f'

SPECIMEN HISTOKICO-POLITICUM INAUGURALE

CASPARO FAGELIO,

OOHSILIAKIO.

' s.

SPECIMEN HISTORICO-POLITICUM INAUGURALE

CA SPAR 0 FA GEL 10,

consiliario,
QUOD,

ANNUENTE SUMMO NUMINE,

ex auctoritate keotoris maonipici

HEIUI. JOH. EOYAARBS,

TIIKOL. DOCT. ET PROF. ORD.,

amplissimi SENATUS ACADEMICI consensu

ET

nobilissimae FACULTATIS JURIDICAE decreto,

SUMMISQUE IN

JURE KOMANO et HODIERNO HONORIBUS ao PRIVILEGIIS
IN ACADEMIA RHENO-TRAJECTINA

mtb ac legitime conseqüendis,
eruditorum examini submittit

LAMBERTÜS EDUAEDÜS LENTING,

IndO'Batavus.

die xxx m. jiinii a. jiigt;cccxi.ix , i10ka ii.

TRAJECTI AD RHENUM,
apud J. G. B E O E S E.

mdcccxlix.

ITPIS K. J, GIEBEW.

PARENTIBUS OPTIMIS, CAUISSIMIS,

SUMMA PIETATE COLENDIS ,

VIRO DOCTISSIMO

H. POLMAN KRUSEMAN,

PHIL. THEOR. MAG-. LITT. HUM. DOCT.

PRAECEPTORÏ DILECTISSIMO,

HAS STUDIORUM PRIMITIAS

D. D. D.

AV G TO B.

r?

a

*

.'Ts'

■ • gt;nbsp;■ .• ' .nbsp;. .nbsp;V- ■ . ■•■ .

iH'

« * « lÄ

.lt;1 «

PRARFATIO.

Stmtnos jamjam in Jura Romano et Hodierno captw us
honores, lubenter hanc solemnem arripio occasionem, ut
iis gratum significem miimum, quorum benevolentiam cum
in puerili aetate, tum vero in hoe Academico curricula
quam maxime expertus sum.

El quidem primum me in V'oä convertere, paiientes!
jubet et animus meus et pietas. Nam, non lantum inde
a teneris el a quo possum repetere tempore summo arnore
me amplexi estis, optimique vitae duces exslitislis, ve-
rum etiam omnibus, quibus puerilis aelas impertiri do-
bet , doctrinis erudiendum curastis , et egretjiis ad bene
vivendum praeceplis veraeque humanilatis sensu me im-
buere studuistis. Desunt verba, quibus pro solliciludinis
el curarum magniludine, aeque el satis digne gralam vobis
teslificer mentem meam. Scio tamen iis non opus esse,
ut bene tenealis me vos diligere, venerari. Quantum vo-
his swpersit vitae spatium, utinam longum, felix sit, fa-
ventc quidem Deo, quern precor; quod ad me attinet,
bealum reddatur meo amore el cultu.

Tibi quoque, una cum Parenlibus, hasce qualescumque
studiorum primilias mihi liceat dedicare, Vir Speclatis-
sime, polman hruseman ! qui cum humanilate et liberaK lua

instiliUione, bonarutn liter arum atque disciplinarmn anio-
rem incendisti, tum vero fainiliaritate et hospitia ita me
tibi devinxisti, ut magis amicus, quam discipulus viderer.

Me huius jucundissimi temporis numquam immemorem
invenies ; illam vero tiiam amicitiam inihi non deneges,
est quod etiam atque etiam rogo.

Officio et pio et duld fungor, Vobis, Viri Clarissimi ! quos
mihi in hac Academia versanti Praeceptores habere con-
tigit, gratias, quas possum maximas, agens pro egregia
vestra instüulione; liceat mihi aliquando factis monstrare
non plane inutiles mihi evasisse lectiones vestras.

Tibi praesertim, Vir Clarissime vreede, Promotor Ae-
stumatissime ! quantum debeo vix effuri possum. Nam
in elaborando meo speciniine tanta fuit tua benevolentia
et humanitas, ut, quid matßs admirer, vel doctrinam, qua
me adjuvasti, vel comitateni, qiia quotiescumque te adie-
rim me excepisti, plane nesciam. Persuasum tibi habeas
me per totam vitam ob insignem hancce tuam benevolen-
tiam tibi devinctum fore.

Vos omnes, qui vel consiliis vestris, vel librorum aut
MSS. usu mihi adfuistis, grato animo me ea recordari
pro certo habeatis.

Vos denique, Amid Carissimi ! quorum familiaritate et
quotidiana fere consuetudine, per longum annorum spa-
tium, frui mihi licebat, sive vos vitae civili jam immis-
ceatis, sive adhuc in hac Academia versemini, Valete, mei
memore s estate.

INTRODUCTIO.

Si verum est, quod dixit cicero, historîam esse lucem
veritatis et magistram vitae »), quid magis dignum est,
quod indagetur, quam historia Patriae nostrae ? Romano-
rum erat mos majorum imagines in atrio ponere, ut incila-
retur juventus ad virlutem. Ita majorum nostrorum facta
praeclara, illorum probitas et virtus nos incitant ut exempla
sequamur. Quid, quaeso, jucundius, quam pristinae Rei-
publicae gloriam contemplari? quid utilius, quam causas in-
quirere incrementorum illius ac floris, et internam temporum
historiam cognoscere? Sane ex antiquiorum temporum con-
sideratione mulla recentiora explicantur.

Quodsi historiae patriae studium magni momenti esl ei,
qui causarum et evenluum rerum explicalionem quaerit,
majoris certe est momenti illorum virorum cognoscere vitas,

1) Cicero de Orat. II. c. 9. (ed. Orellii) »Historia vero testis tempa-
rum, lux veritatis, vita (via) memoriae, magistra vitae, nuntia ve-
tustatis, qua voce alia, nisi oratoris immortalitati commendatur?quot;

1

qui variis lemporibus, summa gerentes munera, magnam
habuerunt auctorilalem, magnamque exercuerunl vim in
aequales. Nam saepius ilia inquisitio novum lumen prae-
bere potest hisloriae illorum temporum, quibus vixerunt.
In Republica Belgii Foedcrati, Advocatum, qui dicebalur,
dein Consiliarium Holiandiae et Westfrisiae, excelso quin
primario loco fuisse, quis est qui neget ? Illorum virorum,
qui hoc gravissimo munere functi sunt, fata et res geslas
memoria lenere, ideo perutile est. Saepe arcanorum de-
positarii erant, quae non nisi magno cum detriniento, ra-
tione habita regiminis, cum aequalibus communicabantur
Qua rerum notitia expertes hi accurate de multis rebus
deque earum auctoribus judicare non potiierunt; nam ea est
hominum conditio, ul melius de rebus geslis posteri ju-
dicare possint, quippe a partium studio immunes, neque
excitati animi perturbationibus, quibus majores movebantur.

Equidem ductus studio historiara patriae, saltem quam-
dam memorabilium rerum abundantera periodum indagandi,
consilium cepi vitam uasparis fagelii describere : gravitas
aetatis, praeclara majorum facinora, spes fore ut eo modo
historiam illius temporis accuratius intelligerem et quod plus
est, ut fagelu imaginera, ingenium, summamque eius prae-
stantiam cum mihi ipse informarem, tum aliis proponerem,
me ad scribendum appulerunt. Sed ne mirum cui videatur
me in elaborando illo dilScili argumento, cum immensa fere
sit rerum narrandarum copia , tantaque negotiorum moles,
perseverasse , erigebat me spes fore ut aliquid, quod ipse
sentio quam sit exiguum, afferrem ad illuslrandam vitam
summi illius viri, de quo tam variae cum inimicorum, turn
amicorum et adulatorum, in utramque partem opiniones ac

] ) De mimere Consiliariorutn vid. pestel Comment, de Rep. Bat.
II. 374 cet.

judicia prodita sunl'). Ac profecto quam maxime memora-
bilis est fagelii aelas. Per sedecim et quod excurrit annos,
per quos summa in Republica dignilas ei delata fuit , patria
nostra victrix e periculoso certamine cum Gallorum domi-
natione decedens, semper, eius imprimis opera, pristinam
gloriam servavit ; et non tantum eximie floruit re militari,
mercalura et navigations, sed excelluerunt illo tempore
plures viri, quorum merila celebrantur in rebus politicis:
»II n'y a de diplomatie, scripsit quondam insignis histori-
»cus, idemque rerum politicarum experientia clarus, en
»Europe au dix-septième siècle, qui paraisse e'gale à la
»diplomatie française , que la diplomatie hollandaise. —
»Les ministres de jean de witt et de gdilladme d'orange,
»de ces illustres Chefs du parti de la liberté civile et re-
»ligieuse, sont les seuls qui paraissent en e'tat de lutter
»contre les serviteurs du grand Roi absolu — Et revera
tempore fagelii Consiiiarii abundat historia patriae politicis
viris consummatae peritiae ; florebant beiiningiüs , beveu-

ningids, dijkveldiüs, van cittebs, amerongae toparclia nO-

bilissimus van reede , jac. hop, alii. — Sed vigebant tum
tanta partium studia, ut perdiflicile sit, verum a falso dis-
cernere : itaque inquisitionis fructus in lucem edens , be-
nevolum lectorem, si quem invenerit libellus, etiam atque
etiam rogo, ul memor sit me juvenem esse et juvenilia dare.

1)nbsp;Scriptor Historiaram, quibus titulus est. Hede,ndaagsche Historie
of tegenwoordige staat van alk volkeren t. XIV, p. 145. haud scio an
non partium studio ductus, de Fagelio pene tacendum esse existimavit:
»Mr. oasp. pagel wordt nog tenzelfde dage (quo perierunt wittii fra-
tres) tot zijnen opvolger aangesteld. Hij is in 'tjaar 1638 overleden.quot;
p. 145.

2)nbsp;Vid. guizot, Cours d'histoire moderne 14® leçon.

Gaspar fagel generatus ab anliqua nobili genie, quae ori-
ginem dueebal eFlandriai), nalus esl a°. 1629Hagae Comi-
lis. Palrem habuit franciscom, Senalui Supremo (Hooge Raad)
adscriptum, malrem beatuicem igt;e byemont Fralres eranl
HENRiCüs, qui poslea ei successit in munus quod erat ab Actis
et SecretisÜrdinura Gener. nicolaüs qui magistral um gessit
Noviomagi et postarum publiearum fuit administer generalis
(Postmeester generaal), item lelonei exactor (receveur de
pe'age), franciscüs, qui a°. 1677 eleclusfuil Praeses Suprcmi
Senalus^), denique benjasun, qui fuit in Camera Rationum
ab Actis el Secretis (Kamer van Rekening) el poslea Cu-
riae Provinciae Hollandiae (Hof van Holland) adscriplus
a°. 1674 5).

Omnes igitur caspari fralres amplis raunei ibus ornali sunt:
an fratris opera et auctoritate ? Affirmai suspoclae fidei

leslis wicqüefortiüs quot;).

1)nbsp;Vid. apud sanoerdm I. 338. Flandria lUustrata (Coloniae Agrip-
pinae , A°. 1641) EUnclius nohilium aliquot virorum, qui aquot;. 1470 pen-
dentia immediate et mediate ab Iprensi sah (castella) beneficialia bona,
seu feuda possidebant cum taxa et oneribus eorumdem feu darum ; ex
archivis ejusdem Casieüanae sub Carola Audace; quo elenclio nomen no-
bis oecurrit geokgh fagelii.

2)nbsp;Vid. scheltejia, Staaik. Nederl. voce fagel . — Cf. etiam wicqde-
fort Hist, des Prav, Unies (M. S. penes ampliss. virura j. a. gkothe,
cuius libenilitati rarissimi operis usum debeo) 1. 18, p. 205. quot;II
etoit fils d'un conseiller de Justice, qui l'aiant procréé d'une servante,
l'avait légitimé par un subsequent mariage, avec plusieurs autres en-
fants , qu'il avoit eus de sa concubine.quot;

3)nbsp;Vid. kok , Vaderl. Waordenboek, nomine fagel.

4)nbsp;Vid. simon V. leeuwen, Batavia Illustrata, p. 1483.

5)nbsp;Vid. kok, Vaderl. Woordenb. 1. I.

6)nbsp;Lib. 21 p. 48 (m. s.) »Je n'aurois jamais fait, si j'entrois dans
le détail de tout ce qu'il a fait pour tous ses autres parents et amis.
Après ce que je viens de dire, on peut bien dire, ce me semble,
que ce n'est pas pour néant que. Job craint Dieu.' '

Duas sorores nuplas habuit, alterara nob. guilei.mo van
HEüKELüM.qui Noviomagi, alteram petro rosae, qui Trajecti
ad Rhenum magnos honores gerebat ').

Nihil fere de puero fageuo sctmus: patrem mature
amisit, cura ipse quintum decimum vis ageret aetatis annum
(a*. 1644). In Academia Rheno-Trajectlna jurisprudentiae
diligentem operam navavil, ubi summos petiit honores a°.
1653, dissertatione defensa de Appellationibus, Vromoiwe
Clar. henrico moreelse, Rectore celeberrimo ant. matthaeo^).

Juris doctor creatus Hagam-Coraitis rediit, ubi causarum
patroni munus suscepit, Nomen eius saepius nobis occurrit
subscriptum variis responsis juris (adviesen), maxime civilis,
mercatorii ac maritimi, quae acuminis et doctrinae non
dubia sunt testimonia s). Et eius praestantiam aliquid va-
luisse apud aequales certe ex eo palet, quod a*. 1659
electus est e numero centum el trium advocatorum cum
sex aliis, ul cum Senatu Supremo quereretur de illius
curiae decreto, honoraria advocatorum spcctante 4).

1)nbsp;Vid. wagenaak, Vciderl. Historie XIV. p. 345, 347.

2)nbsp;Ut patet ex Albo promotorum Academiae Rheno-Trajectinae. —
Cf. LUÏSOIETS, Algemeen Hist.- Geograph.- en Geneal. Woordenboek voce
pagei-. »De minister hadde in zijne jengd met eene bijzondere neer-
stigheid,zijne stadiën in de regten op de Academiën voltrokken, en
eenige jaren met groote lof, als advocaat voor do hoven van justitie
inVs Gravenhage gepraktiseerd.quot; — Cf. kok , Vadert Woordenh. voce.

3)nbsp;Vid. tan den berg, Nederl. Advyshoek II. p. 2, 43 sq., 219
ssq. et imprimis p. 303 seq. et p. 319, ubi eius sententia de quaes-
tione juris privat! praevaluit, non obstante nonnullorum Professorum
juris, qui contrariam tuebantur opinionem , judicio. Vid. porro III,
p. 418, 454 sq. — Cff. quoque Consulatien, Advysen en Advertisse-
menten, gegeven en geschreven bij verscheide treffelyke Rechtsgeleerden in
Holland, etc. VI. 673. 751.

4)nbsp;Vid. VAN der KOP, Nteuw Nederl. Advysboek, p. 242 ssq.

Tempus, quod in hoc advocati munere gerendo degii,
semper in ulteriori vitae periodo, magna cum voluplate in
memoriam revocare solebat '). Neque inutile hoc tempus
ei fuit : nam usai illi forensi partim tribuenda esse puta-
mus illud acutum ingenium, in omnibus suis orationibus
conspicuum , illamque eloquentem dicendi rationem, quam
praeclaram ei fuisse multi affirmant

Et certe bonum erat fagelu consilium se eo conferendi,
quo erat omnium rerum tam publicarum quam forensium
sedes. Nusquam enim melior erat opportunilas Reipubli-
cae, imprimisque Provinciae Hollandiae, internam conditio-
nem omnemque regiminis formam cognoscendi, quam in eo
bco, quo Civitatum foed. nec non Provinciae Hollandiae,
in Ordinum Gener. vel Provincialium conciliis gravissima
negotia quotidie agebanlur.

A°. 1663 cives Harlemenses, fagelii lama ducti, dignum

»Grieven jegens de ordonnantie van den H. Eaad, op 't stuk van 't sa-
laris der advocaten de Anno 1659, door de advocaten van dien tijd
aan denzelven H. Eaad overgegeven in Meij deszelven jaars 1659quot;
de quo libello, quo dignitas ordinis advocatorum strenue vindica-
batur, ao. 1692 alii advocati in novo libello eidem Senatui oblato,
monuerunt »hetzij dat UEd. Gr. Mog. particulierlijk gelieven te
considereeren, dat onder de voorsz. zeven gecommitteerden, onder anderen
zijn geweest Mrs. pieter eueoersdijk, kein tan limborg ende gaspar
fagel, door de welke de voorsz. grieven geformeert, ende naderhand
bij de andere advocaten gearresteerd zijn geworden.quot; Ibid p. 234.

1)nbsp;Cf. i,üïsci0s 1. 1. »Men verhaalt dat hij, raadpensionaris zijnde,
nog altoos met genoegen gedacht, en sprak van den tijd zijner advocatie.quot;

2)nbsp;Cf. Lüïsciüs ibid. »De raadpensionaris was — volgens bericht
van alle, die hem gekent hebben, de welsprekendste man die er ooit
in 't land was : zijne harangues waren zeer krachtig en tegelijk lief-
tallig en minnelijk.quot; — Cf. bürnet, HisU of his own time I. 458.
»He had a copious eloquence, more popular than correct, and was
fit to carry matters with a torrent in a numerous assembly.quot;

eum exislimarunl, cui Coiisiliarii urbani vel Syndici munus
(Raad en Pensionaris) deferretur ; ad quani dignitalem
plerumque illi viri vocabantur, qui non solum doctrina et
sagacilate, sed imprimis qui eloquenlia eminerent, cum es-
sent ministri urbis et nomine magistratuum in Senatu orare
deberent, et ad Comitia sive Generalia sive Provincialia non
raro delegarentur. Ita fagelius ab urbe Harlemo quoque
missus est in Ordinum Provinciae Hollandiae conciónem ,
in qua, secundum wicquefortium mox conspicuus fuit »par
»les oppositions continuelles, qu'il formoit contre le senti-
» ment du premier ministre (de witt) ; de sorte , que se
» rendant fort incommode à tous ceux, qui sous le nom de
»Partisans de la liberté, empecholent le Prince d'ouange
» de rentrer dans les emplois de ses predecesseurs, ils n'at-
» tendaient qu'après l'occasion de l'en pouvoir faire sor-
» tir')quot;; quod tamen non concinit cum eo, quod a°. 1668 egisse
dicitur fageliüs. Legimus enim eum eo anno missum fuisse
in Frisiam et ad Ommelandos, ut famosum illud Edictum
perpetuum civibus illarum provinciarum suaderet.

Sed et privatorum hominum civium Harlemensium, ju-
rium urbis, Consiliarius fuit vindex acer, idem tamen pru-
dens, neque pristini muneris advocati, collegarumque,
quorum Hagae familiaritate utebatur, immemor. Cuius rei
documentum habemus in consilio juris, quod fageliüs a sex
advocatis peliit, in causa alicuius adriani van laan^).

1)nbsp;Cf. LUÏSOIUS 1. I. »Ook is zeer waarsehijnlijk dat de repntaiie
van zijne bequaamheid en welsprekendlieid, hem genoegzaam alleen in
de gunste van de magistraat van Haarlem zoo verre gebragt heeft,
datdeselve hem tot raad en pensionaris van haar stad heeft verkoozen,quot;

2)nbsp;Vid. Resol. v. Holland 9 Julij 1664.

3)nbsp;Cf. wiCQDEroRT, 1. 18, p. 206 {m. s.).

4)nbsp;Cf. VAN BEN BEEG, Nederl. Advysb.Hl, 737. »Op de mondt-

Mortuo Ordinutn Gener. Graphiario nicolao roijsch a°.
1670 (d. amp; ni. Nov.), successor designatus est fageliüs,
praecipuis auctoribus wittio et Ordinibus Hollandiae ') ,
quod munus per duos annos gessit; nam wittio se munere
suo abdicante et paulo post interfecto, Consiliarius Hollan-
diae et Westfrisiae electus est

Cum vero de fagelio inde ab eius adolescentia, usque ad
annum 1668, praeter ea quae retulimus, nil fere nobis inno-
tuerit, deficientibus fontibus , utile duximus in liac nostra
introductione, tantum temporum historiam, quae fagelidm
Consiliarium proximo praecesserunt, breviter enarrare, ut
60 modo de causis belli, quod a°. 1672 inter Gallos cum
Anglis conjunctos et Rempublicam Belgii foed. gestum est,
inquiramus.

Recte dicere possumus, ah a°. 1667 omnia mala, quae
postea Rempublicam vexarunt, initium cepisse. Eo enim
anno i.udovici consilia, Hispanorum provincias dominationi
suae subjiciendi, magis magisque patefacta sunt. Metu huius
invasionis triplex ictum est celebratissimum Foedus inter
Anglos, Suecos et Civitates foed. ; quod ipsum foedus, alta
mente repostum, causa ludovico fuit, cur a°. 1672 Rem-
publicam hostiliter aggrederetur.

Scilicet LUD0VICÜS, pace Pyrenea composita, flliam piii-

linge propositie. hij den Ileor en Mr. caspatîds fagfi. , pensionaris der
stad Haarlem — aan ons ondersehreven gedaanquot; eet.

1)nbsp;Cf. wicqöefort, (m. s.) 1. 18,p. 206. AVagenaar XIII. 437sq.

2)nbsp;Postea, mortuo van duivenvoorde, Custos magni sigilli et Gu-
bernator feudorum Hollandiae (Groot-zegelbewaarder en Stadhouder
van de Leenen) ereatus est; vid. kok in voce.—Item memoratur ao.
1678 fuisse Chomarcha Rhenolandiae (Hoogheemraad van Rijnland),
vid. V1 LEEUWEN , Batav. Illustrata ■

LippiIV Hispanorura regis, uxorem Jiixerat. Maüia tiiebesia
tamen, per instrumentum matrimonii solenini modo renun-
tiaverat omni juri in successionem patris, sub condidone
magnae dotis (600,000 ecus d'or), solvenda ab Hispania i).
Hanc renuntiationem rex lüdovicds jurejurando confirraavit.
Attamen hic jam inde ab eo tempore ambiliosum consi-
lium cepisse videtur, fines regni exlendendi el Hispanorum
provincias subigendi

Verum Joannes wittius, magnus Hollandiae el Weslfrisiae
Consiliarlus, praeclarus Reipublicae Rector, dignus erat
adversarius, qui cum polenlissimo Rege colluclarelur, cuius
consilia ille dudum perspexerat. Etenim a°. 1664 Gallus
legatus d'estrades ei, proponent! ut conjunctis viribus pro-
vinciarum Relgii Hispanici incolas incitarenl, ad liberlalem
sibi vindicandam et ul Reipublicae forma ulentes liberi es-
sent sub regis lüoovici el Civilalem foed. tulela jura quae
Rex haberet in eas provincias, laie explicare conalus esl :
nimirum pax Pyrenea Regi non obslare videbatur, quia
renuntiatio uxoris mauiae tiiebesiae juri nalurali contraria
esset, quo reginae non licuerit sibi ipsi, vel progeniei suae
detriraenlum afferre, dein quod rpnunlialio facta esset sub
conditione dotis, quae nunquam soluta esset, poslrcmo quod
renunlialio neque a Rege, neque a Regina confirmala esset
in Gallia'S). Hinc salvum et inlaclum mansisse perliibebat

1)nbsp;Vid. mignet, Négociations rehtives à la succession d'Espagne I.
42, 52 n'oi instrumentum matrimonii invenitur.

2)nbsp;Lüdovicds legatum suum Archiepiscopum d'embrün monuit,
ne apud piiilii-püm praestandae dotis mentionem injiceret, nimirum ut
deficiente conditione nulla esset maeiae theresiae renuntiatio. mig-
ket 1. 1.

3)nbsp;Vid. mignet I, Pars II, p. 183—290, ubi relatio eornm, quae
inter ludovicdm et wittium acta sunt, invenitur.

4)nbsp;Vid. epistolaRegis ad destkadeum missa apudMiGNETl. 1. 224.

jus dombitionis, quod oriundum est ab antiqua consue-
tudinc in quibusdam Belgii provineiis, e quo jure liberi e
priore matrimonio ad hereditatem bonorum immobilium paren-
tum vocabantur, exclusis liberis e seeundis nuptiis natis i).

Hoc jure lüdoviciis uti volebat, et subtili ratiocinatione
persuadere conatus est, illas provincias, in quibus haec
consuetudo valeret, reginae competere , cum esset liüa phi-
lippi e prioribus nuptiis , dum facile unus quisque intel-
ligebat illas provincias non esse peculiare philippi patrimo-
nium, sed pars imperii, quod non heres, sed successor te-
neat Hisce rebus factum est, ut wittids rede animum
Regis jam tum temporis perspexisset

Cum igitur CAROLtis 11 infans a°. 1665 patri successit,
LüDOVicüs, contemtasolemnirenunliatione, jurauxoris Reginae
vi armisque tueri conatus est, et paratis magnis militum
copiis, mox provincias adortus est.

1)nbsp;Vid. stockmans, Tractütus de jure devolutionis, qui illius juris
definitionem dedit ; »est, inquit, vinculum quod per dissolutionem
matrimonii, consuetudo injecit bonis iramobilibus superstitis conjugis,
ne ea ullo modo alienet, sed intégra conservet eiusdem matrimonii
liberis, ut in ea succedere possint, si parenti suo superfuerint vel
ipsi vel qui ab ipsis nati fuerint, exclusis liberis secundi vel ulterio-
ris thori.quot;

2)nbsp;Mignet, 1. 1. 159 sq.

3)nbsp;Cf. Dissert. Hist. Polit, de hello propter successionem Regm His-
panicigesto; aquot;. 1829 publ. defensa a s. c. klinkhamer, Traj. ad
Ehenum p. 9.

4)nbsp;Scripsit beuningius, ao. 1665. Eeipublicae legatus Parisiis de-
gens , »'t Desseyn op de Spaensche Nederlanden staedt ende in-
flueert in alle raedtslagen van den Koning van Vrankryck, als een
ooghmerck, met welcken alle .indere sooveel doenlyck is, moeten
werden overeengebraght.'' — Vid. Dissert. Hist. Polit, de legatio-
nibus a con. bedningio gestis, aquot;. 1847 Lugd. Batavorum publice
defensa a Gons. h. j. van der heim, pag. 101.

El cerle lempus ludovico opporlunum erat ; Hispania ipsa
exhausla nullo fere modo ei resislere polerat i) ; provin-
ciae, quas habebal in Belgio, misera ulebantur conditione,
nam nulla erat pecunia in aerario, militum copia parva,
plures urbes omnibus indigebant rebus necessariis ad bellum
gerendum et nullae fere, exceplis quibusdam in finibus
sitis, obsidionem ferre poterant

Respublica Belgii foed. bellum gerebat cum Anglis, quod
tamen medio a°. 1667 pace Bredana finitum est. In hoc
hello LUD0V1CÜS , eliamsi foedere conjunct us esset cum Ba-
tavis, iis nullum fere auxilium tnlerat, eo consilio nl ex-
hauslo utroque populo , expeditio, quam raedilabalur, ei

facilius procederet

Neque omiseral ludoviccs celeros Principes, quorum dilio
adjacebat provinciis Hispanorum vel quorum intererat, eas
Hispanorum domination! obnoxias esse, omnibus arlibus sibi
conciliare. Ita Episcopos Monasleriensem et Coloniensem
subsidii nomine , auro corrupil, et cum Imperatore Ger-
maniae clandestinura foedus iniit, quo eonvenerunt ut mor-
tuo C4R0I.0 sine prole légitima, hereditatem inter se divide-
rent, ita ut provinciae Belgii obtingerenl Regi , haberelque
Imperator Hispaniam

1)nbsp;Vid. mionet II, 126 sq. Epistola legati d'embrun ad ludovi-
cum missa (2 Jun. 1667).

2)nbsp;Vid. WICQDEFOKT, (m. S.) 1. 16, p. 3S9.

3)nbsp;Legatus de ruvignt jussus est a lddovico affirmare oaeolo
))que quand Bile (sa Maj«. le Eoi de France) a été' enfin forcée par
son honneur à faire une declaration de guerre (au Eoi de la Grande-
Bret.) ça n'a été qu'un parchemin — sans jamais avoir voulu faire
joindre ses vaisseaux à ceux des Hollandais.quot; — Vid. de jonge ,
Oescl. V. h. Nederl. Zeewezen III. I, P- 117 sq. inadnot. -Cf.
BURNET, Hist, of his own timel, p. 352.

4)nbsp;Vid. mignet II, 325-482.

ïn Anglia caroi.üs Rex cum populo de justis imperii fi-
nibus certabat : Rex uidovici partibus favebat, cuius domi-
nandi cupidinem metuebanl populus et parlamentum Lü-
Dovicüs tamen id efTecit, ut carolüs pacto promitteret, se
intra anni spatium nulla arma susceplurura esse in favorem
alterutrius belligerantium

Non poterat quin haec lüdovici iuvasio vicinos populos
quam maxime agitaret; Elector Rrandenburgii,Dux Luneburgi,
Sueci mox cum Civitatibus foed. egerunt, ut resisterent
ludovico ; inprimis vero Civitates foed. ipsae, Heet huc-
usque Gallorum amicitia plerumque fructae, lüdovici vicini-
tatem raetuebant, et Hispanorum provincias optimum pro-
pugnaculum duxerunt; in Anglia Comes Arlington jam antea
id urserat, ut Hispanis auxilium ferretur contra Gallos, quo
factum est, ut tandem a'. 1668 inter Anglos et Civitates
foed. ictum sit illud inclytum foedus, quod admissis et Sue-
cis, nomine triplicis foederis venit, cuius rei honor tri-
buendus est wittio templio et Comiti dohnae. Convenerunt

1)nbsp;Vid. epistola legati de kuvigny ad ludovicdm missa 22 Sept.
1667 , apud mignet II, 514 sq.

2)nbsp;Mionet, 1. 1. 529 ssq.

3)nbsp;Cf. wicqüefokt, (m. s.)l. 16, p. 347.

4)nbsp;Vid. Resol. v. Holl. 20 Jan. 1668__Secret. Resol. v. Soil. 21

Jan. 1668. »De Eaadpensionaris heeft ter vergadering gerapporteert,
dat hij, ophetgoedtvinden van de Heeren haer Ho. Mo. gedeputeerden
tot de seereete saeeken, hij manière van visite en conversatie, met den
Heer temple, Extr. ord. Envoyé van den Koning v. Gr. Britt.,
hadde geconcipieert ende op 't papier gehraeht seeeker projeet van
alliance defensive, midsgaders een project van Tractaet van mutueele
verbintenisse, tussehen den hooghstgemelten Koningh ende deze Staet,
aen te gaen, om te mogen bekomen een seeckere en spoedige uyt-
komste van den oorlogh in de Spaensehe Nederl.quot; Cf. porro Secr.
Besol. van Holl. 24 en 25 Jan. 1668. Vid.simons: Johan de Witt
en zijn tijd''Y. Ill, p. 16 sq.

conlrahenles, parlim arliculis foederis publicis, partim arcanis,
ut conarenlur belligeranles conciüare paceraque co.nponere
conditionibus juslis, vel uidovicüm, si recusaret pacemfacere,
armorum vi, terra mariquc cogere^).

Ita Europae aequilibrium servatura est; mox enim pax
Gallos inter et Ilispanos Aquisgraoi conclusa est, inprimis
immortali opera beüningii Parisiis et beverningii Aquisgrani

legalorum degentium.

Non opus est ul amplis verbis iram narremus ludovici ;
vouTARics regem, dixil, quam maxime indignalum fuisse,
quod lam exigua Respublica audax consilium cepissel vic-
toriis eius obsislendi, quin ei legem imposuissel^lrium-
phanli ; quapropler jam tum statuit rex se ulcisci

Hocce bellum igilur magni momenli erat Reipublicae,
quia ex eo suspicari licebal, quo tenderel ludovici lubido,
nec minoris ponderis erat Principi Arausiaco giü-ielmo Hl :
nam Edictum ita dictum perpetuum ex eo originem duxil.
Cum enim Episcopus Monaslerii bellum contra Rempubbcam
gererel, Ordines Gener. de quibusdam conferendis allioris
gradus in miliüa muneribus egerunl. Nonnullae provin-
ciae, praesertim Frisia et Zeelandia, summam Praefecturam
(Kapitein-Generaalschap) Principi deferre voluerunt. Ordi-
nes autem Hollandiae, metuentes polestalem Gubernatoris,
quippe quae imprimis in illa summa Praefeclura militari
cerneretur, statuerunt (d. 5 m. Aug. 1667), impellenle
wiTTio, ut haecce duo munera, Gubernationem dico et
summam Praefecturam terra marique (Kapitein-generaal,

1)nbsp;MignetII,549 ssq. - Cf. Dissertationes, altera de tripUce foedere
defensa ab A. mackat Traj. ad Rhen. 1829 - altera g. van hogen-
DOEP, de GuUelmo III, p. 23 sq. contrariam de foederis illius lau-

dibns sententiam tuentes.

2)nbsp;Voltaire,nbsp;de Louis XIV, I, 134. Edit. Stereot,

en Admiraal-generaalschap) in poslerum non ailler nisi se-
paratim gererenlur, ita ul Gubernator cuiusdarn Provinciae
simul summus Praefectus exercitus esse non posset, decre-
veruntque eodem edicto, ut in ipsa Hollandia Guhernatoris
dignitas abrogaretur Huius edicli non tantum strenui
adjutores, sed et auctores fuisse perhibenlur gaspar fage-
liüs et aegiüiüs (gilles) valkenier, Consul Amstelodami
Res tamen dubio non caret: consilium sane huius edicli
non novum erat. Morluo enim Maresclialco brederoue aquot;.
1655, plures hocce militiae munus pelebant, in quorum
numero etiam erat gülielmüs Princeps Nassoviae, Guberna-
tor Provinciarum Frisiae et Groningae. Hic autem electus
erat a parte Ordinum Transisalaniae (nam dissociati erant
hi Ordines), ul vices agerel gülieljii Hl minoris, quem Gu-
bernalorem creaveriint: litibus paulo post compositis, eon-
venerunt Ordines inter se, ut duplex illa eleclio gülielmi
III, item Principis Nassoviae, pro non facta haberetur :
Cum vero Princeps Frisius postea munus Mareschalci pe-
leret, nondum deposita dignitate quam in eum Ordines
Transisalaniae antea detulerunt, factum est ut wittiüs sua-
deret cavere, ne munera Mareschalci el Gubernatoris ab
uno eodemqne viro gererenlur

Quocirca jam lum (aquot;. 1655) exislimamus, consilium

1)nbsp;Vid. Seer. Resolv. IIoll 2 JnVij 1667. iJesol v. Holl. 5 Aug. 1667.—
quot;WiCQDEFOitT, (m. s.) 1. 16, p. 378 sq. —Wagenaar XIII,288 ssq.

2)nbsp;Cf. oratio cuiusdarn magistratus (bontemaniel) habita in Senatu
Amstelodami et laudata a wagenario, XIV, 85. invells {Eeuwig
Edict) door den griffier pagel en iemand uit Amsterdam (valkenier)
uitgevonden en den Eaadpeus. de witt overdrongen was.quot; — Cf. wic-
queport, (m. s.) 1. 9, p. 330. »pagel non content d'avoir fait sup-
primer un Edit qu'il avait bâti lui mêmequot; etc.

3)nbsp;Vid. waoenaae, XII, 416. — wicqueport, (M. S. )1. 9, p. 376
ssq. Aitzema III, 1190 sq.

wittio fuisse, munera Gubernaloris el Summae Praefeclurae
lerra marique in posterum sejungere; unde cum, flagrante
hello Monasteriensi, nonnullae Provinciae id agerent, ut
Praefectura illa deferretur Principi Arausiaco , tempus ido-
neum putavit, quo in Uollandia sallem Gubernaloris digni-
las in perpetuum aholerelur.

Huius igitur Edicli fagelius auctor non fuisse videtur ,
quamquam constat, eum illa occasione cum wittig con-
sensisse, ejusque parlibus favisse. Hoe edictum omnes
Magistratus, Nobiles, Ordines jurare debuerunt: et miralus
est Aitzema, quod omnium fere consensu illud jusjuran-
dum praeslitum sil; rem et genium hominum lepide ex-
plical. »Niet weynigli, ait, waren der gesurpreneert, dat
gt;. den Eed tot mortificalie van het stadlhouderschap soo promp-
»lelyk ende sonder tegenspreecken voortging ; maar de reden
»was, dat de pluralileyt daer zijnde, de anderen niet dorsten
»haer stellen tegens de plausible namen van Liberteyt, Privi-

»legien.---Het nectar autocralicum hadde oock bevangen

»'t geheel ligchaam van de regeringli. Men bevondt dal die
»roeesl geroepen hadden om aen den Heer Prins te geven de
»eminente Charges van zyne Heeren Voor-Ouders, waren ge-
»meenlyck soodane, die in de steeden haar reeckening niet
»vonden en onder lagen ; de boven leggende swegen slil en
»deden wat sy wilden; alle die nu afkeerigh waren van den
»Eedt, vreesden uyt de Vroedschap geworpen te worden ende
»de blame van te willen contrarieeren de goede Vryheyt
»en de Privilegien van 'l Vaderland, om welckers krenkinge

» men de wapenen hadde aengenomen tegen Spaengien.---

.. Voorts dacht een yeder, die in de Vroedschappen was, dat
»hy wel was, dal by ondertusschen mede dronck van het
»nectar autocraticum,. Ende 'twas aut bibe aut abiquot;
i) Aitzema, Saeken van Staet en Oorbgli T. VI, p. 169.

Non potuit non hoc Edictum nonnullis provinciis dis-
plicere. Provinciae tamen Geiria, Trajeclina et Trausisa-
lania congruerunt cum Hollandia, ita ut paulo post etiam
in iis Gubernatoris dignitas abolita sit. Provinciae Zelandia,
Frisia et Onimelandi, rem aegre tulerunt. Quapropter Ordines
Generales delegates miserunt qui edictum illud iis suadere co-
narentur. Ita in Frisiam et ad Ommelandos missi sunt fage-
.uisi), j. NiJENBi'KGics et caspar scHADEüS, qui die 3 m. Martii
aquot;. 1668 Leovardiae ill conventu Ordinum Frisiae orationem
liujus fere modi habuerunt : Ordines Generales maximopere
dolere, quod foederatae Civitates dissentirent de summis
muneribus, cura politico, tum militari disjungcndis : opi-
nionum divcrsitalem saepius lites gignere et vinculum amo-
ris, fidei et concordiae dissolvere, quae, Dei numine, Rei-
publicae hactenus prosperitatem et gloriam attulissent, quae

]) Ordinibus Hollandiae res quam maxime cordi erat, quod ex
eo imprimis patet, quod miserunt fagelium, etiamsi non esset dele-
gatus ad Ordines Gener. Vid. Resol. van Holland 23 et 24 Jan. 1668.
quot;Is na voorgaande deliberatie goedgevonden en verstaan, dat van
weegen baer Ed. Gr. Mog.,ter Generaliteit do saeke daarlieenen ge-
dirigeert sal werden , ten einde bij hare Ho. Mo. tot uitvoering van
de eommissien, den 17 dezer loopende maand bij dezelve gedeeer-
neert, na de Prov. v. Zeeland , Vriesland en Stad en Landen, omme
de gemelde Provinciën, met de andere Bondtgenooten in een en het-
zelfde sentiment te brengen, noopende de separatie van het Capitein-
en Admiraal Generaalschap van de Stadhouderschappen, — en de
introductie van den Heere Prince v.™ Oranje in den Kaad van Staate,
onder anderen gedeputeert en geïmploijeert moogen werden, deseamp;e
Heueren, die voorheenen over hetselve subject van wegen haer Ed. Gr. Mog.
gelyke besendingen bekleed hebben; en dat mitsdien — moge werden ge-
zonden — na de gemelde Provincie van Vrieslandt en Stad en Lan-
den, de Heer Mr. gaspar fagel. Pensionaris der stad Haarlem, mei
iemand van de gemelde Heeren haer Ed. Gr. Mog. ordinaris gedeputeerden
ter Generaliteit, en een of twee van de voorsz. andere Provinciën, die
haer Ed. Gr. Mog., in hetgeen voorsz. is, hebben geadstipuleerl.quot;

eo magis augerentur, quo minus unusquisque foederalorum
juris aequalitatem assererel quoque magis Socielali con-
cederet : deinde nonnullos, qui Rempublicam diligerent,
clare oslendisse, summam Praefecluram terra marique non
in vitam deferendam esse, cum experientia cognitum sit,
fieri posse, ul ille, cui Reipublicae tuendae cura mandata
esset , auclorilale in se delala abuterelur et se ipse om-
nium rerum dominum faceret : talem virum eo majorem
auclorilatem habere, quo per plures annos continues dig-
nitatem gesserit : eam ob causam Reipublicae magis com-
modo fore, si illud raunus summae Praefecturae unius ex-
peditionis gratia mandaretur, vel in quoddam tempus : alios
tamen rectius existimasse, milites, si scirent Praefeclum
in tempus electum esse, non talem obedientiam praestituros
esse , qualem operieret.

Delegati porro variis alius generis argumentis ostende-
runt, quantum detrimenli Respublica caperet, collato du-
plici munere Gubernationis et Summae Praefecturae terra
marique, in unum eundemque virum ; et operae pre-
tium esse puto, quaedam ex eorum oratione hîc referre :
Summam, dixerunt, Reipublicae curam esse eniti ne
Liberias et Privilégia pessumdarentur, et id agere, ut
certa remedia huic malo adhiberenlur: jam vero Rempubli-
cam magnopere periclitari, delata in unum virum lanla po-
teslate, ut ei, imperii avido, facile esset negotium summa
rerum poliri: eum enim politica auclorilale Gubernatoris
Uli posse non ad bonum publicum promovendum, sed polius
in suum commodum, dum exercilum idem copiarum Prae-
feclus in promlu haberet, quo volunlali suae vim adderet:
hominem esse , qui ad illa munera vocaretur, et nihil hu-

1) »Met een inbeeldingh van evenveel rechte.quot;

raani alienum ab eo esse : eum adbortationibus adulalorum
et assenlalorum non raro incitari ut majorem sibi auclori-
tatem vindicaret, praelendentem causas, quas quotidie in-
veniret , in illa, non bene descripla, forma regiminis i) :
praeterea fieri posse, ut ea , quae ab Ordinibus décréta
essent, ei displicerent, quibus se laesum esse existimaret,
ita nl subinde parum propensus esset ad mandata exse-
quendu : omnia liaec mala difficile caveri posse, nam etiamsi
summa prudentia Ordines utercntur in eligendo quodam
viro, tamen eligendum esse ex hominibus : non sufficere
quod nonnuHi dicere soleant confidendnm et sperandum
esse fore, ne bae difficultates locum obtineant, sed curan-
dum esse in praesentia, posteritalis causa, quorninus haec
omnia fieri possent : Ordines Generales non latere nonnullas
Provincias oculos conjicere in Principem Arausiacum ; eos
quoque exislimare in eum, qui ex lam nobili gente natus
sit, talem dignitatem conferendam esse, aetati convenien-
tem, quali aliquando, rerum peritior factus, ad summa
munera pervenirel : Praefecturam vero terra marique non-
dum ci mandari posse, propter aetalis defectum, quia islius-
modi immaturae promotiones plerumque damno fuissent,
non commodo, cum juvenis non recte verum a falso dis-
cernere posset: eumque a purpuralis incitatum, facile opinari
sibi jure hocce munus competere, dum tantum favore Or-
dinum Gencr. illud consecutus esset : eam ob causam

1)nbsp;»En onder quade en gep;iilleerde pretexten, die in een Eepublic-
que ligtelijck gevonden können werden, liern aniraeeren om quansuijs
ten voordeele van't gemeenebest, soodanige veranderinge in den Staet
te maecken, daerdoor sijn aansien on macht tot nadeele van den
Lande vermeerderd, ende sij in haer particulier oogmerck geholpen
souden werden.quot;

2)nbsp;»Omdat.... seer waren geëxposeerd aen allerlcy flatteries ende

Ordines Generales decrevisse, ut Principi daretur sessio in
Concilie Slatus , quo imbueretur rerum cum militarium tum
polilicarum, imprinais tributorum ac vectigalium scientia, ut
politica qualitate ornatus, Coneilio Status adscrlptus exer-
citum comitari posset, quo idoneus fierel, cui aliquando
summa Praefectura lerra marique mandaretur ').

Eodem fere modo apud Ommelandos exposuerunt legati
mala, quae a conferendis gravissimis illis muneribus in unum
virum et ab electione Principis metuerentur. Garnit vero
res sperato eventu ; noluerunt cum Frisii tum Ommelandi
de illa re convenire. Ferfecerunt tamen ceteras res,
quae iis mandatae erant ; scilicet ab Ordinibus Frisiae et
ab Ommelandis petere debebant, ut ratihaberentur conditio-
nes foederis cum Rege Angliae icti (23 Jan.), et Tractatus
navigationis cum eodem Rege (17 Febr.); praeterea utcon-
sensum non recusarent Provinciae illae, ad exstruendas et
parandas quadraginta et octo naves bellicas, et ad armanda
duodecim millia militum ; denique, ut praefectis mili-
tum stipendia, ab illis Provineiis débita, solverentur

Huius legationis si non fructuosae, certe laudabiliter gestae
fageuds prmceps fuisse videtur, qui eius rei relationem

adulatien, en wetende dat sij door haer eige merites tot soodaanige
digniteijten of designatieu niet waren geklommen, lichtelijek een im-
pressie nemen konden, van dat desdve. digniteijten aen haer met eenig regt
toequanien; hetvvelck dan aen d'een sijde niet anders konde causeren,
als een imminutie in de deference, ende het respect, dat sij aen de
Hooghe Regeeringh schuldig waren voor het faveur, dat sij buijten
eenigh recht, alken uit een pure gunst te verwachten hadden, endedaer-
door sij dan van trap tot trap geïnviteerd souden können werden, om
haer meer en meer te dispenseren van de gehoorsaemheid.''

1)nbsp;Vid. aitzema 1. 1. VI, 490.

2)nbsp;Vid. aitzema 1. 1.

exhlbuit in concione Ordinum Hollandiae die 23 m.
Martii

Longius sit omnia enarrare, quae fagelids delegatus Har-
lemi in concione Prov. Hollandiae egit; sufficiat mentionem
fecisse eorum, quae ad historiam belli a'. 1672 pertinent^).

Beünikguis e Gallia in patriam redux, legalionis relatione
exhibita, mentem iralam lüdovici depinxit, omniaque eius
consilia exposuit, Reipublicae mercaturae maxime exitiosa.
Adhortatus est ille ut Ordines Gener. Regem anleverlerent
prohibendis quibusdam in Gallia confectis mercibus, non
quidem directe modo, verum oblique, ferendis legibus sum-
ptuariis, ut eo modo animus Reipublicae lateret. Quum
vero, ut id efficeretur, necesse esset ut etiam quaedam
merces vetarentur, quae Harlemi et in aliis Provinciae
Hollandiae urbibus conficerentur, hae urbes quarum inler-
fult, decreto obstiterunt Hnius negotii inquisitie mandata
est delegatis Harlemensibus aliisque^), et, secundum wic-
QüEFORTiüM, primas huius rei partes sustinuerunt fagelius

1)nbsp;Vid. Resol. v. Holl. 23 Mars 1667. — Cf. epistola wiiTU ad
fagbliüm missa in appendice A.

2)nbsp;Eos qui plus scire cupiant, remittimus ad acta Ordinum Hollan-
diae hisce locis: d. d. 15, 24 Jul. 7 Aug. 15, 16 Oct. a' 1663, aliis.

3)nbsp;Vid. wicqueroiti (m. s.) 1. 17, p. 35. »Van bedningüe en
revenant de Paris avoit fait un très véritable raport de l'intention,
que les ministres de cette Cour avoient de ruiner le commerce des
habitans de ces Provinces. Pour le prévenir il vouloit qu'on défen-
dit les étoffes et les autres manufactures de France, non directement,
mais indirectement, en faisant des lois somptuaires , contre les dé-
penses superflues, et que pour cet effet on défendit l'usage de toutes
sortes d'étoffes de soie, même les satins et les panes, qui se font a
Harlem et ailleurs dans le Pais, mais c'est à quoi on ne put pas faire
consentir les villes, qui y étaient intéressées.quot; — Cf. dissert. s. laud.
Nob. van dek heim , p. 122 ssq.

4)nbsp;Vid. Resol. v. Holl. 11 Nov., 21 Dec. 1669.

et BEüNiNGiüsi), quorum opera annis 1670 et 1671, re-
pressaliarum décréta lata sunt de portorlis augend.s in v.na
et alias merces e Gallia in Civitates foed. introducendas^).

Non nostrum esl consilium, quod egregie essecutus est
celeberrimus Galliae historicus mignet, omnia i-ddovici cona-
mina et artes enarrare, quibus et CAKOLCM II et Suecos
ceterosque Europae Principes in suas partes Irahere sludu.t;

non nisi breviter de illis loquemur.

Ac primum quidem carolus Rex dudum ad Gallorum
partes inclinans, triplici foederi fere invitus subscripserat ;
nam Rempublicam Belgii foed. vehementer oderat, neque
minus incilalus erat in ipsum wittium, quia asylum ei olim
exsulanti recusavisset, et quia gduelmum affinera e majorum
dignitalibus arceret, neque immemor fuit clarae illius ex-
pedilionis in ïamesin; Concilium tamen regis, quod a lit-
teris inilialibus Administrorum Clifford, Arlington, Buc-
kingham, ashley et laüuerdale nomcn Cabal habebat , in
diversas abibal senlenlias; Arlington enim, qui antea diu m
Hispania versalus erat, et uxorem duxerat Balavam, magis
Hispanis et Belgis, Buckingham vero, quippe qui commercio
epistolarum cum Gallis uteretur, lüdomco favebat. Acci-
piebant celeri magna munera et beneficia a Gallorum Re-
ge 3) — Variis artibus legatorum de rdvigny et colbert de
CROissy, nec non Ducissae aurelianensis et mulieris cuiusdam
de oüerouelle, quac poslea caroli amica, Ducissa creala est
PORTSMOUTH, tandem aquot;. 1670 pactum est compositum inter

1)nbsp;Vid. wicquefort, (m. s.) 1. 17, p. 37. - Faoelius in Comi-
tiis Holt, huîus negotii rationes reddidit d. 8 m. Feb. et d. 26 m.
Apr. ai. 1670. — quot;Vid. Resd. v. HoU. 1. c.

2)nbsp;Vid Seer. Resol. van Holl. i , 2 Aug. 1670.

3)nbsp;Cf. mignet III, 9 sq. - Bdrnet I, 430. - Armand cabrei,
Hisloire de la contre-revobtion en Angleterre etc. p. 130 sq.

duos illos Reges, quo eonvenerunt Civilates foed. aggredi
terra marique; porro, ut lüdoviccs magnam pecuniam
(350,000 livr. sterl.) per annum carolo daret et classem
milleret ; denique, ut devicta Republica Belgii foed. Anglus
haberet Provinciam Zeelandiam, Princeps gülielmüs Hollan-
diam, ceterasque Provincias Gallus

Ita quoque ludovicds , nullis neglectis artificiis, Suecos,
promisse magno auro, a°. 1672 sibi adjunxil 2).

Quum ita undique bella pararentur, fagelius, die 6 m.
Nov. a'. 1670, morluo nicoiao riiusch, creatus est Ordi-
num Gener. Graphiarius, faventihus Ordinibus Hollandiae s).
WicouEFORTiüs, de hac eius promotione »ils (seil. Ordines
»Holl.), inquit, lui firent venir l'envie de solliciter la charge
»vacante de Greffier, la seconde de l'État el la plus lu-
»crative de toutes, lui promettant la faveur et le suffrage

»de la Province d'Hollande;-----„e witt y emploia ses

»amis et son crédit et lui fil donner une charge, où il
»lui a fait plus de mal et à l'État , qu'd n'en auroit pu

1)nbsp;Vidd. quae de hoc negotio acta sunt inter cap.old.ti et li'dovi-
cdm apud mignet III, p. 1-268. lu instrumento huius pacti (Art. .3)
dicitur bellum geri »pour mortifier l'orgueil des Étata Généraux....
et abattre la puissance d'une nation qui.... même a l'audace de se
vouloir aujourd'hui ériger eu souverain arbitre et juge des autres po-
tentats.quot;

2)nbsp;Vid. mignbt m, 365 ssq.

3)nbsp;Cf. Resol. V. Holl. S Nov. 1670. »Verklaarende voorts de Lee-
den ee,nparigUjk de persoon vau de gemelde Heere pagel, tot be-
kleeding van de voorgeroerde Charge, voor aangenaam te houden,
en is derhalve goedgevonden en verstaan, dat ter Generaliteit, alle
vereischte devoiren nader zullen worden aangewend, ten einde voorsz.
saake aldaar nog op huijden, is het doenlijk, tot een gewenscht be-
sluit gebragt, en den meergemelde Heere pagel tot bekleedinge van
het voorsz. ampt bij haar Ho. Mo. geeligeert moge werden.quot; Cf.
Resol. Gen. Stat. 5 Nov. 1670.

»faire à l'un et à l'autre, en celle d'une ville, qui même
»sans lui, avoit toujours été fort passionée pour les inte-
»rêts de la maison d'orange ').quot;

Hocce raunus Grapliiarii merito censebatur inter illu-
striores Reipublicae dignitates, et secundo habebatur post
magnum Consiliarium Uollandiae loco; compleclabalur enim
cum unionis Foederatorum Civitatum doraestica, eaque mul-
tiplicis generis, negotia, tum omnia, quae cum potestatibus
exteris quolidie agebantur. Igilur quamquam, magna hono-
rario accedebant emolumenta, omnium certe Graphiarii mu-
nus erat molestissimum

1)nbsp;Vid. WIOQDEFOKT (m. s.) Lib. 18, p. 206.

2)nbsp;Quanti ambitus munus Graphiarii eo tempore fuerit, patet ex ac-
tis Holiandiae die 25 Aug. aquot;. 1672 , quum in Comitiis Provinciae
decreta sit disjunctio illius muneris {Resol. v. IMl. 25 Aug. 1672) ijs

goedgevonden en verstaan---- dat tot het employ van den eersten

Griffier particulierlijk moogen werden geafFecteert, alle saaken van
handelingen en negotiatien met het gunt daarvan dependeert, en tot
bevorderinge en voortsettinge van alle goede vruntschap, intelligentie
en confoederatien met uitheemsche Koningen, Princen , Potentaaten
en Staaten eenigsints dienen kan, en tot het employ van den twee-
den Griffier alle binnenlandsche saaken met het gunt daaraan d'e-
pendeert ; dat voorts aan den eersten Griffier mooge blijven het Trac-
tementvln vierduisend galdens jaarlyks , en de drie honderd guldens
huishuur, jeegenwoordig tot het Griffiers-ampt staande, mitsgaders
het gunt bij de Oost- en West-Indische Compagnien ter somme van
drie honderd guldens jaarlijks althans werd betaald; en dat aan den
tweeden Griffier mooge werden toegevoegt, het Tractement van twee
duisend vierhonderd guldens jaarlijks, althans bij den Gommis ge-
trokken werdende, en dat alle de verder eemolumenten van de Griffie,
soowel van depechegeld, als schrijfioonen, tusschen den voornoem-
den eersten en tweeden Griffier mogen werden verdeelt.quot; etc. quod
igitur in posterum a duobus viris agendum esset, a solo fageliö
agebatur. - Vidd. quae attulit centum et quod excurrit annis post,
a°. 1790, Ordinum Gener. Graphiarius henhIcüs Fagemüs in libello
ipsis Ordinibus oblato (quem laudat opus »Staat der Financie van de

Fagelius jam paulo ante hoc tempus aliquantulum a par-
tibus wiTTii deflexisse videtur, et exeraplum beuningii et
beverningh secutus esse '). — Nam cum ineunte hoc
anno , omnibus Provinciis consentienlibus separandis mu-
neribus Gubernatoris et Praefecturae militaris, quaestio ab
Ordinibus Hollandiae agitaretur, utrum Principi concede-
retur sessio in Concilio Status cum jure suffragii nec
ne, fagelids, teste wicooefortio , pro Principe verba fecit,
allatis maxime tribus argumentis, quae gülielmum commen-
darent, scilicet amore populi, magnis bonis, et necessi-
tudine, quae eum inter et gentes regias Europae interce-
deret Quae vvicouefortii narratio confirmatur eo, quod
biennio post Scabinus quidam Amslelodamensis, (ii. bon-
temantel) in oratione , qua Edicti perpetui abrogationem
suadebal, de fagei.io dixisse legitur: » Welk (Eeuwig Edict)_

Republiek;quot; Amsterd. 1791 T. Ill) »de Griffie geconsidereert ah
een generaale Secretarie van Staat voor de zeven bondtgenotenquot; p. 173.
ïiEen omslagtig en waarlijk onophoudelijk ampf p. 190. — Acerbius quam
verius wicqükfoet (m. s.) 1. 21, p. 33 sq. »Une charge où il
gagnoit pins de douze mille livres par an, où il n'avoit autre peine
que celle qu'il vouloit prendre et où il n'étoit, ni l'auteur, ni l'cxé-
cuteur des Ee'solutions des Etats.quot;

1)nbsp;De hisce celeb. duumviris ita waqenaak (XIII, 423): »Sommi-
gen verzekeren dat van beüningen en eeverningk , sedert eenigen
tijd meer genegen waren geworden, om den Prins van Oranje te
bevorderen, dan zij voorheen geweest waren.quot;

2)nbsp;Vid. wicQUBPOKT (m. s.) 1. 18, p. 129. »De toutes les villes
il n'y avoit que celle d'Harlem, qui fut d'avis, qu'on donnât au
Prince d'Or, une voix décisive. Le Pensionaire, qui portoit la
parole pour elle, étoit le même, qui en l'an 1668 avoit si fortement
harangué contre le Prince, — et marquoit, qu'il y avoit trois cho-
ses , qui recommandoient extrêmement le Prince, savoir : l'afFection
que le peuple avoit pour lui, les grands biens, qu'il possedoit dans
le Païs et les illustres alliances, qu'il avoit au dehors.quot; — Cf. ^e-
sol. V. HoU. 28 Maart et 24 Mei 1670.

»FAGEL, nog Pensionaris van Haarlem, in het jaar 1670 reeds
»had willen doen vernietigen, zo men den Prins geen be-
»slissende slem in den Raad van Staate wilde toeslaan').quot;

Quibus rebus moli fageliüs , beüningius et bevernin-
gius, sententiam mulaverint el wittium deseruerini , non
constat: inlelligebant, ni fallor, salulem patriae gulielmo
indigere, temporibus esse cedendum , discordia ac dissen-
sionibus patriam perdi. El sane non tolerabilis erat rerum
conditio ; plebs Principi quam maxime favebal et aegerrirae
Edictum perpetuum lulerat. Inde odia in magistratus wit-
tianos, quae mox magna cum vi eruperunt, el causa fue-
runt caedis wittiorüm fralrum. — Quidquid sit, tebipliüs,
legalus Anglorum refert, fageliom Principem praetulisse ,
quia patriae esset amanlissimus, el ab eo unice salulem ex-
speclaret, in hoe rerum desperalo fere statu

Wittius igitur inlelligens se longius populi desiderio et
amicorum monilis resislere non posse, statuit sua sponte
agere, quod alioquin vi coaclus debuisset, seil, gulielmi
promolioni favere incepit. Sed conslitula cerla quadam
muneris norma, omni ope curare coualus est, ne Principis
eleclio Reipublicae esset delrimenlo. Per totum fere an-
num Ordines Gener. deliberaverunt, utrum munus militaris
Praefecturae mandarelur ad tempus an in vilam. Ordines wit-
tio obsecuti, Principem in tempus eligere maluerunt»), qui
tandem mense Febr. a'. 1672 summus Praefectus creatus est^).

1)nbsp;Wagenaak XIV, 85 sq.

2)nbsp;Sir william temple's Works IT, (Memoirs from 1672 to 1679;
p. 263. »Wliose love to his country made him a lover of the Prince,
as believing it could not be saved by any other hand.quot;

3)nbsp;Vid. Besol. v. Holl. 19 Jan. 1672. »Tot kennelijk wederseg-
gen van de respectieve Bondtgenooten.quot;

4)nbsp;Vid. wagenaar XIII, 480 ssq. — Wkqdepoet {m. s.)l. 10,
p. 299—308.

Officii, quod ipsi commitlebalur, acuratius describendi
cura wittig, beverningio et FAGELlo mandata est ').

Ordines Gener. interea tempus non inutile egerunt. Le-
gationes ad diversas gentes miserunl; sed vana erant cona-
mina beuningii in Anglia, cuius Rex vera sua consilia ipsi
celabal, saepius ei affirmans, se triplex foedus sancte ser-
vaturum esse. Ita petrus grotius nihil in Gallia efficere
potuit ad avertendum periculum. Felicior tamen fuerat
legatio beverningii in Hispania qui indefessus erat Regi-
nam , eiusque Consiliarios monendo el urgendo , ila ut
eins imprimis opera pactum compositum sit exeunle a°. 1671,
de sibi invicem ope el auxiliis ferendis. Magni enim mo-
menti erat Ilispaniae conservatio Civitatum foed., nam hisce
a Gallis subactis, ludovico facile foret, Hispanorum pro-
vincias sulijiccre.

Ita quoque Ordines Gener. mense Majoaquot;. 1672 aliud ejus-
dem generis foedus inierunt cum Electore Brandenburgico 4).

Longum esset negotium et a proposito nostro alienum,
omnes obsidiones el proelia narrare belli cum Gallis, Bri-
lannis el Episcopis Colonicnsi et Monasteriensi gesli : suf-
ficit dicere, Rempublicam paucis hebdomadibus perdidisse,
quae oeloginta annis sibi vindicaveral.

Principi a latere erant delegati ex Ordinibus Gener.

1)nbsp;Vid. le clerc, Hist, des Prov. Unies. Ill, 263 — Ipsa officii
norma legitur iu opere Sylvii, Vervolg op Aitzema I, 185 sq.

2)nbsp;Vidd. eius mandata Resol. v. i/o?/.. 3 Dec. 1670.

3)nbsp;Vid. Epistola Archiepiscopi Tolosani de bonüt, (laud, apud
migmet III, 63fl). »L'ambassadeur de Hollande continue fortement
ses instances, et tourmente fort ces gens-ci ; il les tarabuste de sorte
qu'ils l'appellent le perturbateur du repos public, ne les laissant ni
manger, ni dormirquot; etc.

4).nbsp;Vid. HELWDîGjGesch. des Brandenburgisch-Prenssisoh«n Slants
p. 660 sqq.

(gedepuleerden le velde) qui cum eo de optima palriam
defendendi, eamque muniendi ratione agerenl, vel in aliis
locis summam curam mililiae haberent '). Praeterea Ordines
Gener. nonnullis Collegii Sociis mandarunl, ut de arcanis
mllitiae cum Principe deliberarent (Commissie tol de secreele
militaire Besoignes) ; Iii eranl imprimis Consiliarius wittiüs,
fagelius et slingelandïiüs. Hostibus magis magisquc ap-
propinquantibus, Ordines Holiandiae peculiarem mililiae Illius
provinciae curam (Hollandsche Besoigne) commiserunl qui-
busdam delegatis ex iis urbibus, quae maxime belli pcri-
culis essenl obnoxiae, unaque delegatis e Concilie Status ,
tandem fagelio et slingel.^ndtio, quibus mandatum erat:

» te overvveghen--wat lol securiteit van den Staet in

»hei generaal, en specialyk mede van de Provincie Uolland
»ende West-Vrieslandt in 'I particulier, gedaen en in hel
»werk gesielt soude können ende behooren te worden, m
»cas de vyand aen den IJssel kwame door le breeken^).quot;

Putabant enim omnes a tuende llumine Isala, salulem
patriae pendere. Hinc fagel.üs fertur in castra Principis
venisse cum collegis ut de cuslodiendo illo flumine mone-
ret et in hoc conventu ita fere orasse: »dat zy zeer wel
»konden begrypen de groote ongelegenheden, zoo van het
»verloop van de wateren van den IJssel, als van de schrik-
.kelyke magt van den vyand, aan de eene, ook wel con-
» sidereerden den slaat van het leger van hunne Ho. Mo.
.aan de andere zyde ; maar als zy daartegen weder hunne
»gedachten lieten gaan op de ongemakken en schadeiyke
»consequenlien, welke onvermydelijk zouden moeten vol-
»gen op het verlaten van den Ussel en het versparren van

1)nbsp;Cf. s. VAN SUNGELANDT, Stoctih. Geschriften IV, p. 77.

2)nbsp;Resol. V. Holl. lOJunij 1672. - Cf- van WNXIV,p. 32 eu 44.

»de mililie, en als le gemoel zagen, wal generale consler-
»nalie daardoor zoude veroorzaakt worden over het ge-
»heele land, en in de harten van alle ingezetenen van dien,
»dal zy noodzakelyk van advis moesten zyn, dal men den
«vyand aan den IJssel moest afwachten, en van Gods ge-
»nade verhoopen, dal hy de reglvaardige wapenen van hunne
»Ho. Mo. legen hel geweld van hunne vyanden zal zege-
»nen; dal met hel verlaten van den IJssel de deuren aan
»alle kanten voor hen geopend werden, om lot in hel hart
»van het land in Ie trekken en den geheelen Staal Ie ren-

» verseren,----'t welk in allen geval hel kwaadste

»was, 'Igeen men andersinls Ie vreezen had; verzoekende
«de gedepul. Zyne Hoogb. dat mei een onversaagd gemoed
»aau den vyand het hoofd wilde bieden, en zich verzeeke-
»ren, dal hunne Ho. Mo. alles zouden contribueren, wal
»in hun vermogen was, zoo om hel leger Ie versterken,
»als om het te voorzien van alle noodwendigheden i).quot;

Al vero magna celerilas, qua ludovicüs Iriumphans pro-
cedebat, tantum lerrorem mililum et civium animis injecit,
ul unusquisque slupescerel; trepidabanl omnes, et suo quis-
que metu pericula meliebalur; vacabant in academiis audi-
toria, armisque cedebanl logae ; labernae el fabrum officinae
claudebanlur, in foro jus non dicehalur, lempla supplices
fere conlinere non poterant^); Ordines Gener. ipsi communi
moerore affecli erant, nonnulli adeo lacrymas profundebanl; in
hac calamilate Hispanorum legalus in Ordinum Gener. con-
ventu eos supplicavil, ne ila lerrori subjacerenl, quo malum
darent exemplum populo, eosque monuil ul laelo prodirent
vullu Tanlus erat communis angor ut Civitalum foed.

1)nbsp;Vid. sciiOTEi., Iets over Hier. van Beverningh ^tc. p. 37.

2)nbsp;Valkenier, Vericerd Europa i, 636.

3)nbsp;Bdrnet I, 453.

thesaurus Hagae Comitis non sine periculo esse putaretur,
isque Amslelodaraum translatus sil

Tales lanlaeque difficultales humaiias vires superare vi-
debantur. Longe majus tamen Reipublicae imminebal pe-
riculum , quam ab invadenlibus hoslibus ; nimirum plebs
exclamabat se prodilam esse a magislralu ; discindeban-
tur et ipse magistratus et populus muluo odio ac difli-
dentia.

ünus fageliüs fertur non desperasse de salute, quam-
quam ei non contingeret Ordinibus Gener. vel Hollandiae
animum addere 2). Narrant wittium, summa moestilia afflic-
tum, quadam node hora quarla ad fagelium venisse, in eius-
que animum omnes curas quibus premebalur effudisse , se
nullum finem videre hisce calaniilalibus ; fagelius autem
respondit : Rempublicam antea majoribus periculis actam, a
Deoservatam fuisse; Deum nunc quoque patriam servaturum
esse, si desperation! non cederent eo temporis momenlo, quo
forti consilio capiendo impedire possent hostes, quonoinus
ulterius procédèrent cl Hollandiam occuparenl : se de pa-
triae salute non desperare; gubernaculum relinquendura non
esse anle, quam navis fracla sil

Quis est, qui in hisce praeclaris verbis non admiretur
virlulem viri conslanlis, in rebus adversis animum non de-
spondenlis? Sane, mirum quantum haec forlitudo distal a
judicio quod de fagelio lulil bürnetüS : »he had much
» heart, when matters went well, but had not the courage

1)nbsp;Cf. TAN WIJN ad WAG. XIV, p. 30.

2)nbsp;Vid. WICQDEFOET (m. s.) 1. 20, p. 432. .Non obstant cela le
Greffier ne voulut pas de'sespérer, mais trouvant seul de la raison,
où il n'y avoit point, il ne put la faire comprendre , ni à l'assem-
blée des États Généraux, ni îi celle d'Hollande.quot;

3)nbsp;Vid. tan wwn ad wagenaar XIV , 42.

» ihat became a great minister, on uneasy and difficult

»occasion ij.quot;

Communi timori frustra obstitit fagelius; Ordines Hollan-
diae ad Regem legates mittere decreverunt , qui pacem
precarentur Hoc consilio communicate cum Ordinibus
Gener., bi mox de illa re consenserunt, exceplis delegatis
Zeelandiae, qui omni legation! mittendae fortitei- restiterunl®).
Sed neque wIttius hoc Senatus-Consultum litteris raandare
voluit, neque Ordinum Gener. Praeses decreto adhaerere,
neque fageliüs ei subscribere nomen 4).

Ludovici ministri loüvesiüs et pomponids cum Civi-
tatum food, logdtis agere noluerunt, quia non haberent
mandata expressa pacis concludendae grotius redux ad
ea ohtinenda, in concione Hollandiae rogatus sententiam,

1)nbsp;Burnet 1. I., p. 458.

2)nbsp;ViJ. Seer. Resol. v. Holl. 14 Junii 1672.

3)nbsp;Vid. valkenier 1. 1. Bijl. n». 37 et 48. _ Seer. Resol. v.
IIoll. 26 Junii 1572.

4)nbsp;WiCQüEFORT (m. s.) 1. 20, p. 434. »Cette résolution, qui pro-

stituoit indignement la réputation do l'État,.....ne passa pas sans

opposition. Gilbert van der hoolok, député de la Prov. d'Utrecht,
quoique âgé de 74 ou 75 ans, y contredit avec chaleur et le Presi-
dent de .semaine refusa de conchire. Le Greffier, qui avoit eu la
complaisance d'aller voir les députéz des Provinces chez eux, pour
les disposer à s'accommoder aux sentiments des États d'Hollande, fit
difficulté de la signer: comme de witt, qui avoit accoutumé de
mettre les Résolutions des États d'Hollande sur le papier, n'avoit
pas voulu toucher a celle ci, quoiqu'on jugeât, qu'il était inutile do
faire le difficile, lorsqu'il falloit mettre par écrit une Résolution,
qui avoit été prise sur sa oonclusion.quot; .

5)nbsp;Cf. Seer. Resol. v. HoU. 25 Junij 1672 , ubi petr. grotius le-
gationis rationes reddidit »dut de hooghstged. Koningh als nog daer-
bij persisteerde, dat de conditiën bij haer Ho. Mo. moesten werden
gepresenteert, en dat Sijne Maj. oock niet anders verstondt te trac-
teeren als met gevolmaektiqden.quot;

melius, esse exislimavit cura hostibus agere et ita Rempu-
blicam servare, quam omnia perdere incerlo certamine.
Ordines Holiandiae eius sententiam secuti, statueront apud
Ordines Gener. ita rem gerere, ut orotic auctoritas daretur
concludendi cum rege (.üdovico iis conditionihus, quibus
posset Gelria de illo negotio cum Holiandia consensit;
Zeelandia nulla mandata habuit; Provincia Trajectina noluit
sententiam dicere; Frisia negotio ohstitit, Ommelandi et
Transisalani abfuerunt. Attamen, urgentihus Hollandis, con-
sultum captum est de offerendis Régi pacis conditionihus,
ea mitigatione, ut verbis in omni modo substituèrent in
meliori modo

Mirum non est, fageliüm huicce illegitimo Senalus-Con-
sulto subscribere noluisse '). Fertur tanta ira incensus
fuisse, ut grotio, in castra lüdovici profecturo, haec verba
diceret : Patriam tuam vendere quidem potes , sed per-
difficile tibi erit, emtori illam tradere. Grotio respondent!,
mehusesse partem servare, quam omnia perdere, fageuus, non
opus est, inquit, tantam curam habere agrorum tuorum,qui
enim mox saleserentur, ne progenies tua fructus percipiat

Interea plebs magis magisque omnibus illis calamitatihus
agitabatur, quas WITTIO eiusque amicis tribuebat, qui Prin-

]) Vid. Secr. Resol. v. Holl. 26 Juni 1672. »Bij resumptic gedelibe-
reert zijnde op het rapport door den Heer de groot ter vergadering van
h. Ed. Gr. Mog. gedaan, is goetgevonden en verstaan, dat van wege
h. Ed. Gr. Mog. de saake ter Generaliteit daarheenen sal werden
gedirigeert, ten eijnde aan de Heeren h. Ho. Mo. gedeputeerden naar
den Koningh van Vranckrijck moge werden gegeven een ample auc-
thorisatie ende ongdimiteerden pouvoir.quot;

2)nbsp;Vid. WICQÜEFOET, 1. 1. 444.

3)nbsp;Vid. wtCQUEi'ORT, 1. 1. 443. — Wagenaab XIV , 55 et VAN WIJN,
ad eum locum.

4)nbsp;Vid. WICQÜEFOET, 1. 1. 444.

cipis promotioni intempestive summa ope obstitissent. Quo
factum est, ut primum quaedam urbes Edictum perpetuum
abrogarent, poslea Ordines Gener. el tandem Hollandi
eum Gubernalorem proclamarenl, die 4 m. Julii a'. 1Ü72,
postquam se mutuo consensu jun^'urando olim praeslito
liberavissenl , auctore imprimis fagelio, si fides habenda
wicquefortio 2). Quae suprema, in güi.ieljium collata dignitas,
fraclis partibus wittianis, viam aperuit qua el fageliüs per
gradus velut escendens, ad munus Consiliarii Hollandiae
pervenirel.

1)nbsp;Vidd. Résolut, v. HoU. 3 et 4 Julij 1672.

2)nbsp;L. 9, p. 380. »Parce que tag el , en grand casœsie jnge que
les Etats l'Hollande peuvent absoudre d'un serment solemnel, que
l'on a fait sous le nom et l'invocation de l'Eternel. Ensuite le même
TAGEL non content d'avoir fait supprimer un Edit qu'il avoit bâti
lui même, porte l'assemblée a un attentat, qui outrage toute la pos-
térité.'' — wicquefortius alio loco (1. 21, p. 17) hoc dècretum me-
morans de fageho haec adjungit. »De groot, rencontrant dans la
gallerie, qui sert de communication de la salle des États de Hol-
lande avec celle des États-Génér., gaspar fagel , qui a présente-
ment la seule confidence du prince d'orange, ce dernier (i. e. fagel]
dit U l'autre : qu'il croyait sans doute anoir fait un coup d'Etat, en fai-
sant declarer le prince d'orange Gouverneur de la Province, et pour
lui, qu'il aurait souffert plutôt qu'on Veut déchiré en mille pieces, que de
consentir à cette résolution. On savait cependant que le Prince ne se
gouvernoit que par ses conseils, et que c'étoit à lui principalement
que le Prince devoit sa promotion, et l'Etat la perte de sa liberté,''
Vid. V. wijN XIV,■ 46 ad hunc locum.

CAPUT L

DE REBUS A FAGELIO CONSILIARIO GESTIS
USQUE AD PACEM NEOMAGENSEM.

S 1. 1672—1674.

Eodem illo die nefaslo, 20 Aug. 1672, quo caesi sunt
wittii fralres, Caspar fageliüs Consiliarius crealus est
Provinciae Hollandiae et Weslfrisiae. Ipse jg. wittiüs
jam anlea praedicaveral, se neminem fagelio digniorem
cognoscere , qui illo munere fungerelur — Inier eos,
qui una eum fagelio hac occasione Principi commendati
sunt, erant duo alii viri, qui variis geslis honoribus et of-
ficiis de palria eximie meruerant, cowradüm beüningium
dico et hier. bevernwgium lia quoque burgersdyk
Consiliarius Lugduno-Balavus, et rüDOLfi Roterodamensis
in censum venerunt ') ; tulit tarnen fageliüs omnia sulTra-
gia, el Ordines eum tanli aeslimarunt, ul honorarium, quod
semper sex mille florenorum fueral, mox ad duodccim millia

1)nbsp;Vid. kok, Vaderl. Woordenb. in voce. — Wicquefort (m. s.)
L. 21 , p. 38 sq.

2)nbsp;Vid. Resol. v. Holl. 18 et 19 Aug. 1672.

3)nbsp;Vid. wicqderokt 1. 1.

auclum sit — Officii norma, quam ab Ordinibus iiabuit,
eadem fuit atque ea, quae aquot; 1668 confecta erat in wittu
usum, ea tamen mutatione, nt res magni momenti com-
municare debcret cum Principe

Paucis diebus post, Nobiles quoque cum Consiliarium
creaverunt Equestris Ordinis

In eius locum duo creati sunt Graphiarii, quorum alter
erat frater iienuiccs fageliüs, qui Curiae Brabantinae ad-
scriptus (Raa'd Ordinaris van den Raade van Brabant), im-

1)nbsp;JResol. V. Holl. 20 Aug. 1672 : »Zijnde geprocedeert tot de begee-

vinge van de Raadpensionarisplaatse van Holl, en Westfrioslandt---

hebben h. Ed. Gr. Mog. uit de personen, den 18 daaraanvolgende ten
dien einde voorgeslagen, tot bekleedinge van de voorsehreeve functio,
met eenparige stemmen van alle de Leeden, geeligeert de Heer caspar

fagkl;--— en daarnevens in achting genoomen zijnde, dat het

Tractement van den Raadpensionaris, bij de instructie maar alleen
wezende begroot tot ses duizend Caroli guldens in het jaar, hetselve
gantsch niet geproportioueert is na bet revenu, hetgeen den gemelde
Heer pagel jegenswoordig van zijn permanent griffler-ampt profiteert
is goedgevonden en verstaan, dat omme den gemelde Heere pagel
dieuthalve eenigermaate te dedommageeren, aan deselve booven de ses
duizend Caroli guldens---nog eene somme vau gelijke ses dui-
zend Caroli guldens extraordinaris sal werden toegevoegt, — — — en
dat in cas deiï gemelde Heere pagel de voorsehreeve Raadpensiona-
risplaatse 't eoniger tijde quame te verlaaten, aan deselve jaarlijks

sal werden uitgereikt een pensioen van vier duisent Caroli guldens,--

tot er tijd en wijle toe den gemelden Heer pagel , wederomme met
een ander charge of bediening na sijn contentement sal weesen voorsien.quot;

2)nbsp;Vid. Resol. v. Holl. 19 Aug. 1672.

3)nbsp;Vid. Resol. v. Holl. 25 Aug. 1672: »de Raadpens, heeft in den
name en van weegen de Heeren van de Ridderschap en Edelen ter
Vergadering bekent gemaakt en voorgedragen , dat de gemelde Hee-
ren van de Ridderschap goedgevonden hadden, hem Raadpens., in
conformite' van voorige gewoonte, mede te emplooijeeren als Tensiona-
ris van do Ridderschap en Edelen, in saaken de orde conccrnerende, etc.quot;

primis a Principe erat coramendatus '), aller vero Johannes
spronssen, vir magnae experientiae. Munus igilur Grapliiarii,
forsan auclore casparo fagelio, in duas parles divisum est,
ita ut fralri rerum exterarum, collegae spronssen rerum in-

ternarum mandarelur cura î).

Narrat nobis wicqüefortius , nonnullos fuisse in Ordinibus
Holl., qui Consiiiarii raunus magis ad res domeslicas Pro-
vinciae reslringere vellenl, ita tamen, ut thesauri generalis
cura alii, alii rerum politicarum et diplomalicarum lolius
Reipublicae commillerelur, qui sub tilulo Reipublicae ab
Actis {Secretaris van Staat) mandatum ab Ordinibus Gener.
accipercl; Ordines vero fagemum, Principi gratum, tanli
habuisse, ut muneris officia sejungere nollenl

1)nbsp;Vid. Resol. v. Soil. 26 Aug. 1672.

2)nbsp;Vid. Resoh v. Holl. 25 Aug. 1672.

3)nbsp;WiCQUEi-OKT (m. s.) 1. 21, p. 39:»---il y eut dos Députés,-

qui jugeront que les fonctions de ce ministre, de la façon , que de
WITT les avoit exercées, étoient capables d'occuper trois hommes et des
plus habiles. Que ce n'étoit pas fait d'un Conseiller-Pensionaire que
les Finances, et qu'il falloit faire pour cela un Trésorier Général, sui-
vant l'avis de Mr. de witt; que pour les correspondances étrangères
on pourroit créer un Secrétaire d'Etat, qui prit sa commission des
États-Généraux, et que tout ce que le Conseiller-Pensionaire pou-
voit faire, c'étoit de se bien acquitter de l'administration des affaires
de la Province. Mais on avoit une si grande déférence pour l'estime,
que le Prince faisoit de ce nouveau ministre, qu'on avoit garde de
partager avec un autre les fonctions de sa charge.quot; — Princeps et
fagelios ipsi consilio novi creandi muneris Praefecti aerario favisse
videntur. Vid. Resol. v. HoU. 7 Oct. 1673: »de Eaadpensionaris
heeft ter Vergaderlnge voorgedraagen dat den Ileere Prinse van
oranje geoordeelt hadde, dat het voor den Lande zeer dienstig
zonde weesen, indien h. Ed. Gr. Mog. konden resolveeren tot hot
aanstellen van een Thesaurier Gener., in consideratie dat sijn Hoogh.
daardoor te bequamer gelegentheid sonde konnen hebben, om
door denselven Thesaurier te doen observeeren vcrscheide goede

3*

Fagelius munus oblalum suscepit, modeste affirmans, sibi
non esse illas anirai facultates, quibus antecessor excelluis-
set, el quae iilura, etiarasi optime meritum de patrla, legere
non potuissent contra populi iram : dignitatem Co siliarii
invisam el odiosam esse et plebi et magislralibus, se tamen
Ordinum voluntati obseculurum

Non opus est ul amplius dicamus, eum ad liocce auc-
loritatis fastigium pervenisse tristissimis temporibus; nam
non lantum bosles quinque fere Provincias sibi subjectas
babebanl, sed quod miserrimum eral, in plerisque urbibus
Holiandiae, plebs novis sludebal rebus, et multa sibi spe-
rabat gülielmi promolione; ubiquo sediliones erant, ubique
fere magislralus in invidiam et offensionem vuigi incur-
rebant. Fagelius videns severitate nihil agendum fore, el
meluens ne munus Gubernaloris nimis restringerctur, dum
faclionis VVitlianae fautores magistratum in urbibus gere-
rent, exislimavit et habita in comitiis Holiandiae oralione
suasil, magistratuum electionem extra ordinem esse fesli-
nandam, etiamsi hocce privilegiis contrarium esset, ne mul-
liludo jam ad iram proclivis, iis vim afferrel ; crudelem
wiTiiORUJi caedem excmplo esse monens ; opportunitatem
quidem adesse, saeva cdicta cdcndl ; illa tamen rerum con-
ditioni non convenire 2). Quapropler fageluis Ordinibus

orders op het stuk van de betaalinge van 's Lands militie , te doen
hooren de klagten die sijne Hoogheid daaromtrent daagelijks voor-
quaamen, de Capiteinen en Officieren te houden tot het presteeren
van haare capitalatien en verdraagen mitsgaders tot het ohserveeren van

de orders op het stuk van de monsteringe gesteld, en dat S. Hoogh.
althans daar omtrent niet soo wel konnende doen vigileeren, vermits
die voorz. saaken niet aan een, maar aan verscheide personen waren
gedemandeertquot; etc.

1)nbsp;WAGENAAR XIV, 187.

2)nbsp;Vid. WAr.ENAAR XIV, 183, 191 {Aantee.k. ran'fe pwk. vivien en

auctor fuit, ut Gubcrnalori polestas daretur »om sig in soo-
»danilt;.e sleeden, in dewelke de voorsz. diffidenlie en mur-
»muraliealbereidsvvas ontstaan, aanstonds, en sonder af Ie
»wachlen dal de saake aldaar lot eenige lumulle, d.sordre
„of confusie quaame uil Ie bersten, op bel versoek van de
Heeren Burgemeesteren en Regeerders, of van de Bürge-
»renen Ingezeelenen van dien, oï oo\i ^mlminis mt eigene
.bewegingl, Ie intorraeeren op de redenen en oorsaaken,
»die lol de voorsz. dlflidenlie en murmuralie occasie en aan-
„Ijding hadden gegeven, te laboreeren, omme de voorsz.
»diffidenlie en murmuralie op de beste, bequaamsle en d.s-
„crcetste maniere weg te nemen en Ie doen cesseren, en
„de quot;emoederen van de Heeren Burgemeesteren en Regeer-
„ders voornoemt melde voorsz. Burgeren en Ingezeelenen
»icconsolideerenen Ie verhcelen, de voorsz. Burgeren en
„Ingezeelenen aantewysen en Ie remonslreeren de ongefon-
»deerdheid vandc voorsz. hare diffidenlie en murmuralie, en
»teexhorleeren lol hel respect, dal sy aan haare Overigheid
.schuldig zyn; - - dal Zyne Hoogheid verders sonde be-
,hooren Ie werden geaulhoriseerd, om soodan.ge Regenten,

HOP van 27 Aug. 1672 mss.)! »dat de verandering in de Eegeeringe buitens

tyds en door den Stadhouder behoorde te geschieden, omdat het volk an-
derszins niet te vrede zou zijn, hebbende men hier, toen het execrabel
faietaan igt;e witten uitgevoerd werdt, voorgegeven, dat de Prins te goed
was, en dat men daarom 't werk verrigten moest, eer hy in den Haage kwa-
me. Dat de voorgeslagen' verandering wel aanliep tegen de gewoone orde
der Regeeringe, mogende de Vroedschappen zelfs niet verlaten worden,
maar dat het beter ware, dit voor eene reize door de vingeren te zien, dan
af te wachten, dat het volk zelfs orde stelde: dat zyne Hoogh. ongetwyfeld
beschcidenlyk handelen, en de Eegeeringe zoo veel in stand houden zou,
als mogelyk ware: dat er stof genoeg was om scherpe Plakaaten te maa-
ken, doch dat de tyden zulks niet gehengden, zullende het volk maar hard-
nekkig worden, zoo men 't door streng« middelen dagt te vorbaaz«».quot;

»tegensde welke de voorsz. diffidenlie en murmuralie meest
»soudemoogen wesen ontstaan, op de discreetste en be-
»quaamste maniere tepersuadeeren, disponeeren, en desnoods
^'le obligeeren, om haar van de bedieninge van hare oiagis-

»trature---te ontslaan, en anderen in haare plaatsen

»aan te stellen, soo nochtans, dat hetselve soude geschieden
»alleen voor deze reize, sonder eenige prejuditie ofconse-
»quentie voor het toekomende, en mede onverminderl en
» sonder eenig nadeel voor het toekomende, ten aanzien van
» de Privilegien, Vry- en Geregtigheden de voorsz. Steeden
»in het gemeen, of in het particuher competeerende

Fagelio itidem urgente, mense post lex oblivionis pro-
mulgata est quot;gt;■).

Memoriae tamen proditum est, fageliüs, in urbe Har-
lemo tanta etiamnunc auctoritate valuisse, ut ibi nullae fere
mutationes necessariae judicatae sint

Sed quod plerumque fit, inter calamitates, quas civiles
dissensiones secum fcrre solent, non minimum hoe malum
est, quod homines ignari rerum publicarum, nulloque modo
periti, ad summas dignitates et honores perveniant; quod
nunc quoque accidit: multi sapientissimi et honoratissimi
cives, refert büünetüs, qui hactenus bene magistratum

1)nbsp;Vidd. Äeso;. t,. Hoü.2%et21 Aug. 1672. Cî. Sût. VerUal der on-
wettige behandeling de Prov. en Stad van Utrecht aangedaan in den jaare
1672,' 73, 74, cuius scriptor anouymus, tale judicium fert de pagelh
agendi ratione (p. 32) witten dus van kant en een creatuur
van Z. H. tot staatsdienaar van Holl, aangesteld zijnde, kon niet an-
ders, dan een geheele omwenteling in het generaal bestuur in dat

gewest---ten gevolge hebben. - Fagel niet minder bedacht

zijns meesters grootheid, dan zijn eigen invloed uit te breiden, raadde
den Vorst zijn gezag onafhankelijk te maken.quot;

2)nbsp;Vid. üesol. V. Holl. 24 et 27 Sept. 1672.

3)nbsp;Vid. wagenaak XIV, 202.

gerebant, vel muneribus exuebantur, vel sponle se iis ab-
dicantes, procul a negoliis privitam vilam agebanl, dum
turbarumaucloresacloresque, qui se amicos Principis pro-
fitebanlur, licel inscienles et rerum pollus suarum, quam
salalis publicae studiosi, in eorum locum succede-
bant, quorum superbia et lubido mox civibus bilem move-
runt

Non nostrum esl consilium devastaliones, incendia alia-
que nefaria boslium gesta describere ; Ordines Gener. veram
barum rerum relalionem dederunt in epislola ad Impera-
lorem Germaniae , anno 167 3 missa: »dat de oorlog,
aiunt, door den Koningh van Vranckryck op eene meer,
»dan barbarische wyze wert gevoert, so met hel ruineren
»ende verbranden van huyzen ende dorpen ten platte lande,
»als met het vermoorden van stockoude ende onweerbare
»mannen ende vrouwen, mitsgaders van onnozele kinde-
»ren,dieraen zelfs in het vuyr heeft doen werpen, alsmede
»door de vrouwen en dochteren op eene onmenschelyke
»wyze te schenden ende schoffieren, soodanig dat in oor-
»loghen ouder geciviliseerde natiën gevocrl, daervan byna
»geen exempelen syn, ende dat de ingeselenen van de plaat-
»sen, door syne Maj, geoccupeert, ten alleruylerste geschal,
»geschooren ende geperseculeert worden

Verum non obstanlibus lot lanlisque calamitalibus, eleclio
GüLiELJii civium animos resliluit. Erat enim Principi lanlus
amor patriae, a majoribus veluti heredilate reliclus, tanla-
que animi forlitudo el robur , ut non solum pulchras sibi
a Gallis et Anglis oblalas condiliones indignabundus recu-
saret, sed eliam suo exemplo omnes ita excilarel, ut po-

1)nbsp;Vid. DDllNET, 1- !• 460.

2)nbsp;Vid. VAN AVIJN XIV p. 93.

lius exlrema experiri, quam iuhonestam et turpem pacem
sibi oblrudi mallent.

Novo igilur Consiliario ante omnia ineumbebat rerum
exterarum cura ac mililarium et maritimarum.

Inter Principes, qui jam tum id agere inceperant ut Lü-
Dovico, in dies magis magisque progredienli, frena injice-
rent, fuit primo loco Magnus Elector Brandenburgicus : Ine
summa ope nitebatur, ut Imperalorem Germaniae a partibus
Gallorum averteret, et ita feliciter rem gessit, ut mox cum
illo (d. 23 m. Jun. 1672) pactum inierit, quo contrabenles,
confirmata pace Westpbalica, Pyrenea, et Aquisgranensi,
invicem promittebaut omnia conari, ut Belgium foed. libe-
rarent a copiis Episcoporum Monastcriensis et Coloniensis ').
Leopoldus ipse cum Republica foedus iniit Hagae Comilis
de auxilio mutuo praestando 2).

Alia quoque foedera, illa tempestate icta, memorantur,
quae fagelIO, ralione habita eius muneris, magnam partem
tribuenda sunt; veluti cum Daniae Rege christiano V (d. 20
m. Aug. 1-673) auxilii et defensionis pactum factum est s).

1)nbsp;Vid. mignet IV 75—88. HelwiSQ Ges. des Brandenb. Preuss.
Staats, 662 ssq.

2)nbsp;Vid. Secr. Resol. v. Holt. 25 Jut. 1672. Hoe pactum ratihabitum
est in concione Holl. d. 25 m. Aug. 1672. Vid. Secr. Resol. eodie.
Paulo post tamen numerus militum, qui primum fuit duodecim mille

auctns est: »de Eaadpens. heeft ter vergaderinge gerapporteert dat--

»het eerste, tweede en derde articul soodanigh was gecoucheert, dat
»S. Maj. soude belooven de voorschreeve Troupen, die met den Heere
ïChurfurst souden werden geconjungeert, te brengen op sestien dui-
»sent man, en deselve voorts met soo veel meerder militie te ver-

Dgrooten---om het volle getal van vier en twiatig duisent man-

»nen uyt te maken.quot; Vid. Secr. Resol. v. Soll. 17 Sept. 1672.

3)nbsp;Vid. wagenaab 1. 1. 274. — Secr. Res. v. Hoü. 21 Sept. et
9 Dec. 1673. — Cf. de heedtz Repertoire des Traités conclus par la
Courome de Dannemarc p. 124.

lia quoque arclius foedus memoralur, cura fagelu confecluni,
quod, socios deserente paulo posl Eleclore Brandenburgico,
compositum esl inter Imperalorcm Germaniae, Hispanorum
Regem, Civitates foed. el Ducem Lolharingiae i). Sequenle
anno Ordines Gener. cum Ducibus Brunsvico-Luneburgicis,
nec non cum Duce Episcopo Osnabrugensi se junxerunl 2).
At quod majus est. fagelio auclore , Hispani tandem per-
moli sunt, ul bellum indicerenl Gallis el Anglis. Poslulaverat
enim antea legalus emmandel de lira, ul Ordines Gener.
celerique foederali promillerent, provincias Belgii Hispamci
eum in slalum redinlegrare, quo fuerant tempore pacis
Pyrcneae s). Adsenlienlibus Ordinibus Gener. composi-
tum esl foedus d. 30 m. Aug. 1673, quo non tantum
convenerunt nullam pacem facere cum lüdovico , nisi pnus
reslilulis omnibus terris, urbibus et locis, quae Hispani
possidebant tempore pacis Pyreneae, sed etiam traditio urbis
Trajecli ad Mosam promissa est, imo vero spoponderunl
Hispani id agere, ul separalam pacem cum Anglis eöice-
renl

]) Vid. Secr. Resol. v. Holl. 27 Jul. 1673 »de Eaadpens. heeft ter
vergaderinge geeommaniceert seeeker Tractaat, geconcipieert ende op
't papier gebraght, omtusschen den Keyxer, den Koning van Spangien,
haer Ho. Mog. en den Hertogh van Lotharingen te werden aange-
gaan tegens de vyanden van dezen Staat.quot;

2)nbsp;Wagenaar, 1. 1. 305 sq.

3)nbsp;Vidd. Secr. Resol. v. Holl. 17 Sept.,iJesoZ. V. Holl. 22 Sept. et
Secr. Resol. v. HoU. 18 Nov. 1672.

4)nbsp;Art. XVIII. »Lesdits États Génér. promettent outre cela de
ce'der et donner a sa Maj. Catholique la ville de Maestricht avec la
Comtéde Fwn/ioMn,et tout ce qui en dépend dans le Pays d'Outre-

meuse.___Mais en cas, tant par la part, que Sa Maj. prend en

cette guerre, que par la suite des armes communes , ou en quelque
autre maniere que ce puisse être, les affaires fussent remises en un
tel état, que lesdits États Gêner, ne fussent pas obligés à faire leurs

Fagelius liiscc negollis inlenlus, non minorem navavii
operam rebus navalibus '). Acrevera in classe hisce tem-
poribus unice sita erat Reipuhbcae salus. Non levis enim
erat metus, ne Angli Hollandiam vel Zeelandiam invaderent;
sed praeerant navibus nostris fortissimi illi viri hüterds,
TBOMPius, alii, quorum res gestae aeterno splendore celebra-
buntur, qui tam bene littora custodiehant, ut Angli frustra
conati sint naves ad terram appellere. — Memoriae prodidit
BRANimus epistolam a fagelio ad ruterum, d. 30 m. Jul.
1673 missam fuisse, quae eo lectu digniorest, quia inde
probatur, quantum studii ille rebus impenderet navalibus,
quantaeque essent eins constantia ac pietas.

Epistola huiusmodi fere erat: »Ik ontfange soo aanstondts

»een missive van den Heere Prince van oranje____

»nevens welke Zijn Hoogli, my toezendt eene missive van
»eene zekere en vertrouwde handt, geschreeven uit Londen,
»den 24 van deselve maandt, meldende dat de Konink
»van Groot Britt. dessein hadde, om syne vloote wederom
»in zee te zenden, en het gevecht voor de derde maal te
»hervatten; dat syne Maj. met eenen ordre hadde gegeven
»om een goede qnantiteit infanterie in klein vaartuigh te
»embarqueeren, met intentie om eene landinge te doen, en
»voorts te rooven en te branden,-----en wel

efforts pour procurer la Paix, lesdits États accorderont U Sa Maj
d-un commun consentement ou la dite ville de Maestriçht, ou quelque
autre de leursÉstatsquot; etc. - Vid. muom Corps diphm. T. VU. P. I
240 ssq.

1) Yiâ.. Resol. V. Holl. 15 Sept.,22Dec. 1672, 13 April, 16 Jun.,
12 Jul. 1673 alia. Vidd. diversa décréta Pricipis Archithalassi, inter
aha edictum latum d. 24 m. April 1673 do melius ornandaclasse,
VALKENIEB Ver^verd Europa T. II p. 148 ssq. App. p. 23. - Qroot
Placaat-Boek III 209—216.

»voornamentlyk zoo men konde omtrent Scheveningen, om

»den Haag in confusie te brengen.----Ik zal be-

uzorgen dat nog van deese middagh aan alle de collegien,
„inzonderheid van de Maas en van Amsterdam geschreeven
»magh worden, dat deselve Uw Weled. Gestr. toezenden,
»'t geen nog zoude mogen deficieeren. Godt de Heer Al-
»machtig, die weet wal moeite wy gedaan hebben om d' En-
»gelschen te appaiseren, en hoe geerne wy hadden ont-
»gaan, met onse geloofsgenooten in een nieuw gevecht le
»komen, en die weel met hoe groolen onrecht wy van
.haar aangegrepen zyn ende vervolghl worden, hoope ik
»dat in de dage des slrydls een rechtvaardige rechter zal

»Weesen: en gelyk----'t voorschreeve advis, uyt

»Engelandt geschreeve, brenght mede dat dil hel laatste
„effort is, dat men doen zal, en zoo 't zelve kan werden
»cresluil, dat men haaslelyk een vreede met Engelandt zal
»hebben; Uw WelEd. Gestr. kan hieruit wel bevroeden,

»dat naast den zeegen van Godt den Heere Almachtig--

„de behoudenis van ons lieve Vaderlandt aan dgt;e van

,'sLandls vloot hangt------ en magh ik daarom

»niet nalaatenUw WelEd. Gest. te bidden ,dal Uw WelEd.
»Gest. uyt eenige apprehensie voor landinge, 's Landls vloole
„niet en wil verzwakken; ik zal daarvoor le lande, zoo veel
»ordre zien te stellen, als het mogelyk zal zyn, en b.dde
dal de goede Godt, de Heere der Heerschaaren, Uw WelEd.
„ Gestr. ende de andere Hoofden en gemeene officieren van
„de vloote, ende hoofden van haar alle kroonen met eene
„victorie over onze onrechtvaardige vyanden , en dat wy
„den anderen, in goede lichaamelyke gezondheid onlmoe-
»lende 'l geluk moogen hebben om aan de goede conduilte,
»beleidt,°ende mannelyke dapperheid, van Uw WelEd.
»Gestr. en van de andere hoofden ende officieren, naast

»Gods genade, dank le vveelen de behoudenisse van ons
»lieve Vaderlandt

Hac epislola, nec non iis, eadem menle conscriplis ab
Ordinibus Gen. el Principe, animus militum et nautarum
quam maxime auclus est Neque baec fagelio sulBcie-
banl, qui jussu Ordinum se ipso in classem , quae slabal
prope pagum Scheveningen, conluht, ihique in Concilie nau-
lico orationem habuit, qua periculum ostendit, quo versa-
relur mercaloria classis ex India Orientali redicns et quanti
interessel eam conservare, cum divitias veheret, quae huic
omnium rerum inopiae succurrerenl Adeoque vehe-
menter praefectos aliosque duces illos navales allocutus est,
ut fere omnes sententiam tulerinl, conlligendum esse cum
Anglis et Gallis, ut vacuum esset mare hostibus, quo fac-
tum est, ut pugna navali commissa, naves illae securae
et incolumes redierint.

Neque minus fageliüs ineumbebat in res militares lerra bene
gerendas, Ordinum delegates ad exercitum (gedeputeerden le
velde) et copiarum praefectos sive pecunia, sive consiliis ac
continuo epistolarum commercio instruens, tum vero hostes,
quantum posset, detrimentis afficiens, vel iis impedimenta
omnis generis parando

1)nbsp;Vid. brandt Leven van de Ruyter p. 839.—De jonge Gesch.
V. h. Nederl. Zeewezen , T. III. P. I. p. 278 ssq.

2)nbsp;Vid. brandt l.l.p. 842sq--De jonge 1. ].

3)nbsp;Ibidem. — Vid. Resol. v. Holl. 9 et 11 Aug. 1673.

4)nbsp;Vid. interaliaiJeso;. v. Holl. I8N0V. 1672: »de Raadpens, heeft
terVergaderinge bekent gemaakt, dat hem Raadpensionaris voorgekomen
was, dat binnen de prov. van Utrecht by de jeegenswoordige tydge-
legentheid, schaarsheid van Buspulver gevonden werde, en dat dient-
volgende zeer noodig was, voor te koomen, dat geen Buspulver
aan de vyanden van desen Staat toegevoert soude mogen werden.quot; Vid.
Secr. Res. 25 Nov. 1672 : »doRaadpens, heeft gecommunicecrt seccker

Ilaque prudenlia el vigilanlia faceui, nec non forliludinC
GüLiELMi et rebus feliciler ab eo geslis, faclum esl, ul sen-
sim paulalimquejam anle exilum a„. 1673, iiosles e devic-
tis Provinciis decedere cogerenler, lolaque mulala sil rerum
facies i).

Inlerea Sueci, quamquam cum Gallis sociali, n.m.am
ludovic! armorum prosperilalem vcrebanlur, ila ut decla-
varent se numquam passuros esse. Gallos Rempublicam Ba-
tavam perdere, sufficere dicenles ejus auclorilalcm et vires
esse fracias Merilo enim metuebanl, ne alioquin eorum
navigaüo, quae magna illis inlcrcedebat cum Balavis, pes-
sumdarelur. Huic bello igilur suis commodis conlrario
finem imponere cupienles, se belligeranlibus Medialores
oblulerunt. Designala est urbs Colonia Agrippina, in qua
de pacis condilionibus agerelur.

Proposilae sunt mox iuduciae , quas omnes partes qui-
dem desiderabanl, nolebanl tamen Ordines Gener. eas inire
in tres menses, quia temporis spalium brevius essel, quam
quo impeusis bellicis parcere possent 3), auclore impnm.s
Principe, qui inducias nisi in annum dissuadebal el m con-
cione Hollandiae, vacillanlibus nonnullis, sententiam suam
copiose exposuit 4).

aâvis^^^^- houdende dat metten eersten nog ses honderd voer

Hoy___na Utrecht stonden gebragt te werden , met bjvoeging,

dat inlt;^evalle van dese zyde het voorschreeve Hoy, mitsgaders den Turf,
aldaar^zynde, wierde weghgohaalt, de Franschen alsdan binnen Utrecht
geen Hooy of Turf meer souden weeten te bekoomen, ende by ge-
volquot;-e meede haare paarden niet konden voedenquot; etc. — Vidd. Besol. v.
FoM. 15, 20, 26 Dec. 1672, 14 Febr., 8 Maart, 16 Junij, 19 Julij 1673, aha.

1)nbsp;Vid. wagenaarI. 1- 280.

2)nbsp;Vid. mionet IV, 273.

3)nbsp;Vid Secr. Resol. V. Holl. 12 Jan. 1673.

4)nbsp;Vid.WAGENAARl.l. 247.-Sec. Resol. v. Holl. 29Maartl673. -
Princeps jam ineunte hoe anno consilium habuisse videtur, quemdam

Missi sunt Coloniam beverningics, oüïkius, van haren ct
ysbuandtius legati '}. Iluius rei cura fagelio, interea Ha-
gae degenli, Imprimis commissa erat Cuius prudentiac
certe tribuendum est, quod Ordines Gener. illis tempori-
bus, quamquam belli periculis fatigati, non turpem pacem
l'ecerint Intolerabiles enim erant Gallorum et Anglo-

iu Angliam mittere, qui de induciis agoret j »voor den tyd van een jaer
»ofte vroeger, is 't doenlyek, ea te dien eynde uyt te looven ende
»spenderen een mülioen guldensquot; etc. Hoe documentum amplissimus
de jonge e gentis pagelii arcanis depromsit. Instrumentum manda-
torum, quae hanc in rem accepit is, qui in Angliam mittebatur, cor-
rectum est manu pagelii. Vid. de jonge Op. c. T. IV, P. I, p.
59 in notis.

1)nbsp;Vid. Resol. V. Holl. 2S Maart 1673.

2)nbsp;Res. V. Holl. 13 April 1673: .Is goedgevonden en verstaan
dat van weegen h. Ed. Gr. Mog. de saake ter Generaliteit daarheenen
sal werden gedirigeert, ten eynde door eenige Heeren uyt de respec-
tive Provinciën daartoe te deputeeren, met den Heere Prince v.

oranje, alsmeede met de Heeren Plenipotentiarissen, —'--by

forme van deliberatie ende beraadslagingen mag werden overleyt ende
overwoogen, op wat wyse ende maniere, ende op wat conditiën de
voorsehreeve ouderhandelinge draaghlyck ofte ondragelyck, ende sulks

voortgeset ofte afgeweesen souden kunnen ofte moeten werden;___

ende dat daartoe van wegen dese Provincie ter Gener. sullen werden
voorgedragen den Heere v. beüningen , met de Eaadpensionaris; dat
voorts om de saaken van de voorsch. vredehandelingen ten aanzien van
h. Ed. Gr. Mog. ten besten te helpen beleyden, een Heer uit de Ordro
der Ridderschap, mitsgaders uyt yeder van de respective Steeden sal
werden gecommitteert,---om geduurende de voorschreve ouder-
handelinge continuelyck en altoos alhier in den Haag present te syn,
op de saken van de voorsch. vredehandelinge met den Hooghgem Heere
Prince v. oranje te delibereeren, den voornoemden Heer v. eedningen
ende den Eaadpen.s. met raadt ende daad te assisteeren ende by te staanquot;
etc. v. wijn ad wagen. XIV p. 252, 253.

3)nbsp;Vid. epistola missa Amstelodamo ad Gallos apud jiignei IV,
149 spq.

rum postulationes ; nam non tanlum permagnam Icrrilorii
partera, sed gravera adraodura bellicarum irapensarura resti-
lutionera exigebant

Hae deliberaliones vero Colonienses vanae fuerunt ct
raox, facta separata pace cura Anglis, ruplae sunt.

Carolüs scilicet, Rex Bi-itannicus ut supra dixiraus, bellum
susceperat contra populi voluntatem, in cujus odium et iu-
vidiara pervenerat, lato illo Edicto Toleralionls, quo Ronaano-
Catbolicis plus niraio faveret. Impelratis raagnis a Par-
lamento subsidiis, odiosum quidem illud edictum raox
abrogatum est, in eiusque locum latum edictum fidei (bill
of lest), ex cuius vi omnes, qui muneribus fungi vellent,
religionis Reformatae cultum publice profiteri deberent. Sen-
sim paulatimque tamen Angli bello Batavo resistere ince-
perunt, et Regem ad pacem faciendam adigere. Ipsum
carolum belli sie taedebat, ut a Civitatibus foed. pacem
obliqua via petierit, per Hispanorum legatum J)el fresno

Fagelius, huius rei certior faclus, Ordinibus Hollandiae
coramunicavit »dal verscheyde particuliere brieven jongst
uyt Engelandt aangekomen , waren raede brengende, dat
haar Ho. Mo. saken aan het Hof van Engelandt soo qua-
lyck niet en stonden, als by somraige wel wierde voor-
gegeven, ende dal mogelyck met succes yels onder de
handl soude können werden genegolieert, indien deselve
sigh van een getrouw ende habil Persoon aldaar konden
laten bedienen

1)nbsp;Vidd. Secr. Resol. v. Holl. 18 April, 9 Julii, 27 Juli, 18 Sept.
1673 alia- Vid. migset IV, 141 ssq.

2)nbsp;Vid. temple Memoirs 250. — Buenet Op. cit. I, p. 513:
»So Lord ARLINGTON pressed the Spanish ministers to prevail with the
States and the Prince of orange, to get a proposition for a peacc
to be set on foot.quot;

3)nbsp;Vid. Secr. Resol. v. Holl. 24 Maart 1673.

Ordines Gener. mox epislolam submissarn ad Regem
Brllanniae miserunl, qua, exposilis omnibus modis, quibus
bellum vel prohibere, vei inchoato finem imponere conali
essent, de injusta Regis agendi ralione copiose questi sunt:
»Wy hebben, ajunl, niel le min met groote bedroefdheid
»gesien, dat alle dese redenen even swak syn geweest, en
»dal uwe Maj. door geenderhande motieven, heeft kunnen
»werden hewoogen, om yets van syn eerste rigeur aflestaan,
»sulks dat men in plaatse vaneen favorabel antwoord op
»onse gedaane ouvertures, ons lot Keulen verklaart heeft,
»dal er geen vreede te hoepen was, tenzy wy niet alleen aan
»uwe Maj'. en den Koningh van Vrankryk, maar ook aan den
»Keurvorst van Keulen en aan den Bisschop van Munster
»inwilligden conditiën, die men noyt van een vry volk
»heeft gevergt, en die soo weinig tol articulen van vreede
»kunnen werden voorgesteld, dat ze niet anders mede bren-
»gen als een absolute conqueste van den Staal, ende sub-
» versie van de Christelyke Gereformeerde Religie , daarvan
»uwe Maj'- en de Koningen desselfs Doorluclitigsle Prede-
»cesseurs, altijd geweest zijn de meeste stut ende bescher-
»mers, en die ook met cenen met sich sleepten niet alleen
»onze totale ruine, maar ook die van de Spaansche Neder-
»landen i).quot;

Ut supra jam diximus, spoponderant Hispani foedere
a'. 167 3 arcanis articulis id agere, ut separalam efGcerent
pacem cum Rege Angliae. Hisce itaque mediantibus,
ineunte anno sequente d. 19 m. Feb., Ordines Gener.,
data Hispanornm legato del f.iesno potestate, pacem cum
Anglis composuerunt, de qua pulchre celeb. klüit : »Quae,
ait, causae Regem Angliae ad subitam hanc pacem, pau-

1) Vid. VALKENIER Op. laud. lip. 745 ssq.

»cas inter horas conclusam , sancle deinde servalam et
»novo commercii foedere eodem anno conslabilitam, im-
»pulerint, dissenliunl scriptores. An ex Belgii turpiter af-
»flicli commiseralione? ex metu increscentis niraium Gal-
»lorum potentiae? ex insigni mercaturae cum Belgis decre-
»mento? ex populi Brilannici el Parlamenti refragranlls
»impulsu? an ex favore wilhelmi III, qui post rescissum
»ediclum perpetuum a°. 1667, in proavorum dignitatem re-
»stitutus? an multae simul causae concurrerunt ?quot; Quid-
quid sit, inter huius pacti condiliones indigna erat lex, qua
Ordines Generales expressis verbis (art. IV) »debile ex
»sua parte jus aynoscentes Seren. Dom. Magnae Brilanniae

»Regis ut vexillo suo in maribus---honos habea-

rgt;tur, declarantquot;, se vexillum el summum apluslre submis-
suros esse, Anglicis navibus obviam venienles

§ 2. 1674—1678.

Ita pax composita esl cum Anglis. - Paulo ante, magnis
animis agitata est ac sopila quaestio Juris Publici, quam
cognoscere non inopporlunum est, imprimis cum fagelius
in ea dirimenda primarias habuisse paries dicalur.

Quum enim hostes Provincias Gelriam, Transisalanam et
Trajeclinam a°. 1672 invasissenl el occupassent, Ordines
Generales, ilemque Hollandiae saluli patriae conveniens
esse judicaverant » ten eynde de gedeputeerden van de Pro-
» vinden Gelderlandl, Utrecht en Overyssel by provisie, en
))op de civielsle en op de bescheydensle manier van de

1)nbsp;^!ii.-KLVN,Hist.fed.Belg.fid.h 211 sq.

2)nbsp;Vid. ■D.jiiO^T, Corps Diphm. VII, I. p- 253. - Secr. Resol. v.
Holl. 2 Maart 1674. — Cf. g. k. boer Diss. Jur. Gent, de dominio
gentium aquatico, p. 54. sqq-

» sessie akiaor (1er Gencralileit) mitsgaders ook in de Gene-
»ralileils Collegien mogen werden geexcuseert

Et erat hoc juslum, nam regiones illae deviclae desinc-
bant esse Civitates ünioue foederatae cum ceteris; sed ex-
pulsis Gallis ceterisque hoslibus, non tanlum in Unionis
Socielalem jure poslliminii redire potuerunl, sed quaeque in
suo terrilorio jus summi imperii cxercere. Non ila opi-
nali sunt Ordines cum Generales, tum vero Hollandiae.
Nam accepta epislola ab Ordinibus Trajectinis, qua hi nun-
tiabant. Gallos discessisse, quaque pelebanl ul locum, quo
antea gavisi essenl in Foederalorum consessu, recuperarenl,
Hollandi mox decreverunl: »dat van wegen haar Ed. Gr.
»Mog. de saake ter Generalileyl daarheenen sal worden

» gedirigeerl,---dat naer de Stadl Utrecht aanstondts

»en sonder eenige tydtverlies, gesonden moogen werden
»eenige Heeren Gecommitteerden uyt haar Ho. Mo. Ver-
»gaderinge, omme by provisie ende lot dat, gehoorl hel
»advis van hooghgem. S. Hoogheyt, naader sal weesen gc-
» disponeert, aldaar door alle minnelycke officien en per-
»suasien, ende is 't noodt, oock door krachtige en cffica-

»cieuse middelen te besorgen, dal---moogen ces-

»seeren en ophouden alle Vergaderingen van Slaalen, Geë-
»ligeerden. Ridderschap, Burgermeesteren, Scheepenen,
» Vroedlschappcn,Hof van Justitie en andere dicrgelycke
Hoe igilur decreto, uli et illo, quod (18 Nov. 1673) Or-
dines Generales tulerant, sprelum est poslliminii jus, se-
cundum quod Provinciae Trajeclina, Gelria el Transisalania
in prislinum slatum redire debebanl

]) Vid. Resol. v. Holl. 4 Aug. 1672.

2)nbsp;Vid. Secr.'Resol v. Holl. 24 Nov. 1673. — v. d. water, Groot Utrechts
Placaat-hoek I, p. 111 ssq. — Vid. Hist. vei-haal saepius laud. p. 36.

3)nbsp;Vid. BTNKEEsnOEK, Quaest.j. publ. L. I, C. XVI. 115, ssq. — Vid.

Eodem die, quo Galli Trajectum deserueranl, milites Ba-
lavi urbem ingressi sunt, duce Comité de hornes, cui eodem
decreto Ordinum Gener. supra laudato (18 Nov.) expres-
sis verbis mandatum erat, »dat hy de gemelde Heeren baar
»Ho. Mo. gedeputeerden in de executie van betgeen voorsz.
»is, de behulpzame, en is 't nood, de sterke hand op het
ygt;allervigoureuste sal gevennbsp;Huic intranti quinqua-

ginta octo viri libellum obtulerunt de novis creandis ma-
gistratibus. Et erat imprimis hic libellus, quo Ordines
Hollandiae itemque Generales usi sunt, veluti populi Tra-
jectini votis ac clamore.

hiter delegatos fageliüs quoque missus est , qui ad
Ordines hanc orationem habuit :

»Dat de Regeering hadde te beloven van hare functien
»en bedieningen te desisteren lot nader order, fundeerende
»dat versoek op hel articul van hun accoord met Vrank-
»ryk, by 't welke de Regeeringe by Zyne Maj. continuatie
»en mainticn in hare respectieve bedieninge hadde geob-
»tineerd, uit kracht van welk articul de Vroedschap, in
»hare functie zittende, op dien voet niet gevoeglyk gecon-
»tioueerd konde worden, en dus dat by provisie en tot
»anders by baar Ho. Mo., naar voorgaande advis van Zyne
»Hoogh., zoude worden gedisponeerd, cesseeren en ophou-
»den zouden alle funclien en bedieningen van de Regee-
»ring, van Politie en Justitie, onverminderl en zonder pre-
»juditie van privilegiën en voorreglen, die aan de Provincie
»en ingeseelenen van dien in 't gemeen , en aan de Slad

epistola ampliss. heke. van meeekerk ad delegatos Ordinum Gener.,
in historisch verhaal. App. p. 135.

1)nbsp;Vid. fies. V. de Gen. Stat. 18 Nov. 1673, land. in opnscnlo/i/sM-
risch verhaal, App. Litt. A, 3.

2)nbsp;Vid. Seer. Resol v. Holl. 24 Nov. 1673.

»en ingcsceicnen van dien in 'l byzondcr, zouden mogen
»loebeliooren;quot; addila quoque hac ratione »dat het voorsz.
»cesseeren van de functien maar voor een korten tyd van
»dagen zoude duuren i).quot;

Huic orationi similis epislola ad absentes magislralus missa
est ab Ordinum Generalium delegalis, qua rationes, quibus
ducerenlur, copiose exposuerunt Fageliüs, rebus ibi qua-
licunque modo constitutis, Hagae Comilis negotii gesli rela-
tionem exhihuit in concione Holiandiae s).

Porro deliheralum est de eo, an Provincia Trajectina
iterum in foederis socielalem reciperetur? an Hollandia
quamdam eius terrilorii partem sibi vindicaret? vel quo
loco sederent in Generali convcnlu delegati Trajeclini? —
Cui opinioni fageliüs faverit, mihi non salis liquet. Prae-
valuit Principis milior sententia, Provinciam Trajeclinam ,
non nisi summa injuria foedere excludi ; Holiandiae non li-
cere eius partem quamdam sibi arrogare Mox libelle,
a quinquaginta civihus Trajectensibus duci hornio oblalo,

1)nbsp;Vid. Hist. verh. p. 50.

2)nbsp;Ilaec epistola, cum pro certo liabeamus eius auctorem fuisse
paghmü3i, in appendice exhibita est, Litt. B. — wicquefort (m. s.)
L. 22, p. 128, de hac epistola loquens: »sur quoi , ait, il y a a re-
omarquer, que c'étoit do la plume du Conseiller-Pensionnaire fagel
»que les Députés s'étoient servis dans cette lettre, que c'étoit lui, qui
»donnoit la forme aux Résolutions des États d'Hollande, aussi bien
»qu'à colles des États Génér. en soutenant l'esprit, et en conduisant
»la main de leur Greffier, son frère.quot;

3)nbsp;Vid. wagenaar XIV, 310, sq. qui h. 1. laudat, Aanteek.van
cUn Pens. hop.

4)nbsp;Vid. Secr. Resol. v. Holl. 23 Jan. et 2 Febr. 1C74. — Vid. wic-
quefort (m. s.)L.23, p. 128.... »on ne peut voir sans étonnement dans
»les Régistres des États Génér. du 29 Jan. 1674, que le Prince d'orange
savait dit à fagel, que puisque la Prov. d'Utrecht avoit été délivrée
»de la domination d'un Prince étranger,quot; cet.

uleules Ordiues Hollandiae censuenml, delerendam esse
GuuELMO aniplissimam, auclorilalcm, »om van nu af in de
»hooghgemelde Provincie van Ulreclil, mitsgaders in de
»sleeden en plaatsen van Gelderland en Overyssel, by de
»Unie gekomen, mitsgaders in de sleeden en plaatsen van
»dien, soo haast die meede onder de raagt van de Unie
»gekooraen zullen zyn, diegeenen, die de Regeeringe m
„de hooghgemelde Provinciën of in de steeden van dien
„hebben gecomposeerl of eenige amplen, helzy van Policie,
„Justitie of anderen hebben gcexerceerl of bekleed, in de
„functie van de voorsz. haare amplen Ie conlinueeren, Ie
„herstellen of ook daarvan te verhaten, en soodanige ande-
„ren in haare plaatsen Ie stellen, als S. Hoogh. oordeelen
„ sal, daartoe de bequaamsle , capabelste en den Lande
„meest geaffeclioneerl te wezen.quot; i).

Quibus decrelis Frisii et Ommelandi paululum reluclali
sunt ; quapropter missa esl epislola ad illos, qua misera
rerum conditio depicla est vi vis coloribus; quae epislola,
leste wicqüefortio, ilidem a fagelio profecla esse videtur
Qua faclum est, ut tandem Ordines Gener. die 20 April.
a°. 1674 deferrenl Principi illam, quam res poslularet,
auclorilalem, el Provinciae illae, iinperio aliquanlum minuto
ac gradu, reciperentur in foederis socielalem.

Hoc decretum duplici laborabat vilio ; nam ab una parte
eo slalulae sunt condiliones, quibus Provinciae redirent in
graliam cum sociis, el ab altera parte, Ordines Gener.
sibi arrogarunt summum imperium, Iribuenles Principi fa-

1)nbsp;Vidd. Mesol. v. Holl. 3 et 13 Febr. 1674.-

2)nbsp;wicqüefort (m. s.) 1. 23, p. 130. »Cette lettre étoit encore du
Stile et de la façon de caspau faöel, qui étoit celui qui avoit le
plus conseillé l'interrcgne ct qui s'étoit fait commettre jiour rétablir
sur le lieuquot; etc. Vid, epistola in appendice litt. C.

cultatem mutandi magislralum; nam nemo est, qui ignoret,
liane auctoritatem nonnisi ipsis Ordinibus Provinciarum
competiisse. Wagenahiüs rem narrans: »ook dagt men
»mogelyk,quot; inquit, »in Holland, dat de nieuwe regeering
»van 't Stigt ligter, dan de geschorste, bewilligen zou in
»de voorwaarden, op welken men de Provincie wederom
»wilde aannemen in 'tVerbond

Quidquid sit, Princeps interea hocce decreto munitus,
Trajectum ad Khenum profectus, ibi mox nonnullos vele-
res magistratus a muneribus movit, novosque in eorum lo-
cum creavil, in quorum numero plures erant, qui vel num-
quam antea magistratum gessissent, vel cum Consiliario
fagelio sanguinis affinitate, aut ahis modis conjunct! essent
Praeterea famosam illam tulit legem de ordinando regimine
Provinciae et Urbis Trajectinae (Reglement over de Regee-
ring der Provintie van Utrecht), quae fageliüm auctorem ha-
buit 3), et cujus hic erat tenor: »de Regering dezer Pro-
» vincie als van ouds soude blyven bestaan in drie Leden,

1)nbsp;Waamp;enaak 1. 1. 325.

2)nbsp;Auctor anonymi opusculi hst. verhaal eos iu Appendice, p. 174,
enumeraus, de hisce , »de meesten, ait, dan waaren Prcdikantszoous
of handeldrijvende ingeseeteneu, wier naamen nimmer op Utrechts
achtbaaro Eegeerings Eolle gestaan hadden, en hunne verheffing of
aan hunne laage denkenswijze, of aan den invloed van sommige Ee-
genten te danken hadden.'' Inter eos erat petr. rosa, sororis pagelii
maritus ; praeterea [memoratur jonatii. v. luchtenburg , cum cuius
uxore PAGELiüs consuetudinem stupri habuisse ferebatur. — Vid. quo-
que wioauEPORT 1.1. 132: »II donna la Charge de secretaire des États
à un homme, dont h. soeur avoit autrefois servi au divertissement
du Conseiller-Pens. de Hollande.quot;

3)nbsp;Vid. Grondwettige iierstelling van Nederl. Staatsioezen, T. I, p. 114:

»caspar pagel —---die zich bezig hield met het ontwerpen van het

berucht Eeglement, waarvan het oorspronkelijk door hem zelve ge-
schreven, nog voorhanden is.quot;

quot;de Geëligeerde Kuaden, de Edelen en Ridderschappen,
»mitsgaders Stad en Steeden; dat de Geëligeerde Raaden

D

»nu by S. Hoogh. aangestelt, en die in 't toekomende aan-
»gestelt vvierden , haar bediening drie achtereenvolgende

»jaaren souden bekleeden,-----alle dewelke of

»eenigen van dien hy, (de Stadhouder) zoude mogen con-
!gt; tinueeren voor gelycke drie jaaren, of ook andere in hunne
»plaatsen stellen, of die verkiezen uil hel geheele ligchaaro
»der Proosten, Dekens en Kanonikken der 5 Capiltelen,

»zonder eenige nominatie of contradictie.---Dat

»de Stadhouder zou hebben de begeeving van de Proost-
»dyen, als die vaceerden, zonder eenige nominatie of con-
»tradictie; dat hy ook de vrye dispositie van alle de Cano-
»nesyen zoude hebben, die in de ses Slaaten-maanden va-
»ceerden: dat de Decanyen en Canonesyen der 5 Capilte-
»len,niel verhandelt souden moogen werden, dan mei goed-
»vinden van den Stadhouder; dal de Stadhouder een vrye
»dispositie over de inkomsten van alle de vicaryen zoude
»hebben, dependeerende van de Proosten, Dekens en 6
»Capiltelen, zoo haast die vaceerden: dewelken dan hier-
»over een Rentmeester stellen zoude, om dese inkomsten
»uyt le keeren aan arme predikanten, haare weduwen, of
»diergelyke pieuse saaken in de Provincie; dal vastgeslell

„vvierd,___dat de Stadhouder, ai« hy goedvond, de

»Ridderschap door beschryving te vermeerderen, daarin ab-
»solui zou mogen beschryven, die hy allerbequaamst oor-

»deelde;---dat 8 dagen voor de verkiezing by de

»magistraat der stad cn respeclive sleden, nominatie van
»een dubbel getal soude worden gedaan en aan den Slad-
»houder gesonden, om by denselven daaruit Bnrgermees-

»teren en Scheepen verkoozen tc werden ;---dat de

»Stadhouder, sonder eenige nominatie, de Schoulcn, Hoofd-

»officieren van .de respective Steeden, en Maarschalken

» der respective Quartieren sal kiezen ;---dat hy

nra^àe sonder nominatie of contradictie den Secretaris der

»Provincie soude aanstellen;---dat ten aanzien van

»de deputatie in de Vergadering van dc Heeren Staaten
» Generaal, de Raad van Staaten, Collégien ter Admirali-
»teyt, Generaliteyts Rekenkamer, of andere Collégien of So-
»cieteyten van de Generaliteyt, onder de Leden van de
»Provincie geobserveerd sullen werden de tourbeurten
»voor ses jaaren, en dat het Lidt wiens tourbeurt het is,
» de Persoon, daartoe te committeeren, aan den Stadhou-
»der soude moeten presenteeren, die het dan vry soude
»staan te verklaaren of deselve hem aangenaam of on-
» aangenaam is, zonder dat daar van reden behoefde te
■»geven

Hanc legem paulo amplius descripsimus, quia inde ex-
plicari potest, quare Provincia Trajectina in posterum semper
partibus Principis faverit.

Ita quoque fageliüs similium legum conditor fuit, quas
Princeps paulo post in Gelriam et Transisalaniam, fagemo
comitante, profeclus, ibi pertulit, quaeque in his regi-
onibus eius auctoritatem, uti et illam gentis Arausiacae se-
culo post, delata gülielmo IV ejusque liberis potestate he-
reditaria, stabiliverunt 2).

1)nbsp;Vid. haec lex apud valkenier o. 1. II, Append, p. 92. — Cf. Grond-
loettiye herstelling van het Nederl. Staatsbest. I, 116 ssq.

2)nbsp;Vidd. wagenaar XIV, 358 sq. — vanhattum, Gesch. van Zwolle
IV, p. 87 sq. — De harum Provineiarum admissione uberrime et egregie
scripsit G. van heeckeren tot kell, Dissert. Hist. jur. de jure,
quo Gelriae , Trajecti et Transisalaniae regiones, postquam a°. 1672 ab
hoste fuerant occupatae, in antiquum foedus recipi debuissent. Traj.
ad Rhenum a». 1839. — Cf. et j. j. tedino van berkhout, Dissert.

Dum haec agebantur, apud Ordines Hollandiae de del'e-
renda gdlielmi HI potestate hereditaria deliberabatur. Sus-
picari licet, illud fagelio esse tribuendum'). Delegati enim
Harlemenses, in quorum urbe magna florebat auctoritate,
in comitiis Hollandiae d. 23 m. Jan. 1674 ita fere loculi
sunt: »dat de Heeren Burgermeesteren en Vroedschap der-
»selver stad, aandagtelyk hebbende geconsidereert den staat
»en constitutie van de Regeeringe deeser landen, en parli-
»culierlyk meede, het gunt seedert drie of vier en twintig
»jaaren herwaarts daar in gepasseert en voorgevallen was,

Bgesien en ondervonden hadden,---dat de droevige

» experientie hadde geleert, dat de---innerlyke dis-

»sentien oorsaak en aanleidinge aan de vyanden van den
»Staat hadden gegeven, om daarop telkens van nieuws te
»insulteeren, weelende dat die onbequaam maakte om met
»een gewenschte eendragt, by de voorouderen tot een

»fondament van deese Republicque geleid,--haar de-

»fensie en bescherminge te betragten;---dat de ge-

» melde Heeren Burgermeesteren en Vroedschappen , daarom
»eenpariglyk hadden gemeent, dat niets beeter of heilzamer
»te denken of te hoopen was, dan dat aan de eene zyde,
»het gunt occasie tot de voorsz. discrepantien gegeeven
»hadde, t' eenemaal in de grond weggenoomen en geamoveert
»mogte werden, opdat men daardoor niet weederom mogte

Hist.-Polit, de mutata a guublmo IV, regiminis forma inReipubl.foed.
Belgii Provinciis. Lugd. Bat. 1839.

1) Vid. vtagenaakXIV, 312(qmlaudat£rescA?-eCTen aanteelc. van dezen
tyd, eX Lettre de Mr, de groot). Cf. quoque »Hist, verhaalv. d. onwett.
handeling de Stad en Proo. Utrecht aangedaan-p. 36.quot;— wicQDErORi, 1. 23,
p. 167 — »mais fagel voulant achever son ouvrage, et préparer les
esprits à lui déférer la souveraineté, ou à souffrir au moins qu'il
l'usurpât, avoit disposé le magistrat de Haarlem, qu'il gouvernoit,
à en donner à leurs députés de faire la proposition.quot;

» vervailen in soo swaare ongelcgendiieid, als menjegenwoordig
»hadde uitgestaan, en dat aan de andere zyde erkent mogten
»werden de diensten, die het doorlugtige huis van Oranje

» tot vaslstellinge van den Staat hadde gedaan,--en dat

» de digniteit van Stadhouder, Capitein en Admiraal Generaal
»van deese Provincie mitsgaders van Capitein en Admiraal
» Generaal, na het overlyden van hoogstgem. S. Hoogheid —
»ook soude erven, succedeereu en devolveeren op de man-
»nelyke wettige descendenten , in wettigen huwelyk te pro-
»creëeren

Ordines Hollandiae, Harlemensinm probata rogatione, die
2, m. Feb. eiusdem anni, decretum tulerunt, quo Gubernatoris
potestas nec non summae Praefecturae dignitas terra marique
hereditariae Principi delatae sunt 2), quod exemplum se-
cutae sunt paulo post ceterae Provinciae, ipsique Ordi-
nes Gener.

Ita paucorum annorum intervallo Civitates foed., diversis
impellentibus Rectoribus, diversam ingressae sunt viam. Ut
anlea wittius, libertatis patriae amanlissimus, in exclusione
Arausiacae genlis supremam Reipublicae salulem constitu-
lam esse arbitrabalur; ila fagelius contra, eodem in patriam
amore ductus, id agebat, ut Principis auctorilas magis ma-
gisque augeretur. Ila Ordines horum virorum monilis ob-
tempérantes, nunc hue nunc illuc acti, vel odio et suspi-
cione in Principem, vel amore et benevolentia moti, blan-
ditiis in gratiam cum eo redire cupiebaat; sic Amsteloda-
menses eum liberarunl magno aere alicno, el Nobiles Principi
malrimonium ineundum suaserunt s).

1)nbsp;Vid. Resol. v. Holl. 23 Jan. 1674.

2)nbsp;Vid. Resol. V. Uoll. 2 Febr. 1674.

3)nbsp;Vid. Resol. V. IMl. 10, 20, 24 Maiut iü7-i

Ita ubique crevit Priucipis polestas. At qui in Gelria
gülielmi partibus favebant, tempus adesse rati, ulterius pro-
gressi sunt^). Hi nempe, ineunle a°. 1675, Principi summum
imperium dignitalemque obtulerunt Ducis Gelriae et Comitls
Zutpbaniae.

Huius rei quoque praecipuus auctor fageliüs dici polest,
a qua ipse beverningiüs fertur non fuisse alienus Fralres
enim nicolaüs, sororisque maritus gülielmüs hoekelcmius,
qui Noviomagi Magistratum gerebanl, nec non iioekelümii
gener conradds klerk , Noviomagensis Tetrarcbiae Ordinum
(de Staaten van het kwartier van Nieumegen) ab Actis
suadente fagelio, qui superiore anno ipse in Gelriam ve-
nerat 4), legem ea de re rogarunt, el cum in Ordinum con
ventu, tum in senatu urbano, quam fructuosa foret Pro-
vinciae iUius summae potestatis delatio, oslendere conali sunt,
festinandum esse, dicenles, ne Holland! eos anleverterenl.
Adsentientibus celeris Gelriae Tetrarchiis, d. 29 m. Jan. 1675
decretum latum est eum in finem

Non potuit non hic honor habitus Principi ipsi perquam
grains accidere; noluit tamen dignitatem accipere, nisi de
voluntate ceterarum Provinciarum cerlior factus. Eventu

1)nbsp;Vid. WIOQÜEFOET, 1. 24, p. 202.

2)nbsp;Vid. wagenaar 1. 1. 345. Cf. temple Memoirs, 306: »for none
doubts of Monsieur eagel's having been for it; and Monsieur be-
verning.... told me himself, that he had advised the Prince to
accept of it.quot;

3)nbsp;wicqueport, I. 24, p. 202: »conrad de clekc____étoit 1'entre-
metteur de cette négociation. — Fagel le jugea fort propre, pour
disposer les États de son quartier, aussi bien que ceux du quartier
de Zutphen et du Velau, à offrir au Prince la souveraineté de la
Province.quot;

4)nbsp;Vid. JResûl. V. IIoU. 9 Moi 1674.

5)nbsp;Vid. delationis instrumentum in Resul. v. IIoU. 7 Febr. 1673.

res caruil, Holiandia el Zeelandia, sententiae suae rationibus
copiose exposilis, negotium quam maxime dissuadentibus; qui-
bus factum est, ul Princeps imperium detrectaret »).

Ac revera non tantum illi, qui fautores fuerant regiminis
formae, qualis tempore witth constitula eral, sed fere omnes
harum Civitatum incolae, imprimis Holiandiae, abhorrebant
monarchiam, et exitiosam aestimabanl libertali, quam majores
ocloginla annorum cerlamine sibi vindicassent.

Praeterea eo magis invidiosa haec delalio debebat videri,
cum ipse Princeps vix per duos annos gessisset Gubernaloris
raunus, lionores ampiiores, quam quibus gavisi essent proavi,
adeptus. Auctum est hoc negolio desiderium pacis, cum
facile unusquisque intelligeret, eam potestatem hello in dies
crescere Quibus omnibus factum est, ut cum Princeps
ipse, turn vero fageliüs iterata vice , libellis famosis in vul-
gus sparsis, acriler perstringerentur, et quidem adeo, ut Con-
siliarius palam de illis querendum esse exislimaret, die 19

1) Vidd. rationes Holiandiae in Seer. Res. v. //oZ/. 9 Febr. 1675. Vid.
de causis, quae. Gelriam moverint summam illam potestatem Principi
offerendi, j. h. van bolhuis, {verspreide Letterarheid) Verhandeling:
Welke waren de drijfveren van de aanbieding der souvereiniteit van Gel-
derland aan Willem III in 1675? pag. 323, ubi memorabilia verba
laudantur Gallici soriptoris be quinct. Histoire milit. du règne de Louis
Ie grand, T. I, p. 428 : »La Cour de Trance aussi habile dans les
négociations, que dans les projets de guerre, suscica l'affaire du monde
la plus délicate au Prince d'orange; elle fit insinuer à la Prov. de
Gueldre , qu'elle seroit toujours malheureuse tant qu'elle seroit de-
pendante de la Hollande, ce qui la détermina à env.oier des dépu-
tés de la part du corps de la ÎSToblesse et les villes,---pour

offrir au Prince d'orange la souveraineté de toute la province.quot; Hisce
verbis tamen nullam fidem tribuendam esse putamus.

2) Teste wagenaar (XIV, 352,) beverningids, illa tempestato iu
Anglia degens, dixisse fertur »dat de vrijheid van den Staat in gevaar
»was, zoo men geen haast maakte met het sluiten der vrede.quot;

m. Sepl. 1676 i). Visum est Ordinibus Hollandiae Ediclo
»profiteri: dat baar Ed. Gr. Mog. haar op het hoogste
»verheugen en bedanken in de, en van de persoon van
»syne hooghgem. Hoogh. en van desselfs hoogwyze, cou-
»ragieuse en glorieuse actiën en conduiten, die selfs met
»expositie van syn dierbaar Persoon, Lyf en Leeven,
»met opsetten van goed en bloed in alle periculen en oc-
»casien, ten dienste het lieve Vaderland — — — aan-

»gewend, aangeleid en gedaan zyn.--Als mede dal haar

»Ed. Gr. Mog. insgelyks van bet beleid en directie van
»den gemeiden Heer Raadpensionaris, in desselfs emplooy,
»haar volkomenllyk houden vergenoegt en gecontenleert;

1) Vid. Resol. v. IIoll. 19 Sept. 1675 : »De Raadpens, heeft ter
vergadering gecoramnniceert een missive, innehondende als geschree-
ven uit Amsterd. op den 17 der voorsz. maand Sept. en geteekent
,j. rothe, daarinne geslooten was eene andere missive, houdende adres
en superscriptie aan haar Ed. Gr. Mog. — — •—■ — — — — En
heeft denselven Raadpensionaris verhaalt, dat deselve presumeeren-
de, dat den gemelden tweeden of anderen brief moede van soodaa-
nigen inhoud soude syii, als verscheiden andere brieven en missi-
ven waaren geweest, die by denselven j. rothe, of op desselfs naamo
en onder syne signature en superscriptie, nu sedert een geruimen tyd
o-cleeden, soo aan verscheiden Leeden cn Heeren van de Regeeringe
cn gedeputeerden in de respectieve Collegien, als magistraten in de
Steeden , en aan andere particuliere persoonen syn gesonden en be-
stelt, daarby don persoon, actiën en conduiten van S. Hoogh. den
Heere Prlnce tan orange, mitsgaders hy Raadpen. en desselfs doen
en laaten, omtrend de sakken van den Lande, met veel schandoleuse,
hatelyke en calumnieuse expressien waren en nog dagelyks wierden
gedecrieert en getraduceert.quot;

In epistola, cuius meatio supra facta est, inter alia hoe quoque
dictum est: Ke Raadpensionaris fagel is ontrouw aan den Staat
»s00 let naauw op syne conduiten ; hy is een slaaf van den Prins en
»gaat syn eed te buiten; — de Prins van orange speelt met de vry-
»heid van syn Land, on de Pensionaris fagel helpt hem; soo wordt
»het Land verraden door syne dienstknechten.quot;

»dal h. Ed, Gr. Mog. lol der,selver uilersle Icedweesen
»en bedrocvenisse verneemen — — — dal den geseide
»rothe, deszelfs adherenlen, complicen, en andere boos-
»aardige, malilieuse, en qualyk geïnlenlioneerde Persoonen;
«lol soo groole en baldadige boosheid zijn uilgebarslen en
»losgegaan, dal hebben derven onderneemen by verschei-
»den sedilieuse geschreeve, en gedrukle brieven, missiven
»en andere libellen den persoon van hooghgem. S. Hoogh.
»en deszelfs hooggemelde hoogwijze en gloriense aclien en
»conduilen, milsgaders den persoon en direclie van den
»voorsz. Raadpens, in saaken concerneerende hel gemeene
»vaderland Ie cnlpeeren, Iradnceeren, calumnieeren en mei
»onverdragelyke en onlydelyke injurie Ie bekladden en de-
»nigreeren.quot; Eodem Sen.-Consullo decretum est, ul omni
severilale in eos animadverlerelur, qui islos hbellos scrip-
sissenl aliaque conlumeliosa scripta ederenl

Ul supra monuimus, paulo post conclusam pacem cum An-
glis, deliberaliones Colonienses ruplae sunt, imprimis capto gü-
lieimo fürstenbergio, Gallorum parübus plus, quam oportebat,
dedito; praeterea lüdovicüs pacem generalem sibi commodo non
esse judicabat, seque facilius meliorcs condiliones postulare
posse a singulis: quapropter separalam pacem cum Civitatibus
foed. cupiebal. Eam lamen jam tum beverningius fortiter re-
jecerat, dicens lalem inhoneslam esse Reipublicae, se capite
periclitaturum, si eam proponeret Ordinibus Gener.

1)nbsp;Vid. Resol. V. Holl. 19 et 26 Sept. 1675. — Cf. Dissert. Hist,
jur. de juribus typographorum et bibliopolarum in Regno Belgico auctore
j. t. bodel nijenhci3, Lugd. Bat. 1819, p. 155 sq. — Itomque
Diss. Eist. jur. de libertate prdi auct. f. de gijselaak, Lugd. Bat.
1318, p. 67.

2)nbsp;Vid. jiiQNET IV, 300.

El rcvcra lodovicus solus vix Lelli vim ferre poterat con-
tra omnes fere Europae populos; Belgae enim suae causae
adjunxerant Imperatorem Germaniae, Hispaniam et diversos
Principes Germaniae. Ita quoque Elector Brandenburgicus,
qui paulo ante fatigalus infelici bello, cnm ludovicO in gra-
liam redieral, nunc mntato consilio, medio a°. 1674, se
rursus cnm Civitalibus ibed. sociavit Ipsum lüdovici
regnum exbaustum eral variis tributis, et vectigalibus, qui-
bus indigebat, cum ad bellum gerendum, turn ad liberali-
tatem et largitiones, quibus socios ad se allicere studebat:
ubique in regno erant seditiones et turbae: quin eliam non-
nullae provinciae inter se sociatae, mox cum Belgio foed.
et Hispania egerunt de auxilio praestando

Lüdovicüs pacem itaque omnibus modis quaerebat sed
qualis suis consiliis in Hispanorum provincias non nocerel;
inde explicandum est, eum cum Hispanis noluisse pacisci,
nisi ratione pacis Aquisgranensis habita : contra singularem

1)nbsp;Vid. Actes et Memoires de la paix de Nimègm, I, ii, p. 655--

wagen aar, 1. 1. 306.

2)nbsp;Vid. Seer. Res. v. Holl. 20 Jul. 1675. »De Raadpens, heeft ter
vergaderinge gerapporteert, dat soo nu en dan eenige advisen waren
ingekomen, medebrengende dat misschien wel soude kunnen gebeu-
ren , dat de ingezetenen van den Koning van Vranckryck, haar in
Bretagne geopposeert hebbende tegens de executien van de nieuwe
edicten en de imposition aldaar, van haer Ho. Mo. souden mogen ver-
soecken eenige hulpe ende assistentie. —Waarop gedelibereert zynde
is goetgevouden en verstaan, dat van wegen haar Ed. Gr. Mog. ter
Generaliteyt sal mogen werden geconsenteert ende bewillight, dat aan
de voorschreve gemiscontenteerde ingezetenen des versoeckende, sal
mogen werden gedaan eene reedelycke assistentie van Wapenen, Kruyt,
Loot ende andere Munitie van Oorlogh.quot; — Cf. mignet, IV, 364. —
Wagenaar, 1. 1. 368.

3)nbsp;Vid. temple, Memoirs, 301: »Whatever was the occasion, France
had this winter an extreme desire of a peace.quot;

voicbal cum Civitatibus foed. qui in hocce bello certe pri-
marias gcssissent partes. Quid vero hae amplius deside-
rare poterant? nonne exhaustae ipsae? nonne bellum navi-
gationi damnosum? nonne libertatem recuperaverant ?

Post infructuosas igitur Colonienses deliberationes slatim
per aliam viam, illam singularem pacem quaesivit Rex, et
cum Principe et fagelio agere conalus est. Destkadeüs
enim, cum anlea legali fundus esset munere apud Ordines
Gener., cum quodam ex aulicis Principis epistolarum com-
mercio inito, per eum elFecit ut milterelur quidam, qui
de conditionibus ageret Missus est pesters Trajeclum
ad Mosam, munilus mandalis a Principe confeclis et a Con-
siliario probalis, in quibus inter alia legebatur : »on lui pro-
» posera peulêlre de me séparer des Espagnols et des traités,
»que j'ai faits avec mes alliés, mais il (pesters) répondra,
»que rien au monde ne peut m'obliger à manquer à ma pa-
»role, ni aux traités que j'ai faits =').quot; Haec colloquia ta-
men exitu caruerunt: et ineunte a°. 1675 iis finis imposi-
tus esl; nam non conveniebant legali de reslituendis locis

1)nbsp;Vid. mignet IV, 302 ssq. et p. 309. Lettre de M. de ladnoy
au Comte d'estkades , I Sept. 1674: «Le soir je dis à son Altesse,

que j'avais reçu une de vos lettres.......il voulut que je la lui lusse

et il me dit : Je suis bien persuadé que M. le Comte d'estrades m'aime
et qu'il ne me conseillerait pas de faire quelque chose contre mon
honneur, mais les affaires sont présentement bien engagées, pour de-
meurer sans rien faire. Je ne laisserai pas d'écrire a M. le Pens.
FAGEL, de lui envoyer quelqu'un a Maëstricht, de ma part, pour voir

comment nous pourrions entamer cette négociation----Voila ce

qu'il m'a dit, et dès le soir, j'ai dépêché un courrier audit Sieur fagel
pour vous envoyer le Sieur pesters , Greffier et Pens, des Etats
d'Utrecht.quot; — Videtur hic pesters idem fuisse quem ie-tiplius me-
morat: »one who had been Pensioner of Maestrichtquot; (Kemow, 302),
quemque fuisse pesters dixit v. wijn ad wagenaar XIV, 344.

2)nbsp;Vid. mjgset , 1. 1. 3ü9.

urbibusve, ueque de ordinandis commerciis ac navigaüone,
de quibus Princeps et fagelius urgebant, ut ante omnia age-
retur, dicentes » que c'était l'expédient pour regagner l'esprit
»des peuples de Hollande

Interea carolüs, ul primum pax Westmonasteriensis com-
posita fuit, se medialorera oblulit. Accipiebanl eum mox
Galli, Civitates foed. earumque socii ; quapropter templuis
missus esl, qui Hagam Comilis, ihealrum, in quo illae res
majoris momenti deiiberabanlur profeclus, ibi inlellexit
Civitates foed. vehemenler pacis desiderio leneri, ne fagelio
quidem cxccplo, qui tamen pulavil, injustum fore parles
sociorum deserere, qui auxilio armisque proliibuissenl, quo-
minus Respublica perderelur a duobus polentissimis Regi-
bus, eum quibus sociis convenlum essel, nullam pacem cum
Gallia facere, nisi reductis provinciis Hispanicis in prisli-
num stalum lia Princeps quoque nullam pacem bonam
et securam esse judicavit, nisi qua servaretur propugnacu-
lum firmum, in Belgii meridionalis provinciis«).

Quapropter bic el fageliüs de modis, quibus bellum boneste

1)nbsp;Lettre du marquis de Lonvois au Comte d'estrades 9 Mars 1675,
Scripsit idem »que tout le monde j (in Civitatibus foed.) souhaitait
également la paix et que si M. le Prince d'orange et M. fagei.
étaient du même avis, elle serait bientôt conclue.quot; Mignet, 1. 1. 329.

2)nbsp;»Which was indeed the present scene of that affair, as well
from his Majesty's mediation, as the great weight of the States in the
Confederacy.quot; Temple, Memoirs, p. 286.

.3) Vid. temple, 270, 276, »That it was impossible for the States
to leave them, who had saved their country from ruin, when two so
great Kings had invaded them, or to break the treaties, which they
had made offensive with the Emperor, Spain, and Brandenburg; that
the terms stipulated with Spain obliged them, to reduce France to
the treaty of the Pyrenees.quot;

■1) Temple, 1. 1. p. 290.

componi posset, méditantes, matrimonium proposuerunt juvenis
Regis Hispanorum caboli II cum filia ducis Aurelianensis ;
iiisce nuptiis pax nileretur : Rex enim lüdovicus urbes in
Flandria captas tamquam dotem daret, haberetque carolüs
Rex Britanniae magnam pecuniam (200,000 Libr. Sterl.)
pro meritis in componenda pace, quam eo modo fîrmam et
sccuram aestimabant fore Ilispaniae, Civitatibus foed. et An-
glis, nec non lolerabilem Galliae Nolult tamen carouis
illas conditiones uiDOVico offerre, cum sibi persuasum ba-
beret, eum numquam urbes Flandriae redditurum esse. In-
terim car0n;s, missis duobus aliis legatis, Comitibus Arlington
et d'ossory, nihil neglexit, ut Principi pacem illam singula-
rem suaderet, obtulitque ei uxorem fdiam jacobi fratris,
Ducis Eboracensis: Princeps vero et foedus illud separatum
cum Gallis et matrimonium detrectabat, respondens, neque
suis rebus, neque temporibus convenire, uxorem ducere.
Fagemds coram his quoque professus est, se vehementer
pacem velle; Civitates foed. non amplius pro suis aris et
focis bellum gerere, sed sociorum gratia : gratam sibi fore
occasionem, qua cogerentur Hispani ad pacem

Hoc eius desiderium imprimis patet ex epistola, quam
scripsisse fertur ad familiarem pesters eo tempore, quo Prin-

l) Vid. TEMPLE, Memoirs, 303: »His scheme was this: that a
match should be made between the King of Spain and Mademoiselle ;
that France should give with her in dowry, the late conquered places
in Flandres ; that the King (Britanniae) should make this match, and
upon these terms, and that he should have two hundred thousand
pounds for his good offices in it.quot;

1) Lettre du marquis de euvignt à Loms XIV, du 21 Janv. 1675,
qua huius legationis rationes exhibens, i-agelium dixisse narrat »que
les États ne faisaient plus la guerre pour eux, mais seulement pour
leurs alliés, et qu'ils seraient bien aises d'avoir bientôt une occasion
d'obliger l'Espagne à la paix.quot;

ceps ia gravem morbum inciderati), (d. 21 m. April 1675),
»Optabile nobis esset scire, quibus condilionibus bonorifice
» redire possimus in graliam cum lüdovjcO.quot; Neque cessa-
vit FAGELU sollicitudo, GÜI.IELM0 e morbo erecto ; nam die
3 m, Maji, »Angor me capit, scripsit ad euudem, si co-
» gito, Principem in paucos dies profecturum esse in castra,
» nosque reliclurum sine capite, et minimum malum, quo
» atKceretur ille, nos perditurum esse. Utinam Deus nobis
» det pacem, quae sola et Rempublicam et nosmet ipsos
»servare potest 2).quot;

Quidquid est, paulo ante illam posteriorem epistolam
(d. 26 m. Mart.) Ordines Gener. incitavit, ut decretum
ferrent, quo statuerunt nullam pacem faciendani esse, nisi
salvis foederibus Westphalico et Pyreneo, postulantes, ut Duci
Lotbaringiae restitucretur Ducatus ; Regi Hispaniae regio
Franche-Comté et Flandria; Civitatibus foed. urbs Trajec-
tum ad Mosam et regiones cis flumen Mosam, foedere
a'. 1673 tradendas Hispanis').

Interea ubique, rursus hoc anno arma parabantur; Sueci,

1)nbsp;Vid. wagenaaii, 370. — Temple, I. 1. 309.

2)nbsp;Vid. apud mignet IV, 355 sq. Hoc etiam efficitur ex epistola
Principis missa ad pagelhjm {laudata apud mignet, 1. 1. 363) d. 10
m. Aug. 1675: »Je suis de votre avis, que la paix seroit plus utile
ct profitable, que la guerre, mais aussi, avant de rompre cette grande
ligue, il faut en profiter et tirer des conditions, qui nous puissent

assurer à l'avenir contre cette grande puissance delà France.---

Ne vous laissez pas persuader, comme je vois, que vous l'êtes, par vos
lettres , mais croyez que le plus sûr moyen, que nous ayons de par-
venir k une bonne et sûre paix, est de continuer la guerre avec nos

alliés sans nous séparer.----Je vous prie d'aller dans les

villes et insinuer aux Bourgmestres ces sentiments, non pas comme
venant de moi, mais de vous.quot;

3)nbsp;Vid. Res. v. haer Ho. Mo. 26 Maart 1675. — Actes et Mémoires
de la faix de Nimègue, I, i, 17 ssq.

lüdovici auro corrupti, landein Eleclori Brandenburgico bel-
lum indixerunl, eiusque regiones invaserunl ; et ipse lüdo-
vicüs, ul Hispanorum vires frangeret, sedilioni, quae orla
erat in urbe Siciiiae Messina, non lanlum consiliis et ad-
borlalionibus, sed armis quoque celerisque rebus necessa-
riis el imprimis classe raissa, quam maxime favebal '). His-
pani et lianc urbem el vero insulam omni prelio servare
cupienles, poslhabilis ipsis provinciis Belgicis rogaverunt
per legalum de lyra Ordines Gener. auxilium, quod hl
debebant c foedere anni 1673. Erat difficile negotium
Ordinibus Gener. persuadere, ut opem Hispanis ferrent ;
nam exhauslae eranl Provinciae magnis impensis, quas fe-
cerant. Fagelio autem res quam maxime cordi erat ; el
intelligens Civitates food. Hispanis succurrere omnino opor-
tere, quanlam potuit operam negotio dedit. In secrelo
Ordinum Gener. convenlu, die 4 m. Jun. 1675 sententiam
suam exposuit, »hoeveel den Slaet daeraen gelegen legt,
»dal de voorsz. Stadt Messina niet mach blyven onder de
»macht van den Coninck van Vranckryck, ende dal syne
»Maj. in Italien geen verdere progresscn mach doen: de-
»wyle sulx niet alleen soude connen strecken tot een seer
»groot nadeel ende prejudilie van de navigatie ende com-
»mercie deser landen in de Middellandsche Zee, maer in-
»sonderheyt oock de conditiën van de Vreede, ten aensien
»van de Spaensche Nederlanden, des le swaerder ende erger
»maecken, dewyl S. Coninckl. Maj. van Vranckryck hei
»quileren van de conquesten, in Italien gedaen off noch le
»doen, seer hoogh soude aanreeckenen, ende daerdoor le
»difficilder soude wesen, om alhier in de Nederlanden yets

1)nbsp;Vid. mighei IV, 341.

2)nbsp;Vid. de jonge, Ccsc/üW. w. h. Nederl. Zeewezen,111,11,^. 105 sq.

»loe te geven;--— alles tot een irreparabel preju-

»diele van desen Slaet, sonderlingb daer dan nogh alle de
»schult dieuaengaende aen haere Ho. Mo. soude werden
»geimputeert, als die geweygert souden hebben de saecken
»van Messina voorsz. door het doen van de voorsz equi-
»page te helpen redden i).quot;

Collegia Archithalassica misera utebantur conditione, nulla
quippe diu collata pecunia a Provinciis. Collegium tamen,
quod erat Amstelodami, aliquantulum melius se habebat,
propter magna lucra, quae e navigatione et raercatura per-
cipiebat Fagemüs igitur ila rem gessit, ut impensae, quae
erant faciendae 1,504,000 florenorum, parlim ab Hispanis,
parlim a Civitatibus foed. solverentur: quam partem fere
totam Collegium Amstelodamense suslinuit Rara saga-

1)nbsp;Vid. Secr. Res.v.h.Ho. Mo. 4 Juny 1675. — Cf. ütSecret. Resol.
van h. Ho, Mo. 13 Jul. 1675. »Dat daerenboven oock hierinne ver-
seert een particulier interest van dese landen, namentlyck de conser-
vatie van de commercie in de Middell. Zee, ende dat den Coninck
van Vranckryck aldaer niet magli crygen, hebben, houden en maintineeren
een absolute overmacht.quot;

2)nbsp;Vid. be jonge, 1. 1.

3)nbsp;Vid. Secr. Resol. v. Holl. 13 Jnly 1675 : »de Raadpens, heeft ter
Vergad. gerapport., dat den Heer Don manuel rEANCisco de lika ,
extraordin. Envoyé van den Koningh van Spagne, geinsisteert heb-
bende, ten eynde een Escadre van achtien Scheepen van Oorloge

sonde mogen werden gedaan naar de Middellandsche Zee,--om

daarmede te reduceeren die van Messina, ende dat de voorschreve
equipage soude werden gedaan, half tot kosten vanS. Koningl. Maj.,

half tot kosten van desen Staat;---dan dat de Heeren h. Ho.

Mo. Gedeputeerden tot de buitenlandsche Zaken, ten respecte van do
voorschreve onkosten gesprooken hebbende met het gemelde Collegia
ter Admiraliteyt, het voorschreve Collegie hadde verklaart de equipage,
voor soo veel de helft van desen Staat aangaat, te sullen op sigh ne-
men, mits daartegens gesubsidieert werdende met een somme van
driehondert duisent guldens, ende ten respecte van de Prov. v. Hol-

citate FAGELIÜS hac in re egit; nam eo modo et naves citius
paratae erant, et facilius negotium procedebat i).

Expeditio tamen haecce non prospéra fuit; nam non tan-
tum cum multis et magnis calamitatihus certare dehuit rü-
TERSii, imprimis cum Hispanorum socordia et ignavia, sed
ipse quoque, pugna navali prope insulam Siciham commissa,
ex accepto vulnere obiit.

lisdem temporibus, hello Suecico fervente, ineumbebat Ci-
vitatibus foed., uti et Regi Daniae, Electori succurrere; no-
luit tamen Danus bellum gerere in Suecos, nisi conjunctis
viribus cum Belgio foed.; et Ordines Generales, intelligen-
tes, quanti momenti esset, contra Suecos feliciter rem ge-
rere, mox statuerunt, classem in mare Balticum mittere,
etiamsi hocce quam maxime iis onerosum esset, quippe qui
et auxilio Hispanis praestando premerentur

lancit ende West-Vriesland met haar quote, in plaats van de voorsehreve
driehondert duisent guldens.quot;

1)nbsp;Ita Ordines Gener. postea professi sunt tdat die uitrusting gemeide
»Admiraliteyt genoegzaam over den hals gedrongen was.quot; Vid. Secr,
Bes. V. de Staten Gener. 5 Aug. 1675.

2)nbsp;Vid. Secr. Res. v, Holl. 21 Jan. et 13 Julii 1675 : »De Eaadpens.
heeft ter Vergaderinge gerapporteert, dat haer Ho. Mo. ende dersel-
ver hooge Geallieerden den Koningh van Denemarken hebbende ge-

sommeert, om----te treden in rupture met S. Koninghl. Maj.

van Svreeden, hoogstged. S. Kon. Maj. van Denemareken, sulekshadde
gedeclineert, ten ware men met eenen quam vast te stellen de Equipage
van eene Vloote, die bequaam soude kunnen syn om aan den Koningh
van Sweeden te water het hooft te kunnen bieden: dat daarop by h.
Ho. Mog. goedgevonden was, ten voorschreven eynde te laten geschie-
den een Equipage van vijf en twintigh Schepen van Oorlogh, te weten
sestien van Oorlogh, door den Koningh van Denemarken, ende negen
Schepen van Oorloge door desen Staat, des dat den hoogstged. Ko-
ningh van Denemarken daartegens tot subsidie soude genieten sesmaal
hondert duisent guldens;quot; quae pecunia partim ab Hispanis confe-
renda erat.

Al ne hocce bellum cum Suecis navigalioni, quae inter
eos el Rempublicam magna intercedebal, nimium nocerel,
curandum erat. Legimus (d. 2 April a° 1675) Hollandos,
cum de bello Suecis indicendo agerelur, decrevisse, »dal
»de saecke 1er Generaliteyt van weegen h. Ed. Gr. Mog.
» daar heenen sal werden gedirigeert, ten eynde deselve na-
» vigalie en commercie niet gestremt, maer haaren vryen en
»onverhinderden cours, gelyck tot nogh toe is geschiedt,
»moge blyven behouden.quot; Imo vero paulo post (d. 26 m.
Nov. a' 1675), quod memoralu dignum est, foedus commer-
cii causa cum hoste factum est, quo, »subditis ac incolis
»Sueciae simul et foeder. Belgii plena commerciorum at-
»que navigalionis hinc inde, ita durante hoc bello, ut ante
»hac, libertas eritnbsp;Et huius gravissimi negotii cerle

FAGELIÜS auctor haberi polest; facde enim intellexit, mer-
caluram solam miserae rerum condilioni sub venire posse,
cum primarius divitiarum fons sit, el ea prohibila el inter-
dicta, idem Civitalibus foed. delrimentum atque Suecis af-
ferrelur.

Interim auctore templio, designata est urbs Novioniagum,
in qua de pace deliberaretur Negotium pacis, ut anlea
a* 1673, mandalura esl quibusdam ex Ordinum Holl. Col-
legio delegatis, qui cum fagelio de condilionibus agerent').
Dicti sunt ab Ordinibus Generalibus iidem legati, qui anlea
Coloniam Agrippinae missi fuerant, beverningiüs, odykius,
v. haren, et isbrandts ; Galloruin legati erant Comes destra-
deüs, colbert de CROissY, et Comcs DAVAüXlüs; Anglorum erant

1)nbsp;Vid. DUMONT, Corps dipl. VII, l, 316. Hoc foedas ratihabitum
est ab Hollandis d. 19 Feb. 1675. Vid. Secr. Resol. eo die.

2)nbsp;Vid. Actes et Mémoires de la paix de Nimègue, I, 10, 13; Reso-
lutie van h. H. M. 0 Martii 1675.

3)nbsp;Vid. Secr, Resol. v. Holl. 9 et 2S Jul. 1676.

templids, jenkins et berkley. Convcnerunt primum hi No-
viomagum; ceteri Reges et Principes belli eventum exspec-
lare, et Gallos ad pacem cogere maluerunt, quam inoppor-
tuno tempore, cum lüdovici dominandi lubido nondum satis
fracta esset, sibi conditiones obtrudi Non ita Civitates
foed., quae pacem sibi ntilissimam esse judicabant ; magnum
enim erat tributorum onus, quod imprimis Hollandia lerre
debebat : ita ut Ordines vix ausi essent nova subditis onera
imponere, metuentes seditiones et turbas, quarum exempla
in nonnullis urbibus non deerant 2).

Ludovicos autem vota sua ita dissimulare studebat, ut
magis ex indulgentia pro Rege carolo agere videretur.
Legatis suis imperavit, ut non modo Civitates foed. ab
Hispanorum partibus detraherent, sed etiam Principi cu-
lielmo, raullis magnisque promissis, pex'suaderent, ut pacem
faceret Hi Regis jussis obedientes, beveuningiüm et An-
glorum legatum templium assidue adibant, eosque blanditiis
et assentatione ad se allicere conabantur^). Quin etiam Prin-
cipi olTerebantur et urbs Trajectum ad Mosam, et Ducatus
Limburgi, quae summo imperio haberet s). Destradeüs ope
et intervenlu saepius memorati pesters cum fagelio agebat ;

1)nbsp;Via. WAOBNAAE, 1. 1. 404.

2)nbsp;Ibidem.

3)nbsp;Vid. mignet, 1. 1. 393.

4)nbsp;Vid. wagenaak, 1. 1. 406 ssq--Temple, il/emoîVs, 352 ssq.

5)nbsp;Lettre du marquis de pomponne au marecliat d'esteades 10 Oct.
1676, »de lui faire connaître par les voies secrètes, que vous avez au-
près de lui, qu'eu cas, qu'il put disposer les États-Généraux U faire

nne paix separée de l'Espagne età rentrer dans l'amitié de Sa Maj.,--

Sa Majesté voudrait bien remettre en propre à M. le Prince d'orange
la ville de Maestricht, la ville et le duché de Limbourg, pour les
posséder en souveraineté, dans la quelle le roi s'obligeroit de le main-
tenir.quot;

aspernatus tamen est Princeps omnes illas pulchras condi-
tiones, nefas esse dicens, socios relinquere ').

Hispani, quorum imprimis causa pax illa fieri non poterat,
nihil fere faciebant, nullamque pecuniam conferebant , et
magna erat eorum socordia, cum sibi persuasum haberent,
Civitatum foed. nec non Angliae interesse, regiones Belglcas
servari. — Iliac fagelius, die 18 m. Sept. 1676, ad bever-
Ningium scripsit: »Het Fransche loger was menschelyker-
»wyse, voorleden woensdag acht dagen, seeckerlyck geslagen
»geweest, indien de Spaensche gewild hadden. Wy hebben
» veel vrintschap van haer ontvangen, maer sy en kunnen, ofte
»willen niet alleen haer selven niet helpen, en syn ook oor-
»saeck, dat S. Hoogh. niet kan uytvoeren, 't geen hy sonder
»haer seeckerlyck tot syn groote eere en dienst van den Slaat
»soude hebben

1)nbsp;Vid. templb. Memoirs, 356. »But the Mareschal d'estbades
immediately after began to turn his battery another way, which was
upon the Pensioner pagel, by the intervention of a person of Maestricht,
many of whose letters the Pensioner shewed me upon the same occa-
sion; and with all the oflFers that could be made of consideration and
advantage of the interests of the Prince of orange.quot; — Cf. Lettre du
Comte d'estrades au marquis de pomponne, 4 Nov. 1676, apud mignet,
1. 1. 410.

2)nbsp;Vid. apud Doct. schotel: Iets over H. van Beverningh,-p. 5S.—
Cf. et Secr. Resol. v. Holl. 10 Sept. 1676: »De Raadpens: heeft ter
Vergaderinge gerapporteert, dat de Heeren haer Ho. Mo. Gedeputeer-
den tot de buytenlandsche sa'Bcken, siende dat alle devoiren, aange-
went om Syne Koninklyke Maj. van Spaigne te disponeeren tot het
versterken van de Vloote, in de Middellandtsche Zee ageerende, waren
van geen het minste elfect, ende dat hoogstged. S. Maj. niet konde
werden gedisponeert, om daar toe de noodige ordre te stellen, en veel

min om de vereischte penningen te besorgen,---de saecken

daarheenen hadden gedirigeert, dat aan den Schout-bij-nacht almonde
ordre gegeven was, om met do voorschreeve Scheepen, te verzeylen

Ita quoque Princeps infelici successu Trajectum ad Mo-
sam obsidebat, et recte destkadeüs judicavit scribens »si
»expugnetur illa urbs, Civitates foed. ad pacem minusjpro-
»pensae erunt; si vero res male procedat, Principis aucto-
»ritas diminuetur, et minus fortiter paci resistere poterit i).quot;
Quod et accidit ; Princeps enim, omissa obsidione, vehe-
menter laceratus est famosis libellis, quod fatum fageuus
quoque patiebatur

Quibus rebus motus Princeps, hello defessus, iratus in
socios, qui nihil fere contulissent ad rem bene gerendam,
ineunte a°. 1677, conscio fagelio, colloquia cum destbadeo,
intercedente pestebs, instauravit, quae vero iterum parum
erant fructuosa Eodem tempore templio respondisse
fertur: »se mox pacem facturum esse, si honorifice His-
»panis satisfieri posset *).quot;

Lentum vero erat negotium cum Gallis; quapropter turn

na Cadix, ende dat mede goetgevonden was, daar van kennisse te
doen geeven aan hoogstged. S. Maj. met verklaringe, dat in geval

deselve niet soude kunnen resolveeren, de voorsehreve Vloot---

te versterken, ende also bequaam te maken om den vyandt het hooft
te bieden, mitsgaders betere ordre tot de betalinge van de noodige
onkosten te stellen, h. Ho. Mo. de voorsehreve Schepen verder sou-
den doen repatrieren ende te rugge keeren.quot; — Paulo post Ordines Hol-
iandiae decreverunt, nulla in posterum subsidia sociis solvenda esse,
quum hi bellum gerere impendio Civitatum foed. mallent, quam paci
©peram navare. — Vid. Resol. v. Soll. 10 Dec. 1676.

1)nbsp;Vid. WAGENAAE, 1. 1. 398.

2)nbsp;Vid. wagenaak, 1. 1. 419 sq.

3)nbsp;Vid. waqknaae, 1. 1. 420. — Vidd. acta et gesta apud mignet,
IV, 414-423.

4)nbsp;Temple, Memoirs, 371: »and, for his own interests or advanta-
ges , let them find a way of saving his honour by satisfying Spain,
and nothing of his concerns should retard the peace an hour.quot;

Ordines Generales cum Suecis separatim egisse videntur
Memorabilis esl epistola faceui, mense Novembri, a'. 1676,
ad BEVERNiNGiüM scripta, quam, ul documentum quantae molis
tota illa res fuerit, quamque spinosa, bic referre non in-
opportunum duxi:

»Tot antwoort van U WelEd. Gestr. missive van den 29
»der voorlede maent Octob.,sal ick alleen seggen, dat ick
»aan de Heeren haer Ed. Groot Mo. Gecommitteerden lol
»de buytenlanlsche saecken gecommuniceert hebbende het
»discours, dat ick de eere hadde gehadl met U WelEdel
»Geslr. op den huyse van Lockhorst te houden, omtrent
»het subject van de vredehandelinge, de gem. heeren mede
» eendrachtigh van opinie syn geweest, dat die voors. saecke
»soo vol difficulteyten ende speculatie was, dat men naêw-
»lyck weet, wal voet men daerin sal kunnen volgen ; dat
»het best was, dat de Co. Maj. van Engel', als mediateur
»eenige voorslagen van vrede quam te doen, waerop men
» dan voorts soude mogen in onderhandeling treden, en sien
»hoe men de gemoederen van de geallieerden daerloe best
» soude disponeren, maer dat het seer onwaarschynlyck was,
»dat syne Maj. daerloe eenige resolutie soude nemen, om-
»dat deselve tot noch toe seer geporleert geweest synde
»voor de intressen van Vr., naer apparentie niets soude
»willen voorslaan, dal hij soude meynen Vr. te sullen des-
»obligeren, en aan d'andere kant, ontsiende syn volcken
»de leden van het parlement, die hoe langer hoe meerder
»tegens Vr. gaende worden , niet soude wdlen de voor-
»slagen, die hem by syn volck voor all' te seer Fransge-
»zint souden doen passeren; dat het daerenboven seerdif-
»ficiel was iets uit te dencken, dat lol conlenlement van

1) Vid. wagesaar, 1. 1. 421.

»alle de geallieerden gesaeraentlijck sonde kunnen wesen;

------dat een particuliere vrede met Sweden

»wel niet verwerpelyck was, maer ons niet alleen niet en
»sonde redderen uyt de ongemacken van den oorlogh,
»daermede wy nu soo seer en boven maete syn belast,
»en bovendien soude doen Verliesen de faculteyt, om iels
»favorabelder ten opzigle van de Nederlanden Ie conse-
^»queren ; dal hel ook ganlsch niet apparent scheen , dat
»Zweden soude willen maecken een particuliere vrede, by
»dewelcke die Croon alle syne geoccupeerde plaelsen aen
»de geallieerden soude willen cederen, off dal de gealli-
»eerden iels van 'igenomene soude willen restitueren, jae
»haer mei hel genoinene laelen conlenleren, en dat het
»minste discouvenient, dal van onse syde soude voorkomen,
»capabel soude syn eenige van de geallieerden onse parlye
»Ie doen quileren, sondcrhng daer Vr. by alle middelen
»laboreert, om maer yemanl uyt deselve daervan Ie de-

»tacheren. — —--Syn Hoogheyt heeft onderlusschen

»gemeynt, dal het van niet veel dienst soude wesen, dal
»men sigh onder ses of acht oogen onder de heeren heügh
»en BLASPiEL soude eclaircisseren maer (vóór) dat men
»wist, wal Sweden aen Denemarken, Brandenburg en Lu-
»nenburg by eenseparaet tractaet soude wülen toeslaen en
»dal men wederom sagh, waarmede Denemarken, Bran-
»denburg en Lunenburg bij een separaet tractaet haer sou-
»den willen laelen vergenoegen, om daer uyt dan nadere
»mesuren te kunnen vallen, of men de generale vrede des-
»peraet werdende, een particuliere vrede met Sweden soude
»kunnen verkrygen; want oft wel de generaele vrede buy-

1) JüSTDs iieugh orat Daniae legatus, et wernek wilhelm blaspiel
Brandenburgicus.

» lea conlroverse de beste voor den Staet is, soo soude
»het dolligheyt wesen in den oorlogh met twee partyen
» te blyven, als men van den eenen afraecken konde. Ick
»sal dan opsoecken de papieren, die dienen, om te toonen,
»dat men getragt heeft aan de zyde van Vr., Brandenburg
»en Lunenburg te winnen. — Van Denemarken en Swe-
» den weet ik niets posityffs als alleen, dat de ministers
»dat menigmael hebben verclaert , en dat de gewesene
» Cantzlier vry groote intrigues met de Franse gehouden
» heeft. Van een separaet tractaet tusschen die twee Cronen
»hebbe ick noyl iels kunnen vernemen, noch by Uw schry-
»ven, noch van andere, en de hartige sollicitatien, die De-
»nemarken, soo wel hier, als by Brandenburg heeft laeten
»doen en noch doet, om die guarantie van syne conques-
nten, tegens andere avantages by hem aen de Sweden te
»cederen, te bekomen, dunckt my, dat geen ley kenen
»van een separaet tractaet met Vr. syn. d' Hr. van werc-
»KENDAM heeft my dese naermiddagh ook verhaelt, dat by
»in een particuliere conversatie, heden met den heer heüGH
»gehouden, uyt hem hadde verstaen, dat Denemarken well
»genegen was in een particuliere onderhandeling met Swe-
»den te treden, sonder dat hy echter expliceerde op wat
»voet »).quot;

Neque minus raemorabile est colloquium, quod te.mplibs
inennte anno 1677 cum fagelio se habuisse narrat. Scilicet,
fagelio eum roganti, num secum ferret pacis spem, his
verbis Anglus respondit: »Si, ignoras, ail, quid fiat No-
viomagi , ego tibi dicam, Belgas astutos esse (JiaMles
gens), qui ut sociis gratisint, muitum tempus nugis lerunt,
negotium in longum ducentes.quot; Cui templii exprobralioni

1) Vid. Doct. scHOTEi. op. 1. p. 53.

FAGEUUS tristi vultu respondit, eum neque res, neque con-
ditionem Reipublicae cognoscere, saltem ea ignorare veile
videri ; Civitates foederatas non tantum vehementer pacem
cupere, sed ea etiam quam maxime indigere ; eas jamjam
de ea agere voluisse, si modo Galli legatis suis plenam
auctoritatem (plein-pouvoir) optima forma dédissent. Bel-
gas non insistere iis, quae socii postulent, imo vero se non
affirmare, Rempublicam pacem peculiarem non facturam
esse. Templio ironice objicienti, negotium tam ponderosum
esse, ut in alium annum talem deliberationem Ordines Ge-
ner. dilaturi essent, fageliüs rursus, eos jam satis de illo
negotio cogitasse, dixit, sed explorata re, invenisse imme-
dicabile vulnus; se utique multum Hispaniae debere, quae
arma susceperit pro Belgio foederato ; at Belgas se non
ingrates praestitisse, cum Hispanorum causa per tres annos
continues hello persévérassent; se adhuc per annum bel-
lum gerere velle, dummodo socii faciant quod debeant ;
Hispanos classem Batavam e Sicilia dlmisisse , nulla pecunia
soluta ; Civitates foed, ne obolum quidem ab iis espectare;
saepius Hispanos admonitos esse, ut haberent in promtu
magnam militum copiam ad defendendas urbes, dum Prin-
ceps cum exercitu Reipublicae hostes ab earum obsidione
arceret; ab Hispanis nihil responsi se tulisse; frustra quo-
que ab iis petiisse, ut reciperent milites Germanorum Prin-
cipum, qui eorum urbes defendere possent.

Ita fageliüs questus est non tantum de Hispanorum so-
cordia, sed etiam de Imperatoris negligentia qui, non majo-
rem sollicitudinem haberet servandarum provineiarum Bel-
gicarum, quam Civitates foed. sollicitae essent de Hungaria,
et quem saepius monuissent, ut invaderet Galliam, ut Gal-
lorum vim detraheret ex Flandria, vel ut dumtaxat exer-
citum duceret iu Alsatiani; praefectos Austriacos maluisse

m locis amoenis Germaniae hiberna agere, quam in vastala
Alsalia, ila ut flumen Rhenum transgressi, perdiderinl belli
fruclus, jam perceptos; addidit quoque, se nisi cum magno
el acerbo dolore pacem peculiarem faclurum, at se ignorare,
quo modo illa evilari possel. — Tejipuo porro quaerenli
quid fieret de Belgica, si Ordines Generales facerent pacem
illam, respondit fageliüs, illas regiones uno allerove proelio
perdilum iri; quaedam certe loca in finibus sila, ut Came-
racum, Valentinium, Namurcum el Montes Hannoniae brevi
caplum-iri a Gallis, antequam Imperator copias suas ex hi-
bernis adduxerit, — Civilales foed. numquam de pace pe-
culiar! deliberaluras esse, si Hispani ipsi provincias suas
tueri possint. Melius lamen esse eas pace perire, quam bello;
eo enim modo et pecuniae, et vero dignilali Principis parci.
Sed et queslus est de Anglis, quorum inleressel lüoovici
lubidinem compescere, sallem prohibera, quominus illae re-
giones, praesertim insula Sicilia, Gallorum poleslati subja-
cerent, propter navigalionem Anglorum in mari Medilerraneo.
Addidit fageliüs. Regem carolüm per duos annos pacem
veluti in manu habuisse ; poluisse eum juslas condiliones
Gallis imponere, quas recusare hi non ausi essenl; al beü-
ni.ngii eo lendenlls conamina vana fuisse ; hisce omnibus
factum, ut Ordines Gen. magis magisque in pacem separalam
inclinarent ').

1) Vid. temple, Memoirs, p. 381—386: »This was discoursed with
such vehemence and warmth, that he was not able to go on.quot; —
Posterioris colloquii eadem de re mentio fit, p. 391 sq. »1 had one
conference more with the Pensioner, who told me he was still of

opinion it must come to a separate peace;----he should

come to it with as much regret, as the Prince himself; but that hia
Highness himself might be forced to it by the ill conduct of his allies,.
___and the mutinies of the people, to which they were al-
ready, but too much disposed at Amsterdam.quot;

Ex hisce coHoquiis merilo efficias, ipsum fagfxium paci
omnino favisse, quod de Principe negandum esl, qui ei,
quoad poluil, obslilil

Falso igilur nonnulli ex aequalibus fageui pulabanl, Con-
siliarium bellicoso guiiei.ih animo nimium indulsisse Galü
enim, cum viderent negotium Noviomagense male proce-
dere, recta via cum Reipublicae legalis agere inceperunt,
navigalionis leges, quales a°. 1662 fuerant, olferentes, una-
que propugnaculum firmum el securum in Hispanorum pro-
vinciis. Bevermngio hac de re referenle (d. 31 Jul. 1677)
Ordines Holl., decreverunl: »de sake van wegen h. Ed.
»Gr. Mog. Ier Generalileyl daarheenen sal werden gedirl-
»geert, ten eynde de Heeren extraord. Ambassadeurs ende
»Plcnipotenliarissen op de voorschreeve Vredehandelinge
»magh werden aangeschreven, dal deselve mei allen ernst
»ende yver willen conlinueren, de dilferenlen, die lusschen
»S. Konink. Maj. v. Vrankr. en desen Slael openslaan,
»uyt de weegh Ie leggen, ende lot een goel eynde Ie bren-
»gen, ende daarloe alle eenigsinls bequame gelegenlheden
»te capleren ; dal deselve vooral oock willen besorgen,
» dal de differenten over hel stuck van de commercie, nogh
»openslaande, mogen werden afgedaan ende getermineert;
»dat sy Heeren Ambassadeurs van desen Slael oock willen
»conlinueeren lydigh ende onlydigh, alle devoircn aan te
»wenden bij de Heeren Ministers van de hooge Geallieer-
» den, ten eynde deselve haer willen verklaren op de conditiën

1)nbsp;Vid. IE5IPLE, 1. 1. 386 ssq.

2)nbsp;Vid. epistola cuiusdam van den eosch (jacobi , qui erat antea
ab Epistolis Consiliario de witt, Vid. Brieom van de witt V, 535)
ad destkadecm (27 Jun. 1677) laudata apud mignet, T. IV, 451,—
»qu'on étoit persuadé, qu'il ne portoit pas l'esprit de M- le Prince
d'orange amp; la paix.quot;

»van Vreede, die na de jegensvvoordige tydtsgelegenlheyt

.dragelyck souden mogen syn,--ende dat deselve ten

»dien eynde vooral vviUen waarnemen den tydt van de je-
»genswoordige Campagne, dewyl haer Ho. Mo. met het
»eyndigen van de voorschreven Campagne, den oorlogh
»oock moeten sullen lermineeren ende eyndigen, als niet
y, langer kunnende niet alleen in de ondragelyke lasten,
ygt;maar oock in de ongemacken van dien, sonder haere ruïne
ygt;ende ondergangh continueren

Hocce decretum igitur non concinit cum co, quod qui-
dam Consiliario injuste exprohravorunt. At fageliüs volehat
pacem securam ac firmam. Prudenter igitur agehat lente
et caute rem gerens, ul eo modo et socios proniores in
pacem redderet, ol faligarel Gallos, qui tandem meliores
conditiones ohlaturi essent.

Interim praeterlapso quinquennio, in quod, ut mos erat,
creabanlur Hollandiae Consiliarii, munere se ahdicare vo-
luit fageliüs. Princeps tamen, intelligens quanti momenti
esset, lalem virnm sibi ac bono publico servare, hoc con-
silium ei dissuadere studuit, et Ordines in Comitiis Hollandiae
d. 13 ra. Marlii 1677 adhortatus esl, ut omni ope eum impel-
lerent, iterum in quinque annos munere illo amplissimo fungi,
pnblicpque professus esl, »dat deselve (S. Hoogh.) verstaan
» hadde uil den mond van den Heer Raadpensionaris, dat hy
» van meening was, lerexpiralie van syn vyfjarigen dienst,--

1) Vid. Secr. Res. v. Holl. 31 July 1677. — Cf. epistola supra
laudati jacobi van den bosch, ubi legimus^ »Le Pensionaire — dit, qu'il

avoit ordre de Sou Altesse,---de te'moigner k l'assemblée, qu'il

ne souhaitait qu'une paix honorable et qui soit de durée; que pour y
parvenir, il faut savoir quelle satisfaction on donnera à leurs alliés,
de qui les États Généraux ne se peuvent pas séparer, et quelle bar-
rière on mettra entre la France et cet Etat.quot;

»sig le excuseeren van verdere continualie in denselven

»dienst; dat S. Hoogh.--oordeelende, dat deu voorsz.

»Heer Raadpensionaris, na de jeegenswoordige gelegentheid
»van lyden , sonder groolen ondienst van den Lande, sig
»van hei voorsz. enipioy niel soude können ontslaan, aan
»h. Ed. Gr. Mog. in bedenken stelde, of den voorsz. Heere
»Raadpensionaris niet soude behooren te werden gedispo-
»neert, sig in dier voegen le verklaaren, dathij de voorsz.
»synen dienst niel zal verlaaten ofsig daervan excuseeren,
»anders dan met een volkoomen bevvillinge van h. Ed. Gr.
»Mog., en dat deselve dienaangaande voor syn vertrek gaerne
»soude syn gerust gesteld.quot;

Ex quibus verbis manifestum est, quanti Princeps fide-
lem, strenuumque consiliorum adjutorem aestimaret. Qua
tamen honorifica ac blanda oralione non ita statim fageliüs
a proposito suo destitit, dicens: »dat hy van eene absolute
»meening was, soo haast de voorsz. synen vyfjarigen dienst
»soude wesen geëxpireert, haer Ed. Gr. Mog. te bedanken;

»--dal hy meende daartoe overvloedige reedenen le

»hebben, vermits hy cvidentelyk sag, dal aan veele van de
»Ingezeetenen van den Lande den voornoemde synen dienst
»was onaangenaam, endal die aan hem vervolgens verwekte
»seer veel haat en opspraak, en mitsdien ook minder gene-
»gendheid, orame te acquiesceren aan het goedvinden van
»den Staat, omdat het door syn handen en dienst passeerde
»ofgepasseert was; dat den voorsz. dienst daarenboven ver-
»eischte een meer als geraeene vigeur en applicatie, en suleks
»alle de kragten van een volkoomen sterk en gesont Man,
»en dat syne dispositie soodanig was vermindert, dat de
»conlinualie van den voorsz. dienst hem dreigde met veel
»accidenten en toevallen in syne gesonlheid, die niet anders
»dan door rust konden werden geremediecrt; dat hij daarom

»oock syne domeslicque sacken daarna hadde gedirigeerl,
»omme buylen alle omslag syn leeven, soo lang hei God
»Almachlig gelieven soude hem dalle laaien, in slil en ge-
»ruslheid le eyndigen.quot;

Ac profeclo raliones quas prolulit fagelius, graves et
idoneae dici poterant; neque tamen impediverunt, quomi-
nus Principis et Ordinum votis landem cederet, qui una-
nimi voce declarare non dubilaverunt : » dal h. Ed. Gr.
»Mog. en Syne Hoogh. haar volkomentlyk in allen deelen
» gecontenteert hielden van den dienst, die hy Heer Raad-
»pensionaris gedurende syn employ tot nog toe hadde ge-
»daannbsp;Imo vero omnibus sulfragiis paulo post ipsi

iterum in quinque annos Consiiiarii munus detulerunt

Mox Princeps se in Angliam conlulit, cuius itineris du-
plex erat finis. Carolus enim, quamquam Mcdialoris partes
gerens, plus juslo ludovici causae favebat : quin etiam
Parlamento diffidens, patriaeque causam prodens, ineunte
a° 1676 dam cum Galliae Rege turpe pactum iniit, cuius
inslrumenlo nemo Administrorum subscribere audebat, quod-
que propria manu conficere coactus esl. Convenerunt
Reges, nullam pacem, imprimis cum Belgio foed. facere
nisi muluo consensu — Princeps igilur hujus negotii
non ignarus consilium habuisse videtur, Regem a ludovici
parlibus detrahere, et ut Gallus sibi in Parlamento facti-

1)nbsp;Vid. Resol. v. Holl. 13 Maart 1677.

2)nbsp;Vid. Resol. v. HoU. 2 Jul. 1677, »met eenpaarige en consonante
advisen van alle de Leeden — by continuatie geeligeert denselven
Heer en M'. caspae fagel.quot;

3)nbsp;Vid. MGNEï.l.l. 382 ssq., Art. 5: »mais aussi de ne faire, conclure,
ni signer aucun traité avec M. M. les États Généraux des Provinces
Unies, ni avec quelque couronne, prince ou état, que ce puisse être,
que de notre participation et mutuel consentement.quot;

onem parabat, ila giii.iei.mo, gralo Anglis, non defuerunl,
([ui liberlalem Europae ipsiusque Angliae tuerenlur ; nimirnm
legali beiiningiüs, reede el odykids, slalim post conclusuni
foedus cum Anglis missi, nulla conamina et arles hunc
in finem neglexeranl , publice proclamantes bellum esse
indicendum Gallis,ulcum populo suo in graliam redlrel Rex').

Quidquid sil, Princeps mens. Oclobri d. 8 aquot; 1677
Ordinibus Hollandiae, fagelio verba facienle, nunliavil: »dat

»S. Hoogh.--wel weelende, hoe veel aan desen Slaat

»imporleerde eenmaal uyl desen luclueusen oorlogh Ie ge-
»raken, — — ende geconsidereert hebbende, wal Syne
»Koninghl. Maj. van Groot Britannien lol hel bereycken

»van eene soodanige vreede soude können contribueren,—--

»onophoudelyck hadde gearbeyl, om hoogslged. S. Maj.
»Ie permoveren tot eene vigoureuse resolutie. — — —
»Dal Syne Hoogheyt nu jongst mei den Heer Ambassadeur
»iiYüE over het subject van deselve Vreede in conversatie

»geweest zijnde,--de gemelde Heer Ambassadeur aan

»Syn Hoogheyt hadde beluyghl, dal hooghslgedachte S.
»Maj. dienaangaande geerne mondelingh met hooggem. S.
»Hoogheyt sonde willen confereren 2).quot; Proposilum igitur
huius ileneris, cuius veniam ab Ordinibus pelebal, fuisse
dicitur, cum carolo de justis pacis condilionibus agere;
aliud lamen consilium accedebal, ul nempe sibi peterel fi-
liam jacobi Ducis Eboracensis in malrimonium ; et eranl hae
inipliae el Principi el Civitatibus foed. maximi momenti;

1)nbsp;Cf. MIGNKT, 1. 1. 317. Beüningiiis prope Westmonasterium aecles
suas habebat »afin d'y recueillir plus facilement les plus factieux, pour
les persuader par ses discours, ses présents et sa bonne ctière.quot; —
Dépêche du Marquis de ûiivigny 11 Mars 1675 (migket 1. 1. 334).—
Cf. MAZDiiE, Ilisi. de la réooh de 168S en Angleterre (Ed. Brüx.) I, 86.

2)nbsp;Vid.,Secr. Resol. v. Holt. S et 13 Oct. 1677.

nam cum nulla esset cauoto proles légitima, maria natu
major filia, patris jacobi futura erat haeres '). Sed cl Rei-
publicae lam arcta Regem Angliae inter et Belgii Guberna-
lorem intercedens necessitudo, commodo et lucro esse pole-
rat: imprimis hisce temporibus, quibus expediret moleslissimo
illo bello evadere.

Neque spem fefellit eventus. Princeps, inilis nupliis con-
festim cum carolo de pacis condilionibus egit, quae erant,
ul LÜUOVICÜS reslituerel Imperator! omne qnod in hoc bello
perdidissel ; Duci Lotbaringiae Ducatum, haberenlque llis-
pani urbes Album (Alh), Caroloregium, Ablenardum, Cor-
teriacum, ïornacum, Condaeum, Valenceum, Fanum Guis-
lani el oppidum Binch, el Civilates foed. urbem Tra-
jectum ad Mosam 2).

Memorabilia sunt quaedam epistolarum fragmenta, quae
fageliüs misisse dicitur ad reverningiuih illa tempeslale,
quaeque debemus curae docliss. schotel. Ita dia 15 m. Nov.
»Alles,quot; scripsit, »is myns oordeels in Engelandt wel
»overleyt, indien hel maar soo geëxeculeert wert, daertoe
»ik seer goede hoope hehbe, hoewel de Heer van beüNingen
»by eene missive van den lO'quot; desen reiddagh ingekomen
»segt, dat de Franssen op Valenciennes en Tournay diffi-
»culteeren, maar dal de Coninck en de Herlogb bij haer
»opinie blijven.quot; Sic quoque post redilum Principis, ad
be\erningium relulil (12 Decemb. 167 7). »Syne Hoogheyt

1)nbsp;Gallorum legatus de kuvigny quasi vaticinans jam dixerat aquot;. 1674,
quo fdia jacobi gülielmo oblata fuerat, ab eo tum spreta: »que de
fortes raisons l'obligaieut à craindre comme la mort la conclusion de
ce mariage ; qu'il devait regarder lo Prince d'okange comme l'idole
de l'AngLerre, et qu'un tel gendre serait infailliblement sa ruine.quot;

(Mignei, IV, 323).

2)nbsp;ïe-hi-le, 1. 1. 434 ssq. - Mignet, IV, 512 ssq.

»heeft mij dan gesegt de saecken in Engelant soodanig le
»hebben bevonden, dat Syne Con. Maj. ronduyt heeft ver-
»claert niet te sullen treden in eenighen oorlogh met

Dnbsp;D

» Vranckryck, maer well de Hooghgem.Con. Maj. disponeeren
»tot conditiën van Vrede, en dat S. Maj. sich absolut daer-
» mede flatteerde, dat Vranckryck de condescendentie soude
»hebben van deselve conditiën intewilligen

Pauci admodum caboli consiliarii, hisce arcanis colloquiis
aderant, qui erant templids, illo tempore in Anglia degens,
et DANBY thesauri Administer Quarum deliherationum
fructus hic fuisse videtur, ut ineunte a° 1678, fagelio et
Principe auctoribus, foedus inter Anglos et Belgas concilia-
torium ictum sit, ad promovendam pacem cum Gallis, His-
panis allisque, et cum designatione locorum a GaUis resti-
tuendorum

Non contigit tamen fagelio neque Principi, illud ab Or-
dinibus Gener. ratum haberi, qui imprimis artibus destbadei
legati moli, metuisse dicuntur, ne hac conventione nimis
cresceret gülielmi auctoritas Aliud tamen eiusdem fere

]) Vid. doet. soHoiEi, op. l.p. 56.— Princeps ipse in Comitiis Hol-
iandiae d. 17, m. Dec. 1677 de itinere suo retulit. Vid. Eesol. v.
Holl. eius diei.

2)nbsp;Cf. temple, 1. 1. 434. — Scripsit fagelics ad bevebningidm :
»Syne Hoogheyt heeft mij dit (se. eas;conditiones) in de uyterste
secretesse verhaelt, en ik weet wel datter niemant is, of aan 't Hof
of in den Staet, die tot nogh toe daervan eenige kennisse heeft.quot; —
Vid. schotel 1. 1.

3)nbsp;Vid. kluit, Index Chron. Nquot;. 701.

4)nbsp;Vid. mignex IV, 546 sq. ibique epistola missa a van den bosch
ad destbadeum, hulus negotü rationes continens: »Je vous dirai que
les États Ge'ne'ranx ont refuse' de ratifier ledit traite'. — L'autorité de
Son Altesse est venue à un si haut point, et la plupart des gens les
plus accrédités sont si intimidés par l'exemple de M'. be witt, qu'il

generis foedus, mense Martio, cum Anglis initum et con-
firraatum est

Non ignorabat fagelius illas destradei ceterorumque Gal-
liae legatorum fraudes et machinationes, quibus metum apud
Optimales de nimia Principis polestate quolidie alebanl. Ila
ad beverningium querens scripsit (d. 5 m. Jan. 1678),
»ick weet, dal de Heer d'estrades particuliere correspon-
»dentie heeft tot Amsterdam, ea door syne brieven de men-
»schen daer opsetnbsp;Imo vero paulo post in concione

Hollandiae de injuriis et calumniis, quibus Princeps affice-

retur, copiose egii

Longius sit, neque proposito nostro conveniens, omnia,
quae Noviomagi inter diversos legates acta sunt, hîc referre.

y a à douter, s'ils demeureront fermes dans le refus de la ratification.
Ce qui fait encore craindre la colère du Prince est qu'on a découvert,
que M^ de beveening est dans sa disgrâce, pour avoir trop pressé
les villes de Hollande, de conclure le traité de Commerce et de declarer,
qu'elles ne pouvaient plus fournir aux dépenses do la guerre et des subsides.
Le pensionaire fagel, qui est ennemi de M. de beterning, a découvert
l'affaire au Prince d'orange-quot;

1)nbsp;Vid. DüMOHT, Corps diplom. Yll, i. 348. — Secr. Resol. v.Holl.

23 Maart 1678.

2)nbsp;Cf. SCHOTEL, op. 1. p. 56.

3)nbsp;Vid. Resol. v. Holl. 28 Maart 1678. »De Raadpensionaris heeft

ter vergaderinge bekent gemaakt,----dat den Heer Ambassadeur

d'estrades aan eenige van syne correspondenten tot Amsterdam, soude
hebben geschreven, dat Syne Hoogheyt den Heere Prince van orange
diegene was, die de vrede wederhiel of niet begeerde, en dat den
voornoemde correspondent sulcks binnen voorsz. stadwas debiteerende,
niettegenstaande hetselve eene grove en vuile onwaarheid en calum-
nie was, nergens anders toe tendeerende, dan om de gemoederen van
de ingezetenen tegens de Regeeringe te exaeerbeeren en verbitteren.
En dat hy ook was geadverteert, dat eenen pharo, zynde van de Jood-
sche natie, seer vuile, sehandaleuse en seditieuse discoarsen, tot groot
nadeel van het gemeen, was voerende.quot;

Suflicit igitur dixisse, rem tam molestam el inlricalam fuisse,
GüLiELMO negotium im[)edienle,ut vix ad finem perduci poluerit.
Ipse fageliüs cum quibusdam abis ad Principem, degenlem
Aulverpiae, missus est, qui cum eo de pacis condilionibus,
nec non de diminuendis tributorum el belli impensarum
oneribus agerenl Tantum erat desiderium pacis, ut Or-
dines Hollandiae mox publice declararenl, »dal het haar
»Ed. Gr. Mog. seer leel is, dal de constitutie, daarin de-
»selve haer bevinden, den Slael obligeert om gehoor Ie
»geven aan voorslagen van vreede, die hooghgem. S. Hoogh.
»schadelyck en ruineus aghl, en van herten wensclien, dat
»sy capabel en maghtig moghten syn, die van de handt
»te kunnen wysen Quin etiam, oblatis a Gallis pro-
babilibus pacis condilionibus , bevekningiüm jusserunt se
conferre in Gallorum castra, ut de induciis in sex hebdo-
mades ageret; quibus iclis Ordines Hollandiae mox decreve-
runl, pacem omnino esse acceptandam, qualem proposue-
ril Rex lüdovicüs

Post multas longasque ambages, illa pax tandem conclusa
est die 17 m. Sept. a°. 1678 de qua fuerunl diversa
judicia ac opiniones.

Si in hoe negotio merilo magnas egisse parles beverningiüs
fertur non minorem profecto operam fageliüs ei navavit.

1)nbsp;Vid. Secr. Resol. v. Holl. 25 Maart 1678.

2)nbsp;Vid. Secr. Resol. v. Holl. 6 April 1678.

3)nbsp;Vid. Resol. v. Holl. 27 et 30 April, et Secr. Resol. v. Holl.
3 Mey 1678.

4)nbsp;Vid. Secr. Resol. v. Holl. 15 Jan. 1678, dat de voorschreve Vreede
in soodaniger voegen, als deselve by S. Maj. van Vranckryck aen
desen Staet gepresenteert werdt, absolutdyck en sonder eenige haesitatie
sal werden aangegaan, en geaccepteert.quot;

5)nbsp;Vid. DUMONT, Corps diplom. VII. i. 350 sq.

6)nbsp;Cf. wicQüEFORT, l'Ambassadeur et ses Fonctions, pag. 443, »aussy

Nara.ul sllentio transeamus ea.quae in Comiliis Hollandiae quo-
tidie fere agere solebat, bevekningiüs cum eo non tantum, ut
supra monuimus, epistolarum commercio utebatur, sed etiam de
eo negotio colloquia singulis hebdomadibus habuisse videtur

Non tarnen ea pax fagelio omnino probata el accepta
fuisse videtur, qui forte cunctando et negotium in longum
ducendo , meliores Reipublicae el sociis speraveral condi-
tiones. Memorabilis est epislola supra laudati jacobi van
den bosch ad destradeum (8 Jun. 1678): »on prepare bien
»des atfaires à ceux qui ont gouverné, et vous en enten-
»drez parler à la première assemblée de Hollande. Les
»députés seront chargés de demander le compte de l'em-
„ploi de cinquante millions par an, qui ont été levés et
» délivrés depuis neuf ans. On demandera aussi la réforme
»des troupes, qu'on diffère d'exécuter, quoique résolue.
»Plusieurs se trouveront embarassés de répondre sur les

»deux articles.---M. le Pensionnaire fagel, son

» Mlesse étant présente , dit dans l'assemblée, qu'il allait
»quitter sa charge, mais M. hooft, bien bon ami, lui répon-
»dit qu'on ne la quittait pas de celte manière, qu'il fal-
»lail voir, comment il l'avait exercée, el qu'il rendît compte
»de ses actions. M. le Pensionnaire fagel ne repartit rien

lui a-t-on confié tonte la négotiation, qui s'est faite à Nimègue, et c'est
luy, que les Estais ont choisy, pour l'aller achever avec le Roy Tres-
chr'estien auprès de Gand (Wetteren).quot; Cf. et schotel, Uts over
Hier, van Beverningh etc. p. 48 ssq.

1) Vid. apud schotel, op. 1. p. 52, epistola eagelix ad eever-
i,ingiüm (5 Oct. 1675), qua eum invitavit, ut colloquium haberet,
»over verscheyde saecken van importantie, het maniement van den

vreede concerneereude.---Ick bidde u, dat de jalousie, die den

Heer van haren uyt onse conferentie soude mogen opvatten, magh
werden gemenageert, want wy sullen die, so ick vreese, alle week
«ens moeten houden. Godt geve dat die van goed effect mogen syn.quot;

»et se retira de l'assemble'e. M. hooft dit tout haut de-
»vant son Altesse, que s'il eût parlé, il aurait lu publique-
»ment treize articles d'accusation, qu'il avait déjà tirés de

»sa poche.---Dès le soir même M. le Pensionnaire

»fagel se mit au ht avec la fièvre et est très mal; il court
» un bruit, qu'il a voulu s'empoisonner, comme fit le gref-
»fier müs (müsch) i).quot;

Oualem fageliüs sententiam de illa pace tulerit, postea
maxime videbimus, cum semper aegerrime de ea loqui so-
leret; efficitur etiam e declaratione Ordinis Equestris, qui
fagelio utebatur Consiliario : » de Heeren van de Ridder-
» schap ende Edelen moeten haer dan ten uyterste bekla-
»gen, dat den Staet is gebraght in een soodanigh labyrint,
»dat deselve niet konnende missen de vruntschap ende
» aUiantie van andere Potentaten ende Rycken, in haren
»noodt beswaarlyck getrouwe vrunden vinden sal, die haer
»sullen willen assisteeren, dewyl men van dese syde al te
»evidente ende beklaagelycke preuven gegeven heeft, van
»dat men capabel is alle convenientien van anderen aan
»een syde te stellen, als men meynt de syne te können
»bekomen

1)nbsp;Vid. haoc ejiistola apud mignet IV, 584. — Cobnelius mdsch
erat Ordinum Gener. Graphiarius tempore gülielmi II, et auctor
fuisse dicitur libelli, quo Gubernator rationes exposuit expeditionis
in Amstelodamum a». 1650. Vid. wicquefokt, (in. s.)l. VII, 240.

2)nbsp;Vid. Secr. Mesol. v. Holl. 19 Sept. 1678.

CAPUT II.

DE FAGELII CONSILIARII REBUS GESTiS INDE
A PACE NEOMAGENSI USQUE AD
ANNUM 1688.

S 1. ÎG79—1688.

Pervenimus ad alteram fagelu vitae partem. Vidimus
quantum navaverit ille studium, suscepla tristissimis tempo-
ribus Consiiiarii dignilate, ut bellum gravissimum honesto
modo componeretur; et revera biennio post delatum ei
amplissimum honorem, non tantum Anglia coacta erat pacem
a Civitatibus foed. petere, sed etiam fagelh prudentia ef—
fectum est, ut cum diversis Regibus vel Principibus foedera
inirentur, quibus lüdovici lubidini frena injici possent.

Non minus hocce ultimum fagelu vitae decennium
abundat rerum memorabilium, imprimis cum cogitamus im-
mortalem gdlielmi expeditionem in Angliam; sed ab altera
parle non minor est difficultalum moles, ila ut non sine
angore ad illa tempora enarranda progrediamur; nam defi-
cientibus primariis fontibus, quales sunt epislolae ad amicos
et familiares, ex quibus animus et cogitationes sincere,
quasi e speculo, redduntur, vir publions e rebus publice

geslis judicandus esl ; el eo moleslius esl de faGEI.h rebus
geslis reclum judicium ferre, quod in lanla opinionum
varielale verum a falso dislingui fere non possil; nam ces-
sanle belli melu, mox parlium faclionumque sludia resus-
cilabanlur ; et praeserlim fagilluis bac periodo quam
maxime obnoxius erat aequalium viluperalionibus el expro-
bralionibus.

Davaüxiüs Civilales foed. divisas fuisse docet in duas
polissimum facliones, quarum allera conslaret ex iis, qui a
GüLiELMO donali honoribus el muneribus, eius parlibus quam
maxime faverenl; allera vero esset eorum, qui anlea wit-
tianae faclionis fuissenl participes el regiminis formae ,
qualis wittii tempore fuerat, adhaererenl. Iii, teste Gallo,
erant numero quidem pauci , verum nalalium splendore
aut munerum geslorum memoria insignes ac conspicui ; non-
nulli a° 167 2 sedilionibus el lurbis coacli, loco suo moli
fuerant, alii vero se in dignitalibus suis suslinuerunt, aut
a Principe fuerant resliluli. Vel sie lamen hi omnes
Principi erant infensi, cum meluerenl, ne eius potestas
plus quam conveniret patriae saluti ac liberlali, augeretur.

Quin eliam auctor nobis est davaüxiüs , aliquot ex iis
melu crescentis illius auclorilalis, eo fuisse abreptos , ut
non abhorrèrent a renovati belli calamitalibus, el jam cum

1) Ad cognoscendam horum annorum historiam plurimum faciunt
Memorabilia Comitis davaüxii , Gallorum legati, (Négociations du
Comic d'avaux). Illo enim magna valons vitae civilis experientia et
multorum Batavorum commercio ac necessitudine usus, recte judicare
poterat de vero rerum statu. Attamen eius scripta non nisi prudonter
legenda sunt, et imprimis ubi judicium fert de pagelio ; erat enim
hic acerrimus legati adversarius, cum id perpetuo studeret, ut eius.
consilia et machinationes frangeret, quo factum est ut davadxids eum
saepius injuriosius tractaret.

Gallorum legalo de invocando lüdovici inlervenlu el auxilio
agerenl '). Huius faclionis principes eranl Amslelodamenses ;
celerae Hollandiae urbes Principis consilia sequi solebanl.
Ila quoque dominabalur gülielmus in Provinciis Zeelandia %
Trajeclina, Geiria cl Transisalania. Acerbius quam verius
davadx1üs de bis Principis asseclis: .gt;ce sonl Ions gens,
»ail, »si on en exceple cinq on six personnes, qu'il a éle-
»vées de la poussière, pour mellre dans la Régence, qui
»n'ont nul crédit que celui, que leur place leur donne,
»et qui, n'ayant d'autre subsistance, que celle, qu'ils
» tirent de leurs charges, sont par^ conséquent intéressés à
»maintenir le gouvernement de l'Étal dans la dépendance

»du Prince d'orange

Hocce parlium studium jam in deliberationibus de pace
Neomagensi manifeslum erat ; al deposilis armis, magis
magisque crevit discordia. Ha paulo posl magnis animis
quaestio agilata fuit, orla inter Frisios, Ommelandos el
Ordines Generales, utrum hisce, an vero singulis Pro-
vinciis jus compelerel dimiltendi milites, qui apud illas
Provincias slipendia mererent?

Quae sane controversia non erat nova Jam vero
Ordinum Gener. decreto de exauclorandis quibusdam mili-
lum copiis, nunc iterum Frisii et Ommelandi forliler obsli-

1)nbsp;Cf. d'a vaux Négociations I, 130 sqq. »que s'il leur falloit
en avoir un , il aimaient mieux avoir un grand Roi , qui les peut
prote'ger, qu'un petit prince, qui les opprimât.quot; Cff. et p. 143, alia.

2)nbsp;Vid. Miohiel MioniELSZON, Burlesque notulen der Staten v. Zee-
land, in opere doct. jac. scheltema, Gesclded- en Letterk. Mengel-
werk, T. II, 1- p- 110 ssq.

3)nbsp;Cf. d'à vaux 1,2.

4)nbsp;Vid. de illa quaestione s. van slingelakdt, Staath Geschriften,
T. IV, 50 ssq.

lerunl, putantes hocce jus sejungi non posse a summo
imperio, quod singulae Civitates in suis regionibus haberent i).
Querela ipsa mox tantam exseruit vim, cum Provinciae
illae obstinate perseverarent in sua contumacia, ut Principi
et Ordinibus Gener. periculosum videretur de quaestione
ulterius agere Et in quantam Amstelodamensium suspi-
cionem Princeps incident, cum occasione illius controversiae,
tum universe ex procuranda re militari, inprimis patet e
verbis publice in concione Holiandiae dictis: »dat de for-
» tificatie van Naarden maar soude kosten driehonderd dui-
»send guldens, edoch dat den tijdt wel soude können komen,
»dat Amsterdam om drie miilioenen wel soude wenschen,
»dat die noyt gemaackt was geweest

Ex foedere a° 167 3 cum Hispanis facto, urbem Tra-
jectum ad Mosam iis tradere promiserant Ordines Genera-
les ; quapropter composita pace et restituta illa urbe
Civitatibus foed., Hispani eius traditionem etiam atque etiam
rogarunt. Sed, mirabile dictu, Ordines Holiandiae, itemque
Generales eam urbem se reddituros esse uno alterove re-
sponse negarunt, nisi Hispani satisfacerent Principi in eo,
quod secundum foedus 1648 genti Arausiacae, et ob im-
pensas nuper factas Collegiis Archithalassicis deberent

1 ) »Dat de dispositie over de militie in 't stuk van de cassatie een
recht is , immediatelyck van de souverainiteyt dependeerende ende
mitsdien de respective Bondtgenoten eygenquot; Vid. Resol. van h.So.
Mog. 28 Octob. 1678.

2)nbsp;Vid. wagenaar, XV, 35.

3)nbsp;Exciderant illa verba urbis Amstelodamensis Consiliario Conkado
van heemskerk; Amstelodamensium excusationem ob illa Principi
factam, legimus in Secr. Resol. v. Holl. 10 Maart 1679.

4)nbsp;Cf. supra p. 41.

5)nbsp;Cff. Resol. V. h. Ho. Mo. 5 Aug. et 3 Octob. 1679. — Resol.
V.Holl. 25 April, 13 et 20 Sept. 1679. — Actes et Mémoires de la
paix deNimègue, T. IV, II, p. 604 ssq. — Mignet IV, 702 sq.

Profecto urbs Trajectum magni eral pretii Civitatibus foed.,
cum ea capta facilis esset via in intestinas regiones Rei-
pubbcae ; et experientia cognitum erat, quanta socordia
Hispani urbes et caslra munire solerent ; praeterea debe-
bant Hispani magnam pecuniam pro ope et auxilio classlum,
missarum in mare Mediterraneum. Sed ab altera parte
sancte et solemniter illius urbis traditio promissa erat.
Porro Hispani, bello Gallis indicto, mox Civitalibus foed.
succurrerant , quatenus ex inopia poluissent. — Quidquid
sit, ipse Princeps urbis traditioni quam maxime obstitit i).
Non tantum justitiae, verum eliam prudentiae civibs prae-
ceptis parum consenlanea videri debebat isla Civitatum
foed. agendi ratio, cum earum perquam interesset Hispa-
nos sibi amicos habere, et metuendum esset, ne Galli ali-
quando ambitiosa consilia exsequerentur 2).

Neque evenlus melum fefellit. Nam lddovicus, etiamsi
el bellum geslum el conditiones pacis ei profuissent, regni
finibus prolalis, tamen non destilit a pristinis consiliis, et
quiete, qua omnis fere Europa tum fruebalur, abusus esl,
ut de novo vires suas colligeret. Magni autem raomenti
el erat Civilates foed. secum conjunctas habere. Superbia
lamen non sivit, ut primus parvam Rempublicam , quam
oderet el aspernaretur, adiret de tali foedere ineundo. Sed
Ordines Gen. legalis suis boreelio , dykveldig et odykio
mandaverunl, ut Regi offerrent quidem Reipublicae amici-
tiam, verum novi foederis menlionem nullam injicerent :
el merilo a foedere abhorrebanl cum Rege, cuius ambitioni

1)nbsp;Vid. wagen AAR, XV, 13.

2)nbsp;Centum et quod excurrit annis post recocta est lis illa a josbpho
11 Imperatore, ac tandem sopita foedere d. 8 Nov. 1785 , art. 14,
15. Vid. koch, Abrégé de l'histoire des traités de paix , II, 224.

neque Pax Pyrenea, neque Aquisgranensis vel Neomagensis
saüsfacere poluissenl bac igilur prudenli agendi ralione,
quae Iribuenda est fagelio , periculum effugerunl, ne
Respublica foederis vinculis ligata, impedirelur, quominus
prosperilali ac commodis suis consulorel. Quin eliam Pnn-
ceps id agebal, ul essel cum Anglia aliud foedus , quo
non tanlum pacis Neomagensis robur ac fides confirmare-
lur, sed lüdovici quoque dominandi lubido compesceretur.
Quapropler inlelligens, Ordines Gener. non facile tab foe-
deri aures praebiluros esse, dam in Anglia egisse lertur,
ut ipse CAßOLüs Civitatibus foed. illud proponerel

Non opus esl ul longe quaeramus, cur ille Regem An-
glorum sibi socium vellet, eliamsi dubia caroh fides ei
pernola esset, nam primum conduso tali foedere, non
dubilabal, quin et consocialo Imperalore, multi alii Ger-
maniae Principes, quorum interesset tranquillitalem Europae
tueri foederi essent accessnri. Ila brevi Unio magna contra
lddovicüji conderetur; praeterea inier alias causas, quibus
Princeps ducebalur, non minimo erat loco amor, quo Angli
eum prosequebanlur, cum baberetur Religionis Reformatae
vindex el defensor, quam illius pupuli voluntatem sibi
conservare cupiebal, cum propter necessitudinem, qua recen-
tibus nupliis Rrilanniae devinctus erat, tum vero propter
spem, quam ipse colebal, quamque templiüs, sidneï aliique
alebant fore ut aliquando, si non carolo, jacobo tarnen

1)nbsp;Cf. wasen aar, XV, 41.

2)nbsp;Vid. Secr. Resol. v. Holl. 24 Sept. 1678: »de Raadpensionaris

heeft ter Vergaderinge gerapporteert — ----dat hy Raadpens, by de

gemelde Heeren gedeputeerden daartoe verzocht zynde , hadde ge-
concipeert ende op 't papier gebraght de instructiequot; etc.

3)nbsp;Cf. d'avaux I, 14 sq. 17.

4)nbsp;Cf. d'avatjx I, 13. — quot;Wagenaar XV, 46.

5)nbsp;Cf. DAVAüx I, 44, 115.

succederel in regnnm. Probabilis est »avaü.xu opinio, me-
tuisse eum ne foedere concluso cum Gallis, amitteret illum

Anglorum favorem '.)

Fagelius, ab intimis Principis consiliis numquam fere
alienus, negotio illi quam maxime favebal : ila ul, Hispa-
nis pelcnlibus, ut paci Neomagensi fides praeslarelur,
foedere concludendo Anglos inier el Civitates foed.^), de
tola re ad Ordines Holl, arcano convenlu retuleril, foedus
faciendum esse suadens Imo vero ferlur hoc arlificio
usus esse: singulis enim urbium delegalis nunliavil, se
proposilurum esse convenlionem cum Gallis; Regem lui.o-
vicuM lum contentum fore, ila ut iis licerel cum Anglia
quoque pactum inlre ; quo ulrimque Civitates foed. securae
esse possent; sed oporlere foedus cum Rege Rritannico prae-
cedere 4). Eo modo adsequi conalus esl finem, nec mirum,
(nam nota esl eius persuadendi vis,) si Ordines Hollandiae
vidi essenl, nisi Gallorum legalus dolum dolo superassel.
Hic enim a sua parte quoque singulos urbium delegates
adiil eosque strenue alia omnia docuit, Regis iram iis com-
minalus. Non opus esl, ul amplius dicamus, fagelium hancce

1)nbsp;Cf. d'AVATIX I, 11 sq.

2)nbsp;Cf. Resol V. Holl 13 Sept. 1679.

3)nbsp;Cf Secr. Resol. V. Holl.nbsp;1679: »de Raadpens, heeft ter Ver-
gaderinge gerapporteert, dat de Heeren li. Ed. Gr. Mog.Geeommitteer-

den__hadden geexamineert de memorie bij den Heer don manüed

fkancisco de liiia extraord. Envoyé van S. Kon. Maj. van Spaigne,--

raakende het maken van een guarantie van de Vrede, jongst met S.
Kon. Maj. van Vrankrijk geslooten, en versoeekende, dat de acte
van dien, - hoe eerder soo beter tot perfectie soude mogen werden
gebra.'ht, ende dat de gemelde Heeren h. Ed. Gr. Mog. Gecommitt.
van advyse souden syn, dat by hoogstged. S. Kon. Maj. van Groot
Brittannie en desen Staat soude behooren te worden gepasseert een

akte van guarantie.quot; —

4) Cf. d'avadx, I, 27 : »une ruse qui n'étoit pas mauvaise.quot;

7

legall inusitalara agendi ralionem aegre lulissc lisdem
fere argumentis allatis ipsum Galium circumducere studuit,
dicens Civitales foed. non aliam ob causam illud foedus
iniisse, nisi quod essent obslrictae illud facere, quo icto
demum licerel iis se conjungere cum lüdovico

Proposito igitur illo foedere a carolo Rex lüdovicüs,
limens ne tandem illud concluderelur, legato suo mandavit
ut non tantum huic negotio obstarel, sed etiam idem fere
offerret cum Gallia ineundum; cui jussui davaüxiüs obtem-
perans, mox delegalis Amstelodamensibus tam copiose com-
moda, quae e tab foedere provenlura essent, exposuil, ut
hi statuerint in proximo Ordinum conventu de care agere,
quod lamen consilium impeditum est eloquentia el cura
BEüNiNGii, qui hac lempcstate partes Principis secntus esse
videtur Ita Ordines Hollandiae ilemque Generales in
duas abibant sentenlias; Amstelodaraenses et qui eorum par-
tibus contra Principem favebant, imprimis Frisü et Gronin-

1)nbsp;Cf. d'avaüx I, 2s, 31 : »Le Prince d'oeange et le Pens, eagei.
furent très fâche's. — — Le Pens, fagei. en parla avec beaucoup
d'emportement dans l'assemblée, qui se tint le lendemain, et dit que
c'étoient des choses sans exemple et qui étoient d'une trop dange-
reuse conséquence, pour les souffrir.'' —

2)nbsp;Cf. d'avadx I, 37 : »Le Pension, fagel me témoigna que les
États n'auroient jamais songé à faire l'acte de guarantie , s'ils n'y
étaient obligés; — — qu'il n'avait dressé cet acte, que pour faciliter l'al-
liance avec la France ; qu'il l'avait regardé, comme une espèce de pré-
liminaire, puisqu'il falloit commencer par satisfaire a ce qu'on devoit
au Roi d'Angleterre, après quoi les États seroient libres de s'enga-
ger avec le Eoi (de France).quot; —

3)nbsp;Wagenaae XV, 42.

4)nbsp;Cf. d'avadx I, 23: »van büning — fit tant d'efforts dans le-
Conseil do Ville pour faire connoître, qu'il étoit de peu d'importance
de différer de six semaines la proposition de l'alliance, qu'enfin la
ville d'Amsterdam consentit do n'en pas faire l'ouverture dans cette
assemblée.quot;

gani, foedus volebant cum Gallia, considérantes pacta,
antea cum illo regno icta, Reipublicae magno lucrofuisse*).
Erat tamen forte alia causa, quare illud foedus urgerent,
scilicet pro certo habebant potestatem Principis, conjuncti
cum carolo, detrimento fore libertati patriae.

Fagelius et davaüxiüs in hoc negotio omnes vires inten-
debant, hic ut obstaret foedcri inter Civitates foed. et
Angliam, fieretque illud cum Gallia, ille ut irritas redderet
Gallorum legati artes : in quo calliditatis solertiaeque cer-
tamine fagelius mihi non impar davauxio dicendus videtur.
sane quanta fuerit illius auctoritas in tota Republica, e
pluribus ipsius davauxii memorabilium locis patet 2).

Verumtamen davaüxiüs negotium tam feliciter agebat,
ut fageliüs nec non Princeps vix ejus conatus superare pos-
sent. Accepta tamen epistola a dykveldio e Gallia missa,
rerum facies mutata est ; scripsit enim hic : Regem, quid-
quid facerent Civitates foed., pacem servaturum esse; eum
tamen omni ope Gallorum mercaturae fauturum, etiam cum
damno nostratium

1)nbsp;Cf. Wagenaae, XV, 49.

2)nbsp;Cf. inter alia T. II, p. 26 : »Les Etats Généraux ne consistaient
plus que dans lo Prince d'okange et le Pens, fagel.quot; T. II, p. 58:
»La direction qu'a le Pens, dc Hollande dans toutes les affaires, lui
(fagelio) donne un grand avantage; on a attribué un pouvoir aussi
étendu h sa charge, pour le mettre plus eu état de s'opposer aux
entreprises des Princes d'orange , et pour maintenir la liberté pu-
blique; ce que les prédécesseurs de fagel ont toujours fait avec
beaucoup de fermeté. -— Mais le Pens, fagel, abusant du crédit de
sa charge, ne s'en est servi que pour opprimer la liberté des Hol-
landois et relever l'autorité du Prince. Ainsi feus U malheur de trouver
contre moi le pouvoir du Gouverneur et le savoir-faire du Pension, de
Hollande, joints ensemble; en sorte, qu'il n'étoit presque pas possible de
réussir dans aucune affaire.''

3) Cf. d'avaux, I, /8-- Van buning et le Pens, fagel lo déter-

7*

Ex illa epistola, cuius argumentum plane contrarium erat
magnis davauxii verbis el pollicitalionibus, satis palebat,
Reipublicae non tantum oplabile esse foe Jus cum Anglis,
sed eliam omnino ipsi cavendum esse ab injuriis et iniquitale
ludovici. Fageliüs ulililer hac epislola, nec non iis, quas
scripserat legalus van leedwen Londino, el monilis Angli
sidney ') usus est, ila ul davaüxiüs ad Regem scriberel:
»ainsi la face des afTaires fût absolument changée

Merilo lüDOvico fageliüs ac Princeps nullam fidem ha-
buerunt. Ille enim in arbitrorum convenlu, qui Corlenaci
habebalur et in quo de Belgii Hispanici limitibus agebatur,
in dies majora contra jus poslulabal. Quin eliam, vim
justitiae simulalione tegens, curias insliluil sive Iribuualia
Melis (Melz), Vesunlione (Besançon) cl Brisaci (Breisach),
quibus nonnisi Galli erant adscript! judices. Haec tribu-
nalia lbdovigo jure accessionis adjudicabanl omnes terras,
nrbes vel loca, quae pependissent ab urbibus vel locis,
pacis novissimo foedere Regi concessis. Quibus frelus sen-
lenliis, Rex illa loca mox armorum vi occupavit. Ila Ar-
gcnloralum cepit, obsedilque Luceburgum ; lanlaque erat
lüdovici injuslilia et_^mala fides, ul ei resislere viderelur
belli casus

Quapropler gülielmüs, cura negotium foederis cum Anglia
omni eventu caruisset, inde ab eo tempore a proposito suo
non destitit, ul nerape foedus firmura inier diversos Prin-
cipes et Reges contra Gallorum Regem pangerelur. —

minerent à attendre les lettres de leurs Ambassadeurs, pour voir de
quelle manière le roi se seroit expliqué.quot; — Cf. et p. 80.

1)nbsp;Cf. Resol. V. Holl. 19 Dec. 1679.

2)nbsp;Cf. d'avadx I, 79 (Lettre du 3 Jan. 1680).- Cf. Secr. Resol.
V. Holl. 12 et 13 Jan. 1680.

3)nbsp;Wagenaar XV, äO. — Voltaire, SiècUdeLmds

lu ad Eleclorem Brandenburgicum, qui slalim posl pacem
Neomagensem cum Ordinibus Generalibus queslus erat de
damnis! quibus el bello geslo et praesertim nuperrima pace
afficerelur i), missus est van reede Amerongae Toparcha,
velut de iis querimoniis acturus, revera, tesle davaüXIO ,
ut ex secrelis mandalis eum averlerel a foedere cum Gallis,
et eum invitaret ad socielalem cum Principe ineundam i).
Quae davauxii sententia eo probabilior videtur, quod Nob.
van reede legalus est simul ad Episcopos Monasleriensem
et Osnaburgeusem,nec non ad Duces Brunsvicenses, Lunen-
burgensem dico, Cellensem el Guelpherbylanum (Wolfen-
bullel) 3); imo vero narrat Gallus, Principem malrimonium
medilatuni esse inier filium Ducis Luneburgensis el Prin-

1)nbsp;Vid. Waghnaar, XV, 18 ssq. — Cf. Resol. van h. Ho. Mo.
25 Jul. et 18 Aug. 1678. — Vid. iielwino , Gesch. d9s Brandenh.

Prmss. Staat, p. 716.

2)nbsp;Cf. Resol. v. HoU. 20 Sept. 1679 : »De Eaadpensionaris heeft

ter vergaderinge gerapporteert,-----dat de Heeren h. Ed.

Gr. Mog. Gecommitteerden van advise waren, dat het van den dienst van
den Lande soude syn, dat sijne Churf. Doorluchtigheid soude mogen wer-
den geinformeert van de reedenen, dieh.Ho.Mo. hebben gehad, om de
vreede met S. Kon. Maj. van Vranckryk te maken, en dat deselve geen
reedenen heeft, om sig daarover tegens dezen Staat te beswaaren, en
omme vervolgens alle goede intelligentie en vruntsehap tusschen h.
Ho. Mo. en syne Churf. Doorluchtigheid te stichten, en meer en meer
te cultiveeren.quot; — Cf. d'avadx I, 45.

3)nbsp;Vid.amp;c)-. Resol. I20ct.I679.-»Do Raadpens, heeft ter Vergaderin-
ge gerapporteert, dat de Heeren h. Ed. Gr. Mog. Gecommitt.----

hadden .reconcipieert ende op het papier gebraght eene instructie voor
diegeenel die als extraord. Bnvoyé soude mogen worden gesonden
aan S. Churf. Doorl. v. Brandenburg, Bisschop van Munster, en Her-
togen van Brunswyck en Lunenburgh, Bisschop van Osnabrugge,

Cell en Vi^olffenbuttel. Waarop gedelibereert synde is goedgevonden--

dat tot de voorschreeve bcsending magh worden goemployecrd den Heer

van amee0ngen.quot;

cipem Aiiglicam ansah , uxoris sororem, quibus nupliis
composilis, eundem Ducem Lunenburgicum sibi snccessorem
designalurus fuisset ; quae eius consilia probasse feruntur
fagelius et beünlngius Ita quoque egisse fertur in Anglia
de foedere simili inter Regem carolum el Eleclorera Bran-
denburgicum celerosque Germaniae Principes, quo facilius
esset Reipublicae in eam societatem intrare Et pactum,
quod medio a°. 1680 ictum est inter Anglos cl Hispanos,
ejus potissimum opera perfectum esse dicitur s).

Neque vero solae Civilates foed. illam lddovici cupidi-
nem metuebant; Sueci quoque, leste üavaüxio , iisdeni
temporibus foedus medilabantur, quo, sodalis omnibus Eu-
ropae Principibus, quies servaretur el confirmaretur vis pa-
cis Weslphalicae el Neomagensis. Fagelius el Suecorum
legatus de eo negotio lam secrete egisse feruntur, ut, ex-
ceplis nonnullis, nemo rem sciret Metuebat enim fa-
geliüs, ne legatus davauxids negotii cerlior factus omnem
lapidem moveret, quo res illa successu destitueretur. Quid-
quid sit, FAGELIUS rem in arcano concilio ad Ordines Hol-
landiae die 21 rn. Aug. detulit et Amstelodamensibus

1)nbsp;Cf. d'avadx I, 100, 107. — Van wijn ad waoenaak XV, 59.
Hocce gdlielmi consilium lddovicüs vanum reddidit; nam nupsit anna
Principi Daniae.

2)nbsp;Cf. d'avadx, I, 91. De qua re wagenarius dubitat XV, 59.

3)nbsp;Cf. d'avadx, I, 51, 99. — Cf. dumont, Corps dïpZ.T.yiI,u,p. 2.

4)nbsp;Cf. d'avadx, I, 135, 174.

5)nbsp;Cf. Secr. Resol. van HoU. 21 Aug. 1681: »de Raadpens, heeft
ter Vergaderinge bekent gemaakt, dat hy Raadpens, met den Heer
Guldenstolpb, extraordin. Envoyé van S. Kon. Maj. van Sweeden,
verscheyde maaien hebbende gesproken over de jegenswoordige con-
stitutie van saecken, en van het gunt tot conservatie van de gemeene
rust, sonder offensic van yemandt soude konnen werden gecontribueert,
eyndelyek na verscheyde advertentien en ordres, die den gemelde Heero
GULDBNSTOLrE van hot Sweedsche Hof hadde bekoomen, geformeert

oLjlcicnlibus non licere sine lüdovici consensu tale foedus
inire, reposult, foedus esse conservandae pacis causa
Westphalicae et Neomagensis, cui omnes Reges, ne LU-
Dovico quidem excepto, accedere jure possent; quibus
rationibus audilis, Ordines Holiandiae mox consensum dede-
runt !)• Sed et in Ordinum Gener. conventu Frisii et Gro-
ningani negotio restiterunt, ita ut fageliüs , morae tandem
impatiens, foedus concludendum curaverit quinque sociorum
suffragiis (d. 10 m. Octob. a°. 1681) ï).

Huius foederis tenor hic erat: »ten eynde deTractaaten
»van Vreede tot Munster en Osnabrugge in den jaare
»1648, en lot Nimwegen in de jaaren 1678 en 1679 ge-
»slooten, gelrouvvelyck geobserveert ende alle infractien
»van deselve voorgekomen en geweert, en alle questien
»en differenten, die over den genuinen sin van deselven
»mogen ontstaan, in der minne vergeleeken en opgeheeven
»mogen werden, en indien (dat God verhoede) het soude
»mogen komen te gebeuren, dat met verbreeckinge van
»de voorgedachte vreedenstraclaten , een nieuw vuur van
»oorlogh in Europa tusschen de Potentaten en de Staaten,

was het project van conventie,---hetwelck tusschen hoogstged.

S. Kon. Maj. van Sweeden en haar Ho. Mog. soude können werden

aangegaan.quot;

1)nbsp;Vid. Secr. Eesol. van Holl. 21 Äug. 1681. Cf. d'avatjx, I, 170 sq. Ne-
que minorem operam eeunikgius huic negotio navaverat (d'avaüx 1,177).
»II avait tellement étourdi Messieurs d'Amsterdam de ses raisonne-
ments, qu'il les avait entièrement persuadés de deux choses; l'une qu'il
étoit impossible que sa Maj. pût Être véritablement offensée des traités
d'association, l'autre, que la conclusion de ces traités etoit le seul

moyen de conserver la paix.quot;

2)nbsp;Cf. d'avaux 199. - Wagknaar, XV, 61. - Missi sunt in has
Provincias bedningids, eeceer et lycklama k nyeholt. - Cf. vak
wijn ad wagenaar, XV, 101.

»die deselve Traclalen hebben aangegaan, of eenige van
»deselve, soude mogen werden onlsleeken, dal in sulcken
»gevalle hooglislged. S. Maj. en haar Ho. Mo. mei alle
»noodige spoedt en applicatie — — — — sullen labo-
»reren, om door minnelycken officien de slrydende parlycn
»te bevreedigen, en den opgaanden brandt in syn geboorte
«le blusschen ; en des niet te min leffens met den ande-
„ren zorghvuldelyck sullen overleggen en lydelyck beraad-
»slagen, wal by onlslealenisse van een goedt effect van de
»voorzs. minnelycke officien, soo by haar afsonderlyck,
»als met huipe en gemeene maght van Vrienden en Geal-
»lieerden en andere vredelievende Polenlalen en Staaten
»meer nadrukkelyk gedaan soude konnen en behooren le
» werden, om diegeene, by dewelcke sachler middelen van
»geen operatie bevonden werden, door middelen van meerder

»effect en nadruck lot reden en justitie te disponeeren.--

»— —■ — En nademaal een zoo Chrislelyck voornemen

gt;,---vertrouwt werd in alle Christengemoederen een

»volle approbatie le sullen vinden, en dat hetselve vereischt
»by allen Christen en vredenlievende Potentaten met deselve
»sinceriteyt en goeden yver opgenomen en ingevolghl te
»werden,—alle Christen Potentaten en parliculierlyk die-
»geene, lusschen dewelcke de meergeroerde Tractaalen van
»Munster, Osnabrugge en Nymegen syn aangegaan, sullen
»versochl en genoodigd werden om in deselve verbintenissen
»in te treedenquot; i).

Ila hoe foedus, davauxio fruslra renitente, conclusum est,
quod accedenlibus poslea quoque Imperalore (d, 28 m.
Feb. 1682) et Rege Hispaniae (d. 2 m. Mag. eiusdem anni)

i) Vid. Secr. Resol. van Holl. 21 Aug. 1681. — Cf. dumont. Corps
diplom. VII, II, 15.

nomine foederis Consocialionis pernolum esL i); et magnam
simililudinem habebat cum inclylo illo Foedere Triplici,
opera vvittii iclo. Neque dubia erat fageui mens: nam,
quum secundum art. IV omnibus Principibus liberum
esset huic conventioni accedere , lüdovici consilia diu latere
non poterant : quippe manifeslum erat, eum oblatam socie-
lalem respuenlem, vetera moliri consilia: contra, socius
factus, solemni pacto obstringebalur.

Ordines Gener. davauxio de hac Consociatione querenll
pulchre el digne responderunt, et si verum est, quod supra
leste wicquefortio monuimus fageliüm plerumque illorum
instrumentorum auctorem fuisse, jure ei hunc quoque libel-
lum trlbuere possimus s).

Interea Princeps gravibus hisce negotiis intentus, res An-
gliae non negligebal. Hoc regnum inde ab a*. 1678 lur-
balum erat, conjuralione magna patefacta, quae Catholicis
tributa est, el a qua ne Dux quidem jacobus alienus fuisse
pulabalur Ipse Rex in magnam populi suspicionem ve-
nit ; Dux vero Eboracensis in exilium ire debuil ; quem
Principem lanto odio Parlamentum prosequebalur, ul lex ro-
garetur de eo excludendo a successione in regnum Rex ul
placard Parlamenti hoslilem erga fralrem animnm, mox potes-
tatisRegiae limilalionem oblulit; proposuilque ut fdia Ducis
maria, régnante paire procuralrix regni (Regentes) diceretur«).

1)nbsp;Electores Bavariae ct Saxoiiiae medio Ao, 1682 quoque in soeie-
tatem intraveruut. — Cf. d'à vaux; I, 249.

2)nbsp;quot;Vid. supra p. 52, not. 2.

3)nbsp;Vid. wagenaar, XV, 67.

4)nbsp;Vid. de hac conjuratione burnet , II, 34 sqq. — mazure I,
100—134. — s. M. PHILIPPS, State Trials, I, 351 ssq.

5)nbsp;Cf. BÜRNET II, 80.

6)nbsp;Cf. MAZÜKB I, 137 ssq, — Dalky.mple, Memoirs of Great Bri-
tain and Ireland, T. II, Appendix, 301.

Ludovicus hascc rixas Regem inter et populum omni ope
aluit, modo ineitans Parlamenlum in Regem, modo Regem
monens ut perseveraret : quin etiam Duci jacobo auxilium
promisil, si aliquando seditionem suscitare vellet

Princeps tristi ista rerum conditione uti voluisse videtur.
Nam antequam novum Parlamentum conveniret, missus est
(m. Sept. a*. 1680) iterum legatus leïden van leeuwen in
Angliam, qui Parlamentum cum Rege reconciliaret, sed, si
DAVAUXio fides habenda, cum alia ei fuerunt mandata, tum
inprimis ipsi incumbebat hoc, ut vcrteret Anglorum animos
in Principis favorem 2). Quae conjectura non longe a ve-
ritate abesse videtur, cum fagelics, cui Principis commoda
adeo cordi erant, eodem fere tempore, illum memorabilem
libellum scripserit, quo probare conabatur, jacobum, Religion!
Catholicae deditum, excludendum esse a successione in Re-
gnum: quippe quae successio periculosa foret quieti et tran-
quillitati Europae s).

Erant , qui dicerent illius libelli auctorem süNDEBLANDüm
fuisse. Pro certo tamen habere possumus, illud confectum

1)nbsp;Vid. dalrymple, 1. 1. p. 278. — Mazdre I, 1.54.

2)nbsp;Vid. Resol. van IIoll, 14 Sept. 1680: »Syne Hoogh. den Heere
Prince van orange heeft haar Ed. Gr. Mog. voorgedragen, dat S.
Kon. Maj. van Groot Britannien geresolveert heeft syn Parlement
te laaten sitten teegens of op den eersten van den aanstaanden maand
van November toekomende, en vervolgens in bedenken gegeven of
het niet seer dienstig, ja noodig soude syn, dut den Heer lbtden van
leedwen, Burgermeester der Stad Leyden, den dienst van den Staat
aan het Hof van hooghstged. Maj. jongst waargenomen hebbende,
soude mogen werden versogt en gecommitteert omme wederom der-
waarts te vertrecken.quot; — Off. wagenaar, XV, 24. — D'avaüx I,
104 ssq.

3)nbsp;Cf. d'avadx, I, 118: »Cette fameuse insinuation,' quia tant fait
do bruit en Angleterre.quot; — Cff. wagenaar,XV, 80. — Dalrymple,
I, 56. Mazure, I, 154.

esse a fagemo; sed conveniunt scriptores, eum, nonnisi
sünderlando insligantc, scripsisse, imo vero Ducissam de
portsmouth, amicam Regis, fagelu consilium non ignorasse»),
Rex CAROLUs in hoc turbato Angliae statu, ope et aux.ho
ludovic quam maxime indigebat, qui a sua parte quoque
id metuebat, ne ille tandem ab Anglis cogeretur, deserere
fratrem jacobdm: quo factum est ut tandem d. 24 m. Mart.
a°. 1681 pactum inter eos initum sit, quod tamen numquam
litteris vel chartis mandatum est, quasi carolum tantae ve-
nalitatis puderet. Erat pactum verbale, quo carolus spo-
pondit: ..à se dégager peu à peu de l'alliance avec l'Es-
» pagne, et à se mettre en état, de ne point être contramt
»par son parlement, de faire quelque chose d'opposé aux
»nouveaux cngagemens, qu'il prenoit.quot; Ab altera parte
LUDOVicns promisit carolo magnam pecuniam, quotanms sol-
vendam. Mox Parlamentum dissolutum est et usque ad

mortem sine eo carolds regnavit^).

Princeps harum machinationum forte non ignarus, medio

1)nbsp;Cf. bdknet, II, 118: »Lord sunderland and sidnet's means
engaged the States into it.quot; - Mazueb, I, 154: »Leurs (les États
Ge'ne'raux) intervention fut certainement l'ouvrage de sunderland; -
la duchesse de Portsmouth n'y fut pas étrangère, ct lorsqu'elle se fut
réconciliée avec le Duc d'vork, elle lui avoua, qu'elle n'avait rien
fait sans les ordres du Eoi, dans .le seul but, disoit-elle, de pénétrer
plus avant dans les secrets et dans les véritables desseins des mécon-
tents.quot; - Cf. d'avaux, I, 98, 150 (Lettre du 13 Mars 1681) »on me

confia un autre (secret)......qui étoit que le Prince d'orange oWi-

^eoit Mylord sunderland à faire semblant d'abandonner ses .nterets,
It de conserver par conséquent le plus de liaison avec Mad. do

PORTSMOUTH.quot;nbsp;, , ir , tt

2)nbsp;Cf. DALRT.mple, Memoirs, Vol. I, Part I, Book I, p. 11, Vol. II.
Append, p. 301. Foedus, cuius mentio fit in hoc pacto, ictum erat
suporiore anno. Vidd. quae monuimus p. 87.

fere anno 1681 ipse se iu Angliam contulil i), ibique fru-
slra conalus esl Parlamenlum cum Rege conciliare. Ve-
rum lamen buius ilineris consilium lalebal. Probabile est
eum iJ egisse, ul Regem a Gallorum parlibus delraheret,
tum vero ut Anglorum animos sibi benevolos redJeret

Magni momenli erat Reipublicae, Regem Anglorum Con-
socialionis supra memoralae participem habere. Missus est
eo consilio beüningiüs qui adjutus a legato van citters
foedus Regi persuadere sluduil. Scripsit tamen beüningiüs
Regem nimis lüdovico esse dedilum, nihil ab eo exspectan-
dum esse, vana esse promissa olim data*). Res evcnlu
caruit s).

Delreclaverat el Elector Brandenburgicus illam sociela-
tcm ; imo vero ferlur ineunle a°. 1681 clam cum ludovico,
nec non cum Rege Daniae et Episcopo Monasleriensi foedus
iniisse, qui magna subsidia a Rege accipiebant ®).

Lüdovicüs itaque non tantum hos Reges el Principes libe-
ralilale sua ad se adlexeral, sed eliam gülielmum quoque

1)nbsp;Vid. Resol. v. Uoll. 30 Julij 1631.

2)nbsp;Cf. daliiymple, Memoirs, 1. 1. p. 9: »The Prince, perceiving he
could not succeed with the King, paid court to the popular party.quot; —
Mazdre, I, 174. — D'avaux, I, 159. — E. j. Thomassen a thües-
sink van der hoop, Specim. Hist. Polit. quo exponitur et dijudicatur
gulielmi III agendi ratio in rerum Angliearum mutatione. Gron. 1834,
p. 23 sqq.

3)nbsp;Vid. Resol. v. Holl. Ho. Mo. 15 Oct. 1681.

4)nbsp;Antea enim legato leijden van leeuwen testatus est, regia fide
data, »dat hy alles voor de securiteyt van den Staet van h. Ho. Mo.
soude opsetten.quot; Vid. v. wijn ad wagenaar XV, 50. Cf. et Secr.
Res. van Hell. Aug. 1681, ubi Principis relatio exhibetur.

5)nbsp;Vidd. burnet, II, 114. — Mazure, 1,157, et epistola legati van
citters exhibita apud van wijn ad wagenaar XV, 64.

6)nbsp;Vid. wagenaar, XV, 100, 126. — Dqmont, Corps diplom. VII,
ii, 36. — Hel wing, öescÄ. des Brandenb. Preuss. Staats, p. 718.

et Consiliarium fageuum, magnis oblatis donis corrumpere
lenlavit, Principi enim obtulisse dicitur titulum Comilis
Hollandiae, el Summam copiarum Gallicarum Praefecturam,
(Généralissime), adjeclis compluribus mlllionibus, ilemque
fagelio magnam pecuniam (2,000,000 11.), «i PHne.pem
permoverel ad illas condiliones accipiendas; fageliüs autem

inlegrilalem animi servans, Galliae legato respondisse dicilur,

.Rempublicam, cui ipse inserviat, sat potentem ac gene-
»rosam esse pensandae operae el curae, quas ipse in exer-
»cendo sibi commisse munere suscipiat; sed nec fidem, quam
»Deo el patriae juraveril, perraitlere, lalia proponere Prin-
»cipi generoso el magnanimo, qui non minus quam ipsius
»majores, gloriam e virtute, non ex opibus affeclalus sil^).quot;

Lüdovicüs igilur, re irrita, aliam viam ingressus esl,
el Principem omnibus modis vexare statuit; urbem enim
arcemque Arausiacam mox occupavil, devaslavilque mu-
ros et eos fundilus demolitus est. Qua de re Reipublicae
leoalus WASSENAEU inuliliter queslus est, frustra quoque Gal-
lorum legalus DAVAüxiüs Regem monuil, ne nimis Prmcipem
lacesseret s). Ipse gülielmüs in Ordinum Hollandiae convenlu
palam ita de illala sibi injuria dixit, »dal haer Ed. Gr. Mog.
„maar al te wel wisten, uit wat redenen en moüven die voor-
»schreeve proceduren voorlquamen, en daardoor (sieh) te eer
»gerust stelde, van dat deselve niet souden onderlaalen Syne
»Hoogh. in syn goed en onwedersprekelyk regi, legen soo
„onve°ranlwoordelyken ondernemen,in alles Ie mainlineeren
„en behulpzaam te'zyn Imo vero, leste davaü.xio, fageliüs
justa indignatione commotus pulchram oralionem habuil,

quot;)^drruFENDORFiüS, de rebus gestis Frid. Wülu Ekctor. Bran-

denb. p. 1167.

2)nbsp;Cf. d'AVADX, I, 240 ssq.

3)nbsp;Vid. Resol. van Holl. 26 Sept. 1C82.

qua eos, qui hac occasione coramodis Principis non fave-
ront, inimicos hostesque ejus declaravit Quibus rebus
faclum est, ut tandem Ordines Hollandiae, auctore imprimis
fagelio, decreverint ut mitteretur quidam in Galliam, qui
de iUis injuriis cum Rege ipso quereretur. Missus est An-
tonius helnsius

Secundum foedus, quod Civitales foed. a°. 1673 fece-
rant cum Hispanis, conventum erat (art. IV), ul sibi invi-
cem auxilium praeherent, definilo numero militum octo
minibus hominum, additaque est ea lex ut ille, qui non in-
vasus esset, leneretur intra Ires menses post belli declara-
tionem, bellum indicere communi hosti. Hispani jam ineunte
a°. 1682, cum ludovici consilia longius simulari non pos-
sent, boo promissum auxilium vehementer urgebanl 3); et
Princeps nihil negligebat, ut impelleret Ordines ad illud

1)nbsp;Cf. d'avadx, I, 243; »Le Pens, fagel y parla avec nn empor-
tement, qui ne se peut exprimer, et dit que ce seroit se déclarer en-
nemi personel du Prince d'orange, que ne pas appuyer ses intérêts
en cette occasion.quot;

2)nbsp;Vid. Resol. van IIoll. 3 Octob. 1632: »Is goedgevonden en ver-
staan, dat van weegen h. Ed. Gr. Mog.de saake ter Generaliteit daar
heenen sal werden gedirigeert, ten einde door h. Ho. Mog. aanHoogst-
ged. S. Konink. Maj. van Vranckryck in de civilste en bequaamste,
dog niet te min ook in de kragtigste en ernstigste termen mag werden
gerepresentoert het ongelyk , dat hooggem. S. Hoogh. door de voorsz.
proceduren, zoo wel ten aanzien van do materie, als ten aanzien van

de forme is aangedaan,---en dat die representatie door iemand

aan hoogstged. Syne Maj. expres en onder den Titul van extraord.
Envoyé, mag geschieden, en dat daartoe van weegen h. Ed. Gr. Mog.
sal werden voorgedragen de Persoon van den Heer antony heynsids.
Pension, der Stad Delft.quot; — Resol. v. h. Ho. Mo. 6 Nov. 1682. —
Cff. wagenaar, XV, 99 sq. — d'avadx, 1,240—248, 283 sq. — a. j.
van der iient, Diss. Hist. Polit, amp; Antonio iieinsio (Lugd. Bat.
1834) p. 11.

3)nbsp;Vid. WAGENAAR, XV, 84.

auxillura pracstandura '). Non nostra est opinio cum tanto
belli amore duclum fuisse, ut hancce cupidinem saluli Rei-
publicae praetulerit; coutra statuimus, nullo alio modo eum
injustitiae et ambition! lüdovici limites ponere potuisse.
Facile unicuique apparebat, quam parvi Rex pacis leges
et conditiones baberet; luce clarius erat, nihil ei tam cord!
esse, quam Hispanorum provincias subigere. Pro cerlo
habemus gdlielmum pacem voluisse, sed firmam et securam^).
Princeps igilur et fageliüs rede agebant slrenue urgentes
Ordines Gener. ilemque Holiandiae, ul millerent auxilium,
quod e foedere deberent, el ul se pararenl ad bdium.
Diu resislentibus imprimis Amstelodamensibus, tandem
decretum est ab Hollandis, ut milteretur illud auxilium
Odo millium hominum, omni tamen ante adhibita opera
ad conlroversias illas dirimendas

Lüdovicüs interea, qui el olim id egerat ut separalam
faceret pacem, putans se eo modo optime suis commodis
consullurum, nunc quoque seorsim cum Hispanorum Rege
et Germaniae Imperalore agere volebal lilesque, quas ha-
bebat cum Hispania, componendas Iradidit Rcgl Cakolo (m.

1)nbsp;Vid. d'avaux, I, 204.

2)nbsp;Prmceps fertur Brandenburgico legato van diest respondisse ; »so
pacem quaerere, sod non ejusmodi, quae velut vic'is pro impcrio im-
pingatur.quot; Vid. pufendOkfius o. 1. p. 1166 sq.

3)nbsp;Vid. Secr. Resol. v. Holl. 20 Maart 1682. - Cf. d'avaux, 1,211 :
»Malgré toutes cos instances du Prince d'oeange , il y avoit toujours
trois avis dans la Prov. dc Hollande, un à donner les huit mille hom-
mes; l'autre a déclarer, que le cas de les donner n'étoit pas échu; le
troisième à les refuser, sans entrer dans aucune discussion. Enfin
Mess. d'Amsterdam, pressés par les vives sollicitations du Prince
d'orange, prirent un quatrième avis, qui étoit de déclarer, que le cas
de donner les huit mille hommes, était échu ; mais que la paix étant
toujours préférable à la guerre, il étoit bon do tenter les voies de
douceur, avant que dc donner les huit mille hommes.quot;

Martio 1682), quem lamen Hispani nonnisi invili adsum-
serunt. Fagemds autem illi lüdovici consilio obslilit, et
auctor fuil Ordinibus, ul de iis negoliis uno eodemque
tempore el loco agerelur, metuens, ne alioquin, composilis
litibus cum una parle, arma susciperenlur in alteram

Neque hic substilil fagelu alacrilas. Non inlermillebat
vetera quae agitaveral consilia. Ila davadxiüs nobis narrat,
eum nec non Principem ineunle anno 1682 sollicilos fuisse
de foedere, quod Ordines Generales inirenl cum Imperalore
alüsque Principibus Germaniae, quo cogerent Regem lüdo-
viCüii non tantum ad resliluendam urbem Argenloralum,
quam contra omne jus occupaverat, sed eliam omnes urbes
locave, qa,ie non possiderel e pace Monasleriensi. Quod
fagelii proposilum, ul solcbant, Amslclodamenscs impcdi-
isse dicuntur Quidquid huius rei sit, ineunle anno
1683 imprimis fagelii opera speciali paclo foedus confir-
matum est Consociationis in viginti annos, quo contrahentes
de numero mllilum el navium praeslando convenerunt

1)nbsp;Vid. ßesol. v. Holl. 2 Oct. 1682. — Secr. JResol. v. Holl. 11 Dec.
1682: »dat sy en de hooghgemelde Geallieerden niets soo seer verlan-
gen, als dat het voorsz. te maken accommodement soude weesen univer-
seel; ----en dat haar niets soo seer bekommert, als dat gela-

boreert soude konnen werden, om het voorschreeve accommodement
separaat en stucksgewyse te maaken en onder de hooghgem. geallieer-
den alsoo diffidentie te verwekken en haar eyndelyk van den anderen
te scheyden ; want dat sy het voor ten hoogsten nadeeligh,ja ruiueus
souden achten, indien door afzonderlycke accomodementen de difioren-

ten---separatelyck souden werden getermineerd; — ---ge-

merckt hoogstged. S. Konink. Maj. van Vr. in soodanigen gevalle syne
magt soude kunnen gebruycken teegens die geene, welcke dan laatst
haare diflerenten soude komen te accommodeeren, en dat diegeene die
soo van haar geallieerden souden werden gcabandonneert, sigh met
recht daarover souden mogen beswaaren.quot; — Cf. d'avaux, I, 261.

2)nbsp;Cf. d'avaux, I, 224, 234.

3)nbsp;Cf. d'avaux, I, 232: »1'Envoye' de Suodc avait concerté avec le

Inlerim in regionibus Septenlrionalibus belli flamma brevi
erunlura videbatur inter Danes et Snecos. Fageliüs et Prin-
ceps iquot;ilur bortabantur, ut pararentur viginti quatuor naves,
mercaturae tuendac eausa; suberal fortasse aliud consilium,
nempe ut in promtu esset classis bene instructa et ornata,
ad bellum gerendum, si res id postularet. At obstite-
runt denuo Amstelodamenses, qui tandem vicli nuntio, non
tantum Regem Danorum arma suscepisse, sed Eleclorem
quoque Brandenburgicum ei succurrere contra Suecos, con-

sensum dederunt *).

Ne pules tamen rem omnium consensu probalam esse,
nam in Hollandiae comiliis urbes Horna, Encbusa ct Mo-
nachodamumrei obslilerunt in Generalium conventu Frisn
el Groningani, nonnisi lardo pede et missis delegalls, cum
ceteris congruerunt 3). Non obslantibus hisce, Princeps et
fageliüs negotio omnem operzTm dederunt; nam non tantum
ipsi omnia Collegia Archilhalassica visitabanl, sed etiam mis- ^
sis epistolis illorum moderatores adhortali sunt, ul feslina-
renl %

Verus finis huius armalurac lalcbat; opinabatur davauxius

Pens fagel les articles d'un nouveau traité en conséquence de celui
d'Association.quot; Cf. et Besol. v. Holl. 22 Dec. 1632, 22 Jan. ct
13 Febr. 1683. — Vid. wagenaar XV, 123.