#.c accord, les # Eftatz ayent requis que Ie mefine accord fut aggree
approuve ratifie, et figne par fa ma.te mefmes en Efpaigne et fur ce
depefchees Ires patentes foubz Ie fcel de fa# ma," a celle caufe nous
deürans proceder de bonne foy , et tenir la main a ce que Ie &.c accord
comme en tout conforme a 1 jntention > volunte et ordonnan de fa
ma.te en tous fes poinctz foit accomply et efFectue» Avons promis eü
promectons par celles en Parolle de Prince de tant faire vers fa <8.e
ma.te que jcelle eiidedens trois ou quatre mois prochaihement venans
aggreera, approuvera ratifiera et fignera en Efpaigne le# Accord > et
fera fur ce depefcher lres patentes foubz fon fcel en forme deue, Eü
les nous fera tenir pour les faire delivrer aux #s Eftatz gnaulx» ou a
leurs deputez, faict a namur Ie vingtfixiefme jour du&.£ mois de feburier
au# an xv.c foixante et dix fept, figne Jehan, Et en bas eftoit efcript
Par ordonnan de fon Alteze et figne Ie Vaffeur / *
Collatione a fon original par rnoy figné
Cornelius WeellemSs avec paraphe
Pour Copie collationnêe
Signè P. GOBÈRÏ*
-ocr page 66-
l^OMME AULCUNS DES PRO VINCES DES PAYS BAS,
auroient faict requerir de Mefsieurs les Eflatz gnaulx, s ilz ou
aulcuns djceulx vouldroient et polroient fans eflre mefprins de la
qualite naturalifer ou tenir pour naturalifez aulcuns Efpaignolz, Ita-
liens, Bourgoingnons, ou aultres eftrangers, qui feroient deliberez
demourer pardeca , mesff S.rs des$ Eflatz ont declaire et declairent
ouvertement de commune voix , que nulle telle naturalization fe
doibt donner ou accorder, comme directem contraire a la pacification
de Gand avecq rnonC/ Ie Prince dorenges, Ellatz dhollande Zelan-
de etc faicte Ie viij.e jour du mois de novembre dernier, union et
privileges des & pays bas, et accord dernier faict avecq Ie Seigneur
donjehan dAuflrice, au nom de la ma.te, faict aBruxelles alafsablee
des ff S.rs Ellatz, Ie premier de mars, lan mil cincq eens foixante
Moy prefent, et par exprefle ordonnïïn
des <R S.rs Eflatz figné Cornelius
Weellemans avec paraphe
Pour Cepie collationnêe
Signè P. GOBERT.
-ocr page 67-
C i )
Hclippe duc de Bourgoingne Conté de flandres, d artois et de
Bourgoingne Palatin Seigneur de Salins et de malines a tous ceulx qui
ces pntes lres verront falut, comme pour tres grofses befoignes que
neccessairement avons a faire en noz pays de Bourgoingne, touchans
grandement au bien de nous et d iceulx nous aions propofe et conclu
de prouchainement nous abfenter de noz pays de pdeca et au plaifir
de nrêö, aler en noz avant diz pays de Bourgoingne, et parce foitbe-
foing et neccefsite de laifsier en nre abfeii aucunes perfonnes notables
qui de par nous aient la charge du gouvernement de nfe pays de flan-
dres pour pourveoir fecourir et remedier preftement aux befoignes
et affaires, qui journelment y affluent et furviennent affin que jceulx
noz pays, puifsent demourer en paix vnion transquilite et entretene-
ment de nne Juflice , favoir faifons que nous • plaineiht jnfourmez
des fens ffissan vaillan et preudömie de noz amez et feaulx com-
feilliers, Ie doyen de liege prevoft de Saint Pierre de lille , Ie Sire
de Coolscamp, Ie Sire de Cómines meffi rolland Dunckerke Seigneur
de heeftert, Ie Sire de mafmines maiftre Jertan de Ie Keythulle et
Godeffroy Ie Sauvage, confians plainement de leurs loyaultez preu>
dómies et bonnes diligeïi jceulz noz confeilliers, avons par grand et
meur e deliberacon de confeil, ordonne et ordonnons par ces pntes,
pour en nre abfen et durant Ie dit voyage, ou tant quil nous plaira,
avoir la charge du gouvnement de nre dit pays de flandres de nre
terre et feignourie de malines et des apparten et appenden diceulx,
En leur donnant par ces meifmes piites plain povoir auctorite et
mandement efpal de gouverner bien et deuement noz pays de flan-
dres ville et feignourie de malines defü& , de y adminiftrer et faire
raifon et juiiice , en gardant les loix et couftumes diceulx, de oyr
cougnoiftre appointier et pourveoir fur tous les cas et affaires qui y
furvendront, de en cas de neccefsite et eminent pil convoquier,
afsambler les gens desgle noz parens vafsaulx et feaulx fubgez et
toutes manieres de gens darmes et de trait, pour la tuicon et deffeii
de noz diz pays de flandres terre et feignourie de malines et par leurs
advis y ordonncr et pourveoir de faire vifiter noz villes chafteaulx
et forterefses et contraindre noz receveurs gens de finan et autres,
qui ce pourra touchier, a y faire les fortificacions edefices et repara-
* # n
-ocr page 68-
co
thüS neccefsaires, de aufsi les faire bien et fongneufemt garder,
tellement que aucun jnconvenient que Dieu ne veulle nen adviegne,
de fufpendre noz officiers qu ilz trouveront avoir delinquie et ou lieu
diceulx et auffi dautres qui yroient de vie a trefpas cömettre et
jnilituer par maniere de provifion jufques a ce que par nous en Ca
autrement ordonne, perfonnes notables et bien efleues, de pourveoir
fe aucun efchin ou autre eilant en loy, aloit de vie a trefpas, d un
autre fouffiffi et bn efleu en fon lieu, de pardonner quitter et remettre
tous cas criminelz et rappeller bannifsemens et congiemens excepte
toutes voies de confpiracon, de donner toutes Ires de mandems de
Juflice, de ottroyer relievemens avec congie de traictier pacifsier et
accorder entre parties, et aufsi debitis graces a plaidier par procureur
et faufconduis de franches feites ou autres, de aufsi donner fomacions
et Ires de marque fe meflier efl et les quatre membres de nre pays
de flandres Ie requierent,. pour avoir reftitucion des biens et marchan-
difes des fubgez de nre dit pays et autres, hantans et frequentans
ycellui et genalment de faire toutes et fingulieres chofes qui 13ont
neccefsaires et convenables pour et au gouvnement de nre dit pays
au bien et vtilite de nous et de la chofe publique d icellui excepte
lalienacion amortifC charge et engaigement de nre heritage et De-
manie, concefsion de previleges, collon de benefices, don et quittaii
de droitures, quindeniers reliefz efpaves et confifcacons , dont nous
reCvons a nous la cognoifsance , Si donnons en mandement a noz
amez et feaulx les vafsaulz nobles jufticiers officiers et fubgez de noz
pays de flandres ville et feignourie de malines defM et des apparten
d icell prions et requerons ceulx quil appartendra, que a noz avant
diz confeillrs et a leurs cömis et deputez en toutes chofes touchans
et regardans Ie dit gouvernement obeifsent et entendent diligamnt
et leur baillent et preftent confeil confort obeifsah et afsifteh fe meilier
eli et requis en font En tefmoing de ce nous avons fait mettre nre
fcel de fecre en 1 abfen du grand a ces phtes, aux vidimus defquelles
faiz foubz feaulx autentiques ou aux copies dicelles collonh par lun
de noz Secretaires pour ce que elles ne pourroient eftre portees ne
exhibees en tand de lieux, que meflier fioit nous voulons que plaine
foy foit adiouflee come a cell original Donne en nre ville d ypre Ie
-ocr page 69-
(?i
(3)
ix.e jour daouft lan de grace mil quatre eens vint et trois /, Ainü
figiï par mono Ie duc en fon confeil . /. dp Gand
la Col] on de cefte pnte copie a efte
ftë aux lres originaulx par moy
étoit figné Guido avec paraphe
P-our Copie collationnêe.
Signê P. GOBERT.
»
-ocr page 70-
co
A Llen den ghonen die defe lren zullen zien of hooren ïefen,
Burchmeeflers fcepën eride Raed van der ftede van Brugghe laluuc,
wy doen te wetene dat vte dien, dat tufschen onzen harde ghéduchten
heere ende vrauwe , en princen , den hertoghen van ooflryck , van
bourgcnvan brabant et'graven van vlaendren an deen zyde, ende den
princen van# duutfche lande, die van & lyghe, ende hueren ghea-
lierde , an dander zyde , oniancx in de ftede van fuenck , zekere
appointemêt' ende tractaet van payfe geraaect ende ghefloten heift
gheweift , twelke appointement ende tractaet de voorf3 princen van
der duutfche lande die van der lyghe ende huere ghealierde begheert
hebben bezeghelt thebbene , boven den zeghele van onfi voorfi harde
ghéduchten heere , ende prince , metten zeghelen van den drie hooft-
lieden van den landen van brabant vlaendren en bourg.en te wetene lue-
vene, ghend ende falines, ende dat vten voorfi lande van bour».™ te
defer caufe zekere ghedeputeerde comen waren binnen der voorf3 (lede
van ghend , ande heen van der wet aldaer , ome van hemlieden
thebbene de voorfi zeghelinghe evenverre dat der zelver ftede anghync
twelke de voorfi heen van der wet van ghend , ome zekere redenen
en caufen hemlieden daer toe porrende, niet en hebben willen doen,
zondere confent wetene ende adveu , van ons, ende hebben alzo ter
caufi van dien , by ons ghezonden huere ghedeputeirde , jn notablen
ghetale , ome ons van tghuend dies voorfi es, te advertene en te ken-
nene te ghevene , fo eyft dat naer dat wy ghezien hebben de lren van
# voorö appointemeten van payfe , ghefcreven in duutfche tale , ende
ghezeghelt metten zeghele van onfi harde ghéduchten heere ende
prince en ooc de tranflatie , in franchoife van<8 zelven lren ons ghe-
toocht en ghegheven by $ voorfi gedeputeirden van ghend, ende naer
dat wy daer vp raed handelinghe en cömunicatie ghebadt hebben metten
ouden Burchmeeflers notablen eiï goede manen van $ voorfi ftede van
Brugghe , de zeghelinghe te doene by de voorfi heeren vander wet,
van & voorfi ftede van ghend , vanden voorfi lren van appointemente
van payfe ende accorde gheconfenteirt gheavoweirt en gheapprobeirt
hebben en by defi onzen hen confenten advoweren en approberen jn
oorcondfcepen van welken dinghen hebben wy defe lien ghedaen
zeghelen metten zeghele van zaken vamR voorfi ftede van Brugghe
ghemaect ende ghegheven jntjaer ons heeren duuft vier honderc achte
-ocr page 71-
co
en t zeventich vpten. xxv.'n dach van april op de ploye was onder*
teekent Loup met paraphe waer aen was hangende den zegel der
ftad Brugghe in groen wafch aen dobbelen fteerte van parchemyn
Accordeert met zyn Origineel berufiende in
tfArchiven der Stad Gend
, fOorconden
fik eerflen Secretaris
Qnderteekent P, G O B E R T»
-ocr page 72-
XjLLfoe mynen gheduchten heë mynen heere den hertoghe van
oiflryke van Bourg.en et onlancx ghelieft heeft te bevelene den Sce-
penen van beeden bancken ende beeden dekenen van der ftede van
ghend dat zy zeghelen zouden metten zeghele van zaken van der
felver ftede zekere traittiet van payfe onlancx ghemaect ende ghe-
floten jn de ftede van furick tufschen mynen vorfi gheduchten heë
zinen landen ende gheallieerden over een zyde ende den princen
van den duytflchen lande die vander lighe ende huere gheallieerde
over ande zyde. Zo zyn vp den dach van heden xxvfte van der
maent van April jnt jaer achteïitfeventich ghecompareert bi mynen
vorC gheduchten heë de ghedeputeerde vander vorn ftede van ghend,
de welke mynen vorö heere ende zonderlinghe mynen gheduchter
vrauwe van oiftryke opengedaen hebben ende verclaerft zekere re-
denen ende middelen daer omme zy zwaricheit ende diffieulteyt ghe-
maect hebben tvorn traitiet te zeghelne , jnt maken ende fluten
van den welken zy pïit noch gheroupen en hebben ghefyn pikerende
niet min om te obedierne de bevelen van minen vorfi heë ende
vrauwe t vorn traittiet te zeghelne vp dat hemlieden dat alfo expref-
selic ende bi monde bevolen worde bi miner vorü gheduchter vrauwe
die principalic gheinterefseert es in dit ftic ende de welke alleene ende
over al vrauwe ende hoir es van den fteden ende landen begrepen int
vorfi traittiet Ende naer dien dat mine vorfi geducht, heë ende vrauwe
van oiftryck van bourg.en et ghehoort hebben den vorfi van ghend
ende vp al rypen Raed ende avys gehadt zo hebben myn vorfi ghe-
duchte heë ende myn gheduchte vrauwe neënftlic ghebeden ende niet
min exprefselic ghelaft ende bevolen den vorn van ghend , dat hoe
wel zy in t maken ende fluten van den zelven traittiete niet pht noch
gheroupen en hebben gheweeft alfo vorfi es, tvorn traittiet van payfe
te willen zeghelne metten zeghele van zaken van der zelver ftede
van ghend ende beloven voor hemlieden huen hoirs ende naercomers
den vorfi van ghend huën hoirs en naercomers gheheelic ende al te
ontlaftene ende quitene eewelic ende t allen daghen ende alsnu ont-
laften ende quiten van al tguent dies men hemlieden ter caufe van
defen zoude moghen heefschen of jmputeren in wat manien het mochte
wefen Ende in meerder verfekertheden van defen zo hebben mine
vorfi gheduchte heë ende vrauwe defe piite acte gheteekent elc met
-ocr page 73-
co
zïner handt ende voort bevolen my Antheunis van halewin huën
fecretaris jnfghelicx defe vorli acte te teekene met mynen handteekene
t welk e je gedaen hebbe Actum te Brugghe int jaer ende dach als
boven was geparapheert maxi v.c onderteekent marie met paraphe,
leeger ftont moy pfit tegengeteekent a halewin met paraphe
Accordeert met zyn Origineel berufïende
in d'Ar eb i ven der Stad Gend, f Oor-
conden als eerflen Secretaris
Onderteekent R GO BERT.
-ocr page 74-
C i )
i-VJL ARIE bi der gracie gods hertoginne van Bourg.en van lothr van
Brabant, van Lymborgh van Lucemborch en van ghelrë graefnede van
Vlaende van Artois van Bourg.en Palatine van henegauwe van hollant van
Zeelant van namen en van Zuytphen marcgraefnede des helichs Rykx
Vrauwe van Vrieslant van falins ende van Mechelen doen te wetene
allen den ghonen die nu zyn en namaels wezen zullen Alfo naer den
overlidene ende verfcheedene van defer weerelt van wylen zaligher
ghedachten onfen Lieden heere en Vadë hertoghe Karels heere in
zinen tyd van den Landen en heerlicheden vorfcreven, tonfer begheerte
en verfoucke bi ons comen zyn in defe onfe ilede van Ghend de Ghe-
deputeerde en gecömitteerde van den Haten beede gheeilelicenWeerlic
van onfen vorn landen van harwaerts overe , den welken wy in de
piicie en jeghenwoordichede van den moghenden heen heë Lodewyc
van Bourbon biffcop van Ludieke hertoghe van buillon ende grave van
Soon onfen gheminden oom ende mer Adolf van Cleven en van der
mareke heë van raveiteyn Stedehoudë generael en gouverneur van
onfen voorfi Landen onfen gheminden neve hebben doen vtrthoogen
en opendoen de groote en fware Lallen daer in onfe vorn Landen
langen tyt geweeft hebben ende die heml noch daghelicx overeómen
mids der overdaet ende nauwe Lillen die eenighe van ande nacien
jeghen ons en onfe vorC landen hem pooghen en vervoorden te doene
met diverifchen lieden floten en plaetfen ons toebehoende in te nemene
ende tot huer obediencien te treckene jeghen redene ën recht beghee'
rende mids den toeverlaete en tgroote betrauwen dat wy hebben totten
den goede lieden onfen onderfaten dat zy ons daer in bi rade ën dade
te hulpen cömen wilden ten hende dat zy ende onfe vorn landen van
lallen comere ende fcade mochten befcut en befceeremt werden daer
vp de vorö ghecomitteerde ende Ghedeputeerde zonderlinge van den
vier leden van onfen lande ende graeffcepe van Vlaendën bewyfende
ën tooghende tonswaert huen goeden wille ende jonile , hebben als
ghetrauwe onderfaten ons liberalic gepnteert hulpe ën biilant te doene
met alle huer macht om te befceermene en te behoudene onfe vorö
landen die ons toecomen ende verfchenen zyn van gherechter patrimo-
nie en&%fuffeffie bi der doot van onfen lieven heë en Vadë vorfcreven,
dies wy hemlieden grootelicx bedancken ën om dieswille dat de vorn
van onfen Lande van Vlaendën jnfgelycx ons verthoocht hebben de
A
-ocr page 75-
co
.groote fcade aermoede en overlaft die fy hebben moeten draeghen ter
caufen van den orloghen die onfe vorfi heë en Vadë toten hende van
zinenlevene gheachtervolght heeft en bi den toedoene ën middele van
eenighen, iri zulker wys dat de onderzaten ons vorC lants van Vlaenden
ghefcepen waeren ghedeftrueert en verdorven te zine het en ware
datter Ripelic en deuchdelic in vorzien worde, en voort dat den zelven
onzen lande ende goeden fleden van dien grootelicx afgenomen en
ingebroken zyn in diverffchen manien hue rechten pvilegen coftumen
en vfageri fonder van welken grieve en inbrekene gherepareert en
wederghereftitueert te zine ons vorn land en (leden van Vlaenden en
fouden niet moghen bliven ftaende in goeden ftate eü policie noch
onderhauden wefen in rechte en jufticie , de vorn Gedeputeerde en
gecomitteerde ons Lands van Vlaenden hebben ons overghegeven in
gefcrifte zekë pointen en articlen dienende tot welvaert orbore en
proffite van onfen vorfi lande overmids dat van hem felven niet zee
vrnchtbarich en es maer alleenlic gefondeert vp de Coopmanfchepe
ende neeringe ende vp previlegen vryheden coftumen en vfagen ons
oetmoedelic biddende dat wy de zelve pointen ende articlen hemlieden
gheven confenten ende willeküen willen voor ons onfen hoirs en naer-
comers , welcke pointen en articlen wy bevonden hebben grootelicx
eil nootfakelic wezen en dienende onfen vorfi lande van Vlaenden ome
dat wederome te bringhene en ftellene in zinen ouden rechten en
vryheden en hebben daer ome vut fpecialer gracie en van onfer macht
en moghenthede en bi rade en avife van onfen vorfi oom en neve, den
vorfcreven onzen lande en graeffcepe van Vlaenden en den onderfaten
en Inwonen van dien ghegheven gheconfenteert ende ghewillekuert,
gheven confenten en willeküen bi defe onfe lren voor ons onfen hoirs
en naercomers graven en graefneden van Vlaenden heml. hüen hoirs
en naecomers de pointen en articlen boven genomt in der manïen alfo
hier naer volght om daer of te ghebrukene ende die tonderhoudene
teewighen daghen fonder verbreken Ende eerft dat de Wetten van
onfen vorfi lande van Vlaenden van nu voortan gheftelt en ghemaecT:
zullen werden alfo die van ouden teden gheplogen hebben geftelt en
ghemaect te zine ende de Jufticie en Judicature van den zaken van den
zelven lande en van den Inzetene van dien geexeceert en gheadmini-
ftreert bi den notablen wyfen en rechtveerdeghen mannen van45
-ocr page 76-
(3)
■vorn lande in der voorme en mariïe hier naer verclaerst Te wetene dat van
nu voortan niement ghccomitteert of ghedeputeert en zy ter vernieu-
winghe van den Wetten van Vlaenden noch ome te hoorne de Reke-
nïghen van den zelven Lande het en zy goede fouffifante en notable
pfoonen gheboren Vlaminghe vlaemfch fpreken ende verfbaende, item.
dat de vorfi Comiflariffe of Kyefers van den Wetten al eer zy ontfaen
zullen wezen ome de Wetten te vermakene werden ghehauden open-
baerlic en voor den Baillius of principale officies van den plecken in de
name van ons als graefnede van Vlaendën en onfen naercomers en ook
ter jeghenwordichede van den Wetten van den felven plecken folem-
nelic eed te doene dat ome de vorö comiffie te hebbene zyne hebben
belooft noch doen beloven ghegheven noch doen gheven ne zullen
gheven noch doen gheven bi heml. noch bi anden direételic noch
indireélelic noch anderifeins in eenigher manieren Item dat zy ome
yemende in Wetten te flellerie niet nemen en zullen noch ghe-
dooghen te nemene bi heml. noch bi Snde ghiften of corruptie belofte
van eenighen officien of officie t'hebbene te haerlieder difpoficie of
eenige obligacie of verband hoedanich het zy maer fullen hem te
vreden houden van den ordinairen ende gecoftumeerden auden
Rechten ende Wedden alleenlic alfo men bier voortyts en van
auden tiden plach te doene zonder eenige zake of beloften daer
af te nemene noch ooc te ftellene ofte ordineerne yemende
in Wetten vutbeden die men mochte doen ome ghelike zaken Item
dat voortan in de hande van£ vorfi Comiflariffe pilt den Bailliu of Offi-
cier principael vander plecke ende vander onderwet, de ghone die in
Wette gheftelt zullen wezen ghehouden worden te zweerne dat om
hue officie of in Wetten gheftelt te zyne , zy niet ghegheven en heb-
ben noch doen gheven gheleent noch doen leenen belooft noch doen
beloven gheven leenen noch beloven zullen noch van hüen goede
noch van den goede van# Scede of plecke daer zy Wethouders of in
officien bi onfe Comiflariffe gheftelt zyn of anderfTeins in eenigher
maniën En dat wy onfe vorn CcmiiTariffe Baillius en Wethouders noch
yement anders wie dat zy van den vorfi eeden te doene den vorn
CJmifïarifle Kiefers of nyeuwe Wethouders niet en zullen moghen ver-
draghen noch ontladen Item dat fy ter caufen van hüen Officien of
Wethouderfcepe daer zy inne geftelt zyn niet nemen en zullen van
yemende die vooren of met heml te doene heeft , bi ghiften corrup-
tien of anderfTeins in wat manïen hetzy mner zullen rechtveerdelic doen
-ocr page 77-
J
C;4:")
en adminiflren Recht Wet en Jufticie allen den ghonen die voor heïhl
te doene zullen hebben fonder fubmiffie of compoücie om te frau-
deerne t recht van ons van onfen naercoraers Graven en Graefneden
van Vlaenden, t recht van& ptien of van den plecken daer zy Wet-
houders en Officiers gheftelt zullen zyn, ende zo wie de contrarie dade
dat hy daer af ghepugniert en ghecorrigiert zy als overterde van de-
fer Ordinancie en anderlfeins alfo daer toebehoort naer rechte in
zulkerwys dat hy exempel zy allen andën heml van gheliken te wach-
tene , item ten hende dat voorzien zy alzo wel vp de Officiers en
Dienaers van den Steden Lande en Caftelrien van onfen vofn Lande
van Vlaenden als vp de Officrs van ons en van onfen naercömers Gra-
ven en Graefneden en ooc van den Vaffalen van onfen vorfi Lan-
de zo hebben\ wy gheordineert en. ordinen in eeuwicheden dat onfe
Cömiffariffe gheftelt ome de vorfi Wetten te vermakene eed zullen doen
doen den ghonen die zy in Wetten gheftelt zullen hebben en ooc den
Dekenen en anden die moghenthede hebben van eenigen Officien te
difponeerne, dat zy voortan niemende wie hy zy ne (lellen in Officien
van den Steden Lande Caftelrien en andën plecken anders dan goede
wyze notable en difcrete Manen, item dat zy ooc in gheenre manieren en
Hellen eenighe Dienaers van den Wetten als Pencionariffen Treforiers
Ontfanghers Secretariffen Cleerken Alheeren Vinders Erffcheeders
Peertfenaers Hoofmans Paifierers Zeghelaers van Lakenen Deken noch
Gezwoorne van Ambochten oft andre Officiers en Dienaers hoedanich
die zyn itaende te haerlieder ghifte en difpoücie ende bezonde de ghone
die men ghewonlic is te vernieuwene alle jare , zonder die te vercoo-
pene leeninghen bienfaiten of hooffcheden daer af te nemene , noch
ooc anderlfeins vp hope van daer af te hebbene eenich proffit of voordeel
dat de ghone die zy daer toe gheftelt zouden hebben, heml mochten ghe-
ven beloven of pnteren van hüen goede ofte van yement anders goede
noch ooc om eenighe bede die gedaenmochte werden bi geliken midclele
Item ook zullen de vorfi Wethauders eed doen hüe Pencionariffen Clerc-
ken ende andre Officien wefende t hüen rade kennèffe hebben van zaken
ende bi hemlieden geftelt in hüe Officien dat zy negheene ghifte cor-
ruptie'proifyt noch emolumenten nemen en zullen by eenighe pfoonen
wie dat zy zyn ome die te draghene ofte wordeerne ombehöorlike
jeghen Jufticie of hüe Officie in eenigher manieren en zo wie de con-
trarie dade van dies vors.1 es dat hi gecorrigeert wefen zaude als boven
-ocr page 78-
(5)
Item dat wy noch onfe vorO naercomers Graven en Graefneden niet en.
zullen ghedoegen dat men vernieuwen zal noch ooc dat wy of onfe
voorn CömiffarilTe vernieuwen zullen eenighe Buerchmeefters Voogh-
den Scepen Raden of andre die de vorC CómiiTariffe van auden tiden
gheploghen hebben te vernieuwene an& en dan ten daghe en plecke
dat de Previlegen van dien inhouden en verclaerfen ende ooc dan
alfo men die gewone es van doene van auden tiden in de plecken die
danof geen pvilege en hebben en dat men die zal laeten kiefen en
geheelic en al ftellen bi den Comiilariiren ofte andren die daer toe
gheilelt zullen werden en dat behoren te doene Item dat in gheene
comifTien ome eenighe van den vorÖ Wetten te vernievwene van nu
Voortan meer gheftelt en worde dan vier perfoonen en niet min dan
twee vutghedaen in eenighe cleene Steden en plecken daer men van
auds ghecoftumeert es niet meer te hebbene dan eenen Cömiffaris
metten Bailliu of ander Offici principal van& plecke en dat in elke
plecke gheen meerdre ghetal en zy van CömiffaniTen dan van auden
tiden ghecoftumeert es gheeweeftw™™, de welke alleenlic hebbeu zullen.
de wedden alfo zy van ouden tiden ghehadt hebben, en ne zullen de
ghone die pnt zyn daer niet meer hebben dan hüen gherechten taux
en dat de ghone die abfeftt zyn niet hebben en zullen alwaert ooc dat zy
yemende in hüe ftede Helden, de welke men niet ghehouden en weert
te ontfanghene als CÖmiflariffen meteen andren die pnt zyn ome met
hemlieden de Wet te vernieuwene of de rekeninghe te hoorne, en zal
de porcie van den wedden van den abfenten bekeert werden ten prou-
üte van$ Stede of plecke daer men de Wet vermaeken zal zon& die te
ghevene of te deilribueerne den abfenten noch anden in eenigher
manieren. Item en waert ooc zo dat eenige CÓmeifien al nu ghegheven
waen en gheexpedieert ome t vernieuwen van eenighen toecomenden
Wetten dat die ghedeclareert worden te nieuten en van onwerden,
in alzo verre als die niet gemaeél en waren in der manïen boven ver-
claerft en insgelycx ooc de cedulen cömhTien lren en mandementen die
al nu bi ons zouden moghen ghegheven zyn ome eenighe Borch-
ï'neefters Scepen Voogden Scependorhen Raedfcepen en andre Officien
van Wetten ftaende t onfer ghiften ordinancie en defpoficie de welke
eenichfeins contrarieren mochten ten ghonen dies vorö es wy belo-
ven de vorfi cömiffien van* Wetten die noch niet vernieut en zyn alfo
B
-ocr page 79-
vorC es te vernieuwene in der voormen en manïen voirfcreven, item
zo bevelen wy onfen Cancellier en alle andë die in bewaerneflen heb-
ben zullen onze Zeghelen bi den. eede die zy ons ghedaen hebben of
doen zullen en bi der trauwe die zy ons fculdig zyn dat zy tguent
dat vorft es achtervolghen en hauden en doen achtervolghen en houden
zonder ter contrarien yet te doene in eenigher manïen en dat zy niet
en nemen noch en ghedooghen te nemene van yemende direételic
noch indireélelic ome de Zeghelen van$ vorC cómiffien noch anders
dan den rechten tacx van auden tiden gecoftumeert, voort om dies-
wille dat binnen den levene van onfen voorö hee en vadë eeni-
ghe hem vervoorderden doe hy ter heerlichede van& vorfi lande
van Vlaende quam onder t dexel van zynder nieuwer incomfle
van hem te vercrighene diverffche Officien en dienden Itaende
ter ghlften en defpoficien van den Wetten van den Steden Lande en
Caftelrien van onfen vorfi lande van Vlaenden én andë nyeuwe officien
vpflellende ghelic van Lantmeters meematen ën andre ende insgelycx
dat onfe vorf3 heë ën vadë gaf de Weertfcepen ën mynen van den
Vilfche vp den zeecant en elde in diverffche plecken hoe wel die
tzynder ghifcen en defpoficien niet en Honden ter caufe van den
welken de vïe principale en andre Wetten van den Lande ën ooc de
onderzaten van dien zee ghetravelgiert ën ghemolefteert hebben
gheweeft en,groote en zware coften hebben moeten liden en draghen
fo hebben wy ter begheerten vanden vorö vier leden verclaerft en
verclaerfen voor ons ën onfe naercomers dat van nu voortan de voor-
fchreven Wetten elc in tzine difponën en ordinen zullen van allen
den officien hoedanich die zyn die onder hemlieden zyn of dienen het
zyn penfionarilfcepen greffierfcepen fectariffe clercken duerwaerders
ferganten van& carne garffoenen boden melfaglen pntmeefters conciergen
dekenen vinders ghezwoorne ën alle andë hoedanich die zun danof fy
gheploghen hebben te difponeerne van ouden tyden en dat wy ons
verdraghe zullen van eenighe nieuwe officien vp te flellene en insgelycx
dat de gallen ën viffchers kiefen moghen zodaneghe weerden als hem-
lieden goetdinckeri ende ghelieven zal die de mynen hebben zullen
daer myn es ën alle andre emolumenten den Weertfcepe anclevende
zonder dat wy of onfe naercomers Graven en Graefneden van Vlaenden
ter caufe van onfen nieuwen ancömene ter heerfcepie van Vlaenden
-ocr page 80-
(7)
tenlchfeins die zullen moghen gheven of daer af difponen te meuten
doende alle de ghiften en proceffen die daer vute ghefpruyt zyn alwaert
zo dat bi zulken ende gheliken ghiften ghegheven binnen der tyt van
onfen vorö hee en vade de impetranten van dien onder tdexel van
den zelven, die officien mynen en weertfcepen befaten en poffeffeerden
vp den dach van heden ordineeren dat de voorfi Wetten elc in tzyne
daer of difponen moghen te haerlieder gheliefce en insgelycx de gallen
en VifTchers zulke weerden kiezen als hemlieden goetdincken zal
en ghelieven zo vorfi es, item dat men de Leenhouders en Achter-
leenhouders nieuwers el betrecken en zal in de eerile Inltancie dan
voor haerlieder huusghenoote en aldaer zal men de zaken termineren
naer de Rechten van den hove , daer of alzulke Leenen zonder
middele ghehouden zyn behouden trefoort van onfer Wettachtegher
carhe te nyeuten doende alle de regiflers die daer af gemaecl zyn En als
van den ghegoedden mannen dat die anders niet ghelaft en werden dan
bi haerlieder expreffen confente , item dat men voortan niet en ver-
pachte noch en vercoope eenighe officie van onfen vorfi lande van
Vlaenden het zy van judicaturen macht hebbende van wyzene of van
manene en alfo wel van& carne van$ Rade in Vlaendën als ande Cafte-
leinfccpen Capitainfcepen ontfangherfcepen fergantfcepen beriderfcepen
of eenighe andre officien van<P zelven Lande maer dat men alle de officien
van onfen vofn Lande van Vlaendën van nu voortan ewelic ghedüende
gheven zal Pfoonen die daer toe nuttelic en orborlic zyn Inzetene
wefende en gheboren van den zelven Lande ende dat die ghone diefe
hebben zullen die zelve bedienen zullen zonder die voorder te verpach-
tene of te vercoopene in eenigher maniën Item dat men voortan alle
zaken onfen voorfi lande van Vlaendën angaende handelen en propofën
zal in de tale van den zelven lande en insgelycx dat men tguent dat
men propofën fal van sprincen of sprinceffen weghe tzy in openinghen
verfouken of antworden oec doen zal in de zelve tale en alle Iren het
zy fentencien appointtementen pvilegen provifien van Juilicien of
andre die men gheven zal van sprincen of sprinceffen weghe gheven
en expediëren zal in vlaemffche Item dat men de zaken onfen vorfi
lande van Vlaendën aengaende in tgenerale oft in tpticulïe niet voorde
ghehouden en wert te volghene dan binnen den palen van den zelven
Lande als boven, item dat men voortan tvorfi land van Vlandën niet
-ocr page 81-
CO
enbelade WM manïen het zy dan by den eendrachteghen contente
van den vier leden van den zelven Lande zonder dat de meefte me*
nicbte van den zelven Leden de minde vermeueghen of vervanghen
moghe, voort zo hebben wy geconfenteert ten verfouke van den dne
Leden van onfen vorö lande van Vlaendën te weten Ghend Bmgghe
en tland van den Vryen metgaders den ghonen die hemlieden fculdich
zyn te volghene in contribucien en anderffeins naer transpoort van
Oudenborch dat men de geconfereerde laden vpheffen en ontfen*
ghen zal naer'den vorfi gnSlen tranfpcorte en alfo die gheconfenteert
Ln zullen zonder deen den anden te beladene breede dan naer
tconfent als vöen en dat vp de pfoonen daer elc wonachtich en
judiciable es zonder dat yement van den zelven Lande gehouden zy
met andën te ccntribuèernc ter caufen van hüen goede dan metten
ghonen daer hy wonachtich en jufticiable es of daer hy wat en wee*
de haelt zonder eenichfeins yements gront te beladene ofte llellene ,
item vP dat voortan eenighe queftie of proceffen refen tuffchen den
Wetten van onfen voorö Lande van Vlaendën ter caufe van* vorö
lade dat daer af de kennefle toebehoen zal onfer Came vaii<8 Rade
in Vlaenden en niement anders in d'eerde inflancie, item dat alle be-
trecken van appeelen oft reformacien verbeven zullen werden voor on-
fen voorö Raed in Vlaendën en nieuwers el en zullen de Proceffen tét
caufe van defeff elde beghonnen waer dat zy werden ghebrocht voor
hemlieden ome ghewyft en ghetmineert te zyne alfoo t behoren zal Item
angaende der Munte , dat men van nu voortan gheene nieuwen voet
Inmake noch die ne hoghe noch en nedere noch loopen gheve bin-
nen onfen voorö Lande van Vlaendën het en zy bi wetene over een dra-
ghene en contente van den vier Leden voorD naer de oude Rechten en
Vryheden van den zelven Lande, en dat men niemende en gheve de
Officien van Gntelmeefters Wardam Contregarde en Affayeurs van&
Munte van Vlaendën hy en zy geböen binnen den Lande , en con-
nende de tale fpreken zonder die te verpachtene , vercoopene of
yemende daer of eenighe hooffchede ofte fconefle te ghevene , item
dat men geene relievemente en gheve dan van behoorhker tyt en m
.ulkerwys en van zulken zaken dat men naer rechte die vermach te
ghevene Item anghefien dat ons vorö Land van Vlaendën en de Wet-
ten en Onderzaten van dien groote zware laden coften ën moyten hier
-ocr page 82-
'vóortyts ghehadt en ghecireghen hebben "ter caufen van den evocacïën
van# proceffen en zaken hanghen voor de Wetten van# vorfi Lande
en ome daer af ontlaft te zine en dat elc getraittieert wefen moghe
te Wette daer hy behoort en hevryt es zo ordinen wy en bevelen
onfen Cancellr en den Lieden van onfen grooten Rade dat zy hem
van nu voortan verdraghen eenighe zaken te evoquiernê die voor dé
voorfi Wetten in queftien hanghen daer af dè kenneffe latende den felven
Wetten verclaerfen van nu dat worden bi inadvertencien of anderffeins
eenige evocacien van óns vercregen dat men te dien niet ghehouden
en zy te obtempereerne noch te obedieerne als wesen van aller nieu-
fcen en onweerden en contrarierende den pvilegen Rechten en Vry-
foeden van onfen vorfi Lande van Vlaenden Item om dieswille dat
de Raedfliede van onfer vorfi Came van# Rade in Vlaenden hier vóor-
tyts hemlieden vervoordert hebben en noch daghelicx vervoordën té
ne.mene de kenneffe van diverffchen zaken annopende den Infetene
van onfen vorfi lande daer of den Wetten van den felven lande de
kenneffe toebehoort ter eaufe van& welken véle groote en onvertallikë
proceffen voor hemlieden hanghen en zo lanc zo meer gefcepen waren
te cömene ten grooten quetfe cofte en lafte van«K vorfi Wetten ende
onderzaten fo intdicën en verbieden wy den vorfi van onfer Came van
den Rade eenighe kenneffe te nemene in de eerfle inflan van den
zaken en gefcillen wefen tuffchen den inwonen van# lande latende
den voorfi Wetten daer of de kenneffe en ëmer de voorkennefTe van
dien het en zy dat hem die bi hüen pvilegen expreffelie verboden zyri
fonder daer vp proces ordinaire te houdene maer fomierlie van& vorfi
kenneffén fceedende, fo wanneer hemlieden bi eenich van# vorfi Wetten
te kennen gegeven en ghecertifieert werde, dat de ptien haerliede
juftieiable zyn fonder middele en dat zy van den zaken kennen mogheri
bi dat hemlieden de kenneffe van dien niet verboden en es zo vorfi es
en ëmer dat men den vorfi Wetten late de voorkénniffë voerftaens en
fonder proces als fyfe begheeren Item dat men van nu vöortan alle
de proceffen daer in partien te vreden hebben ghezyri recht te nemené
vp t guent dat fy voor dé vorfi Wetten gheproduceert hebben mids
daer af en van der fentencie doende blyken bi aéten of lren danof dat
gheappelleert werde of dat dé voorfi Wetten betrocken worden in t caê
Van reformaeien voor de vorfi van onfen rade dat zy die procefföri
-ocr page 83-
(10)
ghehouden werden t ontfanghene als proceflen by ghefcriften en die
te wifene en decideerne ex eifdera aélis an bene vel male En vp
dat de vorfi Wetten wel ghewyft hebben dat men de appellante com
dempnere in de boete van t'feflich pond pariö vlaemffcher mnten
jeghen ons en onfe naercomers en jeghen de geintimeerde in de coften
ende eift bevonden dat de Wetten qualic ghewyft hebben dat men die
alleenlic wyfen in de boete zonder enighe coften te betaelne ghemerét
dat zy an de zake niet winnen noch verliefen en moghen noch en willen
en dat zy wyfen naer haerlie£ beften vroedeme en leeke pfön zyn zulc
als den prince oft Princeffe gelieve te ftellene, item en bi alfo dat de
vorfi van onfen Rade de proceflen beleedt voor de voorfi Wetten niet
wyfen en conften noch tmïnen ex eifdem aélis en dat men de zake
moeite herdinghen van nieus of yet anders daer toe doen dan voor
de voorö Wetten gheleden ware van& zake en dat zy die niet fuflinen
en wilden dat menfe alsdan buten proceife doe zonder hemlieden te
bedwinghene te procedeerne of bi ghebreke van dien in eenighe boete
of coften te wifene maer dat de gheintimeerde te wiens proffite de fentën
ghegheven es die fuftinere tfmen cofte vp dat hy vrucht daer af hebben
wille , en dat de vorn van onfen Rade insgelycx als boven gefeit es
van den caufen van appeele hemlieden reghelen in de zake daer de
vorfi Wetten betrocken zyn int cas van reformacien Item achtervol-
gende der eerfter inftitucie van onfer voorfi came van$ rade Wy
ordönnen zullen eenen prefident en twalef raedslieden danof de viere
zullen wezen clercken d'andë vle edelmanen en d'ande viere van den
notabelften Couftumiers alle gheboren van onfen vorfi lande van Vlaen-
dën en de tale verftaende , ende connende fpreken den Walken de
cömiffien ome de enqueften te doene ghediftribueert zullen werden bi
der vorfi came zonder yement anders zy CÖmiffarife of ande daer toe te
ordineerne en dat ome elke enqfte te doene men niet meer en ordineere
dan eenen van& vorfi heen ome Comiffariz daer in te zyne de welke
eenen goeden notablen man niet fufpeét den ptien ghehouden weert
te nemene ome adioinél te zyne ter plecke daer men d enquefte doen
zal ten minften cofte van den zelven partien en dat bet voort den
vorfi vier Leden ghecomuniqueert en ghegheve zy de copie autentique
vander eerfter Inftitucie vander zelver came ten hende dat hem elc
die in de zelve came te doen hebben zal daer naer reghelen mach en
-ocr page 84-
vp datter yet in es dat preiudicieren of cöntrariere macri'den vryheden
techten en previlegen van onfén voórÖ lande dat men daer in voorzie
alvooren bi avife van# vorö vier Leden als van node'wezen zal ter
wel vaere van den zelvenlande •, item dat men alle de pro.cefTen hai>
ghende te mechelen int plemt nopende onfén vorö lande van Vlaenden
ën den wetten ën inwonenden van dien metgaders den proceiïen 'han-
ghende in de came van den trefoere ën van den gnfüe'n aidaer.zende ëi\
renvoyere in onfe vorö came van&rade in Vlaenden in zulken ftate als
die zyn ome in de zelve -damere ghewyft ën ghetermineert te zyne>^
alfoo tbehooren zal beloven voort dat wy de came van rekeninghen
nu ligghen te mechelen alfo verre als tannoopt den Zelven onfén Lande
en graefscepe van Vlaenden ën "datter ancleeft metgaders allen den
regren ehaertren bouckên Rekeninghen en andë bewyfen daer ruftende
nopende ën conccniereiide t'vorö land wederftellen zullen en doen
comen te Pvyfele of eldê in Vlaenden daer t ons goetdincken en ghelie*
Ven zal item dat alle manieren van goede tonfen vorö lande waert van
Vlaenden cömende van waer dat zy vry en zonder eenich belet comen
moghen te watre en te lande met zinen ouden tolle én Onghelde eii
naer der ouder coftume efirdèn pvilegen eii vryheden van den vorÖ
lande zondre breedë belaft of bezwaert te zine het zy bi nyeuwen
laften daer vp te ftellene van vercoopinghen verpachtinghen pacte
monopolie eenichede of anders maer dat alle coopmanfcepe zo vorö
es vry comen mach alfo die van ouden tiden gheploghen heeft zonder
dat men ter caufe of onder t deexele van eenigher orloghe beletten
ïnoghe den loop en cours van der zelver coopmanfcepen alle coop-
lieden wie zy zyn tzyn vianden of andë ne moghen met hüen goede eii'
coopmanswyfe vry eii fonder eenich belet t vorö land anthïen eii fre*
quenten en insghelycx de onderzaten van$ vorö lande allome vry
Varen en keen moghen met hüen goede ende coopmanfcepe zonder
daer af in eenighen begrype te ftaue jeghen ons noch tieghen onfen
ïiaercomers graven en graefheden van Vlaenden of yement anders van
hüen halven en insgelycx dat men den loop van der coopmanfcepe mee
en zal moghen beletten onder tdexele van eenighen Iren van marque
contmarque neminghen of reprefaille clan alleene vp de befculdeghe
en gheenfeins vp de innocente en ontfculdeghe van dien en dat de
coopman vut Vlaenden niet vervreemt noch veriaecht en zy vut ocgu*
-ocr page 85-
foene van eenighen orloghen die zouden moghen wefen tulTchen andeii
landen ons toebehoorende en andren vreemden nacien en landen. Iteul
achtervolgen dezen zo doen wy te nieuten alzulke impoficie en nieuwe
lallen als binnen zeken jaren haerwaerts vpgeilelt gheweeft heeft
jeghen den wille of confente van& voorfi vier leden , vp tallun of
andë coopmanfcepe hoedanich dat die zyn confentënde dat men van
gheliken niet meer en vsë in eenigher maniën jtem ten hende dat de
coopman weten moghe wat hy fculdich is en daer boven niet bezwaert
noch gheexaétionneert en worde dat men alle de tolle van ouden tiden
onC vorfi graeflicheden van Vlaendën en andren vaiïallen toebehoren
den vorö vier leden overgheven zal in autentiker voorme ten fine dat
elc coopman weten moghe waer mede hy fchuldich es in elke plecke
te ontftane jtem dat den tol van greveninghe afghedaen zy ghemercl: dat
den tyt dat den zelven tol maer en zoude gheduert hebben over langhe
tyt gheexpireert en gheleden es jtem dat men fghelycx af doe bodem-
ghelt en de twee groote gheheeten de quade plake die men ontfaet
ter fluus en elde in Vlaenden vp elke tonne hollandfcherkueten ghefien
dat t felve bodemghelt en quade placque vpgeftelt geweeft hebben
zonder t confent van den lande ende dat men ooc afdoe fekë audë
onghelt dat men daer ontfaet dat men heet leenknecht ghelt jtem dat
ooc ome de zelve redene af en te nieuten doe de twee C vj # gr die
men ontfanct vp elc laft haryncx cömende binnen vlaendeh t welke men
heet s heen geldt jtem ome dat de onderfaten van onfen vorö lande van
vlaendeh zee ghetravelgiert hebben gheweeft by den Watergrave van
Vlaendeh en andën ontfanghers van den brieven van pïet mafiers van
ailenede van artrike die men nu heet middelborch van fgraven lyfneere
cente van alfebrouck en ande renten die men haelt met cleenen pceelen
bi fitdaghen ën anderfleins daer of de vorfi ontfanghers dicwile ontfaeiï
bi ghebreke van betalinghen voor eenen penïnck hondert penningheii
oft meer in boeten ën ooc dat de vorfi onderfaten zeere ghelaft zyn
metten verftelle ghelde twelke gheenlTeins en comt ten proffite van
den Prince of princeiTe maer alleenlie ten orbuere ën proffite van den
vorfi pticulïen ontfanghers die de vorfi onderfaten daghelicx compofen te
haerlieder gheliefte zo confentën wy den vorfi van den leden dat elc
van den onderfaten in de voifi brieven ën renten gheldende de zelve
rente loffen moghen betalende voor eiken peninck van die xxiiij penin--
-ocr page 86-
C '3 )
i
ghen of emer ter fulker fdme als ons redelic dincken zal. Item om
dieswille dat onfen vorö onderfaten van vlaenden wonende bi der dunen
lancx der zeecant van der fluus tot grevelinghe de cooplieden en andre
t vorö land antïende en daer in converferende zee ghetraveilliert en
verexaéb'onneert zyn en hebben gheweeil hier voortyts byzondre
zindert der tyt dat de dunen in vlaenden eerft ia pachte ghegheven
ghezyn hebben bi den vpperdunherdere van vlaenden zynen ferganten
en dienaers die hy... committeert en ftelt ter bewaernefTen van den
dunen in t guent dat al eift zo dat de vorö vpperdunheerdere van
Vlaenden geene jurifdictie noch kennefle van zaken en heeft vp noch
in de vorö Dunen eenighe faitten daer ghefchiende cmïnelic of civile
te berechtene, anders dan hy macht heeft te vanghene en doen vanghene
de gone die in de vorö dunen cömen ome eenich wilt te vanghene of
anders eenige fcade daer vp of daer in te doene , dat zy onder tdexele
van den duerlide en overloope van<8 vorD Dunen zonder dat daer in
eeneghe fcade gedaen zy de Cooplieden en ande daer duerlydende en
gaende vanghen arreften en callengieren en van hemlieden bi compo-
ficien en concuffien exigïen zonder Wet of vonneffe groote en exceffive
fömen van penninghen en boeten en bet voort verpachten de vorö
dunen ome de beeften daer in te laeten gaene weeden en de dunen te
ettene en ooc ome pacht of fcoenefle die zy «8 af nemen, de halmen
daer wallende of fniden bi den Viffchers ome hüen vifsch daer inne te
packene En dit contrarie den ouden rechten previlegen vryheden küen
en ftamten van onfen vorn lande , bi den welken dat expreflelic ver-
boden es te doene of laten gefchiene, dwelke harde groot quets en
fcade es ome tlant daer omtrent gheleghen en onderfaten diere wonen
mids dat ter caufen van dien de voorö dunen haerlieder ftaeréte verliefen
en overvlieghen tlant daer bi leggende ter grooter fcade en achterdeele
van& ghonen die daer ghelant zyn en dat meer es de vorö vpperdun-
herde zyne ferganten en dienars laten en ghedooghen de coninen
loopen in de dycken die naeft der zee ligghen de welke groote gate &
inne maken zonder te willen ghedooghen dat menfe floppen moghe
en de conunen van daer vute te weerne en veriaghene, vuten welken
onfen vorö lande van Vlaenden comcn mochte harde groote en onver-
winlike fcade vander zee waert zo dat de vorö conunen en ande wilt
vut den vorö dunen niet verdreven vcrjaghet en ghehouden en worden
D
-ocr page 87-
■ ( H )
ën ooc gheweert vuten lande datter note ghekeert es ome vruchten
daer inne te winnene daer zy den ghonen diere omtrent wonen groote
fcade en verlies inne doen omme in twelke te voorfiene en te reme-
dieerne fo hebben wy gheconfenteert en confentën den vorfi van den
vier leden dat men de vorfi dunen niet meer in pachte vute en gheve in
geenre manïen int gheheele noch zom En dat den vorfi vpperdunher-
dere zyne ferganten dienars en wachters van& voorfi dunen verboden en
gheinterdiceert zy van onfen weghe van nu voortan yemende zinen
wech paifmelic duergaende te vanghene in de vorfi dunen het ne zy dat
zy bevinden dat hy daer eenighen quets of fcade in doet tzy in twilt
of an& daer boete punicie of correciie toe dient de welke ghevanghene
de vorfi vpperdunheerdere zine ferganten en dienaren ghehouden wer-
den te bringhene voor de wet of fcepen onder wiens fcependom of
Jurifdiótie die ghevanghe worden fonder die enichiTeins te compofeerne
of eenich ghelt te nemene van hemlieden en dat zy gheheelic en al
van nu voortan die kenneffe en berecht van den faitten in de vorfi
dunen gefciet laten den Wetten van onfen vorfi lande van Vkendën
ondë wiens jurifdiétie die ghevallen en gefciet zullen zyn hemlieden
verdraghen de dunen eenichfeins in pacht te ghevene of compoficien
daer af te nemene ome beeften daer inne te laten gane en die te ettene
en de vorfi halmen af te fnidene en dat elc omtrent de vorfi dunen
wonen of land hebben en befittende dat zine es of dat hy in pachte
heeft ombegrepen de gaten die de vorfi conunen maken in de dunen
moghen Hoppen en doen doppen En de vorfi Coninen en Wilt daer
vute en vut zinen lande en vruchten jaghen en weeren moghe zonder
mefdoen of in boeten of calengen te vallene, yet te verbuerne ofte
ghevanghen of anderlTeins ghemoledrt of ghetraveilliert te zine bi den
vorfi Vpperdunheerdë zine fergïiten ofte dienars jtem voort zo jnterdi-
ceren Wy en verbieden onfen Souverainen Bailliu van Vlaenden en
zynen dienaers van nu voortan yemende te vanghene ofte te arredeerne
buten oft binnen den vryen deden van den zelven lande hy en werde
ghehouden de zelve ghevanghene te rechte en te vette te laten dan e
ter plecke daer zy ghevanghen of ghearredeert zullen werden vp dat zy
dies verfocht zyn het zy van den Wetten van der plecken daer t van-
ghen of arred ghefcien zoude of by den ghonen die ghevanghen zyn cf
ghearredeert het en zy dat de vorfi ghevanghene ballinghe waren ofte
-ocr page 88-
C 15)
wetteloos Jtem -ome gheremedieert en vorfien te zine vp divenTche
exaélien hier voertyts gedaen bis heen knapen in twatre en 00c te lan-
de ter Sluus fo confenten wy dat t getal van$ zelven de welke nu
zyn twalef te watre en twaelf te lande ghereduciert en ghemindert zy
ter heelft en datter in eiker van& vorö plecken maer feffe en zy hem-
lieden ghevende reghele en maniere van exploittierne vp den vreem-
den Coopman en andren jnghefeten van den lande en 00c van hüen
falarifle, en dat de ghoné die t hier voortyts ghefyn hebben ghepug-
niert en ghecorrigeert werden van& grooten overdaden en exaélien by
hemlieden hier vortyts den vreemden Coopman ghedaen en 00c den
jnfetenen vorö achtervolgen zeke comiffien onlancx daer vp ghegheven
ordonnerende voort dat onfe Bailliu van. den Watë die nu es of na-
inaels wefen zal hem vóortan verdraghe yet te exjgierne vp de Coop-
lieden en Sciplieden in t wate onder t'dexel van zïe officie of ter caufen
van& emolumeten van dien anders dan alfo men van ouden tiden
ghecoftumeert es gheweeft bi rechte te hebbene en te ontfanghene en
ghelyc dat men plach te doene over xxx of xl jaer zonder hem in
eenigher wys te reghelne naer de nieuwe exaélien en manien van
doene onlancx bi zinen vorfaten vpgheftelt jtem ome diefwille dat de
onderfaten van$ vorö lande zee ghetraveilleert en ghemoleileert zyn bi
daghinghen in de gheeftelike hoven van zaken daer af de wetten van
den lande kennen moghen bi hüen pvilegen wetten en vfagen en dat
ter caufe van dien de Prince oft Princefle van den Lande zee vermin-
dert zyn in hüen amenden en boeten en 00c de Steden en wetten van&
zelven lande in tguent dat hem bi hüen kuen flatuten en pvilegen toe-
behoort fo ordonïien et bevelen wy onfen vorn van& Rade dat zy den
vorö wetten en pticulfen van den lande provifie gheven als zy sbeghefe
zullen omme de partien die zulke betrecken doen te bedwinghene bi
handftellinghen van hüen goede en arreflen van hüen pfoonen hem van
dien betrecken te verdraghene en elc andên te wette Hellen daer zy
bevryt en jufticiable zyn befonde als de ghone die betrocken es leze
es en queftie es van zaken die feculicr en werlic zyn jtem dat men van
nu voortan ne gheene ghewysde boeten binnen onfen lande van vlaen-
den eldre jnnen noch executen en moghe dan binnen der huufe van&
Roede Jurifdiélie daer die ghewüft zyn het en waere dat eenighe wetten
van onfen vorn lande van vlaenden ten onderhoudene van hüen pvilegen
-ocr page 89-
C iO
en vryheden ome de cohercie van dien vfancie en ghebruucfaemhede
hadden ter contrarien, jtem dat ome de groote eii exceffive falarhTen
die eenighe fecretariïTe van wylen onfen vorf3 hee eii vade gheploghen
hebben te nemen van den fteden wetten en jnwonende van& vorö lande
en ten fine dat daer inne gheremedieert zy wy hebben gheordineert dat van
nu voortan onfe fecretaiïfe en greffiers die laft hebben zullen eeneghe
lren te expedieerne niet meer en zullen moghen nemen noch hebben
Voor hemlieden noch voor den wyn van haerlieder clercken van& lren
die zy maken zullen en teekenen hoedanichl. en van wat inhaudene die
zyn of weefen moghen dan van eiken veile parchemyns of franchyns
iiij 13 gr. vlaemfch ghelts en van den ghonen die minder zyn dan een vel
franchyns of pchemyns in advenante van haerlieder groodte En intdice-
rën en verbiedende onfen Cancellier en den lieden van onfen grooten
Rade teeuweghen daghen over ons en onfe naercomers graven en graef-
neden van vlaendén te ghevene ofte ottroyeerne eenighe refpyten cort
of lanc of andre gracien hoe die ghenaemt zyn ome de fculdenaers te
befcuddene van hüen fculden te moete betalen jeghen die Jnfettene
van& vorC lande en den Cooplieden tfelve land frequenterende noch ooc
debithTen te expedierne ten proufïite van eenighen fcultheefchers jeghen
de vorö jnfetene of andre tvorB land frequentercde zo voorC es verbie-
dende voort onfe vorfi Secretariffe vp de pvacie van hüen ftate en
ofHcien zulke gracien en refpyten of debith meer te teeken naer dovghe-
ven van al welken pointen en articlen bi den vorn van& vier leden
zo hebben de ghedeputeerde van& prelaten en andre kerken collegiael
repnterende den gheefteliken flaet ons vorfi lants van vlaendén jnfgelycx
ons ghepnteert en overghegheven in ghefcriften de pointen en articlen
hier naer volghen die wy hemlieden ooc ghegheven gheconfenteert
en ghewillekuert hebben voor ons onfen hoirs en naercomers
om daer of te gebrukene tewigen daghen Eii eerft achtervolghen den
kerkeiiken liberteten en previlegen in beede den teftameten van gods
weghen gheinflitueert en bi allen kerftene Princen bezworen fo belo-
ven wy den vorC van& gheefteliken ftate te onderhoudene en -doen
onderhouden befcudden en bewaren paifmelic in haerl gheeftelike
poffeffien en fondacien exempcien rechten en andepvilegen int generale
en bi fpeiile van nu voortan in kerkeliker vryheden naer de vacancien
oft reügnacien van prelacien oft anden digniteten collegiale altyts te
-ocr page 90-
Vermoghene electie en kieilnghe van dien paifinelic te doene by god-
liken weghen van ouden tyden ghecoftumeert confentende dat allé
verboden of beletten ter contrarien wmn van onzen weghen ofte vari
andren werliken heeren cefferen zullen angefien dat de eere gods de
falicheyt vanden fondateurs de welvaert en de nocie van allen cloofts
en kerken ftaet in t regement en bequamicheyt van haerlieder Vpperften
en prelate en in de officie van zinen Convente en onderfaten te hem^
waert mids dat bi der heen violencien en der platen ombehoorliken
jnflitucien zee vele notable Cloofts en Kerken in grooten procefferi
coften en zwaren lallen comen zyn en by dien gheheelic en met allen
veraermt en bedorven grootelic in vreefen en verdömeneffen der zie-
len van& weerliken heen en Vrauwen die daer af befculdich zyn voort
verckren wy en beloven dat wy gheene recomendacien an onfen heie-
gen Vadë den Paeus fcriven en fullen noch voortan hier in t land con-
fent noch confort gheven van eenighen prelatien ofte kerkelike digrii-
teten ome yemende van buten dien CloÖft ofte Kerken ghereferveert
te zyne ofte anden heen ghegheven te werdene in penfioene ofte co-
menden angefien dat men daer in noch Gode noch faligheit en zoucl:
maer alleene quade etinghen quade ghiericheyt en openbare deftructié
van£ godshuufen en ooc ondeuchdelic coleur van eleótien te belettené
by preveneien in fuiken weghen van praciyken Jtem ome voortan
defe twee vorfcreven pointen te blivene onderhouden zo confenteri
Wy den vor!3 van den gheefteliken State önfe opene Iren vari
confente ende beilotene brieven van beden ome die an onfen heli-
ghen vader den Paeus te zendene ten cofte van hemlieden ome alfo den
vorfi gheefteliken ftaet van vlaenden als van dien gheftelt te zine en
onderhouden voortan paifinelc in haerlieder oude vryheden Libertecen
en previlegen jtem om dieswille dat de vorC kerckelike lieden eri
prelaten tot nu toe zwaerlic hebben met wapeninghen ghetrave'lgiert
gheweeft en grootelic tachter zyn wy beloven herril. haerlieder kerckeri
cloofters en pachtgoedinghen te lande waerts voortan te bevredene eri
befcuddene van fortfen, en onbefcaedt en onbelaft de doen blivene van
allen landzettinghen taillien croweyen waghenen en logyflen van lieden
van wapene naer de oude goede onderhouden coftumen jtem aengheïieri
dat de cloofters en kercken in vlaendën van ouden tyden gheredimeeft
en afgecocht hebben de logyften theer coften en laden van den' vpper-
Er
-ocr page 91-
C iO
Jaghers vppervalkenaers honden en voghelen met haerlieder dienars
met zeken jaerlicxffchen somen van pëninghen deen min dander meer
zo confenten wy den zelven prelaten voor haerlieder cloofts en pacht-
hoven dat zy voortan bevrydt en onbelaft bleven van Logyften van
zulken jaghers valkenaers voghelen en honden alfo verre als zy haer-
lieder fome van redempcien overlegghen en hemlieden jaerlicx wel
betaelen jtem ome dat men onlancx bi nyeuwer pra&iken de cloöfts van
vlaendën belaft heeft met eiken nyeuwen Princen of Princeffen te
moeten gheven een broot of provende in de cloofts en dat qualic heeft
moghen wederftaen ghesün maintenende de vorö prelaten dat zulke
ghiften van gheefteliken provenden hem allen een zware belaftinge
gheweeft heeft contrarie haerlieder ouder liberteten en coftumen fo
beloven wy daer toe te verkiefene goetwillige clercken en fcolieren
die Gode dienen moghen en datte begheen en die ten religioene ydoine
bevonden zullen zyn bi den convente , de welke pointen en articlen
vorfcreven en elc fonderlinghe wy ghelooft hebben en met deze
Jeghenwordeghe lfen gheloven in goeder trauwen voor ons onfen hoirs
en naercomers Graven en Graefneden van vlaendën onfen vorn lande
van vlaendën en den Prelaten en andë kerckeliken lieden onderfaten en
jnwonen van dien en hüen naercomers tewighen daghen goet vaft en
van weerden te houdene zonder verbreken of daer jeghen te doene
noch te laten doene ter contrarien in eeniger manïen ghelovende voort
voor ons onfen hoirs en naercomers dat wy nemermeer allegïen noch
voortbringhen en zullen of laten allegïen dat wy heml de vorö pointen
en articlen niet fculdich en zouden zun te houdene mids of vute dien
dat wy heml de vorh pointen ën articlen in t fpeale ghegheven en ghe-
confenteert hebben noch 00c dat wy ten tide van den zelven confente
tot ouden jaren niet comen en zouden zyn ofte eenighe andën
zaken of reden die ons daer jeghen fouden mogen dienen ën
onfen vorn Lande en onderfaten van Vlaendën ontdienen en
piudicieren maer bekennen dat Wy die alleenlic hemlieden bi onfer
rechter wettenthede als bovenghegheven en ghewillekuert hebben en
waert dat Wy onfe hoirs of nacomers hier jeghen ghingen quamen of
daden bi ons zelven ofte bi yement anders in al of in deele hoe en
in wat manïen dat ware zo confenten Wy ën willeküen onfen vorÖ
lande van Vlaendën ën den on&faten van dien ën hüen nacomers en
eiken van hem bifondë dat zy ons onfen hoirs ën nacomers nemermeer;
-ocr page 92-
*u
( ï'9)
'gheenranden dienfl doen en zullen noch onderhorich zyn in ghêén-
Tanden zaken die ons van node zullen zun of die Wy an hem beghëen
of verzonken mochten toter tyd toe dat Wy heml. alfulc ghebrec als
daer inne ghedaen ware weder daden beten en vprechten en daer of
.gheheelic of ghelaten en ons verdreghen zullen hebben, daer toe wy
willen decernên en verclaen dat terftont al t guent dat ter contrarien
Van dien jnghebroken wae of en te nyeuten zy en van geenre weerden
ghehouden in toecomenden tyden renuclende voort en of gaende te
defen voor ons onfen hoirs en nacömers van allen anden excepcien
cavillacien fubtillicden van rechte of van feyte die ons oft onfen hoirs
en nacömers te baten cömen houden moghen en den vorfi onfen lande
en onderuiten van Vlaenden of eenighe van heml te fcade an achter-
deele in eenigher mariïen en zonderlinge den rechte feggen generale
renüciacie van gheender weerder wesën het en ware dat fpeüüe vooren
ghinghe Jn oorcondfcepe van welken dinghen en van ewigher vaftic-
hede der zelver zo hebben Wy onfen Zeghel hier an doen hanghen
en ghebeden onfen vorn oom en neve boven genomt dat zy in meer-
der verzekertheden auctoriiacien en approbacien der felver dinghen hüe
Zeghels bi den onfen an defe vorfi lren doen hanghen willen t welke
Wy Lodewyc van Bourbon bi der ghedoeghe gods Biffcop van Ludic
hertoghe van buillion en grave van Loon en adolf van Cleven en van &
marken hee van ravefleyn vorfcf ter begheerte van onfer vorfi nichten
de hertoghinne gheerne ghedaen hebben Ghegeven in onfe ftede van
Ghend den Ellefften dach van& maent van fporkele in t jaer ons heen
duuft vier hondert feffe en tfeventich was onderteekent Marie op den
ploye Hont bi miner Joncfrauwe der hertoghinne geteekent Kraiewin
met paraphe en al d'ander zyde Dup,a ende leeger op de wederploye
ftont tegengeteekent Punteou;
Accordeert met den originelen Cbartre beruflende
in cfArehiven der Stad Gend, fOorconden als
eerften Secretaris
0;                 ?. GOBERT.
-ocr page 93-
_M. AXIMÏLIAEN BY DER GRACIE GODS ERTSHERTOGHE
van ooftryck, vader voocht ende mambour van Phelips by ghelycken
gracie ooic Ertshertoge van ooiftryck hertoghe van bourgoingnen van
Lotthï- van brabant van limborch van lucemborch ende van gheldre
Grave van vlaenderen van artois van bourg.en Palatinen, van henegauwe
van hollant van zeelant van namen ende van zuytphen marcgrave des
heilicx rycs heere van vrieilant van falins ende van mechelen doen te
wetene allen jegenwoordigen en toecomen dat omme of te legghene en
te godlicken ende deuchdelycken payfe te brengen alzulke twiilen ge-
fcillen ende tweedrachten als zydent den overlydene van wylen onfe
harde Lieve en gheminde gezelnede vrauwe marie ertshertoghinne van
ooftryck hertoghinne van bourg.en et. moeder van onfen vorö Zone
wiens Ziele god ontfaermen wille gerefen gefpruyt onderhouden ende
geachtervolght zyn geweift tuffchen ons als vader voocht ende mam-
bour van onfen vorö Zone over een zyde ende den ghemeenen Lande
en graefscepe van vlaendën of d ande ter caufen van dat de vorö van
vlaendën by toedoene van eenigen onfen quaetwillende ons geweygert
ontrocken en onthouden hebben totten daghe van hedent tbewelt ad-
miniilracie ende bewaernifTe van den perfoen van den zelven onzen
Zone, ende oec t gouvernement van den vorö lande ende graefscepe
van vlaendën als vader voocht en mambour van onfi voirfi Zone gelyc
die van allen anderen zynen landen dat verkent hebben , vele ende
diverfche dachvaerden , vergaderingen , ende cömunicatien gehouden
zyn geweid, tuffchen onfen gedeputeerden ende. ambaffadeurs, enden
lyeden en gedeputeerden van den vorC lande van vlaenderen, zo verre
dat by middele en tuffchen fprekene van eenigen ter eeren en wecr-
dicheyt van gode vpperfte Prince en auóteur van payfe compafiie ende
medelyden hebben vp t verlies ende fturtinge van den kerften bloede ,
en op de groote ende onverwinlycke fcade ende jntèreflen die by der
oorloghe tuffchen ons ende den vorfi lande van vlaendën clagelic ge-
fchiet zyn, ende noch meer gefcapen wae te gefchiene, al ten laffe van
onfen vorfi Zone, ende zynen voirfi landen als van allen zynen onder-
faten. Wy als de ghone die altyts meer te payfe geneghen zyn geweift
dan ter oorloghe. hebben alle de onderfaten en ingefetene van den
vorC lande ende graefscepe van vlaendën geeftelic ende werlic. Vuyt
onfer rechter wethentheyt ende princelicken vermoghen ontfaen ende
-ocr page 94-
(2)
ontfangen hemlieden by defen in gracic , ende met hemlieden hebben
wy alzoe wel tuffchen ons als tuffchen den onderfaten ende jngefetenen
van allen den anden landen wefende onder onfe onderdanicheyt, ende
onfen voirö Zone toebehorende, goeden vallen geiladighen ende een-
drachtigen paix ende vrede gemaecl:, mits den pointen ende condicien
hier nae volgende. Jn den eerften dat die drie Staten van den Lande
ende graefscepe van vlaenden, eendrachtelic ons kennen ende ontfaen
7Aillen , als vader voocht ende wettich mambour van onfen vorö Zone,
ende ons confenteren in die qualiteyt t gouvernement ende adminiflra-
tie alzoe wel van den pfoone van onfen voirö Zone , als van den
voirö lande, ende ons hulden ende eedt doen binnen der iïede van
ghendt, ende alome elders daert ende alzoot behooren zal. naer dat
wy hemlieden den behoirlicken eedt in gelycker qualiteit gedaen zul-
len hebben. Jtem dat zo wanneer onfe geliefte zyn zal om t guent dat
voirö is te comene binnen der voirö flede van ghend, de voirö van
den Staten van Vlaenden zullen onfen voirö Zone ons te gemoete bren-
gen tot buyten der poirten van der zelver Stede daer wy jnne zullen
comen ende den zelven onfen Zone ons aldaer in onfen handen brin-
gen ende prefenteren. Jtem dat wy tot onfer voirö compile bin-
nen ghend ende om onfe verfekerthede mit ons zullen mogen bringen
alle onfe State alzoe ons dat betaemt ende gelieven zal. Jtem dat alle
de ballingen en andë pfoonen die hemlieden vuyt den vorö lande van
Vlaenden geabfenteert hebben by reden dat zy ons partifcap hebben
gehouden, of ons favorable geweefl, zullen wederomme binnen den
zelven lande mogen comen zonder ter caufe van den voirö banne oft
huerlieder abfentie eenichfms begrepen oft aengefproken te mogen zyne..
Jtem indien eenich gefchil of donckerhede refe omme te wetene oft
yemant van «ft zelven ballingen gebannen waë oft hem geabfenteert
hadde ter caufe voirfcr, oft eenige misdaden of delicten daer af es de
Interpretatie ende verelaers gereferveert ons, ende dien van onfen
Raide in Vlaenderen. Jtem ende mits defen zo hebben wy als Vader
Voocht ende wettelic mambour voirö geconfirmeert ende confirmeren
by defen alle de previlegen Rechten coftumen ende vfaigen van der*
vorö lande ende graefscepe van Vlaenderen alzoe wel in t'generale als
in tparticuliere. Jtem dat voor de fcaden lallen ende groote coilen by
ons ter caufe van der oirloge gefuftineert de drie leden van Vlaenderen
-ocr page 95-
(3)
zullen daer vp comuniquieren, mitgaders die van den fmale Steden
ende plecken dient aengaet, ende ooghemerc hebben vp de vorö fca-
den coften ende jntereften by ons gehadt, ende oec vp de defolatie van
den zelven lande zullen ons toelegghen ende confenteren een redelick
fomme van penningen zulk als zy mit ons overcomen zullen tot onfer
gelieften omme die te hefFene vp t geheele lant van Vlaenderen naer
tranfpoort binnen drie termynen daer of dierfte wefen zal den jerften
dach van Laumaent naeftcomende t andre binnen eenen jae daer naer
ende t derde binnen eenen anderen jae t welke wezen zal in t jaer
Ixxxvij. Jtem aengaen mer Vrauwe die douagiere wy begeeren dat huer
eene redelycke fomme toegeleyt worde voir huer fcaden ende jnteref-
ten oick tot onfer gelieften ten tminen als voirö is. Jtem jnfghelicx
hebben wy geconfirmeert en confirmeren mit defen alle ottroye remiffien
gracien abolicien relievementen provifien en andere zaicken van Juiticien
geexpedieert ende bevolen by den ghonen die tregement van den zelven
lande gehadt hebben oft by eenigen particulieren officieren oft Wetten
zydent den overlyden van on!3 voirö gefelnede alzoe wel binnen der
tyt dat alle zaicken binnen Vlaendën gedaen en geexpedieert hebben
geweift onder den name van onfen vorf3 Zone als te voren behauden
ons onfen Zone en een yegelycken zyns rechts Jtem dat alle onder-
faten en jngefeten van beeden zyden vuytgefteken die pfoonen hier
onder by namen ende toenamen gereferveert zullen wederkeeren en
gebruicken van hüen goeden waer die gelegen zyn het zy binnen
Vlaendën of daer buyten ende daer aen zullen zy mogen terftont hand
flaen alzoe en in zulk ftate als zy die vinden zullen zonder dat men
hemlieden ter caufe van defer voirö oorloge daer aen meer belet of
ongebruyck zal mogen doen. nyet jegennaen eenige ghiften of difpo-
ficien daer af gedaen het zy by tyde of t eeuwigen dagen by ons oft by
anderen van beeden zyden, ende oick eenige declaratie van confifcacien
fenteii vercregen by contumacien de welke te nyeute gedaen zullen
werden ende van nu verclaerlt als negheene niet jegenftaende oec
eenige vercoopingen van den zelven goedingen zonderlinge van erfach-
ticheden of huyfmgen van renten gedaen duerende defer oirloge. Jtem
ende mits defen zo hebben wy alzo verre alst in ons is, alle mïsdaeden
en offenfien by den voirö onderfaten ende jngefetenen van Vlaenderen
gedaen oec geduerende deÖ voirö oirloge jegens ons en den gonen die
-ocr page 96-
(4)
ons ptifcap hebben gehouden het zy by fayte by woorden by gefcriften
oft anderfins hoe en in wat manieren dat gefchiet oft gebeurt mach
zyn, generalic oft particulierlic geheel en al vergeven quyt-gefconden
geaboliert en te nyeuwte gedaen, en al noch vergeven fchelden quyte,
en abolieren mits defen zonder dat men yemende van hemlieden van nu
voortaen te diere caufe zal mogen aenfpreken redargneren oft eenige
moeyte of belet doen in lyve oft in goede , vuytgefteken en geexemp-
teert de grave van Romont de heere vander Vere , en de hee van#
gruythuyfe de welke mids dat zy broeders van onfer oirdenen zyn en
by dien pticulieren eedt hebben zullen gehouden zyn te rechte te
ftaene voir den anderen medebroeders van der zelver oirdene vp t guent
dat men hemlieden zal willen te lafte leggen van gedaen te hebben
eenige zaicken jegen den Capitelen van der zelver ordene ende boven-
dien zyn oec gereferveert Louys van Maffemen , Jan van Copenhole,
Jan heyman, Jafpar heyman, gielis van den broucke, Juftaes fchietkate,
Willem Moreel, Jan van Rietbeke , Anthonis Labbe , Jan de Keyt
d'oude , Lodewyc Steyle , Zegher van Rae , pieter van der Eicke,
franchois van Baffevelde, Jan van oiilcamp, clais Marteel, Jafpart def-
premick, franchois van der poorte, Crieftrain belle zonder meer weder
dat zy van nu in hechte van vanghenefTen zyn, oft hemlieden geabfen-
teert hebben de welke gehouden werden te rechte te ftaene voor de
Wetten ende Jugen daer zy naer de rechten en previlegen van den
Lande te rechte behooren ende in dien menbevyndt dat mitten rechten
t'goet van eenigen van den boven genoemden gereferveerde perfoenen
gecöfifquiert zy men zal daer mede recompenferen ende vermaken
de huyfen ende plecken die by defer oirloge in Vlaenderen be-
fcadigt oft gedemoleert zyn t onfer difcrecie ende ordonnancie alle
de welke pointen ende articlen ende elc byzondere onder de condi-
cien voirfcreven wy by ter trauwe van onfen lichame ende in prin-
celycken woorden ghezworen en belooft hebben ende by 'defen
zween ende beloven t'onderhoudene ende te doen onderhoudene
onverbroken zonder nè'mermeer daer jegen te gaene , of te doene
oft te gedooghen gegaen oft ghedaen te zyne maer indien yet van
onfer zyde ter contrarie gedaen worde dat terflont te repareren of
te doen repareren ende ftellen in zynen Jerften State ende behoir-
lichede ende ten eynde dat alle de vorfi zaicken vall geduerich
ende gefladich bliven mogen teeuwigen dagen foe hebben wy onzen
-ocr page 97-
(5)
zeghele hier aen doen hanghen Behouden jn anderen zaicken ons
ende ons voirö Zons rechts ende elcx anders in allen ghegeven
in onfer Stede van Brugghe den xxviije. dach van Wedemaent jn
t'jaer ons heeren duuft &. €-. <£<. C. vyf en acht entich op de ploye
ftont als volgt By mynen heere den Ertzhertoge in Zinen Raed
daer heere phelips van Cleve, heere anthoenis Baflard van Bour-
goengen grave van& roulx in ardenne, die grave van nafïbu eerfle
camerling, die heeren van bevren van Walhain van polhain ende
van Wolkenftain, heere piter lanchals hoofmeefter ende meer andere
jewordich ende by waren, was onderteekent N. Ruter met paraphe
op d'ander fyde ftont vifa , waer aen was hangende den grooten
Zeghel van den aertshertog Maximiliaen voorfeyt in groen wafch
aen dobbelen fteerte van groene ende Roode Zyde.
Accordeert met den originelen Chartre heruflende
ter Archiven der Stad Gend, fOorconden als
eerjlen Secretaris
kent P. GOBERT,
-ocr page 98-
113
c
HARLES PAR LA DIVINE CLEMÈNCË. ÈMPÉREUR
des Rommains' tousiours augufte; Roy de Germanie. de Caftille; de
Leon. de Grenade. d arragon. de navarre; de naples. de cecille. de
maillorcque. de fardaine. des yfles. jndes. et terre ferme de la mer
occeane. Archiduc dauftriche. duc de Bóurgoingne. de Löthric. de
Brabant. de Lembourg. de LuXemböuf g ët de gueldres. conté de flan-
dres. d artois de bourgoingne . palatin et de haynnau. de höllandè i
de Zeellande . de ferrette. de haguenauk. de namur. et de Zutphen i
Prince de Zwave. marquis du 5.£ Empire. Seignr de frife o de falin's i
de malines. des Cite Villes et pays dutrecht overyffel et gröningën i
et dominateur en Afie et en affricque, a tous ceulx qui ces pntes ver-
tont iïilut. comme noz bien amez les eftatz et membres de ceftuy nre
pays et conté de flandres, ayans entendu la demande que leur avons
hagaires faite de nous vouloir encoires accorder vng ayde de deux eens
quarante mil livres du pris de quarante gros monnoye de flandres la lï-J
vre. a payer au jour de S.1 Jehan Bapte 1 an quarante cincq próuehairi
venant en clers deniers par telz convenables moyens qu ilz adviferont
apres pluifieurs affemblees ,et comunications fur ce tenues, defirans nous
fervir et complaire: fans avoir regard aux grandes et excefnves femmes
de deniers qu ilz ont furny durant la derniere guerre.j nous ayent ce
jourdhuy liberallement confenti et accorde : la & fomme de deux eens
quarante mil Livres du&pris. payables aux termes de Saint Jehan Bapté
et noel au$ an quarante cincq a prendre et lever jcelle fomme par Ie
moyen des deux dixiefmes. afiavoir de tout revenu de rentes et biens
jmmeubies: et du gaing des marchans foubz les cönditions et referva-
tions fpeciffiees en 1 acte de 1'accord fur ce defpefchie . et entre autres
que la levee def& deux dixiefmes ne fera tiree en confequence. dont
et de noz lfes de non prejudice jlz nous ont tres humblement fupplye
et requis. favoir faifons., que nous les chöfes deiTus & cbnfiderees j
ët Ie grant et agreable fërvice, que les & eftatz et membres de flandres
nous font en cefle partie . veullans vfer de bonne foy envers eulx ï
avons declairé et declairons par ces pntes, que nre jntentiön na efte ,
comme encoires neft, de changer ou alterer la maniere daccörder aydes
ën nre $ pays et conté de flandres. Ains que 1 accord et levee des $
deux dixiesïnes . eft et fera fans prejudice de leurs previleges et cou~
ftumes, et ne pourra cy apres estre tire en confequence par nous nëè
-ocr page 99-
co
Jioirs et fuccefleurs contes en contefTes de flandres. Si donnons en
mandement a noz amez et feaulx les chief prefident et gens de nre
privé confeil Prefident et gens de nre grant confeil Prefident et gens
de ïire confeil en flandres., et a tous autres noz Jufticiers et officiers
cui ce regardera. que de nre pnte declaraton ilz faicent feuffrent et
laiflent les <R eltatz et membres de flandres plainementetpaifiblement joyr
et vfer. Sans leur faire mettre ou donner ne fouffrir eftre fait mis ou don-
ne aucun trouble au empefchement au contraire. car ainfi nous plaift il.
en tefmoing de ce ayons fait mettre ïire feel a ces pntes. Donne en
ïire Ville de Gand Ie x.meJour de decembre lan de grace, mil cincq
eens quarante quatre . de nre empire xxv.rae et de noz regnes de
Caftille et autres Ie xxix.me Sur Ie plic etoit ecrit cQmme senfuit par
1 empereur figne Verreyken et y etoit appendu Ie grand feel de Sa
Majefté imprimé en eire rouge a doublé queue de parchemin.
Pour Copie conforme au Chartfe original
repofant aux Archives de la Ville d&
Gand, temoin comme premier Sécrétaire
Signé P. GOxi.
-ocr page 100-
(I)
JLJLUJOURDHUY xvij.™ de Juillet xv.c quarante neuf apres que
les Eflatz et membres du pays et conté de flandres, fuyvant 1 intention
et bon plaifir de 1 empereur nre fouverain feigneur et prince , naturel
avayent confenti recepvoir et jurer Monfeigneur nre Prince, Mefs.e Phle
Prince defpaigne des deux ficilles. de Jhlrm et. Archiduc dauftrice. Duc
de Bourgoingne et. conté de hapsburgh de flandres et. pour futur
fouverain feigneur et prince , naturel du<R pays et conté de flandres,
pour en. joyr apres Ie deces de fa ma.te Jmp.le felon Ie contenu de lade
fur ce paffe. le& f3r prince ayant fait fon entree, en la ville de Gand,
et fait fon ferment en leglïe de labbaye S.c pierre , et Jllecq ouy la
meffe folempnelle felon fancienne couftume , s'eft dillecq tranfporte
vers leglïe collegialle S.c Jean pntement appellee S.fBavon,ou efloyent
affemblez les prelatz nobles et deputez des membres du& pays et conto
de flandres , ausquelz le& f3r prince a fait ferment tel quil fenlTuyt.//.
Ego Philippus Dei gratia princeps hifpaniarum, vtriusq? ficilie , hieru-
falem et archidux auftrie. dux burgundie et. comes habfpurgi, fiandrie
et. promitto ac juro . quod in adventu meo et fucceffione huius patrie,
et comitatus fiandrie , confervabo et confervari faciam jura matris alme,
fancte ecclefïe, nee non dictam patriam fiandrie in pace jure et jufticia.
Quodq? regam ac regi faciam oppidum gandavenfe, fecundum ordinatio-
nem factam anno millefimo quingentefimo quadragefimo. ultima Aprilis
per jmperatorem carolum quintum comitem fiandrie, parentem meam
colendiffimum . preterea quod viduas et orphanos, pauperes et divites
in juribus fuis manutenebo ac manuteneri faciam , ac omnia faciam que
juflus ac fupremus dominus et comes fiandrie, facere tenetur., Jta me
deus adjuvet, et omnes fanéli ejus.//. Et cela fait le$ f3.r prince tira la
cloche en figne quil efloit receu pour futur conté de flandres , et alla
au grant marchie fus vng efchauffault, ou ceulx du magiflrat et comüne
de la * ville de Gand jllecq affemblez en grant nombre firent au*
f3.r prince ferment réciproque tel quil fenff.' Wy Bailliuwen , fcepenen
van beede bancken , officieren, jngefetenen ende Jnwoenderen der
ftede van Ghendt , foe in onfen name als jnden name van alle der
gemeente der felver ftede. , Geloven ende zweeren den duerluch-
tichflen prince onfen toecomenden gherechtighen ende overften heere
ende grave van vlaendren , phls Prince van Spaengnen. van beede
-ocr page 101-
( 2 )
ficilien. Jhlrm et Ertzhertoge van oiftenryke. hertoge van Bourgoingnen
et grave van hapsburgh van vlaendren et. hier Jeghewoirdich , ende
zynen hoyren ende nacomelinghen, Dat wy na den overlyden van
der key. ma.teyt onfen overften heere ende natuerlyken Prince , hem
zullen goet ende getrauwe wefen, bewaren ende helpen bewaren .
zyne erve heerlicheyt ende limiten, onderhouden ende obferveren
d'ordonnantie ghemaecl by zynder key. ma.teyt in den jaere xv. veertich,
den lellen dach van aprille •/. ende voirts doen al t gene dat goede
ende getrouwe onderfaten gehouden zyn jeghens hueren fouvereynen
heere ende prince , foe moet ons God helpen ende alle zyne hele-
ghen. Dont de tout les <R de la ville de Gand ont requiz davoir afte,
que le & fi.r prince leur a accorde , aflavoir cefte fait au$ Gand les
jour et an que deiTus,. y pns le Prince de piemont , Le duc dalva
grant maiiire doftel, Le conté du Reulx gouverneur general de flandres.
d artois . de Lille. Douay . et orchies , chêïs de 1'ordre , les marquiz
dafturga et de pifcayre , Levefque d arras . confeillier . mefs.es Jehan
de S.1 maurys 13.r de montbarrey . prefident du confeil deftat, viglius
de zwychem chief et prefident du privé confeil de lempereur, et plu-
fieurs aultres etoit ügné Phles plus bas etoit Par ordonnan de mon &
feigiir contrefigné Verreyken au pied etoit v.1 viglius plus bas etoit
Gand
Pour Copie conforme au Chartre original
repofant aux Archives de la Ville de
Gand tanoin comme premier Secretaire
\nè P. "GOBERT.
-ocr page 102-
co
JL HLE PAR LA GRACE DE DÏEU ROY
de Caftille de Leon darragon de Navarre de
Naples de Sicilië de Maillorcque de Sardaine
des Jfles Jndes et terre ferme de la mer Occeane,
Archiduc d'auftrice duc de Bourgoingne de
Lothier de Brabant de Lembourg de Luxem-
bourg de Geldres et de Milan, Conté de habs-
bourg de flandres dartois de Bourgoingne Pala-
tin, et de haynnau de hollande de Zelande de
Naniur et de Zutphen, Prince de Zwave Mar-
quiz du S.1 empire S.r de Erize de Salins de Ma-
lines des Cite villes, et pays dutrecht dover-
yflèl et groninge, et dominateur en Aüe et en
.Anncque , a tous ceulx qui ces pntes verront falut, comme noz
chiers et bien amez les quatre membres de nre pays et conté de flan-
dres, en nous accordant nagaires la fomme de vingt fix eens milLivres
du pris de Quarante gros nre monnoye de flandres la livre, ou lieu de
leur quote es deux millions par an pour les quatre a'ns reftans de fix,
efcheuz Ie xiij.me daouft dernier paffe, pardeffus les treize eens mil
femblables livres par eulx furnyes pour les deux annees precedentes
et des douze eens mil femblables livres ou lieu du fecondC.mc, ayent
entre autres requiz et pour par Ie quilz ne feroient deflaenavant char-
gez de plus grandes recognoiflances fur les ottroyz des affiz qui fe lie-
vent par les villes membres chaftellenyes ou autres places de nre &
pays de flandres que du paffe et que de tout temps 1 on en eftoit
accouflume ufer, Scavoir faifons Que ce confidere, Et attendu que
le& accord a efte par nous'pntement accepte, et veullans effecbuer les
Conditions d'iceluy accord, nous avons confenti et accordé, confen-
tons, et accordons par celles aüs$ quatre membres, que les^ de flan-
dres, ne feront dorefcnavant charges de plus. grandes recognoiflances
-ocr page 103-
C * )
fur les ottroyz des affiz qui fe lievent par les villes membres chaftelle-
nyes ou autres places de nfe & pays de flandres que Ion ny efl accou-
flume en vfer ou payer du paffe , promettans en bonne foy et parolle
de Roy d ainfi en uier, et Ie faire entretenir, car ainfi nous plaifl il,
en tefmoing de ce nous avons fait raettre nre fcel a ces pntes, donne
en nre ville de Bruxelles Ie dernier Jour davril lan de grace mil cincq
eens foixante feize felon nre edict, de nos regnes afs.r des Efpaignes
Sicilië &c Ie xxj.me et de naples Ie xxiij.me Sur Ie plic eft comme sen-
fuit Par Ie Roy figné d'overloepe avec paraphe
Pour Copie conforme au Chartre original
repofant aux Archives de la Ville da
Gand, temoin comme premier Sécrétaire
P. GOB
-ocr page 104-
co
EXTRAIT uyt fekeren Boek, her lif-
tende ter Greffie van Myn Edele
Heeren Schepenen vander Keure
der Stadt Gendt, zuaer in onder
andere folio
203. reélo fiaet ah
volgt,
_L HE LI PP E par la grace de Dieu a tous ceulx qui ces piites
lettres verront et ouront Saluut fachent tout que comme nre ame et
feal, Luis Cuens de flandres font venuz nous et fe foit mlt plainz
que luy et faterre, eftoient grevez par ros gens empluyfeurs cho-
fes , et noz ait requis humblement, que nous meiffiens convenable
remede des articles qui ei defous fenüvent nous qui regardons les
dommages que il et fa terre ont eu et ont encore pour la defFence de
marchandies, pour la guere quil effc entre nous ec Ie roy d'engleterre,
pour la raifon de la quelle guere, les marchandifes ne venoient pas
en la conté de flandres, fi comme il i j ont ja piecha acoftume avenier
devont de diz articles qui fenfuient en la forme et en la maniere qui
fenfuit, et volons et comandons que la dióte ordonnance foit gardee
et tenue fermement et entierement fans ce que nul puifle de riens
venir encontre, premierement nous voulons et ordonnons que 1 amen-
de des quatre vinz quinze mile livres que nous demandons au gens de
flandres pour la raifon des monnoies et toutes les autres amendes que
nous leur porrions demander jufques aujourdhui pour la raifon des de-
vant dites monnoies // nous a la requefte dud, conté les auquitons du
tout de rechief, nous voulons et ordonnons que ceus qui ont efte ou
fervice et conté comme receveur ou jouiticier et meifment en fes
baillies tout foient il noilre home ou puis venir en noilre fervice foient
ranvoie au conté pour refpondre en fa court, a ceus qui deus fe plain-
dront pour la raifon de leur office et pour rendre raifon de ce quil ont
fait en 1 office et les poura Ie conté punier de ce quil auront mesfait
en 1 office, de rechief nous voulons et ordonnons que nos Serjenz
niront ne ne vendront en flandres, en ferientant fe n'eft en cas de Ref-
fort et en cas de Seignorrie ou de Souverainité qui apartaingne a nous
A
-ocr page 105-
co
et non pas a autre et lors j pourront il aler sil ne portent Ires pendenz
de nous, et fe ainfi efloit que noz baillief ou leur lieutenans vofiffent
envoier aucuns de leurs Serienz en,flandres, pour aucune caufe rai-
fonnable a ce, comme il eft defus dit les diz Serienz aportroient let-
trez pendenz de leurs baillis et que les lettres la caufe feroit exprefle
et contenue pour la quele Ie dit baillif les renvoieront, et eft a favoir
que nul Serient qui foit manant en flandres ni doit ne ni peut pour
nul cas ferienter fe neft en lieu qui de nous Tavons et ly pouroit il
demorer et ferienter en fe feulement qui de nous fera avoyé, de
rechief nous voulons ordonnons que tint ly apel ou les apians que cy
de gand fok communs ou perfones finguliers ou a henderz poufuivient
en noftre court en contre Ie conté ou fes gens et les trante neuf de
gand et tous ceus qui povient poufuire jufques au jourduy defques il
ont efte plaintiz en noftre court ceffens et les oftons de court et li
oftons toute lexemption et toutes les gardes et les Serienz qui par
nous font a gand pour la raifon dez diz apians et eft a favoir que fe
pour la raifon des diz appians aucuns amendes eftoient deues foit a
nous foit au conté, il fe partieront des cours fans emendes, et ce fens
qui ont 1 apel pourfui avoient du temps paffe, aucune chofes a faire
en vers Ie conté ou avoient aucuns chofes fetes ou diétes contre luy
qui li defpleuffent et efpecialement du fet de biervlier Ie conté leur
en froit droit en fa court, et de sauótorite mais il en ouuroit par Ie
confeil et 1 affentement des quefques de therouenne et de tournay ou
de luy deus, en tel maniere que nous devons envoier ces deus Evef-
ques ou luy deus pour ces chofes faire au conté de flandres dedans
quatre rriois, du jour que Ie dit conté Ie nous aura fait alTavoir, et
feront tenuz cesdiz deus Evefques ou cil des deus qui ia a confillier
Ie conté de cefte befoigne aufi comme il feroient nous en tel cas,
ont neutedons pas, que Ie conté doit de riens attendre ne requerre Ie
confeil de ces evefquez fort es cas ou Ie dit conté les fuivront, pour
Ie raifon de defobeifiance ou d'aucun meffait et pour ce que nous dou-
tons que les trente nuef de gand ne foient d aucunes chofes meux
contre les appellanz et leur a herdenz, et tout Ie commun de la vuile
pour 1 ocafion des ditz appians, qui ne les puiffent ou voufiffent en
aucune chofe grever fi retournoiet en leur povoir, et en leur jurifdic-
tion au moins fitoft et pour fe mefmement que nous puiffiens meuz
-ocr page 106-
C3)
et plus clerement en guerre et favoir la veritë d aucuns chofes , que
les diz trante et nuef doivent avoir fet en defpit de nous et de no-
tre fouverainnete fy comme loi\, nous donne a entendre, nous vou-
lons et ordonnons que les diz trante et nuef foient des or en droit du
tont fufpenduz de tout leur povoir et de toutes leurs office jufques
au terme de la Chandeleur, qui vient prochienement en quatre ans,
enfivanz continelement et entierinement, et voulons et ordonnons
que tout Ie terme defus dit pendent Ie conté de flandres puiffe et
doie metre ung preudomme en la ville de gand , autre que fon bail-
lif et tel qui ne foit paz nez de la vile lequel preudome ait et
maintiegne en toutes chofes et de Lau&orité du conté tout Ie po-
voir et les offices des trente et neuf en toutes chofes et fe Ie preudo-
me qui de par Ie conté fera 1 office defus dit mouroit ou empeche-
mens ou raifons avoit, par quoy il ne voufift ou ne povift les offices
et Ie povoir defus diz fete, Ie Conté de flandres qui pour Ie temps
fera y metroit en lieu dicelui autre predomme toutes les fois que
meftier en fera , qui de sauélorité les chofes defus dites feroit, et fe
ainfi eftoit, que aucuns foit Ie commun ou autres appellail en aucun
cas, quel qui fuft du dit preudomme, tous les appians et les refforz,
veudroient la ou il vouldroient venir des trante nuef de gand, fe
leur povoir et leurs offices ne eftoient de riens fufpenduz, de rechief
nous voulons et ordonnons que pour ce que Ion nous a donne a en-
tendre , que les trante et nuef de gand ont fait aucuns chofes a gand
en noftre defpit, nous en pourons en guerre de noftre office, fans
ce que nul sen face partie ne ne puiïTe ne ni doie eftre receu, ne en
denoncent ne autrement , et feront oies les raifons et les deffenfes
des trante nuef, de rehief nous retenons tout noftre droit et toutes
noz bonnes rayfons de pourfuire Ie conté et fa gent de flandres en
aucuns defobeiffances fe fetes Ie tout fe fuire les voulons et Ie conté
et fa gent retienent auffi toutes leurs bonnes raifons de eus deffendre
fi c6me il devront, et pour ce que efchofes defus diétes a plufieurs
chofes qui touchent ou pouroient touchier la Seignorie Ie Conté,
nous avons oélroié et encore ordenons, voulons et oclroions, que
toutes les chofes defus dites et chafcune dicelles font fetes et acor-
des fans en toutes chofes la Signourie du contc et de fes hoyrs et
fauve la noftre , et de noz fuccelfeurs et Huis ce que nul droit nou-
-ocr page 107-
(4)
vel ne de ordonnance faire fur Ie Conté, ne fus fa terre ne fus fes
gens ne autre droit quel quil foit ne nule Seignorie nouvele, nule
nouvele Jouftice en foit, ne ne puiffe etre aquife a nous ne a nos
hoyrs, et fauf ce que nul droit, nule Seignorie , nule Jouftice am-
cois fe nous les jamens en foient de riens plus efclareies pour nous,
ne pour noz hoyrs, ne contre Ie Conté ne les fiens, ne contre nous
ne les noltres, ne pour chofe qui foit acordé ne fete li fongie , au
conté ou a fes hoyrs ne fe pourront traire a nous ne. a noftre court
pour aucune caufe quele que ele foit fe ce neftoit, par caufe d apei
ou pour autre qui apartèigne a nous, et non pas a autre par raifon
de Souverainete ou de Seignourie ainfi comme 1 on ufe , et voulons
que Ie droit au conté y foit fauf en toutes chofes et Ie noftre droit
aufine en tous autres cas et en toutes autres chofes comme devant
de rechief de efpecial grace, et pour ce que nous puiifiens mieuz et
plus grandement eftre fervi du dit conté et de fa terre en noftre
guerre, nous donnons et oótroions a noftre ame et feal qui devant
dit conté de flandres refpit et dilacion de toutes fes de tes queles
que eles foient et aufine donnons nous et octroions a toutes les vil-
les de loy de la Conté de flandres refpiz et dilations de toutes leurs
detes les quiex refpiz et dilations donnons nous tant au dit conté que
aus dites villes nous voulons quil durent tant feulement de la touz-
Sainz qui paffa d arrienement jufques a douz ans continuelement et
pfetement comptez en tele maniere que fe les creanchiers nont lettres
de leur detes foufnfanz i les auront fe i les veulent, et voulons que
ladite grace face pourfit, non pas fans plus au conté et aus villes
defus dites mais a tous ceus qui pour eus font obligiez foient plei-
ges ou autres tout fe foient il obligiez et eftabliz pour eus piïncipal
de tour et voulons et oclroions que tout Ie temps de la dite delacion
durant painne ne ufure ne coure contre les perfones defus dites, ne
quil ne chietent en nul dömage pour de faute de paiement et toutes
ces chofes voulons nous durer fermez et eftables par tout Ie tems
defus dit non conftreftant fe Ie dit conté ou les dites villes ou ceus
qui pour eus font obligiez ont renoncie a toute grace priviliege ou
ildulgence, de nous ou d'autre prince données ou a donneer, et eft
aiTavoir que nous ne voulons ne nentendons pas que cefte grace ne
ce refpit feftendent de biens a detes qui a nous proprement font
ou
-ocr page 108-
h sr
C5)
ou feront deues ne qui au conté de flandres proprement font ou
feront deues ne a celes qui a orfelins font ou feront deues ne ren-
tes a vie ne a deniers deuz, pour mariages d'aucunes perfones ne
de fermes nede rentes ne de comandes , en tefmoing des queles
chofes nous avons fet metre noflre fcel en ces prefentes lettres
fauf noftre droit en autres chofes et celui au Conté et 1'autrui qui
furent fetes et donnees a paris Ie jour de la tyephannie en lan
de 1 incarnation noftre Seigneur mil deux eens quatrevinz et quinze.
Poür Extrait collationnè
Signè J. J. VANDER BEKE.
-ocr page 109-
C i )
EXTKAIT uyt fekeren Boek berujlende ter
Greffie van Myn Edele Heer en Schepenen
vander Keure der Stad Gend
, en de zvaer
in onder andere folio
33. ftaet als volgt,
Wy lodewyc grave va vlaenderen
hertoghe van brabat grave va nevers ende van rettis en hëe van ma-
cheline doen te wetene allen lieden dat als van den gefcille en difcorde
dat gheweeft heeft tuffche ons an d'een fyde ende onfen drien ftede
ghent brugghe en ypere en den comune va onfen lande van vlaendere
an dande zyde bi traitiette van oïife lieven zone den htoghe van bour-
goingen pays ende accort ghemaeór, en gheordineert es inder maniere
hier na volghende eerft dat hemliede vergheven werde al tgöent dat
ghevallen es tote den daghe van heden van dies wy ofte yemene dien
ancleeft onghepart wefen moghe of fyn upt comun up haer beleet of
hare beleede toebehorende metten Comune gheallyert. Item dat de
goede liede vorf.t fullenbehoude en ghebruke harepvilegie coftumen en
ufaygen en vryheden ghelyc dat wy an hemlieden wilde en gezworehebbe.
Jtem dat alle verbinde en bezeghelte die ghemaect fyn in con-
trarie der pvilegen en vryheden fyt va (leden caffelrien of neerin-
ghen fi bi wille bi conftraintë of anderfins van al te al fyn quite en te
nieute ghedaen en va gheenre weerden en de bezeghelte ovgheghevé
danen fy quamen en te nieute gedaen en fpeciaelic t verbint en t be-
zeghelte dat de goede liede van der weverien van ghent up hem fel-
ven ghemaect hebben in contrarie harer houder coren ende vryheden
te nieute ghedaen fynde en behoudë hare houdë pvilegïen en vryheden
flaende. eii fynde vrye liede alfo wiefe vonde en diere ghelike al tco-
mun va vlaendre en dat wy fyn een vry heere en onfeliede vrye liede
jtem dat alle de ghene die gherumt fyn en ghevloe fyn huut hare
jeghenode hute ftede hute caflelrie ofte waer dat fy binne onfen lande
van vlaendere in contrarie van den comune en die ghenieten wille wet
ende vonneffe en-dinquefte alfo foe gheaccordeert es dat die in comme
zulle moghe elc in fine jeghenode ome de redene dat niemê't mach
fegghë datmë bi wille wert gaen wille maer bi wette en vonnefien.
Jtë dat alle baillius en cnapë vanghers fynde ter tyt van nu verlaten
\
-ocr page 110-
( 2 )
zullen fyn: en die ghenieten durren en wille wet en vonneffe bi der
inqueften en niet mefdadich bevonden werden zulle moghë ilaen ghe-
lyc baren ghebure. en die mefdadich bevonden werden fulle blive
Co
verlaten en nemermeer in offitie gheftelt up dat den ghene die ov
dinquefte fitten zullen redelic dinct, ende fyt wyfen omrae dat nie-
ment fal moghen fegghen dat men bi wille voirt gaen wille maer bi
wette en vonneffe. Item dat de proofst va fent donaes fal buten den
lande van vlaendere blive fonder eenich middel en vlatene va onfen
rade eïi nemmermeer t onfen rade te fine. Jte datmë d inqueilen doen
fal al vlaendre dore van allen den ghenë die hem mefdregen hebben
in contrarie den pvilegie ende vryheden van den commune en dient
mefdadich bevint dat me naer doen corrigeren fal ende defe inquefte
en correctie ghedaen en befeten te fine bi den ghenen dire de iij fte-
den overghelieft te hebbene en dire over wefe fulle bi onfë bailliu
heed d'afdoende en niemene der in te fparene. eïi wt dat in ons ofte
in onfen bailliu ghebrec ware dat de wet va den iij Heden eiken die
ü ghecore fal hebben haren heed flaven fal moghë omme de inquefte
o-i
ghehouden tfine ghelyc dat point vclaert. en ome ons eïi de goede
liede te verwaerne vordan en eiken, es gheordineeit dat elcx jaers
eeuwelike ghedaen fal fyn eene inquefte bi xxv. pioenen emmer de
xiij. en niet minder ov fynde ghecore huut den ghemeenen lande va
vlaendere bi der wet van den iij lieden en die vorfi xxv. pfoene elcx
sjaers te vnieuwene bi den wette van den iij Heden die danne wefen
zullen van welke xxv. pfoene die van ghendt fullen kiefen ix. ende
die van brugghe viij. en die van ypere viij. en ghevielt dat eenich
van den xxv. pfoenen ftorve dat de wet diefe ghecoren hadde andere
fulle moghë kiefen in hare liede alfoet vorf.' es omme up de ghene
die hem voert mefhuferen fullen correctie te ghefcienne wie fy fyn
naer verdiente ome de goede liede ghemeenelicke te blivenc in hare
pvilegie en vryheden en dat alle de pfite dire af comme ons toeboiren
fullen. behoudë den ftedë haer'recht te hebbene din alfo verre als fy
fculdich fyn te hebbene na collume en hufage van haudë tiden jtem
dat al vlaendere dore fal fyn gheftelt nieuwe wet naer collume en
pvilegie en rechte van den lande. Jte datmë va alle den duutfche eïi
alle andë die ons comme fyn te dienile goede belofte ende beze-
ghelde brievë nemen lal dat li nemermeer vlaminghë ofte hare goede
mefdoen fullen ofte laten mefdoen in occoyfoene van hemlieden binnë
-ocr page 111-
3 )
vlaendre ofte der buten ome eenich flic fprutende huut defen ge~
fcille en beroerten, by t'heere va gode eii va onfë lieve zone vorfeit
en omme te fcuwene de deftruétie van onfen lande en mits oec dat
onfe goede liede ghemeenlic ghelooft hebbe te wefene tonfwaert en
onfen naercomers goet eii ghetrauwe, en al te doene dat goede liede
fculdich fyn te doene te hare gherechten en vryen hee. hebbe
vgheven alle mefdade alfoet vorf.1 es eii alle de pointe vorfcreve
gheloft en gheloven te houdene in d'maniere vorD over ons en onfe
nacomers grave van vlaendre bi der orconfchepe van defen lren be-
zeghelt met onzen zeghele ghegheven te machline den eerften dach
in decembre int jaer m: ccc. en neghene eii tfeventich
Pour Extrait collationnê
Signè J. J. VANDER BEKE.
-ocr page 112-
\
(I)
EXTRAIT uyt fekeren Boek, berup-
tende ter Greffie van Myn Edele
Heeren Schepenen vander Keure der
Stadt Gendt
, ende zvaer in onder
andere f." primo re&o jlaet als volgt
,
Dit naervolgende es de provifie ende previlege verleent
by onfer harde geduchter joncvrauwe ende princefle
marie hertoghinne van bourg.nen graefnedinne van vlaen-
deren &<a allen haren landen van haerwaerts over int
generale
TVf
J-VJ-Arie by der gratie gods hertoghinne van bourgoingnen vari
Lotthir van brabant van limborch van luxembourg en van ghelre
graefnede van vlaendren van artois van bourg.nen palatine van hene-
gouwe van hollant van ze.elant van namen ende van zutphen marc-
graefnede des helichs rycx vrauwe van vriefland van falins ende van
mechelen doen te wetene allen den ghonen die nu zyn ende na-
maels wefen fullen. alfo naer den overlydene van wylen faleger mé-
morien onzen lieven heere ende vadre hertoghe carels heere in fin-
nen tyd van den landen ende heerlicheden voorfeit, t onzer begheer-
ten ende verfoucke, by ons comen zyn in defe onze iiede van ghend
de ghedeputeerde ende ghecömitteerde vanden Haten beede geeftelic
ende weeriic van onfen voorn landen van haerwaerts overe den welc-
ken wy in pntie ende jeghewoordicheyt van den moghenden heeren
heere lodewyc van bourbon biffcop van ludike hertoghe van billen
ende grave van loen , onzen gheminden oom ende mer adolf van
cleven ende van den maerek heere van ravefteyn ftedehoudere ge-
nerael ende gouverneur van onzen voorf.en landen onfe gheminde
neve die onze naefte magen zyn van onzen bloede ende by advife
ende rade van hemlieden hebben doen vertooghen ende opendoen,
de groote ende fware lallen, daer inne onze voorn lande langhen tyt
geweeft hebben ende by hemlieden noch daghelicx overeómen midts
der overdaet ende nieuwe lillen die eenighe van andren natiën tegen
ons ende onfe voorC lande te wereke legghen ende hem vervorderen
te doene met diverfchen Heden floten ende plaetfen ons toebehoo-
A*
-ocr page 113-
co
rende, in te nemene toot huer obedientie te treckene, teghen redene
ende recht begheerende , mids den toverlate ende t'groote betrauwen
dat wy hebben toot den goeden lieden onzen onderzaten dat zy ons
daer in by rade ende dade te halpen comen wilden , ten hende dat
zy ende onfe voorn landen van fcaden ende lafte mochten werden
befchudt ende befcermt, daer op de voorf? ghecömitteerde van onfen
voren genoemden landen bewyzende en tooghende den goeden wille
ende groote jonfte, die zy als onze getrauwe onderfaten t onswaert
hadden , ons gheprefenteert hebben met aller huerer macht hulpe
ende byftant te doene dies wy hemlieden grootelic bedancken ende
ome diefwille dat die van onfen voorn lande, ons te kennen gheghe-
ven hebben de verdeerflycke fcade, quetft ende achterdeel die zy
ghehadt ende verdreghen hebben in allen hueren leden overmids den
overlaft die onfe voorn lieve heere ende vadre toot den hende van
*zynen levene gheachtvolght heeft in. zulker manieren dat de onder-
faten van den felven onfen lande zeere veraermt ontgoet © tonder
ghegaen fyn ende dat meer es zyn den voorn onzen Landen ende
goeden Heden grootelic afgenomen en inneghetrocken in diverfche
manieren de rechten, previlegen, coftumen ende ufaigen van dien
zonder van den welken wederome voorfien ende ghereftkueert te
wefene, de voorf.e onfe lande in hueren voorn rechten previlegen
coftumen ende ufaigen int onderhouden van der jufticie niet ftaeh en
zouden moghen bliven , noch gheregiert ende beleet wefen , de
voorf.e ghecömitteerde ende ghedeputeerde van den ftaten, hebben
ovghegheven in onzen handen in ghefcrifte zekere pointen ende ar-
ticlen dienende ten orbuere prouffyte @ welvaert van allen onzen
voorf.on Landen int gemeene , ons oetmoedelic biddende dat wy als
hertoghinne ende princeife der landen voorn hemlieden de voorfchre-
ven pointen ende articlen van onfer fpecialen gratie gheven confen-
teren ende willekueren willen voor ons, onzen hoirs ende nacomers
hertoghen ende hertoginnen princen ende princeffen der felver Lan-
den:/ de welcke pointen wy bevonden hebben by advife van onfen
voorf.en oom ende neve, ende ooc by onfen rade grootelicx dienende
nootfakelic ende prouffytelic zynde voor ons onfen hoyrs ende Lan-
den ende den jnwoonenden van dien ende hebben daeróme by onfer
rechter wetenthede ende zonderlinghe gratie macht ende mogenthede
ende by advife ende rade alsvoren / den felven onfen. Landen ghe-
-ocr page 114-
( 3 )
confenteert ghegheven ende ghewillekuert confenteren gheven ende
willekueren voor ons onfe hoirs ende nacomers hemlieden hueren
hoirs ende nacomers generalic ende pticulierlic eiken lande zonder^
de pointen ende articlen hier naer verclaerft ome danof te ghebru-
kene ende die te onderhouden t eeuwighen Daghen zonder verbreken.
JLN DEN EERSTEN dat wy {tellen ende ordonneren zullen vMd4 Ke?n die
eenen grooten raed, van ffoonen ende conditien alfo hier naer volght togroü«tt"
die huere refidencie doen fullen ter plaetfen daer wy binnen onzen E° J"y" f ed*
r                                                                                 liee en hoe breet
lande wefen zullen danof alleene d'een principael hooft ende een zy kenniire nemen
zullen
Cancellier wefen zal conende lattyn walfch ende Duutfch, alfulc als
ons van dien ghelieven zal ende dat wy toot dien ftellen ende or-
donneren zullen vut onfen walffchen landen vier heeren ende goeden
mSnen vut onzen lande van bourg.nen, twee vut onzen Landen van
artois ende van picardien , twee vut onfen Lande van henegauwe ende
eenen vut onfen lande van namen, ende vut onzen duutfehen lan-
den , viere vut onzen lande van brabant, viere vut onzen lande van
vlaenderen, viere vut onzen landen van hollant ende van zeelant,
twee vut onfen lande van lucemborch ende twee vut onfen Lande
van Limbourg ende van overmafe ende vut eiken van den zelven
landen van den notabelften ende niet meer daer of altoos de helft
van den voorf.en pfoonen vut eiken Lande zyn fal edele, ende d'an-
der heelft cleereken van rechte ende d'een vut onfen lande van na-
men alzulc als ons naer der voorf.e manieren ghelieven zal ende dat
toot defen de princen ende heeren van onfen bloede by ons wefen-
de, by den zelven rade zullen moghen comen als ons ende hemlie-
den ghelieft ome onze zake te beforghene , de welcke van onzen
rade gheen kenneffe en zullen hebben van gheenerande zake dan van
den ghonen daer onze pticuliere raden van onfen Landen ende wet-
ten van dien naer huerlieder previlegen rechten coflumen ende ufai-
gen niet kennen ende mogen jtem dat onfe Secretarifle toot onzen
voorn rade behouvende, zullen wefen in alzulken redelyken ghetale
als ons ghelieven zal vut onzen voorfchreven landen connende ten
minfte beede de talen walfch ende duutfch, jtem dat de voorf.e van
onfen grooten ende infgelycx van onzen pticulieren cameren van den
rade, in elc van onzen voorf.e Lande zullen ghehouden wefen te
zweerne ende te ghelovene , dat zy de rechten previlegen oude ende
-ocr page 115-
(4)
niéuwe ende ooc de Coftumen ende ufaigen van eiken onzen landen
ende (leden in allen zaken dannof zy kennen zullen ende hem on-
derwinden onverbrekelic zullen onderhouden
in wat taien jtem dat de zaken die voor onfen voorn grooten raed ghehandelt
men de zaken inde;
grooten raed han- zullen werden vut eenige van den voorf.en landen zullen werden beleedt
ende ghedinght tuffchen den ghonen dien t ancleeft in alzulker talen
als men ghemeenlic fpreeckt in de Landen daer de verwerers wonach-
tig zyn
Dat ai t gnuend jtem dat ai t ghuend dat in de voorf.c landen boven ende in con-
ciat t. contrarien                                                      _
geds es of werd, trarieii van den vore genoemden previlegen rechten coftumen ende
te nieuten gedj
fal zyn
ufaigen in ghebreken es of naermaels inbreken mochten zal alsnu ende
alsdan of ende te nieuten wefen ^ crachteloos ende van onweer-
den zyn
Van de manien
van fcrivene die
'j-i
mvn heen van ds
Jtem dat alle brieven opene ende befloten die men vut onfen
grooten rade of pticuliere cameren van den rade zenden fal zulten
grooten rade on- wefen in alfulcker tale als men fpreect ter plecken daer die gefonden
derhauden zullen
ende hoe tparlem.t fullen werden ende of de contrarie van dien gheviele, zo en fal men
et.™
            ' die ter plaetfen daer die gefonden werden niet fchuldich fyn te obe-
dierne noch de ghedaeghde te compareerne Jtem dat de Confiftorien
van den plement ende andre te mechelen onlancx upghefedt, fefferen
zullen ende van nu voortan t'eeuweghe daghe te nieuten zyn ende
of geftelt bliven, zonder dat men eenighe ghelick hoven ende ghe-
rechten in toecomende tyden upilellen zal moghen
vand* zaken die Ttem ^at ayje zaken die int voorf.e plement by evocatien betrocken
int plem t by evo-
catien i' betrocken
fyn, ende die al daer nogh hanghen onghefleten wederghefonden zul-
wacn en waer ene
eder^he'zonden ten werden , met alle den acten ende fcrifturen daer anclevende ter
werden
             plaetfen ende den wetten © jugen daer of die gheevoceert ende
vutgheroupen zyn ome in de zelve zaken voort te werdene ghepro-
cedeert alfo naer recht ende coilume behooren zal
vand6 zaken int Jtem dat alle de zaken die by appellatien betroken ende noch han-
aeive piem.t han- „nende Zyn
mt voorf,e parlement, ende welcke overgheferict' es
gen by appelle °                                                               *                        '                                                     D
waer die weder t'glierechte oft den hove daer fy by ordenen ende graden eerft zou-
ïhefouden werden
den behoort hebben ende ghereforteert, zullen infgelycx met allen
den acten ende fcrifturen daer anclevende wederghefonden werden
voor den hove ende gherechte alfo overghefchrict ghelyc voorf.' es.
Jtem
-ocr page 116-
*#"•-'
Cs)
Jtem dat wy noch 'onfe naercomers princen of princeffen van den Hoe myn ge.
Voorf.L'n landen negheene orloghe in anleggers oft verwerers flede en ,t hee- en
D                           O                           «o                                              *i.wv»»» v- orloghen anemen
fullen mogen anveerden wy oft zy en fullen eerfl de ftaten van allen n>1 zondd coa!e*c
van de (taten
onzen landen daer up befcrieven ende daer inne doen by ghemeener
conclufie ende t o verdraghen ende ofte wy of onfe nacomers, ander-
fins eenighe orloghen annamen dat in dien ghevalle onze leenmannen
oft onderfaeten ons noch onfen voorf.™ nacomers niet fchuldich en
zullen fyn te dienen noch dat de heeren van den contrarien landen,
hueren lied, landen ende onderfaeten niet en zullen worden ghehou-
den of gherekent voor ons Lands vianden, maer zullen dien niet
jegenftaende mogen verkeeren in pfoone ende met hueren goede
Coopmans ghewyze in onfen voorn Lande onbefcadicht
Jtem waert zo dat by overdraghe van onfen ghemeenen lande orloghe Binnen wat ty&
elc faude mogen
ghefloten worde dat men daer of publicatie doen zal in allen onzen Wecken van de-
goeden fteden van onzen voorf.e landen ende naer de publicatie vanden eee";^ned2 ^j^,"
zelven orloghen zullen de pfoone van der contrarie ptie ten tyde van seflotcn woords
de publicatien jn onzen landen wezende goet ende vry gheleedt heb-
ben den tyt van veertien daegen ome hem in hueren pfoonen en met
hueren goede te moghen vertrecken zonder dat men fe eenichfms zal
moghen arrefteren , houden oft becomeren binnen den tyde voor-
fchreven
Jtem zo wanneer eenighe orloghe alfo opgefedt ende ghefloten werdt In wat manie' de
zo zullen onze vaflalen ende mannen van Leene, leene houdende ^'n^L ïJl
ftaende ten diende van wapenen van ouden tyden ter caufen van g"elwudcn wer-
.,                                                                                                den te dienene als
hueren voorf.e leenen dienen of doen dienen toot op de frontieren onoghe ghecon-
vanden Landen daer huere leenen gheleghen zyn ende niet voordere, feM werdt
het en zy dat hemlieden ghelieft ende dat naer der ouder coftume als
onze voorf.6 vaflalen ende Leenmannen hemlieden zullen upilellen
dat fy alfdan van den heere daer onder zy dienen zullen hebben
huere wedden ende faudye alfoo langhe als zy in den voorf.™ dienffc
zullen wezen dies fullen de mannen, manen leen houdende ftaende
te ghelicken dienfte van wapenen den vaflalen te hulpe moeten comen
naer de ordonnantie van den ftaten van elc van onfen Landen
Jtem dat alle andere ordonnancien onlancx of voormaels ghemaeckt Dat men te nien
ten doet alle or-
dor.ancien tenlafte
up den dienft van den voorn leenen zullen werden ghecafleert ende
te nieuten ghedaen                                                                                             vandi lehouders
-ocr page 117-
co
3n wat maniere Jtem dat de {laten van onzen voorf.en Landen ome' de zaken welvaert
)LdTf^limo- ende prouffyt van onzen ghemeenen landen ende infghelycx de ftaeten
sen zonder begryp van en,en van onzen voorf.en landen pticulierlic ome eenïghe zaken
eiken lande angaende zullen mogen vergaederen ende by maliencande-
ren comen ter plaetfen daer hemlieden dat ghelieven zal ende daer
toe mallincandren moghen roupen ende befcriven alfo dicwyle ende
menichwaerven als hemlieden dat goetdincken zal zonder daer up te
moeten vercrigen ons of onfen hoirs ende naercomers confent oft
orlof ende zonder daer ome te comene in eenighe indignatien of on-
danc tot eenighen -begrype te flane
oat mie irapetra- Jtem oft gheviele dat by ons oft onzen hoirs ende naercomers of
mvn yCgrh!du"hien bY onzen grooten of pticulieren raden eenighe bevelen gheboden oft
hesoftzynradein verb0den vutghefonden worden eaende zonder middele of by middele
f tranen van p.vile-                                     o                                              o                                                                   j
gen gheen flede jegen de generale of pticuliere previlegen van onzen landen dat de
houden i'.il
felve bevelen gheboden oft verboden gheen (lede en zullen houden
maer zullen van onweerden zyn, ende niet aftringieren noch verbin-
den den ghonen die daer by ghequetft zoude moghen zyn
potte vantu on- Jtem dat onfe onderfaten van eiken van onzen voorf.en Lande zullen
derfate üaen fal te
ïechte voor zyne
ordinariflè en im-
niediate jugen in
ltaen te regte ende jurifdictie van huere ordinariflè ende immediate
jugen ende rechte daer onder zy naer den rechten pvilegen coftumen
d'eerfte inftafi ende ufaigen van ouden tyden ghereforteert hebben zonder voordre
oft eldere betroken te werdene in de eerfte inftancie
dm men gheene Jtem dat men gheene officien van jufticien van onzen voorf.en Lan-
officien ypachte fat                                                          -
den verpachten en zal
Jtem dat men gheene coopmanfeepe binnen onfen voorf.en landen
loop hebbende, hueren loop beneme en zal by eenighe verboden of
reftriótien of anderfmts in eenigher manieren
Hoe men gheen
jtem dat men gheenerande abdien, prelatueren of digniteten van
L èörnandenX- onfen voorf.en Landen van nu voortan in cömenden en fal laten gheven
venfal
              in eenigher manieren
Datmen gheene jtem jat men gheene nieuwe tolle of wachters van nieuwen tollen
nieuwetollenpftel-         J
ienfaieüaiienieu- Van nu voortan upftellen en zal, ende dat alle nieuwe tollen die
Xvetollefondstcon-                                                                                                                                             r j
rent vands Lande zonder t'confent van onzen landen upgheftelt zyn, at ende te nieu-
upgetKlt te nieute                     i                      i
gedaen werden . ten gedaen werden
-ocr page 118-
(7>
_/jLLle de welcke pointen ende articlen ende elc byzondere wy
gheloefc hebben ende met defe jeghewoordeghe Iren gheloven in goe-
der trauwen voor ons onzen hoyrs ende naercomers, onfen voorn
landen, ende den onderiaten van dien, ende hueren nacomers, ende
eiken van hemlieden zonderlinghe , teeuweghen daghen vaft eh ghe-
ftadich te houdene , zonder verbreken ende zonder daer jeghen te
comqne te doene of. te doen doene of ooc te laeten ghefchiene in
eenigher manieren:/ ghelovende voort voor ons onfen hoyrs ende
naercomers dat wy nemmermeer allegieren noch voortbringhen en zul-
len oft laten allegieren dat wy hemlieden de voorn pointen ende ar*
ticlen int fpeciale ghegheven hebben ende mits dien , de zelve niet
fchuldich te houdene noch ooc dat wy ten tyde van den zelven con-
fente toot ouderen jaren niet comen en zouden zyn oft eenighe andre
zaken of redenen dies ons daer jegen zouden moghen dienen endeonfe
voorii landen ende onderfaten prejudiciëren maer bekennen dat wy die
alleenlic hemlieden by onfer rechter wetenthede als boven ghegheven
ende ghewillekuert hebben, ende waert dat wy onfe hoyrs ofc naer-
comers hier jegens ghinghen quamen of daden by ons zelven ofce by
yemende anders in al oft in deele hoe ende in wat manieren dadt wa-
re , fo confenteren wy ende willekueren onfen voorf.en landen ende den
onderfaten van dien ende hueren naercomers ende eiken van hem by-
zondere, dat zy ons ende onfe naercomers nemermeer gheenrande
dienft doen en fullen noch onderhoorich zyn in gheenrande zaken die
ons van noode zullen zyn of die wy an hemlieden begheeren of ver-
foucken mochten toot der tyt toe dat wy hemlieden alfulc ghebrec
als daer inne ghedaen ware weder daden beteren ende uprechten ende
daer of gheheelic afghelaten ende ons verdreghen zullen hebben daer
toe wy willen difcernen ende verclaren dat terftond al t'ghuend dat
ter contrarien van dien inghebroken ware af @ te nieuten zy ende van
gheenre weerde ghehouden in toecomende tyde renunchierende voort
ende afgaende te defen voor ons onfen hoirs ende naercomers van allen
andren excepcien cavelatien fubtylheden van rechte of van faicte die
ons ofce ons hoirs ende naercomers te baten comen fouden moghen, ende
den voorn onfen Landen ende onderfaten of eenighe van hemlieden
te fchade ende achterdeele in eenigher manieren, ende zonderlinghe
den rechte zegghende generale renüciatie van gheener weerdde we-
zende het en ware dat t'fpeciale voren ghinghe in orconden van wel-
-ocr page 119-
(8)
ken dinghen ende.van eeuwegher vailichede, fo hebben wy onzen
feghele hier an doen hanghen , ende voort ghebeden onzen lieven
oom ende neve voorfcreven dat fy in meerder verfekerthede robora-
tien ende auctorifatien der zelver dinghen huere zeghels by den onzen
aen defe voorn lren hanghen willen t'welcke wy Lodewyck van bor^
bon by den ghedooghe gods biffcop van lueick hertoghe van billon
ende grave van loon, ende adolf van cleven eh van der marcke heere
van raveftain Et.a boven ghenoemt ter begheerte van onfer voorf.
nichte der hertoghinne gheerne alfo ghedaen hebben; ghegheven in
onzer ftede van ghend den xj.en dach van fporcle int jaer ons heeren
duuft vier hondert zeffe ende tzeventich geteeckent marie up de
ploeye by minne joncvrauwe de hertoghinne gheteekent A de halewyn
Pour Extrait collationnê
Signê J. J, PANDER BEKE.
-ocr page 120-
co
EXTRAIT uyt fekeren Boek, her lif-
tende ter Greffie van Myn Edele
Heeren Schepenen vander Keure
der Stadt Gendt, ende zuaer in-
onder andere folio
lxi. reclo, flaet
als volgt :
Eendrachtichede vand, landen van brabant vlaendren
henegauwe ende zeelant ghefloten te ghend int jaer
Ixxxviij
Llen den ghonen die defe prefente lren zullen zien oft horen
lefen wy goffum abt van affelghem martin abt van finte bernaerts
maerc abt van grimberghe dieric abt van paerke anthuenis van brabant
ruddere arent van huerne abt van brunen willem van fontaines hee
van milan jan van gavere pieter van herbais jan bernaige hee van
paerke rudders daniel buxoren burchmeeftre jan pinnoc ruddere mi-
chiel abfaloens ruddere meefter phelips van niele pencionar ghedepu-
t-eerde van der ftede van Iuevene roeland de mol ruddere heindric de
mol burchmeeftre jan van heeuvliet ruddere pieter van obberghe
arend de fcrapere geert vand, hecke pencionar ghedeputerdt van der.
ftede van brucelle martin van rode fymoen van ghele goort van
Domele pencionar ghedeputeerde van der flede van s hertoghen boflche
jan van der capellen ghedeputeerdt van der flede van thienen hein-
dric honich ghedeputeerdt vand, flede van leeuwen wouter ftevins
ghedeputeert van der ftede van nivele reprefenterende al tfamen de
drie ftaten van den Lande van brabant raphael biflcop van rofence
abt van fente baefs phelips abt van fente pieters geeraert abt van
eenam willem abt van baudeloo raeffe abt van dronghene clement
prooft van finte martens t ypre pieter bogaert deken van fente donaes
te brugghe pieter van der haute prooft van ronce, wouter heere van
der gracht ruddere jan van ftavele ruddere hee van yfeghem colaert
van halewyn ruddere heere van boufmghen adriaen van der gracht rud-
dere hee van fcardau cornelis van der Bare hee van moffcroen jan
van Claerhaut hee van putthem andries van der woeftine hee van
becelare joes van der poorte hee van morflede adriaen vilain ruddere
hee van Reeffeghem gheeraert van hanghereel jan de pic jacob van
den hulle pieter ghifelins overdeken üevin de moor deken van der
-ocr page 121-
co
weverie ghedeputeerde van der llede van ghend joes de Deckere
burgmeeft jan van der lende ftevin van den gheinft jan bueits pen-
cionar ghedeputeerde van der llede van brugghe pieter de Langhe
andries palync jan de Coene ghedeputeerde van der llede van ypre
hughe gantois jan de Latre jan francois peniïonar ghedeputeerde
vand, llede van ryffele ame pinchon en jan de Ie vacquerie ghede-
puteerde van douay arent van fcoruTe ruddere jan de wulf jan mee-
re pencionar ghedeputeerde van audenarde gheeraert de fplytere
ghedeputeert van aelft @ meer andere ghedeputeerde van den fmal-
len lieden van den weftquartiere alle tfamen reprefenteren de drie
ftaten s lands van vlaendren willem abt van omont anthuenis abt van
bonne efperance michiel de Chars ruddere hee van Clerphay Zebar
pieters Xpoffels gautier fervaes wandaert ghedeputeerde vanberghen
in henegauwe anthuenis van fains fciltknape tbomas de courouble
gobert herny ghedeputeerde van valenciennes al tfamen reprefente-
rende de drie ftaten vanelf graeffcepe van henegauwe jan jacob zone
peneman uter name vand^ prelaet van middelborch Lodewyc van
praet ruddere uter name van mynen hee van ravelleyn daniel van
herlele ruddere uter name van myn hee van bevers jan viereloes
meefter jan danckaert zone meelt cornelis heindricx zone ghedepu-
teerde van middelborch cornelis wiifez meefter cornelis boten die-
ric cornelis zone clais jacop zone ghedeputeerde van ziericzee jan
dieric zone ® pieter de grave van reymerzwale pieter fymoen zo-
ne © jan gabriel zone ghedeputeerde van goux guy jans zone @
hendric jans zone ghedeputeerde vand^ ftede van tollene al tfaemen
reprefenterende de drie ftaten van den graeffcepe van Zeeland jan
de Lefpine loys lodevoet @ jan fofillon ghedeputeerde uter name
vandf ftaten van namen Saluut ute dien ome de cofervacie ende be-
waerneffe van allen pollicien gouvernementen @ ghemeenen prouf-
fyten gheen meeder noch noodzakelicker zake en es dan paeys
vrienfeepe ende eendrachtichcde onderlinghe die moeder zyn van
allen duechden @ caufe dat den dinft gods vermeerdert den ftaet
van den edelen gheheert coopmanfeepe gheantiert ende tland ghe~
ouffent wert in grooter rulle © verfekerthede ende ter contrarien
niet zo hinderlic noch zo pjudiciable en es den zelven ghemeenen
prouffyte als tweedrachtichede @ ongheregelthede de welke moeder
zyn van allen quaetheden ende oerfpronc van allen divifien orloghen
-ocr page 122-
Cs)
ghefcillen daer mede de landen Heden provinciën en conincryc»
ken vallen in grooter confufien @ defolatien ende dicwyle ghetranf-
porteert werden van den eenen volcke ten anderen ende het zy alzo
dat de voorfi landen van haerwaerts overe toebehorende onzen har-
den gheduchten hee @ natuerlicken prince mynen hee den hertoghe
phelips onlanx brocht zyn in grooten lafte @ tweedrachticheden zo
dat juflicie paeys mïne eendrachtichede coopmanfcepe @ neerynghe
daer ute verjaeght ende vervreemt zyn ter grooter onghenouchte hin-
dere van den ghemeenen volke eïi ten achterdeele van onzen voorfi
natuerlicken prince die ond, zyne jaeren es, ende dien wy als goede
© ghetrauwe onderfaten fculdich zyn @ behooren te befcuddene @
befcermene met allen onzen crachten @ machten als daer toe ghe-
obligiert @ verbonden by allen rechten natuerlicke godlicke canonike
en civile, fo hebben wy ome de zelve landen weder te bringhene in
paeyfe in rulle @ in pollicien de welke palende zyn d'een an d an-
der © eenen hee toebehoorende ghemaect ghefloten belooft @ ghe-
zwooren , maken fluuten beloven en z weeren met riper deliberatie
auctoriteyt van onzen voorfi natuerlicke prince wetene © confente
van den roomfch Coninc vader van onzen voorö natuerlicken prince
<§? van mynen heeren van zynen bloede vand, moederlicker zyde nu
t tyt wefende haerwaerts over hier naer ghenoemt eïi ooc by den
confente (è? goede gheliefte van den Coninc van vrancker naefle ®
barblyckenfte hoyr vand, zelven onzen natuerlicken prince ter caufen
vand, coninghinne zine ghefelnede zufter van den zelven onfen prin-
ce paeys eendrachtichede vrienfcepe mïne aliance goede ende ghe-
ftandighe intelligentie onderlïnghe t eere van gode @ prouffyte van
onfen voorfi natuerlicken prince @ zynen voorfi Landen @ onder-
faten up d'articlen @ conditieri hier naer volgende de zelve eendrach-
tichede alzo vre als die annoopt de hoochede heerlichede @ rege-
mente vancL. voorfi landen heerlicheden @ Heden ghedurende den
tyt van der onbejaerhede van onzen voorfi natuerlicken prince ende
alzo verre als fle angaet de pollicie geduerende in eewichede alle de
voorfi landen @ fteden © elc byzondere blivende in huere rechten
pvilegien vryheden coftumen en ufaigen
Eerrt zo hebben wy vergheven @ quyteghefcolden ende by defen
vergheven eïi fchelden quyte t'eeuweghen daghen alle offenfien injurien
-ocr page 123-
co
© mefdaden die 'voor de date van defen ghebuert mogen zyn
binnen of tuffchen den voorfi landen met hueren fteden by manieren
van orloghen het zy by woorden of by faite metgaders alle fcaden
verliefen verletten © intreden diere ute ghefpmudt © naerghe-
volght mogen zyn in wat manieren het zy dit verghetende gheel ©
al als niet ghebuert in zulkerwys dat elc wie © van wat landen dat
hy zy ghereferveerdt by den paeyfe van vlaendren oft andre zond,
eeneghe excepcie alzo wel mer jan van bloys mer lodewyc van kef-
tergate mer phelips van heyke meeiler jan lobbe wouter van wefen-
beke als andre diere ghelycke te zynen lande ftede © goede paifive-
lic zal moghen keeren © hand daer anne flaen in zulken ftate als hy
t vinden zal ende zullen mids defen alle proceflen gherefen ter caufe
van den zelven divifien gheabolyert © te nieuten zyn
Jtem waert dat yement adminiftracie ghehadt hebbende vand, penn
van onzen voorfi natuerlicken prince en van eeneghe fteden hem ghe-
mefufeert hadde in de zelve adminiftracie © gheappliquiert t'zynen
fingulieren proufFyte eeneghe van den zelven penninghen de zelve
zal daer af andworden en ftaen te rechte ter plecken daer hy ghear-
refteert of jufticiable werdt
Jtem voort hebben wy belooft en beloven te doene ons uterfte
macht an den Coninc vand, romeynen dat hy terftont doe vertrecken
alle garnifoen en volke van wapenen zo waer die zyn binnen oft up
de frontieren van den zelven landen ten hende dat te bet en te haef-
telicker coopmanfcepe hueren loop hebben moghe © dat de landfman
t'land moghe gaen ouffenen © cultiveren © waert dat eeneghe van
den capitainen van den voorfi garnifoenen difficulteyt maeften te ver-
treckene oft huere wapeningen te fcheedene fo hebben wy belooft ©
beloven alle ghefaemder hand te ghemeenen cofte zulke provifie daer
inne te doene als dat de landen terftont daer af ghezuvert wefen
zullen © dat paeys © rufte daer inne zullen moghen cómen als te
vooren
Jtem dat wy noch eenich onzer ne zullen gheven noch ghedoghen
paflaige duer de voorfi Landen ende fteden eeneghen volke van wa-
pene dat hem upftellen zal of gheheven zal zyn ome up een van ons
te cöraen orloghene by wien of ter wat caufen het zy
Jtem
-ocr page 124-
C5)
Jtem ©ome de voorö landen weder te bringhene in paeyfe mettef
croone van vrancker zo hebben wy by gemeenen accorde ghedecla-
reert ende yclaerft declareren © verclaerfen dat wy metten drie leden
van vlaendren ons hauden an den paeys van den jaë lxxxij en hebben
gheadvifeert @ ghefloten te zendene zo wy eerft moghen eene' no-
table ambaffade an mynen heë van efquerdes maerfcalc van vranck-
rycke @ fledehaudere vand, coninc inden maertfen van artois @
picardien omme hem te biddene dat zyne gheliefte zy ons t'ontfaene
ten voorö verclaerfe alzo hy als Cómiffaris metten voorC drie leden
de macht @ au&oriteyt daef af heeft by openen brieven vand, voorö
coninc
Jtem bet voort ome ordene @ regie te Hellen in den ïtaet ©
gouvernement vand, edelen perfoon van onzen voorö natuurlicken
prince die ond, fyne jaeren es zo hebben wy gheadvifeert ® ghe-
flotten by ghemeenen accorde dat de felve onfe natuerlicke prince
gheduerende zyne onbejaerthede gheregiert wefen zal Up zyne do-
maine in elc Land @ voort ten ghemeenen cofte van alle de la
den te wetene in vlaendren by myne heen van den bloede @ vand
raed, den welken raed zal gheordonneert wefen by myne voorö
heeren van den bloede ten contentemente van den Haten @ leden
vand, zelven lande ende in t bertoochdom van brabant @ den an-
deren landen by den coninc van den romeynen als vader @ ma-
bour van onzen voorö natuerlicken prince @ ooc by den vo fi
heeren van den bloede by advyfe vand, ftaten van den zelven lande
Jtem es ooc gheadvifeert @ ghefloten dat int maken van der
ordonnancie van den (late van den zelven onzen natuerlicken prince
men voorderen en promoveren fal de befte edelfte @ notabelfte
van den voorö landen zonder eeneghe vutlandfche daer inne te ftel-
lene ende dat de voorö myne heeren van den bloede metten rade
den perfoon van onzen voorö natuerlicken prince zullen houden en
vervoeren te zulke plecken ® fteden van zynen landen en heer-
Hcheden van haerwaerts overe alsmen by den Haten @ leden ordon-
neren zal @ anders niet,
Jtem es voort ghefloten dat alle zaken in alle de voorö landen
gheexpediert zullen zyn te wetene in vlaenderen onder de name van
onzen voorö natuerlicken prince alzo wel van jufticien van financiën
A'S
-ocr page 125-
co
van officien van graden als andre by advife van mynê voorö heeren
van den bloede ende van den rade ende in de voorö andre landen
by den Coninc van den romeynen als vader en membour van onzen
natuerlicken prinee ende die van fynen rade
Jtem omme te verheffen de jufticie ordene en policie van den
fteden en ooc verfekerthede van den Cafteelen ende fteercke plee-
ken ftaeii binnen den lande van vlaendren es gheadvifeert en gheor-
donneert dat als ghebueren zal te ftellene inde voorö fteden eenege
nieuwe officiers van capitainen vand, voori3 fteden of fteerekten we-
fende inde felve fteden gouverneurs provooften, fcouteten baillius
© andre ghelycke hoofden van officien dat myne voorö heeren van
den bloede © van den rade daer toe ordonneren ende ftellen zul-
len lieden notable ende duehdelicke perfonaigen daer inne dat gheene
fufpicie en zy ende dat ten contentemente van den wetten en juf-
ticien daer dat te doene wezen zal ten hende dat men fcuwe t'ver-
lies dangier © incövenienten die daer af zouden moghen ghebueren
ter fcade van onzen voorö natuerlicken prinee © van den inwoo-
nende van den voorö fteden ende waart dat by verzwyenthede
importunen vervolghen of anderffins ter contrarie ghefchiede dat
gheorlooft zyn zal den voorö wetten jufticien en den fauldoyers ©
bewaerers van den voorö fteerften die niet tontfaene tot anderftont
dat hemlieden ghehoórt anderffins daer up gheordonneert zy
Jtem wy hebben voort belooft dat waer zo dat in toecomende
tyden yement wie hy waere yet heeflehen of anfpreken wilde myne
voorö heeren vanden bloede oft vanden rade oft yement van ons
Heden int gnale of particuliere ter caufe van der veranderinghe van
defen regimente oft van den makene van defen duechdelicken paeyfe
of alianeie oft onime eeneghe andre voorledene zaken hoedamch
die zyn moghen dat wy alle ghefaemder hand @ elc byzondere
daer jegen vallen zullen ® niet ghedooghen yemende daer omme
te latene vexerne of travaillierne in leve in goede noch anderfins
in wat manieren het zy
Jtem jnfghelycx hebben wy belooft © beloven dat waert ƒ at
yement wie hy waere yet praaiquieren of trafiquieren wilde in f.ju-
dicien van den voorö regemente ©alianeie, houdende danof tale
of fprake met yemende wie hy waere oft ontfaende eeneghe fecrete
-ocr page 126-
C7)
blieven of bootfcepe diere materie aengaende zonder die te kennen
te ghevene daert behoort ende dat fouffifantelic bleke dat de correéHe-
@ pugnicie daeraf ghedaen zal werden in exemplen van allen an-
deren by den rechten ende wetten daert behooren zal
Jtem es voort by ons gheadvifeert © ghefloten @ by defen advi-
feren @ fluuten by der auétoriteyt als boven in voordeele vander
coopmanfchepe dat alle exaótien @ tollen nieuwelinghe upgheftelt
alzo wel te water als te iande zonder t weten of confent van den
voorö {laten afghedaen @ gheweerdt zullen werden ® dat van nu
voortan de coopman zal moghen voeren zyne waere © coopmanfchepe
van eenen lande ten anderen up de rechte oude tollen ende oude ghe-
leeden
jtem es voort gheadvifeert @ ghefloten dat men ghefaemder hand
pynen zal te verwervene ende duytfche heeren dat de nieuwe tollen
gheilelt up de rynfTche wynen afghedaen worden ofte daer neen men
zal daer jeghen van defen zyde voorüen van behoorlicker remedie @
niet meer ghedoghen dat men in defe landen meer eeneghe nieuwic-
hede doe daer mede de coopmanfchepe tuffchen den landen bezwaert
verachtert of belet zoude moghen zyn in eenegher manieren
Jtem infghelycx es gheadvifeert ome de groote onghereghelthede
die nu es inde müte dat men ghedueren. de onbejaerhede van onfen
voorö natuerlicken prince llaen zal eene gemeene müte binnen den
voorö landen by der aucioriteyt als boven ende by advife ® overeen
dragene vandV meefters vand, müte @ werclieden hem dies verilaende
@ up zulken voet alsmen om tmeelte proufFyt ordonneren zal den
welken voet men niet en zal moghen argheren noch veranderen noch
den prys van den peningen hoghen noch nederen zonder t confent
van alle den voorö landen @ men zal van nu voortan müten up den
kerel @ niet op boeten of peynen van ghelde @ in al volghende
den pvilegen van eiken van den voorö landen
Jtem hebben voort belooft @ beloven dat negheen van ons van nu
voortan orloghe annemen en zal jeghen wien het zy zonder eerft daer
up vergadert te hebben alle de voorö Haten @ zo wanneer by ghe-
meenen accorde orloghe anghenomen wert zo enfal men danof gheenen
-ocr page 127-
co
paeys moghen maken zonder eendrachtig confent van alle den zel-
ven landen
Jtem hebben voort belooft @ beloven elc int zyne @ alzo verre
alft hem aengaet te onderhoudene ende vulcomene alle goede trai&ieten
paeyfen aceorden eendrachticheden @ aliancien die voorcyts culTchen
den voorf5 landen oft eeneghe van dien gemaeél hebben ghewëeft
ende es ons verftaen dat met defer nieuwer intelligence alle de voorö
traiétiten @ aceorden verfleerél <& ghecorroboreert zyn
Jtem en ten henden dat alle de voorfi zaken te bet beléet moghen
zyn ten meeften oirbuere en prouffyte van onzen voorö gheduchten
hee @ welvaert van zynen landen ende te belettene alle nieuwichede
die men in pjuditien van dien zoude moghen doen fo hebben wy
gheadvifeert @ gheiloten adviferen @ fluuten dat van nu voortan de
ftaten van alle den voorfi landen vergaderen zullen eens sjaers te we-
tene t'elken e e rit en daghen van oélobre in eeneghe van den fleden
der landen van brabant vlaendren @ henegauwe zonder dat men de
zelve vergaderinghe zal moghen houden twee warven d'een naer
d'ander in een land duerende de onbejaerthede van den voorfi onzen
natuerlicken princc ten welken plecken alle de voorfi landen zullen
ghehauden werden te zendene huere ghedeputeerde zonder eenich
befcriven de welke lafl hebben zullen te ontfanghene alle manieren
van dachten der generaliteyt van den voorfi landen aengaende omme
by den officiers @ wethouders vand; plecken daer de ghebreken ghe-
buert zullen zyn t flont volghende huere pvilegen vryheden @ cof-
tumen gheremediert te zyne of by huerlieder faulte daer inne voorfien
te werdene by myne voorö heeren van den bloede , rade @ Haten
te gadere @ voor d'eerfte dachvaert zo es gheiloten die te houdene
binnen der itede van bruccelle ten eeriten daghe van oélobre eerft-
cömende in dit jaer duuft cccc acht en tachtentich d'ander te ghend
ten eerlten daghe van oclobre int jaer lxxxix ende de derde te ber-
ghen in henegauwe ten eerlten daghe van oótobre neghentich oft te
fulke andre fteden binnen den zelven landen als de ftaten adviferen
@ fluuten zullen
Jtem ende want als een yeghelyc blyckelic es aenfiende dat by ghe-
breke dat de eleétien die ghedaen worden ten prelaturen van den
cloofters
-ocr page 128-
(9)
elooflers @ vander anderen collegialen kerken inde voorfi landen
gheen flede noch executie en hebben naer de ghefcreven rechten
maer by den refervacien generale @ fpeciale van den floele van rome
zomtyts van den zelver prelaturen ghedifponeert weerdt in comenden
oft anders ghégheven vremden lieden die de zelve prelaturen niet en
beütten of bedienen in den handen van den welken de zelve platuren
© godtshuyfen dien de zelve plaetfen van rechts weghe bevolen zyn
te regierne allegadre te nieuten gaen @ gods dienit vermindert werdt
ter grooter confufien @ fcande vand, voorfi landen fo fluuten wy dat
wy achtervolghende tpvilege generael van alle den landen de hand
houden zullen dat alle eleclien ghedaen by den ghonen diet behoort
onderhauden zullen werden @ valt bliven @ alle comenden belaf-
tinghen van pencion ofte andre provifien van den prelaturen ghedaen
jeghen de zelve eleétie wederltaen ghefaemder hand zonder die te
latene executie hebben in de zelve landen na onze macht
Jtem ten hende dat alle de vooril zaken gheftandich @ gheduerich
moghen bliven fo hebben wy defen paeys aliancie confederatie @
eeweghe intelligencie ghevalticht elc byzondre by onzen eede @ ghe-
fworen up de heleghe ewangelien gods die tonderhaudene, zonder
daer jeghen te comene noch van elc anderen te fcheeden , ende waert
dat yement faitelic fcheede of by eeneghen weghe fcheeden moeite
zo en zal nochtanne daer ome den felven paeys @ aliancie niet ver-
itaen zyn gheinfringiert oft inghebroken fynde nemaer zal altyts bli-
ven in zynen viguere en hebben gheordonneert en ordonneren dat
alle officiers @ wethauders in elck land ten ancomene van hueren
officien expreffelic beloven @ zweeren zullen den zelven paeys @
aliancie tonderhaudene zonder eenichfins daer jeghen te comene on-
der t d'ecxele van jufticien ofr. anderffins in wat manieren het zy ende
waert datter yement jeghens quame dat zullen wy alle te famen met-
ten heeren van den bloede inder manieren @ naer vutwyfen den
article boven verclaerft wederftaen ten ghemeenen cofte het zy by
jufticien of by faite alzo de materien daer toe ghedifponneert zullen
wefen, en noch in meeder verfekerthede <& ten hende dat eeuweghe
memorie hier af zy zo heeft elc onzer defe brieven ghefegelt met.
zynen zeghele vuthanghende ende hebben ghebeden in alder onder-
danicheden harden zee hoghen ende moghenden prince den coninc
van vranker als naefte @ baerblyckenfte hoir van onzen voorfeyden
-ocr page 129-
C io)
natuerlicken prince ter caufe vander Koinginne zynen wive. fufter van
den zelven onzen prince dat zynder princelicker ghenaden ghelieve te
confirmerne ratifierne © roborerne den voorö paeys @ aliance met
zynen grooten zeghele @ ons helpen wederftaen met fortien als de
materie begheeren zal @ pugnieren de infraétueurs van dien by jufti-
cien inde limiten van zynen conincrycke hebben voort ghebeden den
anderen myne heere van den bloede te wetene eerweerdeghen vader
in gode david biffcop van utrecht jan hertoghe van borbon conneftable
van Vranckerycke jan hertoghe van cleven mynen hee van beanzen
grave van clermont mer adolf van cleven @ van der maerke heere
van ravefteyn mer phelips van cleven heere van wynendale anthuenis
baftaert van bourg.nen grave vand, rotehe in ardaenen phelips vatj
bourg.ncn hee van bevers @ lodewyc van brugghe hee van den gruuc*
huufe grave van wanceftre als vrienden en maghen vantij voorö onzen
natuerlicken prince vand, moeder zyde danof de voorö landen cómen
zyn dat zy in approbacien @ meerder verfekerthede van al dat voorö
es hueren zeghele hier an hanghen willen metten onzen Ende wy
CHARLES by der gracie gods coninc van vrancker overmerckende de
groote duecht (§? welvaert die onze voorö broeder @ neve fynen voorö
landen @ onderfaten ghefcepen es te cömene by den voorö paeyfe @
aliancie hebben ter bede van den voorC ftaten defe brieven ghefegelt
met onzen zeghele vuthanghende belovende als coninc die te doenonder-
houdene en alle tranfgreffeurs te pugnierne zo voorö es ende jnfghelycx
wy david biffcop van utrecht jan hertoghe van bourbon Et.a fiende dat
in defen godlicken paeys groote duecht @ welvaert geleghen es als
boven hebben ghezwooren ® belooft ende by defen zweeren @ belo-
ven in alle de voorö fticken ons te voaghene metten voorö ftaten @
landen @ al te doene dat wy als vrienden @ maghen van den voorö
hertoghe fchuldich zyn @ behooren te doene omme t onderhoud van
dien in kenniifen van onzen zeghelen hier an ghehanghen en es ghe-
feyt en ghefloten dat in defen paeys @ aliancie begrepen zullen zyn de
ander landen ende fteden van onzen voorö natuerlicken prince die niec
prefent gheweeft en hebben te defer jeghewordegher vereenichede inf-
ghelycx die van ludeke die van den fteden @ fticht van utrecht @
andre naghebueren up dat hemlied^ ghelieft en ome de verfekerthede
van defer aliancie nopende den ghonen die niet prefent gheweeft en
hebben ende inde zelve aliancie zullen willen begrepen zyn werden
-ocr page 130-
C» 3
ghehauden dat te declarerne by hueren openen brieven befeghek met
hueren zeghelen van verbande die zy overbringhen zullen den ftaten
daer fy vergadert werden op dat hemlieden ghelieft.
Ende alwaert dat eeneghe Zeghels by verfwyenthede delaye of wey-
gheringhe van yemende hier an niet ghehanghen en worden nochtans
fal defe zelve aliancie © unie in hueren viguere @ rce bliven @
es defe eendrachtichede gheaccordeert © ghefloten gheweefl te ghend
by den ftaten van den landen @ fteden bovenghenomt by confente
van den Coninc van den Romeynen mynen hee van ravefteyn mher
phelips van Cleven @ mynen heeren beveren te wetene myn hee
van wiere © mer jan van nieuwenhove ghedeputeerde van den Co-
ninc , mer lodewyc van praet van mynen hee van ravefleyn anthone
de fontaines van mher phelips van cleven mer daniel van herfeele van
mynen hee van beveren myn hee van affleghem myn hee van fente
bernaerts, myn hee van grimberghe myn hee van paereke daniel buxo-
ren burchmeefter van Luevene mer jan pinnoc mer michiel abfaloens
meefter phelips Van niele pencionar ghedeputeerde van luevene mer
roeland de mol ruddere heyndric de mol burchmeefter mer jan van
heenvliet pieter van obberghe arent de fcrapere @ meefter gheeraert
vand, hecke ghedeputeert van bruccelle meefter martin van rode fy-
moen van ghele meefter gooit van domele pentionar ghedeputeerde
vand, bofTche meefter jan vand, cappellen van thienen heindric honich
van Leeuwe, wouter ftevins van muele myn hee van brunen mer an-
thuenis van brabant mer willem van fontaines hee van milain mer jan
van gavere her pieter van herbais mer jan bernaige hee van paerke
uter name van der ftaten van brabant myn hee de prelaet van omont
myn hee de prelaet van bonne efperance myn hee van clerphay zebar
pieters Xpoffels gauthö fervaes wandaert van berghen in henegauwö
anthuenis van ftanis fciltknape thomas de goroiible gobert herny van
valenchienes uter name vand, ftaten van henegauwe jan jacopsZ pene-
man uter name vand, prelaet van middelborch jan viercloes meefter jan
danckaerts zone meefter cornelis heindricx Z over Iniddelborch cor-
nelis wifilz meefter cornelis boom dieric cornels Z -clais Jacobs Z van
ziericzee jan dierix Z @ meeft pieter de grave van Reymerzvvale
meefter pieter fymoens Z @ jan gabriels zone van goux, guyfle jans Z
heindric jansZ van tollene van zeeland jan de lefpineloyslodevoetgueffier
-ocr page 131-
C 12 )
© jan fozillon van namen hughe gantois jan de Latre meefc jan fran-
chois van ryffele ame pinchon jehan de Ie Vacquerie van douay mer
arent van fcoriffe jan meere jan de wulf van audenarde gheeraert defpli-
tere van aelft myn hee van fente pieters myn heè' van fente baefs myn
hee van dronghene myn hee van eenam myn hee van baudeloo, de
prooft van fente martins typre de prooft van vormezele de proeft van
loo meefter pieter bogaert deken van fente donaes meefter pieter de
ligno prooft van ronce de abt van zimmebeke myn hee vand, claraut
hee van putthem cornelis van der bare andries vand, woeftine hee van
becelare joes vander poorte hee van moorflede myn hee van reeiTeghem
gheeraert van hanghereel pieter ghyfelins oeuverdeken lievin de moor
deken van der weverie phelips vand, zickelen van ghend jan vand,
lende ftevin vand, gheinfte meefter jan bueyes meefter pieter van baffe-
velde van brugghe pieter de Langhe meefter jan de coene andries pa-
lync van ypre heindric vand, came jan vand, roeerfch vooght van Belle
gouthr de vinghe jan de valfeur van cafTele @ caifelrie willems bentin
(§? filvefter van benoques van poperinghe aldus onder gheteeckent loys
van praet et fontaines de van herzeele po/ les eftatz de haynau wan-
daert j: de Ie bouverye jojo g. herny jan danckaerts zone voor middel-
borch vuter name van ziericzee ter boem nieuwenhove p: grave over
de ftede van rey.Ie jo goes @ tollen uter name van den drie ftaten van
brabant © tot haren bevele gheteekent by mi m: g: vand; hecke pour
namur Iodevoet po.r lille p Ie cmandement des deux delTufd, j Ie fran-
chois b mas mafins nieupoort po.r douay au cömendement de ame pin-
chon vaecquerie veurne berghen ende fluus p: naes burburch. burburch
amb L: vand, brugghe , W. Zoete ghend dixmude jacop "Wouters B:neyts
brugghe j coene ypre uter name vand, edelen jan d yfenghien den xij
dach van meye int jaer duuft cccc. achte © tachtentich //
Pour Extrait collationnè
Signé J. J. VANDER BEKE.
-ocr page 132-
~r
CO
EXTRAIT uyt fekeren Êoek, herup-
tende ter Greffie van Myn Edele
Heeren Schepenen vander Keure der
Stadt Gendt
, ende waer in onder
andere folio
lviij. vf° ftaetals volgt,
Den paix tuffchen den Coninc vand, romeinen
ter eenre zyde ende den drie leden van vlaen-
dren ter andere ghemaecl: te brugghe in meye
lxxxviij
M
J_VX AXIMILIAEN by der gracie gods coninc van den römeynen Et.a
doen te wetene allen den ghuenen die zyn oft naraaels wefen zullen j
dat ome af te leggen ende ten goddelicken ende duechdelicken paeyfe
te bringhene alzulcke gefchillen twiften ende divifien als Zichtent half
ougft baerwaerts gherefen ghefpruut onderhauden en gheachtervolht
zyn geweeft tuffchen ons ter eenre zyde ende den infetene van der
ftede van ghend metgaders den infetenen vand^ Heden van brugghe
ende van ypre adhererende tfamen de drie leden slandts van vlaen-
dren ter andre diverfche comunicatien by confente van ons ghehauden
hebben gheweeli tuffchen onzen fchoone neven de heere van raveftain
ende mer philips zynen zone ende de heere van bevere ooc ons neve
metgaders de ftaten van den landen van brabant henegauwe holland
zeeland namen ter eenre zyde, ende den ftaten van vlaenderen ter
ander, zo verre dat by middele @ tuffchen fprekene van eeneghen
ter eere ende weerdicheyt van gode opperfte Coninc ende au&eur
van paeyft compaffie en medelyden hebbende op t verlies en flurtin-
ghe van den kerften bloede ende up de groote ende onverwinnelicke
fcaden ende intreften die by den voorf.en ghefcillen ende divifien cla-
ghelic ghefchiet zyn ende noch meer ghefcepen waeren te ghefchiene,
al ten lafte ende achterdeele van onzen harden beminden zone philips
eertshertoghe van ooftryck ende van zynen voorf.en Landen ende on-
derfaeten, Wy als de ghone die altyts meer ten paeyft gheneghen zyn
gheweeft, dan anderffins hebben metten infetenen ende onderfaten
van den voorf.en lande ende graeffchepe van vlaendren gheeftelic eii
weerlic eenen goeden vaften gheftandighen eendrachteghen en eeu-
weghen paeys ende vrede ghemaecl mids zekere eerlicke openbare
A t
-ocr page 133-
co
reparatien dië ons die van der ftede van brugghe ghedaen hebben
ende den pointcn en condicien hier naervolghende eerft dat de drie
leden s'Lands van vlaendren hebben belooft ende zullen ghehoujden
zyn ons te ftellen up onze voeten ende in onze vryheyt en liberteyt
omme terftont te vertreckene daer ons ghelieft, dies zullen wy laten
in verfekertheden ende in oftaigen bin defe ftede de mercgrave van
baden ende den hertoghe ^offle in beyeren ende binnen der ftede
van ghend mer phelips van cleven jtem de welcke mergrave hertoghe
ende mer phelips ter bede ende begheerte van ons zullen zweeren
up t'helich haut des Cruuce ende up de heleghe ewangelie ende ooc
up huerlieder eere ende trauwe dat zy uten voorf.en fceden niet fchee-
den en zullen toot anderftont dat alle de pointen ende articlen be-
grepen in defen jeghewordeghen paeys wel ende duechdelic vulcó-
men zullen wefen ende noch in meerder verfekerthede hebben be-
gheirt en ghebeden den voorf."1 mer phelips dat waert dat wy eenich-
fins in ghebreke waeren te vulcómene de voorf.e pointen oft dat yemant
wie hy ware in faveure van ons oft anderffins hem vervoorderde eenich
belet daer in te doene dat in dien ghevalle de zelve mer phelips fchee-
dende van ons affiftere ende byftane den voorf.en van vlaendren met
al zynder macht ende cracht jeghen ons eü alle d onze ontladende
den zelven mer phelips van allen eeden ende beloften die hy ons
ghedaen mach hebben ende van dit aldus te doene ende vulcómene
zal de voorf.e mher phelips eed doen ende gheven zyn brieven der
voorf.e van vlaendren zulc als daer toe dienen ende behooren zullen
jtem ende boven dien hebben gheconfenteert en gheordonneert con-
fenteren en ordonneren den ghedeputeerden van den flaten van den
landen van brabant henegauwe zeeland namen ende van den (leden
van valenciennes ryflele douay en andere jeghewoordelic vergadert
binnen der ftede van ghend dat zy niet en fcheeden uter zelver ftede
nemaer daer bliven ftaetwys al oft zom tot dat den paeys van vranc-
kerycke de unie en alyancie tuflchen den Landen @ alle andere poin-
ten defer materie angaende ghefloten ende verfekert zullen wefen
jtem hebben belooft en by defen beloven terftont te doen cefterene
al tVolc van wapene van onzer zyde van allen exploiten van orloghen
ende t zelve volc metgaders onze garnifoenen te doen fcheedene en
vertrecken vut vlaendren binnen viere daghen naer dat wy in onfe
vryheyt gheftelt zullen zyn, ende binnen viere daghen daer naer vut
allen den anderen landen oft eer aft moghelic ende zullen beforghen
-ocr page 134-
(3 )
ende befcudden dat tzelve volc in zyn vertrecken noch onderweghe
en zullen kerven pillyeren roven renchoneeren noch eenigherande
quaden doen in de zelve Landen, ende ooc dat zy gheene ghevan-
ghene met hemlieden leeden zullen vut vlaendren nemaer zullen
ghehauden zyn die te flellene in redelicken renchoene zonder die te
mogen vanghene ende waert dat zy ter contrarien daden zo zal men
de fcaden daer af verhalen up t'pencioen dat ons die van vlaendren
gheconfenteert hebben of confenteren zullen jtem de voorf.e van
vlaendren zyn ghehauden iofghelycx te doen cefferene huer volc van
wapene ende garnifoenen van allen exploiten van orloghen ende de
felve te doen vertreckene vut allen den landen en zullen bewachten
dat van hemlieden den zelven landen gheen quaet oft achterdeel toe-
comen en zal jtem ende ten hende dat wy te bet zullen moghen
doen fcheeden ende vertrecken ons voorf.e volc van wapenen ende
garnifoenen fo hebben de voorf.e Haten van allen den landen ons
gheconfenteert te betaelen binnen eender maent eerflcömende de
lome van vive en twintich duuft ponden van veertich g£ t'pond met
condicie dat waere dat t'zelve volc ende garnifoenen niet vertrocken
en waren vut allen den voorf.en Landen binnen den voorf.en tyde dat
in dien ghevalle de voorf.<= vive en twintich duuft ponden bekeert
zullen zyn in betalinghe van anderen volke van wapenen ome by
crachte up dat anders niet wefen en mach t'voorf.e volc te verftekene
ende verjaghene volgende der alyancie die daer af es tuffchen allen
den voorf.en landen jtem bet voort confenteren ende zullen ghehau-
den zyn terilont te flellene alle de floten fteerclen ende plaetfen van
den landen en graeffcepe van vlaendren in den handen van den hee-
ren van den bloede ten proufïyte van onzen harden lieven ende be-
minden zone omme daer inne geftelt te zyn zulke caftelains ende
officiers alst behooren zal naer de rechten ende pvilegen van den
Lande ende by advife en confente van den drie leden achtervolgende
der voorf.e aliance jtem ter neerendftegher bede van den voorf.en
heeren van den bloede ende van den ghedeputeerden van den voorf.en
ftaten ende ooc ter oetmoedigher bede van der poorters ende infe-
tene van der ftede van brugghe , hebben gheabolyert vergheven en
quite ghefcholden teeweghen daghen thauden ende detencie van on-
zen perfoon metgaders alle t guent datter ghebuert of ghefchiet es
vooren of naer by wien, hoe ende in wat manieren het zy dat
-ocr page 135-
(4)
verghetende gheheel en al als niet ghebuert jtem deffchelicx ter
bede als boven hebben vergheven al t'guent dat by den drie leden
s lands van vlaendren @ eiken van hemlieden int gnale @ particu-
liere mesdaen of mesbruuét. mach zyn jeghen onzen perfoon het zy
adhererende den volke van brugghe haudende ons ghevanghen in
hueren name ons doende viandfcepe en orloghe up hem felven of
te gaeder blamerende of injurierende ons of de onze by faite by
worden of anderffins in wat manieren het zy zonder ter caufe van
dat voorf.1 es oft eeneghe andre zaken voorleden hemlieden den
ghereferveerden by den paeyfl van vlaendren ghemaeót int jaer vive
eïi tachtentich noch andre nemermeer yet te heeffchene te doen of
laten heeffchene int gnale noch int particuliere in live noch in goe-
de buyten noch binnen den lande noch anderffins in eenegher ma'
nieren, jtem de voorf.e van vlaenderen ter contemplacie van ons
ende van den vöorf.e heeren van den bloede ende ooc ter begheerte
van den ghedeputeerden van de flaten, hebben vriendelic eïi Libe-
ralic vergheven ende quytghefcholden vergheven ende fchelden quite
by defen alle lachteren injarieren ende violencien die hemlieden
ghedaen hebben gheweeft vut caufe van den divifien by wien, hoe
noch, in wat manieren het zy zonder eeneghe exceptie oft refer-
vatie alzo wel int confenteren van diverffchen zettinghen zonder
eendrachtich confent van den leden als anderffins dat ooc verghe-
tende als niet ghebuert ende confenteren dat elc payfivelic • weder
keere ten zynen in den ftaet dat hyt vinden zal, zonder ter caufe
van den zelven divifien hemlieden nemermeer yet te heeffchene of
te verwitene, jtem dat alle andre die ter caufe en onder t'dexele
van den zelven divifien gheoffenfeert gheinjurieert of ghemoleert
hebben gheweeft in live in goede of anderffints in wat manieren
het zy, zullen inlTchelycx dat al vergheven ende vergheten zonder
nemermeer queftie of vermaen te makene , jtem waert dat yement
handelinghe ghehadt hebbende van eeneghen pennynghen het zy van
ons van onzen voorf.en beminden zone oft van eeneghen fteden
caffellerien of landen hem ghemefufeert hadde in zyne voorf.e ad-
miniftracie ende dat men bevonde dat hyt gheappliqueert hadde t zy-
nen fmgulieren prouffyte eeneghe van den voorf.en penninghen, zal
ghehauden zyn daer af teverandwordene ende te rechte te ftaene daer
en alzoot behooren zal, jtèm waert ooc dat yement voor de divifien
zonder
-ocr page 136-
C5)
zonder caufe of redene by verdreeghinge force of crachte quadtlif-
ten of practiquen ghecreghen hadde van yemende eenich goet zel-
vere gheld, huyfen land of andere juweelen of catheylen die fal
infcheiycx gehauden wefen te verantwoordene daert behooren zal
ende recht te ghenietene up de reflitutie van den zelven goede hof
ghelden civilic zonder meer, jtem ende omme zekere redenen ons
moverende eïi zonderhnghe omme te fcuwene alle queftien ende
proceffen die ter caufe van der appellacie gheinterjecteert by die van
vlandren gefchapen waren te ryfene fo hebben wy ter begheerte
als boven gherenücieert (§? zyn afghegaen renücieren ende gaen af
by defen van onzer mabourne ende voochdie in vlaendren ende
hebben ontflaeét @ ontfleghen de zelve van vlaendren van allen
eeden die zy ons in die qualiteyt of anderfmts ghedaen moghen
hebben, ende confenteren dat t zelve land eïi graeffchap in alle
zyne leden voordan zal zyn gheregiert ende ghegouverneert onder
den naeme van onzen voorf.en beminden zone alzo wel in fouve-
raintheden jn adminiftracie van jufticien als anderffins by a.dvife van
den voor£en heeren van den bloede van der moederlicker zyde eïi
van fuiken rade als de zelve heeren daer (tellen en ordonneren zul-
len by advife en confente van den voorf.en drie leden en Haten van
vlaendren achtervolgende der eendrachtichede , jtem mids welckc
renuciatie de voorf.e van vlaendren hebben gheconfenteert jaerlicx
te ghevene ome ons onderhoud de fome van........
van veertien gron tpond geduerende de onbejaerthede van onzen
voorf.en beminden zone, de welke wy heffen zullen by der hand
van den ontfanghere van vlaendren de tween payementen sjaers te
wetene d'een heelt telken kerffavonde ende d'ander heelt telken
finte jans meffe daer af deerfte payement vallen zal te kerffavonde
eerftcömende zonder dat wy yet meer zullen moghen begheeren heef-
fchen noch heffen int zelve land en graeffchep van vlaendren, ende
midts defen zo fullen alle achterftellen die men ons fchuldich we£en
mach ter caufe van den fubvencien of beden voorleden of anderffins
quite zyn, jtem hebben verclaerft ende verclaeren dat wy niet en
pretenderen eenich recht van proprieteyt noch andere int land ende
graeffchip van vlaendren ende hebben belooft ende beloven dat wy daer
af niet meer draghen noch fcriven en zullen den titele noch wape-
ne, jtem wy accepteren den paeys die de coninc van vranckrycke
Af
-ocr page 137-
co
gheprefenteert heeft by zynen beflotene ende opene brieven den voor-
feyden drie leden flands van vlaendren en allen anderen die hemlieden
metten zelven drie leden zullen willen voughen ende verclaren anden
paeys van den jaere twee ende t'achtentich, endezyn tevreden dat alle
d'ander landen hemlieden verclaerfen om den zelven paeys, ende wy zul-
len confïrmeren ratiffieren ende onderhauden zonder inbreken al tguent
dat by onfe ambaffadeurs up dat wy daer eenighe zenden of by den am-
baiTadeurs vand, zelven ftaten ghemaect ende gefloten zyn zal, jtem
hebben belooft ende beloven by defen den perfoon van onzen voorf.6
beminden zone te ftellene inden handen van den voorf.e heeren van
den bloede van der moederlicker zyde ome voordan eerlic gheregiert
ende onderhauden te zyne , up den ftaet die men hem maken zal
ende ooc vervoert van lande te lande by tyde ende by ordene alzo
t'anderen tyden gheconfenteert ende glieadvifeert es geweeft of alzo
men om t belle adviferen fal, makende den zelven ftaet ten onder-
haudene van den welken de Haten van allen den Landen contribueren
zullen by rate ende by poorcie jtem hebben belooft ende beloven
te ontlaftene den voorf.e van vlaendren ende quite te houdene jegen
onzen voorfi beminden zone ende jegens alle d'andre diet naermaels
angaen zoude mogen van alzulke juweelen ende tapytfene als wy
naer den voorfi paeys van den jaere vive ende tachtentich ghecre-
ghen vut hueren handen toebehoorende onzen voorft zone , Jtem
de voorfi van vlaendren alzo wel int ghale als int particuliere zul-
len bliven in alle huere rechten previlegen vryheden coltumen en
ufaigen fonder te lettene of Ö^hemeerck te hebbene up t'ghuent dat
ghedaen mach weien in pjudicien van den zelven rechten en pvile-
gen in wat manieren het zy ende zullen alle brieven van obligacien
of andre die ghemaeét zyn ter contrarie wederghegheven zyn als ghe-
caiTeert ende te nieuten jtem hebben voort belooft ende beloven dat
wy nemermeer en zullen doen noch procureren ghedaen te zyne direéte-
lic noch indireélelic eeneghe zaken die comen of keeren zouden mo-
ghen in pjudicien fcade ende achterdeele van den voorfi lande ende
graeffchepe van vlaendren noch ooc den coopman noch der coopman-
fcepe van den zelven, en indien dat eeneghe zake ghedaen es ter
contrarien by ons of den onzen het zy by gheeftelicken cenfueren of
anderfmts die zullen wy terltont doen wederroupen ende te nieuten
doen, ende wy zullen gheuen brieven van verfekerthede alle den
-ocr page 138-
/J*
C7)
coopneden en andre diefe heeLTchen zullen otnme vredelic te moghen
gaene ende converferen in huere coopmanfchepe en anderffints in de
duytfche landen ende alomrae elders zonder ter caufen van den zaken
voorleden ghetravellyert noch ghemolefteert te zyne in live noch in
goede noch andeiffins in wat manieren het zy jtem ende ome de ver-
fekerthede van al dat voorfi es wy zullen zweeren up de heleghe evan-
geliën up thelich haut des crucce up t'canon van der raeffe ende up
t'helich Sacrament dat wy zonder inbreken zullen onderhauden ende
vulcomen dit voorfi traicleit van pointe te pointe zonder nemermeer te
doene nochte procnreren gedaen te zyne yet ter contrarien ons Hel-
lende eii fubmitterende t allen kerckelicken cenfuren niet jeghenftaeii
den pvilegen die wy als coninc van den romeynen of anderffins hebben
moghen ter contrarien jtem ende boven dien zo zullen ter begheerte
van ons onfe heleghe vader de paeus. de keyfere onze beminde vadere
de fes corvueiters, de voorf.e heeren van den bloede en de Haten van
allen den voorf.en landen ten contentemente van die van vlaendren
ende ooc de Biflcoppen van utrecht en van Ludeke ende de hertoghen
van Cleven en van guylke confirmeren den zelven paeys met hueren
openen befeghelde brieven eii beloven dien te onderhaudene ende ons
gheene affiflencie noch byftant te doene ter contrarien ende daer toe
mede de voorfi biflcoppen van Ludeke ende van utrecht metgaders de
hertoghen van cleven eii van guylcke zullen beloven ende hemlieden
Verbinden niette ghevene eenich paiTaige duer huerlieder landt of rivie-
ren eenighe volke van wapene dat zoude willen comen orloghen up
vlaenderen, jtem voort confenteren dat waert t welke god veröe dat
wy in eenegher manieren yet daden of ghedoochden te doene jegen dit
trai&eit of eenich point van dien dat in dat cas zonder andre of meer
declaratie daer af te doene , de voorf.e heeren van den bloede de hee-
ren vand, ordene van den guldene vliefe ftaten ende infetenen van
allen den voorfi landen ïpo faéto nu alsdan en dan als nu ontflegen zyn
van hueren eede eii ooc ontlaft van allen beden fubvencien pencioe-
nen of andere Laden ons gheconfenteert of te confenterene en van allen
achterftellen van dien eh infghelycx die van vlaendren van den voorf.ea
pencioene ende de voorf.e andre landen fcheedende van onzer Tub-
jeélie @ onderdanighede zullen ghehauden zyn te affifterne ende fuc-
curene de voorf.e van vlaendren ende van dan voort zullen gheregiert
zyn ende ghegouverneert onder de name van onzen voorf.en beminde»
-■
-ocr page 139-
( § )
zone by advife van den Voorf.en van den bloede ende van den rade in
elc land alzo die van vlaendren nu gheregiert werden , jtem dit jeghen-
wordich traiétiet van paeyfe zal gheconfirmeert zyn by den coninc van
vranckerycke als naefte ende baerblyckenfte hoyrvan onzer voorf.en be-
minden zone ter caufe vand, conynghinne zynder ghefelnede onzer bé-
minder dochter jtem ende waert zo dat dit traiótiet ghemoleert of inge-
broken worde by wien het waere de zelve zal ghecorrigiert en ghepu-
gniert werden in exemplen van allen anderen zo waer dat hy vonden of
ghecreghen wert als infraóteur van paeyfe, jtem waert ooc dat naemaels
by eeneghen van den contractanten dit traiétiet inghebroken worde in
eeneghe zyne pointen ende articlen dat nochtans tzelve traiétiet van
paeyfe bliven zal in zyn cracht ende zal men daer af reparacie moeten
vervolghen by jufticien zonder te procederne by weghe van faite jtem
waert ooc dat eeneghe van den voorf.011 princen oft andre by delaeye
negligeïi ofc andren ghebreke zyne befeghelthede niet en gaue zo
voorf.' es dat nochtanne daer omme tzelve traiótiet niet zyn en zal van
minderen effeéte ende het zy zo, dat wy compaffie en medelyden heb-
bende metten aermen volke begheerende te fcuwene ende te belettene
alle de quaden die by divifien en oorloghe upcömen ende achtervolghen
hebben ter eere en reverentie van gode en van zyner ghebenedider
moeder gheconfenteert gheaggreeirt ghecofirraeert ende gheapprobeert en
by defe jeghewordegher gheteekent met onzer hand confenteren aggreën
confirmeren ende approberen ende ter goeder trauwen in conincx ende
princelicke worden beloven te onderhoudene © te doen onderhoudene
defen voorfchrevenpaeysinalendeinelck van fynen pointen ende arti-
clen hier vooren verclaerft @by ons gheaccordeert ende belooft zonder
nemermeer te doene of te cömene jeghen den voorö paeysof van ee-
neghen pointen ende articlen van dien ende omme dat gheftandelic ende
onverbrekelic te onderhaudene wy hebben ons onze Landen en Co-
nincrycke ghefubmitteert ende fubmïtteren toot allen peynen ende
gheeftelicken cenfueren niet jeghenftaende dies wy ter contrarien van
dien moghen hebben ende up dat zo ghebuerde t welcke god verhoe-
den wille dat by ons oft andre van onzen weghe yet ghedaen worde
jegen ende contrarie van eenich van den articlen hier boven by ons
geaccordeert zoo voorf/ es wy confenteren willen ordonneren ende
bevelen den princen hier vooren ghenoemt ende den drien ftaten van
den Landen van brabant lembourg luxembourg ghelre henegauwe
holland
-ocr page 140-
co
holland zeeland namen zuytphen (leden van valeiichiennes varimecheleii
dat alle hulpe faveur ende byflandichede by hemlieden in dat gheval by
effeéte ghedaen ende ghedreghen zy jegens ons den voorf.en dry ledenvan
vlaenderen ende huere adherenten ten dien hende dat den voorfi paeys in
alle zyne pointen ende articlen önderhauden zy ende dat de inbreken
ende infraéluren up datter eeüeghe waeren, werden moghen ghere-
duceert @ gherepareert ende omme dit bet te moghen dóene zon-
der eeneghe nöte of begryp hebben int voorf.e geval de voorn onze
fchoone neven ende neve hier vboren ghenoemt ende Haten van den
voorfchreven Landen die by onzer ordonnaii @ bevele met ons ze-
ghelen zullen defen jeghewoordeghen paeys of daer af gheven huere
brieven appart gheabfolveert ende gheflaeckt abfolvereh ende flaken
van hueren eeden die zy tonfwaert hebben fo elft dat wy ontbieden
ende bevelen onze lieve ende ghetrauwe den cancellier ® lieden
van onzen groóten rade den cancellier @ lieden van onzen rade ui
brabant onzen ftede houdere @ raden van Luxembourg van gheldre
Van henegauwe van holland zeeland namen ende allen anderen onzen
juiliciers ende officiers @ eiken van hemlieden dat zy den voorn
paeys onderhouden ende doen onderhouden ende elc point ® article
van dien Zonder daer jeghen te doene of te comene of ghedeghen
ghedaen te zyne in eenegher manieren want ons zo belieft ende
ghedaen willen hebben ende omme dieswille dat men van defen je-
ghewoordeghen paeyfe zal hebben te doene in vele diveffche plee*
ken wy willen dat ten vidimus van defen öft van eeneghen pointen
van dien onder zeghele autentyc ghelove ghegheven zy als ten ori-
ginali ende te dien hende dat alle zakeil vail van weerden ende ghe-
ilandich bliven wy hebben onzen zeghele hier an doen hanghen ende
in meerder vaflichede ende verfekerthede van den zaken voörfcreven
hebben ghebeden onzen voorfi fchoonen neve van ravefleyn @ mer
phelips zynen zone de heere van bevers ooc onze neve en infghelycx
de prelaeten edele en Heden van den voorii Landen varibrabant luxem-
bourg gheldre henegauwe holland zeeland namen zuytphen valencien-
nes © mechelen ooc huere zeghelen metten onzen hier an te han-
ghene twelcke wy adolf van cleven ende van der maereke heere van
ravefleyn phelips van cleven en van der maereke heere van winen-
dale phelips van bourgoingnen heere van bevers Cooflyn abt van
affelghem martin abt van fmte bernaerts maerc abt van grymbergofi
A f
-ocr page 141-
C io 5
dièric abt van parke anthuenis van brabant riddere arend van huerné
heere van brunen willem van fontoines heere van milan jan van ga-
vere pieter van herbais 'jan bornaige heere van parke ruddere daniel
buxooren burchemeefter jan pinnoc ruddere niichiel abfaloens ruddere
phelips van niele pencionaris ghedeputeerde vand\ ftede van luevene
roelant de mol ruddere hendric de mol burchmeeftre jan van eenvliet
ruddere pieter van obbeerghe arent de fcrapere gheeraert van den
hecke pencionaris ghedeputeerde van der Itede van bruccele martin
van roode limoen van ghele gooit van domele penfionaf ghedeputeerde
van der ftede van s hertoghen boffche jan van der cappelle ghedepu-
teerde vandy ftede Van thiene hendric houck ghedeputeert van der
ftede van leeuwe wouter fleunis ghedeputeerde van der Itede van
muele reprefenterende alle tfamen de drie itaten van brabant raphael
biffcop van rofenie abt van fmte baefs phelips abt van finte pieters
gheeraert abt van eenhaem willem abt van boudeloo abt van dron-
ghene raefle clement prooft van fmte martins typre pieter bogaert
deken van finte donaes in brugghe pieter van houte prooft van ron-
ce wouter heere van der gracht ruddere jan van Itancle ruddere
heere van yfeghem Colaert van balewyn ruddere heere van benziiv
ghen adriaen van der gracht ruddere heere van fcardan cornelis van
der Bare heere van mofcroen , jan van Clarout heefe van puthem
andries van der woeltine heere van becelaers joos van der
poorte heere van moorflede adriaen viïain ruddere hee van
reeffeghem gheeraert van hangherecx jan de pic jacob van
den hulle pieter ghifelin oeuverdekenen lieven de moor deken
van der wevers ghedeputeerde van der Itede van ghend joos de
Deckere burchmeeiter jan van der lende fteven van den gheenfte jan
bueyts penfionaris ghedeputeerde van der Itede van brugghe pieter
de Langhe andries palync jan de Coene ghedeputeerde van der ftede
van ypre hughe gantois jan de Latre jan franchois penfionaris ghedepu-
teerde van der ftede van ryfTele ame pinchon ende jan de levacquerie
ghedeput.de van der ftede van douay arent van fcouffe jan de wulf jan
meere penfionaris ghedeputeerde van audenaerde gheeraert de fplitere
ghedeputeert van aelft al tfamen reprefenterende de drie ftateii s Lands
van vlaendren willem abt van omont anthuenis abt van bonne efpe-
rance michiel de Chars ruddere heere van clerphay jehan pieters stof-
fels gautier fervaes wandaet ghedeputeerde van berghen 'm henegauwe
-ocr page 142-
C ii )
anthüems van fams fchïlknaepe thorrias de Courenide gobert henry
ghedeputeerde van valenciene tfamen reprefenterende de drie flatenvan
den graeffchepe van henegauwe jan jacob zone pêneman uter name vand^ *
abt van middelborch janviereloos jan danckaerts zone cornelis heindricx
zone ghedeputeerde van middelborch cornelis wifïelz cornelis boom
dieric cornelis zone claeis jacob zone ghedeputeerde van ziericzèe jan
diericx zone ende pitter j de grave van remerfwalë piéter fimoens zone
@ jan gabriels zone gedeputeerde van goux guy jan zone ende hem-
dene jans zone ghedeputeerde van der ftedé van tollene al tfaemeri
reprefenterende de drie flaten van den graeffcepe van zeelandc jan de
lefpine Loys loodenoet ©jan fozillon gedeputeerde uter name van
den Haten van namen ghedaen hebben ghegheven in de flede van
brugghe onder onzen grooten zeghele den fefthienden dach van meye
int jaer ons heeren duufl C. C. C. C. achte ende taghentich ende ons
rycx in den derden jaere onder den ploy geteeckent Maxi :) ® op
den ploy by den Secretaris par Ie roy hauweel ghezegelt met fyneri
grooten zeghele in dobbelen fteerte ende roden waffe infghelycx ghe-
zegelt metten zeghels van den heen hier naer verclaert mer adolf van
cleve hee van ravefteyn mher phelips van clevë zyn zone hee van
winendale mer phs van bourg;ne hee van bevere en vand, vere ende
over de flaten van brabant vlaendren henegauwe en d andere Landen
hier boven verclaert de zeghels vand, abt van fente pieters te grim-
berghen van mer anthuenis baflaert van brabant mer wouter hee vand,
gracht mer willem van fontaines hee van milain jan de Ie vacherie ame
pinchon en van thomas de quarouwe ende binnen den ploye daer de
voo.rf.6 zeghels vuthanghende due rileken zyn, ghehandteekent jta eft
d abbas peen manu ppria arnould de heurne do brabant j\ de gavere pieter
de herbais boxhoren puenock m: abfeloens niele büleven R de mol
martin van rode gheel g. d. jo de Cappelle h honich W. flevens barnage
heindric de mol jan van heenvütt adc ferap piet van obbre m^g: vandy
hecke w pietiii guille abbe domod, antoine abbe de bonnefperance
michiel de faes de claerhove h; gantois de latre, Ie franchois jofo jan
danckaerts Z voor middelb jan delfpine gherny lodenoet ziereczee die-
nc cornelis Z goes pieter fimoens Z jan gabelsZ tholen wiüejans^
colaert van halewyn vandy poorte, woeffine
Pour Extralt collationnê
Signê
J. J. VANDER BEKE,
-ocr page 143-
co
KEURE VAN WA ES van den GraeM
Thomas van Savoyen ende de Graë-
vinne van Vlaenderen
Joanna van Con-
stantinopelen , van den jaere 1241.
J_N nomine Patris & Filii & Spiritus fanéti. Amen. Ego Thomas
Flandrise & Hanonise Comes, & Joanna Uxor mea Flandrise & Hano-
nise Comitiffa, concedimus omnibus Hominibus Wafise, tam prefenti-
bus, quam futuris ad noflrum Dominium fpeétantibus, legem quse vul-
gariter dicitur chore , prsefenti pagina1 contentam perpetuö & inviola-
biliter obfervandam : in tota Wafia accipiantur feptem Scabini princi-
pales , probi viri, hsereditati in terra h Domino Comité, qui fint aliis
Scabinis fuperiores, & ad quos habeatur recurfus ab aliis Scabinis de
judicio dicendo, fi dubitaverint & etiam ab aliis Scabinis, ad iflos fep-
tem potent fieri appellatio, fi qui cenferint fe injuflè gravari. Et Con-
gregatio iflorum feptem Scabinorum debet efTe apud fanótum Nicolaum
in Wafia fexies in anno ad voluntatem Ballivi, videlicèt ad quoslibet
duos menfes femel. Si autem unus decefierit ex iftis, per Ballivum ,
qui jurabit per Sacro-fanéla quod bond fide in hoc faéïo procedet, alius
fubflituetur de confilio aliorum fex, qui fuerint fuperflites. De con-
filio verö diélorum feptem Scabinorum , & per Ballivum inflituantur
Scabini minores in tota Wafia, quot fuerint neceffarii fecundüm quod
eis vifum fuerit, et fi aliquis illorum minorum decefTerit, per Balli-
vum alius fubflituetur de confilio principalium Scabinorum, fed nullus
ferviens jufliciarii vel particeps cujuslibet fore-facli, poterit eligi in
Scabinum. Et tot Vierfcharinse fient in tota Wafia, ficut vifum fuerit
Comiti vel Ballivo ejus, & feptem principalibus Scabinis, cüm autem
minores Scabini in aliquo dubitaverint de judicio terminando , per
Sacramentum fuum inducias habêre debent femel ad quindenam, & fi
tune terminare non poterint , recurfum habêre debent ad majores,
qui majores, fi caufam ad ipfos delatam terminare non fufficiant, de-
bent fecum afTumere duos de hominibus Comitis vel de Scabinis mi-
noribus, quos habêre poterint in prsefenti, & fic judicium terminare,
quod fi difcordaverint in eleétione prsedictorum duorum, vel in judi-
cio dando, five per fe, five cum prsediclis duobus terminatum fuerit,
majori parti flandum erit, nee. eis k quoquam poterit contradici. Quod
fi quis diciis Scabinis principalibus contradicere prsefumpferit, videli-
cèt improperando eis, quod malum protulerint judicium, vel dicendo
-ocr page 144-
co
quod nielius dixifle potuiffent, vel quod juftitia eis plena non fuifleê
exhibita, vel aliquod ümile verbum, tam turpe vel tam grave, emen-
dabit cuilibet Scabinorum tres libras & Comiti decem libras. Qui vero
Scabinis minoribus fupr& di&o modo contradixerit, emendabit cuilibet
eorum viginti folidos, & Comiti tantum quantum omnibus; ü verö
minores Scabini fuper falfo judicio conviéti fuerint , quilibet eorum
folvet Comiti tres libras, & nunquam poterit de cgetero effe Scabinus.
Pro verbo verö errcneo , quod vulgo dicitur Wantalen, nullus alicui
fore-fa&o fubjacebit. Citatio verö fieri debet tali modo de cgetero
inter conquerentes, cüm placitum nunciatum fuerit & in Eccleüa pro-
damatum ad certum diem, ad ipfam diem debent citari conquerentes
& adverfarii eorumdem; ü autem dióla die comparuerint, refpondêre
tenentur; fi. autem non comparuerint, ad quindenam citari debent; &
ü tune non veneiïnt & refponderint, pro conviétis habebuntur, nifi
ad diétum Scabinorum legitimè fe excufaverint ;■ ü autem conquerens
prima die vel fecunda non comparuerit, fi querimonia fuerit haere-
ditaria erit in fore-faélo decem folidorum erga Comitem & erga ad-
verfarium fuum ümiliter; ü verö fuerit pecuniaria, erit fore-factum
duorum folidorum, & querimoniam fuam amittet. Debet autem Balli-
vus cüm voluerit placitare, de Confilio Scabinorum diem ponere, &
ad diem placiti nullus debet citari, nifi. Scabini & conquerentes, &
eorum adverfarii & telles, qui deponere debent: poflunt autem qua-
tuor Scabini de omni re cognofcere, led non minus, nifi per quatuor
Scabinos placitari poteft & in Augufto vel meffe non licebit placitari,
niü de inftanti fore-faélo noviter perpetrato. Nulli negare debet Bal-
livus Scabinagium prsecipuè citato de his, quse pertinent ad Scabina-
gium. Quod fi fecerit, ceffare debent Scabini coram quibus denega-
tum fuerit, donec illud fuerit emendatum, fimiliter fi petenti jufti-
tiam & diem Ballivus denegaverit juftitiam vel diei citationem Sca-
bini ceffare debebunt; ü autem occafione hujus ceffationis Scabinum
vel alium de illo Scabinatu Ballivus male traélaverit, & hoc majori-
bus Scabinis cognitum fuerit, omnes Scabini Wafiae tam majores, quam
minores ceffare debent, donec prsediéla injuria fuerit emendata. Bal-
livus nullam moleftare poteft pro aliquo fore-faélo , quod non proba-
turn fuerit per duos probos viros, vel cognitum per Scabinos quod
evenerit. Et fi habuerit ille qui impetitur tantum in bonis per dióhrm
Scabinorum, quod fufficiat ad Emendam quse exigitur, arreftari non po-
-ocr page 145-
(3)
teft, alioquin tenêri poteft, fi non dederit plegios, fi verö ex dö^
feélu plegiorum aliquis tentus fuerit, non debet extra Wafiam in
captivitate tenêri, nifi pro aliqua caufa ex fex arduis qua) inferius
exprimentur. Nullus Scabinus Waüae citari poteft extra fuam Vim-
fcharinam , nifi ad fanclum Nicolaum -coram majoribus Scabinis, nee
aliquis de aliis hominibus citari poteft extra Vierfcharinam fuam, de
iis quse pertinent ad Scabinagium, omnia quse pertinent ad judicium
Scabinorum, per Scabinos terminentur & judicentur. Si quis aliquem
vulneraverit canipulo vel clava tortuosa vel arcu, manum amittet,
nifi gratia Comitis redimatur; fi autem redimendus fuerit gratia" Co-
mitis, fatisfaciet prins vulnerato per judicium Scabinorum principa-
lium fecundüm quantitatem vulneris, nifi concordatum fuerit per mi-
nores. Qui alicui membrum amputaverit, tale amittet, caput pro
capite, manum pro manu, pedem pro pede , den tem pro dente , &
fic de cseteris membris, nifi gratia Comitis indulgeatur, & gratia con-
querentis. Si quis quemquam aliter vulneraverit,1 dabit Comiti tres
libras & homini vulnerato tres libras. Qui aliquem afFoIaverit, dabit
.Comiti fex libras & homini affolato fex libras; fi autem illa affolatio
tam enormis fuerit, quod fit invincibilis, emendabit ei Confilio Sca-
binorum. Qui aliquem in capite vulneraverit, ita ut os oporteat inci-
di, dabit Comiti quinque libras & homini vulnerato quinque libras;
fi autem vulnus fuerit penetratum in corpore vel in capite , fex li-
bras & Comiti fex libras , qui aliquem capillis traxerit, vel ei alapam
dederit , vel pugno percuïTerit fine cafu & fanguinis efFufione, vel
unguibus cutem vulneraverit, dabit Comiti decem folidos & laefo
decem folidos, fi pugno ad terram percufferit fine fanguinis efFufione,
dabit Comiti viginti folidos, & laefo viginti folidos, fi fanguinem emi-
ferit, dabit Comiti XL. folidos & Mo XL. folidos. Si baculo per-
cufferit , fine fanguine , & non ceciderit, dabit Comiti viginti foli-
dos, & lsefo viginti folidos. Si ceciderit, dabit Comiti quadraginta fo-
lidos ,. & lsefo quadraginta folidos, fi effuderit fanguinem, dabit Co-
miti tr.es libras «Sc laefo tres libras , fi quis convi&us fuerit per Scabi-
nos quod per aliam menfuram quam Gandenfem menfus fuerit, vi-
num , cerevifiam vel alium potum , vel per aliam menfuram quam
Gandenfem quse pertinet ad triticum, menfus fuerit filiginem vel aliud
qualecumque bladum , vendendum, ita ut filiginem & ordium ad la-
bium recidat, avenam autem in altum cumulet, poft quadraginta dies
-ocr page 146-
(43
&d Ulo die quo prsefens pagina in Ecclefia fuerit provulgata, dabit
Comiti decem folidos, & veritas debet accipi bis in anno. Si quis
homicidium, vel incéndium, vel furtum ultra quinque folidos per-
petraverit, vel aliquem deprsedaverit, vel mulierem opprefferit vio-
lenter, vel treugas infregerit & fuper hoc per Scabinos conviétus
fuerit, de corpore & omni poffeffione fit in poteftate Comitis, fi
autem fcelus aliquod Scabinis legitimè notum faétum fuerit, omnibus
vel majori parti eorum , ita. tarnen occulte fuerit perpetratum , ut
reus per Scabinos convinci non poffit, tacica veritas debito modo in-
quiratur & fceleratus juftè judicetur. Occulta autem veritas tantum-
modó debet inquiri de his fex caufis & non de aliis , ita videlicèt ut
quandó tacita veritas fuper aliquo cafu prsediétorum eft requirenda, Scabini
in quorum Scabinatu ille cafus acciderit in tacitam inquifitionem fol-
licitè admoneantur. Si difcreti non fuerint principales confulant Sca-
binos & fecundüm Confilium eorum tacitam veritatem inquirere te-
neantur. Qui lignum alterius fecuerit fine licentia ipfius cujus eft, vel
fepes fregerit vel fruétus aliquos rapuerit, vel in agro fegetes, vel
foenum, vel gramina, dabit Comiti decem folidos & conquerenti du-
pliciter reftituet damnum, fi probare poterit legitimè duobus teftibus
idoneis, fi verö probare non poterit, condemnabitur ipfe in eadem
poena ; qui furtum commiferit duorum folidorum , dabit Comiti de-
cem folidos, & reddat damnum in duplum. Qui ultii commiferit fur-
tum ufque ad quinque folidos, fignum ei infligetur, qui verö fecundó
commiferit furtum , fufpendatur. Si quis Ballivo vel Nuntio Comitis
treugas, id eft, pacem denegaverit, dabit Comiti tres libras & hoc
totiens, quotiens denegaverit, & fi ter negaverit, poterit tenêri: Qui
aifultum domus per diem fecerit armis vel communicato Confilio &
hoc Scabinis conftiterit, qui duétor fuerit, dabit Comiti decem libras,
qui auxilium prsebuerit, dabit Comiti tres libras. Qui aifultum domus
per noclem fecerit, duétor dabit Comiti viginti libras, auxiliator fex
libras, fi autem in illo afliütu aliquis de intus occifus fuerit, fore-
faólum duplicabitur in omnibus, & occifor & duétor affultüs in gratia
Comitis erunt; fi quis aliquod fore-faétum de prsediétis fex caufis fe-
cerit , undè juri ftare noluerit, nee ad juftitiam venerit, Banniatur
judicio Scabinorum, & de corpore & poffeffione fit in gratia Comitis,
ita ut medietatem polfeffionis uxor illius retineat. Qui bannitum re-
ceptaverit fuper quem sequitas judicii faéta fuerit & per Scabinos con-
-ocr page 147-
/*«i
Cs)
Viéhis ftiefit, dabit Comiti tres libras; nemini liceat iü quocuniquö
Scabinatu Wafise aliquem inclamare ad duellum > fi quis autem quem-
quam inclamaverit ad duellum> dabit Comiti quadraginta folidos, ïn-
clamato viginti folidos» Si quis aliquam hsereditatem parvam vel ma*
gnam quiete poffederit per annum & ultra, in quam per Scabinos Ie-
gitimè intraverit, & poftea contingat illam hsereditatem calumniari ab
aliquo per totum annum prsedier.se prsefcriptionis in Wafia commorante >
ille qui iuclamatur , non tenebitur refpondêre inclamanti, fed fuam
hsereditatem de csetero pacificè poffidebit, qui autem illam inclamaverit ^
dabit Comiti decem folidos, ab ifta lege excipiuntur infantes qui funt
infra aetatem legitimam conftituti. Si quis hsereditatem vel terram fuam
vendere voluerit, tribus dominicis diebus notumfaciat in Ecclefia, ü
autem propinquus illius hsereditatem illam emere voluerit, emat eam
infra illas tres dominicas, expletis verö illis tribus dominicis, hsere-
ditatem illam poterit extraneus comparare, fi autem venerit poftea
propinquus vel alius pro abfente propinquo, antequam illam hoeredi*
tatem extraneo feflucaverit pro eodem pretio quo ab extraneo fuerat
appreciata, illam poterit propinquus comparare. & ad idem pagamen»
tum. Per cujuscumque terram aqussduétus», id eft, Waterganck fodi-
tur , licebit illi pifcari in illo aquaeduclu tam nocle , quam die. Qui
autem aquseduólum coarélaverit injuftè , vel obcluferit, dabit Comiti
decem folidos, & aquaeduétum ad priftinum reducet ftatum , cüm au-
tem aquseduótus fodi prsecipitur omnes ad quos fpectat ille aquoeduéhis,
fixo tempore per Ballivum fe prseparent, & ad fodiendum conveniant.
Qui autem ftatuto tempore pro rata fua non foderit, Ballivus illam
ratam fodi faciat, & illum qui ratam fuam fodere omifit, duplici mer-
cenarii pretio condemnet, & ad opus Comitis in duobus folidis con-
demnetur. Qui aratram arreftaverit injuftè, dabit Comiti viginti foli-
dos , & arreftato viginti folidos. Qui verö alicui injuftè reftiterit her-
ftratam, dabit Comiti viginti folidos, & illi cui reftiterit viginti foli-
dos. Liceat omni hotnini cedificare fuper terram fuam, & qui pandare
voluerit de cenfu terrse fuae, Ballivus non debet ei denegare panda-
torem. In quocumque loco aliqui difcordaverint,, poffunt reconciliari
per amicos & vicinos fuos, falvo jure Comitis. Et in qualibet difcor-
dia poterit quilibet vir probus in abfentia Ballivi treugas accipere ,
falvo jure Comitis. Tabernarius vel alius non debet accipere vadium
ab aliquo, nifi luminc diei & teftimonio duorum vicinorum. Quod fi
B
-ocr page 148-
co
tranfgreilus fuerit, dabit Coiniti decem folidos. Relicla cujuslibet dé=
funéti, fi alii verö nupferit, propter copulam matrimonii non amittet
de csetero ufumfruétum , quem tenebat in hseredicate prioris marie?»
Orphanus quamdiu fuerit fub proteétione tutoris, hsereditas & bona
ejus non poterunt minui, fed integra permanebunt, quamdiu faerit
fub tutore, ü fine peccato fieri poffit. Qui alicujus pecora fcuttaverit,
qui illatis viribus illa feuttatori abftulerit, dabit Comiti viginti folidos,
& feuttatori decem folidos. Licitum ent cuilibet pro Noot-weere cor-
pus fuum defendere fine omni fore-faér.0 , nifi cum armis mterdiéHs
per Scabinos. Cüm equi vel boves , vel equi currum vel carrucam tra-
hentes, effrenes vel pracipites cucurrerint & aliquem lseferint, five
aliquis a quocumque molendino vel a domo cüm elevatur, ïsefus fue-
rit. Si poffeffor eorumdem, vel filius, vel filia, vel uxor, five peco-
ra vel quodcumque ad ipfum pertinet, lsefum fuerit, debet liber re-
manêre ab omni fore-faclo erga Dominum Comitem cum infortunio
fuo: fi verö vir, vel muiier , five puer, vel fenex, extraneus, vel
pecus alicujus lsefum fuerit, fecundüm quantitatem tefurae de Confilio
Scabinorum debet fatisfieri Isefo vel lsefis. Dominus autem equorum
vel equarum, vel boüm, molendini, vel domus remanebit erga Co-
mitem abfque fore-faélo. Advense intrantes Wafiam, fi liberi fuerint,
liberi permaneant, fi Ecclefiaflici Juris fuerint, Ecclefiaftici Juris per-
maneanc , & nunquam ad fervilem conditionem poterunt infringi. Si
ferviles intraverint, ferviles permaneant, vel fi poffunt libertati refti-
tui, magis utantur. Cüm quis filium vel filiam nuptui tradiderit, &
ille vel illa fine haerede obierit, bona prsediclorum ad Patrem & Ma-
trem, fi vixerint, integrè revertantur, fi autem alter parentum obie-
rit, medietas ad illum qui vixerit, revertatur, & altera medietas pro-;
pinquis cedat. Si quis alicujus filiam deduxerit abfque confenfu paren-
tum , dabit Comiti quinque libras, & parentibus puellae vel aliis, qui
ex hoc aliquod damnum fuftinuerint, reflituet in duplum. Omnes li-
beri cujuslibet hominis five mafculi, five foemina? de cgetero sequaliter
participent in bonis Patris & Matris tam mobilibtis quam immobilibus,.
videlicèt allodio & Tisereditate , omnis cafus qui in prasfenti pagina
continetur, debet judicari fecundüm legem hlc fcriptam , proüt per-
tinet ad homines Comitis, vel ad Scabinos, cafus autem qui hic non
exprimitur, debet a. prsediélis fecundüm fimilia judicari, vel fecundüm
fuara reclam rationem fub debito prseftiti juramento, fecundüm modurü
-ocr page 149-
'/*/£■
culpas moderari debént jiidices quantitatem Ëmendse. Quicumqué ërit
Ballivus in Wafia , jurabit coram hominibus Comitis & coram princi-
pahbus Scabinis , quod fidelis erit Gomiti & quod tenebit omnerri
legem volgariter Chore appellatam, qus in prsefenti pagina continetur.
Nee Dominus Comes vel Comitiffa vel etiam ipfórum Ballivus potent
aliquem articulum htijus legis aut infringere, aut permutare , nifi dé
communi Cönlïho principalium Scabinorum & eorum > qüos fecum dfc
gnum duxerint aflumendós. Ut autem pnëdi&a omnia in perpetuum
firmiter obferventur, prsefentem pagiham fcribi fecimus & figillorurri
noftrorum munimine roborari. Aftum anno Domini milleiïmö ducen-
teiimo quadragefimo primo menfe Junio.
Naer Collatie gedaeh jeghens het Origineel
gefchreven op parkement, behangen met
twee groote Segels aen par kern ent e fteer-
ten ende beruftende in den Co f er
, alwaer
bewaert worden de Archwen van den
Lande van Waes, hebbe ik onderfchrè-
ven Greffier van den felven Lande bevon-
den daer mede f accorderen van woord
tot woord i foo nochtans dat in het Ori-
gineel verjeheyde abbrevimien bevonden
fyn met de teekenen van cara&ere , de
welke ter epoque van de Conc.flie in
voeghe waeren. Adtum Sinte Nicolaes
den eerfien September
1787.
Onderteekent E. DE GR AVE,
-ocr page 150-
C 9 )
Confirmatie van de KEURE VAN WA ES,
gegeven door
Philippus den Goeden , Hertog
van Bourgognen ende Graeve van Vlaende-
ren
, ten jaere 1453*
JL HELIPPE, par la grace de Dieu, Duc de Bourgoigne, de Lothier,
de Brabant, et de Lembourg, Comte de Flandres, d'Artois, de Bour-
goigne, Palatin, de Haynau, deHollande, deZellande, etdeNamur,
Marquis du Saint Empire> Seigneur de Frife, de Salins et de Malines,
fcavoir faifons a tous prefens et advenir que comme ès dernieres guer-
res et diffencions, qui ont été en notre Pays de Flandres, par Ie fait
et Rebellion de Ceulx de notre Ville de Gand , et de leurs aidans et
complices a Fencontre de nous leur Seigneur etPrince naturel, fe font
eflevez et mis en Armes faifans et exercans tous Dampnables faits et
ceuvres de Guerre accouflumez entre ennemis publicques, tant fur et
contre nous, comme fur nos Pays , Villes et Loyaulx fubjecis, ceulx
de notre Terroir de Waife en notre diót Pays de Flandres, ou la plu-
part d'iceulx aient adheré et efté aidans et complices avec lefdits de
Gand. Favorifé, accompaigné, et conforté iceulx en leurs dites Rebel-
lions, defobeifïances, et malefices a l'encontre de nous, et mefmement
en plufieurs envahifTemens, alfaulx et effors qu'ils ont fais et entreprins,
tant fur notre Perfonne, comme fur la Perfonne de notre tres-chiers
et tres-amé Filz , Ie Comte Charrolois devant Replemonde et aillieurs
en commettant crime de lefe Majeflé et autres crimes et malefices in-
numerables, pour raifon et a caufe defquels, et tant pour debvoir de
Juftice , comme pour la garde et Prefervation de nofdits Pays et lojaulx
fubgez euffions efté conllrains necelïairement de leur refifter et obvier
par force et a main Armee , tellement que par la Grace de Dieu, et a
1'aide de noz Lojaulx Subgez , et Serviteurs nous en 1'an mil quatre eens
cincquante deux, au lieu de Loquere audit Terroir ie Waife les euffions
conqueftez, ramenez, reduits et fubmis follempnellement a notre grace
etmercy, tant de leur corps, comme de leurs biens et avons quelconques
leurs vies faulvez, feullement, et fur ce nous euflent des lors fait nou.-
veau ferment de fidelité en nous recognoiifant pour leur droiturier, Sou-
verain et Naturel Seigneur et Prince, comme faire devoient, k laquelle
fubmiffion les euffions receu lors mifericordieufement, et il foit ainfi, que
apres ladite fubmiffion ainfi faite, audit lieu de Loquere, et nonobftant
C
-ocr page 151-
C io)
icelle, plufieurs Habitons dudit Terroir de Waife enperfeveranten leurs
mauvais et dampnables propos et par grande ingratitude procedans de mal
en pis contre leurs diètes PromelTe, Serment, et Recognoiffance fe foient
derechiefs mis fus alencontre de nous, et continué de plus en plus leurs
Rebellions et desobeifîances tant et fi Ionguemant, qu'ils ont peu et fceu,
en eulx demonftrant nos ennemis publicques par plufieurs voies et
œuvres de fait à l'encontre de nous, et nos Pays, Villes et fubgez, à
nos loiaulx, et vrais obeiffans , tranfgreffans et violans par fe manifefte-
ment, etevidement iceulx de Waife coulpables de ladite dernière Rébel-
lion, leur ferment etpromeiTes, que à leur fubmiflion devant-dite ils nous
avoient faites, comme dit eft, et par ce aient iterativement fourfait et
conflfqué envers nous corps et biens, enfemble tous Privilèges, Keures
etFranchifes à eulx Ottroiez par nous, ou nos Predeceffeurs, que Dieu
abfoille, à laquelle occafion ceux dndicl Pays de Waife, ayent certain
efpace de temps et après l'abolition par nous faite aufdits de Gand, efté
fans loy, et fans exercice ou addrelle de Juftice, pour ce que des Keu-
res anchiennes dudit Pays confifquiez, et fourfais par la manière dite,
ils n'ofoient ne poyoient plus ufer, pourquoy et mefmement que de
ladite abolicion générale par nous faiéte auxdits de notre Ville de Gand,
de leurs mentes Rebellions, et desobeifîances, lesditz de Waife, ne
fe font volus, ne veullent aider aucunement, les manans et habitans de
celui notre Terroir de Waife, ont envoyé par devers nous leurs dépu-
tez notables, et par iceulx fouventes fois fait faire à nous et aux Gens
de notre Grand Confeil eftans lez nous, tres-humble Remonftrance de
leurEftat, et pouvreté et mefmement comment ils eftoient et font tres-
dolens et repentans de leurs grandes fautes, Deleautez, Rebellions et
desobeiffances deflus declairées, nous fupplians treshumblement et par
grande inftance pour notre efpeciale grâce et mercy et offrans de le
nous amender félon leur pouvoir et faculté, et fupplians que confideré
ce que dit eft, notre plaifir foit de les remettre et reftituer en leurs
Biens, Privilèges, Keures et Franchifes anchiennes, difans et affermans
que dorefenavant à tousjours ils veuillent eftre et demeurer, et feront,
et démoliront bons, vrais, loiauls et obeiifans fubjez de nous et de noz
Hoirs, et SucceiTeurs Comtes et Comtelfes de Flandres fans jamais ren-
cheoir en telle erreur ou desobeilfance pour morir- Pourquoy nous ces
chofes confiderées voulans a, dez préférer grâce et mifericorde à rigeur
de Juftice , inclinans à la fupplication defdits. manans et Habitans de
-ocr page 152-
noftre dict Terroir de Waife, iceulx avons receu, et recevons en noflre
grâce et mercy, et leur avons quitté, remis, pardonné et aboly de notre
certaine fcience et grâce efpeciale, quittons, remettons, pardonnons
et abolirions par ces prefentes, tant en gênerai, comme en particulier,
les Rebellions, desobeiflances, meutes, crimes, excès, maléfices et dé-
liées deiTusdits , advenuz et par eulx perpétrez et commis, pendant et
durant lefdittes guerres defdits de Gand, par la manière dicie, et tout
ce que par le fait, et à caufe d'icelles ils peuvent avoir meffait, et raef-
prins et auffy toutes peines et amendes corporeles et criminelles que
par ce ils et chacun d'eulx peuvent avoir et élire encourus envers nous
etjuilicc, moyennant toutes voyes et permy ce que lefdits manans et
Habitans dudit Terroir de Waife l'amenderont vers nous civilement
de la fomme de huiét mille livres parifis de vingt gros de noftre mon-
noye de Flandres la livre , qu'ils feront tenuz nous en paier comp-
tant es mains de noflre amé et féal Confeiller et Garde de noflre Ef-
pargne, Maiflre Gauthier de Lamandie , Prévoit de l'Eglife de noftre
Dame de Bruges, lequel ferat tenu d'en faire recepte à noftre proffit,
et moyennant ce avons reftitué et remis, et reftituons et remettons par
cesdittes prefentes nofditz fubjez de noftre dit Terroir de Waife, quant
à ce en icelluy noftre Terroir, et en leurs biens en tel eftat, toutes voyes
et à telles charges qu'ils eftoient et ont eftez trouvez au temps de la
cefiation defdittes guerres et à leur bonne famé, et renommée comme
ils eftoint paravant, en impofant fur ce filence à noftre Procureur et à
tous autres quelconques , et avec ce en ampliant noftre ditte grâce et
libéralité envers lefdits Manans et Habitans de noftre dit Terroir de
Waife : Avons Oélroyé, Accordé, rendu et confermé, O&royons, Accor-
dons , rendons, reftituons et Confermons de noftre certaine fcience et grâce
fpeciale par cefdittes prefentes à iceulx Manans et Habitans de Waife ,
les Privilèges etKeures, Ottroiez, et donnez j'à pieca à icelluy noftre
Terroir de Waife par feu le Comte Thomas jadis Comte de Flandres
noftre PredecelTeur que Dieu abfoille, defquels Privilèges et Keures la
teneur cy-apres s'enfuit.
Hier is geinfereert de Retire van Waes hier boven Jîaende.
P
Ourveu toute fois que les haults Efchevins, hommes de fief, et
tout le commun peuple d'icelluy noftre Terroir et Pays de Waife, recog-
uoiflront nous, nos hoirs et SuccefTeurs, Comtes et Comteffes de Flan-
-ocr page 153-
a i%3
dres, pour leur naturel Prince et Souverain Seigneur et promettant par
ferment folemnel de eftre à tousjours vrais obeiffans, et loyaux à nous,
et nos hoirs et SuccefTeurs, de garder et défendre noftre perfonne
enfemble nos dfoiéts, hauteur et Seigneurie envers et contre tous,
ainfi que tous et loyaux fubjets doivent faire à leur Droituiïer, Sou-
verain , Seigneur et naturel Prince, fans d'orefenavant vouloir ne de-
voir fervir ceux de Gand en armes ne autrement, refortir par devant
eulx en Chief de fens, ne y recourir en quelque cas de Reffort, ou
de Seignourie que ce foit, mais demouront à jamais nuement fubjeéts
à nous, et à noz SuccefTeurs Comtes de Flandres. Referve auffy que
les haults Efchevins et hommes de fief de la haulte et Souveraine Court
feront foubgetz à Appel et reformables des fentences ou appointements
qu'ils rendront toutes et qualités fois que partie s'en vouldra plaindre par
devant nous, à feavoir eft pat devant les gens de nùftre Chambre duConfeil
ordonnée en noftre Pays de Flandres, que commettons à ce de par nous,
honobftant, que éfdiétes Lettres dudit feu le Comte Thomas de la recog-
noiffance et referVation defTusdite lie foit faiéte expreffe mention, et que
par icelluy lefdits haults Efchevins ne piaffent eftre attraitz hors dudiéfc
Pays de Waife, les quelles au regard de ce nous n'entendons en riens con-
firmer, ainçois.les tenons pour nulles, et de nulle valeur: mais au furplus'
en tous aultres pointz et articles defdiéts Privilèges et Retires par nous
renduz, et confermez, voulons lefdits de Waife ufer dorefenavant félon
la forme, et teneur d'icelles, fans fraude ou contradition quelconques. Si
donnons en Mandement à noz amez et feaulz les gens de noftre grand
Confeil, au Prefident et gens de noftre Chambre de Confeil par nous
ordonné en noftre Pays de Flandres, au gens de noz Comptes à Lille,
à noz Souverain Bailly et Recepveur de Flandres, à noftre Bailly de
Waife, et à tous autres noz Bailly, Jufticiers, et Officiers de noftre
Pays et Comté de Flandres, et aux autres noz Officiers et fubjeétz pre-
fens et advenir quelzconcques qui ce peut, ou pourra toucher ou regar-
der , que lefdits fermens et promefTes ainfi faiclz par lesdits manans et
habitans de noftre dit Terroir de Waife , et la ditte amende payée audit
Maiftre Gaulthier, dont il appert par fa lettre de recepte, d'illecq et avant
ilz facent, fouffrent, et biffent, et chacun d'eulx en fon droit de noftre
ditte grâce, Remiffion, Pardon, O&roy, et Confirmation, enfemble de tout
le contenu et effecl de cefdites prefentes plainement, et paifiblemene
joyr et ufer perpetuelement et à tousjours lefdicls manans et habitans
"N
-ocr page 154-
C 13 3
0
de noftre Terroir de Waife deffusdite, et par les forme et manière
deflïis déclarez, fans leur en faire ne fouffrir faire ores, ne pour le
temps advenir quelque deftourbier ou Empefchement au contraire.
Mandons auffy et comandons en oultre aufdiéts Francqs Efchevins,
et hommes de fief d'icelluy noftre Terroir de Waife qui félon les for-
me et contenu defdits Privilèges et Keures ainfi O&royez à icelluy
Terroir par ledit feu Comte Thomas cy delTus tranfcritz faufves tous-
jours les refervations deffufdites, ilz facent et adminiftrent et facent
faire et administrer dorefenavant droit, loy, raifon, et Juftice à cha-
cun fans quelque déport, delay ou difficulté, car ainfi nous plait-il,
et confentons qu'il foit faicl, et afin que ce foit ferme chofe et eftable
à tousjours, avons fait mettre noftre féel à ces prefentes, fauf noftre
droiér. en autres chofes, et Fatitruy en toutes. Donné en noftre Ville
de Lille au mois de Mars l'an de grâce mil quatre cens cincquante et trois
avant Pafques. Sur le pli eftoit efcript, par Monfeigneur le Duc. Et
ftgnê,
De la Porte. Et efîoient lefdictes Lettres fcellêes avec un cer-
tain grand Scel en cire verte y pendant en laces de foye rouge et verte.
Sur le même pli étoit aujfi in verbis :
Collatio fafta eft. Et le mot, Vifa,
Naer Collatie gedaen jegens het Origineel
gefchreven op parchement
, behangen met
eenen grooten Segel in groen Was aen
eene roode en groene Liajfe, beruftende
in den Kojfer, akvaer beivaert zvorden
de Archiven van den Lande van Waes,
is defe daer mede van zuoorde te woorde
bevonden te accorder en ; foo nochtans dat
in defe eenige abreviatien van Letters
in fommige woorden achtergelaeten zyn,
de welke ter époque van de bovenftaende
Concejfie in voegen waeren. fOirconden
als Raed'Penftonnaris van den voorfey-
Lande, abfent Greffier,
Ondt. J. A. VAN LANDEGEM. 1787.
/"'
-ocr page 155-
C 17)
rf&e van den Keyfer Carolus den V.,
waer by aen Hooft-Schepenen van den
Lande van Waes geconfenteert word
de Procejfen te wyfen by Procès pat-
écrit van den jaère
1531.
IwHARLES, PAR LA DIVINE CLEMENCE, EMPEREUR
de Romains toujours augufle , Roy de Germanie , de Caflille, de
Léon, d'Arragon, de Navarre j deNaples, deCecille, de Maiorque ,
de Sardaine, des Illes Indes et Terre ferme de la Mer Occeane, Ar-
chiduc d'Auflriche, Duc de Bourgoigne, de Lothier, de Brabant, de
Lembourg, de Luxembourg, &c. Comte de Flandre, d'Artois, de
Bourgoigne, Palatin et de Iiaynault, de Hollande, de Zeelande , de
Ferrette, de Haguenault, de Namur, &c. Prince de Zwave, Marcquis
du Sainci Empire, Seigneur de Frife, de Salins, de Malines, &c. des
Cité, Villes et Pays d'Utrecht et Overyffel, et Dominateur en Afie
et en Afrique, à tous ceulz qui ces prefentes Lettres verront, Salut:
De la part de nos bien amez les Bailli et Hauts-Efchevins de notre
Pays et Terroir de Waife Nous a elle expofé et remonflré, comme
y celluy Pays eft ung notable Pays, ayant dix-fept Villaiges fans ceulx
de Nos Valfaulx, pourveu et douué de Nos Predecelfeurs Comtes et
Comteffes de Flandre de plufieurs beaulx Droits, Privilèges et Fran-
chifes, et entre aultre d'avoir la première judicature et congnoiffance
de toutes matières d'appel et reformation , ayantz leur refort immédiat
pardevant lefdits Supplians, au moyen de quoy fe meuvent et fourdent
journellement pardevant eulx plufieurs Procès, et iceulx par eux vuy-
des afin deue, font leur Sentences ou Appointemens le plus fouvent
appelles, ou reformés en noftre Chambre du Confeil en Flandres, qui
fe pratique couflumierement par les fuccumbautz , pour travailler les
Juges et leur partie par involution de Procès, et les conflraindre à
faire venir à Appointement, et combien que lesdits Procès où la plus
part d'iceulx font démenez par Efcript pardevant lesdits Supplians,
et que leur Sentence ou Appointement fur icelluy démené par Efcript
en cas de reformation ou appellation envoyent lesdits Procès et Re-
formations cloz et fceiléez en noftre Chambre de Confeil en Flandres
pour les veoir, vifiter, juger et terminer afin deue ex eisdem aétis an
benè vel malè comme de raifon , ce neamoins iceulz de notre ditte
Chambre fans eulz arrefter ou avoir regard auxdittes procédures, et à
-ocr page 156-
C !*)
ce qui a efté exhibé et produit par lesdittes parties devant lesdits Sup-
plians , font procéder les partyes pardevant eulz de nouvel par nou-
velles Efcriptures, Enquéries, Productions, Reproches et Salvations
tout airify que s'il n'euft eu Procès démené pardevant lesdits Supplians,
et que pis eft ies Appellans ou Reformants par Requefle Civile ou
aultrement font admis à propofer nouveaulz faitz et productions et
lesdits Supplians tenus à débattre et refpondre à iceulz, à leur grand
travail et excelTyf defpens , et combien que iceulz nouveaulz faitz
et productions ne leur touchent aulcunnement, fi font neantmoins au
moyen de ce leursdittes Sentences fouvènt-ffois mifes au neantdiét
mal jugé et bien appelle, et eulx condempnez en l'amende et defpens
et d'avantaige quant lesdits Supplians après longue pourfuyte et def-
pens , trumphent, et gaignent lesdittes' Sentences avec les defpens,
ne fwent recouvrer iceulx defpens , par infolvence et povreté des
Condempnez, le tout à la grant foule desdits Supplians intereft et
dommaige de notre Pays de Waife, et plus fera fi par nous ne leur
foit fur ce pourveu de remède convenable ; fi comme, ils difent en
Nous requérant très-inftamment, que eu regard à ce que dit eft, et
pour les relever de travail et groife defpenfes fuperflue , Notre plaifir
foit leur oétroyer et accorder par forme de Privilège , qu'ilz puiffent
dorefenavant ufer de Procès par Efcript, comme avons accordé aux
quatre Membres de Notre Pays et Comté de Flandres et aux petites
Villes d'icellui Pays, comme Courtray , Aloil, Audenarde , Tenre-
monde et Grantmont, et fur ce leur faire expédier Noz Lettres Pa-
tentes en tel cas pertinentes. Pour ce est-il , que ' Nous les chofes
deifufdits confiderées et fur icelles eu l'advis premiers de Noz amez
et feaulx les Prefident et Gens de Notre Chambre de Confeil en
Flandres, et en après des Prefident et Gens de Notre Grand Confeil
à Malines , inclinans favorablement à la fupplication et Requeile des-
dits Expofans, et les veullans relever de defpenfes fuperflue, Nous,
par l'advis et meure délibération de Noz amez et feaulz les Chiefs
et Gens de Notre Privé Confeil eftans lez la Royne Douagiere de
Honguerie Notre Sœur, leur avons oétroyé , confenti et accordé, et
de notre certaine fcience, auétorité et pleine puiïfance , oétroyons,
eonfentons et accordons par forme de grâce efpeciale par ces prefen-
tes, que quant d'aucuns de leur Appointemeiis ou Sentence diffiniti-
ve ou interlocutoire ayans forche de difïïnitive, par eulx rendues fur
-ocr page 157-
C «>.D
Procès formé et démené par Efcript pardevant eulx fera appelle ou
reformé en notre ditte Chambre de Confeil en Flandres, que en ce
cas ne fera befoing aux parties illecq procéder de nouvel pourveu
toute voyes que lesdits Expofans feront tenuz furnir leur Siège de
Waife de bons et notables Praticiens, et que les Procès feront vuvr
dez et fentenciez par i'advis d'un ou plusieurs Gens leélrez, eulx en
ce congnoiflans veullant, ordonnant et accordant auxdits Expofans
que les Procès aprez qu'ilz feront evangelifez , cloz et fcelléez en
prefence de Partie ou de leurs Procureurs avant y affeoir Sentence
ou Jugement, et en cas d'appel ou reformation par euîz envoyez en
notre dit Confeil en Flandres feront par eulz recuz comme Procès
par Efcript, pour eulz eftre veuz, vifitez et terminez afin deue ex
eisdem aétis an benè vel malè, pourveu que iceulz Procès ne foient
trouvez deffedtifs, au quel cas lesdits de Notre Confeil en Flandres
pourront régler les Parties pour les bien inflruire et redrefchier les
faultes pour après les viîydier et y faire droit comme delTus, et en
oultre voulons et accordons auxdits Expofins, que quand Partie ap-
pelante ou reformante par vertu de Requefte civile ou aultrement
fera admife de propofer et alléguer aucuns faiz nouveaulz, ou de faire
plus ample production et nouvelle Enquérie oultre celle contenue ef-
dit Procès par Efcript, que lors et en ce cas ilz feront hors de caufe
et ne feront tenuz plus amplement foultenir lesdits Procès ou les
Sentences par eulx v rendues comme dit eft, ou contradire et debatre
lesdits nouveaulz faitz et productions et ne feront condempnables en
aucune amende pour avoir mal jugé, fi avant toutes foyz que lesdits
Procès fe vuydent et déterminent fur les faiz, allégations, production
et exhibitions nouvelles et que icelles foient caufe de reformer les
Sentences rendues par lesdits Expofans. Si donnons en mandement
auxdits Chief Prefident et Gens de Noz Privé et Grand Confaulx
et de Notre Chambre de Confeil en Flandres et à tous autres noz
Jufticiers et Officiers leurs Lieuxtenans et à chacun d'eulz endroit foy
et fi comme à luy appartiendra, que de Noz prefente Grâce, Oétroy
et Accord et de tout le contenu en cesdittes prefentes félon et par la
manière que dit eft, ilz facent, fouffrent et laiffent lesdits Expofans
et leurs Succeffeurs en loy pleinement, paifiblement et entièrement
joyr et ufer fans leur faire, meétre ou donner ne fouffrir eftre fait mis
ou donné aucun diftourbier ou empefchement au contraire en manière
-ocr page 158-
C*o)
quelconque, Car ainsi Nous plaist-il, et en tefmoing de ce, Nous
avons faiél médire noflre Scel à ces prefentes. Donné en notre Ville
de Bruxelles le x>e jour de Mars l'an de grâce mil cincq cens trente
et ung, de noflre Empire le fécond et de noz Règnes d'Efpaigne,
des deux Cecilles et autres le xvj.e Sur le pli étoit écrit, Par l'Empe-
reur en fon Confeil, /Igné Jesp Teghem. avec paraphe , fi? [celle aux
Armes de Sa Majefîé en cire rouge y appendant en double queue de
parchemin.
Accordeert met het Origineel, beruften-
de in de Archiven van den Lande
van ffaes. Aclum
20. O&ober 1787.,
als Greffier van den voornoemden
Lande.
Ondt. E.DEGRAVE.