-ocr page 1-
—KU7T~~------"■'■ .U-I1 INjI l'l Uül—
der F.i:::z[jl:,^\:::7z:7 uts1~c;:t
AFDELINS IKONOLÓGJE
-ocr page 2-
GODDELYCKLE XIEFDE.
Ffil. 119. Groote vrede hebbenfe die uwe Wei lief hebheni
Maerof hy fchoon door-rent den gantfchen kloot
der eerden
En vindt, geit, lult, en eer s 'tis al van geender weer-
den,
So hy niet recht en treft dê ftreecfcvanGods gebodtj
De ware ruft en luft beftaet alleen in Godt.
2.Figuer.
PRO-
-ocr page 3-
PROLOGE.
P R O jfe O G
&7
Op diiftege^oord
ÜPk
B
-gr-i
O
Is een ghemeen feggen onjjkr de T heo-
loganten, Omnis Chrifti aÜio noftfa eft inftmÜio,
dat is, al Chriftus doen is onfe onderwijfinge.
Om dat al zijn leven ende leere dat rechte
voorbeelt zijn , waer op wy allegader te fien
hehben: die fekere regel zijn, waer na wy ons
Allegader te voeghen hebben. Want in Chrifto zijn alle de
fchatten. der wijl heydt ende wetentheyt op 't volraaeckfte
verborghen j in hem zijn de exempelen van alderleye deuch-
den op 'tvolmaeckfte te vinden.
Lieve feght ray doch , waer is waerachtigewijfheyt, dan
in de leere Chrifti? Bern. Waer is waeraehtige rechtveerdig-
heyt,dan door de bermhertigbeyt Chrifti? Waer is waerach-
tige matigheyt, dan in't leven Chrifti? Waer is waerachtighe
fterckheyt, dan in 't lijden Chrifti? Soo dat de gheenealléen
voor wijfe te houden zijn, die zijn leere ingefogenhebbieH:
alleen voor rechtveerdige,die door zijn bermhertigheyt ver-
giflènifl&haerder fbnden verkregen hebben: alleen voor ge-
matichde,die zijn leven arbeydën na te volghen : alleen'voor
ftereke, diezijn-lijdtfaemheydtinteghenipoet mannélijck
naekomen.
Hier beneffens, begeeren wy Eender die de qualenon-
fer zielen genefe? Chriftus is de waerachtighe Medecijn-
meefter. Branden wy van binnen door de kortfe der gebre-
ken? hyis de waerachtighe verkoelinghe. Zijn wy belwaert
dooc depèrfinghe onfermifdaden? hyisde Vader der ghe-
.__                                                 A 2                     _nad_e_
-ocr page 4-
P R O L O 6 E.
4
naden- Hebben wy veftrootlinghe in onfe benautheydt
van doen? Chrüius is de ghetrou#e Noot-hulper. Vrefen
wy tefterven?Hy is het leven. Schouwen wy de duyfter-
niflèn? Hy is het licht. Speuren wy na den Hemel? hy is de
wech. Soecken wy*voetfei? Hy is de fptjfe.
Willeji wy oock- Bieten, wat de rijckdom, de eere,de wel-
luftigheydt,dehooveerdigheydt des Wereldtsinne heeft:
ende hier-en-teghen, waer toe de armoede, de kleynig-
heydtjdeghematigheydt, de nederigheydt des Chriften-
doms ftreckt ? Chriftus fa]'t ons door 'tverfmaden van 't
een, ende t'aenvaten van 't ander, op 't krachtighlle bewij-
fen.
Ten laetften, zijn wy daer mede begaen , wat ons in defe
ende alle andere dinghen ter faligheydt noodigh , te doen
ende te laten ftaet?Chriftus fal 't öns allefins op 't bondichfte
onderrechten.
Soo dat wy in Chrifto alle dinghen hebben, ende dat op 't
alderhooghfte.
Maer waer door /uilen wynu daer toe gheraecken ,dat
defe Chriftus, in den wekken wy alle dinghen hebben,
ons hier ende hier naetnaels ter ftaden komen mochte?
Vraeght ghy waer door? Door 'tluyfteren nae zijn leere,
ende door 't aenveerden van zijn leven. Ioannes y. Die mijn
woordt hoort, feyt hy, ende ghelooft den ghenen die my
ghefonden heeft, heeft het eeuwighe leven: ende han-
nes acht. Die mynavolght, en wandelt niet in de duyfter-
nhTen , maer fal hebben hetlicht des levens.
'Vv'elverftaende dat wy dit in dier voeghen doen, dat on-
fe eenighebekommernilfe, onfe eenighe bevlijtinghe zy,
de gheboden Chrifti ernftelijck nae te treden, dat is, dat
wy dit niet flappelijck doen , maerneerftelijck; nietal-te-
met, maer gheftadelijck fonder ophouden, niet op fom-
mighe plaetfen, ende in fbmmighe dinghen , maer over al
ende in alles : gaende ende ftaende, fittende endelegghen-
I '                                                                                ~e.
-ocr page 5-
P R O L O G E.
de,etende ende drinckende, fprekende ende^wijgende , al-
leen ende by andere zijnde. Ecclefi4.6.2$. 'Dewijle het doch
goet is, den Heyügen Godt te gehoorfamen, ende het een
groote glorie is,den Héere te volgen.
Hier toe is ons de Euangelifche Hiftorie van noode, in de
welcke wy den geheelen Chriftum met zijn leven ende leere
als in eenen klaren Spiegel voor onfe oogen fien. Want hier
door fullen wy als metter handt tot defe oeffeninghe aenge-
leyt wordén,ende aengheleyt zijnde, allencxkens tot Chri-
ftum, als tot den levenden fteen gaende,felfs oock als leven-
de fteenen daer op tot geeftelijcke huyfen gebout worden:
fullen wy als Tortelduyven in Chrifto een nefte vinden,daer
wy de joncxkens onfer eerbaerder liefden,ende onfer Godt-
vruchtiger betrouwen,Iegghen ende verbergen mogen:ful-
len wy meteenwoort, als Difcipelen in de kenniffe ende
liefde ons Meefters foo voorderen, dat wy ten laetften door
zijn Godlijckegènade,tot een falich eynde geraken.
JLaet ons dan om redenen ende in maniere nuverhaelt,
Chriftum als onfen waerachtighen ïü^eraer, als onfèn vol-
maeckten voorganger, aennemen ende navolghen, endede
vermomde Wereldt, die doch een vyandt Chrifti is, fal ons
jnet hare bedrieghelijcke ydelheden hier inne niet konnen
verhinderen. Laetons in den eenvuldigen Chriftum ons in
een trecken,ende de menichvuldighe Werelt fal ons met ha-
re werckelicke beufelingë hier inne niet konnen verftroyen.
Ofee 14. Wie ilïer wijs,ende fal dit verftaen?wie ifler verftan-
digh, ende fal dit weten? Tfal.66. De Heere verlichte zijn
aenficht over ons, ende ontferme onfer,Amen.
Men
-ocr page 6-
net leven van de H. Maget Maria.
En leeft in de Hiftorie der twaelf ghe-
flaehten van Ifrael (ghelijck den A po-
rtel Sint Iacob, Bihxhop van Ierufalem
ghetuyghtj dat het geflachte van Sinte
Annagheiprotenis uytBethlehem die
welcke Sinte Anna eenen man, met name loachim
ghehadt heeft, wiens ooripronck waer van Galilea,
Nazareth. Van welcke ouders de heylighe Maecht
Maria, de moeder Christi geboren is. Dit
verhaelt den heyligenHieronymus in zijn fèrmonen.
Doen dat huys getimmert worde, foo is dat van ghe-
effende ende volmae&e fteenen gemetft, 3.Reg.d.
Maer den loden fcheeo een nieuw licht op te ftaen,
bljjfchap, eere ende jolijt, Hefther 8.
Daer lal een roede uytgaen van de wortele van
Ieffe ende een bloeme fal uy t haer wortele opgaen,
Efaiasn.
De Heere maecke dëfe vrouwe gelijck Rachel en-
de Lya,die het hüys van Ifrael opgefticht hebben,op
dat fy mach wefen eenen fpiegelder deucht inEphra-
ta, ende dat fy msciï Jïèbben eenen eerhjeken ver-
maerdeu naem in Bethlehem,Ruth4.
"           I I            i/l ■                                                              i ui . .. .          -,■            |                                                                                                                         ------..... ,l_
_"         J.Figuer.                                                          Hier
-ocr page 7-
Het leven van de H.Maget Mam a.
Met een bliuckende licht fuldy blincken,ende alle
deeyndeaderwereldt fullen uaenbidden,Tobie 13.
Hierleyten flaept,, Wt wien vreught raept,,.
Des Hemels fcharen,
Maria kleyn,, Een Maghet reyn,
Soo voor als nare.
d'Arck
4>Fïgtier.
A 4
-ocr page 8-
Het leven van de H.Maget Maria.
Ende fy hebben tot haer gefeyt,bidt den Heere voor ons,
want ghy zij teen heylige vrouwe,ende Godtvrefende, Iu-
dith 8.
d'Arck en Manna,, Heeft hier ANNi&
Op haren fchoote,,
Een goede vrcucht,, Tot groot geneucht.i.
Valt haer teloote.
4-Figuer.
O lief-1
"^ i "mtmmmmmmm
-ocr page 9-
Het leven van de H»Maget Maria.
Ghy zijt de glorie van Ierufalem, ghy zijt de blijfchap
Ifrael, om dat ghy de fuyverheyt bemint hebt, daerom
van
fult
ghy gebenedijt zijn in der eeuwigheyt,Iudith ij.
O liefden bloem,, Kindt wilt aen doen,,
U Ouders vreughde,,
Haer vrientfchap toont,, met fmeken loont,,
_______Hae£trouwe deughde.___________________
f.Figuer. _______           ^A f                      lek
-ocr page 10-
Het leven, van de H.Maget Maria.
IO
^| f&lïËlW3?Sp>3M
Ick fal uwen outaer omvangen Heere , op dat ick hooren
mach de ftemme des lofs, ende vertellen alle uwe wonder-
lijckheden: Heere,ick heb bemint de cierlijckheyt uws huys
ende de plaetfe der wooningen van uwer gloiïen,P/S/.2 f.
De Maeght verfek,, voor G o D T gheftelr,,
In fijnen Tempel.
Sal haren Soo n„ Noch eens ten thoon,,
Daer brengen fempel.
6-Figuer.
Ö Heere
-ocr page 11-
Het leven van de H. Maget Maria.
G E B E D T.
OHeere Iefu Chrifte, ickaenbidde u.love u en dancké-u>die
de alderedelftemaechtutoteen moeder verkoren hebt,
die^weicke to voren met figueren beteeckent, ende van H.
ouders geboren.ghy met gratien,deugden,ende met goede werc-
ken vervult hebt. Ickbïddeu, verleent.my dat rek mijn fonden,
ende mijn eygen verworpentheyt ende broof beyt volkomelijck
verftae.met waerachtich berouwe, ende met eenen heyligen haet
bcweencende wat u mifhaeght verfoeyeende vliede, Amen-
Ende
7.Figuer.
-ocr page 12-
Het leven van de H.Maget Maria.
12
Wie prijft ghy,wie eert ghy, Mag Et, wie begeert ghy
te fien ? weet ghy niet van wat M a g b t , leeft ? weetghy
niet tot wie uyt den hemel een Prince gefonden fal wor-
den? Siet omme, met den vingher aenghewefen fult ghy 't
M a g e t weten.
Matt.
-ocr page 13-
^tthensinhet acht-en-twintichfte Capittel.
*3
My is alle macht gegevenin den Hemel ende ia der
aerden, daerom gaende, leert alle 't vokk, doopen-
«e die in den naem des Vaders, ende des Soons, ende
qejgeyligènGeefts^Mattn.ig.
8.Figuer.            ~~                                      Den
-ocr page 14-
14                     Den Euangjelifl Mattheus^
Den^Euangeüft-Mattheos;
Mattheus fpreed in 't lang van Chriftus doen en leve
ByfdBder dat hy heeftin 'topenbaer gedreven
Met leer, en wond're kragt, in tegen-weer der loden *
Danflnyt hyt met zijn dood, en opftaenayt dg dod£.
-ocr page 15-
Den Euangelift Marcus.
E>enEuaugefift Marc
vs.
Een Zffia»^ -3* *«*W&
Dar "'8etro,CKen aoek.om in hef kon te vaten *
^■Figuer.           ~~ ~-----------------
-ocr page 16-
v6                  Den Euangëlift Lv c a s.
Den Euangëlift Lucas.
Dat heeft fich Lukas ook met y ver voorgenomen,
En rijklijk uytgevoerd,en loffelijk bekomen;
Daer hy voor allen ook tot fulke fijne faken
Een hooger aenbegin fij ns Boeks heeft willen makê.
n.Figuer.
Den
-ocr page 17-
Dea Euangelift Ioanh e^s.
17
Den Euangelift Ioannes.
loannes heeft ons hierby-naraen voorgedragen
Dat van hua and're drie meeft over was geflagen:
En fo fyme Wei meeft van Chriftus raenfcheydt
fpreken,             ■ < .
S^ygd hy hoe daerook fijn Godheytis geblekem
i^Figuer,             "                 B                     '. Het
-ocr page 18-
HET EERSTE STUCK.
i8
Waer waerdy doen ick de Fondamenten der aerden ley-
de? Wie heeft de maten van haer gheftelt, oft wie heeft op
haer fijn rechtfnoer uytgetrocken?waerop fijn haer fteunfels
vaft gemaeckt? oft wie heeft haer hoeckfteen neder-gelaten?
doen my de morghen-ftonts fterren te famen loofden , ende
G o d t s kinderen jolijt maeckten? lob 38.
I           ij.Figuer.                                                  HET
-ocr page 19-
Ds
B 2
-ocr page 20-
HET EERSTE STüCK
.
<£&£>
.-?**$?
De Godiycke ende eeuwige geboorte ons Heeren I e s v
Christi.
IN den beginne was het Woort, endehetWoort
wasby Gode, ende Godjt was dat Wbort. Dit
was in den beginne by Gode. Alle dinghen zijn
I dóór dat gemaeckt> ende fonder dat is niet gemaeckt
| van dat gemaeckt is, lom, i._______________
ij.Figuer.                                     .                    Za»^
-ocr page 21-
A C H A R x E ww w/f 5<7w bdoofh wiem mem ^ lMmes
Z                             noemen foude.
won doV ^ ^ Priefter> fo fay aen den ou taer ftonde,
beth zijn oud/ j &el voorfeydt,hoe dat hem van Eliza-
ghebooren foü? 0n,vruchtbare Huyfvrouwe, een foone
foude- ende dat h Worde.n'wlens naem hy loannes noemen
foude wefen ter tiï«£? ^ l ong.eIoovigheyts wille, ftom
^^^^^^S?^ WaernaeEliza-
-ocr page 22-
HET EERSTE STVCK
22
im^mm
De Afkomfie Chmsti.
CHristus hebbende eenen heerlij eken af-
komfte van Abraham door David, wort op een
ongehoorde vvijfe gheboren , te weten van de Maget
Maria,die aen eenen man Ioseph ghenaemt,
ten houwelijcke ghegheven was, Matth. i.
i7.Figuer. _________                                      Marie
-ocr page 23-
De Boodtfchap Ma r ia.
•4.De■ byeenkomfte der Engelé,alwaer God verclaert de menfch-
Werdinge Chrifti.ende Gabriel wert de Legatie bevolé.B.Gabriel
Komende tot Nazareth, neemt hy uyt de lucht een lichaem aen.
C.Een wolcke uyt den hemel waer uyt de ftralë totMaria ftrecké.
? t i?aep_katner'die tot Loretten in 't landt Pifa befocht wert,
daer Maria is. E.De Engel gaet tot Maria in,hy groet haer.Maria
bewillight, Godt wert menfche, ende Maria wert Gods Moeder.
F.De Scheppinge des menfches op den dage als God menfch ge-
Worden is» G. Ten felven dage fterft Godt op dat den verlooren
öienfche verheught werde. H.Men gelooft Godfalighlijck,datter
een Engel gefonden is geweeft in 't voorburghr der hellen,omme
.5ü_yaderen te verkondigen de menfchwerdinge Chrifti. _
■>^. ig.Figuer.             ~~~              B 4         ________ Inde
-ocr page 24-
HET EERSTE STUCK.
Marie wort gebootjchap, hoe dut 1 e s v s va» haer
gheboren fopide worden.
IN de fefte maent na dat Elisabeth ontfangen
hadde, heeft de Engel Gabriei M a r i e gheboot-
fchapt, hoe dat Iesüs van haer, fonder quetfinghe
haerder Maechdelijcker fuy verheyt,gheboren foude
worden,ende dat Elizabeth ontfangen hadde. Ende
Maria werdeca defe Hemelfche bootfchapt voort
bevrucht,X«c.i.
i
De
ip.Figuer.
-ocr page 25-
- Van 't leven CHRIS TI.
De Vlfitatie Maria.
• azaret alwaer de bóotfchap wert gereprefenteert, na dat Ma-
ia voorgenomen heeft Elizabeth te befoecké. .B.Maria reyft hae-
e ijck met Iofeph tot het geberghte van Iudeen.C.Het huys van
lr«m -ln 'x geflachte luda in de bergen. D. Alwaer Maria ge-
* u h uIJnde heeft fy haer gehaeft na Elizabeth. E.De oude Eli-
eTft F Pr" i^aer vliJ"£h te gemoet.doch Maria groet Elizabeth
rit. ir.tllizabeth gehoort hebbende de groetenifle van de Moe-
«erUods,üet io verheugt hem 't kint in hare lichaem.ende fy ver-
lof i? i r AtC Godtl'icke geluckfaligheyt. G.Zachanas en
bn« en Godt. H.Ioannes wert gebooren. I. Nae zijn ghe-
^gl^ejceert Maria met Iofeph weder nae Nazareth.________
sto-Figuer.                           Bf                             Ma-
-ocr page 26-
HET EERSTE STUCK
zó
V
Maria gdet Elisabeth groeten.
MA R i A bevrucht zijnde gaetElizabeth.die mede bevrucht
was,groeten.fclizabeth hoorende de groere.werde met dé
H.Geert vervullende haer kint fprank op,beyde thonende
ekenen des blijfchaps.Waer door de Mager beweecht werde om
Oodr met dien vermaerden Lof-fanck groot te maken. Endefy
bleef by na drie maenden by haren Nichte, Luce i.
ii.Figuer.
lofeph
-ocr page 27-
Van't leven CH&ISTl."'
I
o s e p h Is over V ontfangen des Magets beducht.
wiftJ beHm de umaj dfS MaShets> die van dit myfterie niet en
"bekent hadHi "           Z"" huyrvrouwe« die hy nochtans niet
borden ende           "C was'is verbaeft ende twijfelachtich ge-
daen hebben wT* voor'haer te verlaten: ende foudet oock ghe-
h*dde dat hv haerT"5 hy d°°r dTe Godliicke aenfprake verftaen
ft^^d:,edit^or:gehnyd°e0nr
varen,Mi?ff/j.i.
ca %e beve-
Eliza-
-ocr page 28-
28               HET EERSTE STUCK.
1 O A N N E S wordt geboren ende hefteden.
ELisabeth heeft eenen zoone ghebaert, den
welcken ten achtften daghe befneden zij nde, de?
naem van lo annes, daer fbmmigete vergheefs
tegen waren, gegeven is:ende Zacharias zijnen fpra-
ke weder ghekregen hébbende,heeft Godts nieu-
wen vveldaet het menfchelijcke gheflachte bewefen/
met danckfegginge verbreyt, Luc.x.
24. Figuer.                       „^_______________£5
-ocr page 29-
z?\
De kerfhacht
A. Bethlem
de ftadt van
David. B.De
merckt daer
men den trï-
buyt betaelt.
C.  De Spe-
loncke daer
Chriftus ge-
boren wert.
D. Iefus eerft
geboren fyn-
de, leyt voor
decrebbe op
hooy, op der
aerden, ende
deMaget fyn
moeder wint
hemindoec-
ken. E. De
Engelen aen
biddëhefge-
booren kin-
deken. F.Dê
Os endeEfel
werden door
het Nieuwe
licht aen de
ftalbeweeght. G.Het gebooren kindeken Chriftus geeft fulcken
klaerfchijnenden licht van hem.dat daer door de duyfternifTe van
de-nacht verdreven wort. H. Den Tooren Heder,dat 's der kud-
den. J.Die Herders by den Tooren met hare kudden .K-Den En-
gel verfchijnt den Herderen, ende beneffens hem het Hemelfche
Heyr. JLDenEngel, die Godtfalighlück ghelooft weit gefonden
geweeft te zijn aen de Vaders in 't voor-burght der hellen. M.De
'Stefre ende den Engel, die ghefonden zijn aen de Wijfe, ende
haerleyden tot denreyfe eerft aen-porren,
Ind
e;
ay.Figuer.
-ocr page 30-
HET EERSTE STUCK.
3°
a
i
«i
V5c
^»<
ƒ» <fc Kerfhacht des morgens.
A. Den tooren Heder,alwaer de Herders majkandc*
ipreken. B.Die Herders vinden I e s u m leggen
de in een kribbe, C. Sy bevinden alles wat haerlie
den van 't Kindeken gefeyt was. D. Weder by den
heuren gekomen zijnde,vertellen fy dit alles.
2,<S.Figuer.                                                                  E
-ocr page 31-
Van*tleven CHRISTI
DTe Engel heeit tot die herders ghefeyt; En wilt niet vrefen,
wantüetick verkondigheu-Iieden een groote blijfchappe
,. - die alle den volcke zijn fal, want u-lieden is heden geboren
ftVai.chmaecker» die welcke is Chriftus dieHeerein Davids
ltaat,öcc. Ende het is ghefchiet als die Engelen van henlieden
We'hSheS«n zijn in den Hemel, dat die Herders fpraken tot
malkanderen: Laet ons bellen dit woort datter gedaen is,&c.En-
Qe iy zijn ghekornen haeftelijck, ende hebben gevonden Mariam
V jP"' ende 'c kindeken gheleyt in de Cribbe.Luc.2.
f ,n, Snytorre der kudde.nevelachtige dochter van Syon, tot
«,« t komen,ende d'eerfte macht fal komen het rijck der dochter
vanIeru(aienijMichee4
De
-ocr page 32-
HET EERSTE STVCK
32
tfXSè-
fX1-']
Ë-'^'l
De Heere felve fal u een teecken geven» Siet een maget fal
ontfangen.ende baren eenen fone,ende zijnen naem fal genoemt
worden EmmanueKEfaie.7.
Myn v okk fal mynen naem weten in dien dach, want fiet icfc
felve die daer fprack ben tegenwoordigh.Ëfaie f2.
Den fceptfr enfal vanluda niet afghenomenworden, nor»
Vorft van fynder dyen , tot dat hy kome die gefonden fal wor*
den,ende hy fal hèt verbeyden der heydenen fyn,Genef.4p.
28-Figiier.                                                             s}
-ocr page 33-
Van't leven CHRIS TI
Sï fullen de glorie des Heeren fien, ende de fclioonheydt
onsGodtSjf^'^y.
Heere ick heb n gehoor gehoort, ende ick héb gevreeft.
eere ick heb gheconfidereert u wercken ende ick ben ver-
ae geweeft, in 't midden van twee dieren fult ghy gekent
worden,Abakuck ?.
w Eu1f,fyfLUcilfe88ei1 in dien dage, fietditisonfeGodt,
vy hebben hem verwacht ende hy fal ons falich maken. Dit
Pen !ere : W7 ebben hem verbeyt, wy fullen ons verheu-
ëJL£nde verblijden in zijne faligheyt^ezy. _________
*5>J%uer-                              C               f GÏoTTê
-ocr page 34-
HET EERSTE STUCK.
34
?§
O
v^1
fa
v<
Glorie zy in 't alderhooghfte Gode, ende
in de aerde vrede den menfchen van goeden
wille,Z,#^2.                                                                 _■
En^(
Jo.Figuer.
-ocr page 35-
Van't leven CHRIS TI
Ende ly lullen leggen in dien daghe, liet dit is on-
fe p o d t, wy hebben hem verwacht ende hy fal ons
la«ch maken. Dit is de Heer e: wy hebben hem j
verbeyt, wy lullen ons verheugen ende verblijden in
ZlJnefaligheyt,£/a*>2y.
3I-Figuer.
Een
C 2
-ocr page 36-
Een vergulden Circkel uw's geflachts omringht u,I e s Vjiriaef
ghy fclSs zyt het minfte deel uwes grooten geflachts.En mifhaegt
u felven daeromme niet, myn geuV enken, in kleyne dingen is de!
meefte fracyigheydr, de meefte bevalligheydt over al gheleghen.i
Voönvaereen Diamant inde een Carbiinckel zyn-maer een punt j
van een fteen, ende nochtans gaen fy de groote breucken van e&
nen grooten meulen-fteen te boven. U gheflachc IE S V, is u eeJ'
edele Rinck.maer als ghy de gefteenrén daer inne zyt, gaer ghy" |
dien door edelheyt te boven.
_______3a-Figuet.                                ____________a.v£
-ocr page 37-
Van't leven CHRI
17
d't} p*Yn"*&°ge oftplaetfe alwaer IeSVS befneden werdt.
ende I^f16?61 met ^e Ceremoniën der befnijdinge. C. M ar i a
n -t\ -;j-e • tfeuren overmits des Kints pijne in de befnijdenifle.
":../ ajenende kinderen. Ë.De Sterre ende Engelen wijfen den
Wijlende wegh. F.Den naem I e s <S, het welcke aengebeden
Wordt van G. De Engelen. H. De menfchen op der aerden. J.De
zielen der Vaderen die in 't voorburgh der hellen ende in het Va-
ge^vyerzim. .K-MAria haer Kindeken hebbende op harear-
^e«Vgaet met Iofeph weder fhuys.                    .....' " " ""'"
__■________L
Na
-ocr page 38-
NA dat vcrv uk waren die acht dagen dat het kindt foude
befneden worden , foo is zijnen naem ghenoemt I e-
s v s. Den wekken ghenoemt was van den Enghel eer hj in
denlichaemoncfangenwerde,£»<;<? 2.                                      i
Een kindt van acht daghen f al befneden worden onder u-
lieden. Een mans perfoon, wiens vleefch van de voorhuydt
zijnder mannelijckheydt niet befneden en is , diens fiele lal
uytghedaen worden uyt zijnen vokke,Ge»efi7.
Want ickfegghe dat Christvs Iesvs een dienaer
geweeft heeft der befnijdeniffe voor de waerheyt Godts, orp
vaft te maken de beloften der- Vaderende». 18.
,—«-------------------_-------------1-----------------------_-----------------------------,..,,,:■ ;»; i----------——-j- 1
34Figuer.                                                        Ende «
-ocr page 39-
Van't leven CHRIS TL
r\Aerom heeft hem Goot verheven, ende heeft hem
JL/gegeven eenen naem die boven alle namen is, op dat in
den naem I e sv foudenghebuyght worden alle knien der
Hemelfcher, der aertfèherj ende der helfcher creatuerenjen-
de dat alle tonghe fouden belijden,dat dieHEERE Ibsvs
C h r i s t v s is in die glorie Godis des Vaders, Ihi-
lippenfiz.
,______sy.Figuer.           _________C4____________Gebed t
-ocr page 40-
O Goedertieren hsv, die tot een remedie mijnder fondê,
het ftrenghe ghebodt der befnijdennTe onderworpen hebt
willen welen, ende met den falich-maeckenden name I h-
S u genoemt:,befnijt bidde icku, de gedachten.de woordenen-
de c.e wercken uws dienaers, op dat ick niet en dencke, niet en
lpreke, _enctenietendoe.dat tegen uwen wille is. SietHeere,
voor u zijn mijn herte, myn tonge ende myn leden. Sy willen yet
doen, maer ly en vermogen fulcx door haer felven niet.-doet ghy
door haer 't welck fy niet en vermogen, ende volbrengbt in goe-
;dedinghen de begeerte myns fondaers.- ghy , die van ghcwoonte
zyt den rechtveerdigen haren begeerte te laten volgen,op dat ick
de waerachtige fahgheyt, de welcke ghy der werelt aengebracht
hebt, verkrygen mach,Amen.
jtfJFiguer.
OIhh-
-ocr page 41-
Van'tleven CHRIS TI.
41
, O Ihesus 's Hemels ware vreught,
Der Englen over-groot geneught,
't Gedacht van u in ons gemoedt,
Ons felf in u vergeten doedt.
37-Figuer.
C f
O The-
-ocr page 42-
HET EERSTE STUCK
O Ihesus eeuwigh fchijnend'licht,
Der Wij fen innerlij ck gheficht,
O Son! verdrijft haer duyfter nacht
Door uwe Goddelijcke kracht.
;8.Figuer.
O Ie-
-ocr page 43-
Van'tleven CHRIS TI
O I h e s u s Martelaren kroon,
En vrolijck loon derMaechden fchoon,
Ons bidden,fmeecken doch aenfiet,
Die buy ten u hier foecken niet.
3p.Figuer.
O I E-
-ocr page 44-
HET EERSTE STüCK.
4+
O Ihesus boven allesfoet,
O luft! O ruft in 't herte goet,
Gheen vreucht menbuyten u oyt fach,
Ghy zij t al datmen wenichen mach.
4o.Figuer.
OIh f'
-ocr page 45-
Van't leven CHRIS TI.
45
O Ihesus eenigh'troofterfier
Van die in druck en anghfl: zijn hier
U foete naem; u lief gheluyt
Drijft alle wee en qüellingh uyt.
4,i.Figuer.
O Ie-
-ocr page 46-
HET EERSTE STUCK
4*
ffl$3$tëiï382iï8$M2£l83$&
<$*£>-
O Ihesus Heylich Godlij ck vier,
Ghy die door- brandt ons hert en nier,
Dit vier in ons niet uytiaetgaen,
Maerdagelijcxdoet nemen aen.
42-Figuer.
O IhB'
-ocr page 47-
Van'tleven CHRIS TI.
O Ihesus levende Fonteyn,
^tcleylder aller gaven reyn,
Die u eens fmaeckt,weet wat ghy zijt,
Die ghy verfaet wert u niet quijt.
O Ihe-
-ocr page 48-
HET EERSTE STUCK
4.8
O Ihesus Moeders fchat en eer,
U lieve Iuft uws Vaders teer,
Leyt ons doch door dit jammer dal,
Tot u, daer eeuwich vreughd zijn fal.
44-Figuer.
O Ie
*r
-ocr page 49-
Van't leven CHRIS TI
Drie Koningen.
. Ierujalem daer de Koningen ofte Wijfen aen-komen.B.De groot-
«eyt van de ftadt,alwaer de Wijfin de faeckc ondervragen. C. He-
£dcs wert hier door ontroert, ende gheheel Ierufalem met hem.
-I-J er odes vergadert allen <len Princen der Priefteren ende Schrift-
Y eerden des volcx., ende h^ vraeght haerluyden waer ChriSTVS
bQude werden geböo^f. E.Herades roept heymelicken den Wijfen
feJeen. F.De WijjTn van HerWw gegaen zijnde treden azBethle-
r*- G.De Swre vertoont haer met een vrolijckgefichte den Wij-
, <tot een leytfman.
45'.Figuer.
Siet
D
-ocr page 50-
Siet de Koningen zijn vergadert,fy zijn t'farneti over eet»
ghekomen. Sy dit fiende zijn alfoo verwondert, fyzijnver'
baeft gheworden bevinghe heeftfe bevangen,Tfal.47.
De Koningen fullen fien, ende de Princen fullen te famefl
opftaen, ende fy fullen hem aenbidden, war#hyghe trouwe
is,ende den heyligen van IfraeI,£/2*V 49.
4ó*.Figi:
Ae^T
-ocr page 51-
Van't leven CHRIS TI.
Ambiddinge der Wijfen.
i'u"vUhem daer de W'Jfen m toe reyfen'.B.DeSterre thoont waer
fit met herVK^' j ' De W'rfm komende tot Bethlehem. D.Maeia
de E/è/aen dl - alleene voor aen de fpeloncke.E.De OJJè en-
de offert dr;e knbbe--F'.De eerfte ^o«f^ aenbidt Iesvm en-
ende heeft eelrT"* G'De tweede ftelthemtot hetaenbidden,
reet ma WW»ke d«e gaven gereet. H.De derde zijn gavege-
biddÏÏï >pl^Tacht eerwaerdelijck. I.Alle de Hovelingen aeV
dèrel? T B ÏJ ke? v,an verre- * De ^#» reyfen door een an-
ere
^ejruyloft in Cana Galile<e.
4^.Figuer.
pfel Chris Tl tot Bethabaram,
D
Voor
-ocr page 52-
HET EERSTE 'STVCK
J2
Voor hem fullen neder-vallen de Morianen, ende zijn vy'
anden fullen de aerde lecken. De Koningen van Tarfis,ende
de Eylanden fullen giften ofFeren,deKoningen van Arabien>
ende Saba fullen gaven aenbrengen,P/S/»z 71.
Alle die van Saba fullen komen,gout ende wieroock bren',
gen ende lof den Heere verkondigende. Ende de Hey'
denen fullen wandelen in u licht, ende de Koninghen in dat
fchijnfel van uwen opganck,£/S/V do._________
A.Det'
48-Figuer.
-ocr page 53-
-<^ÖP
-<$*£>
Lichtmis.
^.Den Tempel met den Salen.B.Simeon komt in denTempel.
•Anna de Propheterfle komt voor den dach. D.Aen den inganck
van de tweede Sale komtmen Chrifto, Marie ende Iofeph te ge-
noete. E.Anna begint den Godtvruchtigen menfchen van Chri-
«o te lpreken f. g. h. Sy gaen na het Heyligh ende Saaie der
rieiteren. J.Sy komen alle aen de poorte van de eerfte Saaie,van
rHe Z'jde Ma»aende Iofeph, van de ander zijde de Priefteren
">d« Levijten, daer gefchieden offerhanden, K.. Anna belijdt hier
^ederomme den Heere ende fpreeckt van Chrifto. L.Maria reyft
-^het kindeken ende Iofeph weder na Galileen.________
~~45>.Figuer.          ~"                     Dl                . Ende
-ocr page 54-
HET EERSTE STVCK
Ende hy fal tot zijnen heylighen tempel komen de heerfehap'
per dien ghy foeckt, ende den Engel des Teftaments dien ghj
wilt. Malachie 3.
Ick en ben niet bedrogen geweeft van u te aenfchouwen, end'
daer töè heeft my Godt oocku faet getoónt, Gïnef.4.%.
d'Eerfte geboren van uwen fönen fuldy lofleh,ende ghy en fül'
voor mijn aenfchijn niet ydel komen,Ex»^.34.
Ick ftl gaëft ende hem fien eer ick fterve. Ende hy feyde.nu fa
ick blijde fterven , om dat ick u aenficht gefien hebbe, ende vi«'
hem ten halfe.ende weende int omhelfen,Gene/:4y,en 46.
Di<
yo.Figuer.
-ocr page 55-
Vau 't leven CHRIS TI
. ^ie Engel des Heeren heeft geopenbaert Jofeph
m r^» flaep, feggende, ftaet op,ende nemet kint en-
de zijn moeder, ende vliet in Egypten, ende weeft
daer tot dat ickt u feggen fal,want liet ial zij n datHe-
rodes 'tkintfoecken falora dat te dooden.Die welcke
°Pftaende heeft dat kint.ende zijn moeder genomen
des nachts, ende hy is uyten wege gegaen in Egyp-
ten,Matt.z.
_yi1Figuer.
De
D4
-ocr page 56-
De Pririce die in 't midden der kinderen van Ifrael is,fal op de
fchouderen gedraghen worden.ende in de duyfterheyt fal hy uyt'
gaen,E^ec/j.i2.
Sy fullen gaen om den Heere te foecken,ende fy en fullen hem
niet vinden, Ofee 8.
De Heere fal klimmen op een lichte wolcke.ende komen in E'
gypten, ende de af-godts beelden van Egypten fullen beroert
■worden,Epiie 19.
In dien dach fal daer eenen autaer des Heeren zijn in't middefl
des landts van Egypten, ende den tijtel des Heeren by haerpale
fal wefen tot een teecken,Ibidem._______________• _____\
S^.Figuer._______________________________'
J
-ocr page 57-
Van't leven CHRIS TL                  77
Hèrodes tiende dat hy bedrogen was van den Wij-
fen, is feer gram gheweeft, ende feyndende hy heeft
ghedoodtalle die kinderen die in Bethlehera waren,
endein alle zijn palen , vanden ouderdom van twee
jaren ende daer beneden, nae den tijdt den wekken
hy ondervraeght hadde van den Wï)fen,Matth.$.
f3-Figuer._______________D_f______       Een
-ocr page 58-
HET EERSTE STUCK
fs
Een ftemme is in Rama ghehoort, een groot ghe-
ween ende ghehuyl, Rachel bewenende haer kinde-
ren , ende fy en heeft niet willen vertrooft zijn, om
dat die niet en z\)ntMatth.2.
Maerjl
ï4,Figuer.
-ocr page 59-
Van't leven CHRIS TL
S*
Maer als Herodes doot was, fiet fo is de Engel des H e e-1
ren gheopenbaert lofeph in den flaep in Egypten,feggende:
Staet op, ende neemt dat kintende zijn moeder, ende gaet
henen in 't Landt van Ifrael, want fy zijn gheftorven die des
kints ziele fochten. De welcke opftaende hevet kitit gheno-
tnen ende zijn moeder, ende hy is ghekomen in 't Landt van
lha.d,Matth.2$.
T ' ' ■■--f''--
ff.Figuer.
i.Gd
-ocr page 60-
HET EERSTE STUCK
6o
-ocr page 61-
Van 't leven CHRIS TI.
di
i.Godt den Vader bemint haer als zijn al-
aerliellte dochter, endeerftfein alle zijn goederen,
~°dt denSoo^E eertfeals zijnmoeder, ende
"elt onder haer macht ende bevel al zijnrijcken.
J7.Figuer.
Godt
-ocr page 62-
HET EERSTE STUCK.
6z
Godt denheyligen Geest omhelftfe als zijö
alderweerdighfte Bruyt, ende vervultfe met hey' e
ligheyt. Soo dat de Heylighe Dryevuldigheydt haer met j;
onghemetenbeweghelijckheydt van liefde verheft
ende eert.
f8.Figuer.
2.G0D*-
-ocr page 63-
Van't leven CHRIS TI.
«ï
j z.Godt gebruyckt haer oock tot een mede-re-
f §eerfter van d'Engelen in den Hemel, ende van zijn
f heylige kercke op der aerden.
3- Hy volbrenght met de alder-goedertierenfte
S^^^alle haer begeerten.
t-— fP-Figuer.                                                         4-Hy
-ocr page 64-
HET EERSTE STUCK
H
4. Hy beveelt haer den fleutel der fchatten zijnder
goetheyt,wijfheyt, ende mogentheyt:enderaaeót
haer difpenfèerfter aller boven-natuyrelijckef
goederen.
öo.Figuer.                                                           j^.W^
-ocr page 65-
Van 't léven CHRIS TI
T' wat Godt eenige creature ter faligheyt deugt
^°et,dat doet hy door haenop dat alle creaturen haèr
Uden beminnen, eeren,endedienen,nae de weerde
«erileughde^diefy van Godt door haer ontfan-
% ,51Sdeeeredie GojDT herdoet.
6.Sy draegt haer oock feer weerdighlijck tot Godt
^ant fy haer feIveu fn alle defe gonften Gods uyt-
erl,jck verootmoedight, niet haer felven toefchrij-
«"de,niaer GoDTs goetheyt in alles verheffende.
-5** God oockvolmaecktelijck,ende eert hem
ójLFiguer.                               E                        ~\a
-ocr page 66-
66            HET EERSTE STUCK
in alle zijn gaven, met alle de krachten haers wefens
ende gratie: ende wat eere haer gefchiet,draeght die
God op met volkomen danckbaerheyt. Weerdeerc
de eere^die fy ontfanght van alle de'Princen des He-
mels ende huyfgenooten Godts. Alle de Engelen
ende Heyligen Godts. Ten i. Houden haer voor
hunne Priuceiïe. 2. Sy zijn haer met volkomen oot-
moedigheyt ende vierige liefde in alles onderdanich.
<?2.Figner.                  "                               JSfJ
-ocr page 67-
^telh0tl|lUerirgen/ee^a8Ï met ^e^verherTen hare
foetigheSw■ ?geD fonder ophouden reet onbegrijpelijcke
'oorl?y}npJtot haerder eere>4- S7 dancken G o d t
welcke if daïr i ydooii.M U:IA™godt verkrijgê>
endeklaerheytVSfntfc} Hem,?]kh Hofmet haer glorie
len geduerighliS011^611^1" f e1^eIHeyIi8en ende EnSe'
tottrooftziinderHt •efllJckhe^dle GoDT «aerinftort,
-------
J^Figuer.
lLËSli^^ehtich wefen kan. Te
w»ten:
E 2
i.Alle
-ocr page 68-
66            HET EERSTE STUCK
in alle zijn gaven, met alle de krachten haers wefens
ende gratie: ende wat eere haer gefchiet,draeght die
God op met volkomen danckbaerheyt. Weerdeert
de eere^die fy-ontfanght van alle de Prïncen des He-
mels ende huyfgenooten Godts. Alle de Engelen
ende Heyligen Godts. Ten i.Houden haer voor
hunne PrinceïTe. 2. Sy zijn haer met volkomen oot-
moedigheyt ende vierige liefde in alles onderdanich*
<?2.Figner.______________________ ______         ;.Sj^'
-ocr page 69-
Vm 't leven CHRIS TI.
67
3«Sy houden geduerigen F eeftdagh met haer,verheffen hare
»J«eis, ende fingen fonder ophouden met onbegrijpelijcke
loetigheyt lof-fangen tot haerder eere,4. Sy dancken Godt
voor de glorie die fy door M ari a van G o d t verkrijgé?
WkeiS)datfy|iet gantfchHemelfchHof met haer glorie
enae kjaerheyt verliezende in alle de Heyligen ende Enge-
n geduenghlijck een onuytfptekelijcke vreught verweckt,
door demenichte van lieflijckheyt,die God'i haerinftort,
van d?t°rZ1Jft r\ Hyligen :0ntlerfoeckt wie ** de vreuêht
--------.jjee'telick "ofjleelaehtich wefen kan. Te weten:
:Z_____                      E 2                   i.Alle
-ocr page 70-
HET EERSTE STVCK
deren tot trooft der behoeftigen.Sy bemint ons,ontfanght ons«'
haer bewaerniffe, bidt Gom voor ons.befchermt ons door "/
Engelen tegen alle vyanden.beforght ons Godts gratie en»*
heteeuwigh leven. Hierom wordt fy genaemt een Moederde
barmhertighey t, de hope der menfchen.een toevlucht der fond^'
ren,een Advocaterffe der bedruckter.ende Patronefle aller arm^
by G o D t den Hee.r'E. Och wat een trooft is dit voor on5'
die aüefins behoevelijck zijn! Wie en fal in noot tot defe goedel'
"tieren Moeder heiri niet keeren,om van haer geholpen te wqf'dj
^■FÏgüer.                                   "           ~~r' V^j!
-ocr page 71-
WaTSneliJCk^nhe^en lGNA"üS feydt:
W êhaheir" Chri^ncnde lief-hebber van ons
ieyl,gh gheloove cnde Religie, en fal niet willen fien
ende fpreken met de gheene, die weerdigh gheweeft
*£JZ n** te dra§hen> ende te b^en den
^eracht,gen Godt?
Ó7.Figuer.
D 4
Onder
-ocr page 72-
72               HET EERSTE STUCK
Onder defe is oock geweeft den heylighen Diomfna
^reopagn^diicipel van den H.Apoftel Paulusjvanden
wekken raenfeght,dathy3nadat hy t'Athenen door
depredicatievandenHeyligen Paulus bekeert was,
defe goedertierne Vrouwe gingh fien , ende dat hy
haer fiende, foo feer verwondert was over hare uyt-
nernende foetigheyt,ende Majefteyt,dat hy haer fou-
de aengebeden ende gehouden hebben voor Godt,
indien het geloove hem het contrarie niet geleert en
hadde.
68-Figuer.            _____________________ó'M^
-ocr page 73-
Van 't J^vëD~^HRTs^fX
73
ft-^* "t;6 V^fte Maget was oock eenigen tijdt in de
tadt: van fcphefa, in de pr07intie van Afien met den heyli-
gen Ioanncs Euangeliftjdoende in alle COntreyen hare ftralen
fijnen ende gefontheyt ende 't gheeftelijck leven geven-
^aenalledegheenejmet welcke fy verkeerde.
(fy.Figuer.
Weeft
e y
-ocr page 74-
De Lofsangh.
74
Weeft gegroet Koning inne, Moeder
der bermhertigheyt.
7^ /2
Begeert mijne moeder,want ten is niet behoorlijck dat ick
uwen aenficht afkeeren foude,fog#z« 3.
7o-Figuer.
DA
-ocr page 75-
Salve R e g i n ,
7$'
Dat Leven, Soetigheydt, ende onfe Hoope,
Weeft gegroet.
^foo moeten alle uwe vyanden vergaen Heere,
H^cumj,_____________
.»__ 7iSïeT.            ~                          "_____lgi
-ocr page 76-
—'
HET EERSTE STUCK.
76
Tot u roepen wy ballingen en de kinderen van E v A
Geeft my mijn fiele daer ick voor bidde,ende mijn
volck daer ick voor imzecke,Hefter 7.
72.Figner.                                 '                    Tot)
-ocr page 77-
Salve R e g i n a .
77
Tot ufuchtenwy klagende ende weenendeindït"
dal d^rtranen.
Eenlachenheeft my G QD T Remaeckt, fDO wie
_jiat hoortdiefdmetmy lachen,Gencf. zi._____
.Zl^iguer.                  - -                — q Sacht>
-ocr page 78-
HET EERSTE STUCK.
Daerom onfe Middelerf wilt tot ons keeren uwea
barmhertige oogen.
Hy heeft de fpijfe bereyt, gelijck hy wifte dat zijn
Vader begeerde,<jmyk 27.
'________74-Figuer.                                                              Endj
-ocr page 79-
Salve Regina*
79
Ende na defe ellende wilt ons thoonen I e s v s
die gebenedijde vrucht uw', Lichaems,
Zi-]tm°etAgfiby Zijn die miJn heden hebt belet, dat ick
77-Figuer.
O Sacht-
-ocr page 80-
8o
De Lofsangh.
O Sachtraoedigé, O goedertierne, O foete
Mag et Maria.
Ghy zijt de glorie van lerufalem. Ghy zijt de Blijtfchap var»
Ifrael.Ghy zijt de heerlickheyt van onfe volckejud.i^.^y
7<J.Figuer.                                                                 Vt
-ocr page 81-
V CHRIS T O F F E L.
8ï
#$ I
c H R i s T O
F F E L.
^™          & Ul gewicht in een gewicht ick vind.
Ende |
-ocr page 82-
_>
SINT IÖRIS.
82
Georgius was ghebooren van Edel geflachte in Cappad^
cien,javan kerften ouders,endevan joncx in devrefeGo^
opghevoet. Als zijn Vader overleden was,hy quara met zij
Moeder nae Paleftijnen,daer fy veel goedingen hadden3fl>É
de welcke fy den armen veel deughs deden. Hy volghde de
Krijgh onder den KèyférDiocIetiaen , maer verklaerdeh^
voor kerften als den Keyferbyfeker Placcate de kerfte^
dede vervolgen.
7p.Figuer.                                                       S.fiy
-ocr page 83-
Het leven van de H. Maria.                83
S. Ambröf.lib.2.deVirg.
I
&^upte ^ mm tmt öe tooojben öan ben
den i ÖÖen Ambrofius: GhY Maeghden, laec u lie-
M ASRieaM1r§h"domendehet leveavan &e ^lighe
weooah' k° vee^ea^sin eenefchilderye, voor u-
uvt °' cn..8"efchreven ftaen: waeruyt fchijnt als
l
oh™ J5, oi Van eerbaerheydt te kennen worden ghe-
?en ^, lShm Cen vo?rbA wat ghy in u moet blte-
den lï §,hymo<f vlleden,wat ggymoet onderhou-
den T0enü M A R1A is g^eft eene Maget niet
fvWn11 Llchlem' raaer oock van herten, alfoo dat
eenS^n ^dien öoyt vCTValfcht en heeft met
SwaT a§h van bedri^e%kheydt; ootmoe-
™W«&Sn herten, treffehjckin Le woorden,
S4 i8nh^lfoberil< fPreken' rverigh in lefen
ZhÊ In ^ neerKighinhaerwerck,fchame
ah hitW50rden'foeckende niet eenigh menfche
als befiender van hare wercken, maer Godt al-
»b7 Setuy§e van haren Geeft. Sy en was niet
SSSSS,3SÏÏ?bi «aWelijcktew?^. naerdl^
reverentie8^do* J°B^ V°°r d(? °uderen«' °m
she eheen            ' °Pte "aen> aen nare even-jari-
gouwen, &nb!!iJdIen ■• ^Tf^t"
dedenghdén.              VO Sen'ende hei te hebben
-ocr page 84-
Den Spiegel der Maeghden.
S.AmbfJib.de Ftdtfis.
SUVERHEY?
ËENlGHEYüt
D' E E R B A R %
3$ 0eente alleen
D' ÖN-EERBARÏ
%it\>ti gemeen.
De H.Maget ende M^'
der Godts.
$.: M A R I i
■■'■ ';                          . h
; 2f. gieteen Mag^
fal ontfangeiï, éBQ*
I baren eenen Sooï^j
ende ?ijnenNaern &
genöerat worden Ih
mAnuêl; Botertëö«|
hoftlgh &l hy etef>>:
op dat hy mach tfe'|
ten te verwerpen.*^;
-ocr page 85-
Den Spiegel der Maeghden.
»J
De Martelerejfe ende M&-
get.
S AN C T E
A G N I E T.
3 .Ghy hebt my ver-
loft nae de menichte
van de bermhertig-
heydt uwes Naems:
van de handen der
geenredie mijn ziele
tochten, endevande
poorten der tribula-
tien.die my omringet
hebben,^/, f i.
De Religienfe Maget.
S ANC T E
C L A R A.
4. Och hoe fchoo-
ne is een fuyver ghe-
flachtmet klaerheyt,
haer ghedenckenifle
isonfterfFeüjck: want
fy is by Gode be-
kent en by de men-
fchen,Pw.4.
F i
Devote
-ocr page 86-
Den Spiegel der Maeghden.
Devote Maget.
S. DEMETRIAS.
S- lek wille dat ghy
fonder forghvuldig'
heydt fult wefen: eeO
onghehuwde Vrouw6
ende een Maghetdtf
denckt 't gheene dat
gen H e e r e aeD'
gaet , dat fy mocht
HeyJichzijn aenlich'
haem ende aen geeft
ï.Corinth.7.
mMSÊWm
D E
Gehuwde Afaget.
S A N C T E ï
PULCHERIA-
Ó.Den tijdtiskorf»
van nu voort-aen i#
tijdt, datoockdege'
ne die huyfvrouwen
hebben,zijn fullen al*
gene hebbende, ende
diedefe wereldtghc
bruycken als oft ff
die niet en ghebruyo
ten,i.Corint.7.
-ocr page 87-
Den Spiegel der Maeghden.                ~~%7
DE
Vijf Wijfe
MAEGHDEN.
7. De vijf Wijfe
Maeghden hebben o-
lye in haerlieder va-
ten genomen metten
Lampen , zijn den
Bruydegom en-
de B r u y t te ghe-
moet uyt-ghegaen,
Mattb.25.
86.en 87.Figuer.                        F ±                Voor-
-ocr page 88-
88
Voorbeelt der fuy verheyt.
Ootmoedige.
t.De Maegdelijcke ftaet ende
leven van de Alderheylighfte
M ft-ti i a zy u als in een beelt
voorgefchreven , van de welc-
ke als uyt eenen Spiegel, het
oprecht wefen van de fuyver-
heyt ende de gedaente van de
deught is uyt-fchijnende.
Oorfyrohg van eenfuyver herte.
3.Den Engel ingetreden fijnde,heert
tothaetgefeyt, weeft ghegroetvol
vangratie.denHiïc» ismetu,ge-
benedijt fijt ghy boven alle vrouwe.
Eerbare.
S. A G N E S.
4.. Melck ende honich hebbe
ick uyt zijn mont ontfanghefl»
ende zijn bloedt heeft mij0
wangen verciert.
2.1ck flape ende mijn herte
w'aeckt,C<wi'c.3.
J
-ocr page 89-
Voorbeelt der Suyverheyt.
8p
Ongequetfte
Vruchtbare.
S T E C L A.
5*. Ghy hebt my verloft van de
ruyfchende bereyt tot verflin-
den.ende van de perflinge der
vlammen des vuyrs, Ecclef.H.
Devote.
S. ÜRSULA.
7. Ö hoe fchoon is het fuy-
ver geflachte met klaerheydt,
want hare ghedenckeniffe is
onfterffelijck.
Haerfehen ]<aftijdende.
S. ,C 1 C I L I A.
„fS-Lucw. Wat begeert ghy
fe^/y * gheene
^ydadehjckfelfs uwen moe-
CÜiult konnen doen?
8. Caecilia temde hare leden
met een hayren kleet, en ver-
badt Godt met verluchtingen.
i
-ocr page 90-
2. Metftemmenhel,, enfnarenfpel
Maeckt melodyen :
Voor dit Kindt kleen,, 't fal ons alleen
Van quaedt bevryen.
9<?.Figaer,
Bemerck^
^
-ocr page 91-
DekintlheytonfesHeeren IesvChristi. pi
fen n/11^6 e° moe^er ^er fchoond er liefden, ende der vre-
^^^^\^d^^^^^ K°mt
vrr ; a c j.aie n^y begeert,Ecclei.24.
raeïrl i ^VOort komt als eenen opgaenden daghe-
Ucki n u e,mane' aytgekoren als die%nne,vervaer-
«* als een flachorden der heyrlegeren wel gefchid, Out.6.
3.ÖRöofyl
-ocr page 92-
-------------------------------------------------------------—'
Tpl De kintf heyt onfes Heeren Iesv Christi.
3.O Roofgen root,,O Kindtgen groot.
Slaept, flaept wilt ruften:
TJ Moeder teer,, fal haer dan weer,
In u verluften.
98.Figaer.______________________ .
Wa<!
-ocr page 93-
De kintf heyt onfes Heeren Iesv Christi.
P3
4-^ a<£ ken de rnenfeh,, alfterckna wenfcb,
Doch pp betrouwen?
Gelijckeen glas,,of belbreeckt ras,<
Zijntijdt vol rouwen,
VMoe-
99.Figuer.
-ocr page 94-
I$>4 De kintf heyt onfes Heeren Ibsv Christi.
$. V Moeder goedt,, ghy dienfte doedt,
Goedtwillichfijn:
Och ^oet ous hier,, op u manier
Vdienftichzijn.
ioo.Figuer.                                                    d.M^Ï
-ocr page 95-
Dekictfheyt onfes Heeren IesvChristi. p?
«• ^etne5rftigheydt„ in vroUckheydt
Dèi tij dt hefteden,
is boven 't nut,, een ftercke fcbut,
Voorluyigheden.
Jtoi.Figuer.
7. Van i
-ocr page 96-
p<$         De kintf heyt cmfes Heeren Ie s v ChristJ*
7. Van dageraedt,,tot 's avondts laet
Met bidden winnen:
Befteedt u tijdt,, dewijl ghy zijt
Ter wereldt binnen.
102-Figuer,
1
-ocr page 97-
V
Ü€ kiütl>eyt onfes Heeren I
ïsr Christi. $p
8.D
ieomzijnkoft„enomgedoft
lezijngaetfporen, '
fcn v oort veracht, ,al 's werelts pracht,
Heeft 'toeft verkoren.
L£|^iguer.               ~~-------P----------—-
9. Die
-ocr page 98-
9
I ï0° Dekiatfheyt onfes Heeren Ie'sv Chris.ti.
9. Die yet begeert,,moet zijn verneert,
Oock arbeydt plegen,
Want fonder fmert,; en moeyten hert,
Werdt niet verkregen.
,oJ^'
lo4.Figuer.
-ocr page 99-
"■Met Mbeydt ftraf„ van kintf been af
Werdtghy beladen,
°f°«eKint!„ die ons bemint,
Vol van genaden.
G 2
ii. Een'
-ocr page 100-
o«
102 De kintf heyt ónTes Heeren Ie s v C h r i s r i-
ii Een heylich huys „niet fonder kruys,
Wilt I h e su s maken:
Dan 't is ondieft,, voor die door liefc
Daer in geraken.
106. Figuer. _____________________
yd *■
12
-ocr page 101-
tof
Ds ki°tf hêytönftiTfè^~i
sv Christi. 103
*<4 gemamert , met deucht verciert,
fe^.«8 eenen hof;
H°efchoonvoi eeren. '
[o^Figuer.
Niet'
-ocr page 102-
io4 De kint-Theyt onfes HeerenlE s v Chrisii.
Nitt iffer oyt van Godt fo kleyn en flecht gefchapen
Of 't wijftzijn Schepper aen,-
Men kan uyt alle dingh ghelijck met handen rapen,
DatGoDT dat heeft ghedaen:
Siet maer een piantjen ae, eé ftruyckjen kleyn van waar*"
Hettoontdat Godt daer is,                         '/
Want 'twefen dat het heeft,koomt niet eerft uyt der aar"
Maer van Godts macht gewis;
Het leven dat hetheefr,kan niemant haer oock geven
Dan G o DT die boven leeft:
Wanneer ghy oock aenfiet de konft daer in verheven,
De draatjesjüe het heeft,
Het fteelrjen m^t.i^'p,blad,de worteJtjêns feer teere,
Soo moet ghy berften uyt,
End' feggen overluyd.dat niemand als de Heere
Gefchapen heeft dat kruyd.
K
io8.Figuer.
O I*
-ocr page 103-
De kintf heyt onfes Heeren I
esv Chrjsti. ioj |
'3-0*h*sus Grodt„onswiIIezor,
\j hi u weerftreven}
Ons^ bieï»waüt g^y zijtziet
Jbsus
-ocr page 104-
f I
HET EERSTE STUCK
06
Luce 2- Anno 12.
I e s v s Diffitteert met de Leeraers.
A. Ie sus begeert ende ontfanght aelmiffe. B.Dietwee ge''
fchappen van de Mannen ende Vrouwen die vznlerufalem kon1']/
C.Het dorp daer fy ten eerften dage komen. D.De hooge geft" u
te daer de DoBooren difputeerden. E. I e S V S difputeert me*,,t
DoBooren. F. M A R I A ende Tofeph weder-gekeert zijnde, xi^it
I E S v m in 't midden van de DoBooren. G. I e s v 3 verlatend
de DoBooren komt by zijn M o E D E r. H. Sy komen wederf
Nttqireth, ende I e S V S is zijn ouders onderdanigh.
"jrf
ilo.Figuer.
-ocr page 105-
)o<
.Vanjtleven CHRIS TI
lieden . hem         Va" en Jare fo faI aI,e dat manlijck is onder u-
Heere den GnH?00"^ vo,or dat aenkhijn van den almachtighen
En hebdy heï Van Ifrael,Exod. ,4.                                  B
dat ick hem vooi T" gefien dle mi)n fiele bemint? een luttel nae
toyn fiele bemint C gegaen was»neb "& vonden den ghenen die
nifle, ende aenmerck^",?' ^ie my hoorden> die verwachten von-
, En wilt niet veel van V fwe£en tot mynen raedt, lob 29.
ho°rt al fwy?hende en,7oorden zYn>™ de menichte der ouders,
toekomen! Ecclef.7.' C VOor de eerbaerheyt fal u goede gratie
m.Figuer,
g r
IOAN-
-ocr page 106-
I o a n n i s Predicatie.
A.Tyberius den Keyfer. B.Pontius Pilatus Prefident over luit*
C.H erades Antipas overfte van Galileen. D.Philippm Herodes broei"'
overfte van Itureen. E.Lyfinias overfte van Abilina, defe repreiv,
reren hare Provintien ende macht. F. De twee overften P1? ,
ftersjnden Tempel. G Ioannes preeckt in de Woejïljne ende g*A
bereh'ten van ludeen. H Hy preeckt daer nae rot Bethabaram °.
Bethamen over den Iordaen, leerende het vplck wel ende Go*
vruchtelijck te leven.
JJ^
ii2 Figuer,
-ocr page 107-
Vau 't leven CHRIS TI.
iop
lentot I o A N N E
hannes kom r Ioden van daen %nden. B.De Legaten die tot
ttlen met rtTi:,c-^et^nia a.\wder Ioannes is.D.Tv/eePrieJïerenko-
^eet van K eV^ten ^ot Ioannei. E.Ioannes gekleet met een hayren
lS- F I»4«» imecls hayr,loochent vaftelijck dat hy C h r I S x v s
^'enen'd °0cllenc dar hy Helios is. G. Hy loochent te zijn" den
foilde ü't" Moyfis gepropheteert heeft dat in de Wóeftijne komen
^S&'r?'ien ,laetften bekent hy dat hy is de Stemme des H
E E-
-<^°epende in de Wbeflijne.
~Dë
-ocr page 108-
_>
HET TWEEDE STUCK.
IIO
Hout ons voordedingen Chris ti, die van zijn^
doope af, tot den tweeden Paeflchen toe gefchiet zijn,
De ftemme des Hebren gaet op de wateren: Godt|
Maiefteyt heeft gedondert,de Heere op veel wateren, Pfalrnkt
Hy is van Godt gefchickt tot des volcx bekeeringhe ,end^ ()
heeft wech genomen de afgryfelyckheden der ongoddelyckhv^
Ecckf.4.9. De Heere heeft tot rny gefeyt, myn fone zyt ghy >'
hebbe u heden gewonnen.Pfilm 2.                                          j,
Dry ifler die 'tgetuygenis geven in dë hemel.de Vader,'tV/°°.f
ende de H. Geeft, ende dele dry fyn een jende dry iffer die ge
genis geven op d'aerde,den geeft, 't water ende bloet,i.IoanJ.'^ -
J_____n4.Figuer.______Het Iaer onsHeeren,Anno 30.______^^/
-ocr page 109-
/■?
■J
Van'tleven CHRISTI.
EC h r i s t v s wordt vanloanne* „ j
Nde fiet.de beloofde CBRisxiT^r5^'
dere tot ioanr,™ £!« - US ? °P eenen d*ch onder an-
kenteVenwnJrT^ r°T T ged°°Pt te Worden.-den welc-
wefefh" ftlnT-r C Iyn?e> ^"i"" met den vinSer aenghe"
ken hadHe ,n^ /' Cyt,dat hv was de £ene' daer hy van gefpro-
vS Ioann;sndip H1' Van Tc y egdi jCk VCrwacht werde.EnL hy is
lijckbfvn ' P SaetCer f"tege" was>rechtof dit verkeerde-
des hemelfch^ v^6" oude' 8edooPt •" ende is door de ftemme
daente van eë<\ Vaders'en,het nederdalen des H.geefts in de ge-
klaert den wa3£ende/-het Setuygenifle van Toannes felfs, ver-
ontrent qo.jaren n ge" ne Godts te wefen- Ende hy was doea
den wekken het XeAWf"d,e Voor„ T°fePhs fone gehouden:door
bracht moefte worden ak h'- 5 %?zch? wederom tot Gode ge-
erden was om de mer^ de r "I Gw-d*? Ziinde' "T^/e'
1-^trc. i.Luc.ï.Ioan.ï            l Godt&kinderen te maken.&f^^
_»y.Figuer.
Aï E-
-ocr page 110-
Jislatth./\.Marc.x.Luc.^..Anno 30
112,
ff)
e
fa?*}
/-j f.
ff
fSDf*.'
i'S
tl
Ds Diiyvëi tcmtecrt ^^^^^^^^^^^^^^^^
A. Jejtu gedoopt zijnde van Ioannes,en biddende,is den H.g^-
in gedaente van een duyve nedergedaelt,ende de ftemtne des '^
ders is gehoort. B ChriQus wort terftont van den geeft in de \^"ffi
ftijne geleyt.C. De bergh in de Woeftijne ontrent Dowz«,daer '>
heeft gevaft. D.Iej7« fa hongerende na dar hy 4.o.dngen haddCGi
vaft. EJefus verkeert met.de heeften, F. De Prince der duy've fC
vaitlefiim aen met de eerfte tentatie, feggende.foo ghy de Sc°.j
Godtsz\]i, &c. D.Iefm antwoort den duyvel.de menfche leeft V
alleen,Sec.G.De Engelen ende duyvelemfien den ftrytvandefy
ce der duyvelen ende Iefm aen, ende verlangheri feer nae d«vl?
komfte van dien.                                                                   '^A
H6".Figuer.
-ocr page 111-
4-De duw,, a u             e m r e tenmie'             - * , ^'«S
M B.Den Ti^-l-^ dóorde lucht tot **./***» °P dë 7em-
Wi- C-Sd^£,hr1"lnnedS ^"^vlo^n des Ti-
ende hy tenteert hïl ^ °/ den hooghftentrans des Tempels,
*c. D.Iefr antio'"1 ^edr«»fe^ende:fo ZhY de Sone Godsiijt,
?Uyvel brengt Ie/W gY lu,t u Heere uwe G<"* niet tenteren.E.De
^°P den bergh Ne^^0"1"^ °P een feer h°oge bergh.F.Dat
•
* u Rheven.&c. IèfJZten detdenmale,feggende , dit alles fa*
tp!' *»ine duyvelen wik**0"' gaet deiir Saranas,&c. ï.Sathan
!L!
l5*n van C/;n/?«, die ov^T' f °e P^- üSen *
^—~______v            ^verden duyvel tnumpheert.
^"S
.-------
-£*7-Figuer.
De-!
-ocr page 112-
HET TWEEDE STUCK
'r*4
^S^
«VS
mm
sm
B
m
tot
MlliP':^ f
:S
5i
MEP
HSpH
ff
ff
De Engelen dienen Christo.
^. De Engelen brengen Christo in heerlijk
ordinantie zijn middagh-maeltijdt door de luc^'
B.  Debergh Ne bo daer de fpijfen gebracht -$&'
den.
C.   Christus lit ende eet, die Engelen M6*
nen hem.                                                 ^
Iï8-Figuer.
-ocr page 113-
Vaa'tleven CHRISTI.
»-^ -pif DifcipHlen IgAnn'u volgen .Chris tv M,
Wsn6r0I?Opeenen anderendaeh loannes ïe-
diétuv JL , de,toonde hy hem zijnen difciorlen:
Wakevf?6" deS Seheek'n Werelts. Ende
5ö»SJfJ53PSS i hthh-Q hcm v,jf
~——                                                                       *
H -.-....-.■'' f Bruyloft
-ocr page 114-
HEfT TWEEDE STUCK
116-
I
>«-)
a\
m
$
8
$0
I
BmyloftinCanaGalileai.
A.De vercierde eet-fael. B.De Tafel daer de mannen fitten, *'
oock den Bruydegqm loannes ende Ie/Ja. C.De tafel daer de vföj
wen fitten , ds oock de Bruyt. D.De Schencker fiet datter g*1^
wijn meer is.E.Maria luyftert Chrifio toe dat den wijn uyt is. F-fa
knecht loopt uyt om te doen 'tgunt Chriflus bevolen hadde. G-K
andere zijn vaft bekommert. H.Sy putten het water ende vu»*,
den kruycken. J.De Tiooft-meejier verwondert hem over den %>
den v/i)n,Ioannet z.Anno 31.                                                      ,
c»*y
Mo.Figuer.
-ocr page 115-
^^tïêvên CHRIS TI.
t/HRiSTvs verandert water m Wijn., ,, .
I5 ten derden.dach. hier nae C ar i sVu s ter
znnsmi geroepen ziJnde>heeft ter vermaninge
godlijckfkSS^61"611 vanziJnêdifcipelen, zijn
de MerwSt getoont, water in wijn veranderen-
vWke nC JfnZijneneerften miraciby Cana,een
waf, i°i Cen'vereert» e°de hem felven wie hy
heeft1 ƒ Setuy§e^ffen van andere, gheopenbaert
Chri-
-ocr page 116-
ti
C H R I S T v S werft de verkoofers d'eerfte maeluyt denTempek
A.De derde Sale des Tempels,daer hy eerftmael de verkopers tiyf',
werpt ontrent het begin 3erPredicatié,want na de feefte derPrf?^
heeft hy 't felfde noch eens gedaen. h. lefut werpt de verkoopt
uyt dénT<?;?2/>e/>haer vervarende met een fwiep.die hy tegens haeJ
opheft. C.De loden hier door ontroert fynde, begeeren een teke
waeromme hy dit doet. B.Iefui antwoort.breeckt defe tempel,^0'
E.De Tempel wert getimmert ten tyde van^orobabel cnlofedec, (3C' !
Want de loden hebben gefeyt datle in 46*.Iaren is opgetimmef^' .
ï22.Figuer.             Ioannesl.Anno 21. -------------&
-ocr page 117-
Van'tleven CHRIS Tl
np
A
Hy drijft de verkoof ers uyt den Tempel.
lo hy hem felven na defe dingen noch meerder open-
met de'fiiï de'is hy ^ Capharnaum,daer hy lekere dage
Paeffchend g TW*feft hadde>nae lerufalem om het aenftaende
uvt den temoeU T QPgegaen>ende he& daer de verkopers
van de^eZenïdreVen'DenIodendie eeo teken begeerdé
S Ï?*?°JE^°menauthoriteyt ende ftrenge kaftifdinge,
öy^^
iZj.Figuer.
H 3
Hi
-ocr page 118-
n
HET TWEEDE STUCK
I20
Hy onderwijfl Nicodemum van de wedergeboorte.
VYt wekker ghetale Nicodemus des nachts to*
C hristüm komende , de verholenthede*1
der Hemelfcher weder-gheboorte uyten water enöe
den geeft van hem gheleerdt heeft: oock de krach*
des Cruys ende des'gheloofs , ende de oorfake vaP
den komfte des He e ren, ende zijns doots v£f'
ftaen heeft,iWra>3._______i_______________-^.
124-Figuer.
"                              . ,Iona;
!— ■—
-ocr page 119-
Van 't leven CHRIS TI
121
E
°*NNES wen in den kercker geworpen.
I ed^dit aldus gefchieden foude,heeft de uytkomfte
«■ j* Sr , r nae te kennen ghegheven, doen loannes on-
CaI ridyea ***, als die zijnen dienfte nu uytghe voert
hZ V eHRjsTvs 2ijnen bootfchap aenhevende, van
denï ,' °m " hy hem 2iJ^ mifdaets vermaent hadde , ia
^ercker geworpen vrerde,M*tth. i^Marc.ó.Lnc^.___
De
H4
-ocr page 120-
tff
HET TWEEDE STUCK
122
Ioannes 4. -Anno 32.
De Samaritaenfche Vrou ive.
yJ.Het landt van Samarten,alwaer de ftadt 'Samaria ofteSebafla g J
heeten is B.Sicbem oft Sz'c/w , van waer niet verde was dertp»^|
van Iac.fr. C. lijm moede van gaen, fit alfoo op de fonteyn. D j\
vrouwe komende om water te putten.É.Defe fpreeckt ChriS^
aen. F.De Apoftelen koopen op den marckt tot Sicbar \pi)le. u-»{
keeré weder.en verwonderë haer.dat lefin met de vrouwe Ipte^ 1
l2tf.Figuer.
-ocr page 121-
('il
Van 'tleven CHR1ST1.
I23
Van defèlve Samaritaenfcbe Vrouwe.
dé ft^V7°^V7an l$M hadde gchc,orr, ick ben Chriftm, is fy in
C n C"i a' fendehaer kruycke ftaen. B.Sy vertelt van Tefis.
STrt ftadt voISht de Vrouwe, nae JW7« gaende. D. Hier-
dat i?            7ger d? ^«fe» ft/«w tot eten. -BJefit antwoort
utM een andere fm,fc te 4n ^ p f . komt tot sfctoPj en„
^Ittdaer twee dagen, daer gelooven veel meer als te vooren.
I27.Figuer.
C H R I-
G ?
-ocr page 122-
HET TWEEDE STUCK
124
' Christvs fpreeoc met de Üawarüaenfche Vrouwe.
DE Heere verftaende dat Ioannes gevangen was, ende dat <*
Pharifeen hem om den toeloop des volcx tot zijnen dooP
Kateden.heeft hy Iudeen verlaten, daer hy een langhe wij'
vertoeft hadde.ende is wederom nae zijn Galileen vertrocken-I
wekken reyfe alfoo hy notelijck door Samarien, 't welck op de
wech lach.gaen moefte.doen hy by Iacobs Fonteyne quam, is W
ter oorfake van 't water dat hy vermoeyt fynde eyfchte , van ze
Samaritaenfche vrouwe.nae lange reden met haer ghehadr , v0<^
Messias bekent geworden.-ende door haer die dit openbae1"
lijck belede , oock van veel Samaritanen,by de welcke hy t'ha^'
{ieder verfoecke twee dagen bleef, Matt.6f.Matc. ï.Luc.^.IoanA'^
U&P
X28*Figuer*
-ocr page 123-
Van't Ie ven CHRISTI.
zï
Io a-nnes 4. Amoyi
Ie sus maeckt gefondt des Kjminghs Sont. ■■'■: ■■
ningf ken0""* *? * £eflachte Z^bulon. B.Caphamaum , daer het-Ka-
komt tot hen" 1 ?j qUam ' Saende nae Cma- DH« Koningfken
om zijn fone l£l„,^moedelijck dat hy kome tot Cafharnaum,
Shytekenen Inde" onS^""^ f* Jeefrtot hem gefeyt^ten Zy
drinn4,r o»n M.2 .Wonderli]ckheden fiet,&c. D.Het'Koningf ken:
&S k^t neder eer mijn fone fterft. C.Iefm feyt tot
S8fQ- a         *V D-Het Koningfken heeft dat gelooft ende
5t tT f T k?men he™ bootfchappê, dat fyn fone leeft,
^yverftontdatfyn fone op de felfdeuregefont was gewordé.
Igg.Figuer.                                     ~             Jj}
-ocr page 124-
HET TWEEDE STVCK
I2<S
Christvs begint te f reken-                         i
DEHeere heeft Capharnaum , eenen vermaerd l
Koop-ftadt in Galileen, tot een wel-ghelegfl
plaetfe zij nder predicatien, om daer te woonen ve
kooren: in den wekken ende uyt den wekken»
voortaen,naedatloannes ghevangenwas,openba^
lijck ende overluyt den toekomfte van 't njcke O ^
des verkondight heeft, vermanende totpeniteH
ende 'tgdoovCfMatth.^.Marc.t.Ltfc^_______ ^^
ijo.Figuer.____________________________^--^
-ocr page 125-
ZctrusendeAndreM, Iacobpuende Ioames, ivordenvan
G                        Christo gheroepen.
vvSÏ !?^e,ftad.i8e getuygen ende Medehulpers zijnder
in den aen ' le£rringen van doen hadde ..heeft hy terftont
van Galileen wandelt ynder Predicanen • alfoo hy aen de zee
khers, om hem te voWhf r°fP? Te paer gebroeders, alle vif-
VerlatendA hem Aa*Ten: dJe'onder te vertoeven alle dinghen
M**x.L«cs                aftdl^ck aenghchangcahebben.M^.4»
^ji-Figuer.
De\
-ocr page 126-
HET TWEEDE STVCK
I2C
De overvloedige vanghfi der vijjchen.
A.De zeeft
beriadis.B^
fharnaurna£,
de zee, <^1
Petrus tnéfj
ne sïhefe'le
vifchte.CJ
de Schacf£
rot I e s f'
aen quaö1'
heeft hy*
fc hepen a
ftrant geK
D.  Ende '
viiTchers°£
gelopen iy
de hare "*
ten wafft'1
E.   IesJ
klimt in n.
Schip van
won en 'fi
datfe'tfcj
wat van 9
landt fettj
opdat hy"1
vokk on§
wijfe. F'«|
feggen e*
evndiet J) «i
deTÊvl
hy P<?fra het fchip diep in zee te brengen , endeden netten^,;
vanghfte uytfpreyden. G. Dit gedaen zijnde,hebben fy een p°t<.
te menichte van vilfchen gevangen,fo dat het net fcheurde. &**
wencken hare gefellen dat fy haer te hulpe komen.I.Defe kop/t
ende helpen , fy vullen beyde hare fchepen met vifch , foo dat
by-nae fincken. K.. Petria heeft bekent de kracht Chris %,,
endeis voor hem te voet ghevallen, ende roept door verfcl'Lfi
kinge, H e e r e gaet van my.&c. L.Van gelijcken verfchri^-
hen de kinderen ^ebedei,die de gefellen van Pèiriis waren,en^e
les verlatende zijn fy I E S v m gevolght,Luc.^ .Arino ^ï. ./
----------------—;—-----------———-----------_-------------------------------'-^Pj
________i;2.Figuer.
-ocr page 127-
Van't leven CHRIS Tl.
I2P
M^^Marc.i.Luc.^Annoïï.
A.c^Z^nTderTPetrus wertgefont £emaecki-
Synagoge, alwae?/7^ Va" ^hulm ende Xepbtbalim. B. De
Weteri.gefont tJ™ Meere den genen die met den duyvel was
mon n Pr,^„..? ^maecKt hebbende. C.Komt in'thuvs van Sy-
Schoon-Moeder van p Z1,n maeckt hY gefont van de kortfe de
e"de dient den Kheeni>!TJ"-E-De Schoon-Moeder ftaet op gefont
Pulen aen Tafel? G Dei eten- F'Iests gaec met ziJn difci-
diivvel3vonts gheneeft hy den fiecken ende be-
1^
-ocr page 128-
HET TWEEDE STUCK
ï'3ö
Matth.%.Alarc:\,Lue.ï.Anno 31.
I E S V S bejiilt het onweder van ae %ee.
A.
C
Caj>harnaum daer Iefus te fchepe gaet. B.Het lant der Gerafi\a
• De vier winde komen uyt haer hoecken voorts. D.De zee "^m
door fchrickelyck onweder verbolgen. E.Het fchip loopt vol
ters, fy fyn jn pericule. F. Iefus flaept in 't achterfte van 't Sc" {,/
G.De difcipulen vervaert fynde wecken hem.verfoecken hu'P'ui
de daer komtftilte. H. Andere fchepen die het felfd« onWe
mede geleden hebben.
134-Figuer.
-ocr page 129-
5°^ïë?cn CHRISTÏT
D         C H r i s T v s ftilt de tempeeft der zee.
§ifch,llleilatt?de de fcharen'in een kheepken tnetsijnen
fchapPde;!A gekrlommen was (want die van daer in 't Larvdt-
ften) enie ondp;." 'eLn komen wilden.een zee overvaren moe-
hadde.een tem " a"6" a t0C pen' aIfo° 'x Iaet was.begeven
«engeiaeKht Van i • °pftaende heeft den Difcipelen een vreefe
Jjeder miftrouwen beft,H\e h7/eweckt «Jnde.nae dat hy haer-
dwongen endede S* n.a,.e * ror Zl'nen &ebiet de,winden
Va« alle die daer rJrl geftllt heeft,tot groote verwonderinghe
Luc.C               teShenwoordich warln, Matth. 8. Mare 4.
-ocr page 130-
Iho
HET TWEEDE STVCK
*3
Chriflus het legioen der duyvélen uytdrijvende.gedoógtfèin de varché^ '
t—* —g f?{]gpe aengekomen zijnde in 'tlantfchap der Gerafeld.,
't welck over Galileen leyt,heeft hy daer twee die met P
' fuyvere geeften befeten waren.boven maren feer tieren^
daer van verloft.De Duyvélen door zijn geherigenifle in de ve'g,
kens varende,hebben die met een gedruyflche in de zee gedre* i
Waeromme hy van de ingefetene,die door vrefe verflagen v'at s
ghebeden zijnde dat hy wilde yertrecken, is wederom derw'3^
daer hy van daen gekomen was, overgevaren.-ende uyt het fcl1"'
tredende, is hy vriendelijck van de fchare ontfangen, Matfj»^-,
\iJ&Fjgnêr._________ -          __________■mmm0S<
-ocr page 131-
^^if^2^«C.y.^»<73I
^ de toach'JX deurtdle het huyS niec «10C^ begrijp*,
"gf om de dra„Rh7 "as 0?£j* " genefen. D.Als fy den gich
nebben fy het dack         V° nieC mochten ir> 't huys brengen
jw voeten neder fife£„0£e?t1;E;.Sy laten hem met touwen voor Ie-
d^3itftn-fwijSend denworde
& ^aer mede hy beE bIaJfPheLmie- B°'<# geneeft die gichti-
^te vergeven ende A                 eens Perfo°ns werck is , dé
Jr^TT-—--------_^g»chtigen te genefen.
■ll^Figuer
I 2
Hy)
-ocr page 132-
HET TWEEDE STUCK
»34
Hy roep Mattheum van den Tol.
Hier na wederom ter zeewaerts uytgaende, he&
hy op den wegh Mattheum fittende in 't T^'
huys geroepen, ghebiedende dat hy hem volgen f^'
de. Van den welcken op eenen heerlij eken maeltij^
, met veel Publicanen ende Sondaren ontfangen zij11'
\ de,heeft hy den Pharifèen die daer over murmure^'
1 den,den mont g&^o^Matth.^.Marc.z.Luc. $-.
L______138-Figuer.______________                              *jj
-ocr page 133-
Zi^leven CHRISTI.
*ss
Mattk.6.Anm $x.
i i
'                                   Van Vaji en.
Spuien S?fndS?Pde?b?'Sh Thabor leert zijn
ficht va K enHipocnjt.die meteen mager aen-
fijn hooftTC fn TnfcIfu z;jn vaft,en aenPriift'
menfch di                 duyvel befeten. C Een ander
vafl- l^kkLT* ~en Vfo«jck gelaet nvt goeder herten
vaft>bbendeeePngelover6zijn hoof?. 2>.Een ftadt
De
13
-ocr page 134-
Matth.p.Marc. y. Luc. 8. Anno 31.
ï3<*
De vrouwe aen den bloedt-gangh gaende.ende lairus
dochter werden gene-[èn.
A\Caj>harn&$
daerI e s f
g&ëreyftsB
B.Iesvsr
kende def'JJ
rabole vaf„
invoegen
nieuw lak^'
C.    Komt*
Prins der"
nagogen /{
rus, biddePl.,
dat hy H
dochter gKj'
font maecfc
D. Iefus v<ffl
de hem ef |,
werde va v'
gedrongb^.
E. Ende ^
de bloetejl
gaende, dgji
gendeaé.'T,
voeten, rae*-^
de zoom V^
zijne kled^
ï endewerr^!
font. F.lESvj
vraegt fo n**
ftich wie h«J
| geraeckt heeft, G. Dat de vrouwe te voorfchijn komt ende W\
1 al datter gefchiet is. F.Iesvs beveftight hare gefontheyt,feggÊ^
de,gaet in vrede ende zijt gefont. H.l e s u s noch (prekende^
men fy tot laimmScggende dat fyn dochter doot is, I e s v s Vcf'
ft erft het gheloove van Iairm. I.Hy komt met hem in huys, <Kf
fchreyers ende trompetters doet hy uytgaen. !{. Alleen met.,
ouders , Petrus , endede kinderen ^ebedeus gaet hy by de doo^
L.Hy hout de dochter by der hant ende roept Talitba 'Cumi, etf.
fy ftaet terftont op.M.Iefus gebiet datmen haer fpijs voorfettejt'
-ocr page 135-
m
Van'tleven CHRISTI.
——>
137
M^.ïi.Marc^.Luc.xx.Anno 32.
t-en blmde endejlommebefitène wert gene fin.
r?'? rchlren loopen te famen by Iesum by de zee
Aaalilee. £-Hygheneeft,die Minde ftotnme befetene
voor hem gebi^acncaDe Pharifeen door nijdigheyt
oQttteken.feggëninBe^bub^c. p.De Scharen
ifi^onderen hen.'
l-i-Figuer.
De
14
-ocr page 136-
vts-^
HET TWEEDE STUCK
138
Io anne s %*Anno 32.
De Tifcine.
i\i
A.DeTifiine Bethfaide tot lerufklem,by de vee-poorte daef ,,
krancken ende beeften gewaffchen wierden. B. De Engel \
in de ~£ifcine plach te dalen. C.Iesvs komt in de Tifcine, ity t
den krancken, wilt ghygefont werden? D. De krancke ^
woort, H e e r e ick hebbe niemant^&c.C.Iesvs maecktb''
ghefont ende ghebiet hem zijn bedde op zijn hals te nerfle
£.De krancke neemt zijn bedde op fijn hals ende gaet t'Wl ;
de loden bekijven hem.                                                   O
___-------------------------4----------------------              ■------------------------!____________!__________.—f)(
i42.Figuer.                                                         ^
-ocr page 137-
A-P" ^inf'l Verf0SCkên Uhmn ^ C H R I S T O. -
EyPsh3rf^b^STuV?bo??86Va"de Schriftgeleerden
STVS door een vverK^ yteenteecken- C' C H RI"
R
^tgefpo^n^
tot 'Ninive ende.preect
JfKoninginne Sag de" ^oon fijnder glorie tot wekken komt
?eken was. G.Ende 1; u enf„ ^y^kkeeeneduyvelghe-
^n.                 ln hem vallen noch feven andere boofen
H^FÏëüërT
Hj
-ocr page 138-
Hj verontfchuldicht zJjnMfiiptüetidie op eenen §(ihboth-dAC"
. ^ooren-ayrenplucktenende aten. , _ ■
IE s V s .maeckte ,by. ghevallf? op e.ejie.n. Sabbath-dach fy11^:
wech dcinrt kooren, ende Xyn Difcjpelen de ayren niet fra,,
handen in ftucken \yryvende, hebb<n.haren honger daer P^t,
gheboet: 't welcke de fuperuirieufe Phar-ifeen, als een Godd?',
werck laftefden, Maer Q jj r is T y $, bethoonde mqtter e^\J
pel van Da-id, en de 't getüygenifle der Schiriftuer.en,dar d*f$te
gheoorlofc vvaer, ende fylied'en daeroinme Tyn difeipelen #>|^\2
befchnldigêh'h'acfderi : énde oock dat hy felfs als boven den $&
both fyude,aëde wette van dkn geenfkis verbondé \vas.M/it*J>[
~----------
144 F'i/uer.
\-----------.....----------------^_.__..^-- ^
-ocr page 139-
AL ,                   -dpo pelen noemde.
bid<fc gheklomlffIatCnde de JfchaJren> °P t™ bergh om te
SebedeShadJe ?e°7,^ »„ende den Reheelen nacht daer
'°epen , ende twaelv.1 j?eeft h? alI,e ZI-,n Wcipikn tot hem ghe-
geïnde : ghevende L/fr x3yt gekooren ■ die hy oock Apoftelen
?!n te ghenefen, endJ. V! macht om tepredicken, om fiec-
Marc-, »... ,             >«e om Duyvelen uyt te werpen, Mattb.f,
-ocr page 140-
HET DERDE STUCK
142
Christus feght, ick fach den Sa-
than als een blixem van den Hemel
vallen:daerom flater,wee der aerden:
want de duyvel is tot u lieden neder
gedaelt.
I4<?.Figuer.
cK
SȆ
-ocr page 141-
**4i
**» Sermo,
D
fummwi "de £eerll^!c Sermoen gedaen : waer inne hy de
. ■
»n den eerften hanLi Jg cher ™lmaecktheyt begreep. Ende
ïegen het gemeen' *- ,e T de faIi£heyr, berde hy waerinne
^ der waerheyt b8ftY° «n'het geluck eiiongeluck des menfchs
t^igheydt, geheel verf'V        oock voor eeni8e formelieren der
Pochte noch eenige wan den van diemen gemeenlijck volght.-
Kondigers derEuanselifrK116? by«waer mede hy wilde dat de ver-
^T p- -—iiSE^eere toegemft foude wordë,M4«. ?.
-ocr page 142-
HET DERDE STUCK
^.Christus leert op den bergh rhabor. B.De doode leyt, ^
die dootflager wert gevangen als fchuldïgh des oordeels. C ™ ^
die alleen,maer die hem op zijn broeder vertoornt die mach-f (|
fyn fchuldigh des oordeels van 't helfche vuyr. D.Die B^cbt J£J j
ende een ander te nae fpreeckt.mach van gelijcken fchuldigk h'
des Wets. E. Die dwaes.feyt, die wort noch voor raet nochv »■
oorHeel gebracht, maer wert geheelycken het helfche vuyr l j<
gewefen. f. De menfche die fyn gave laet voor 't Autaer > efl
gaet ende verfoent hem eerft met fyn broeder.
r.48-Figner.'                                                      __Js
-ocr page 143-
Van't leven CHRIS TL
EL WÜoockdatde ^ne in 't bidden den Hevdmn ongeluk
^■^M                      (tillen wefeti.                              J
ENde op dat de
zijne mede den
Heydenen, die daer
meenen dat fy in
veel fprekens ver-
hoort worden, niet
gelijck fouden zijn,
gheeft hy haer een
korte formelier vart
bidden, dewelcke
aldus luyt,Matth.<J.
Ox,r TT-----------G E B E D T.
Mfe Vader die in de hemelen zijt wv dieu
^S ^et^nameder kmSénfhïï
uwe wiiru            ere ende leven > "we mogenthevt
^gen veXen % l n "ï ma,Ch .W°rden» ende da^ fy
hoon:van wae^hef f lede8i°r,e UWen name toebe-
ten hemel ofte «S k°mt datter uytn™ntet, 'tfy in
**onsfelfskle2eeLaerden'waerdo°'wy, hoe-wel
Ver de gheheele wereidf Sathan d°,°r de ^nde °-
'?5fcEcn door de Sdlo!^1166^' !?'ïelcken de
'^^^^^goatoofe begeerlickheden aenge-
lodt
-ocr page 144-
HET DERDE STUCK
i4<S
Wat wercken alder-meeft G o D T tot genaden fpoen?
Vaften, bidden met geeft, en oock Aelmoeflen doen.
|.lo& zijnde ghedient heb'
PÉl ben : doet ghy nu dat d«
IHfonden wech ghenomeI1'
ende uwe geeft in haerl^'
den uytgeltort zijnde, "
allegader uwen wille ghf'
hoorfamen mogen: en'*
dat wy , midts dat ghy o11
daghelijcx het Hemelt
voetfel uwer gratie geve1'
altoos tot een beter vo°f'
deren mogen, ter tijdt t°
dat wy tot de volmaeck1'
heydt der Euangelifcbe
Godvruchtigheyt kome^
Doch gemercktwy ra&
fchen zijn , foo wy dö<>
mifverftandt ofte fw"ac*'
heydt tegen u Vader 1C
mii doen, zijt verfoenH*-'''
ende én wilt niet weVg
ren den uwen na uwe g°
dertierenheydt fulcx te vergeven : dewijle wy malkander^ j
vergheven, foo d'een broeder teghen den anderen uytgk (
lijcke fwackheyt ofte mif verftant yet mifdaen heeft, op "*
wy vrede met malkanderen,ende met u hebben mogen.E0. .
a
auou uu> DeKent i!>uc vciK.ccriueyui enue Kracnt va» ~ n
quaden Tyran, van den wekken uwe goetheydt óns verf0,
heeft, en laet ons van hem niet weder verwonnen worde,
dan indien ghy ghedoocht dat wy tot beproevinge onfer I'.L
faemheyt,door hem ofte door zijne inftrumenten, de qaa ,
menfchen,aengevochten worden,laet ons door uwe hulpf^
boven ftaen, ende laet fijn aenvechtinge ons ten goede gb
dijen,Amen.
Gebe
Ifo.Figuer.
-ocr page 145-
Van'tlevea CHRISTI
| Onfen V ader die in de Hemelen zij t, gehey-"
üghtzyuwen Naem. ■'
_£S\3-Figuer.
Geeft
K
-ocr page 146-
-—HËT~lïËTCDTTrTc"K
148
i
il
Ons toekome u Rijck.
iya.Figuer.
-ocr page 147-
-.
¥ nu neven vui\» j * !•
-tr\
' TOéÉS*irtc^tliiede op deerde als in den hemelv
Geeft»
Jj^Figuet.
K 2r
-ocr page 148-
HET DERDE ST.U.CK
IfO
Geeft ons heden ons dagelycx brooï
-ocr page 149-
J!)
Van'tleven CHRISTI.
Vergeeft,ons onfe fchulden, ghelijck wy oocü
vergeven onfe fchuldenaren.
lyy.Figuer.                       ~~
-ocr page 150-
HET DERDE STVCK
IJ2
r
En leyt ons niet in bekooringe.
Vej>
ifg.Figuer.
-ocr page 151-
/$/
Van't leven CHRIS TI
__
^Verioftons van het quaedt.
■—üz£isaer-
Vad
-ocr page 152-
H E.T DcRDE STUCK
ij4
Matth.6. Anno 31.
Van Schutten te bewaren.
A.\ e S V S leert zijn Apoftelen op den bergh Thabor. B.De d^T
vel verbaeft den gierigen die hier op dèr aerden alleen op ghe:'
ende goet letten. C.Die van dieven opghegraven ende gheft0,
werden. D.Een man van een Godtvruchtich gemoer, fier nae <*
Hemel, ende foeckt daer zijn leven ende vreughde. E.Een a0 .,
die barmhertigheyt pleeght,defe twee laetften werden beyde ë.
regeert van een Engel ende ïbecken hare fchatten in deHef°e'
jp.Die fchatten in den Hemel, werden voor Godt gebrochc'
iy8.Figner.
-ocr page 153-
Kg
Van'tieven CHR1STI.
»? __________- ..^^^^^^^
Christus ken datmen Godt moet vertrouwen
A.Den berg ihabor ende veldachtiee plaetfe daer ChriST V S
leert. B.Een Godvruchtigh menfche.die geheelijcken den nemei
benaerftight.alwaer hy zijn fchat op leyt. C.Een giengh menl^c
I die geheelijcken op winninge van verganckelijck goet, als gou, |
' huys,hof,&c. bekommert is D.IeSVS gebiet te aenfchouwen de
vogelen des Hemels.die hy fonder forghvuldigheyt voet. »■ u \
^hoonheyt der Lelyen,die niet arbeyden of fpinnen. F-"e >t |
toet kruyden ende bloemen bekleedt. GSalomon in zijn huysiop
neerlickfle gekleet.mach daer by niet worde geleken, f"1" u|
^enctriflwiwilt niet bekommert zjn.foecT: eerft trqcIceGaWgl;
Chri-
Jtfo.Figuer.
-ocr page 154-
tfS_________HET DER DE STUCK
Matthtj.Luc6.Amto yi.
. C H RI S T V S leert weeft barmhertigh.
.dDen bergh Thabor-, alwaer Chris r vs den Apoftelen kieft e-,
leert. B.Doch hy leert beneden den bergh het volck mede.C *';
goet aerdigh menfche die den armen mede deelt. Ö.Een ven*1
tel menfche die een ander te vergheefs oordeelt ende verdoe^ j
E. Die Engel gheeft den goedt-aerdigen menfche in zijn fchö.0
een goëdcgeftirwde opgevulde ende overlopende mate. F-®^f,
ne blinde d'andere l.eyd.ende, weckt d'ander mede in de flo(T
G.Een menfche die eönbalek in zijn eygë ooge heeft,endé noc ,
tajTSjeenJplinter uyt zijn broeders ooge trécken wil.              >-
l6*o.Figuer.                                                               P^
-ocr page 155-
tss
•^.De h Datmenfichmi":tmc!oten'v<*nval(chePropheten.
pheeMeel^ ™*bor daer CliU5TÜS leert.B.De valfche Pro-
wolf ^ zijn X3 £roote vergaderingen , maer wert bevonden een"
vruchten, ende                  icert' dat een goedt boomgeen quade
brengen, c .■j^eMuacJe boom geen goede vruchten voort kan
geen druyven oft •■ verklaert wert-aen de doornen.daer af men
diftelen,daermen Vl,gun en kan PIucken-D-Oock aen de hagen en
È- Een goede boo^f Lge^n druyven of vijgen af plucken en kan.
Wert a&ehouwen *ng,Teftgoede vruchten. F. Een quade boom
Ph«en ende fcPt^r e'verbrant' alfo fal allen den valfchen Pro-
,___aekelterenmedeeefchieden.
De
-ocr page 156-
HET DERDE STUCK
■fl ■ —
iy8
Matth.Z.Marc.i.Lttc.$. Anno 31.
^^^■^H          De Melaetfche ivertgerey nicht.'
-^.Den berg Thabordaer Christvs zijnen Apofteleo %>u
leert hadde. B.De veldt-achtighe plaetfe aen de voet vaO ,
hergh.C.Caphernattni}daer I e s v s wilde reyfen. D.Het b^L
van de Melaetfche buyten Capharnattm. E. De Melaetlc
Christvm aenbiddende werdt ghenefen. jF.De Md^
fche reyft nae het bevel tot Itrufdem.
i<J;>..Figuer.
-ocr page 157-
Van 'tkyea CHRISTI.
59 i
■M«»4.U«.7)^BW.jI,
Vhlm^ieme'' mn dm Hooftman wertgefint gemaeckt.
A-C«
ghefonden hi& '^Ouderen der loden, die den Hooftman eerft
«adde biddende t          als oock an^ere> die hy nu ghefonden
1E S v M. £ I e s v S VM' DDe Hooftman volght felve ënde bidt
Pri)fthem. F.Den d! verwo^err hem over zijn gheloof, ende
§enefen. G.Sv kèére'rT'u' Werdt binnen huys ende abfent zijnde
n alle te famen na huys toe.
^£^Figuer
By
-ocr page 158-
HET DERDE STUCK
Lucj.Anno 51.
ïdo
■ By Naim -t»ert des weduwes fine van der doodt verweckt, ^
A.Cdpbarmum daer den knecht van de Hooftman was gefont £.(
maeckt, van daer komt Iesvs tot Naim. B.Naim een ftadt i" .p
gedachte van Ifafihar. CDe uytwendigheyt van;de begraeffe^LlJ
het fchreyende volck,ende de moeder die haer feer ellendig'1 .,,
êndt.D.Iefut fiet haer en vertrooftfe,feggende,wilt niet fchr^y ^
( fyraecT: de bare.de dragers ftaen ftille, ende hy verweel: def ^
elingh van der doot. E.Dit mirakel wert vermaert, waer °v^\gp<\
\tm6s oorfake neemt, omme zijn difcipiilen tot I es v-S lQ^^i,
~ i(?4.Figuer.______                                              ^
-ocr page 159-
IU
Van'tlevaTcirR I S 't L
161
Hj verweekt der weduwen foone van der doodt.
DAer na.heeft-hy eeöéöreenighen
fone (wiens Moeder Weduwe
was) die gheftorven fynde ten grave
uytgedragen vverde, van der doodt
tottet leven by de pootte dei Stadt
^aimvervvecktjLuc.r.
_Tfo.Fijj;uer.
Ioan-
-ocr page 160-
HET DERDE STUCK
i6z
Matth. 11 .Lm. 7. Anno 31.
loannes [ent twet Difcipulen aem I.E S U M.
jlDenkerCker van Macherus in den geflachre Rtiben, van wae'je
««»« zijnen difcipulen uyt feynt.B.Den Icrdaen,v/aer na volgt1'»,
riviere Macherus'. C.Die twee Difcipelen van loannes aenkome1^,
D.'Naim, alwaer des weduw's foone van der doodt verwe'ckt * -/
'twelck d'oorfaecke was waeromme loannes zijne difcipulen }ehf
de. E.I e S V S met zijn Difcipulen. F.Iohanms Difcipulen ^° Jl
by I&svm, G. I E s v s maeckt in hare prefentie blindene .y
kreupelen gefont. H.De difcipulen Iohannis (doch nu meer C&
STl).keeren na Iohannes.
idtf.Figuer.
-ocr page 161-
Ui
Van'tleven CHRISTI.
De bekeeringe van M aria Magdalcna.
UNdemetdefe lichamelicke wel-]
1-L-* daden noch niet te vreden fijnde, ]
i heeft hy op den maeltydt van eenen
Pharifeus, een vrouwe dievanwe-1
ghen
i(?7.Figuer.
-ocr page 162-
'é%
HET DERDE SïüCK'
i(?4
ghen haerder quader verkeeringhe nae
der zielen kranck was, om de fonderlin-
ge tekenen des leetweièns ende der lief-
den die fy thoonde, van hare fonden
ontflaghen, ende haer boven den Phari-
feus, die kouwelijck beminde ende niet
recht oötmoedich was,geftelt,Löt .7.
a*>'
i<?8.Figuer.                                                      Mag
-ocr page 163-
--------------------                                                                i—Minrii"H
A r r iVlaSdalena mfcbt de voeten aes ti E B k t n.                  i
r//è;?bTdt'l^'aIwaeï gefeyc wert dat dit gefchiet is'. B.Een Pha-
ghelijckoockTVM y hemteeten- C.DePharifemüt aen tafel, r
voeten Iesü meEf\VS ende ziJn Apoftelen. DMagdalena wafcht de
falfdefe met falVep1^ tranen>drooghtfe met haer hayr.kuftefe en
P,IESVS antvvo u pharifeus dit fiende,neemt dit qualijcken.
Schuldenaren G D* ,rm minliJck mec de parabel van de twee
«ii^deVcmlndeTAT ^1 ^iï™ °P haren dienft'
-----------------------i-ÜH_parabel uytgebeeldt.________________
^ifo.Figuér»
GE-
L 2
-ocr page 164-
<$*£>-
G E B E D T.
H
Eer e Iesv Christe, toevlucht der Sondar^;
ende hope der penitenten.die Magdalena die uwe voeté &
hare tranen nat maeckte ende kufte.de fchoote uwer be1^,
hertigheyt ontflagen hebt.ende vergiffenifle haerder fonden g"^
geven : laet my penitentie doende van mijn voorgaende leV^e
'cwelck ick eylaes tot noch toe qualijck overgebracht hebbe,ü?L
voeten met de tranen des inwendige leetwefens in alder ned&ty
heyt nat maken.en met de lippen van een ootmoedich en deV^t
ghebedt kuflen, op dat ick met Magdalena hooren mach dat ^°ie,
vol goedertierenheyts: uwe fondé worde u vergevë,gaet injgS^
______ï7o.Figuer.                                                           _^
-ocr page 165-
/*5
\6j
Mattb.12.Marc3.Luc.1t.slmo J2.
d X\            blinde ende fiomme befetene wengenefen.
' Galil ren looPen te &men by ■ I e s u m by de zee
geSfhtnCeft ^ blhlde ft°mme befetene
voor hem
B£S^nD0Deffisheyt0mfte!Cen'r?Sen,iD
„___^ouD.otc. u.Uz Scharen verwonderen hen.
Hi
L3
-ocr page 166-
HET DERDE STVCK
t68
Hy leert den volcke uyt een fcbeephen door verfcheyden parabel '
OP den felven dach iiyten huyfe gegaen zijnde , is hy ae»1
zee gekomen, daer hy uyt een Scheepken.de weerdigneL,
uytmuntentheydt ende vrucht des Êuangelifchen w°?ef(
voor den volcke die op den ftrant vergadert'waren, verkl^,
heeft, verfcheyden ende tot defe fake feer dienftelijcke P^^t
len by brengende.Ende in den eerften van den Saeyer, wieflf of,
eenfdeels ontrent den wech , op den fteen ende onder de &0.^,
nen, eenfdeels in een vruchtbare aerde gevallen was: doot^^
derleye uytkömfte des faets, de verfcheyden werckingh6.,-.'.
Ia-4.FiguerV~                  =----;, -..-.rr^tfi
-ocr page 167-
a'Iencxkens op ko''aer> r welckm der aerden geworpen zijnde
h°ewel het kleyn h* : {e ^eede van't moftaerr-faet, «twelck1
^n den heve, de welck? T* ™ee™* boom uytwaft, de derde!
ae> de geheele maffe fuyr^ll^ miUn meds vermenSht ziin-
De\
-ocr page 168-
HET DERDE STUCK
170
Matth.ii.Marc.Af.Luc.%. Anno 32.
De Parabete van den Saeyer.
fittende in 't fchip aen ftrant by Capharnaum, leert het
; Ackfrman die fapvr. C.Hpz faedt valt op den weg"'
Het valt onder dedoC
Al E s V svolck. B.DeD.Het valt o
nen. F.Het valt op goede aerde , ende het eene brenght voort
hondertvoudige, het ander t'feftigh-voudige vruchten.A.C H R**
S ï* V S leyt dê parabele uyr.
pe
147-Figuer.
-ocr page 169-
De Parabete van 't onlytiyt.
AIesvs leert uyt het fchip by Caphamaum.B.De Vader des huyf-
geuns die goet faet faeyt. CDe duyvel die des nachts onkruydt
daer ot>der faeyc. d. Het riipwerdendekooren. E. De dienaers
verwonderen haer van 't onkruyt, fy willen dat uytroeyen, ende
denacker van'tfchadelijckkruyt fuyveren.F.De Vader des huyi-
ghefins verbiet fukx te doen. G.Het rijper kooren. H.De Vader
<Les'™yfg<*ns gebiet. I. Het vergaderde onkruyt te verbranden.
Aotiet kooren m de fchuyre brengen.
L f
-ocr page 170-
I E S U S ivcrt in %ijn Vaderlant qualijcl^ gehandelt.
A. Na^aretb in de geflachte Z^ahilon. B. De Synagoge daer C H ƒ'(!
S T U S uy t een b'oe-ckleeft, de burgers verwonderen hen d%;
over,ten laetften fpreken fy daer tegen.CI'jiis roept haer met 'm
etripelen tot een gefont oordeel. D.Elids, dien de weduwe in .^
'repta ghedient heeft. E.Het kloofter ofte kluys in tietifem, by'f\jj(
wekken als Ham'an Syrus gekomen was , is hy in de Iordane ?,e\J
geVordé. F.Die bittere Nazarenen laten Icfum geen.plaetfe,^1 ^
dringhen heitvOp hét hooghfte van een bergh,om hein van bö' f
da?r af leföjööt&a.G.Iefhs heeft die dbot niet willen ftérven^
doorgaende gingh hy door 'tMidden van haer-luydèn. . J
_■--------.-----------------=—_—=5------------:----------_—.-------            ■ -rx^i
i76".Figuer.                                              _*£>*
-ocr page 171-
Van^ti^n- CHKUTI
.              Iqannes wart orithdft.
Cp?S" d°en ^MSffft gefchieden,heefc Herodes
"^«SSÊjï van,de vier V,orften vanGahleen.hoorehde het
»'* nameV TO^»h«™*Sfipl liep) van
I E »
annes dien hvVod *T^ mirakelen.begonfte te twijfelen of lo-
geerde hem teSen^ ■ J wederom verrefen wadende hy be-
trpnr 'Aor, ^„n. ."■ Want een weynich te vooren.namentlijck on-
doen geboort-dach TVan Padï"chen > hadde de felve Herodes op
fergevyorpenhadde r^^^Jayüver aen.wijle in den kerc-
***hter, 'die over de? ffi^ffiteft^PJ^ W&lW
| ISk der dochter in eenenVu T^' ' °?I' ƒ °-& A&
_i^fi|£nj£hotdgeg«venwér^dö,M4«.i4.
GEt
-ocr page 172-
HET DERDE STUCK
174
G E B E D T.
O Goede GopT'
wat is dit? ***
fienwy? deopgeb^'
fen Koning fit pra^'
tichin zijn palief5!
Ioannes de Doopef'
wiens gh elijck ondct
de kindere der vro0'
wen noyt gevonctë
werde, leyt verfch0'
ven in een Kerck^j'
Den Koningh wo&
overdadelick aeng^'
recht: Ioannes ^
met den broode &
weedpmraen ghefpijft. De Koningh verheught h^
lichtfeèrdeiijck, belooft vermetelijck .-Ioannes §r
bedrÉtëfc,\yardt oathalft.Den Godloofen ifmen in W.t
Godlpo^fgBéypt "te gevalle: de rechtveerdighe §¥'
rae&'w'edr; endedaërisnieniandtdie 't by hem $'
ven overdencket. Wat is Heere van 's Wereld-
doen? van 's menfchen bedrijftWel zijn uwe öord^'
len een diepe afgrondt, waer inne het den menf<$
ongeoorloftiste treden, Ghy fult dénrechtveer^'
gen endeden Godloofenbeyde oordeelen: hier-^'
tufTchen weet ghy alle dingen, doet ende gheheng*'
ghy alle dingen nae uwen aldefdeftichften wi^
Waer over uwe naem geprefen moet zijn in der£eli'
wigheydt, Amen.                                        ^^
!78.Figuer.
-ocr page 173-
^VanVfèvê^' CHRISTl"—
r JV*JM «Christi beveUaer na*
. _               v*r™/foverdeZee.                      °
+-._____1                 1         /-
-ocr page 174-
HET DERDE STUCK
C H R I S T V S leert tnde geneefi den krancken,de fcharen tvèrdett
verdeelt als bj rotten.
AIeSVS uytgegaen zijnde aen ftrant van OofiBethfaida klim1 £
den bergh uyt de wegh. B Neder-gekomen zijnde bydenfcP,,
ren fpreect hy van 't rijcke Go-i^ende geneeft die hulpe van do ^
hadden. CDen avont gekomen zijnde vraeght hy forghvuldel,1.^
tot meermalen zijn difcipulen,waer mede men den fcharen fp'v
{a^.D.Andreas aenwijft een kint 't welck vijf garften brooden e" ,,
Itwee yiffchen heeft. E.Christvs gebiet het yolck te doen &lt^e
hy honderden ende vijftighen. F.Hy neemt den broodene11
vifchkens/hyfegentfe opfiende ten Hemel. ^-^,
"~i8o;Figuer7~                                                ___C»^
-ocr page 175-
^J^irT CHRISTI.
H R I S t V s verfaet vijf duyfent menfchen.
de » 8heeftrT V-S de..brooden ende viflchen ghebrokën hebben-
den B n ZA,n ~.lfciPulen om voorts te breken ende omme te
de fv " •r,eAP°ftelendeylenfe omme over alle den rotten.en-
^erden •> i le Xerfaet. C.Van den over-ghebleven broeken
Pttlent-? •t^aflf korven- D.Ch r i s tv s ponden difci-
tr*edt varf?" W tl^ndtGenefar. E.Hy laet het volcfc^aen ende
« van den wegh op een bergh.om te bidden.
-ocr page 176-
I E S v s" wandelt ev°r de Zee.
'A.Dc menïchte raetflagende om IefusKoningh te maken. B Jtfi
dit verftaende,gebiet zijn difcipulen voor henen te gaen,ende o'
zee over te zey len. C.Daer na gaet hy alleene op een berg oml
bidden. D. De zee Galilee oft Tiberiadps oft Geneqtreth. E.MidA?
in zee wert het fchip van den golven geflingert,deDifcipulen ffl
befigh met roeyen. F. leftö wandelende over de zee, veynft he^
het fchip te willen voor-by gaen, G. De difcipulen werden v&
vaert, roepende als oft fy een fpoock fagen. F.Iefus feyt tot hae'
luyden, ick ben 't, vreeft niet. H.Petrus fpringht met confent v*
Iefhs in zee,twijfelende,begint hy te fincken, Iejus verloft hem »;
het pericule. I.Sy raecken aen tot Genespretb.______________^
i82.Figuer.
-ocr page 177-
>n
Van't leven GHRISTI.
179
le*e '# i^jfevftfewiSft gevonden zijnde ■
ftaende WJ/0nmd« w'oe.ftlJne gefp,jftrhj|dde,ende de fake ver-
n1(?a,en're *«enSf hem d°°y BW*»* omfflewe?é geforht
^e^anSe,reden ve7n?,1 ch*meJIJcke <Wiftj Heeft hy haerlieden
j^e verkrijgen arb^dS'r dV fy■e?r,der 01* de Hemelfche fpij-
S«na verre minder".^^de-mef eeti.geleert.dat oock
Öntbroot gekendeal.Srd^ff fejfe waer.Ende veel vanTHe-
■^nhadde , end-w'i ^u1<?k de V^der'nu in de werelt ghe,
_jLweick;hy voordes wereks leven eheven
l83.Fi
ig
uer.                  ----------. =------■.———_«—°.-----
M"
-ocr page 178-
HET DERDE STUCK
foude, heeft hy dit niet alleen broot ende fpijfe ghenoemt, rt>a \
oock vleefch ende bloet-.- fegg'ende dat hy' her brpodt des I'eve'v
was; ende dat zijn vleefch fpijfe was^ienmen eren moefte , ^ (
zijn bloet dranck was, dienmen drincken moefte. Ende alfo &*?,
veel van de'difcipelén haer aen defe reden des H'bereN ftli
ten , ende een fchricke over een dinck 't welck fy qualijck v^
ftondeh,kregen, zijn fy van hem afgheweken, ende hebben he •
den Apoftelen daer by blyvende, verlaten, Ioan.6.
—-------------' 'n ', :--------_-----------—~^'
■•*.
l84.Figuer.
-ocr page 179-
'P
Van't leven
G E B E D r.
. Werminnelijckfte 'Heer e Ie s v, die om de loden van de
kdichmk^'C^e t0t de ^eettelijcke fpyfe te trecken,u geweer-
taerliedent f * met iangnereden van't Hemelfche broot met
Var> den Hem i rekcn'on<^er al feg£ende ^ac 8nv dit broot waert,
ende die daer nedergedaelt om der werelt het leven te gheven,
fcfetftebro r V3n adr • in der eeuwigheyt leven foude. O alder-
^etighevt° ^e,ne?ft het verhemelt onfrr herten, foo dat wy de
dweUnthe UWCr fden gèwaèr mogen worden. Gheneeft de be-
11 'no[rer>Y.yt ons Sem°ets, foo dat wy geen.fchoonheyt behalven
•-^--^lË^lH^^Amen.
De
M 2
-ocr page 180-
HET VIERDE STVCK
i8i
De loden fenien dienaers om I E S U M te vangen.
A.Ierufdlem met tacken verciert in de Feefte der Lover-tent';
B.De fchare die geloovigh geworden was.belijt C H R I S T V ™
C. De tempel waer nyt de ghewapende ghefonden werden van {.
Princen cnde Pharifeen om I E s.VM te vangen. D.I E s V S &,(
fijnen Difcipulen ontfanght de Sergeanten (eer vriendeBjck.e^f
verfocht met fyn Goddelycke kracht haerlieder herten alfoo><V
fy wederkeerende feydenmoyt heeft een menfchè alfo gefpr°*jf
E. Op de laeftè dagh vandefeefte , riep: I es VS: fooyema"
dorfte die kome, &c.
i86".Figuer.
-ocr page 181-
tdi
Van'lieven CHRISTI.
*3
^■^th.x^.Marc.j.Anno 52.
| ^ tt p              VAn '* Cananeeufche Vroutgen.
< dorptdalr^S Van T/m ende Sidon in phen^n. B Een huys in \
I dat I E S v s eeTft ■ u e fchuylen' C.i>r»J niet verre. D.Verftaet
v'olght. E Wt B-eL1" • huys ge?aen>ende de vrouwe is hem ge-
Pulen bidden vol Hlï]nTde Vol*ht fy hem na,roepende,de dilci-
Vrouwe &c F Het h E S V S antwoort haerin 't laetfte, 6
J°chter vanden duyveZX^ Canfneeuf^P«^«nde hare
de Rocken van de tafel vSieJdï" "^           Ho»d^ens'eten
M
Ie
-ocr page 182-
5*
HET VIERDE STVCK
Marc.6- Anno 32.
I E S U s maeckt ge font een doove en ftomme.
A. Deftadt.Tym. B.De ftadt Sydon. C.Sarepta neghen myleO^
Sydon, op den zijde na Tyrrn. D. Chriftus reyfende door den !<"" ^g
door de middel-eynden der thien fteden.JS.Niet verde van
van Genefar wert hem een doove ende ftomme voorgebracht»^ gI)l
me ghefont gemaeckt re werden. F.I e s v s leyt hemaen"* .,,
zijde van 't volck af ende fteeckt fyn vingheren in fy.nen °° M
G.Spouwende in fyn hanr, heeft hy met fyn fpeeckfel fyn r^°|y«
gheraeckt, ('eggende tot hem, Epbeta. H.De ftomme ende do
fpreeckt ende hoort wel.____________________________—--^ï/7
__        i88.Fïguer.                                              __^^"
-ocr page 183-
HUSIVS wfietvier dnyfentmannen met feven broZen
w
lerom he f             ""?"'*'*' **&**
woeftijne JebU °Ver de f=hare?^ie ,drie dagen by hem in de
. gebiedend te £ Waren'deerJniffeI gheh*dt, ende haerlieden
geö ende twee vifcflL. n °^r aerden.heeft hyfe met feven broo-
^ehalven de vroUWenns,^fpyft s waer van vier duyfent mannen
**Ven korven vol broei p eyne klnderen> verfaet fynde, noch
^hyvandaertefchetfe genoverfchoten- Nae welckenmira-
gek°öienis,M4«iEi.iy JwJa^nde' binnen de palen van Magedan
-ocr page 184-
HET VIERDE ST1JCK
l8<J
Degebooren blinden wertgenefen.                       .
^.DeTemPe
daer IE.SVJ
«ytgegaevvj:
ende hem v^
borgen had0.!
alfmêhem*1
de fteenige,n;
B. De bli»j
flerende e0?,,
bedelende^
verre van jj.
tempel. C***3
poftelen vra&
ChriSTV?
wie heeft g£*
fondight, **
woort en leÊR
haerlieden- ^'
lefis fpont ^
maeckt fllC;(
E. Hy fmeej
dat op de f
gévandeP11
de, endég^i
biet dat hy »
waflehe. F'.*J
van de toorne die achthien menfehen overviel. G.De blinde «
hem,ende komt wederom fiende. H.Verfcheyden kibbeling^,
eerft onder de gebuyrë,dit is hy,hy ift niet, maer gelijct hem^f
I.Hy wert gebracht by dé Pharifeen, men vraegt hem,ende »*
komt een fcheuringe onder haerluyden.i^.De ouders werden g^,
roepen,de welcke nauwelicx derven fpreken.L.Daer ontftaet Mj
fchen de Pharifeen ende die gene die blint geweeft is.noch heI^
ger kibbelinge als van te vooren. M.De Pharifeen ten laetfte^j
menfche verfoeyende werpen hem uyt der Synagoge M-CWl*\ tf
Ivint hem , ende ontfanght hem, verkondight hem oock dat P;
SOONB Go D T S JS.______________________________„- j
i8o.Figuer. Ioan.Q.Anno 32. •_,
-ocr page 185-
Ti
J'»*"^.«"Petrus.e^^,W»^^^
X UnnfntVa?daernadePaIenvan Cefarien Phi-
der nwSfcE* ' ?ae dat,hy 'C verfche7den gevoelê
^tafvraSS Vaah*m> do°rziJQ difcipelen die hy
deniffe aen8de'vefftaen hadde,heeft hy Petrus belij-
tewefen-e ƒTnre,hem daer overfalich ghen°emt
de*kercklhJi c ,emde°PPeffteregeringezijn-
-—ïïl^f^^nieten foudê vermogê, W xtf.
J^jFigaer.
Ie-
-ocr page 186-
:
ï8'8
Mattb.io. Anno 33.
I E S V S feyt qjn Cruys den Apoftelen te vooren.
A.De ftadt Ephrem, daer Chriftus geweken was na dat hy La^P^
hadde verweckt, B.De ftadt lerufalem, daer Caiphas raet hout^t
lefitm te dooden. C.Iefus na lericho ende lerufalem opgaende, % u
fyn difcipulen wonderlicken wacker voor. D. Omme-keere0^
feyt hy haerfecretelyck fyn doot te vooren. E.van Iudas-w^'-^,
verraden, cnde den Heydenen gelevert. f.Hy wort van de *' ,e,
een ter doot verwefen. G.Hy wert den Prefident Pilato over£enf,
vert. H.Hy wert gegeeffelt. I.Hy wert met doornen ghekro° fl
't welck by 't woort befpot verftaen wert. ^..Hy wert befpoS a,
met een riet ende kinnebackflagen geflagen.L.Hy wert gekr""
JVf.Hy verryft glorieufelyck van der doot.                      _^—<Tf>
i$>2.Figuer.
-ocr page 187-
Matth.ir.Marc.p.Luc.?. Anno 3 3.
Transfiguratie C h r i s t i.
A* Het lant-
fchap Paneas,
van waer Ie-
S V s op den
bergh Tbabor
gaet, B-De
anderen dif-
cipulé laren-
de aë de voet
Van de berg,
by den fcha-
ren , neemt
hy Petrumja-
cobum, ende
Ioannem met
hé om hoog
op den berg.
C.Thabor in't
groote veldt
van Galileen,
EfdrelS. D.Ie-
faop't pladt
van de berg,
wiens ziels
glorie haer
nytterr aen
dé lichame,
het welck is
gheweeft de
Transfiguratie
Moyfes ende
Elidi hier by
fynde. E.De
öifcipulenalsuvt-p„n            .- . , „             
^reert,Petrus fLt ? "aepontfch-ietende fien lefum ghetransfi-
"och feggende.Get eenV' ?'!nL'latr7 hi,er W'&'z F- Petrus dit
ftemme des vaders konJ° ke heefc haerluyden befchaduwet.de
gracht. H-Helias in ?a^rl" HemS: G'M<>>f»in '£, voorburght
^ndoor des Vaders ftemSe*, P 1J?,gebracht'als de, AP°fte-
^—-----                          ne waren gevallen op der aerden.
Hy
-ocr page 188-
HET VIERDE STUCK
ipo
Hy geneefi den maenfkchtigtn menfche.
                     ,i»
S'Anderen daeghs nae dat hy van den bergh neder ghedae' „
was, heeft hy eender die met eenen onfuyveren geeft beter.
was, daer van bevrijt: den wekken de Apoftelen om haef»1^
der ongeloofs wille,niet en hadden konnen uytworpen. Hy hef,(
oock het geloove feer verheven, ende ghefeyt dat defe aert ^
duyvelen niet verdreven en worr,dan door biddë ende vatten- ^
daer van daen ghereyft zijnde, doen hy noch in Ga]i]een,dae1'/,
van een yegelijck groot geacht werde,verkeerde,heeft hy rot ^
nen difcipelen wederom van fijn aenftaende pafïie,doot ende v,je
rijfenifle gefproken: 't is wel waer,met klare woorden , maef
fy nochtans niet en \zïftondcn,Matth.ï7.Marc.9.Luc.9*^_^t.
~~ ip^JFiguen                         -                                 ^J^
-ocr page 189-
AEngefien
het niet
wefen en
mach, of daer
moeten fom-
wylen verer-
gerniffen ende
aenftootingen
gefchieden, fo
leert hyhaer-
üeden hieren-
bovehjdatmen
dë broeder die
«gen ons mif-
doet, vermanë
«I; o ock hoe-
men daer me-
de re werck
gaenfal, ende
noemen dé fel-
ven vergheven
ial. Daer nae
%t hydathy
voor goet en-
de vaft in den
Hemel houdé J
fal, al wat fy
opter aerden
\i ,.----------------------——=^—_____j in fynen name
«leen niet vergeVen^lgheydt onfe,r°«den ons van Gode nkt I
«eens vergeven zijn r°ren'mLaer °ock herhaelt worden alffe nu
£»n eenen Koningh d; Tghï P? ll s T v s een Para°el by
Zcks eoedertierènhevdtf* ^cderom ey^hte, alfoo hy<
i?h tpo-L u ynen mede-knecht niet bet
189.F1
gLlgggnhem geweeft hzddeMattb.i8.
guer.
Ie-
-ocr page 190-
HET VIERDE STUCK
tpz
Ioan.6-Anno 32
I E S vs klimt niet 0} tot den Feeftdagb, die loden foecken hem-
A.Galileen daer Christvs verkeerde. B.ludeen daer hy niet wi .
verkeeréri. C.In Galiken wert Ibsus van fyn vriendengeve^
om op den Feeftdagh op te gaen.D.Hy is niet doen ter rijdt.ro ^
daer na te Terufalem gekomen. E.De Tabernakelen reprefentef
de Feefte der Loverreriten. F. Verfcheyden vergaderingen, d ^
verfcheydelicken gefproken wert van Chris 't o, te weten k,
hy goet is.dat hy niet goet is,&c G.Hy komt in den rempel,^,.
niet opentlijck, maer a,ls bédeckrelijck, daéf na in 't midden
Feeft-dagen opentlyck.                                                           isJ
____.
_
ip6*.Figuer,
il:
-ocr page 191-
lv
Van't leven CHRIS TI.
*i>3
loan.j.Anna 32
fivrs '. vs ken, den loden'werden tegen-gaende gemaeckt.           ;|
LÓver!fe!ftde fale desTempel$;alwaer Iefüs tot de halve Feefte der]
^inde^lffer" alsrverborSen bleef.fi.De Feefte ten halve gekomen1
C-Moyfu m..v,erfchey<ië fpraeck van hem ging,leert hy het volck.
bemant vin ,?n,tafrfen des Wets, betekent dat hy heeft gefeyt,
fteken teo'pn t n ondern°ut de Wet.D.De loden werden onr-
«ntwoort fnl^iE S,V M /eBgende,ghy hebt den duyvcl in. B-Iesvs
SightieKP ° ;yuk e?de lee" wyflelyck. E. De Pifcine daer de
d«loden Knr op de" Sabhoth ghefont was gemaed, 'twelck
herte weVT, Pr e?- Defe d"yvelkens beteeckenen het bittere
^-^y^^^^HLliiVM droegen.
-ocr page 192-
HET VIERDE STUCK
294-
Matth.i^. Mare.7.Anno 32.
I E S V S verQaert de lecre van de traditie
^.Hetlant Gcnefer, daer I e S V s gekomen wa&.afs hy ?etv"m,^
de-zee behouden hadde- B.DePharifeen ende Schriftgeleerd p
fpreken Iesvm aen, befchuldigende zijn Difcipulen van "?r .;
de Traditien der ouderen niet onderhielden. C Iesvs verW«'y
de Traditien die tegen den woorde Godts ftrijden.maeJ"^
die daer mede accorderen. DDaer werden verfcheyden e0 ^gf
dele Traditien,der loden opghehaelt. E.De difcipulen fitten .
rafelen,daer gantfeh geen teecken van waffel»nge is. F.Dé *£ 1,
pel, alwaerom Corban,de fone verboden wertfijneniVaderHfe"
pe te komen.
-ocr page 193-
I E S V S geneefl thien mehetfihe.
i 4-Een ftedeken in Samarien,duer Iesvs de melaetfchen heeft ge-
inelen. B.Eenhuysbuvten het ftedeken, daer den melaetfchen
henarmehckonderhielden.C.AlslESUS gingh nae het ftedeken,
tornen hem thien melaetfchen te gemoet loopen .roepende, I E-
s V s Meefter. o. i E s v s haerluyden fiende, feydt; gaet ende
vertoont u den Priefteren. E.Als fy gingen werden fy alle gefuy-
l "• f'Ee"e v*n alle" fiende dat hy gefuyvert was, keert te rug-
fteC VaUJende, °PflJn «ngeficht, heeft hy I E S V s met liiyder
ttemmen gedanckt.               •
_ij>o.Figuer.
N
-ocr page 194-
HET VIERDE STUCK
ipó'
Ioan.%.Anno 32.
De vrouwe in overfpe! bevonden, teert bevrijt.
A. De Tel*
pel.daer CW
ftus in *r mT
dé vandefeC
fte derLoVj
tenté het vö'
Jgloriofeüj^
§| gheleert haj
ide.B.Daegl1;
daer ae br£?
gé deSchfl^
geleerden e(
PharifeévoJ
I E s v M, "L
aldaer we",,
leerde ,_ <*,
vrouwe in
ver-fpel &
vonden. ,
de Schrift^
leerden, A1^
rifeen, eflp,
ee vrouWe/,;,
Sy befchüId'
gen defic
we vrage' 3t
jTtf
voelt. %
Isus ftil^fft
in de aerde. E.Daer na heft hy hem op,feggende:die fonde'', efi
deis,&c. F.Syluyden dit gehoort hebbende gingen wegh, d y $
voor d'ander nae, beginnende van de oudtfte eerft. E. I £■* jg/
fchrijft andermael in de aerde. G.D'ander druypen wegh. f'nfc
S VS abfolveert.de vrouw, gaet ende wilt nu niet meer *°
ghen
2oo.Figuer.
-ocr page 195-
9
^Vanjtleven CHRISTI.—
IP7
Van de Vronwe in over ff el bevonden.                ...
is uyt den Tempel na den bergh van Oliveren eeeaen»
•svs
van wae
h« vokk71 m°r£ens wederom in den Tempel komende
Pharifëèn 'bft&fc' g err heefc' Ende de'Schriftgeleerden ende
ende fy vraee-hH "lt0t hem een Vrouwe in overfpel bevonden,
foude.Danhvhenf rm fteli^ck' hoemen daer mede handelen
°ntflaende Mr - antwoorc fo gematicht,dat hy noch haer
°°rdeelende a Y" fcheene te niet te doen: noch haer ver-
der defe arm» r fulcken menichte der fondiger menfchen,
°*me de bS lM0-UWe lUeene ftraf]Fe fche^ rc eyfchen : waer"
^ngenj^.g^ gers befchaemt z;jnde,d'een na d'ander wech
_2o^Fig
uer.
Ie-
N 2
-ocr page 196-
io8
HET VIERDE STVCK
Iom.%. Anno 32.
IE s v s leert in den Tempel.
AIesvs deoverfpelighevrouweverloft hebbende leert H*
der in den Tempel.
B-De Offer-kifte, want daer by leerde Christvs.
C. C.h ristvs feydt dat hy het licht des Werelts is.        ^,
D. Dit nemen veele heel qualijcken ende twiftcn teghen heP
E. I E s v s antwoort, leert ende ftraft haerluyden.                ft
F.Deeeuwighe Vader, vanden wekken Iesvs verk»»
dathygefondenis.
-ocr page 197-
.'J?
^•De bUvEr S IS """-ft" dm onZehovigen & verdoemenijfi.
B,lE^s dreWhcTr?e/es temP,ejs?daer Chrisivs leerde
fcrlijck,fai hylem r"i e" geweldelijck. C.Sy antwoorden bit-
Hemel-vaert.xva^ |?e" oock doodenPD.Sijn verrijfenifle.fi.Sijt
«neught ghy-Hedl! y b,et<*eninge gaf, feggende.daer ick ga e,
hadde gefeyr • in ui T komen- R De beFeyde helle, wanl hy
ten werden befchilderr en fuk Shyluyden fterven. G. De tenJ
^n.                        rt» want het was de Feefte der Lover-ren-l
^o^Figuer.
N 3
Een
-ocr page 198-
HET VTERD E STVCK
200
P°«geweldige wedarlegginge tegens de Ioden,cnde watfy tegen
I E S V M foogen te doen.
£
^ De felfde plaerfc aen de offenkift. B.Iesvs feyt tot den ^^
ende Princen derPriefteren, wie van u-lieden fal my beftraffen f,
h TT* C'Pe duyvelen befinen den fcharen en Princen op"„f
aerlieder rafernye in 't wroegen bekent werde , zijt ghy een/'
*S*«ftghy hebt dë duyvel in. B.lESUS antwoort met allen <£,
D hm ^•I!laer fyluyden worden noch veel heftigher rafe",0
poitelen verwnnH,>,.„„ u~a~ „„j____r„t,.:_i,__ r- ^itW
.
Apoftelen verwonderen haer ende verfchricken. E. ^^
befch
ven t^V" dn Geeft,de myfterien Chrisii. C.De loden g
r"pI0aetften tenke"nen hare boof heyt, rapende fteene" %
hJdeen/™ te fteeniShen. F. Ie s v s die hem verbod
naadeendegegaenwas uyt den tempel.
l8^.Figuèr7~JM«, 8 .Anno «T
-ocr page 199-
'55
Videven CHRIS TI.
201|
A- C hr ilT^ Herier>deure>deurmerder end« Scbaepfk&e.
de geboorenlun^1^0"11 ,tot defe ParaboIe>nae de genefinghe van
refen. B.Iesvs feeJ % kibbelinSe by d<= loden daer uyt ghe-
,der, de deure ende d         Pharifeen5 feyt dat hy is een goet Her-
Herder vecht tegen drWaerder van fi^ne kudde' c De wetlijcke
de luyaerr loopr weehen^9^ fterckeli)ck. D.Den huyrlinck en-
P^in eene Schaepf koyetnfftroyV!6 f?hapen; E'AIIe de fcha"
.^—^—------r y c' er,de eene Herd er.
^oy.Figuer.
C HR I-
N 4
-ocr page 200-
HET VIERDE STUCK
202
CHRISTvs JpreeEl van eenen oprechten Herder ende
eenen Huyrlinck.
N Aderhant heeft Christvs van de eygenfchappd eti
de conditien eens waerachtigen Herders, ende eens kW
Hnckx ghefproken: ernftelijck verklarende dat de eygj1^
lctiappen eens waerachtighen Herders, op hem paften, endi-.
kennen ghevende dat de Pharifeen huyrlingen waren. Hier *>r
nettens.hadde hy noch veel andere reden met de lodenjoan^t^.
-ocr page 201-
Xoi
-«•DenTem^r^^ * E S V M *"-%*• w««fcmvge».
Jeryevan S-fiiJf'Jroonen," de kermifTe verciert>ende de Ga-
Christvm diefn d, r r.Weede fale- BDe Ioden v«gen looflijck
*>ele wegh,8cc. c t.^lerYQ wandelde.hoe lange neemt ghy ons
'en de Sone Godts. jwT* ^ntwoort haer ende bekent hem te we-
ce *ijn. E. De boofe'^T£en ^^ dl'en Iefut bekende zijn Ka/er
J.fteenighen. C. Je/w Pa"baren hen felvë.grijpen fteenen om hem
jWeUjck. F.Ten laetften °orr haerluyden met allen facht ende
"> daer I e S V s ziin r?aet V uyr> "V* hare handen- G-Betha-
•—->-----                 'nreysna toe ftelt.
J^Q7-Figuer.
De
N f
-ocr page 202-
ff          _________
e l affant die onder den Moordènaers handen verviel. ne
A.Capbaruaum^lwundeWets-geleërde Iesvm tenteert.*•*«
Koningen ende Propheten die verlanght hebben te fien 't welc*l
Difcipulen lagen. C.Ierufakm ten wetten- D.Eiericho ten 0°>%
den bergen Do/am mffchen beyden, alwaer den Paflant onde'':,
moordènaers verviel c r»——,a-------n„ j-_ _/r------.n. P*
gen gequetften voor-by. G.Van gelijcken een Levijt. H.De S*
rttaen komende hem fiende, gaet tot hem ende verbint zij" %e#
den. I.Hem ftellende op zijn beeft, brenght hem in de herbe**
_______2o8.Figuer. ______
-ocr page 203-
?^^^
m ter herberge.
»erhaelt,w3nertehondc«echten:fo wort hier nu een dinck van hem
fe defe foo^^--weynich woordé hé,: ondcrfchejfZ %-
*« zijnen dïrCipclVne^"s I"—" TTT*8 dan gebeurtdat hy
Martha m harenPhu4g"ern,def "" vkccke &kom™ is>daer hei*
ri . "■" w«s itier ^ —7 ■■ — ,           • ue weitKe, anoo ly
r/a«i,die na des Heeren mae,"Jc te bereyden, haren fnfter Ma-
,.' t£- "'"Jc^ommernifTp -—;-«M«.)ui.iuiumn.nuc,cijue nare
j-^proken ziindeJhoorderit°?rdc- Waer over fy van Chrifto
"ilDiet^te verfmaden waren datfe wel befich was met de dingen
C H R I- 1
-ocr page 204-
,zo6
«HET VIERDE STUCK
Christus onderivijft de zijne van de maniere van bidden, ttiM
van de kracht desgeftadigen vebedts
ALfo Christvs op eenen rijdt van te bidden afghel^ _
haddé, heeft hy fynen difcipelen, die hem daeromme ae\,
fpraken.een korte maniere van bidden voorgehouden^0 .
voort ghetoont hoe krachtich een geftadich ghebedt is: daefr >
by brengende ee parabel van den genen.die door zijn moeyety
aenftaen,brooden van fynen vrient des nachts verworf,L«c. Jï*
^^^^^ De Parabel van 't ontjleken licht.
Y verhaelt een parabel van t'ontfteken Jicht, op eenen O"0
laer gefteldt, ende voor een yegelijck lichtende, Luc.lt. j^
H
1
Zio.Figuer.
-ocr page 205-
SUs
Van 't leven CHRIS.TI.
207
EEifier^" ^m defirgbvuldigbeyt der aertfcher dingen ontjlaenfal.
«ierie-hSt0t Te^um gekomen,befchuldigende zijnen broeder va
en wildeyw°a^datiZ \&m"a er?e? »« hem niet fchwdg
*e h<»m nier Z. °P c*™/ï«* antwoorde.dat trecht derVierfcha-
»ermaendrh7di^c^e'Noch^n^en oorfake hier ^ nef"ende,
4SSr ,A "^ al,e(ïns de gierigheyt.en de forgvuldigbeyt
-r tijtehjcker d.ngen vlieden foude:van welcke gebreken hy 3e
SS* aftrack.voorfte lende tot dien eynde den plrabel van eenê
od A mJP>wlen? «Jckdom met grootê arbeyt vergadert fynde,
4fa^nj°nfeKC.r erf?e"aem vervallë was, en wiens fiele des nachts
^Xgaer alderminfte op (lachte, vg hem genome werde,L«c.i2.
an.Figuer.        ~~ ~                  ~ Hoe
-ocr page 206-
Hoe hem een getrouwe knecht dragen fal tegens zijns
Heeren komfte. ■
Hier nae Jprack hy van hoe hemeen ghetrou^e
knecht teghen zijnen Heere, dien hy verwach'
tede, dragen foude: daer by leerende, dat om de &$■
iekerheydt zij ns toekomfts, de zij ne om hem te ofl£'
fangen, altoos bereyt wefen moeften,£ac, i z;\
------------------------------------------------!------------------
2l2.Figuer.
v!
C HRIST
-ocr page 207-
SL«£
Van 'tleveo~CHRISTI.
H R I S T v S vermaent tot leteringe des levens,ende help
E^-                       deverkromde Vrouwe.
na? alf°° c H R i s t v s op eenen Sabboth-dach in de Sy
/.•|°Sf Jeerde.heeift hy zijn woorden met mirakelen bevc
achthr"o|e-n een vr°™e die door de fnootheyt des vyants nu
OveX ^Hecngekromt gegaen hadde, geholpen. Ende alfoode
T^rdT Vr ^y^aS°ge dit qualijck nam, ende hier over murmu-
dera.pu' ƒ 1hriSt vs hem met redéh dien hy gaf, we-
«laerlr           ' e met d'andere zijne vyanden befchaemt ghe-
_ tKt'Waerentu(rchenhetvblck:blyfchapthöonde, Lw.13.
------—------------ a—-             - -^
-ocr page 208-
"hét vierde stuck
2IO
Luc.ï^..Anno 32.
es
1
m
$
i
I
er
Ds Waterfuchtige jcert gefint gemteckt,
A.Het huys van de Prince der Priefteren in Capharnaum. £.ïesvSf
willende het hnys inne gaeo.C.De Waterfuchtende menfeh v°0,
hem ftaende. X>-De Pharifeen letten op hem. B. Iesvs ant\vo°r
hen, machmenopdenSabboth ghefont maken? D. Sy fwijghe,,j
BJesvs maeckt den waterfuchtigen ghefont, ende verhaelt da*.
■nae deParabole van de Efel die in de putte ghevallen was. E.y,
trecken den EfeLop den Sabboth-dagh uyt den put- F, D«T**e
ende maeltijdt ajwaer geboden W'ert, eenen van den eerfte tür d£
I/etfte plaetfe te gaen, ende daertegens eenen van de laerfte t°
de eerfte plaetfe te gaen.                                                         ^J
2r4^FJg~uer.                                                           Io^
-ocr page 209-
1i>c
van'tieven CHRISTI.
211
'wEtbSï?iïde?r?teekoinei1-ende die menfchen
««ben (üe duvftermffelifiver gehadt dan 't licht, want
naerhedeï wercken waren quaet, Zm». 3.
^                Ecclefiafticus in 't negende Capittel.
Oe menfche blind in Godt, en Godes wijs bedaren,
F TV\het °°g OP bünde avonturen,
p.                    j - *«>-i ecu u» uwmmt uu v v-i u«ui
5>P een tot alle ïbnd,én döodelijcke fchand.
•-^il^guer.
De
-ocr page 210-
tó>
HET VIERDE STVCK
3t2
Luc.14.. Anno 32.
De beroepinge tot de groot e maeltydt.
A.CapharnaH^
ende het hu?
ga van de Pr»^
11 der Pharizeë'
^B. De me.11;
fche die flj
groote maeL'
rijdt berey0
hadde, feyj
fynen knec»1
tot den geflCt
de, ende el^
feyt fijne e*
cufarie.
C.   De eerr
feyr, ickhe>£
be een Hö.
ftede gekoc»
D.  D'ande^
ick hebbe vf
juck offen g£
kocht. E- V.
derde.ikhe^
be een huf
vrou getrotf'
F. Allen {g
genoden »*
excufereno»
feyr de He
re tot fy°*
knecht: g«*
in te gaen; de knecht doet dit. H.De maeltyt wert bereyt.te *,,
ten m dit leven de maeltyt der danckfegginge, ende in 't Hefl1*,,
fche; leven de maeltydt der glorien .- maer niemant van de genC
die haer geexcafeert hadden, heeft die maeltydt gefmaeckr-
Zitf-Figuer.
-----------------------:--------------------gïTuï'
-ocr page 211-
s T v s fpreeckt van V groot e Avontmael, ende van alle
Ndealf j              dingen te verfaken.                            I
G ó d T°         eender vermaent hadde van broot in 't rycke
K
var» d"en m terCLen' heeft Christvs opnemende den parabel
^yle de gerte det)uC die op fynen bereyden Avontmale (de-
dige
0 dickvvils eeno c         gegeven, dat de ho\
!ïande verwen h,-ynde, uyt een verftockt herte met memger
Vende, d'onr^. j ,eder dwalingen verbloemden , buyten blij
^lfchen ma ,°e^ghe ende Heydenfche menfchen tot den He
^—™aelcydt toegelaten fouden worden.
ÜZ^Ïguer.
O 2
Die
-ocr page 212-
9J'^
j 2*4
HET VIERDE
STUCKT
-
Ende alfferveelfcharen met Christ'Ö ginghen, ^e^e(e^
haerlieden geleert, dat die zijn Difcipcl in der waerheydt * ^p'
wilde, alle aertfche afFedien ende ghenegentheden te bove" ^
men , ende zijnen Cruyce draghen moeite. Ende dat daero ^.J
een yeghelijck by hem felven over te legghen hadde , of '^egfil
toe al bequaem was: tot wekken eynde hy daer oock by v?. c#
de ghelijckeniffe des ghenes die eenen toorne timmeren w1 >
de desKonincx die hem ten ftrijt bereyt,L«c.i4.
2i8.Figaer.
A
-ocr page 213-
Vaa'tlevea CHRISTI.^____Z3i11
ADe loden fierken 1 £ s v M wederom te ft^nlgen- v fte
Ls de H E E R E wederom ter oorfaecke van den teelt
des Tempels wydinge, de w.ckke in den negenden maen
gehouden werde,te Ierufalem gekomen was endemdert
$*»Pfl wandelde, van de loden die hem omfmgelden *«^c£
IfflnW:, dat hy opentliick ende klaerlijck When foude.ot ny
1 C h r i s t v s was : foo heeft hy daer op ghïantwoort>üaT
uyt zijn wereken Hchtelijck befpeuren konde wie hy was , ^
, da: fy daer door tot den geloove niet gebracht en weraen , _
^at fy Vaa zijn fchapen niet en waren.Ende alfo W "den,rt?£ \
-toeUep, dat hy hem felven den Vader gelijckmaeckte ende d
le*e dat hy ende de Vader een waren, fóo hebben deloden we |
1 derom hem willen fteenigen.                               _____ —-r i
l''-------~ . c.----------------------------TTT----------~Van]
^_______2i9jMguer.                    _____ l* 3_
-ocr page 214-
HET VIERDE STVCK
2-i 6
TAatth.ïj.Luc.ï^. Anno 33.
Van 't hondertjie Schaep ende thiendePenning die verhoren ware*-
ADeplae^;
daer I"fT
gedoopt ha»
de by V*g
baram over* e,
s v s met zJJ
Difcipule»'.
canen en i°p
daers koit>e"
tot IESVM °£
te hooren. ^'
DePharitel'
ende Scbr#
geleerde^
mureren t»8*
teehen,en .
hebbe de*'8!'
ge daer ai- **'
t'neghentJb
Schapen g*»'
laten in ,,
Schaepfk°Jf;
het hondeft
fte verloof
zijnde. J-*i
Herder io&f
^ .,> ..',■' ■--------------—-------— het dwalejjfl
fchaepken. G.Gevonden hebbende brenght hy 't met vreug" t
op zijn fchouderen in de Schaepf koye.H.T'huys komende r° ^
hy fijn vrienden by een, omme haer met hem te verblijden. ■«• jc
Vrouwe het licht ontfteeckende keert ofte veeght het huys'f efc-
foeckt den verlooren thiende penninck. K_. Die ghevonden P /^
bende roept fy hare vrienden by een, omme htin met haer te
blijden.
2£o.FigBer.
-ocr page 215-
Van'tleven CHRIS TI
Die verhoren Sone.
yt.1
£'i*SUs leert nae de kermiffe tot Bethabaratn.
• hr1STUs f £Qfe parabele tegens d'onbe-
-■«efiheytvandePharifJn.
•ueaertichejongelinck komt by zijn Vader ende
l begeert zijn Patrimonie.
1 • jnde alles vergadert hebbende, fchey t hy van fijn
ernae eenvert landtbuyten._____________
*2i.Figuer.
Door-
O 4
-ocr page 216-
1\b
*i~8
HET VIERDE STUCK
~Doorbren<jhthet al.
A. Hy neemt d'eerfte occafie, om luxurius ende <&'
nut te leven.
S.Ende alfo door luxurius alles verflampampt hebb6'
de,wert hy van de hoeren ter deuren uyt geftoteO»
van de panlicker befpodt, van een yeghelijck Hf"
laten
i,ende ellendigh.
222.Figuer.
Wl
-ocr page 217-
H«
"Vau 't iê^n~C H RIS TI.
2ï£
Luc-jt; Anno 33.
. Wert een Verclïen-hoeder., "~                 ■ -
j ■r°t de uyterlle armoede ghekomen zijnde, ver-
nuyrthyhêmtot een Vereken-hoeder, ende aldaer
*ai* ny,met den draf fijn honger niet verfaden.
o. Hy komt ten laetften tot hem felven,hy denct om
weder tot zijn Vader tesaen, ende hoe hy hem fal
aenfpreecken.                b
c-Hy verlaet dat ellendige leve en; gaet na fijn Vader.
f23-Figuer. ^~~              0~y                   **?
-ocr page 218-
•I
HET VIERDE STüCK
220
Luc.Tf-Anno 35.
Die Vader ontfanght hem feervriendelijck.
^[.Die Vader loopt hem van verre int gemoet ende omhelft hd^
B.De Sone feyt met ootmoet tor zijn Vader, Vader ick hebbe g
fondight, ende die Vader kan allen zijn reden niet uythoof..jj
yJ.DeVader doet den Sone kleden, vercieren ende een mae'r,J
bereyden. C.De dianaers brengen den eerften rock,fchoenen * {
de een ringh. -D.Eefl gemeft kalf wert geflagen. E.De mael")
wert bereyt. F. De ander Soone komt van 't landt, êete ne£ ^
de fake qualijck, de Vader bidt hem vriendelijck ende ftefrbe
gheruft.                                                                                   ->
------------------------------=:----------- m,", ■ —.—------------------.-------------__--------------------------'-—~~1)K
J_______224.F.'guer.                                _________
-ocr page 219-
iU
Van *t leven CHRISTI,
Ioan.x6.Anno 3 5.
De Rgntemeeftert wert befchuldicht.
yJ-CHRISTVS
yJiatheibaram
ivpzw DiïcA-
pulen keren-
de. B.Deryc-
ke menfche,
by den wek-
ken deRenr-
meefter wort
befchuldicht
va dat hy fyn
goet doorge-
bracht hadde
C.DeRente-
Meefter be-
droeft ftaen-
de, wetende
't qnaedt dat
hy hadde ge-
daen, en ont-
fchuldigt hé
felve niet. D.
Hy gaetellé-
digh wech,en
neemdt ver-
fcheyden ra-
den, ten laet-
ftenbehaecht
hem dit, dat
hy de fchul-
fvnmc a                                                                denaers van
Lï-f" een deel van de Ichult quijt fchelt.waer door fy hem
vaten I mochten werden. E. Den eenen fchelt hy quijt vyftigh
teJi yeva!?hondert. F.Den anderen vyf-en-twintigh maten
be]"et™ ^«gh. G.Daer wert getoont, datmen uyt defe para-
den -1" verft.aen > dat aelmifTe ende een menfche die ryckelyck
menc!ÏÏen gheefttepryfènfyn. H. De Engelen
^ de f ,ggende °P fyn fterven, om fyu fiele te vertrooften, en-
e ielve wanneer fy van het lichaem feheyt, te ontfangen.
_2a?-Figuer.
C H R I- '
-ocr page 220-
HET VIERDE STUC K
i2ZZ
GhkI S,t V S JpreeEi van de onverbrckeltjckheyt des huUieefijcX-
—.En vetfoecke der Pharifeen leeft Chr I si vs van",
onverbrekelijckheyt des houwelijcx gefproken.Sy h
voor een gewoonte datfe alle dingen ten quaetften duyde'
endedaeromme vraèghden fy hem liftelijck,oft den man geo^'
looft waer zijn huyfvrouw.e om alderleye oorfaecke te verlat^
Meenende dattet gebeuren foude,waert dat hy,dit toeftonde,<*f
v, f1 ^ven contrane foude fchijnen te wefen , alfoo hy '~
echt-icheydinge verboden hadde: waert dat hy dit affloegh» "
hy tegen Moyfesjyet mifdoen foude.Maer Chr is t^ t0°'
:226. Fig uer.                                                           ne11_
-ocr page 221-
Ai
V-^u't leven CHRISTI.
223
woo d iV°^omen onverbrèkelijckheydt des houwelijcx, ant-
de.doe^ h dat Mov{"es °P de herdigheyt der loden gefien.bad-
de'fe fak de ^htfcheydinge toeliet.dan datmen Gods wille in
over te h>»Jtet Boeck der icheppingen neerftelijcker behoorde
hoawelij«le«eId^ri.na,?l[0.de difciPe.len °P de fwangheyt des
ken dir VpI^ k n'heeft hY van ongehouwet te blijven gefpro-
Uicv ?•               Ven te houwen ftellende: maer .darter een yege-
,, Sf Was fulc* te verkiefen,getuygende datter.ee-
hield^fr!f fn1 Wa;€nr' die haer om 't rifckeTer Hemelen onr-
geil ' d°f dat ^ f^lve feer weynigh menfchen, dien fulcks
K£g!!5JLwerde-aenginckjM^^
^^ ^,a7-Figuer.            "            ■           " j ~~ p^„
-ocr page 222-
HET VIERDE STUCK
■^224
Matth <f Luc. 6. Anno 11.
Van 7[ijn vyande lief te hebben,
A.Iesvs kerende op den bergh Xhabor. B.De vermaningen, waef
mede den loden,hare traditien voordelden werden aengewefe0,
C. De menfche de weicke bidt voor die hem vervolgen ende z'Jn
faemrooven. D. De menfche van wien fijn vyandt eenaf-keef
j heeft, hoe wel hy hem vriendelijck aenfpreeckr. £.De menfche'
die door verfcheyden kunften zijn eergierigheydt met aelmifl"^?
bekleet. F.Armen, die aelmiffen ontfangen. G.De ydele aelm<<fe
wert aen allen kanten gefïeri. H.Een Godtvruchtigh menfche dje
heyméitj'dcea aeltsiffen geeft. IDe Sonne ende regen, waer W
de G o D t den goeden ende quaden wel doet.                   ^^
22XFTguer.                                            ~------------^2
-ocr page 223-
2.2 i
Van't leven CHRIS TI.
2 2. ƒ
A
Van den R^ijcken-man ende den armen Lazarus.
Lfo Chriftas hier nae de gierighey t en overdaet der Phari-
J^en beftraffen foude.heeft hy eé exempel *t welck geenfins
bidrl lcyn te achté is„by gebracht.namentlick van eenen broot-
Uv v, azarus genaemt.die alle fyne hope op God veelde, en die
Are" honge7 ende kommer genomen zijnde, in den fchoote van
ranam,wiens fone hy in der waerheyt was,ontfangé werde.efï
van eenen njcken Man.die.om dat hy alle de weelde des werelts-
Hegende,den broot-bidder oock de broockens die van fynenta-
e- vleien,niet en liet volgen.in der hellen begraven werde.- eade
ie.om dat hy hier geluckich zijnde,geen bermhertigheyt de ar-
dVrn^115 betoonI: hadde»hier namaels ongeluckkh zijnde.we-
i «omgeenbermhertigheyt van Lazarus verwerf.Lwc.ió*.
22i.Figuer.                              * '                "              ~
-ocr page 224-
HET VIERDE STÜCK
226
Van verachte armoede.
D
Aer en is
dan de armoe" '
de arme is vree'1
in alle dinck» -
2.ZijndeDiogenef>
de armoede v. r(,
weten by een'k
menfche,antv.'°.°
de, d'ongeluck'ê '
ghy en faeght ntf
yemandt de ly ^
nye o effenen ° f
de armoede, &K:e
veele hebben
de
gheoeffent off"
rijekdommen. j
J.So ghy nierVÊ
dingen en begee tf
her weynich Ja
veel duncken- -r,
4- Nae dat de *
moede heeft b,
gonnen in vef1
tinghe te ko«£
door alle booW'
den zijn de rijekdommen ghefocht gheweeft.                        .e
y.De armoede is te vredê.te voldoen dé eyfch van de begee jS
(J.Daer en is niemant die rijck ghebooren wert, maer gr°°
die,die arm is onder de rijekdommen.
7.De natuere begeert weynich, ende de opinie veel.
8.De eerlijcke armoede is een vrolick dinck.                  )be*
9.Die en is niet arm die weynig goets befit, maer die veel D
geert.
Vange]>refen armoede.                              .,
ARiftides endePhocion Athenianen , ende Socrates P°^J
doorluchtige mannen.Epaminundas ende Pelopidasfne ^
niers, feer vermaerde mannen , waren féer arm , n°c \e.
waren fy beter ende rechtvaerdiger dan alle die van haer' na^.
23o.Figuer.
-ocr page 225-
u
van "tJeven CTTrTstC
227
«ndehethuyïiefetent >"roote bo°f beyt, hebben de nia.eltijt
£e-ma-ns vol fweerén tfC*am legge»deaen de deure des Rij
brocke^ 2_!          ^ert van ni^ant verqmckt.jae met ghe
0
en
^i^Figuer,
Van 1
-ocr page 226-
na&
HET VIERDE STüCK
228
Luc.ïó.Anno 33*
Van de Rjjckg mdri ende Lagdfut doot.
A.Vie. Rijcke-man fterftj de duy velen grijpen zijn ziel en^
begravenfe in der hellen. J5.Sijn huyfvrouwe ende ganticb^
huyfgefin bedrijven groote rouw. C.Het huys wèrt van di^'
ven beftolen. D. De menfchen graven den rijcken-man ecfi
graf op der aerden, gelijck den duyvelenin der hellen. &'
Hier teghens een licht ontfanght den ftervenden Lazarutf1»
ende wert gedragen in *t voor-burght by den Vaderen.
"Vi
2}2.Figucr.
JÊ
-ocr page 227-
a/f
Van t leven-rC H RIS TI.'
De Kjjc^.man roept uyt den helf. Abraham te vergeefs aen.
VaHpr<£ftleIan * ae"njck, 't welck tuffchen het voorburght der
burXderVeiletbovenftedes aertbodems komt. B.Her voor-
burg a *adfren daer Abraham ende Lazarus zijn. C.Het voor.
Vat£ • «nd«en , alwaer noch licht uyt.het voorburght der
daer d ", " hltte «ythet Vaprevyer komt. D.Het Vage-vyer
E De vi j" l n Goe,ts krachr ende hant gefuyvert werden.
~;—-i^oorder hellen.alwaerde Rijcke-man te vergeefs bidt.
Üi^iguer.             '            ~Y~%                      C H RI-
-ocr page 228-
113
HET VIERDE STVCK
230
CHRISTVS hout den fijnen wederom verfcheyden teeringen
voor van de verergernijjèn te mijden,ende dierge/ijcl^e.
CHristus begon0: wederom byzijndifcipe-
Jen te fpreken van de verergerniffe te mijdefl»
van den broeder te vermanen ende in ghenade *6
; ontfangen: infghelijckx van de kracht des gelooft»
ende van datraen nae veel ghedane goede werckeu
ootmoedigheydt tlioonen foudje,!/^. 17.
a^4.Fïgtièr7
Wanne?!,
"»'■ » .11 L,l„.
-ocr page 229-
"1
Van'tleven GHRISTI.
_ Wanneer de He E r e ten oordeel komen fal.
-S van de Fharifeen eevraeo-ht ziinde,wanneer het rijcke
G0DT
I
■hebben f°!?en foude'neeft hy verklaert hoe de menfchen haer
toekomft h' als de Heere ten oordeele kómen fal, ende dat
t de dach d' Meeren onverfienelijck-haer openbaren fal; en
«lelnedpr^ll? j°rdeels fchielijck als een blixem uyt den He-
K- ^ ecle.nalJende verfchynen fal: ende hy vergeleeck dien dach
rt
datmei
e .in-
;endeTnrh Vermaende mpteen,
denÏÏhde,"Vanï?oe,en>Loth. Vermaende meteen,
den 4etc&- ■"' '^ forRhvul.delijck te gemoete fien foude :in-
tervlóet e~ -m" mi" Peryckels, als eertyts in den algemenen wa-
^jjjj£oMergang vanSodoma.te verwachte \vas,L«c.i7
a3.?-Kj>uer;                                  P 5                        Van
-ocr page 230-
%%o
HET VIERDE STVCK
222
Van dm boofin Hechter,die noch G O D T noch de menfchen ontfic'1'
ENde op dat wy ons tot den onverfienelickê da<#
des oordeels wel bereyden fouden , heeft hy èaP
twee parabelen by gevoeght. Eene (waer by hy <p
kracht van een geftadich gebet te kennen gat) van $
boofen Rechter: den wekken hoe wel noch Gop5^
noch der menfchen vreefe beweeghde, nochtans hc
hert aenftaë der weduwe tot gehoor brachte, Luc.*%
v, 2l6.¥ïjm--------^----e-------------:-----"2£
-ocr page 231-
JVar^de^en_CHRIS TI.
Luc.x%.Anno 3^
*33
Van de Pharifeus ende den Publica,
Tn- ^Sden,met
HRIs
^enaeft
noch °; ""^""'^uige menicnen.cue anderen verfrna
T i en- indere menichre die toehoorr na de leerïnge
aen de H? UmPel met den fa'en. D De Pharifeus ftaen-
eure van de fak der Priefteren, biddende met
|r00te verwaenthe fe V-n de faIe der Priefteren > biddende me
?e van verre flaer voo en.onSefchicktheyt. E.De Publicaen ftaen-
fverffe« teI1HemeI)bidtrhZv,!!1borft,en zij"n °ogen "'" dervende op-
/j^Vgenadich,&c.endeTvtvgrPOter T $?*:? E E * *
Sl^rifèu's-reckt d y          gerechtvaerdicht t'huys,maer
F 4
Van
-ocr page 232-
%%t
HET VIERiDE STUCK
%l\
Van den Pharifeus ende den Publicaen.
TErftont hier na Chrifius befich fynde om de fehare te onde**
wyfen.heeft hy het betrouwe, het eygenduncken,de opg^'
blafentheyt ende hoveerdigheyt der Pharifeen verworpe'
waer door fy meeft al haer felfs al te veel toefchreven, en andef
menfchë verachteden.-haer felfs op hare goede wercken al te veC^
lieten duncken.en andere menfchë neffens haer,als offe niet &e^
allen hadden geweeft.verfmaden.Hier toe was bequaem de P^r,-^
bel(de welcke de tweede was)van den Pharifeus ende den PuPlJ"
caen,die te famen in den Tempel quamen om te bidden:waef(v
d'een fyn goede wercken met beroeminge verhaelde, ende a^"
der van fulcx niets niet bekende.                                          , .n„t
-ocr page 233-
TS*
Vau'tleven CHR1STI
.jftjfy, tó, „jne Beulen «HtóÉS^Ï^^
■'M:v«ltlMJ menuc vüu deTransng                       Akfvfagen
B.Hy kornt tot c^„,alwaer dit g=lc^«1.s;^c Appelen I
- w WOT % ^de Petras betaelt, fo rakerde AP            ,
in ghefchiUe , wie'van haerluyden de meefte ™°^ ^ b hJet
roept haerhedé weer tot ootmoedigheyt ende firnpe y j
exempel van een kleyn kindeken.E.Hier na bcg»" Y * aUe^e
gen de leere van de broederliicke ftraffe, ende d*?.°" è by_ee-1
I ^ert vermaent. F.Daér wort noch een.getuyee: oit v*' J ^
bracht. G. Ten leften wort het de Kercke oft den regeer            |
t lelver aengedient.                 ^^^^^^
-ocr page 234-
HET VIERDE STUCK
13<J
C H R I S T V S
roept de kïeyne kinderwens tot hem,den wekken
hy fonderlinge vrientfehaf betrijft.
DOor een fchjelijcke oorfake iifer eê bequaem exerripe
ldef
onnofelheyt, ende der volmaeckter nederigheyt vertoon1
gheweeft. Want terwylen Iefus noch fprack.zijnder doot -f
aendringe der moeders,kleyne kinderkens tot hem gebracht,of
datle door'r opleggen zijnder, handen gebenedyt fouden worde-'
waer over de Apoftelen haer veronweerdichden, en fochten da*
te beletten. De welcke de Heere ftrafte,ende de kleyne kinde^
*ce"?.")t hem riep.die hy ontfinckjomhelfde , kufte ende ghebe*
nedijde: daer mede bewijfende, dat alfulcken het rijeke der He'
melen toe qt,am. Voort leerde hy hoe dat den genen die falig^
wilde welen, der kleyner,kinderkens fimpelheyt ende oóttno*'*
digheyt nae te volgen ftonde,Ma»/.>. x^.Marc.xo.Lucli.
-ocr page 235-
2 ! $
Van 'ckven ÜlÏR|iiiSTJl/
237
Ghristys vermaent eenen rijckfn longelingh tot de
volmaecktheyt.
Hier nae
heeft deHee
re, als by va
daer gegaen
was, op den
Wech eenen
rijeken Ion
gelinck be
geerichfyn
de om 'teeu
wighe leven
te befitten,
niet allee de
geboden Go
D E s om te
volbrengen,
maerookde
raden der E-
uangelifche
Wet om in't
v,erk teftel-
len, voorge-
houdé.Want
eerft prees I
hy hem aen 1
de onder- I
houdingevaj
odts ghe-
boc
en, doch
TrorcrrranS
dat hy fyri-
der eyffhen-
d
. ---...........rouwen foude, amw "•""£■" v°rboog-
was dan Godt alleen. Ende dewijle de I°nSelinck hem veg
de, dat hy Godt, geboden al van loncx op onderhouden na ^
fo heeft C H b-1 s6T v 3, voor wien geen dinck v«borgen ^
fdven, 't oogh hebbende op fyn hebbe yck herte, ^è^men
hy alle fyne have verkoopen, 't ehene daer af qud™ ^,ninck on-
tdeden, ende hem volgen foude. Waet toe d« ^gEe te
\willickfyode, omjlatfukxt^ejiej^J^^
217/Figuer.
-ocr page 236-
9,1*
wefé,ishybf
droeft wecf^
gegae. Wfr
omme Ieiu5
met een ge'
e heeft
van de ^f
righeydt, «e
welcke de^
ryckdomrne
den menfcb6!
maecken on';
't rijcke deï
Hemelen tÊ
verwerven ■'
wel daer"^
befluytende,
dattet lich'
telijcker o&\
doen is,eenei
Kameeldoor
eender naeH
den ooge te
gaen, als ee-
nen Rijcke-1
menfche irOji
rijcke der h"e
1~ melen te ko-
men. Doe"
heeft Petrus»
die zijn goeC
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ ter Liefde"
C h r i s t i verlaten, een betrouwen oni eenige vergelding"6
daer voor te verhopen ghegheven hadde, als Hoofr ende uyt of*
name van alle de Apoftelen ghevraeght, wat loon fy te verwac»5'
ten hadden, die alle dingen om Christïm verlatendche**1
ghevolght waren. Waer op hy terftont hoorde van haerlieder ge'
luckfaligheydt,ende hoe heerlijck haerlieden dit vergouden ft"1'
de worden , te weten dat fy in de Majefteyt des Heeren op gn*T
lijcke ftoelen naeft hem fouden fitten, ende hier naemaels^
Hemelfche glorie fouden hebben, 'Mattb. 19.Marc.io.Liic,i$-
242.Figuer.
-ocr page 237-
Vaa'tleven"CHRlSfl
23P
. .                    Van de Arbeyders in den Wijngaert.
den tZj °P ^en bergh van Gaüleen tot den eynde van luien over
huyrt -sm reyfende le"t het volck. E.De Vader des huyfgefings
uyren. D yrgens Y.roe? wercklieden. C.Dit doet hy oock ten drie
Uyren' F T? ^eIlJcken ten fes uyren. E-Van gelijcken ten negen
den uyren Werlaetften ontrent elf uyren doet hy 'rfelfde mede,
dfin Horifont r ^aenSewefen in den ronden door deSonne over
^rden en verfchol^ ^ij,nSae» dae.r ¥ wer£kluyden gefonden
Saerts ofrl V,^ Jde,1,Jck befigh zijnde. H.D.e Heere des wijn-
*.Öe W.W £ &#Paft laft gevende den Rentemeefter.
«rfte kTag efter VolSht het bevel.ende geeft elck even veelde
■gj^Figuer. Matth.io.Anna ^.
De
-ocr page 238-
HET VIIFDE STUCK
Chris T V's verweckt Labarum van der doodt.
E Nde wat ift te verwonderen dat hy Lazarus doen foude,tg^.
ne wy allegader in hem verwachten?Ende eer onlancx ne {
hy fynen belofte metter daet doen blijcken. Want nae:
hy de gelufters tot betrouwen aengeport hadde , nae dat hy »
felven ontftelt ende tot weenen beweeght hadde, fo heeft hy »u
zarum van der doot verweckt : ende hy die nu vier dagen do f
gheweeft hadde, is uyten grave ten voorfchyne gekomen, w .
door veel van de loden die dit fagen.haren hals onder 't gelo
Christi ghebogen hébben, han-i.it
244-Figuer.
-ocr page 239-
_____ Vaa'cieveo CHRIS TI.
A Bpt-k •* Vm Lazarus doen dejTelfsfuckte Iesvm weten.
zant i en hec Cafteel van Maria en Martha. B.La-
dien £§ende hartelijckfieckte bedde, zijn fufters
Iesi n ' r-sy%Rden boden naBethabaram tot
&hïïvB«habara een ftede over den IordaeD,inde
SÏÏt tS*11, ^.De boden komen tot Iesüm,
een d * jjft tot Bethabara tot dat Lazarus vier da-
gSLgggjt was geweeft.
3Ü-Figuer.
-ocr page 240-
HET VIERDE STUCK
242
esi^^ifi^ggfflEas
w
I E s v S komt tol Bctanien. Ioan.o.Annö 22.
A- Iefiis komt van Bethabara tot Betamen. B.De boden fegghen r ,
Martba dat Ie/lis gekomen is. C.Martha loopt lefm te ghemoet ° i(
trent het graf"van Lazarus alwaer hy was blijven ft^en^ende fy ^
hem niet te voet,nauweIijcx geloovende dat haer broeder ^e ^
in 't leven geroepen foude konnen worden. D.Sy gaet hen£n 6J
de roept Maria by Iefum. E.Defe vak Iejln re voet,ichreyen^e' ^
de loden weenen met haer. F.Iefus vertacht ende ontroert be
fchreyt.vraegr waer La^arm gebrochn is.G.Het graft van l^^^y
at
te*
a^g.Figuer.
-ocr page 241-
3ÏÏÏIÏ£™<^
•743
B. Ie///j'kon?He d'anuere»'lia^" to1 ^J-.-iyW- K-omi ende'fièt.
C d'ApoftdV y 'C graft' ende Rebiet den fteen wegh.te nemen,
flaende na den Hmen,d,en fteen jN* B'C/j^ bidr.aijn oogen
*ire komt voorf nmrd,daer na roePr hv m,et iuvder ftemmen.L*-
te ontbinden end^T'" ^^00"^hoa^Ifl Rebietjiem
tenWnonrn pa 8acn' E.d'Apoftelen ontbinden hem en k-
tfS£tffp^'*<!^swW*f!n, vele van de
t« ^ PVe"m Itm-G-JcMcrideLaK4m metdê fijne kómen
itfenSC? ^ .ynafofW. H. Sommige loden komenby
i ' nw
247-Figuer.
ootfehappen 'tgenele/wgedaen hadde.
De»
CL          .
-ocr page 242-
HET VIIF DE STUCK
244
loan.iï.Anm 33.
f «
. De» raedl gehouden om I E s. v M te dooden.
A.Bethanien ende de verweckingevan Lazarus, waer uyt de Io^,,
occafie genomen hebben om Iesvm te vernielen. B-Den toeloj^
van allen menfchen tot I E s v M, die den loden beducht maec* .
C-Het heyrleger derRomeynen die den loden forghden dat h*
natie foude t'onder brengen. D. Den ftoel ende fnoode verg^ .^
ringe der Princen ende Pharifeen.E. Den boofen Biffchop CdfU
in de ftoele, propheteert datmen CHRrsTyM dooden 1 ,
F.I E s v s wijckt eenige dagen tot E^r««,omme op den tij1
gijn Vader beftemt te lijden.__________________________^S
IéSJ
*
248-Figaer.                                                             
-ocr page 243-
^VJ
Van. 't leven CHRIS TL
i4j
Matth.20.Mare, jo.Luc.i%.Anno 33
. ' ' I-ES.V S fiytqjnCïuys eten Apojlelcn tevoor.
hadde • * fyhrem, daer Chriftus geweken was na dat hy Lasaruni
Kmtc d'er^-e<^" B'^e ftadt ^rufaltm,daer Caiphat raet hout om le-
difcimilen - p^'J5» na fcnitói endelerjtfalem opgaende.gaet fijn
V haer fprW°ni i'cken'wacker voor' D-Omme-keerendefeyt
r*den pnrI ïeje l flJn d°ot te vooren. E.Van ludas wert hy ver-
rer dn'nr          r eydenen gelevert. F.Hy wort van dePrincen
H.UyJ,verwefen- G-Hy wert den Prefident .Pilato overgelévert.
W 't», " £eKeeffelt*J-Hy wert met doornen gekroont, 'tWelck
"etend V- v f"L ^«-«-.len wert. JQ..riy west.Deipogen, mei ecu
verrfflt-^1 "ner?.Ck-flaSen geflagen. L.Hy wertgekruyft. M.Hy
^«jloneufehjck van der doldt.                  Q. 2               De\
-ocr page 244-
HET VIIF~DE STUCK
246
Matib.lC'Marc. 10. Anne 33.
De begeerw wn de Moeder van de kinderen van ZebedeuS
J
^IHet lantfchap by Ierichoidaer Iesvs paffeerde eer hy de blj11
in lericho gehas. 5.1* s VS met zijn difcipulen. C.Maria S^ói ^
komt tot Chkjistvm, endebegheert van hem dat hare *&j
ionen tnochtenifitten.&cB.I bsv s antwoort.ghy weet nie*■*,,.
£ hy,begeert,&c.I>.Herorfw.i^r^a.doodt Iaeobtm tot Ienrf*^j«
E.C H Rjpg T v s ghekrujlft, want hy Termaent van de Kel*^
ty dfI"ckenföüde.*F;ft<o»»<?j van Irajano, gheworpen in een *
fiedende olie toe Roomenivoor de poorte Lama.            ^-^r-tf
afo.Figuer.
I
-ocr page 245-
*>4i
Van't leven CHRIS TI.
A j .'" e wort genefen voor Iericho.ew.ie twee blinden <?c/;«rIericho.
C. De'fcKde ft,adt derPalmen.B.De fchare die voor I e s v S gaet.
de.wert bfd hem na v<%hr- DDe blinde by de wegh fitten-
de. E.I es vJ°°r"by-gangers bekeven, om dat hy fwijgen fou-
^•Deblind S C fJoor '*gnekarm van de blinde ftille ftaen.
fcnde »p„'Jr Wert door C h r i s T V S bevel by hem ghebracht
KE ; Alle het volck looft G °D T-
worden n^eecl^ninSen> gelijcl^ooclide fizuyre,kan dienen ende gevoeght
berden. aennijfmge van de twee blindeu die achter lericho genefen
^fi-Figuer.
Chri-
Q-3
-ocr page 246-
H £ T V11F D E " S T V C K
*4*
Christvs Gaet tot Z^cheum ter herberge.
SOo de H e E R E binnen Iericho gekomen was,heeft hy
cheum.den Prince der Püblicanë,die begeerich was om be f
te fien.uyt den boom geroepen, (eggende dat hy by heml£
herberge begeerde te komen : ende daer zijnde, na dat Zacb^.
uyt liefde derHemelfcher dingen,prefenteerde de goederen d
hy onrechtveerdelijck vergadert hadde,vier dubbel wederotf1 p
geven,ende daereobovendehelfte van zijn goederen den a^p ^
«ytte deelen.heeftdeH e E RE gefeyt.dat op dien dach zil^,j
huyfe faligheyt gefchiet was, ende dat hy een waerachtich »*
van Abraham was,alfo hy hem door zijn deuchdelijcke wérclc
tTavolghde.Lac.ïp.                                                           ___^
-ocr page 247-
De parabel van de ihienponden.
24?
Trer Weiver plaetfen leerende die daer teghenwoordich \va-
van ft hy noch daer beneffens een parabel bygebracht
teyfen {"oud^r" Edelman>die,alfo hy na een ver-gelegen Landt
ende na dat h' n thien knechten elck eenen pont uytreyckte,
Prijfendcdie Cen? ^Tk™! Y'Sa'*™ ;ekenfchaP M#
net bv hem 2heh § befteedc haaden>ende verwerpende die
doodend Waprki n hadde, ende zijn vyanden daerenboven
ïn fvniïT '• J . Y ,hY te verftaen gaf,datter diergelijcke dingen
in ïï Tl*tWCrk Je Difci Jen meenden dit nu voor han-
I was'ghebeurenlouden,i.„crIp>
r5731Figuer.
Htf
Q.4
-ocr page 248-
ttj)
2yo             Het Avontmad by Simon de MeUetfcbe.
Matth.zö'.Mare. 14.Ioan. 12.Anno 33-
A.Hiericho van waer le/Ftf toe Bethanien komt. Ü.Bethanien. ^' „-.
ihuys van 5iwow de Melaetfche. D.Daer komt veel volex tot leJ^
falem,niet alleen om Ie/#»2,maer oock om Labarum te fien. E ' Jjfr
hout zijn Avontmael ende Lazarus fit mede aen tafel. F.De 1°~ e
ky de tafel ftaende, fien op Labarum. G.Marfha dient. H-Anf^,
dienen mede. J.Let op*t gemoet Cfcn/?i,die op de doot dencKe^
de is.jQ. Magdalena falft de voeten des Heere«,ende drooghtfe * ^
haer hayr.L.Sy opent de bufle met koftelicke falve.en gietfe o\
fijn nooix.M.iud<a neemt feer qualijk defe falf uytftortinge.N-^
duyvel jaeght Iudas recht tot den Princen der Priefteren toe^x
-ocr page 249-
XA| *a
Vaa 't fénif GHK i 'sTÊ
271 r
SH R I S t v S &#«. Avontmacl by Simon den Melaetfchen.
3ete^ r?yfe achtervolgende.is hy fes dagen voorPaeflchen te
bynaa"le" ghekomen.ende ren huyfe van eenen Symon, met
de andere fi?t en,Melaetfchen,t'favonts ter rafel met Lazarus en-
Hnge liefde be r'heefr hem Martha gedient»endeMaria fonder-
^ijn voeten met? n,koftelijcke falve op hem uytftortende, ende
eeni?e DifciDelpnl611 hayreafdroogende. Waer over alfoo daer
heydt daer nn f ur veronweerdichden, ende Iudas infonder-
vercoft e» ƒ         a die liever £efien hadden datmen dcfe falve
heytteLi meCdeweerdievan diender armen nootdruftig-
i-----~^Sl^S!^lh^^Mattb.26.Marc. 14. Ioan. 12.
^fS^FiguëT: ~J             q~^                   Ch~rT-
-ocr page 250-
HET VIIFDE STUCK
R I S T V s fittende of eenen E^el rijdt na lerufaleM- _ f
S
'Anderen daegs die de vijfde voor Paeflchen was, de "Ê£jii-<
Ierufalem genakende.heeft hy een feltfame toeruftinge tc
"^^ komfts bedacht.Hy fant van Bethphage twee Difci^e(Li(
't ftedeken dat daer over lach; den wekken hy geboot dat J^
Ezelinne met haren Veulen, die fy daer vinden fouden, tot0(Je'
fouden brengen. Ende alfo hy op den rugghe der htt.-dt*ëe0y
beeften gevoert werde, heeft hy gedooght dat de gemene . ^
rad
ren den wech met hare klederen
befpreyden, ende me1*
V
ing,
van palm-boomen beftroyden,ende met een blijde verheug10*^
hem toeriepé;Hofanna den Sone van David.gebenedijt fy W„p
daer komt in dé name des Heere,de Koning van Ifrael,>^^
^6*1^7.------------------------------------------—-ï#
-ocr page 251-
Vau 'tltven "cTtRTslTü-------
*S3
A Den u.             het veulen werden tot I es u s gebracht.
van de berl a V^ OIiveten #Bethanien aen de voet
sus fint nm? cPoften- ^Betphage,van waer I e-
^opde Ezel nnf •^en g^aeltzijn.^lHsus fitten-
—_^5^zehnnerydt voor des ftadts uytflchte.
Ie s vs
-ocr page 252-
HET VÏIFDÈ StUCK
2*4
Mattk.%1. Mare, 1x.L11c.19.T0an.12.
il
W
Igfc
I
ff
I E S V S komt Ierufalem in 'tgheficbte.
■4. Tesus komt de voornoemde ftadt in het gefield
B> Ie s u s fchreyt over Ierufalem.
c- E>e menichte van de ftadt maeckt tacken van b°°'
°ien endepalmgereet.
P'
< 2?8.Figuer.
-ocr page 253-
Vao^jëvTn CHRTSTI*
•-ï$
.Matth.zi.Mare.ij.Luc.ï9.loan.ïz.Anno 33.
I4 B U                 De Feejlelijcke inkpmfle in defiait.
Ic*Den hof "g* V^^^^erweckt is. JB.Den bergh van Ofyveten.
geulen de -«■•■»*""
hmraert,
den entfc'ti.«V«»iIZ",t'^ '*aer * E s v s Komt.aiwaer ny ae o»n-
de«v?ou4r^P 8efqntl«aeckt.I.DeM0^ Gobts mer
ïvs ï
-ocr page 254-
S o n E des mcnfchen wort verklaert-
NV is mijn ziele beroert, endewat fal ick feggen? Va"e '
vetloft my uy t defe ure. Maer daerom hen ick in dep'^
ghekomen. Vader,verklaertuwen naem. Hierom ifl"ef e <e
.ftemme ghekomen uy ten Hemel, ick hebbe hem verklaerr. ef1 |j
ick fal hem wederom verklaren.Hierom feyde de fchare die d^
ftondt, ende dit ghehoort haddé, datter eenen donder gh^fg..
was. De aS V s heefftetrïme-n
naere leyaen.een üngel neen: hem aengelproKen- * ct
ft geantwoort ende gefeyt, Om mijnent wille en isd,
ïet'gekomen, maer om u lieden.Ioan- xz.
trs
"IBS
2(Jo.Figuer.
-ocr page 255-
%V
Vau'tleveo CHRISTI.
2.f7
^f
4.Den u s j"egt teederomme den verkpopertuyt den lempl.
fWjnendeïvt r? de derde fale daer binn€n- BDe "eerlijci
chri&. C.Doo ■$* aengeficht,en zijn Majefteyt daer elck voor
oflen verfprevr^1'" ^emme werden den fchapen verjaeght en dë
°°t lefus de r f i ^en ^oopers loopen deur. D.Met een woort
jerre. E Dp ft i der wiffeIaren onder de voet.ende 't gek om
duyven wery;oelen ,van de duyfverkopers fmiit Iefis om,ende de
?en ghefonr „" weg? gen°men. F.Creupelen ende blinden wer-
5^e Ptince8tfm*1eckt-.G-,]?e onderen finBen Öfimavoot Icfo.
---------^£"_e"de ouderhnghen nt.^tn dit geheel o^ualijcken,
-ocr page 256-
Chris ïvs vcrfnaiedip den onvrUchtbar'en Vijge-boom
EHde alft avont geworden was,nae dat hy veel goede verI5*'
hingen gedaen hadde, is hy met de zijne uyter ftadt nae Pe
thanien ghegaen. Van waer alfö hy des morgens daer aer
t'Welck de vierde dach voor PaefTchen was.hongerich na U^
nefekeerde,liéeft hy eenen vyghen-boom)0m datter ghee
L N;6h *en en waren>op den wech vermaledijt.tot dien fegge,e
l;\,- "ntt)ermeer en waffe van u vrucht in der eeuwigheyt, e°°
ae_vygen-boomjs terftont vètdorrct,Mattb:±i.Marc. 11-___&$,
2<j2.FiguerT
-ocr page 257-
%%
Van*Meven CHRISTI.
a Y\ Xz           DS HV"lenen klmen tot I E S V M."
tegens ASddenen komen tot PhiliPPus> defe feyt dit
•Wiemant ontfanghtYn* u M ter herberge.
'Des avonts k°mt hy weder tot Bethanien.
^l^Figuer.
R
Van
-ocr page 258-
HET VIIFDE STUCK
Man.21 y\Arc:xz.Luc.20 Anno 77.
't
Fd» den Vader des huyfgefins die een Wijngaert £lant,ende den
Lant-luyden verhuyrt.
A.De fale des Tempels,daer lef is defe Parabole heeft gefproK^
na zijn glorieufe inkomfte binnen Ierufalem.B-Iefus ^preec^pL,
Parabole tot den fcharen,ten aenhooren van de Princen en I ^
rifeen. C.De huyfvader verhuyrt den Wijngaert, ende feyntd3^
na zijrr dienaers tot den bou-luyden om de vruchten te ontfa11^
D-Den Wijngaert dié den Huyf-vader geplant.ende daer ^?z„t>
een tooren met een floot gemaedr hadde.E.Sommige van ^'ie,^
ne die geföriden waren van den huyfvader/werden van dJe^.£()
.lieden geflagen, fommighe ghedoot.fommige geftenight. F' .-^.
laetften feync hy fyn fone.defen ftoten fy mede buyten den *
gaert om hem te dooden.
-ocr page 259-
*®3
van t leven CHRIS TL
261
Matth.2t.Marc. 12.Luc20.Anno n.
^ De VUyT dm mjngaeU wen #*>«* doot gejlagm.
worpenïi?" d/n ^ne buyten den Wijngaert ghe-
isbiment^11^'flaen heradoot- Want Chrbtus
<fen Princen pooi'tegeftorven. B.Christus vraeght
WvadcriC^W^^-hrdJ0enfiJ-5Dc
denboofen PacW FwaPender handt> ende doet
VeCrt7"in^i"5 ft^nghelijckvernielen. D.Eiy
-^rt^^ngaertaen andere Pachters.
- JWj^gnar. ——---------^------------^mOT
-ocr page 260-
•^T             HET VIIFDE STVCK
Van 't betalen van den tribujt.Matt.zz.Marc. \Z.Luc^ZQ,Anno 3 3 •
A.De galerye van Salomon daef Iejus leerde. B.Iefus met fyne dl»'
cipulen. C.De difcipulen van de Pharifeen ende Herodianen va'g
len lefum aen om hem in fijn woorden te vangen,feggende, fa'11^
den Keyfer tribuyt geven of niet? B.IeCui haerluyder dubbelhe|
ende boof heyt ftrengelijck beftraffende,antwoorde;toont m/*1
Chynfpenninck.&Sy toonen hem eenen penninck.B.Ie/w* vraeg,'
wiens heelt ende opfchrift is dit?C.Sy feggen,des Keylers.B.^
antwoort,geeft den Keyfer dat den Keyfer toe behoort, en gee
Godt dat Godt toe behoort.C.Syluyden haer over defe antwo"»
yerwonderende,hebbé niet eene fijnder woordé konnen berifl
2é6".Figuer.
Ie*
-ocr page 261-
Van'tleven CHRIS TI.
2<?3
Matth.22.'Marc.i2,Luc.io.Anno3$;
I E s u S teert gevraeght van 't eerfte gebodt,
Den Tem-
pel waerinne
Iesvs naefijn
feeftelicke ïrj-
komfte dage-
lijcx quam;en
den Herodia-
nen ende Sa-
duceen haere
redenen we-
dergeleyt had
de. B.l E s v s
met fijne Dif-
cipulen. C.De
Saduceen let-
tende wat van
de berifpinge
der Pharifeen
foude werdé.
D.Demenich-
te der Phari-
feen voorden
felven Phari-
feen uyt-ghe-
maeckt, I b-
S v m vraeght
vant eerfte ge-
bodt. B. Ie-
SvS antwoort
het eerfte Ge-
bodt is, hoort
,
Ifrael
iiraeluwe H                                                         ooat is, hoort
Jief hebben &RE uwe Godt is eene Godt, ende ghy fult hem
ende hoort 'oh *?:De Pharifeen beveftight het antwoort Iesv,
s t v s meent In niet verre van 'r n]cke G ° D T S" b-Chri-
^tvolck wi n,?eliJck den Pharifeen ten aenhooren van alle
ö*»i'<£. d Ni m ƒ ° ° N E is 'Ghrisiv.S by-brenghende
niet«ant h!,ü L Wocht hem antwoorden een woordt, ende
-— ^fwehemimeer vragen.
-Ï^Figuer.
M
H«-
-ocr page 262-
lb%
'HlT~Viïr¥DÊ~ST UCK
2Ö4
Mattb. 21.Mare. 12.Luc.%1 JLnna 3 3.
' ■                          1 ........
Jiocmen de Pharifeen ende Schriftgeleerden, wanneer fy keren,
geloovenfal.
^.t)e bnyten fale ende daer inne de geftoeke.waerop de ?ty
fecn ende Schriftgheleerden het volckleerden. B.Iesvs te»,
Rende.op de geft.deke van Mqyfes hebben gefeten Schriftge'e^g/
<*en ende Pharifeen,al dat fy u-lieden feggen.te weten op dc e
ttoeUe,dat onderhout ende doet,3tc. C.De Pkarifeus gaet bo°*
^oe%k.tnet.fijn lange klederen. D.D'eene foeckt de hoog1"
plaetsin ae maekijden. E. D'andeïe foeekt in de Synagoge"
lipoghaegheftoelre.______________________________^-
-ocr page 263-
2:U
Van 't leven Ch!i$ TI.
ÖC H r i 5 T v s pjjfl ictigifte der armer weduwe.
Qea Iesus dit ghefeyt hadde, ende fittende te»,
gen over de Offer-kifte * aenfach deghenedie
«aerinne wierpen, heeft hy boven alle d'andere een
"t m5Wu due 8?Pr^die twee kleyne pennmcxkens,
^wdck;is een vierlinck, daer inne geworpen haddie:
™£jBede fy^oort piet met allen e^jbehg^^,
„ggg.Fïguer.                    R4                Chri
-ocr page 264-
*»w
\óT
HET VIIFDE STV CK
H
I s t y S voorfeytfijnen Difcipelen de vernielinge desTem^.'
er na de Heere uyt den Tempel gegaen fijo^ £
lfb de difcjpelë hare öogê op de heerlicke,tf6.
elijckeendekoftelijcketimmeragie ende gebo^
des Tempels floegen ende met verwonderinge bjL
tnoonden.heeft hy de grondeliicke vernielinge o'
lelven voorfeyt, defe ydelheyt uyt haerlieder herteP
j           27Q.Figüer.                       "                            ~~~A-Vs'
-ocr page 265-
7J»
De Ki-»mck,BrZyïeftJeudende voor zijn Séone.
267
vf.Den tem-
pel endeGa-
lerye vans<J-
lumen , daer
Iesus leer-
de. B. Het
KoningsPa-
leys daer de
Koningh fit
in fyn troon
met lyn foo-
ne, ende des
felfs bruydt
aen fyn fyde
alle in Ko-
nincklijcke
Bruyloftcie-
raedt. C.De
dienaerswer
den van de
Koning uyt-
gefondé om
den genode
te roepé.D.
Daerwerdé-
der geroepé
die haer met
hare uyter-
lycke occu-
patien excu-
feerden,feg-
ghende, ick
hoef la                   :                .                  ------^^^ hebbe een
tenfe Ij £ek°cht,&c. E-Sommige houden de dienaers en fmy-
eü doét'dT^'1^ honing dit hoorende,feynt fyn heyr-kracht uyt
noch werden ^tflagers verPieIpn'en haer ftadt verbranden. Tot
Werden dienaeï Kr°Tn Ioden *?" ?"!? beteeckent. G.Daer
defe werr de Kr,! ^e*°nden,omme den heydenë te roepen. H.Met
neSmend?7D,JSï,den «n-Uetflen noch by de heydene :n-
btuS ïl^rLn r,!, uruter onder allen eene ghevonden gheen
bond?£1-* l A hebben-^.-Defen gebiet dl Koning met ge-
onae voete en handen te Wer£en in deëuyterlyckfte duyfferniflS.
j7i.Figuer.                               R «                        Den
-ocr page 266-
2<J8
HET VIIFDE STUCK
Van de finderlinge enmenfihelijc^eyt ende ondanctyaerheyt va»
eens I^ninghs Dienaer.
A. Ie S vs ge-
rende PetrttP
ende den A'
poftelë. B-Q.'
Koningh fi#
in fynë troO°
fijn raedt bc
neffens heU1'
en ftelt he0>
om rekent'
ge te houde"
di£'
met zjjn
naers.C.He111
komt eédif
naer voor d#
hem fchuldig
was rien düf
Tent talente"
B.DeKoniog
gebiet datfl^
hem fal vef'
koopen &f
zijn wijfend*
kindere, al^
hynier bet*'
len konde. *?'
De dienaer ƒ
voet vallen^
bidt den K£'
ningh, heCf
patientie #^
B.DeKoin'11?
door -ba*"?'
u -~t            o                                                     ■
hertigbeyt ontfteken, laetbem gaen ende fchelt hem defchdj
Cr^Ü- ondanckbare dienaer wert ontmoet van eender W
aen pt- lg W*$ r?0, penningé, ende hy taft hem ongenade!**
kercHr T \uah^kJgehandelt hebbende werpt hy hem in *»
de-diena^-?-3^7 f hondert penningen betaelt was.f .D«f.%
oSeïSJJ" fi^detfemètheel qnalijcken. G.Sy brengen d«g.
hem ^fin^'als S defe dienaerdapPer bekeven hadde, hef
^enidenjijnigersgeleïert, tothvde keelefehultbetaelr hadd£.
-ocr page 267-
2ȣ)~
,r—^J^'ljj'-ven CHR1STI,                2.69 |
Vanden Antkhrtfi7Matt.24..Marc7ix.Luc.2X.Armo 33.
■______
"^•£)p T~'                                    V";                  .                                                                1 ca m
in de T aetften grouvvele der verwoeftinge ,want denAntzchrift fit
det* ende , ^ vertoont hem al* God- -B.Defen wert vande Io-
nielinge end'* ^c'cemer>ichte van volck aengebeden. C.Dever-
Sacrifitie ged 8rcmwe'e var> Ierufalem,alsT*tt« den afgoden heeft
uyt denHemel^" by ^e °°fter-poort des tempels.D.Het vuyr valt
f-EnocbendeHeft°r beveI vanden Antichriji en valfche Prophete.
^et>bende, fuUen v W^eracntige ende ontallijcke tekenen gedaen
^ hempl nno-mr^ en Antichriji gedoot ende na drie dagen in
^"bidden ende £?r? *,erdcn- F-Die den Antkhrifl niet willen
<W r> cAI,cnaeLnet te«cken van 't beeft niet hebben.werden ge-
" 1 s T i, die welcke den An.i
I **L St°den metren Geeft ^jns n
onts, ende door de verlich-
-ocr page 268-
-fr*
rit! VII F Uü SIUCK
■2.70
Noch voorfeyt hy haerlieden veel meer andere dingen, die voot
■vokyndinge des iverelts gefchiedenfullen.
TErftont hier na uyt lerufalem gegaen zijnde
hy aen den bergh van Oliveten ghecoraen **J
heeft hy de ftadt aenghefien, ende een weynigh &
gefeten. Alwaer zijn difcipelen heymely ckheffl*^
gende na den tijt der toekomender vernielinge, dj
hy van fprack h ende na het teken zij ns toekoeg^
274.Figuer.
-ocr page 269-
Xk
3'
^önêvSTCH RIS TI.
Sehoo V0 yn^nge des werelts: uyt zijnen monde
teroene ,ïben van Antichriften, van oorlogen,van
tien van ho Vo*cx»van aertbevingen, van peftilen-
§e boof be°ydSteenHan ve1rvol§in§Jn'vanovcrvloedj-
^iemeliirW; ' n<Je verkouwinghe der liefden, end<
-ocr page 270-
G £ B E D T.                           -ee»'
H
Eerelefii Chrifte,die.een rechter van ons allen kome w""t^
my fiantvaftigheyt in de waerheyt des geloofs.op dat* f<K'
de geveynfde ende valfche menfehen niet verleyt en ^m
ofte in de tribulatien befwijcke, maer dat ick in 't belijd^g,,*1'
naems.ende in't voorftaen der waerheyt vromelijck v°^eïzCe,iil'
ter liefden van defe dé haet der menfehen, ende alderleye ^öf
heyt blijdelick verdrage.Verleent.my de deucht der patience
dat.als de boof heyt overvloeyt.de brant der liefde in triXefl \?
verkouwe,maer dat ick tot den eynde des reghenwoordrg^j.r
vens.int geloove der waerheyt ende liefde der g0"^^^!1'
de,fo dat ick door uwe genade behouden blijven mach,»»^ gg>
_______27(?.Figuer. ____'
-ocr page 271-
191
t Gunt
recht Voor het ^^~i<iréel j^^^
Mattly 7.4 M «.Tï!uZTr 'Ann, \ 7-------
273
♦ 9
Jl"! komende^ dC SmT'Manf'Sterren, ende in den Hemel.B.C/;n-
nen van
fcaen. C.Dae >, ers dê Aftfch-Engel met de trompet voor hem
^eren. O. Het ™ een vuyr voor gaen, 't welck de werelt fal %-.
?-De opperfte £,men,F des vuyrs is als oft de 1 werelt dreyghde.
Nits.G.DenederfV desluchrs. F. De middelfte plaetfe des
Je''icke tekenen.» Hpla.etfe des '"chts.ende in allen defe fchric-
'°en rnont van de hel?t vde ruyffcnen van den zee ende golvé.
Sjieke gedaente alle°p-enr-^°oc;k van ** Vage-vier. L.De
Z e reen jn-oote frh^i- rdln£en °P der aèrden.den welcke de
*enln'tbeïknier ,n.l ^l "«ken. De*ndere tekene» ««ft-
'-7 FieuS               en bevatten ofte «ytbeelden.
____                                                  I E-
-ocr page 272-
HET VIIFDE STUCK
Van de thienmaegbdenMa.tt.2f.i.PvKT.l.         |j«
IN de Kercke zijn goede ende quade, tvijfe ende dtcafe,e"^:^
beyde verwachten fy de komfte van den Bruydegom G» .^,
om met de rriumpherende Kerck bruylofts-feeft te ho« 0fi
.Ghelijck dtvafe zijn,die wel lampen hebben,maer gheen olye' ^i
de lampen te onderhouden. Sy houden vaft de waerhede $
gheloofs, maer fy en hebben geen liefde; fy fchynen van tW (y
met eenighe wercken, maer d'inwendighe deucht en heb» jefi
niet:
fy fvn gefont van lichaèm, maer niet van geeft, fy t>e-y "<<
I de volmaecktheyt, daer fy verre af fya. Hoe en is hy_^f^
278.Figuer. ______
-ocr page 273-
■^'l'i
Van 't leven CHRISTI,
mm
. . . u. hf..... J-<$ft2>|
inwendig Lter ' die talvoorfï€t' ende voornamelijck het
t*heheercone^e^rt' metgeen andere bereydingeverwachr?
awartedoendewijfe.
-ocr page 274-
HET VIIFDE STVCK
2 7<J
flauwer leven, ende dat de quade te vryer fondigen, 'r ^r
flapen is. Staet op dis daerjlaept, ende Christvs j*
lichten.                                                                                 u?
Item het flapen mach genoemt worden fteckte, of Ö|J öo
dom,of eenige andere oorfake, die ons fchickt tot de d ^
waer van den flaep een beek is, want die berooft ons v&a u
gebruyck der vermakelijcke dinghen,ghelijck de clo°J,ljfi'
hoemenfe verdrijft, ten laetften bevanghtfe den ^ff-c Ai
Wanneer ickmy fal ftellen ora.te flapen,dan fal ick-io^
dachteniffe des doots vernieuwen.                               \/±
28o.Figuer.
-ocr page 275-
^^tllnytTUAmAe$niichtS &&»'" "» ïheroep. Siet den
fienelij^ 7 W-Wanneermê het alderminft peyft, onvoor-
UJck in mSer°m fal *ckimaken dat defe ftemme geduerigh-
voor de Wu/^^n klinckt- Doch hy komt als een Bruidegom
klven inbeeldSr? V°°r d.e "'"'^ als een recllter- lek fal my
tQt het H.Sacrament1Ck die ftexnme üoor > wanneer iek gae
^^!^^                    alledie maeghd
^en op-
28ï.Fig
;uer.
S 2
geftaen
-ocr page 276-
'i9
DE- ST.tt.CK.."-
^dfdende uyteea^dïèpe i^ut^fisri-ifrckitomms-ik^ t $
ende hunne laropetvt, >die dédwafeibemtircken.mët «*Z$
gemaeckt te zijn, om xien Brujdegömte gemoet'te :$aCii't¥[
'dan futlen fytela^tiderickenomuJLyé^i eèdejifuïïe^IIl~^1'
fpottinge gefonden werden tot de verko©pcra?i.dit5ï^cl>'
en fullen fijn,wanneer alle geiegffrfïheyt van hulpe &1 .^
Maer de wijfe/ujlen wel bereydrhem tegheP^i^
2t82rFtfJtter.
-ocr page 277-
vreuchd f™ fy mCt elckanderen verblijt zijnlmet wat een
den Bruvci !Ien^yoP^Prin8en ^oor llet klaer gheficht vau
de falichm 8um! doordeomhelfinghe, ende den kufch van
dan fal yedef i de liefde!door de welluften van zijn Tafel!
licht der liefde         nondertmael klaerder fchijnen door het
vlammen uytwJrV het aenfchiJn d^ Bruydegoms, ende fal
^et olye yan de G r?/411 °Prectlte llefde , fal overvloeyen
endeT>erijckelvankde;
Ü^Figuer.
cke vertrooftingen", fonder vreefe
eeowigheyt uytgebluft te werden.
Sj
De
-ocr page 278-
de voor de divafi,die daer noyt en firllen fcbtttren in gher*5>
kennis ghefloten zijnde met een grendel die nret en kafl£e
brokeii \vtiden: ïckjn ken-» niet.                                       ï
Het flot van de gelijckennTe is: ï>mmi»*ti$t,i»***$]*
iveet dach noch uYe.
_______284Figufer.
-ocr page 279-
T^Ën f 'f °ci^dm Parai,el van de ongedeelde talenten.
byvanVdeTy?de voegWe hy daer noch een ander parabel
, tftckénfotS ^n' diede HeerE, foohy nu vanhuys
|je gheene die daer ö'-L'"211 knechten ommedeelde, der wekker
de vereert werden d ]tue medeghedaen hadden, ghepreïen en-
^aert hadde, niét alW,? - oe die zi'nen talenc vruchteloos be-
\^i^^^^^^^ °0dC " ^ UyterftC
- ^Tk^t ■—■——------------------——'
S 4
-ocr page 280-
n3&
HET VIÏFD E SfVCK
zZz
D e
Seven Liehamelijckc vvercken
Van
BERMHERTIGHEYT'
9 9
De hongerige ffijfen.
Alsghy eenen maehijdthout,fo roept arme,krancke,Nf
pelf Me blinde,ende ghy lult falich wefen,Z,*c. r4-^-
—_--------------.---------------------------------------------^^
28(?.Figuer.                                                           ^
-ocr page 281-
,3
_p.                         De dorflige laven.
m'jnenna^e U te ^ncken gheeft eenen kroes waters in
^aer ick ^T1 dar£ty "^'H R 1 s T'° toebehoort, voor-
in. Mare.9. C U' die en ^al ziJnea l°OQ nier verlie-
^elöown hM^^wceenvandefen kleynen dieinmy
WSfiïir? hem b«er datter eenen molen-fteeaom
Pea^def^9eaWarei endedathyiade Zee ghewor-
ïuer.
De
S ?
-ocr page 282-
%%%
|z8*               HET VIIFDE STUCK
De naede kleden.
Als'ghy eenen nae&en fiet, foo deckt heöJ,.
verfmaetiiwes vleelbhsnie^^.j-S.
28iLFiguer.
-ocr page 283-
zêz
Vau k kven C H RIST %
28y
De
gevangenen verloflen, ofte byftant doen.
va!^ft^<fichtf«h^gévangciieaials mede ge-
Iffe i
-ocr page 284-
l£v
HET VIIF DE STUCK
2.W
Dcfieckenbefoec\t„.                              .
Ifferyemandt,onder u lieden fieck? die h^.i
Priefters der Kërcken, ende laet die over hem &
den, falvende hem met olie in den naem des H^
R F. n. Ende 't gebedt des geloofs fal den fieckeö g ^
nefen, en'dexteH e e rè fal hem verlichten, efldf
dat hy in kónden is,die fullen hem vergeren-word^ !
29o.Figuer.
-ocr page 285-
a$;
"^SïPïT^en C H JU S T I.
<? <f
De vreêmdelittgerf herbergen.
iSp ^'e?ef bt0*Mj d&eydt "blij ve in u lieden.
an7 £• *? betghfaêttih€ydt eii'wJlt'fliet vèrgheten:i
erK .2 2ör?öbb^^ fommi^de Eagefen ter
a9i,Figuer.            ~~                                     !
De
-ocr page 286-
%&i
*S"
HET VIIFDE STUCK
Dedooden begraven.
De dooden (waer ghy die vint) teec-
kenende beveelt den grave,ende ick
fal u d'eerfte fitplaedè geven in mijn
vergrij iènifTe. Vertoeft ende ruft rqijn
volck,want u rufte fal komtn,\.Efd.z
2P2.Figuer.
-ocr page 287-
*tfeJ,i°?pebeenderenhoolt d« Heerenwoort,
fal dei o- Seere Godt tot defe beenderen:Siet,ick
Vwedoo^nU/i.nde,n,ende8hyfuitleveD'£^ 37'
verrijfen- o            nIeven» miJa verAagene fullen
be woont,£/«**eckt ende loofc Sh7 &e in 't geftub-
öe uvre kom^""^*^ des Fteefch-
re* <te fteZ ™n 5e is nu>aIs de dooden fuHen hoo-
reD'!ljS^S".Soone Gods,ende diefc hoo-
^Figuer
-ocr page 288-
1&§
Hoe hst.uyterfte oordeel te \verc\_gazn fal.
Enlaetften vervolght hy de maniere hoe 't oordeel ie^l(
rerften.daghe te vverckgaen fal, te weten hoe de i° ^
- G Ö D T s in groöter maj'efteyt ende hèer.lijckheyt *°?ei\e
de , nae ghedane fcheydinge der goeden van de quaden , d c e,
partye, om de werekew der bef mhertigheyt die fy aen haren Q,
ften bewefen hebben, ten eeuwigen leven roepen fal: ende ■ • J
l^^^ye.prn.dat fy de felve aen haren naeften je bewijte" iA
jluymt hebben,den onuytbluffcbeljjckeh viere ehde.der pney11
fyeker tormenten overleveren ü\,Mdtth.2^___________^-^>
_■ /- 294.Figuer.                                                      - 16
-ocr page 289-
JVan't leven CHRIS TI.
iHet algemeyne Oordeel.Matth.zf.Anno 33.
2pl
A.l E s v S fit-
tende in den ,
troon der glo- \
rien,oordeelt, f
B.Den Heme- |
len, Planeren, |
ende Sterren i
zijn veel hel- I
:)erder als te I
vooren. C. Al-
len den oor- |
dren der En- i
ghelen ftaen
rontomme Ie-
fum. D. De
moeder Gods
fit befijdë ha-
re fone, ende
allen uyt-ver-
koorenen, elk
op zijn plaet-
fe. E.Nieuwe
Elementen,en
het Elemendt
van 't vuyr het
alder - iubtijl-
fte. F.Het ele-
mëtdes luchts
is door-luch-
tich, vrolijck,
ende alderftil-
fter
ri '°nder »»«•                , -                                       cnuc <uucrnu-
?es ^a ; «enige verandennge over al alleleens. G.Het element
ïert"jcx is re uyverfte ' klaerendeftil. H.Het element des
p^de kunften V/nnde flecht> vry van allen wercken der natiiyren
t'r^, werden de °or den dienft der Engelen ende heerfchappye
goeden ho*0?0eden men^cnen vande quaden gefcheyden.
i.en quadé gaet ehvf" Van denThroon,komt ghy gebenedijden,
Oo°JeoPent flocktden^l^^r ■L'De yffflck%m°m ÏJt1'
de±el g"edaen zijnde ter0de^denflmetteA düvvelen °P- MH^
wi"ernel mer H^n PnoTi dt c,mftm verftaen op te klimmen in
^^
:^egneren.
^£TFiguèr7
g enendealle- Heyligen om aldaer eeu-
De
-ocr page 290-
De loden houden wederom raet om Iesum te vernield'
cK
ALs Iefus defe redené voleynt hadde.heeft hy daer by ƒ ^W
hoe dat hy na twee dagen op den Paeflehen gekruyft ^
worden.- ende hy is voort na Bethanien.daer hy den t' ,i('
genden dach bleef.gereyft. En op dattet volbracht foude "L'^
"t gene by Gode geordineert was.fyn hier-en-tuffchen, ^m'^
macht gekregq hebbende.de Overfté der Priefteré.en de J0^ j,oc
geleerden in den fale vanCaiphas vergaderr.om raet te flu5rtn jflf
fy lefum met lifte vangen en dooden fouden, ende fy ^0<^lX^^
gelegentheyt om hem te vaten.en aen een fyde te helpen-u ee$'
uyt te rechte is de verftoorde Iudas bequaem bevonden ge^e ( P
die opftaende ende tot defe Raetplegers innegekomen Vf*\(t.ih
om 30. filvere penninge verdragé<om lefum te verradeJ^--^
-ocr page 291-
*3»
cmsofc
9 9
♦ 9
9 $
9 9
9 9
S»ffc(*lp
9 9
ufceMu
9 9
9 9
9 9
9 <*,
9 9
<$*#
#*
9 9
J^en verkofK " r7aelven, om eenen kleynen prijs den vv-
few He.bt ^h7mdeen--dat &Y. -7 gunnenVilt^a aïfo ghV
1 n oordeftïck iügéSgl T 2T ^'^ mettet ™e be^"
r*£ ? . d end« Sr h tCr he/den van u>lytfameliick.verdi!ge
luri°/lck van der ï^/ ^enfchen tegen my. Oock dat ickïy
He?
-ocr page 292-
HET VIIFDE STVCK
*P4
Matth.26.Marc. 14..Luc. 12.Iodn.13. Anno 33.
Het Avontmael des Wets.
^.Iesus feyntPetrum ende Iohannemin de ftad£<Vy
eender, omme hetPaefch-Lam te bereyden. $' <<>
komen tot de poorte. C. Volgende den Man ha^S
den ontmoetende komen fy op den bergSyon.^*^
Lam wort gebraden, ende het Pafcha bereyt- E-^1 Q/
ten het Lam met den Ceremoniën daer toe bek0
rende.                                                             ^/.
298.Figuer.
M
-ocr page 293-
*J3
CHRISTI.
j-j-----=—_______u^
***!
fSY eten h^'f^^/™»^/, rarfe Voet-waffchm. -
&*&&C' C- Wïh "de) dle met m? met de hant in de fcho-
fe " lck «et oock. £ r*tneckiger geworden zijnde, antwoort, ö
te * £■*'$* vaIt op ziin antvvoort fachtelijck.ghy hebt het ghe-
^ J 5men omme fiin Difrinnlen d
-ocr page 294-
HET VIIFDE STUCK
2pó
_._Matth:26.Mdrc.x4-.Liic.Z1.Cor.Z,XX. Anno 55
9  9
9  9
9  f
9    <$>
9    9
9    9
9    9
9    9
9    9
9    9
9    9
9    9
9    9
9    9
De mjlefti/jgf v#h } .uaei-^yhghjie Sacrament ende Sacrifit'1'
A. I e s u s gaet weder aen tafel filterden Apofte^J
doen het Avoot-maeljinaer I e s v s nuttight ge6
fpijfemeer.                                                     .
&• Ifsüs maed het Alder-heylighfte Sacrifitie eflPl
Sacramenten communiceert het fijne difcip^'
^oo.Figuer.
-ocr page 295-
•Tef"* ftaer „ f mJtellmge v'M 'tHeylieb Sacrament 'zêfcMt is
^ft op fijn b0°i niec'van tafel opsmaer ontroert h'em. B.Icbatmes
?cn ick,&c. cfj vraeght>H<^ wie ift>&c. ^.Jf/M annvoort,
^yvel voort-gèdr °ntfanght den broek van lefus, ende van de
f, e 'Pyie opgentMv, £1J"ae loopt quaiijcK gefint van de raiej.
£, f& gefchanaklifSr?- ^"de.&c.voorfeyt ft> denApoftele.dat
v'^^dathylfft^ riil louden worden. D.Pemwd'opperfte ver-
£.^Kjckeh i fc'S fttt,entieer'fal verlateri.ende alle d'anderen
r^êSe kamer alwaerK,1 ?P met allen de" ^portelen en gae'r in
Ue «fenckfe*™!™Sf ^ APofteIg otiderwyft.F.Tenlaetitë
3°ï Fiplr g 7 ynde Saet hy "yt na ^é hoiGetbfenumi
—HÜlr:                             
S 4
                         Medi.
-ocr page 296-
^4
HET VIIFDE STVCK
Meditatie van het veranderen des broots in het lic*1'
haem Christi.
PV NT I.
HOe wonderlijck fchynt uyt in dit werck de heerlijckbey'j(
G O t> T s? i.De wijfheyt, dat gelijck hy een maniere he.
gevonden, om twee de alderverfcheydenfte dingen *e ,£i
men te voeghen, G o r> T ende den menfch, in eenigheydt ^
Goddelijcken perfoons door de menfch-wordinghe, om of' ^
befte wyfe onfe faligheyt re volbrenghen, alfoo heeft hy0°.
___________—---------—---------------------------------------------—"""eé"
3Q2.Figuer.______________________          ^^"
-ocr page 297-
f
J]nd
Maniere ghevonden, om fich felver. nu menfch gheworden
VoedVf &hev;en tot een foorte van fpyfe, voor ons ghecftelijck
ke vere e"de verfterckinshe, ende tot een feeckere wonderlijc
2.Deoneyndighe»24ck, want op een
ve°"""," ""7* wort de lubttantie of felfftandigheyt des broodts,
ranaert, loo darter alleen blijven de by-vallen ofte gedaenten
fthlïr°i0tS,j^."«chaem Chri TI bedecken.endehyisfo
on ,, r °" , v-e',dat nochtans het gheheele Hchaem, door een
WÖr.r^eeckelijcke vereeninehe met de ghedaenten felver des
^Vverborgen is onder yedeï deelken.
?05.Figuer.
•Twelck
S f
-ocr page 298-
o«5 ft
300
vg,
9 9
9 9
9 9
9 9
dfoaft
9 9
9 9
9 9
cjfC'J-k:
9 9
9 ?:
9 ♦
9 9
9 $
9 9
9 9
9 <?
9 9
9   <p
9  <9
9   9
?  9
«toe**
9 9^
SSlÉSS d>aC W>, Sel?oven da< k<™ 'ghefchieden, foo is ons
vf"
noegh fijne ahnoWenth
riemellchen V ad e r zijn liefde prijft, «&# welckeKhy de g
"r
eSë' 5**° maff \k«nbfer den eenigen geboorén Soon jgg
frR,S±gLWekkefty^ ^veopderinnely^kfte »»*[**£
U n^acramenraen ons geeft om Bern te glienieten. YüGf&%°
-ocr page 299-
3°* |
I
!^*:
ff ,9i
<JU
f V]
,? 91
I? ?■
$£&
9 9
.9 .9]
9 <J>
9 9
^ddelyck'hCehvare^.geeft hy het voorwaer al ,fyn bloet, ziel ende
vÓMlemet'endeinfynlichaemV> oock fyn ver
owoemngen , die ons hier overvloedelyck mede-
ichenckt hy ons. 4.Een feer grooten yver tor
eer het hem niet genoegh en was,dat hy voor
>
^
&
i
'Ve« „------• j , . ient hadde, maer heeft oock willen door fich
h*£? fyn lyden foude "ftrutuenc fyn' waer door ons de vruch-
tó dfö' ende<rf ick mt°,e-g!voeSht werden. O.konde rek dit
>Leheel gaf, ende over £fftot den yver van de Slorie G ^ » T s
P V N T
-ocr page 300-
\oo
HET VIIFDE STUCK
j3oz
m
m m
V N T II.
Men moet overleggen de woorden, met weicke hy de v ^rs
deringhe heeft ghedaen. i .Dat is mijn lichaem. Hy en Kne?*n gê'
niet alleen een teecken, of yet, waer door fy fynder fouae ict,
dachtigh zijn.maer fyn lichaem felve.Gelyck een goede m ^
die haer kinderen niet aen andere geeft om op te voeden, ^ j,ef
voet die met haer eyghen fogh; op dat, ghelijck Elifeus, °,^v
kint te verwecken, fyn lidtmaten heeft ghevoeght op de i» ^y
ten van het kint, ïck mede allo door het aen-raecketrvan_^^j,e[i
---------------------                       —.------------------------_——— ~-~"            JTÏ*\ ^
3o6".Figuer.
-ocr page 301-
3<at
CHRISTI.
__________ 33
maten Christi foude
geheel onttteken wer-
den. Ende op dat mij-
nen mont van den fij-
nen, ende mijn oogen
van de zijnen,ende al-
foo mijne andere lede
ende finnen van fyne
leden fouden heyligh
ghemaeckt werden,en
ghefchicktelijck ghe-
ftelt, waerdoorfyin
gheene faecke haer en
(ouden te buyten gaê,
maerfoudë doen 'tge-
ne- Christvs doet,
ende'tgene hy in haer
foude wercken.
2 ."Twelcl^ voor u-lie-
den gegeven wort, of ge-
levert fal werden. Met
defe woorden beve-
^eerrU-u r               ',----------------------ftight hy meer ende
de d r y \yn ^aerach«ch lichaem geeft.te weten dat, 'twelck
. uoot loude aenghedaen werden. Ende hy geeft daer door te
Wil 1 i "l" Wat een Hefde hv fich in de doot £eeft om onfent
end' ctathy°nsmctdiefelfde fich aen ons geeft tot eenfpijfe
in h onderPant vande beloofde faligheyt.Dat is dan het lichaem
fla et w.elcke die alderheylighfte wonden van onfe faligheyt ge-
de c^ Zl^n,die de felffte noch behout, doch klaerblinckende en-
gen r°rieUs'in welcke ick fal verfoecken ingeleyt, ende verbor-
'e mogen werden.
ben. H at-maniere d'Apoftelen het H.Hchaem Chrifli genut heb-
confacreVt ^ &elooven>dat Chriftw, wanneer hy zijn lichaem ge-
ftanden der dT^' £eliJckeliJck met eeninwendigh licht, de ver-
een byfondere ulen heefr verlicht, fo dat fy geloofden.ende op
^aerdoorhetmaklerevatteden dewaerbeyt van dat myftene.
ï.ernederinp-e v r.i * is'dat {Y met de S™otfte eerbiedinge en
baerenbovlnrwV.e?ytdehandenC^* hebben ontfan2hen.
** een «0C" i llS-de «uchte is van dit H.5acrament)dat fy
Zi)* overlorpn ?£, ]*ke bKJtfchap ende foetigheyt van binnê
^•fo?s fv v?„ ghfeweeft- ludas alleen gelijck hy 't onweerdigh
^-----^iya" defe vertrooftin berooft geweeft.___________
-ocr page 302-
Dat Chris* 0
oockfieh felven &#
ghenut, nemende .,
ftucxkenvan het P-flj)
lighe Sacrament,-a' «,
vermoeden veel h?y |,
ghe mannen. HyJ. af-
leert een weerdige n (
berghe gheweeft v a
fulckégaft,datis,v,°lvt!
fichfelve.Hyisvef^,
geweeft, ende hy »e ,,
fich in hem felvenv' ^
heught.dat hy fogf^,
ten myfterie hadd<-:
gheftelt, tot een al<\j£
gherufte hulpe, fj
eenfonderlinge t' U,
van zijne Bruyi,de
Kercke.
Meditatie van het Veranderen des Wijns
in Bloedt.
Punt i.                        ,
Dit k den Kelc^ van mijn Bloedt. Hy geeft niet een deel» •%
geheel het bloet, gelijck het geheel in fijn lyden is uylKv
ftorr, daer nochtans een druppelken ghenoegh hadde %i\,
weeft tot voldoeninge van de rechtveerdigheyt; ende hy g p \t'
fyn Bloedt in een koftelyck vad, 't welck befloten was w^\.&'
den ende Lichaem , in welcke de ziele was ende de Godde j.^,
heyt. Ende hy feght van mijn Bloedt. De aertfche Koninghei1 ^n1
gen uyt het bloet yan hunne onderfaten, waer van fy naedef' afi
milde fyn: C h r i s t v s fchenckt ons zijn bloet.ende da«
maeckt hy ons rijck.
P v N t 2.                          e„t>5
Het Bloedt des nieuwen Teftaments. Het nieuwe TeftaffV^dï
weerdiger dan het oude, want het oude is beveftight met^cte^
der beeften,maer het nieuwe met het Bloedt CHRiSTi^tfJ^^i
3o8.Figuer.                                       ,
-ocr page 303-
3*1
Van 'tleven CHR1STI»
307
*é
nieu *r ln 'r Pude tijtelijcke goeden belooft wierden, maer in het
vin»he'cf Ce?eli'cke ende eeuwige, ende voor eerft felf de verge-
re ten laetft ^en' ende de Saven van £ratie ende deughden.en-
is aen C h r "J erffeniffe van de eeuwige faligheyt.Ende het en
le verdienen HaT ? niet genoegh gheweeft, om ons die goeden
een n«i "vv" """* ?at lelve Bloedt ons willen nae-laten, als tot
kkert r P3 '/"^ ,een^ettigh Teftament, waer door hy ver-
'dB om,7n.uyte!;ftc Wllle va" de vergevinge der fonden, ende van
J^minge door gratie, e«de van ons te gheven het eeuwigh
'
leven
-ocr page 304-
leven.Daerom wordt dit Bloedt genoemt het Tejlamcnt
S T I, of het bloedt des Nieuwen Tejlaments.
P V N T I tl.                 gj_______
' V^r
'Twelckvoor u-lieden, ende voor velen fal vytgejion werden tot** fat
vinphe der finden. Voor ulieden. Hy feght in't beionder ^
voor henlieden nytgheftort is, om hen te meer te verwec^^t;
medelijden. Ende over fulcx al hadde daer maer een by ge f0o' i
foo foude hy ghefeyr hebben.voor u; welcke toe-voeging^. eeP j
te kracht heeft om de herten te vermorwen , ende breng ^ ^y
fonderlingen trooft aen. Hierom fal ick peynfen dat het ^t \
gefeytis.- 't welckvooru uytgefiortfal werden ende voor ^ 'ijl1* 1
voor al de menfchen t'famen, fo veel als C h r i s t o van veei
weghen aengaet. Ende met recht worden a^menicn^^i
3io.Figuer.
-ocr page 305-
Van 't leven CHRISTI.
307
^en Jn ghenoemt; ift datmen door veel menfchen wil
ver-
°°ck \v 1 al de menfchen .maerfeer veel menfchen , foo is dat
.^'er Va §e^e.yt 3 aengaende de vruchten, die daer uyt volghen,
. Anderf niet al'e ^ deelachtich en maecken.
bWt uyt,»lefl Wor£er niethant van de mede-deylinghe van dit
jNghen znn' oten > lloe Aecht ende verworpen hy oock foude
t eernamen 'h6 f°° veel het Goddelijcke oordeel aengaet, alle
!Üyne moetmPnS ^erelts, ende de gaven der natuyre ende for-
?ede-devW „?el\eeliick voor niet achten, ten aenfien van de
h s uiden* C l«. e G°ddelijcke gratie, ende van de vruchten
r'• Totn,<,v~L • 1 ,' aie de menicnen toe-gnevut^m wur
(lv^t L ™^* *r ƒ«.«!«, fonder eenige uyt-fonderinghe,
-^J^n konnen fo veel noch foo groot niet zijn, cf dit bloec
ü^figuer.
-ocr page 306-
m
w
is ghenoegh om die uyt te wiffchen:) fal uytgeftort werden > \.el
door wort de menichte te kennen ghegheven, dat het niec
druppelen, maér als beecken fal vloeyen.
Meditatie van de Sacramentele ghedaenten deS
broots, ende des wijns.
P V N T I.
ite"'
v
Aerom hy het heeft ingeftelt onder twee geda^0'^
i.Om dat het een maeltijdt was, op welcke {J
- broot ende dranck pleeght voor te ftellen, dat d ^
om het felve hier oock rbude ghevonden werden. Al-hoe-^ uti
anderfins geheel is onder yeder gedaente, 't welck den ^°£f0&
ndedorft der zielen verfaet. 2.Voornamelijck, om djitj^-^g
^i2.Figuer.
-ocr page 307-
'%<
Van 't leven CH
_____________________3°P
foude verthoorien, dat door
zijn lijden geheel zijn t loet
verfcheyden is ghewteft \an
zijn lichaem: endt dat nce-
ten uy dencken , wahneeij
den geconfacreerden kelck
opgeheven wort om datmen
dien foude aenbidden. £nde
wanter voornamelijck vijf
bloetftortingë zijn geweeft,
in den ftrijt desdcotSjin het
geelfelen, in het kroonen, in
het hechten aen het kruys,
endeinhet doorbooren van
zijn fyde, daerom machmen
die in de Miffe overpeynfen,
ende met danckfegginghe
aen den Hemelfchen Va-
der op-ofFeren.
P V N T II.
Wacr—                                             '             
W
h Uer VanVy dUOü oncter de gedaanten heeft willen fchuylen,
f verthno yrT° geen teecken van io g'ooten fake fich en fou-
Jetnh °on^-Tot een exempel van ootmoedigheyr.ende lijdt-
ïee«onrfS J V? ^..menfchwordmge heeft verborgen ge-
^n0"^errde menfchelycke gedaente, om dat hy voor een fe-
^tf*n?en wïH°Udf Bhe1a^.werd«. ende oock qualijck foude
S^ broo^lrden; C \el? ^ OOCk gebeurt.fo dit hy voor ge-
<T0rt-Laet irt trrgheh°Adenj ende oock altemets vertreden
»Cn- Z Tnr %■ f° wenfchen te fchuyien.ende verfmaet wer-
r>« ffiriiVlV f?6 d€S geloofs ' wanneer alle de finnen daer
Js. geloof,, f!i?p.ee? "ytmuntende maniere genoemt het Myflêrie
^JMe verSnj1," ?Confecratie'en ' ' " '
0°°Pen,overleggendePni, Ick faI al,e de fïnnen in 'c befondefover-
v^It. Endeniette^r^'^rf- aIsrvan gemeyn brootlr,
is7de woorden G o d x s ftf nd-e ^ ICk bever feer vaft geloo-
Jf*«n broot, maer den H mi|n fi^nen' dat her m^ meeren
^^nd££LHei!!£Lil£der-gedaelt is.erde het leven
si?j£iguer.                         
V 2
—--------■------
geeft
-ocr page 308-
HET VIIFDE STVCK
3io
geeft aen die werelt. 3.Om dat hy verborgen zijnde een ^„p
wen foude geven,om tot hem te komen.want waert dat hy''^
lijck was, foo foude hy ons als van fich keeren.ende de lief".e m
de befchaemt werden , ende en foude foo vry niet vallen 1°
omhelfingen.
P y N t 3.                            $
Waerom onder de gedaenten van fpys ende dranck? 1 ®^$
hy met ons op de innerlijckfte maniere heeft willen veree°&
zijn,ende binnen ons wefen,niet alleen van buyten in eenige.' $
tegenvvoordigh. Iaefoo, goede Iesv en fchroomt ghy nie1' £n
gaen in fulcken hert ende lichaem? 2.Om dat hy foude te ^ Jf
gheven, dat hy door dat Sacrament alle uytwerckingen in °^>
ziele re wege brenght, die de fpijfe ende dranck in ons ^Lf
lijck leven weróhals te voeden, bewaren.vermeerderen, ver'' \
ken, verheugen, ende de aengeboore hitte der begeerlijck'1^/,
bedwingen, op datfe het ingewant niet en verteere. Wie ^l f
diefal leven om my. Ende hoe en fal ick naer defe fpijfe niet '"^
ken. 3.Om ons te bevelen de liefde tot elck-arideren,wantij
lijck het broot uyt veel graenkens, ende den wijn uyt veel ? p
ven in een verfamelt wort: alfoo worden wy mede door
crament eenen geeft met Christ o.ende onder elck-an^l v
Daerom wort het oock een ghemeynfchap genöemt. End' V'
ghefien het broot niet wort gemaeckt dan van gemalen,get'f%'
ken granen, ende den wijn dan van t'fame-ghedruckte endeL;>
trede druyven, fo moetmen oock in fich bedwingen ende vef ien
ven de ongeregelde luften.op dat wy mogen deèlachtigh ^fcti'
van de eenigheydt des geefts, ende van de kracht van dit 5*
ment, ende fmaecken boefoet J«Hbeke is.
W
Meditatie der Ceremoniën die C h r i s t u s g
bruyckt heeft in 't confacreren, ende uyt-
reycken van zijn Lichaem ende Bloet.
PVNT 1.
HY heeft bet broodt genomen in %ijn banden. Hy had het k<?" (yfl
veranderen leggende op de tafel, maer hy heeft het «%ei
handen genomen.om dat hy foude te kennen geven>d. M
een werck is van de Goddelijcke macht ende van de Goddw ü*
hantjdaer-en-boven, datter vannoode is een feer groote %,
heydt. Ghy opent uwe hant, ende vervult alle dieren met^%^
-ocr page 309-
3(3q
^____VanUeviniCHRIS TI.                    ^7
tre°n0caev«kré^nLd^Orfyrnen arbeyr' ende verdienften ons dit
Vlen. ghenhadde> foo dat wy eten den arbeyt van zijne
Hy he r -                   Pvnt ir.
Sot hiïJ9" °Tn °Pgeheve» na den Hemel, thoonende dat dit
4aelt, enHVÏ1"0 lgl? broot is 'r welck van den Hemel is fihe-
^e1 énde h Wy °n henê derwae«s m" een oprecht betrou-
,n g MifTe vfrmra\en^oSnPiife m0ete" °Pheffen ' M^T?
ke'.da« hv ^ hu !fJdde ^geven, ende da< fo veel vferighlijc-
als 2 2$ T ha,dde in*r vermenigvuldigen van de broodë,
'c« hem h H ieerIl,cker ende groore' was'dan die-H°e moet
, End?I, l * , e'wanneer ick van dit broot deelachtieh worde'
fulcx n.? hee^tetM%mt- Her fegenen Godts,is weldoen. Over
Q tó"ef u' bl'?0t' hecfc hv 'r verandert in zijn lichaem.
^ «Jenedijden Heer.fegent my oock.ende verandert my in een
n^ermemcn.                                            ,
Sde ^tfttm h 5j?*5 h? ^in ziin hande" gnomen,
Celen dfiefdrnr , tndeVhe-e^hy'r «ebroocken. Om ons te
ïet ^yfterie on H ° eIckande/e>dle van een broode eten 2 Om
h °°ien ziinX ^ " ^Ch; Verftae"' dat het Sacrament gh£
heej «en zijnde, foo veel blijft onder het deel, als onder het ge-
l^eten worT°mrClen hlCr doorgdeerr' dat dit bfoor, eer K het
l
ï; ~ei, mPr OÖ              ,— ' wuiuiMHge moet gneDi
- ?*;,£"?!" gr°°re beweeinSe alles over-peynfende, c
r°ddelikkhnt beSfepen wordt, het lichaem, bfoer.wele.en
oken
at in
de de
G
Van2i;„l)c
verdienften ende voldoeninge.
de'onëyndige7chacien
P v
■—tdey
few**
beende
le« 2* maer
etp ^y en f0
--------------"—■ Ende hy heeft het zijn dif-
eet fj         Re ende a,dergrootfte ga\e) feggbende:
00 W CC WOrt ons n'et a^een ghegheven om aen te
om ro »r»n enc]e \n ons binnenfte op te fluy-
W hebben.H É ande-rs fo° Goddelijcken broot niet dorven
. ^dnri»^.:'.. eEre ick en ben niet weerdigh dat ghy komen
<!!endemijn (SacrV mrer om dat êhy'r 8cbiet' fpofa)ick het
-_J__ ,al gelonr werden.
V i                  Medü
-ocr page 310-
3I2              HET VIIFDE STUCK
Meditatie van de macht die Chr i s t u s doen:
zijn Apoftelen heeft gegeven om dit H.Sa-
crament te maecken.
P V N T X.                                    $i'
D
E macht om het Lichaem ende Bloedt C H R I s T I te. Ji'
ken is aen d'Apoftelen gegeven door defe woorden:W' ^
tot mijndergeciachtenijfe. Waer in uyt fchijnt, i.Een uy* ,tf
rende liefde tot de menfchen , aen welcke alleen, ende °ie/ö^'
de Engelen, hy macht heeft ghegheven over zijn Lichaem>/ ^
den menfch nu niet een luttel beneden de Enghelen vermi^n'
is, maer verheven boven die. a.Sijn miltheyt, waer door "^^'
der eenighe bepalinghe defe macht heeft gegeven , niet S? ^J
den aen eenigh ghetal, oft hoedanigheyt der menfchen; te ^ ö[l
aen eenige heylige alleen, noch oock mede aen eenige plaeIi£ii'
tijdt, maer dat het over-al, ende alrijdt mach gemaeckt ^Ci-At
3-Sijn geweerdigheyt, goetheyt, ende als een onghelooveMjfc
ghehoorfaemheyt ende ootmoedigheyt, foo dar hy ohghe1: ^
lijck tegenwoprdigh is aen de ftemme van een Priefter, difJi-
relijck ghewijr is, al ift dat die ongoddelijck zy , ende het"\c^
ge Sacrament wil mif bruycken , ende feer onweerdige dl"» jj>l'
tegen dit Sacrament, ende over-fulcx tegen ChristV*1 $
ver wilde uytrechten. Hoe veel grooter faecke is dit wel,^3^
den Heer ghehoorfaem was aen de ftemme van Iofie'i^'
houdende de Sonne, omdat Iofuezijn vidlorie fonde\etv°
P V N T 2.                         &M
Dat fy door die woorden Priefters geordineert oft g^1' fy$
om offerhande te doen aen Godi den V a D E R, van be ^'
haem ende bloedt Chri sti. Want het is wat anders teg(^
facreren als is offerhande te doen,maer het wort
men ghevoeght in dit myfterie, alfoo dat, wanneer den ™0?
dit Sacrament maeckt, hy met eenen aen Gout op- d1'
't gene in het felve Sacrament is begrepen,als een offerha0
heylighis.endeaen God.t aengenaem.                          G® *
I. Qverleght dat het Sacrifitie een offerhande is,die aetV,erc
gedaen wort,van een faecke,die hem aengenaem is; ende ^r
is geen koftelijcker dingb, noch 't ghene aen GoDT , e»1 !
nier is, dan zijnen eenighen Soon, menfch gheworaefl» ^C
over fulcx ift de alder-uytmuntenfte offerhande van al 'tge0
hem foude mqgen op-offeren, i                                         $&&
11- Dat dit'eenigh alle de verfcheydentheden heeft v^gij*
dere offerhanden, ende veeluyrfteeckender dan diejloen^^i
-ocr page 311-
311
iS11' dfn|hen h«ft g?"vhe7 ffg«?fe« wort, door vvlen
r londen, ende quijtfchrlH;               „ls %«ro"fc vTgevmjrhè
depn ^n het üjden des Hcge Van aIle ™«^-----^ "
ePnskrachtelijcktoec,LnR^N W°rden door defe offerhan-
Üid deVV A D E R wSn,? / ^Wanne£r den H E E R % felver
'Wen. Ten laetften V,        P"geofferc tot gedenckénitte des felfs
«oordefe offpri,--" net ls™krwende aki
uytnemen
j _ i i
d°l binder gtden?ki&eboden heeft defe offerhande te doen
fen. waer in hv fich fr ' ï,weI?n tor gedachteniffe van fy° 1?
^loflïnRhe Wanr d» " bloedl8h heeft opgheofFert voor önfc
fe eene onbloedS in't H Sa - ende,Waerachtige doodtfen
d.Tl verheelt wÓft <LrX<!              ' flwaerde do« CDhri-
fee het HchS ete onderdTd11161,6 gh,?daence»> 4 onder
W*1 hoe wel he aUe hPvd andere,het blo«t geconfacreert
>den wort, ende daerrS ^t" yeder V,an de gedaenten ge. I
g^oemt, omdZ*™??™11*"* e,e,n «"Goedige offerhande
fenoch oock heTSiï£ïlloet»n;et en is °yi h« «c!
!*bfteeckent deeneeeWWvï k T' uMaer v^degedaenJ
5'rftelyckhet bloed 1/erftelyck hetlichaem , endedandere
S** lyden^o^ JS" beqUamer gedenc^eke van het God-
to« -fo 8r°oeTiuChtIger vermaenteken van danckbaerheyt,
te nffg.f v^denW1evldaet/eYonden werden, dan een levende ver!
Wd rha5de' Endye11endenuHe,ere felv,er'ende een tegenwoordi-
ge foude fyn JJ^Jr en heeft niet alleen gewilt dat defe offer-
HyVln,a?dere'dadeS daShtcniffe van <?" Iv"den» maer oock van
^ icn felVen heeft g-eft^e "ytrnuntende deughden vanwelcke
andèrr t0t naefv°5iin?hI jf Cen levendigh eSempel, waer door
fen vl1 *}s fouden w.y luttefd felver fot,den getrocken werden;
^__r[offer ende Meefter ckbaer gevonden werden lot on-
V4
Van)
-ocr page 312-
3ia-
HET VUFDE STVCK
314
Ioan.iS. Anno ^7,.
9
cjksjif
f*<
Bil
9  9
9  9
9  9
9  9
9 9
9 9
9 9
cMCi-JJit!
9
Frf» het gh ene I E S U S gcfeyt heeft, een weynigh ende ghyfi'1
my nietjien.
A.Dh heeft Christvs geleert nae deinftellinge van het #?ec
crament. B. De doodr ende het befloten graf, beteeckene0 ^
weynigh, dat fy hem niet gefien hebben. C.Hy vertoont ^ettiue'
zijne verrijfeniffe, ende dat is het weynigh dat fy hemg ^
fien hebben. Ö.DeHemelvaert Christi de welcke ^
dight het weynigh dat fy hem gefieh hebben. A.l E S V i.W
dit uyt met het exempel van de barende vrouwe.
________314-Figuer._________
-ocr page 313-
ÏI3
Van. 't leven CHRIS TI.
3lS
cWücyo
V 't1
'<%'
4 T ^^ faergefyt wort,de Heylige Geeft fal de iverelt beftrajfen.
fe^nte3en1M^laetfe leert Chriftm oock defe dingen. B.Clmftw
fchen w*r5p ueeft' door welcke Goddelijcke daet defe drie din-
eer'«WH? eftraft- C Allen menfchen aenbidden het Cruys
tenhÏÏ . !tvan fonde overtuyghtwort. D.Chriftusvaert
*«reirv,n J- k aytWert Betoont zijn gerechtigheyt, endede
*& dlt"beft"rt- -E.Den duyvel wert verdreven.over den
he^fcehVP°yCehebben °°Viêben d°°r de ^Üe ^ ** H'Geeft
vT
De
-ocr page 314-
HET VIIFDE STUCK
ï**
Ioan.x6.Anno 33.
Devolrnaecktheyt des geloofswertgeieen.                   t,
A, Aldaer oock onderwyft C H R I s t v s fijn Difcipulen &e\fi>
maecktheyt der ghebeden, de welcke fy fouden feggen. Bc '.^
.ƒ?;« fittende ter rechter hantfyns Vaders, doet onsverftaef1' g,
wy alles fullen verkrygen van de VaDer door den So° "V
C By defe ftralen werden beteeck ent de eeuwige ftralen in ^ pe
keden S o O N E is gegenereerr van de V a d a R»Pp'II0'^acie
menfeh-werdinghe Ch'r-i sti, waerinne fyne Predeft1"
verftaen wert.
316 Figuer.
-ocr page 315-
ERIVS.
3l7
In-leydinghe op
het lijden ons
Heeren
Iefu Chrifti.
AL-hoe-wel de
Meditatie van
het lyden ons
Heeren eygenr-
lick dient tot het ver-
lichtende leven , foo
iffe nochtans behulp-
faem aen alle. Want
hier door worden de
fondaers geholpê tot
bekeeringe;de begin-
nende om hunne lu-
llen te toornen ; de
voordt-varende om
voort te varen in de
deught: de volmaeck-
te, tot eenigheyt met
G o d t. Door dele
meditatie worden de
wonderbaerhedé die
in de door Chrifti ge-
fchieden, in de zielen
vernieut.De aerde beef-
de, dat is, de aertfche
herten worden ghe-
fchuddet met een fa-
lighe vreefe, van foo
ftrenghe ftraffe des
Goddelijcken recht-
veerdigheyts teghen
fynen SooNomeens
anders ionden. De
fteenen fcheuren, ver*
facht wordende door
droefheydt over de
fondens
-ocr page 316-
3*4
'aula,ende S. ADELBERTVj^
fonden , om wel^
Chriftus fodaniged»"
gen heeft geleden.
graven gaen open ■
ee ootmoedige t>ie9,j-e
te tot een verrijfe0'! t
van een nieu leven- " u
voorbanghfili.es letnf^
ts gefcheurt van boveft
beneden, fo datmen f1.
ongedeckten aenfcb1)
de glorie des Heef*'
fien mach , foo wel 1*
opperde van de Go*
delijcke volmaeckt*];,
den, als het ondef»^
-           - •. . . .--*
van hetaen-gnenou'".'
vleefch. Delen fteei''*
een toevlucht der eg*
Jen, dat is , der fon"*'
ren , die de dootof
vreefen. Hier toe vl'e'
^endefuyverealsiW'
ven, ende fymaeck^
hunne neften endeg3'
ten van defe ftecn. E"
de andere als herre"'
die gewoon 7ijn de "*
gen te foecken (v.'eo
ker ommeganck in <*
Hemel is) vinden &&t
een plaetfe van hun"
rufte. Hieruytfuygc
fyalle honigh uyr^g
fteen, ende olie uytdr
alderhartfté fteen .W?n,,
iinlildc
Chriftus is in zij<"--^
geweeftals eenen»6
harde fteen, om te ve£
draghen alle pijn en,j<
ongelijck.endeuytö'
ghebroocken fteen ,'
olie gevloeyt, olie"111
-ocr page 317-
--------------•»
cDICTVS, ende S. BRVNO.
onie wonden te ge-
ifefen en honigh van
Hemelfche vertroo-
ftinge. Wt dit begin-
fel kan verftaen wer-
den , hoedanich ye-
ders eynde moet iyn
int mediteren,te we-
ren, of om de ziel te
fuyveren van fondë,
of om die te voorde-
ren in de deught, of
om die te vereenigen
met God door vieri-
ghe beweginghe van
liefde. Voorts mach-
men op het lydéChri-
fii mediteren, by ma-
niere van droef heyt,
Het is ons tot een
vreughr, om dat daer
door, gelyck luftinia-
nus legt, den af-gront
van de Goddelycke
barmhertighey t om-
floten wort; ende de
deure van den hemel
geopentjen de breet-
heyt van de liefde.ge
thoont ende bewefen
hoe groot dé menfch
is. Want het en kan
niet flechr fyn,'twelk
met het bioet van dé
Soone Godts ghe-
kocht wordt. Hier
door isAbraham ver-
blydt geweeft, fiende
defen dach van het
lyden des Heeren,
in den ram, die ghe-
ftelrwas indeplaet-
van fyn foon Ifaac.
Ende
-ocr page 318-
HET VIIFDE STUCK
320
S. FRANCISCUS.
Ende Christvr felve noemt defen, in de boecken der^,
gen.den dagh van Krooninge.ondertrouwinge.ende van de p ^
fchap zijns herte. De maniere paft voor de volmaeckte. De a^5
re maniere is van droef heyt ende medelijden.om dat Chr1s j,e'
foo veel geleden heeft,ende dat ick daer oorfake toe hebbe $ ^,
geven: ende aengefien hy foo bevreeft ende bedroeft is gevY en
foo betaemt het dat ick medelijdende ben, op dat op my ^CyM
valt zijn klachte.- lc\hebyemant verwacht, diegelijckflijckjnw?heb
foude ende daer en was niemant i ende die vertroojlenfoude,ende*c,^i
hem niet ghevonden. Voorts Chriftus heeft den kelck zijns*? ejji>
ghedroncken, eenfdeels verdragende de pijnen in fyn lic*1 n<je
eenfdeels van te vooren die in zijn herte overleggende. \*ebe'
eerfte maniere heeft hy gefproocken tot de kinderen van/^
.--------------—--------—---------------------------_-----------~~~~~~Ae&
32;.Figuer.                                                     _J>
-ocr page 319-
3'J
Van'tleven CHRIS TL
32:
S. ' H U B E R T U S.
fala i^eught ghy-lieden drincken den kelck, dien ick drincken
V0ef>Y*aer v^n de tweede maniere wort by Marcum daer by-ghe-
of °*t: Meught ghy-lieden den kelck drincken die itk drincke,
^ordeï h ,.40°pfel gedoopt worden daer ick mede ghedoopt
te„ 1 Sn»lijck of hy dien altijdt dronck.oock doen van te voo,
QethF aen!taende ftrafFe ghevoelende , maeria het hof ken van
31ïSSfefc» geheel uytghedroncken Daerom «oc
]wy aaer nae trachten , dat wy oock op beyde manieren den
toen m,0she" drincken, f00 wd met ghelijck-formigheyt om te
la k~r ü"cuc iUCL,L,e^eginge van mede-lyden
»ol»^
„ ,,         --.. >vy uc mvt.^et C h r 1■ s x 1 naer-
«i^iens^ziele het fweert heeft door-fneden; Ende het is een
'befon-
__3^4^Figuer.
-ocr page 320-
***
HET VIIFDE STUCK
$22
M U S.
befondere weldae
G o d t s, waer ^
J/«;<« fpreeckt, Sy *up
len opfien tot my»d,e
fy doorfteken hebb<- >
ende fullen my " -
fchreyen, als over c
eenigh-geboorern £ .
welck, al-hoe-wel n
uyr-ghelecht plecht
worden van de J°~A,
die re laet hunne J°f
dé befchreyden,nocj'
tans paft het oock ^
gheenen , die te lp2
dencken, dat fy00,,
faeck hebben gegeye
aende doodt C h* ,
s T i, ende uyf * fi
binnenfte des hefte&
daer over bedrof
fyn.maerdat en is ^B
————————^——----------genoegh, 't en zy d^
ter een gelijck-vormigheyt by komt in het lijden, eenfdcelsj'
nlfec vrywillighe pynen des lichaems aen-nemende, ander-dj,
d^oniemacken, die ons van felfs over komen, aengenameW ,,
ontfangende- Want Paulus ftelt onder de gaven Godts, ^i
leen dat ghy in hem geloöven fout; matt oock dat ghy; voor .
lijden fout. Ende op een andere plaets fchnjft hy van fach fel* 0p
Altiidt het (kerven 1 E S V in ons lichamen ommedragende ,Jp,
dat het leven Iesv in ons lichamen gheopenbaert worde-
de daer af beroemt hy fich, lek drage de litteeckenen des ^
ren Iefu in mijn lichaem. Behalven defe.ende uyt dele lal «y,
komen de neerftigheyt om mannehjeke deughden :naer.te Jij-
waer van den H E E r E een voor-beelt heeft gheftelt ingJ v,„
den; welck eynde het voornaemfte is.ende wort *\"ZeXTe\c^
Petro al* hy feght: Want Cu R I s t v S in den vleelch ge*
heeft.wapem ghy u-lieden oock met de felve gedachte- .^
Nuiomhetvoorgeftelde eynde in de Meditanevanjiet^,^^
g2y.Figuer.____________________
-ocr page 321-
1ÏU
Van't leven CHRÏSTI.
1*1
Minderbroeder.
des H E E R E N te bekome,
foiftvannoode darmen fich
bereyde, niet alleenlijckom
ghew oonelijcke reden, waer
door wy gheboden worden
onfe zielen voor het gebedt
te bereyden, op dat wy niet
en fouden zijn ghelijck een
menfchdie Godt tenteert,
maer oock om een befonde-
re ieden,wantden H E E R E
felve heeft fich met eé groo-
te neerftigheydt bereyt, om
zijn lijden aen te gaen. O-
ver-fnlcx fal ick dencken dat
C H r i s T v s tot my fegt:
Weeft ghedachtigh mijnder
armoede , des alfems ende
dergalle. Doch ick fal ant-
woorden 't gene daer volgt:
Met eé gedenckeniiTe fal ick
delv"c^en,ende mijn ziele fal in my verdwijnen^dit herdencken-
Rn n ^ijn herte,daerom fal ick hoopê.Want een devote herpeyn-
reAe.Van het lijden Christi, verweckt een betrouwen. Debe-
I}efcun£e ^an moet fodanigh zijn gelijck den H.Bonaventura die
t^0 ,ri-)ft-'Deh menfch moet dat lbo edelen werckaengaen,oot-
Verjj e"Jck.betrouwelyck,neerftelyck,ende met foo grooten fuy-
j 7t des herten.als het mogelyck is.
e^n' °Ctnoedelyck, niet alleen uyt de gerneyne oorfake,om dat
<iieere- 5veerdich menfch in het beginfel des gebets een befchul-
di| ell" JW felfs:maer uyt de bemerckinge.dat ick den Heer in
rchapm^enjeftoótêhebbe>waerdooricktenhoo?1''fl:en falbe"
^en bl &tl 1 *J-Daer-en-boven fal ick my onweerdich achten te
fte ^L^i0y^n^nCHRisTUM,want het is een befondere gon-
!?nïhTS.\ y f?ne d»e difcipulé in het hofken de droefheyt
Ctfc? hefC ?e^gedeelt,enie dat hy heeft gewik dat in fyn
der jï 'hem ^ % hannes ende Magdalena met fyne.moe-
dert»? «hoveerdige Worden van defeaenfchouwinghe ghe-
^^geiyckbylobitaet: Sy jfullen vrefen,ende fy en fullen niet
derven
Aa
-ocr page 322-
cus. __^
derven aenfchouv^
alle die hen felven j.afl
duncken dat fy wys 'L(
2. Betrouwelijck'0
ickfaldeelachtich*'^
den van de vrucht^
om welcke Chrï_sï:|(
geleden heeft,indie'V
my oeffene in het mO,
teren van zijn lijden-
ick fal het betrof,
verwecken uyt dne „
ken , uyt de verdij
zijn
beweginghe
en , uy*r,
waer door hy fich °Pe,
fermende over ons* %*■
worden is onfe *°t^
fpraeck door zijn 1?
ten laetften uyt het ,g.
empel van den moot
naer die aen het Cruys plaets van gratie heelt ghevonden. <,-
3. Ernftelyck, ghelyck CHRlsTVsghebeden heeft voor fy" *
den, niet droom'achtigh ghelyck de Difcipulen.                    ( <c,
4. Met fuyverheyt, hoedanigh wy ons moeten dragen om W
ken koftelycke vochtigheyt te ontfangen.                             ijg
Nu iffer noch te feggen van de maniere om te mediteren > £É
veelderley mach fyn,om walginge te mydé.Daer fyn boven t* .,
manieren aengewefen; of, datmen int algemeyn geheel het ty
Christi bemerér, als een fonderlinge weldaet,die ons is aef>&
of als een fake die C^g>
daen, Gop.T daervoor bedanckende ,
stvm ten hooghften pynicht, mede-lydenmet hem hébbe „
Maerwy moeten befonderlycker neder-dalen opyèder deel ,f
het lyden.ende dat mede op tweederley manieren. Ofdehitt
ie,
ghefchicktelyck vervolghende,ende op yeder deel wat bly*e ^
naer uytwyfen van de vruchten, die wy daer uyt genieten; °> m^
nige van de deughden Christi , die in het lydenmeeftuy"^
ne'n.ons voor öogen (tellende, ende alle de wercken.in de v?e ^
hy heeft uytgemunt.neerftelyck overloopende of in de plaetS ^
de d<jnght,eeriige foorre van verfmaetheyt.die hy heeft ^e ^n
door veel oorfaeeken,gelyckelick over-leggende; of ten 'aetif j«
al 't gene hy in eenigh'lidtmaet des lichaems alleen heeft ver
gen te famelyck overwegende.                                        ^^s*
-ocr page 323-
ïl
ANTHONVS. 325
Mijn lief is myeen
bondelken myrrhê,
feyt de Bruyt, tuf-
fchenmijnBorften,
dat'istuffchen mijn
affedtien ende ghe-
negentheden5fal hy
ruftê.Ende ik,broe-
ders,heb van aenbe-
ginne mijnder be-
keeringhe dit bon-
delken voor my tfa-
men gebonden, en
tuffchen mijn bor-
iten gheftelnverga-
alle de be-
en bit-
______pns Hee-
en.
S. Anthonis.
Die haer alleen in Godten in
fijn Wet verluften,
Sal Dnyvel, Wetlt of vleys
niet mogen hier ontruftè.
DE
Aa 2
-ocr page 324-
3*»i
HET VIIFDE STUCK
7,7.6
D E
PASSIE ons HEEREN
I E S V C H R I S T \
Naer de befchrijvinghe van deV#
EUANGELISTEK.
Defe Paffie S.MATTHEUS toe-ge-eygetf'
-ocr page 325-
VI
__lVaajtkyea CHRIST1.
toatth.zt.Marc. i^Luc.zz.Ioan. i t.Anno 33.
327
4.De bee V ChrxSTVS bidt in het Hofken.
r°tfe zijnde H Cedron- B-Den Hof Gethfemani. C.F.en holle fteen-
&jn D De tw ^erfte Plaetfe daer den acht Apoftelen ghebleven
dere drie difcb 1 plaet(*e daer boven ter rechter-hant,daer d'an-
^erp vpvdp „Ij11, ^ï" ghebleven. E.Een Speloncke een fteen-
*-Een Pmli „ / dVe Difcipulen daer abri/h* gebeden ' "
Plaer?^!1^ den He^el verfchijnt ende verdere* hem
^t den KrülSrl lWee-*alé by den difcipulen ging. ft.Iudas
~ C1-ÜLISi:iJg"f-knechtenhaeftenhaer nae <Sen Hof Gethfemani.
33iFiguer.
Aa 3
De»
-ocr page 326-
$16
"HET VIIFDE STUCK
!28
_. Matth.26.Mdrc.\4.-Luc.22.Ica?i.i6-Anno 33.
9 9
9 9
9 9
«$*$»
9 9
9 9
9 9
tvknj£t
9 9
CJfo :■>!*:■
9 9
9 9
9 9
9 9
Den Krijfchf-knechten komen in den Hof.                    ft
A. Itidas komt tot Iesvm, kuft hem , I e s v s ant^0
hem vriendelijck, den Krijghf-knechten derven nie1
ftaen, hy keert nae den Krijghf-knechten weder.
■ I e s v s voor uyt gaende vraeght, wien foeckt ghy- je
• I e s v s , alleen met een wqordt, doet Iüdamen0
Krijghf-knechten achter over vallen.
332.Figuer.
-ocr page 327-
M'
"V^tkven CHRIS TI.
329
Matth.2.6.Marc.i^Luc.2Z.Ioan.\%.Anno 33.
9  9
't1  9
9  9
9  9
9  9
9  9
9  9
9
9  9
_> . . . Makhus wen het oor afgehouwen.
•Petrus hout den dienaer der Priefteren, die Iesvm
K onbehoorlijk aentaftende fijn oore af. 2. Den
den werden dies niet. ontroert, lEsus^;ift
o^chtans Petrum. C. i E s u s gheneéft Malchus-rijn i
^ende laet hem felven vangen.
riguer.
lES VS
Aa 4
-ocr page 328-
HET VIIFDE STVCK
33°
Matth.26.Marc.14..Luc.22.Ioan \%.Anno 33.
I E s V S Mei hem vangen.
T&P
A.\e s u s wort gebonden aen fijn hals ende haD u^
B. Allen den Apoftelen loopen wegh. C.Een loog - #
lingh achterlatende zijn kleet loopt naecktW^j;
ÖXucifer fit in eê vuyrige duyftere throon,^^ $t
hy allen den duy velen uyt-fent tegen ChrF Sjï^
.----:-------__------—------—.—__——----------7^7*% v
334-Figuer.
-ocr page 329-
T>t$
Van't leven CHRISTI.
33*
toattb.26JMarc.14, L«c„ZZ.JoAn.lB- Anno 3 3
&
' H r 13 t v s werf ge/e?f «r/ï hó Annas.
ES
<
Anna en(^e wer^t g*1^* nae ^et huys van
*^AnnT?™^11^ gebracht. .
Annas feynt hem na zijn fwager Caiphas;
Annas
Aa f
-ocr page 330-
HET VIIFDE STUCK
33*
Matth.26. Marc< 14. Luc.zz .loanj. %
...,-
'Annat vraeght Xe s VM, Petrus loochent Iê'Tt'M
A.Knms vragè'nde.wèrt van I E 3 V s gheatftwoordt. B.l *h*g
krijght een kinneback-flagh van een overdadigh foldaet.-C-JeD c,
nes gaet in de fale. D.Door zijn vragen wert Petrus oock i^i'fy
leyt. E.Hy wert van de deurbewaerders dopr-geftreecken- h&>
leytdat hy I E S VM niet en kent. G Hy ftaeè op ga e* !*&*
voor de fale. tf.De.Haen kraeyt 4'eerfte-tnad. /*.Anna?gf>*
datmë Iesvs fal leyden na Caiphas\Pem« loopt daêr oo'-w
33<?.Fig"uer. '■              "" '            .
-ocr page 331-
Sit
Mth^.Mrfcx^Lm.7.x.Iom.x%.Anm 33. 333]
^■Ie si7 V S Wengefielt voor Caiphas, Petrus loochent hem tvcder
[
.
'Seë bvsH" £eftelr voor Caiphas. B.Daer werden valfche ghe-
j?-Ten laetftacht'die verwerptmen.C.Sy gaen befchaemt wegh.
ïef op (dit h" h°mender twee verkeerde getuygeri. E'.Caipha s
^denlvan Ce Iin de fchilderye qualijck konnen uyt-ghebe e't
Nort Vr Z1,n ftoel'er"de rafende bekijft hylESVM.die niet an t-
cWd'ip-hi-pSVSnLChtansfwiJ?hi:ftille. F.De dienftmaeght be-
ninRhe al en"m y het gefelïchap.als hy om die eerfte looche-
*ert hv vaWai ontroert ende de deure uyt-gingh. G. By het vuyr
Ü°ch van e" °!nme-ftanders weder gequelr. H.Hier-en-boven
e eenen e^ * er,I-Petrm loochent wederomme.daer by doen-
-ocr page 332-
HET VIIFDE STUGK
334
Matth.26.Marc. 14.Luc.22.Ioan.'iü.jlïKo \z. .*
De befweeringe van Caiphas, ende de Goddelijcke belijden^
Christi.
A. C*K
befweerf'-
firn, oM,
de Sonet>-it
Mes VU
vafteliJc!V
fedigbl»$
c. CayP „
fcheurr/i
kleer eO *
lë d'anK
alle roei ,
hy heelt b
blstpbtyi
meerr» |i'
verwij'e p
ter doï?^.{l
Men bff' £
uyt ta**p
pen.e»
uyr ot
befpou^Tjr
>»»de>;
nacrs ƒ w'
| foldate • f
hcmc^y
voord'jj,
ende »ty
hem- e-f
' ders belchiildigen Petrum. F.Hen ander ieyde.defe was
telijck met hein, G.Ten laerften wen hy feer gedrongen va"
dienaervan Caiphas,die Malchus neefwas.H.Pemw lochent
ten derden-male,met verfoeyinge. J.En de haen kraeyt te^u^(ii
■B-Verftaet dat lef is hem omkeerende Petrum heeft aeng&^j!
'c welck in de figuyre ofte beeldt niet heeft konnen uytghe^t
werden.A;.Petrus terdeuré uyrgaende fchreyt bitterli
hoender-hoek daerden haen kraey
-ocr page 333-
31
CHRI'STI.
33?
9 9
0>S3tlW3
9 9
9 9
tMtoks
9 9
9 9
9 9
9  9
9  9
9  9
9  9
tJ.vCü'43
9 9
GHEBEDT.
jt"* ïtfu ChriJ}e,dïft tot onfer ondefwyfinge toegelaté hebr,
VerlShy tor drieraael-toe van-uw*n'jtldergetrouflen.,'ApofteJ
nW^-°Atlent fel* worden, den wekken ghy daer na-roet de
°Ren
VerWed hebt .°cliycker bermhertigheyt acnfiende, tot leetwefen
LVi't.ende mvn h Ck biclde u dat ghy my de felve genade thoonen
eyc der fnndr- e verlichté,op dat ick bekennende de fwarig.
de felve ™« 11 ï Taur mede ^k nwe majefteyt vertoornt hebbe,
StnerrT y ibefchreven mach, ende dat ghy naderhandt
kcCrW,er Cn ^edo°S«.Jat ick a met woorden ofte met wcrc-
i&y mvZ ,' ™Y Chatne «wen dienaer re wefen, maer dat
hevU^
h'ftp~'v',",v'"u iLlv uwc lor altoos verbreyde.endeuwen alder-
g^nacm totter dopt toefanrvaftelyck belyde,Amen.
-ocr page 334-
35V
3$6
HET VIIFDE STUCK
Mattb.26.Marc.i4..Luc.z2joan.i%.Anno 33
^^ k |
9 f I
9 9 m
^'^ IMP1
9 9' r
<j> 9 ;
iB0
9
9 9
cmscms
9  9
9  9
9  9
9  9
9 9
----------—•-'•i<mvmn«imrmwmmim«mimmmMWfi((                 -------                      I »
JWrw^fc* w ,„ den K t        Cai^na dat de vergde
gegbefiheyden was.
i3C ^^hehP«den by de deur nae des Krijg*
mamere. B. De refterende t,jdt van de nacht haof
hanrl tSU M ?V wre^^ Ci Petrus ende *>'
nannes komen by de Moeder Godts.
34o.Figuer.
**:
1&.
-ocr page 335-
335
Van 't leven CHRIS TI
337i
■
rSeni in den vollen raet der Princen ende Ouderen
"MVfles volcx ende S "f.r-a'Ien den Princen der Priefteren, Oude-
>imt eeftelr vnnrr^;nknfl:Seleerden vergadert waren.B.ï E s v s
^iaSS rffil ft*8 eJnde de" raedf.ende wert wederomme
_«ght,-C.Hybeh3tandermaeldathyisde Soone Go^TS.
Iesvs
-ocr page 336-
■ l.-.l I ■■ -1-----------^^^^f-;—-^^^^.-^ : t ldmm It J
Iests tncrrgelryt na. PHnnis, Judas verh'dnght hem fehe*1' -M'
'A I^YverrnaPilatusgeleytuytdenraer. B.Iudas mettefl. fif
vel vervultvbe!?int te difpereren,ende denckr op den ftrop- nifl'
befclmldight hem felven by den Princen,hy brenghr den Pepxjf'
gen,daer vooren hy fyn Meefter verraden hadde, weder,de M
cen nement niet aen. D.Hy komt vol duyvels in den tempfA^fi
werpt den dertigh;filvere penningen neder. E. Hy loopt °-°Jfit
heen ende verh^nght-Uem aen een boommet eenftrick- •
Moeder GodtS haeft omharen S o o n tefien.
342.Figuer.-
-ocr page 337-
33 }
Van'tleven CHRISTI.
339
Matth.27.Marc,\<;.Luc.zi.Ioan, xy.Anno 33.
Wat eerflmaelby Pilatmgefch
\A. Het huys
[vahPilatus.B.
De fa'le daer
inne. CD Dë
portale met-
ten vendels
en drie deu-
ren. E.Den
Trappen die
Iesvs open-
de af gegaen
is.F.DéPrin-
cen der lode
feynden een
boode voor
uyt nae Pila-
tus, aengaen-
de de faecke
van Iesvs.
G. Den Prin-
cen comé tot
het huys van
Pilatus.H.Dé
foldatê bren-
fé Iefiim voor
ilatus. I. Pi-
latus voor dé
deuré vraegt
den loden,
wat befchul-
dinghe fy re-
Dfg                                                                                  gen lefum by
^erch^il'di(^'"IreIodenantwoordeneerft ongebonden, daer nae
^•PiIat,7eT,««. yLheni van "gen de majefteyt mifdaen te hebben,
"'et T H l^BhtI^"« foetelijck van zijn rijck, de relte acht hy
feRehl.«yj ! u . at hy geen oorfaecke kan vinden.*..De Ioden
J-Oonr/ hVVOlck beroert heeft van Galileen tot daer toe.
15 iv d,e °5.cafie,van Galileen remitteert Pilatus de faecke van
Vs tot Herodes.
Wat
Bb
-ocr page 338-
333
S34ö
9
9  9
9  9
9  9
9  ?
9 9
Cjto'J-i?.''
9 9
9 9
9 9
Wat by Herodesgefchiet ü
1 y ZiJ"
^.MenroepternaHerodes,men begint hem derwaerrs te
B Menloopter om dir fpectakelte fien. C.Herodes Antip3^ cbc
Grooten,endeKrijghf-overften met den Ioden.D.Deheyr* ft'
van Herodes in wapenen. E-De loden befchuldigen IEStr*;s $&'
neckighlik.C.Herodes vraegt hem met veel redene.F.l£sV $<$'
woort nier. E.De loden de valfche befcnuldingen d'een °V^i&
der ophopende.C.Herodes verfmaet lEsvM,ende acht hem j^y
re zijn.G.Men tred Ies vs een wit kleet aen als een dwaes*
wert gefonden we der na Pilatus.______
-ocr page 339-
33^
Van't leven CHRISTI.
34t
Mttth,27.Mare.x<,Luc.zt,.Iom.ïQ.Anno 33.
j         WMgefrhiet ü doen I E S V s wei» ly Pilatut qwim.
••Ueadtietegen Iesus wert vernieut,Pilatusftaet
& if%v% voor.
* * ilatus den loden niet achtende vraeght IE s ü m
wat naerder van zij n rij ck.
cJi-
-ocr page 340-
HET VIIFDE STVCK.
1
33________________________
Cl E S U S antwoort Pilatus feer goedighlijck
B.Pilatus antwoort weder heel hovaerdelijck.
C. IE S V S antwoort andermael van zijn rijck, &'
D.  Pilatus komt uyt met I E S V S, hy neemt rae^
van Barrabas, om IESVS alfoolos te laten,™
werpt dit den loden voor.
E.  Sy roepen (ónder befcheyt datfy Barrabas w^e
los hebben.                                                    ,
D. Hy vraeght watmen dan met Christvs doen * ■
E.Sy roepen,laet hy gekruyft werden.
Ö.Pilatus vint geraden darmen Iesus geefTelcom01
dat fy (ouden op-houden hem ter doot te eyfch^'
F- In
't ront wert uytgebeelt de derde uyre,in wdc*
uyre Iesus door toorne, krijten endeobftiö3
hertneckighey t de loden is ghekruyft.
G.De bedroefde Moeder Gods hoort met den heure ^
gekrijt,waer door harer aller droef heyt vermeerde '
-ocr page 341-
3W
Van't leven CHRIS TL
343
Matth.ij. Mare. ij.Ioan-t<).Anno 33.
"f
toert gegecjfelt.
sjende portael, van waer Pilatus de geeffelin-
^|^fe.„.....„......,_____
Ct biock «feer de vferwefene het hooft op afgehouwen wet de.
ftreht^r i te der Ioden endeRomeynen.E.T e s v s wen feer
felenS(?',C , ^effelt. F.Den Beudels houden op Ibsvm te geef-
Van %W& bevel Pilati; G .De .ltoeto G.od.ts . hoort het geluyt
gee^ftf5feIeö»tnerckf hoe bitteriïjck hare ziele eride hert ghe-
: wert
Chri-
BI? 3
-ocr page 342-
w<-
HET VIIFDE STUCK
344
Matth.zy.Marc.tï.I0an.x9.Ann0 33.
<%%.
Christvs Wertghekroont,
A. I e s u s werdt uy t de fale nu ftrenghelijck g\;
geeflèlt zijude^getrocken op't hof van het Re
terhuys.                                                _^,
34?-Figuer-
-ocr page 343-
?>*
34y
uatus wasvertrockeninzijn kamerendehadde
foudeimend8hegheVen wat hy wilde dat ghedaen
Cl
* s v s wert feer ongenadelijck zijn klederen en-
ae velat-ghetrocken, ende een purpere mantel
ö jJPottelijckaen-getrocken.
•«em werdt gheboden op een banck te fitten, op
«jn hooft werdt een doorne Croone gheftelt,
£ rf"1^0 handt een riedt voor een Scepter.
'• «y wertfeer bitterlij ckgefmeten, beghed, met
een riedt gheflaghen, ende Koningh der loden
$ gegroet.           ö                         ö
•Ue Moeder Godts met den heuren werdt
dit alles buyten der deuren door tuffchen-lopers
gebootfchapt.
fib 4
'tGunt
-ocr page 344-
*V</
HET VIIFDE STVCK.
'Tgene na de Krooninge voor de fèntentiegefchiet is.
A. Pilatus thoont den loden IesuM gegeefrelten'
de ghekroont toet doornen, fegghende: fi^t d&
menfche-
3. Als Piktus IE S VM ontfchuldight, komend^
348.Figuer;_____________________*2^
-ocr page 345-
CHRIS TI.                    347
loden met eenbefchaldinghe van blafphemie
Rhem^f* %Se^de> hy .heefc hem den Sone Godts
f p-, e?kt.                                           - -
j-1 atus is meerder bevreeli gheworden, daerom
gaendè in treehter-huys. vraeght hy IES V M
^IP^ïfe'^Sgeaxiè.wie zijt ghy?
C. $, "* antwoort hem niet.
uatus dit fïende, dringht hem metftijvewoor-
b n'
'l B jS V S antwoort, ghy fout geen macht heb-
" ^örde woorden IES V beweeghtzijnde,han-
£ r\ ■C ^ opentlij cker omme hem vry te laten.
'Ue; loden fegghen daerop, laet ghy defen ios,foo
4 pfö ghy des Keyfers vrient niet-
', ^atus is door defe plage verlet geweeft, om IE-
SVM teontfchuldigen.
-ocr page 346-
iiUtm wij ft Sententie over I e s v S.
XPilatus fcheyter uyt van I e s u s te ontfcrmIdigel1
hy keert voor op cfe-GalderyéVan 't Rechtct'^
in Ckbatha s hy iït voor de vierfcharè endè fef*
fietu-Iieder Koninck.                               __,
__349-Figuer.
-ocr page 347-
$n
^isf'ï leven CHRIS TI,
3+P
4 doo^^tWO°rclen bitt^rjijckTdoodThem.
•^atusantwoordt, U kk u-luyder Konikck
' y^gjenwy hebben gheenep Koninghals den
C, k^yier.                                          ö
aer komt by Pfotus een boode van Pilatus huyf-
4 p-iVrouwe-
• «atus waft Zijn handen, laetBarrabas ios,ende Je-
^BarTu £ S U M om &ei^ruyft te werden.
£. I E abas vry ziJndeloopt wegh.
J U SuWert Mn de foldaten aengevat,fijn Cru ys
wert hem gegeven te draghen, gheiijck als den
i? r,'Qoordenaerst'heure.
e/ickt op de ftaet van de Moeder Godts, ende
«arealder-grootfte droefheyt, ende ghelijcke
^'oeckmoedigheyt.
-ocr page 348-
3
HET VIIFDE STUCK
3yo
Matth.z/.Marcri-if -LuczyJoan, ip.Anm 33.
I E s vS|' werfgeleyfiMtAfy -
van'Calvarien.
APen Princen drip|e'rr^tI^^^fl&ytVerde. B.Uy ^rae|31
fijn Cruys-.C.Men Komt aen de oude.poort, D.Den lodeniie^.,,
Aria, de Moeder G ° " ;
v
met den haren buyten de fcha'
Sfo.Figuer.
■»■'-- -.
-ocr page 349-
3fy^
Van*tleven CHRISTL
SS1
Matth.27.Marc. 1 f-Liiczi,'
a               w«-t hierna voor de Crujfnge noch gefchiet is.
S/De bedrucktelefus met denfoldaten buyten komende, komt
het e" V3n eTnen hem te gemoet. B. Defe dwinghen fy dat hy
c Dp rUyS Va" s v s neme. A.l e s V s haelt zijn adem war.
van jnrVj0UWeI? Van l€ruralem volghen hem fchreyende.-D-Eene
fy hl dr?°ght *!« een linnen doeck het aenficht vixtiejm ende
hem t™",1 de ghchjckenifle van dien in de doecke. A. Iefus keert
^J^aerrweenende vrouwen.feggende: wilt niet fchreyen.
~      TFsVs
-ocr page 350-
%***
HET VIIF DE STUCK
11*
Matth.27.Mare.\f-Luc.2T,.Ioan.ip.Anno 33
I E S V S mrtgekruyft.                              .g
A.Sy komen tot Golgotba.B,Sy geven hem Wijn met myrrhe•?*
gal gemenght, lmaeckende wilde hy niet drincken.CVier»° ft.
ten bereyden 't werck om hem te Cniycen. D.Hy wert g^i^Ls
E.De Titule wert door Pilatus bevel op 't hooghft van 't &W
gheftelr. F.De twee moordenaers werden gekrpyft. G.Daer S"
fchiet een algemeyne Eclipfis in de Sonne.
Jtf^Figuer.
-ocr page 351-
w-
i ■..... i i w ii i i i mi i i r~r»~ii------------------
■4 W<=>«-                     ^et Cruys wert of gerecht.
ktt §al&emae& omme 'ü Cruys daer inne vaft te
% i r verfcheyden kunften wert het Cruys
<*en Tï j §efteltendevaftgemaeckt. CVerfchey-
n ghedaenten van de ommeftanderen, dewijlehet
uys opgerecht ende vaft gefet werde, *iet groote
Cinevan Iesus.
't Gunt
-ocr page 352-
HET VIIFDE STUCK
3J°
Matth.27. Marc.zf.Luc.zi.Ioari'Xp.Anno^i
"ïgunt nae de oprechiinge van het Cruys voor ChrISTVS »""
gefchiet is,                                      *-,
A .Die Titule van 't Cruys fpeet den loden ende V(l
. cenfeere.                                                       ^
B. Daeromme verfoecken fy aen Pilatus dat hjj *
titel verandere,maer Pilatus wilt gantfch nietd,
3?4-Figuer.
■ ■----------------------7&&
-ocr page 353-
Van't leven CHRISTI.                    J^T
h r i s t v s hangende aen de Gruyce bidt voor
ö 3 genen die hem Cruyften.
'beier ^eulen»paerten de klederen C h r i st r, dob-
£. Og i6 °m den rock fonder naaden.
n dienaers, Princen endefoldatenfpreken blaf-
^jennentegen lESUM.
H'e 8'le^ruyfte moordenaers fpreecken hem eerft
I offierHjcktoe.                    *
G j\fne van Ilaer beyden blijft volhardigh daer inne.
'v andere bekeert fich, ftraftden andère,bidt ende
•fy tv JB^t vergiffeniffe van C h r i s t o-
' u algemeyne eclipfïs der Sonnen duyrc, ghelijck
ock vermeerderen den pijnen ende fchanden
e kloeke by-nae negen uyren zij nde,feyt hy tot
Jn Moeder, liet uwefoone, tot Iohannes, fiet
#lJwe moeder.
*SUs roept metIuyderftemmen,mijn Godt,
t t>^n Godt, waer toe hebt ghy my verlaten.
,^yfeyt,ickdorfte.
• ^y reyeken hem toe, op een riedt een ïpongie vol
fy; 3n> hy ontfanghtfe.
o'-^y feyt het is al vervult.
j oepende nietluyder ftemmen, feyt hy: Vader
C, q u/e handen,&c. Geeft den Gheeft+
.' ;%• L- N. 0. Beteeckenen de feven Woor-
he ^ C H R -1 ST u s aen de Gruyce ghefproken
-ocr page 354-
HET VIIFDE STUCK
19
Matth,27-Marc.i<;,Luc.lTl.Iom.ip.Jme^
cjju
V 9
%f
9 9
9 9
'■$*$'
9 9
9 9
9 9
9 9
_e doodt Chris ti.
$
D
A.  De doot Christi is gevolght terftont v&
Christus geroepen hadde.                      Q$
B,  De duyfterniflen die van de fefte uyre tot»
toe eeduvrt hadden,dse beginnen te vergaen.
-----5-----1----------------:-----------------;------^jtó
3?4.Figuer.
-ocr page 355-
Van'tleven CHRIS TI.
3Ï3
"Het kleet in den Tempel voor 't heyligh der Hey-
Jjgen is gefcheurt van boven tot beneden in twee
ttucken.
^De aerde beeft.
p-Den fteenen fcheuren.
•Veel graven gaen open-
Den Hooftman fïende dat hy alfoo roepende ghe-
itorvenwas,looft Godt.
*h Allen denfeharen fiende watter ghefchiede, we-
derkeerende floegen voor hare borften.
■Deloden befluyten wredelijck datmen denghe-
kruyften den beenen fal breecken.
v sy feynden tot Pilatum otnme te verfoecken dat-
men den gekruyften, haren beenen ghebroocken
f 5Ünde,fouden af-nemen.
^Den moordenaren werden hare beenen gebroken.
^•Ëene van denruyters, heeftdezijde Christi
^ *Uet een lancie geopent.
"• Allen den neven ende vrouwe ftonden van verde.
-ocr page 356-
3J4
9 9
■9.9
9 9
9 9
Hei. <&r% Woon CbriSti aen den Cruyce.
i'
DOen ÏESVS ghefien hadde fijnen M°\\
der ftaendeby den Cruyce, endedenDifc'P
dien hy lief hadde, ;foo feyde hy tot fijnen ^°u
der: Vrouwe fiet uwen Soone, daernae,feyde
tot den Difcipel: Siet uwen Moeder, lom. 19.
3?y.Figuer.
-ocr page 357-
Van't leven CHRISTI
4 |x Wa.t C-h ris T VS seinen heeft neder dalende ter hellen.
yUe ïieleCAr^,-,komt terftont fonder vertoeven int voorbnrght
iw? nlt !renB-AUen den zielen der voorouderen.eeren oot-
iQedeli)ckdezieleI^ c.De7ieievan de goede Moordenaer
tjn weymgh daer naeJgeftorven wert van den Engelen gebrocht
ot het voorbnrght DB Itf, voorburght der kleynder kinderen is
Sr } X*? ? bIiitfchap.E.Veel'zielen werden uyt het vage-
d yr verloft, t weck betekent wert met den licbtftralen, die van
briefr,wiet.r00rbur?ht der voorouderen gaen. F. In den belle
- ^"t lucifer met de fijnen en oock met Iudasgeweldelijcke.
ijg-Figuer.                                 Cc 3             CHR1^
-ocr page 358-
9 9
derfte deelen der
Christvs ««ed<?rg
ddelt in de on
ie totten HEERE>ena .,
ICk hebbe geroepen uyt mijn tribulatie totten nEERt.*-- _,0e
heeft my verhoort, uyt uyt den buyk der hellen heb ick S, rfte
pen, ende ghy hebt mijn ftemme verhoort. Tot dat °°\e\)'
der bergen ben ick neder gedaelt, die grendelen der aerden ^
ben my befloten in der eeuwigheyt, ende ghy fult mijn Ieve
heffen van die verderffeniffen H E E r e mijn GooT.lf.V
Maer dat hy opgeklommen is, wat is dat,dan dat hy ooc ^
der gedaelt is ten eerfté in die onderfte deelen der aerden,cfj^
__f----------____------------—------------------"#*'
■3jf8.Figtter.
-ocr page 359-
Van 't leven CHR1STI.____
Mattb.27.Marc.x^.Luc.2l.Ioan.ip.Anno 35
3f7
f
e* lichaem C h R I S T I «wf ■£><*» <fe» Cruycegehaek. ^
t*ofePh van Arimathien komt ftoutelijck totPüa-
Lm> ey»chende het lichaerü Iesu. Nicodemus
^^^ falve ende lofeph met een fijn Ünne kleet
Zr c ^ruys. Sy nemen het Jiehaem I £ s■ u af met
l^lff^iedingeende droef heyt.
To*
Cc 4
-ocr page 360-
Tot de wonde van htt herte I E S V.
HEt vlee/ch Christi 'twelckgedootisghe' •
weeftjgheneeft de wonde van onfe doodt,
qaetfuyre die ghedrucl: is in de Konincklijcke zij^e»
heeft gebroken de poorten der hellen. Weeft g«g* ,
zijde door-graven, waer uyt gevloten is een aenghe'
naern rivier.Geeft ons convoyetot den ftaetdes eeür
wigen levens.
________3<?o.Figuer._________                                      _^-J^ i
-ocr page 361-
%6t
359
_JVad_'t leven CHRIS TI.
Matth.zj ■ Mare. ïf.Luc. 23. Ioan.jp.Anno^ 3
4\V I m           Debegraeffemffe ChR I ST I.
Tnvrp»         Godtvruchtelijcken wel te dencken.dat Je/tö vande
\*wVfenziinde°P fiï"S moeders fchoot heeft ghelegen,
weicK int beek ftaet. j.Sv leggen 'tlichaem Chrifli op een vkc-
je fteenc,cnde falven ende ^in^n >t felve in een fijn linne kleedt
Sn T r" frnrd°eck' C- Sy begravent in een tbuyn ende in 't graf
d»n lofeph, fluyten 't graó „£ een fteene. D.r/e vrouwen letten
Sïaen°p',waert Sjjeyl ^err. E. De Atóer G«fw met den vrouwen
bv her U7S- Fn: ,e Iode,n verwerven van Pilatus.datter wachters
't felve f * gffeIr ,Yorden- G.Sy komen by het grafr.fy fegdem
^ lvc t&e, ende ftellen wacht daer by. h_________________
-ocr page 362-
%i%
HET VIIFDE STUCK
3<fo
Matth.28Mare.j6-Luc.24.Jc<an.Zo.Anno 33.
DegUrioofe-verrijfeniffè Christi.
A. Christus is nae der zielen by 'tgrafc. !?^
het voorburght met den Enghelen ende zi^fL
der voorvaderen ten eyndevan de feheiser-tv
____des eerften daeghs nae den Sabbath-          ^4
3<?2.Figuer.
-—-------~b.c VjT
-ocr page 363-
hh
Van'tleven CHRISTI7
3<*
hristvs vereenightzijn-felve met fijn lich-
naem ende gaetuytdengrave, fonderdathet
^ive wertgeopent,feggende:ickhebbe ver-
wonnenden werelt,vertredêdenduyvelen, ge-
c.fT*2 et d^d°ot, ende ick leve in der eewighey t.
^ettoe-verfegddegraft.
wee ioldaten waken, d'andere flapen, endenie-
g ^antwertyetgewaer.
'^hristvs leydet gevangen den Sathan, den
^ doot,&c.               h h
'■^etgeheeleloodtfchelant door werden den hey-
ugen uyt den openen graven van der doot ver-
Weckt, welckerheyliger zielen zijn gheweeft by
de verrijlenilTe, ende daernaveelenveropen-
°aertzijn.
-ocr page 364-
->*V
362
HET VIIFDE STUCK
Matth.2%.Mare. 16-Luc.24.Ioan.20.Anno 33.
B
D<? «r/fe £«»/?* ^ r vrouwen tengrave, of den [elfden
Sondanh.
o
-rf. De vrouwen hadden fpeceryë bereyt, fy gaefltf
het graft alft noch duyfter was, ende komeö *
^daer de Sonne nu op-gegaen zijnde.
^
3<?4.Figuer.
-ocr page 365-
jf&£
Vaa't leven GHRiSTi.
363
^aer ai-eer fy aldaer quamen, verweel: een En-
ghel in de ghedaente van een feer fchoon lon-
ghelingh eene groote aerdt-bevinghe, rolt den
fteen van de deure van't graft, defoldatén wer-
den, door vreefe verfchrid ende legghen als
Cjdooden.
'üe vrouwen fiende in den fpeloncke , Hen den En-
gel blinckende als blixem, den fteen af-gherolt,
er>de den Engel daer op fitten ■, waer door fy feer
£ ^erfchnckten.
" ü.en Engel verblijdt haer, ende feytdat IE 'S V S
is Verrefeu.haer vermanende dat fy het graft gaen
"efien.eudeden Difcipulen verkundigen de ver-
£rijfeniife Ch'risti-
"^e Soldaten leggen als dooden.
.
j
Te„
----------------1—
-ocr page 366-
HET YIIFDE STüCK
3*4
9
9 9
9 9
ceteïèu
9 9
cwacws
9 9
len-fehen dage iierefenbnert hy hem %ijn Moeder
.et
/De heyligen vertfócken zijnde komt I e s U s ï°*£
zijn hemelfche gefelfchap op den berg Syon,^ ,
zij n moeder allene in een befloten kamer openL,
rende,eiide te famê feer vreughdelijckfprekeD^ '
■B.Dit ghefchiede dattet niemant wifte, den andef6,
droevigh zijnde,oock den vrouwen haer gne^
makende orame het graft te gaen befoecken. C>\
hetgraftis gene veranderinge.
______?66.Figtier.
-ocr page 367-
3<£f-
Van't leven CHRIS 7%
16%
%Aatth.z%.Marc.ïó.Luc.z^.Iean.20.Anno 33.
ben Eng
elenveropenharenhen der Vrouwen,opdenfehen Sonlagh.
A.Den vrou-
wen int graft
gegaen zijn-
de, vindé het
lichaem I E-
s v niet. B.Sy
komë uythet
graft feerver
fchriér en be-
roert.C Haer
Inyden vero-
penbarêtwee
Enghelen in
mannen ghe-
daenten met
blinckende
klederé.ftaen
deby'tgraft,
d'welcke feg
ge, wat foecfr.
ghy , den le-
venden, on-
der de doo-
den? J3.Sy lo-
pen uyt ver-
fchricktheyd
wegh. om de
difcipulë dit
te fegghen.
D. Miigdalena
die eerft aen
Kome-------------'-----------------               — 't graft ghe-
Syon " ^S lo'°Pt voor henen. E. Sykomt t'huys opdenbergh
komP'„ jverteltd" alIes teSens Fetm €nde Iohannes> 'd'anc|ere
HeH u ,alda« ende fegghen eenen yegelijcken alle't gunt
\ »ia.rüer ,ghcfchiet is. F. De foldaten blijven noch al op de felve
en.
i
JiÖT^iguer.
Petrus
-ocr page 368-
te
Petrus ende Iohannesjiywe» tengrave op den [elven Sondügv- »,
A.Petrm ende Io^»««,b'eweeght door dervrouwen woorden»1^
pen uyt tot dë grave,doeh Iohannes loopt voor. B.Magdalena^0^
van achteren nietverde. C.D'andere vrouwen volgen daern3^
veerder. D.Iohannes komt eerder als Petrus tot den grave,hy P°gfl/
endefiet dendoecken;hy gaet nietin 't graft, maerhy wijc»t jt,
de maeckt Petrus plaetfe. E.Petrm komt.gaet boekende in 'cër^t
I hy (iet den doecken ende den fweetdoeck ontdaen , Iohanne-tg.,
daernain'tgraft. F. Die Apoftelen komen weder fhuys. G-Mi}«
ddknab\\)\i by her graft. H.Defbldaten vervaert zijndebou J
'haerftillekens.          ^ó"8.Figuer. Luc.i^.Ioan.zo.           1*>^S
-ocr page 369-
2>é
:)
Van'tleven CHRIS TI.
367
Mare. ï6.Ioan.20. Anno 3 3.
't» 9
CU1XHU
9 9
<$*$?
9 9
9 9
9 9
^^
9
——_                c._____^__________^j;^gaaaHM 9 <f
JES VS
•4 A/T IT Verioont hem Maria Magdalena;o^ den fel/den Sondagh.
*• De f C?a ftonde buYten by net graft fchreyende.
kJWH ^hreyde, fiet fy twee En gelen in witte
Klederen fittende in 't graft, die tot haer fcggen,
-. vrouwe wat weent ghy?
ÜL!
Dd
-ocr page 370-
H E TV IIF D E S T V C K
358
_---------------~----------------------------------------------------------------------------------------------------— - .{
A. §y merckt dat de Engelen achter haer rug ge *Ê
begherigh henen fien, waer over fy omme-',e
de, fiet fy I e s u m in een Hoveniers gedae111
C.  Die tot haer feyt, vrouwe wat fchreyt ghy? 1
A. Als fy weder feyde, fbo ghy hem wegh hebt g"
nomen, &c.
D. Wert fy van Christo nae de ghewoonte g11
noemt Maria.
E.Sy antwoort M E E S T E R, fy valt hem te voej
door fijn eene woordt in haer herte ghequ^
zijnde,begheert fy hem nae hare maniere te o$'
helfen-                                                         j
D.ïesvs verbiet haer hem aen te taften, ende tee ^
haer hoemen fich met hem fal hebb en te drag
eer hy ten Hemel fal varen.                            *
E De Apoftelen wegh gaende komen den VroU^
te gemoedt.
G- De loldaten ftaen noch niet op.
-ocr page 371-
Van'tleven CHRISTI
3<5P,
♦ <♦>
#*
■ ^
____H
OG E B E D T.
AHergoedertierenfte Heere , O alderfoetfte Meefter hoe
£oet zijt ghy den genen die oprecht van herten zijn ! hoe
>:• r ^?et zijt ghy den genen die u beminnen! O hoe gheluckigh
tifl? U foecken!0 Hoe falich zijnfe die in u hopen! 't Is feker
at ghy bemint alle de gene die u beminnen.ende dat ghy niet en
een , f v-e ,gCne die in u hopen.Siet,defe uwe Beminfter focht u
envuldeh]ck,endc vant u waevachtelijck Sy hoopte in u.ende.fy
n is van u niet verlaten.- maer verworf meer van"u.alffe van u ver-
u *chtede.Geeft my Heere.dat ick merhaer u beminne, u loecke,
gefn 1? ende ln u hope ' °P dat ick wederom van u bemint, van u
_ ctlt'Van u gevbndé.en van u nimmermeer verlaten en wer Je.
Ie-
Dd %
,37o Figuer.
-ocr page 372-
372
HET VIIFDE STUCK
I E S y s "verofenbaert hem den Vrouwen oj> den felven
A. Den Vrouwen wederkeerende tot den grave,b°öf
ren van Magdalena alle 'tgene Christvs^
nae fijn verrijfeniffe gefeyt hadde.
B,
J._______371 -Fijner.
-ocr page 373-
3?5
Van 't leven CHRISTI.                  371
*■ y Komen allégader weder,ende nemen den doeck
ende fweet-doeck (foomen Gödtvrudïtelij eken
c . ttiach ghelooven) wegh.
"'* E s u s loopt haerlieden op den wegh te gemoet,
ny groedt haer, ende laet haerlïjn voetenaenta-
ö-TVCn-
^ j^en vrouwengaen voortin de ftadt.
"Ue Goddelijcke kracht uyt de plaetfe des grafs ge-
^eecken zijnde, wijckt de vervaertheyt uyt den
Soldaten > ende een moet nemende komen fy in
^ ^ ftadt.
" s°ïttniige van de wachters leggen den Princen der
q Priefteren, al datter gefchiet was.
'bevrouwen vertellen't alles den Difcipulen,
J^agdalena infonderheyt verclaert wat I e s u s
oaer bevolen hadde.
Te-
Ddj
-ocr page 374-
ijl
9 9-
9 9:
I E S V s v.eropenhaeril^.&^fvtyetySonclagh eten
futengaende vaer Emaus.                            j;
A. Cleophas ende Amaon,gaen van Hierufalein n*
Êmaus                                                          0
B.Iesus genaed haer-luyden onder malkande*
fprekende
i
372-Figyer.
-ocr page 375-
~w
CHRISTIi
373
voecrhthemby haer4uyden tot een mede-s-e-
e K hare ooghén werden ghehouden dat fy hfm
v r7eiiennenmoghen, Iesüs beweeght haer
ertcheydelijck met fijn woorden, ha^erten branden, ende IESUS veynft
er-lieder
hem of
b s^veerder wilde gaen.
£. ;J bewegen hem dat hy by haer blijft.
*~^aus in den geflachte van Benjamin, 6o. ftadien
jan Ierufalem,alwaerfy-Iieden hertelijck bidden
^•fïe ï 7 met h4er WÜ herbergen-
G-Al lyS Van Cieophas,alwaer I E S V S geleyt is.
waermethaer-lieden ter tafel fittende, hyhet
Bneheyüghde ende ghebroockene bróodt haer-
Ieden aen-dienende. uyt haren oogen verdwee-
e^ult zijnde door de gave ende hemelfche ken-
We, bekennen fy I E S UM, ende verftaen
°*komelijcker 't ghene fy van hem op den wegh
/ gehoort hadden.
fr Y «eeren terftont wederomrne naer Ierufalem.
' öy vinden de elf Apoftelen by een vergadert, fy
lettellen't gunt C h k i st u s ghedaenhadde,
hoorend^ dat hy hem felven hadde veropenbaert
v°or Simon Petro.
-ocr page 376-
HET V1IFDE STUCK
374
111 wÊM^^Mt-^^^w^ J.
"Ut lp»
Christvs openbaert hem den twee difcipulen gaende na "Em^1
TErftont op den felven dach hem onder een andere ge^et>l
by twee difcipelen,die van lerufalem nae Emaus ging1^.11'
voegende, is hy nae lange ffamenfprekingen met haerj.'^
den, in 't breken des broors bekent gheworden. Defe op den fel'
ven avont-ftont binnen lerufalem gekomen zijnde, hebben by ie
elf Apoftelen ende d'andere Difcipulen verhaelt, hoe dat fy ^e"
H e E r e ghefien hadden .• van de welcke fy infgelijcx verfto",'
den, hoe
;hy
373-Figuer.
oock Petro gheopenbaert hadde, Mare.*6'
Of
-ocr page 377-
-s 3??
Vaa't leven CHRISTI.
37J
Luc.
24.-Io.mzo. Anno 33.
J °nS°ndaghverofenbaertficb Iesvs aen fijn Di/cipe-
len in abfèmie vAn Thomas.
k ffcipillenfpraecken opdiendagh met inal-
«anderen van'tghene daer ghepaffeert was: fy
«n inoedt door den woorden van Petrus
374-Figuer.                                    D d f                 ende'
-ocr page 378-
^ft
HET VIIF DE STUCK
m
ende den twee Difcipulen,op de vrouwen vfoot'
den werde oock med&ghekt, doch men veï'
wachtede meerder beveitinge.
B. Alft laet op den avondt was, ende dendeuren ge'
flooten waren, ftaet IE S V S in 't midden va°
haerlieden ende feyt: vrede zy u-lieden. \ .
A.  d'Apoftelen werden ontftelt, ende meynea dj$**
een gheeft fien.                                            .
B". IESUS verft erckt haer, haervertoónende&r
handen ende voeten, ende vraeghtof fynte
hebben om te eten.
C. Sy ft ellen hem voor een ftuck gebraden vifch, c&
de honigh-raten.                                          .
B. IE S TJ S eet, ende deelt haer den overblijven^
ftuckenom.
D. Den deuren van den huy fe verftaet dat ghefloot^
waren, op datmen gheloove dat hy ghebruyc*4'
heeft de gave van fubtilïtey t.
E.   Hy feyt weder tot haerlieden: vrede fy u liede?»
ghelijckmijnVADER myghefondenhceg
alfoo fende ick u lieden.Daer nae opent hy ha^
lieden hetverftantder Schriftueren, endefte^
inne het Sacrament van Penitentie, blafende0'
ver fijn Apoftelen, fegghende: wekker fon&e
ghyfult vergeven hebben, &c.
-ocr page 379-
V s veropenbaert hem Zijn difcïpulen~citde:TïiQiïiaS-
J~T
ï* I E s v
'huys ghekomen zijnde, en.de;de Apofteleji fegghende
u hem verap&Bbaer^lKtd^e r-fcéfefchet ftïefr^h'tflabft.
gelijck als te j>oo.r$n ende
4^fe^r»aekomtI'E3VS
miin zijde end' . ènt u vinder in mijn handen, ende 11 handt in
C.Thema doet
Jfc'I'E S V S
: niet ongh'eloovigh zijn,&c.
ful
', ende fPföpofg
JQggjfcg h^KJ& Wy'gh^n hebt Tè^^fb^bt ghy ge-
?°Vaiigh Zijnfe die 't ^S ghéilen hebben, ende gMöoft heb-
=s2li '                    ' ,-'.'''.         "33
—--------:            : T7-
-ocr page 380-
HET VIIFDE STVCK.
37»
Ioan.21.Anna 35
I E S V S veropenbaert hem den fevenDifciplen den de™
Tiberias.
W
ji. Niet lange hierna fijn fy alle van Terufalem g^j,
komen in Galileam: by de zee van Galde"
renPetrus ende den kinderen Zebedei tot
376. Figner.
-ocr page 381-
Vaa 't leven CHRISTI»                7^9
r • , ~-------------------------------------------------------------__
S.Pet 'Sndere °p andere PIaetfen*
trus vertoont dat hy wilt uyt viffchen gaen,ende
C. 4es.]*ede-gefcUen gaen met hem.
Y vilichen den gheheelen nacht ende vanghen
^morgens ftaet I e s u s aen ftrant, vraghende of
y gheen pappe hebben , dat is faufe of coe-fpijfe
^ totvifch.                                                  rj
y feggen flechtelii ck als tot een gemeen kooper,
ö neen.                                      ö                    ■
e s u s lèydt daer op, werpt het net aen de rech-
■6. cterzyde van'tfchip3endeghy fult vangen.
y werpen het net uyt, ende befluyten een groo-
£ Ê tv° ^°°P vikk' * welck gewaerwerdende,
ekent Ioannes I e s v m, ende feyt tot Petrus:die
q H e e r e ift.
etrus dit hoorende heeft zijn rock om-geflagen,
ff t>ende komt oyer de zee tot I e s u m.
Wef 0otende vifch die IE SUS aen ftrant bereyt
-ocr page 382-
*** ^-^*-j----------- —-------------_---------------------1------                              - - - ,- -i i }jr&v j
Hier na verthoont Christvs hem den vier Apofteixjïende ttf?
Diftipclen aen de %ee Tjbsriadis. '
HTer na.heeft hy hem vier Apofteleji ■ ende drie difcipelen^
in de zee van Galileen mer viffchen doende waren.na Wl]
door zijne bevel,mer tegenfraende hy haerlieden onbek*"
was, een groote'.menichre der viffchen gevangen hadderi,int </
de geopenbaert.Ende hejtft daer na dar hy mer haerlieden g^:
ten hadde, Petro d!e zijn liefde fhemwaerts tor driemaèl toe &
ieede.fijn khaperj om te voeden bevolen .daer hy, onder bedecK1';
woorden voegende,wat eynde hy om fynen name re verwacht*' !
hadde geboot oock dar hy hem volgen foude, van der hant flaeJl !
aede^org£van hoe 't mer loannes vergaen foude, Ioan.21^^ \
377^Fïg~uer.                    "                         "~"            IK
-ocr page 383-
E's y s
i IV A " * 5 eetloet middach-mael met den feven Difcipulen.
>idd™rfctDifciPulen komen met het fchip aen Iant. B.Sy aeti-
'ejSeerrftn pM^°?k die gene die in den fchepe het fchip ende net
'°ort \lhli.; f Iesvs geboden hadde van de gevangen viflchen
tfiflIe."-^««ckec?fy het net op vol met »«. vnfchen. Pe-
halven
{'l^dtn? a het^ftjer- D. Sy bra&en twee viffchen, behal
vcn
ïaelSï^ e=rSlM, Sebraden hadde.E.WJ* fit met den Difcipulen ter
»,. _ llIt,en deelt haer den vir^u ~_j~ i____. „™ f H» ftelr Petrum
°t een «5 leelt hae,r,de" vifch- ende broot om.F.Hy ftelt Pemmi
erden ^erLderrvan alle flInen fchapen , ende in fijn plaetfe op der
—^—l>qic heeftmen in 't beelt nior konnen uytbeelden. ________
-ocr page 384-
iBk
HET VIIFDE STUCK
I3«*
Matth.zl.Anno 33.
ChrISTVS openbaert hem op den bergh Thabor.
A. Den Bergh Thabor, aïwaer den Apoftelen, Difcl'
puien ende heylige Vrouwen.
B.IESUM fiende, hebben fy alle hem aengebede^
C. Hy by haer komende feyt hy eyghentlijck tot d^J
Apoftelenj myisghegeven alle macht,&c gaeö^
leert,&c. Ick ben by u-lieden tot het eynde des ^'
relts.                                                      ^^^,
379'Figuer.
—------------—--—------~^G»rf'
...-.,,                                                               11-
-ocr page 385-
385
Van't leven CHRIS TI.
3*3
t                    Marc.24..Luc.24..A8or.i.
TGunt recht voor Christi Uemehaertisgefihiet.
A. De laetfte
openbaringhe
Christi in de
eedtlale op dé
bergh Syon, of
beginfel vande
fclve openba-
ringe. B. Chri-
ftus fit met zijn
Apoftelen aen
de tafel. C. Hy
beftraft de ver-
ledene onghe-
loovigheyt van
eenigen, ende
beveelt haer te
gaen door de
?ehele werelt,
Sec. D. Voort
wen in dë cir-
culen vertoont
hetinhoutvant
Euangelie, als
'n't eerfte on-
der-wijlt men
den menfehen
tgeloove ende
den geloovigë
.verden ghe-
doopt.
^en^S^60 den ^"^k11 ^^ F-Sy fpre^en met verfcheyden
van •>■;,•„ u7„?!imen ^en Serpenten wegh.als Paulus die den flangh
h*etZ, ,1tT" HSo° tv yet vergiftighs drincken, het fchaet
ei ta^i V ?h ann«- I.Sy leggen hare handen op de krancken
hey* fenfr gefont.i^.De Apoftelen bethoonen te groote curieuf-
^ £fn uR l S VI haer af fchricken doet. L.Hy leyt haer
WE« / -Vfn Bethanien, met hemleydende een ftatie der
j8o.Fig
/«.ChrI-
Ee
uer.
-ocr page 386-
m
'384
HET VIIFDE STUCK
Mare 16.Luc.z4. loan.zi.ARor.x.Anno 33
T£.
De Hemelvaert C H R I " "" '
S T V S *
verftae" L
komé te ;
tot den fJJ,
pe va" o-
Sergv3>
iveten ' ),
het He J,
fchegnfv*
fchap-J'w
hier,
o»'
allen de je
Shen \ê
herten V 0
hem *fjt
heeft %
is opge» be;
men te1' ee
5^
ke onti;■ f,
zijnde, f«
ooge $ e\e
len H«p..
oege" ^'
by dele ,
tie de^>
-■■ ----------------------          '-------------------------------------------•
gelen ende zielen, de welcke hem komende met melodyel* fÊii
tromne t-eeklanck ontfangen. D De Apoftelen hem na fiend c£r'
Hemel gaen, E.Komender twee Engelen in witte klederen' ,0,
kundigende dat C h r i s t v s in ghelijcke Majefteyt endeR^
rie fal komen ten oordeelE.Sy keeren nae huys,ende zijn " ^6$
in den tempel,GoDT lovende ende danckende.dit heeft het
n/et konnen uytbeelden.         __________                     _—s^j»
38i.Figuer.
-ocr page 387-
'T* 1
1 «etften verthoont hy hemfynen Difcifulen in V of varen
ten Hemel-wnerts.
fy te*Ie?Jr ,ziJnen Difcipulen den H.geeft belovende, dien
BethanienTT verwacl«en fouden , nae dat hyfe buyten in
\n den Hemel ontfa yt hadde» '1S ny van den bergh van OÏiveten
?ers- De Difcipelen hen'aIwaer ^ fittet ter rechter han: des ^a"
jen de Hemelfche leereVoe&ende nae des heeren bevel, heb-
Ü*fc. alto
me onn^»          "'«nieren, ais ny iiaciuc
■osgewaer geworden, Wc.kJ. L*. 24.
den VOorfeyc
JL£2jFiguer.
Die \.
Ee 2
-ocr page 388-
;8<S
HET VIIFDE STUCK
Die Heylege Pincxjïerdagh, /ftor.2.
A. Ieru
eenp
?ttaJ&
ie op v. i
alwaer.f'
myfterie.»
fchier tm
B-De ecg
Chrijlui h
H. V*,
ment de«3
taers inl\
de , al<f
fy fitten
waren, i<-\'
fitten alle'J
famen ï" ^
dinantie-r-'
De waeff'
ge Moede'
Gods f
in 't rr>i^'
gelijckelijf'
ken alle *
andere t°e
groot ver-
langen
efi'
de devot";
£ daer co&,
haeftelip
• ui,-."-.,                                  haeiteJiJ1:'
uyt oen hemel een gedruyfch als van een overvallende eewe^'g
wint, ende vervult het gantfche huys, F.Daer verfchijnen tongeI!
als van vuyr.die op een yegelick gaen fitten,ende zijn vervult «*«*
den H.Geeft. G. 5y beginnen Godts lof met verfcheyden tongefl
uyt te fpreken. H.De menichte komt door dit geroep by den an-
deren ende werden verüagë.verfchrickt, ende verwonderen fca«g
doch fommige fpotten daer mede. J.Maer Petrmopftaende , "ett
iyn ltemme op.ende predickt tot hae.r met Goddeliicke wel-JPfÊ'
kentheyt ende krachte.                                                           ^,
-ocr page 389-
3%
Van't leven CHRIST1
De ontjlapinge van de Moeder G O D T s.
jj* Dje Apoftelenende andere heylipe Vaders werden door den
Joelen gebrocht tot Ierufalem.op datfe by het fterven end e He-
£ \T Van Mar™ fo«den rijni-Het huys op den bergb,Syon,
«Jer M A R ,                           ± overleden c.Sy fchick.haer
Jet groote eerbaerheyt op 't bedde.den Apoftelen ende Vaderen
J'eromme ftaende. d.Christvs komter Syuytter Hemel met
gtal ijcke Engelen. E. DeZolder G o D t s geeft haer geeft feer
jjetehjck in den handen van hare Soone met groote bhjtlchap-
l_evande Engelen ende devotie van den Vaderen.
De
384-Figuer.
Ee 3
-ocr page 390-
3f
m s
ia
m
De begrafentflè van M a R I A.
yf.Het lijck wert feer eerlijck bereyt. B.Petrus, Tacobus, ende<^
voornaemfte der Apoftelen dragen het lijck nae den beecke Ce'
dron. C Een menichte der Enghelen volght het lijck van bove0^
D.Sy komen by den Hof Gethfemani, alwaer een nieu graft *°e'
gheftelt was, 't welck gheluckigh foude zijn met foodanigh^
gaftj ende daer begraven fy haer met feer heerlijcke lof-fan'
ghen.
gSf.Figuer._________________________%
-ocr page 391-
2>g/
Van'tleven CHRISTI*
38P
°e Moeder Godts wen verteetl van hare Soone.
A.Drle da-
ge daer na
komt Chri-
[itn met ee
ontallijcke
hayr des he
melfchen
gefelfchaps
S.Ende ver
weckt zijn
Moeder, het
graf: beflb-
té blijven-
de , begif-
tight haere
ziele ende
lichaë met
overgrooté
gave. C. Sy
gaer uyt dé
grave feer
blinckede,
verciert
met de glo-
rie des on-
fterffelijck-
heyts, ge-
croont met
twaelf fter-
ré, bekleet
nette foh-
________                  ^^^^^^^^          ne,hebben-
met r —-e onder haer voeten. D.C H R I S T v S ontfanght haer
end -" 8r°ote blijtfchap.E.Het Hemelfchen hayr aenbidt haer,
ierCn* terft°nt gehoorfaem.haer bekennende voor de Moe-
Ën^Tf uT$' nare Koninginne ende van de geheele werelt.F.De
ftele         
1 gewaer dat de heylige Maget verrelen is
werden den Apo-
.J*j£-Fig-uer.
Ee 4
Ma-
-ocr page 392-
ÏJ)JL
HET VIIFDE STUCK
jpo
Maria wert opgenomen in den Hemel, ende toert gekjroont *
de Heylige Drievuldigheyt.                           .
neemtfijg
Jer mede l
hemeUySl
feer eerl<
Iijckterrec;
terhantop»!
re lieveSO*
2*.©kHe«g
fche ghef;t
vlieghen %
o mme , y >c,
fin gen die
melfehe *'
rie.C.TeJajj,
SoNE Z'Jf
moeder v°.
de Godtheyf;
ende breng'
rot de heyl^
Driev.
ldicW
si
D. Sywertv
diegekrooj;
ende met °'
uytfprekeW
ke glcrie > b.
ven, ende*
de.rhfy^V
privilegie '
ciert. (.,,
E.'DeApog,
len het graft gheopent hebbende, ghelooven dat fy van hare •>
ne is opghenomen, fy verheughen haer met lof ende danck-'j^
ginghe. F. De Vaders werden wederomme van de Engelen g"
bracht elck in haren plaetfen, van waer fy op-ghenomen tf
?87.Figuer.
-ocr page 393-
333
Van'tleven CHRISTI.
391
D E
P A S S IE ons HEEREN
lESV CHRISTI,
*W de befchrijvinghe van de vier
EUANGELISTEN.
DefePaffieS.MARCUS toe-ge-eygent.
DoorH-Gokius.
-ocr page 394-
HET VIIFDE STUCK
392
Doen fy 't Avondtmael aten, foo heeft IE s 1
'tbroodt ghenomen ende ghebenedijt, endedat$
brooeken, ende heeft dat zijnen Difcipulen ghe& -ju
ven ende ghefeyt: Neemt ende eetet, dit is Wl)
lichazm,Malth.2 6.
~3897Fi^uerr-------------------Ge-'
-ocr page 395-
3g5
Van 't leven CHRIS TI
393
1 <*J
9  9
9  9
9  9
9  9
9  9
9  9
9  9
9  9
9  9
Geb
en
e ei\met een krachtigh geroep eude met tra-
^^ê^aS^ keweeft °m fijnder""
2üclelff^n Gebedt op-klimmen , ghelijck eenen
«nd^f" V°r°r n**ficht, dat op-heffen mijnder
_^nlaet wefen als een avónt-facrifitie^/. 14a.
)nn r?:~                          —-------------------------------------------------------
-ocr page 396-
Degheeftons monts Christus deHEEÏ^
is ghevanghen in onfe fonden, den wekken wy ghe'
%t hebben : In uwe fchaduwe fullen wy leven oafcf
de Heydenen, Thren, 4.
jjiet
39i.Figuer.
-ocr page 397-
*31
39$
Vaa'tievea CHRISTI
Niet hebbende dat den Priefterfchap weerdigh
Jas, maer eenen moet van eenen wreden tyran.ende
Qec gramfchap van eê felle beefte dragende,*. Mach 4.
^y lullen raet houden tegen de ziele van den recht-
^erdigen, ende dat onnoofel bloet fullen fy verdoe-
^n'-ÏK93.____________________
33a-.Figöer.                                 "~                      Hy
-ocr page 398-
Der Princen ende Wet-h ouderen hant was in
overtredinged'eerfte, i-Efdr.9J
Endeopdatjaerzijnder twee oude rechtersgK
niaeckt, van de weicke de Heere gefproocken heet»
dat de ongerechtigheyt uyt Babylonien gekomeo
van d'oude rechters, die 't volck fchenen te regere >
Daniel 13,                                                                      '
.--------------=-----------------------------------—--------------gnde 1
393.Figuer.                            _________
-ocr page 399-
Hnde heb gegeeffelt gheweeft den geheelendagh,
n«e mijn kaftiidinse in de morgen,?'Cal.72.
f J^P mijnen ruggè hebben de fbndaers getimraert,
\5 n lanck gemaed: hare boof hey£,P/2rf. 128.
wantickben bereyt tot de gheeffelen, ende mijn
t» jne is voor mijnaenficht,P/^/n 37.
-ocr page 400-
ko»
HET VIIFDE STVCK
|398
9  9
V  9
9  9
9  9
9  9
<$*#'
9  9
9  9
ff
Hy en heeft gheen ghedaente noch fchoonhey^
ende wy hebben hem gefien, ende daer en was ge£
aenfchouwen,is föz'e fg.
:ch£'
Met de roede lullen fy flaen de wange des re
ters van Ifrael,M^^e 5-.
M*
397.Figuer.
-ocr page 401-
, Met overtredinehe heeft het huys van Ifrael,ende
5et huys van Iuda teeen my overtreden. Sy hebben
Heer e ghdtoochent, cnde gefeyt, hy &met,
Hi
«*«.y.
I
-ocr page 402-
t(0%
Hy is geqffert geweeft,. om dat hy 't gewilt he&t
:endehy en heeft zijnen mondt niet open ghed^'
als een fchaep falhy ter doodingen gheleyt vrotd^'
ende als een Lam voor den genen die 't fcheert, ^
hy ftom wefen, ende hy en fal fijnen mont niet opel1
doen, Efai. 5-3,                                              ^^^.
-ocr page 403-
„ ^ die voor-by gaen over den wegh, hebben over
de l handen tTamen geflagen, fy hebben gefpot,en-
*\eQ hooft gefchut,77m z.
^Ue die my fagheu hebben my befpot, fy hebben
jjt dea lippen gefproken)en(ie 't hooft gefchut: Hy
verl <iU den HEER-E gehoopt, laettenhemnu
-----2gen,want hy wilr hen^Pfalm 21.______
"Mijt.
-ocr page 404-
HbT ■ Vi 1 FDE STUCK
Mijn herte is verblijt, ende mijn tonge heeft & ^
verheught.daer toe fo falmijn vleefch oock Tuftf ^
de hope, want ghy en fult mijn ziele niet laren *°-
helle , noch ghy en fult uwen heyligen niet geve°
fiendeverderffeoifle,P/2i/OTir.'
__-----:-------:______-—-____________i—<-----------^ï
-ocr page 405-
4ö5
Van't leven CHRISTI
403
w
want defen dach des drncks ende weenens heeft de
«machtige Godt henlieden verkeert in blijdt-
icnap}JE/fóer i<j.
uv&ldue miJnvleefch is wederom verhèaght, ende
J^herten fal ick hem belijden,Pfal-z7-
-ocr page 406-
"404              HET VÜTd £ STUCK _J0-
_                       et-&
P AS S IE ons II EER EN
I E S V C H R I S T *'
:-             ■           V
Naer de befchrijvinghe van de vief
EUANGELISTEN.
Defe Paffie S. LU GAS toe-ge-eygcnt.
Door M-Heemf kerck.
-ocr page 407-
C h r I 5 tv V--5 ivaf^JerJDjfajulen voeten.
| XI A""dat' Ie s v I "Bet Bgalyjlikke Uw gegeten hadde, is hy
^ >j van den tafel opgheftaen,ende heeft fijnen DifcipuIen,hoe-
fcl. wel Veirm daer een wijle tëghen was, hare voeten ghewaf-
<ja -n • ghelijckelijck een exempel , ende een myfteriael werck
L £ mede voor hebbende. Want door fulcken doen verwecktede
lieW er'liedefl tot ootmoedi<Hiéyt, nederigheyt.kleynigheyt ende
g^e'\eude leerde dat denghenendie ten heyligen Avondtmale
"^ildenjluyverheytvanftoodëwaSjIo^.iS.V
—-___ , ,, . -... .- i . ; ■.....________■ _____________
'4°4-Figuer.
Ff 4
m
-ocr page 408-
HET VIIFDE STUCK
4o<$
De ii\Jtelli"£c acs yl.nvont-mac]s
Aernae Iesvs wederom ter tafel ghefeten zijnde, hee
hy het broöt genomen ende gebenedïjt, ende dat gebro<>c'
m ken, ende heeft dat fynen Dtfcipulen gegeven , fegghendf:
Neemt ende etet, dit is mijn lichaem. Ende nemende den kel^'
heeft hy gedan'ir.ende heeft dien haerlieden ghegeven,feggende:
Drinckt hier uyt alle-gader. want dit is mijn bloet des niéiiWf0
Teftaments, 't welck voor vele uytgeftoit fal worden rot vergif'
nifle der fonden. Ende heeft haerlieden bevolen, dat fy fu'c*
voortaen tot fijnder gedenckenifle doen foudé, Matt.r6Marc.}4^
-ocr page 409-
-\. 't leven CHRIS TI
407
£L                 Deftrijdt ChrISTI inden Hof.
|* S? R I s t v s heeft de bangigheyt fijns herten om dess aen-
Vvftaenden doots wille , eerft fijnen drie famihaerfte Uilcipu-
^ len, daer nae den V A D e R in een ghebedt gheopenbaert :
™aer inne hy fynen wille des V a d E R s wille onderwierp.ünae
£« Enghel-vaft den Hemel verfchijnende , heeft hem vertterekt.
f^e in den ftryt des doots g-eftelr fynde, heeft hy te langer j>he-
pende
- Ende fvn fweet is eewordenals druppelen des bloets loo-
°I> der aerden,Matth.26.Marc.i4..Luc>22.
Chri-
4°<S.Figuer.
Ff r
-ocr page 410-
tfO
HET VIIFDE STUCK
[408
ChristïS- uiortvfct ludas verradw,
H
Iler-en-tuffchen ludas mee zijn gefêlfchap aaP?'
komende, heeft I e s u m met een kufle ,verra"
d.en: :tot den welcken I e s u s feyde,Vrient waer t°c
zijt ghy ghekomen. Mat tb. 26. Mare. 14. Lnc.^' '
Ioan.it. Icj
CH?J
4o7.Figuer.
-ocr page 411-
Vau 'tkven CHRlSTi.
40 9
IC' H r 1 s t v s wort voor ~Anmu gheftelt.
Ës vs ghevanghenehde ghebohden zijnde is
eerft voor Annas gheftelt, daer hy in zijn aengbe-
ttgt gheflagen werdejoannesin het achthiende Ca-
pittel
8i
C H R I-
Jjkff.Figuer.
-ocr page 412-
C h r i s t V 3 tsort van Annas tot Caiphasgebracht*
DAer naeishy voorCaiphas ghebracht, bydeö
wekken (nae dat de valfche ghetuyghen teghe°
hem verhoort,doch verworpen waren) hy gelaftert f?
ghewcc&tMatth. z6.Marc. i^Luc. z 2 Joan. 18.
4op.Figner.
ChRJ:
-ocr page 413-
<"3
Vaa't leven CHRISTI,
411
Christvs wortPiktwovergelevert.
ENde des 's morgens hebben alle dePrincender
Prieft eren den HE ER E wederom, de belij-
^eniffedes waerheyts veroordeelt zijnde; gebonden
^aPrefidentPÜato over-gelevert, Mattb.2j.Marc.
Pilatus
4io.Figuer.
-ocr page 414-
<f«V
tï ET V11F D E STVCK
Vilatuifent C H R I S T v M tot Herodem.
A
Ls Pilatus Galileen hoorde noemen (want de Befchuldig.eI.
Christi feyden onder al, dat hy 't volck oproer'g
maeckte, beginnende van Galileen tot daer toe) (oo^'et'
ftonde hy dat hy een Galileeufch Man was, ende heeft hem r?t
Herodem, een van de vier Vorften over Galileen,die doen ter t|)
by ghevalle te lerufalem was, ghefonden: alwaer hy verwac
zijnde dat hy mirakelen doen fonde na veel vragens ftille fweegö>
Luc.%%.                                                                                 "__,
chrj;
4ii.Figuer.
-ocr page 415-
______I C h R I s T V S wort gegeejfeh.
E Prefïdent willende haerlieder wreethëydt
n'edet fetten, heeft IE S UM ftréngehjck
i^eeïFelt, Mattheus feven-en-tvointigh, Marcus
_4'2,.Figner._____'_______
ter
ge-
ten,
:
-ocr page 416-
If/t
HET VIIFDE STUCK
4*4
Christvs tvortgckroont.
MAer doen hebben de Krijgf-knechten hem *&
purperen mantel om-ghehanghen, ende e&
doornen kroone op zijn hooft gheftelt, ende een &el
in zijn rechter handt ghegheven, Mattb.27. VLatcrf'
,__       4i^guer.                                         V ?£i5
-ocr page 417-
Van 't leven CHRIS TI.
41*
Ï^ Jc tyden verjmaetheden hem in 't huys van Pilatm aen-gedaen*
Is uare ^aiea voor nem buygende, hebben fy
^rT^ Pot enc^e gefeyt: Weeft gegroet Koning
eüde fl ' Ea^e fy Saven nem kinneback flaghen,
5 fijn §en zÜn hooft met een riet, ende ipoghen
n aengheficht, Matth.27.Matc.t^Ioan.i9.
Gg
Het
-ocr page 418-
L,S
HET VIIFDE STUCK
la-rs
Het voortbrengen C.HRIS TI voor den volcltf.
ALdus is Iesus uytgegaen,dragende een d°°y[
nen kroone ende een purpuren kleedt. Ende f1'
latus feyde tot de loden: Siet den menfche, om hae*"
lieden tot medelijden tot bewegea,Ioan. 19.         __,
4-ir-Figuer.                                                   Cfl*Ü
-ocr page 419-
* y
Van 't leven CHRISTI.
417
NChrist VS wort veroordeelt gecruyft te worden.
Aedat Pilatus numenichmael van Christi
onnofelheyt getuyght hadde, heeft hy ten toet-
en ^Y* vreefe der loden ghewefen , datmen haren
v> cu doen foude,endehy heeft nem haerlieden late
> gen om ghecruyft te worden, Mattb.27- Man. 1 r.
ChRI-J
ïuer.
Gg 2
-ocr page 420-
;/;.,
4i8
HET VIIFDE STUCK
Christvs
wuic gcuwwge» fijnen cruyce te aragen-
V*
SOo de H e e r e ter doot verwefen was, is hy -
de plaetfe der ftraffingen uyt-gheleyt zijnde, %e'
dwonghen gheweeft zijn eygen Cruyce te dragheD'
Matth.zj.MafC. if .Luc.13.loan.iy.
417-Figner.                                                       ChR*
-ocr page 421-
frz/
Van 'tleven CHRISTI,
419
CHMstv'S wortgbekruyji.
K* Nde het was de derde uyre, ende fy hebben hem |
tbi QQcmy^>MattkeMfeven-en-trv\ntigb, Marcusvijf.
^^WM drie.en.twintigbjoames negenthim.
Het
Og 3
-ocr page 422-
HET VIIF DE STUCK
4-20
Het eerfte woon Christi aen den Cruyce.
MAer hy mochte oock doen ter tijt fijnder g1^
woonelijcker goedertierentheyt tot alleffle!ï'
fchen niet vergeten , ende badt voor die hem kro^
ften,feggende: Vader vergeeftet haer-lieden,^
fy en weten niet wat fy doen}Luc.2}.
'________4ip.Figu£r.__________          ______________
-ocr page 423-
M
Van'tleven CHRIS TI.
Y-^             lojèpbverfoeElhetlichaem CaRISTi.
j£s avonts heeft lofeph van Arimathia, een edel
{j^/Thiendeman Pilatum ghebeden dat hy I e s u s
hp <Lena f°U(*e ooghen wegh nemen. Endc Pilatus
^ftet hem toe-gelaten, Mattb.27.Marc.if. £20.23.
„^i^Figuer.
ChrI"
Gg4
-ocr page 424-
lfl*t
HET VIIFDE STUiCK
422
CHRISTVS daelt neder ter helle».
At hy opghevaren is, wat is dat anders, dan da
, hy eerft neder-gedaelt is in de onderfte &ce ft
der aerden? Ende berovende de heerfchappyen e°d
machtigheden,heeft hy die openbaerlijck ten tn°^T
ne ghevoert, triumpherende over haer, door h&P
telven,Epbef.4.Col,i.
——-—p-----------—---------------------i------------->—-pi
-ocr page 425-
VfcT
Van'deven CHRISTI.
. ^GÖdtvmcbtite Vrauvm kpmen metfieceryen tot dengravt, om
I E S V S lichaem tefilven.
p^as.totden^ravegegaenom Iesus lichaem te falven.Hier-
^n-Wchen ghefchiededaereen groote aertbevinge i de iteenis
*an den deure des grafs gedaen.-de Wachters zijn uoor vreefe des
i;e"chynendes Engels verfchrickr. Dan de Vrouwendoorden
ï
was.
•^Sggl verfterdt fynde.verftonden dat de Heere verrefen ——-
-ocr page 426-
l/U
HET VIIFDE STüCK
424
D E
PASSIEonsH EEREN
I E S V C H R I S T l
Naer de befchrijvinghe van de W
EUANGELISTEN.
Defe Paffic S. IOANNES toe-ge-eygent.
DoorH.\Vierix.
Kort*«
42 3«figuer.
-ocr page 427-
'V
Vau-cleven GHRISTI.
42 y
Komt ende eedt
mijn broot, ende
drinckt den wijn
die ick u ghemen-
gethebbet Prover-
biorum 9.. :
De mannen uws
verbondts hebben
u befpot, die met ti
eten,fullen laghen
leggen onder u, in
henenisgeë wijf-
heytj^Wz'fi 1.
Hoort my'hoo-
rende , ende etet
goet, ende ufiele
fal in de vettig-
heydt verlufticht
worden, Ifaie $ j.
Aifulcke Paffcha
en heefter niet ge-
weeft in Ifrael, van
Samuel dés Pro-
pheets dage, maer
oockniemant van
alle den Koningen
va Ifrael heeft fulc-
kePaflcha gehotu
den, z.Paralipome-
nm iS'
~-------------De
-ocr page 428-
-ocr page 429-
Van'tleven CHRISTI.
42 y
1 S T V s rijdt na Ierufalem.
" '"            Die ghefonden fal
worde, die fal het ver-
beyden der heydenen
zijn. Bindende zijn
veulen aen denwijn-
gaert, ende aen den
wijnftock fijn ezelin-
ne,G«2.49.
Seght der dochter
van Sion: SietuKo-
ningh komt u lacht-
moedigh,ende fitten-
de op een ezelinne,en
op een veulê het jong
van eenjockdragende
beefte, SzcMatth. z 1.
der
Chris tvs tvafcht
Difcifulen voeten.
Ickfalopuuytftor-
ten fuyver water,ende
ghy fult ghefuyvert
worden van allen uwe
befmettingê, Eyec. 3 6.
Weit ghewaffchen,
weeft fuyver , en doet
wegh 'tquaet uwer ge-
dachten van mijnen
oogen.houtop van't
quaette doene, leert
weldoe.o,£j#'ï.»
4-2 8. en 429-Figuer.
-ocr page 430-
HET VIIFDE STUCK
42#
De Infiellinge des &ft%
Avont-maeU-
Doenfy'tAvoP^
maelaten , foo n
I e s u s 't broot g
nomen ende gekf^
dijt, ende dat ghe /jj.
kennendeheettdaf ^
nen Difcipulen ge^j{
ven en gefeyt: ^ee;(i
endeeetetjditisf1^
Lichaem, Matthet*
entvpintkh.
■PU M
Dc Jïrijdt Chris*1
den Hof.
Vader , ift dat M
wilt, neemt den K-eef|
SP
■
1
wech van my : ^ ty
nochtans niet fl^r ^
wille, maer de uxve,^jjj
fchiede. Ende »%
heeft geopenbaerte .
Engel van den He*f'
hem verftercken^'
Luc.iz.
~C~0Pj
43oen4jï.Figuer.
-ocr page 431-
<t$i
'.Vaa 't leven CH'RISTlv
427
Christvs wordt van
Ittdas verraden.
linde die hemver-
radë h eeft,heefc haer
lieden een teken ge-
gheven,feggende:die
ickkuflen fal, dieift,
houdt hem, Mattheus
Jef-en-treintigh.
Christvs wordt voor
Annas gheflelt.
Doen heeft de Prin-
ceder Priefteren zijn
klederen ghefcheurt,
fegghende: Hy heeft
geblafphemeert , wat
behoeven wy noch ge-
tuygen?/<w&.i8.
4?2.en 45j.Figuer.
Ver.
-ocr page 432-
m^
HET VIIFDE STVCK
428
Verfcheyden verfinaetheden hem in 't huys van Piktus am-gedacn.
m
|Hjlf§ llBsWlÉf
Rill ü
IMHËPP lp
Ende de fom^1)!
hebben begoanê h^J
„ te beipouwen,ende *J
aenficht te bedeck^
ende met hals-flag^
hem te flaen , ende^
hem te legghen : Pr
pheteert,M«wv. 14.
Christvs
geejJeU
Hy is ghewontg|f
weeft om onfe m»da'
den:dekaftijdinge°0*
vredes was op hetn,&?'
de met fij n ftramen W1
wy geneien,£/k'. ƒ$•
434«en43y.FigHer,
-ocr page 433-
9J$
Van'tleven CHRISTI.
429
Chrisvs wort ghe-
kroont.
De ruyters vlechten-
de een Crooue van
doornen, hebbenfe op
zijn hooft geftelt, en-
de eenê purpurê kleet
hebben fy hem aen-
ghehanghen, loannes
negentien.
o
Het voort-brengen Chri-
s t 1 voor den volcl^e.
Pilatus feyde tot de
loden : Siet daer uwen
Koninck; maer fy
riepen: Neemt wech,
neemt wech , Cruyft
h&xijoames 19,
W
H h
-ocr page 434-
w
HET VIIFDE STUCK
43°
r
CHRISTVS W»f
veroordeelt gecrtiyft
te worden-
Endeal'tvolck^
woordende, heeft g
feyt:Sijn bloedt Vï°\
onsende oponfék10'
deïeüfMattb.27.
HUrariS
i'
I
hI
mm           #0»
»            WÊm
hef1                 Ji&lHl
«■Hl?                        . ^H
Christvs w>ö^* «
dwongen fijn Cruf
te draven-
o
Iesus fy-ïcl^
een Cruys drage°<jj
is uyt-ghegaen t<><
plaetie die ghen0^
wort Calvarien, Ür-
nes 19.
C HjJ
_43_8.cn 4 3 9. Figuer.
-ocr page 435-
u
Van 'tleven CHRISTI»
43 *
Christus wort ge-
cruyft.
I e s v s feyde: V a-
0ERr vergevet haer-
lieden, want fy en we-
ten niet wat iy doen,
HetCruys wort opgerecht.
Het Cruys wort om
hoogh op-geheven en
met eenen grooten
(toot neder-ghelaten
in hetbereyde gat.Eê
fake vol droef heydt;
wanneer fijn handen
endevoetëfozijnge-
fcheurt geweeft , dat-
ter vier bloet-beecx-
kens, ghelijckviérri-
vierê, uyt het Paradijs
zijn uyt-gevloeyt,ora
hetgheheel aenlchijn
der aerde te befproey-
en, endehy en heeft
niet, waerophyzijn
hooft mach ruften.
Ënde
44o.eri 44i.Figuer
Hh 2
-ocr page 436-
tU
HET VIIFDE STüCK
Ende Aarons fone*
de Priefters fullé blo^
van dien offeren, ftf'
tendedat alomme"eP
Autaer,Levitici i.
Maeckt een nietalj
ferpent, endeftelt^3
voor een teecken, '^
wie geflaghen dat aefl'
fiet, diefalleven,P*
merorum 21.
De Sonne is b**
onder gegaë3alft n°c
dach was , fy is ^e'
fchaemt gheweeft eI^
de fy heeft haer gb6'
£chaem.tlHierem.if'
O ghy alle-gaöej
die voor-by gaet ovf
denwech, aennier^
ende befiet ofter fe'
nigepijne is, ghelijc^
m]ü pijne,"Jbren.i'
Uil
44.2. en^j.Figuer.
-ocr page 437-
Van'tleven CHRIS TI.
Leytmijnfiele uyt
de gevarickenifTe om
uwen naem te belij-
dende recht veerdi ge
verbeydë my, tot dat
ghy my weder loon
geeft, P/alm 141.
Inkorten tijt vol-
eyndt, heefthy veel
tijdts vervult, want
zijn fiele was G o d e
behaghelijck, Sapient.
vier.
Ende nu HEERE
neemt, dat bidickü
mijn fiele van my,wat
de doodtis my beter
dan 't leven, lom 4.
Ende nu Heere na
uwen wille doet met
my, ende ghebiet dat
mijnen geeft in vrede
ontfangê word e, want
't is my oorbaerlijc-
kerte fterven dan te
Jeven,Totó3«
.444.en 44 f.Figuer.
Hh 5
Wie
-ocr page 438-
Wie flil ons fcheyden van de liefde ChriSm;
tribulatie? oftbenautheydt? oft honger ? of Daeefff
heyt? of perijckel? oft vervolginghe? oft\^e0t*
(Ghelijck daer gefchreven is: Om uwent wi»e^^
den wy gedoot alle den dach.wy zijn geacht als 1 ^
pen die ter doodt ghefchictzijn.) Maer inalle
verwinnen wy door hem die ons bemint heeft» ^
tneynen acht.
44<-Figuer.
-ocr page 439-
V3j
Van'tleven CHRISTI.
43?
Deaf-dalingbe Christi
van den Cruyce.
Sy hebben dan 'tli-
chaem I e s u gheno-
men,ende ghebonden
in linne doecken met
fpeceryen, gelijckder
loden maniere is te be-
graven , loannes neghen-
tblen.
Iofepb ende Nicodemus
begraven bet licbaem
Christi.
Als Iofeph het Li-
chaem ontfangêJ had-
de, foo heeft hy dat in
eêfuyvere linne doek
kleet gheleydt in zijn
nieuw graf,dat hy uyt-
ghehouwen hadde in
een neen-rotfe, Mat-
theus feven-en-twintigb.
H h 4
-ocr page 440-
'•!■■' '
HET VIIFDE STUCK
Chr i stvs
der ter Hellen.
Ickfal doorgaen^
Ie de onderfte &&\
der aerden , ende &
fal verlichten alle a
gene die in den H*^
k e hoopen, Ecclefity
cus 24.
DeVerrijfeniJJe Ch»1'
S TI.
Hy isoockdes vlee
fchesende des bloede
deelachtigh ghewöj'
den, op dat hy doof ^
doodt hem
bederve
foude , die des doo<*}
ghewelt hadde , dat is>
den Duyvel , He'
twee,
Dt
449-en 45-o.Figtier.
-ocr page 441-
*/w
Vaa'cleven CHRISTI»
437
De Vrouwen garn met
Jbeceryentot den
grave.
De Godtvruchti-
ge Vrouwen komen
met fpeceryen tot dë
grave , om Iesvs
lichaem te falven, en
verftaen van den En-
gel dat den Heere
verrefê was, Mattbeus
acht en-Pwintigb,
Christvs openbaert
hem eerft Marie
Maodalena,
Alfoo de Difcipu-
len ende deVrouwen
van dë grave gegaen
waren , ende Maria
Magdalena allee ü e
daer wenende bleef,
heeft fy, naedacfe de
Engelen ghefproken
hadde, eerft de Hee-
re nae fijn verrijfe-
nis vernomë,Mar.i6.
'HhT
+S'i.en45'2.Figuer.
Chri,
-ocr page 442-
kuv
HET VIIFDE STUCK
CHRtSTVSf^
hem dm twee difep"10
gaende naeEiMtö-
Terftont op den &
ven dach hem ond
een andere ghedaeö
by twee difcipuleoA,
van Ierufalem naef
maus gingen,voege!r
de,is hy nae lange »*'
raeiilprekinghen ^
haerlieden, in 't bre^
des broots bekent$e"
worden,Z,z#r. 24.
j/S'
D.BEXJNAXJ)
O Goede Iesu, **J
is dit? wy moei*
fterven, ende voldof
ghy voor ons?wy ha^
den gefondight, efld?
lijdet ghy voor oOs'
Dit is certeyn eêwef
fonder exempel, e£
ghenade fonder ve**
dienfte,een liefde io$'
der mate.
Ml
4y2.en45'5. Figuer.
-ocr page 443-
4V3
SVan 't leven C H RI S TI.                     43g ,
alle macht gegeven indenHe-
1 ^ ende in der aerden,daeróm'gaen-
I6 Jeert alle 't volck,do°pende die in
^ naem desVaders,ende desSoons,
^de des H. Geefts ,leerende henliede
^v varen alle de dingen die ick u lie-
^n bevolen hebbe, ende fiet ick ben
met u lieden tot allen daghen, tot de
!^yndingederWerelt,               _
-ocr page 444-
L,UU
VIIFDE STUCK
Ende Maria heeft gefeyt, mijn ziele maecl groot den H^E ^
ende mijnen geeft heeft hemverheught in Godt mijnen f
lighmaker : want hy heeft aengefien de potmoedigheyr ïVfv.<h
dienftvröuwen, want fiet van defen tijdt voorts fullen my »* \$
noemen alle geboorten, want hy heeft my groote dingen ge£l .,
die machtic'h is, ende heyligh is zijnen naem, ende zijn bet& ^
tigheyt is van geflachte tot geflachten denghenen die hem
fen. Hy heeft kracht ghedaen door fynen arm, hy heeft de ».
veerdighe verftroyt met den fin haers herten. Hy heeft de i*1 o(,
tige af-ghefet uyt den ftoel, ende hy heeft verheven de o0ti:ljjC'
dighe. De hongerige heeft hy met goeden vervult, ende de ti
ke heeft hy ydel gelaten. Hy heeft ontfangen Ifrael zijn kin^ *>ff
dachtigh wefende zijnder bermhertigheyt: Ghelijck hy g^e,^etf»
ken heeft tot onfen Vaderen ■ Abraham.ende zijnen zade in £ .
wigheden. Maer Maria is met haer gebleven by na drie maen"
ende fy is weder gekeert in haer huys,L«c. i.                     ^^s
4?<?-Figuer.
-ocr page 445-
4vs
44*
Van'tleven CHRISTI.
**« Chriften Geloove van de H. Apoftelcn in twaelf
Artijckelen geftelt,ende te vooren door de hey-
lighePropheten verkondight.
S. P E T R U S.
r*^KgekovewGodt^Vader almachtighSchep-
$er van Hemel ende eter de.
all?! fes daeen heeft Godt H*mel ende aefde.ende de ƒ ce,ende
£e d« daer inne is.gemaeckt.ende hy heeft geruft op den feven-
,eJ« dach,Ejwd.ao.                                                            d „. |
*D°or des Hebren woort zijn deHemelen vaft gemaeckt,ende I
>r den Geeft fyns mams alle hare kracht. Want hy hevet ghe- j
ffi • ende fy fyn gemaeckt: hy hevet geboden, ende ly lyn gae
-ocr page 446-
S. A N D R E A S.
11. Ende in Iesüm Christum fijnen een%',$i
ghebooreriSoonz onjen HEER E.
Sijnaenficht heeft klaer gefchenenals de SoOfle>
ende zijn klederen zijn wit geworden gelijck fbeeü»
Ende fiet henlieden hebben geopenbaertMoyfés eO'
de Elias met hem fprekende, Matth.17.
Uweftoel,G odt, is in dereeuwigheyt der eeü"
wigheden, de fchepter uws rij ex is een fcepter def
gerechcigheyt,P^/i72 4 j.
Die daer is bet onfieakekebeelt G o d t s, de ee*"
fte geboorene aller Creatueren,£W. 1.6.
4?8-Figuer.                             _______ Sj£
-ocr page 447-
v%f
Vaa'tïeven CHRIS TI
443
S. I A C O B U S.
h 111. Di<? ow^wgw w «w» *» heyligen G E E s T: Qhe-
°0re>i van de Magel Maria.
sy heeft eebaert haren eerften gebooren S o n e,
^ heeft hem in doecken ghewonden, ende neder
^%t in den kribbe, Lucz-
« Siet,eenMagetfalontfanghen ende baren eenen
S^, ende zijnen naeni fel ghenoemtworden
^jMANUEL.ffi.7.                                  , ,
. want u lieden is heden gebooren de SalichmaKer,
Se*elckeis Christus deHEERE, in Davids
^tadt.
S.lo-
_4yp.Figuer.
-ocr page 448-
Uh%
HET VIIFDE STVCK
444
S. I O A N N E S.
IV". Gepqfsijt onder Pontio Pilato, geeruyfi, gekorven, ^
de begraven.
Als zijt al volbracht hadden dat van hem gefebj6*
ven was, lbo hebben fy hem van den houte nemend
in een graf geleyt,^3or. 13.
Hyfaldeongodlijcke geven voor de begraving
ende de rijcke voor fijn doot, om dat hy geen boot'
heytgedaen en heeft,Efai.^.                                .
Hy heeftfyfelven verootmoedight, onderdanig
geworden, fijnde totter doot toe,ende dat totter do°
Hes <Zruys,Pbil. z.                                                   _^,
—__----------------—-------------------— Txko;
_______4<>o-Figuer.______________________ *•*-—
-ocr page 449-
S. THOMAS.
v ^> Hy is neder gheklommm ter Hellen, ten derden daghe
rees hy Van der doodt.
vJflijck lonas geweeft heeft in den buyck van den
^alvtfch drie daghen ende drie nachten: alfoo fal de
d ne des menfchenwefen in 't herte der aerden drie
38£n ende drie nachten, Mattb. ia-
Uiy en fult mijn ziele niet laten in der hellen,
. 0ch ghy en fult uwen heyligen niet geven te fien de
^erffeniffe^/.^.
N« is C h r i s t u s verrefen van der doot,d eer-
n.
e v*Hcht der geeure die d.ier flapen.
S.Ia-
Ii
4-6i.F
iguer.
-ocr page 450-
VI. Hy ü op-geklommen ten Hemel,endefitaen de rec^
terhemt Godts des Vaders almacbtich.
De H e e r e Iesvs, nae dat hy haerlieden ghe'
fproken hadde,is opgeklommen in den Hemel, ende
hy is gefeten aen de Rechter hant Godts, MattM'
Ghy zijt opgeklommen in 't hooge, ghy hebt ge'
vangen de gevanckeniiTe,ghy hebt gaven ontfangelJ
in de menfchen.P/a/. 6j.
Godt heeft hem doen fitten aen fijn fechtef
hant in de Hemelfche dingen,boven alle Overheydt
ende machtigheyt,ende kracht ende heerfchappyeo»
en de alle naem die genoemt worttEpbef.i,             __
4^-Figuer.                                               S.PhI- '
■ JL
-ocr page 451-
tfU
Vaa'tkven CHRISTI.
S. V H I JL I P P U S.
VII. #w flW ƒ*% wederom komen oordeelen levende
*nde dooden.
Dan fullen de geflachtender aerden groot ghe-
fchrev maken,ende fy fullen fien den foone des men-
Hen komende in de woleken desHemels met groo-
le kracht ende majeftey.t,Mtf«*. 24-             ..
% is gekomen om te oordeelen het aertnjek: hy
Voordellen den ommeganck der aerden nirecht-
veerdigheyt.ende de voleken in gebjckheyt,P/^.97.
De Sone des menfchenfal komen in de glorie lyns
Vaders met zijnen Engelen , ende faleen yeghelijck
loonen nae zijne wercken,Ma#fr- !<?■_____________
T7~^ 7~                                Tii                S Bar
-ocr page 452-
pfË7f-vïTFDlF~sTvcT£
b, BARTHOLOMiEUS.
VIII- Ichgeloove in den H.G eest. .±
Endehaeropenbaerde gedeelde tongen gheW
vyer,ende't heeft gefetenop een yegehck van r> 0#
lilden, ende fy zijn alle vervult geweeft met den
Geest Aciof. 2. n-nrt^
•tSalzijn na defedat ickmijnen geeft uy"***
fal op alle vleefch.ende u foonen fullen P£°Phe^eJÏ,
ende u dochteren.u ouders fullen droome droo^
ende u jongelingen fullen vifioenen fien,/oe ». .^
Als de troofter ghekomen fal zijn den *******
u fenden fal van den Vademden geeft des wac'^y^
die van den Vader voort komt, die fal getayg
geven van myjoan* 1 f*                             --------
-ocr page 453-
Vaa'tlerea CHRISTI.
44P
S. MA TT H E U S.
* X.Een beylige Cbriflen Kgtchegeméynfchap derHeyligen.
^emenichte der geenre die gheloofden , hadden
e** herte ende een ziele.ende niemant feyde yet t'fy-
^ ** wefen van dat hy befat, maer alle dingen waren
Rieden gemeen, Jclor.4.
v Ick falmijn heyiighmakinge geven in't midden
^ haerlieden in der eeuwigheyt, ende mijn Taber-
^elfaiin haerlieden wefen,ende ickfalhare Godt
e*en,ende fy fullen mij n volck zijn,Es>ech, 37-.
^|y waren volftandelij pk blij yende in de leennghe
^ Apófteleri,ende in db gemeenfphap van't breken
^oroots,èndein degebeden^tifiw.a-
S. Sx*
4gy.Figuer.
liJL
-ocr page 454-
HET VIIFDE ST UCR
VeroiffemJJe derfondm.              • jc
X.Defen geven allede Prophetengetuychms^a■ ,
vereiffeuiffe der Tonden onttangêfouden doorm,
naem.alle dieiahera geloovê. Doen Betrmnochi d
; woorden fprack, fo is de H. Geeft gevallen op alle
ne die t waorc noorueu,^w«"■*".               . i$
Hy -is ghewont geweeft omonfe boof heden, e
cequetftom onfegrootemifdaden: de.kaitudin£
ons vredes was op'hem, ende met zijne ftramea * J
wygenefen,.HjW.n-                         .              riiek
Wetende dat ghy niet verloft en zij t niet verga*
kelick gout ofte %er van uwe y dele wandelmge,^
uwer vaderen leeiïnge, maer met het dierbare bio*"
g
Ie-sü Christi, i.Petr.i.
-ocr page 455-
v>
Vau'tleven CHR1STI»
S. iüDASTHADEU S.
Vernj[enijfedes VUefchs.
Ghy drooghe bêeïideren hoort des He er en
^tt.ditleytde HeéoGodt totdefebeende-
fetl: Siéc, ickfalden geeft in ufenden, ende ghy fult
d ^we dooden fullen leven , mijn verflagene fullen
^rrijfen:ontwaeckt code looft ghy die in 't geftubbe
j °e uyrekomt,ende is nu,als de dooden fullen hoo-
hetv de itemine van den S O o NE Goots, ende dièfe
^ren.fütteQ leven, loan.^
r-^L^ - ,.;■■ ;-:- bil .. ■ : ,";-. ■■           - ___-~'
Ma
ïi 4,-.; ':_Jk
-ocr page 456-
V5<
HET VTIF.DE STVCK
4fz
Q&ftl?-
XII. Biide dateeuwigh leven.
Siet het Tabernaeckel GoDT$;raet de ttfi^'
fchen, ende hy fal met haerlieden woonen, ende 1
fullen zijn volck fijn.endehyGooTfelfs methaC
lieden falhaerGoDT zijn,Jpoc.ix.                        y.
De He ere fal u tiofceen eeuwigh licht weien , et! ^
de dagen uwsroawes fullen een-eypdenemen:«v(?1ie
I alle rechtveerdige.fullen in der eeuwigheyt de aef
beerven ,Efai,6o,                                                  ^
Noch ooge heeftet gefien,noch oore gehoort,oo
is oyt in 'smenfchen herte^opgecomen,dat God
reyt heeft den genen die hemlief hebben, yfofr*^
-ocr page 457-
Van'tleven CHRIS TI.
Si V A V L u s
i.Carié*
Waeckt, ftaet in 't geloove.
Medi-
Ii l
.jfo'Figiier.
-ocr page 458-
¥":
HET VIIFDE STUCK
4?4
Meditatie van de vervvachtinge en^
komfte des H.Gheefts; op de wercken der
Apoftelen.
Punt i.
E Difcipulen hebben fich.we^
om begeven in de eet-fale, e0
daer baden fy, dat fy mocb^
weerdigh werden om den H^y*'
gen Gheeft teontfanghen: WalJ
al-hoe-wej Christus^
hen die belooft hadde,fo verfij^
denfe nochtans, dat hy door D*'
hoorlijcke middelen molt verkreghen werden.
Sy waren volberdende eendrachtelyck int gebedt. Het 0^
bedt der eendrachtighe is feer krachtigh. Waerder &>?
over een komen,alwatfe begheeren, dat f al hen-lieden ghefi'^f'
den van mijnen Vader. Het is oockeen eendra^1'
tich ghebedt, wanneer den uytwendighen ende &*
wendighen menfch teiamen fpannen, ghelijckehj^
t'famen vergadert zijnde.                                     .
Daer-en-boven warenfe volherdende ghelijff
Christvs vermaent hadde: Men moet altijdt^'
den, ende nimmermeer ophouden. Ende Godt verhol
den menfch, ten minftenom zijn moeyelijckhey^»
ghelijck den quaden Rechter die weduwe : ende0lj?
datfe den tijdt van de komfte des Heyligen Gheei
niet en wiften, daerom waren fy in 't ghebedt fon^
op-honden, op datfe mochten bereyt ghcvond&
werden.
-ocr page 459-
Van *tleven CHRISTÏ.                   4jF
, , "et de vrouwen, ende Maria de Moeder I e s v»
■^ %jjne broeders. Daer is veel aen gelegen, dat M a-
*A mede bidt.
^ vaerom dat mijn ghebedt vergadert zy buyten
t- 'igheruchtder menfchen, in de eet-fale,eendrach-
t §n door de liefde met alle menfchen, volhardende
^rnoeyelijckheyt, door mede-hulpe van de Moeder
l °öts. Dieeedt-fael was een voor-beek van de
eylige Kerck in welcke deghebeden krachtelij ck
^ckendezijn, om de gemeyufchap derHeyligen.
P v N T a» ,
<j' Over-fulcx hebben d'Apoftelen fich vergadert m
^et-fale. i'. Omdatfe Christus gebodenhad-
te fitten in de ftadt, ende in rufte fouden verbor-
fu ^blijven. Daer verhaelde fy't gene Christvs
lii L^aets gnedaen ende gefeyt hadde , ende ghe-
Jckhy vóór het predicken fich veertigh dagen heeft
jertrocken in de woeftijne ; alfoo fy mede hier» om
j^tfe den H.G heeft fouden ontfangen. z. Öm datfe
Q6Qden hun eyghen broof heyt, ghelijck in 't lijden
**Risti wel ghebleecken haddej ende berooft
tr de yande tegenwoordigheyt Christi, be-
ouden fy op fich-felven niet, ende daerom begeer-
hJ^ft' ^oö vee*te y veriger den HL Geeft. Ick fal oock
^§'ieeren:Eenfuyverbertfchept,.0'Godt, inmy^ende
0/. *ecWen geeft vernieut in mijn Unnenften. Geeft my voeder-
she «^(f ^ vmumêSalighmaker>ende met den principalen
nilf W&™^ mT- Sentuyturven Gheeji, endeghy[étvet-
*e« het aènficht der aerde, van mijne ziele.
selvet
-ocr page 460-
HET VIIFDE STUCK
45*
Selver denH.Geeft dede hem bidden met m*g$tt
kelijckefuchtingen: ende metfoo veel te vyerigher,»°
dat zijn toekomfte meer naerderde. De heylige^'
geerten zijn voorboden van de toekomende g*atl
Want een vyerfal voor hemgaen.
Punt 3.
De komfte is thien dagen uytgeftelt. Dit getalj '
tekent een veelheyt} foo datmen moet feggen , ^
men hem feer lange moet verwachten, want een *ö.
tel tijts van zijne tegenwoordigheyt, fal ai het vr*c
ten meer als ghenoegh vergelden. Ende 't gene &c
fwaerlijcxtkan bekomen,wort te neerftiger bew#6''
ende veel meer verdiende de grootheydt der gaV l
daerom en fal ick niet op-houden, ifidatbyveft^}'
want tomende fal'by komen, ende byen fal niet toeven. *1
laetften, het getal van thien betekent de volin*6 .J
heydt* Hier door worden wy v ermaent, met wat &
volmae&e neerftigheytden H-Geeft moetghefof\
werden; te weten, ghelijckeen Propheetfèyt: t^f
maelfoo veelu wederom bekeer ende Jukgby G o d T fietfër
alfgfy van hem %ijtghedootgeweejt.
-ocr page 461-
*fèer fchooneuyt-beeltfingen,van twee d'alderbefte
Nederlandtfche Scliilders,feer konftelijck
af-gemaed:: $attwntljjcft/
^HTlNUS HEEMSKERCKÏUS Van
Haeriem,diefe begonnen heeftj
E N # E
A N N E S STRADANUS
Van Brugge, diefe voleyndt heeft.
-ocr page 462-
uil
45 8 Wat nae de Hemelvaert Christi gefchiet^s^.
«^
NI
Pi
1
8?
v>e.'
v-x-y
?(!
H
yy
Vervolgd zijn eerfte Boek. Als C H R 1 s T v S, nu verre
Sijn Iongers van fyn Ryk veel hadde onderwefen,
Vaert hier ren Hemel op: Voords fteld des H E E R E N
Matthias aen de plaetz van Iudas, in Godis werk.
47t.Figuer.
A^
-ocr page 463-
DeWerckender Apoftelen.                   4yp
Aenmerckinghe op defe Figuyr.
^ Wae fifai ^? H E e R E nu ten HemeUwaerts opgeklommen
0 ^m d'Jpofiekn Godt biddende, Iofeph w^ fy-
*« t^e fycktveerdige , We Mathiamge/fefc *#* eyndeeen
[o jer beyde 't getal van twaelve in Judas plaetfe vervullen
*•' We 'f /o* is gevallen op Mathïam, Jèhr. i.
Oedanigh dit lot was, en is niet feecker.
Sommige meynen datmen hunne name
fchreef, ende die eerft uyt-ghetrocken
wiert foudeApoftel zijn:andere datfede
^^^oude maniere van loten onderhielden,
^eroien Jofue 7. Achan mede beklipte die van 't ver-
goedtuyt Jericho geftolen hadde,ende i.J^g-
jonathan die van den honigh gegeten hadde, ende
h'^-io. Saul als hy Koningh ghekofen wert. Den
eyligenDionyjius AreopagitaEcclef. Hierar.cap.f.par.^.
j?eynt dat dit lot een Goddelijck teecken was, daer
^ e° mede onderkennen mocht wien Godt ghe-
jy°^en hadde 3 ghelijck den volcke getoont wiert,
\i!?m'l7- dat Aaron van Goot ghekoofen was tot
d toPperftePriefterfchap door zijne bloeyende roe-
, > Ckmens AlexandrinusLib.^.Strom.^ likz-s^ Schrijk
w ü Mathuis te vooren een Prince der Tollenaren ge-
0|eft hadde, ende namaels een boeck van Traditien
e overleveringen gefchreven heeft, daerhy fom-
Be fchoone leeringen uyt citeert.
Aen-I
-ocr page 464-
kto
DeSendingedes H.Geests.
4<fo
frf* 9 ? 9 9 9 9 99999999 v ^
ft
9 9
9 9
9 '9
9 9
<$*#
9 9
9 9
>W
472-Figuer.
-ocr page 465-
DeWerckender Apoftelen.                    4<jy
A enmerckinghe op defe Figuyr.
£ 3« ta&fo» m>an>e Hemelfche vochtigheyt ontfangen, ende de
dtvruchtigegedaente des nieuwen fyadens nam toe, A£to-
En kinderen van Ifrael was gheboden,
lLevit.23. dac fy den eerften dagh nae
PaefTchen alfmen wercken mocht, het
kooren föude beginnen tepicken,ende
^^Jssjgtf | daer af een handt-bufïeiin den Tempel
v ° *> £ otteren, ende van dien dagh reeckenen fe-
yj.1* volle weecken, ende dan den Feeft-dagh van de
q; 8n dagen houden,tot danckfegginge foo van de
Ot?j^e vrucnten» Exod.2.4.. als oock van de Wet die
Pdien dach gegeven was.In dit jaer der doot Chri-
j * hadden deloden hunne hant-buffel koorens op
unSondaghgheo£fert; wants'anderen daeghs nae
vijc1?611 PaefTchen was het Sabbath:dus reeckenende
jJtt;igh dagen, quam den Pincxter op den Sondagh.
he n neyügen Geeft wilde op den felfden dach in de
?eotei1 ^er ney^ge Kerckekomen, alsd'oudeWet
Veu en was» omziJn^ nieuwe ^et ^aer m te.fchrij-
kh J nae ^e Prophecy e van Ieremast Iehjal'mijneWet
Unne bertenfcbrtjven>lQten\.ii'
Kk                        Aen-J
-ocr page 466-
♦   $>
♦    <»>
♦  9
v Q
ff
CWfc#M3
f g
^@ë3&@ssgM^$£tf
473,- Figtrei.
-ocr page 467-
De Wercken der Apoftelen.
4*3
Aenmerckinge op defe Figuyr.
v ^e 'tfóVjn > fyt de H E e r e, dat ickjaluytjiorten
(ijf m^nen Geëjt op alk vleefcb , ende u foonen ende dochter en
u ^propbeteren, ende u jongelingen fullen viJioenenjien,ende
f/^renfullen droomen droomen.Ende ickjal voorwaer in die
dh °P n^}n diemers en^e dienerjjen uytfiorten van mijnen
ee&ende (yfullen Propbeteren,Aótor. z.
Ier wort beteeckent. i. Dat denheyli-
gen Gheeft overvloedelij ck ghegheven
wort in de Heyiige Kercke, niet alleen
tot vergiffenirte derfonden, maer oock
^tot veele andere wercken. 2.Dat in de
y eV^ige Kercke fullen wefen Mans Propheten, ende
/0uwen ProphetefTen, niet alleen in defen tijdt der
jMtelen, als iy al Propheten waren, ende Pbïlippi
J^juters PropheteiTen, maer oock in toekomende
J^en,als wanneer veele heyiige Mannen geprophe-
^ Ctt hebben , ende oock Vrouwen, ghelijckSinte
ytynritia van Senen, Brigitta ende meer andere. De
^%enen gefchiedenbuyten den flaep, lbmtijts in-
^dighlijck, fomtijts uytwendi ghlij ck, gelijck Cw~
§Ui den hondertften-man Actor. io. den Enghel
öi°Dts fagh.Droomen worden fomtijts van Godt
jr?Mecl:,ghelijck aeu Sintelojepb, Mattbei in het
■ r^e ende tweede Capittel.
Kk
Aen-
-ocr page 468-
k&B
De eerfte Predicatie des Apoftels Petri.
4.64.
V5*
M
Ae«!>
474-Figuer.
-ocr page 469-
ki3
De Wercken der Apoftelen.                 4$y
Aenmerckinghe op defe Figuyr.
boen 'tvolchhieroververfchriü wattenèkhaer venomder-
*% heeft Vetimgefeyt, dat C h r i s t u s van een heyli-
5 ^zgetgbebooren, liever heeft willen fierven, ende onj'chul-
& oen een Cruyce hangen, als dat het menfcheljjctyhejlacht
Verloorengaenjoudetkd:ov.2.
En heyligen Apoftel Petrus in defe zijne
eerfte Predicatie tot den Iodê,die noch
ontfteecken waren met den haet tegen
Christum, dien fy onlangs tevoo-
-w^^^b ren ghekruyft hadden, fpreeckt met fo-
^Sigevoorüchtigheyt, dat hy hem wacbt van hare
j&Uoederen te verbitteren, ende even-wel berifpt
J*er van hare grouwelijcke fonde, alfoo hy met ver-
lcheyde argumenten haer bewijft ende doet verftaen
^tfyeeenenmenfch, maer Godt felvegekruyft
eQde éedoot hebben, doch dat fulcx is gefchiet ende
f?e-gelaten geweeft om de verloffinge des menfche-
%ken geüachts daer door te weghe brengen. Ende
J^klaert haer dat den genen die fy fo groote fmaet-
heyt ende fchandelijcke doodt aen-gedaen hadden,
?u foo heerlijcke macht ende glorie van Godt
?eeft verkreghen , dat hy zij nen Heyligen Geest
i^ende, defe wónderdaden heeft ghedaen die fy
9116 o*et groote beweginghe der herten aenfchou-
Wen, °
Kk 3 _____ d'Apo-j
-ocr page 470-
kf>
De inftellinghe desH.Doopfel.
466
«Jr^-^
>ü&3&zti*x)faü&v^y^<j^~J^üi*
9 9
9 9 •
9 9
9  9
9  9
9  9
9  9
9  9
I 9 9
i 9  9
I 9  9
i 9  9
9  9
9 9
9 9
9 9
9 9
9 9
D'Apoft'Jen vol des Geefts verbreyden door de lere
Met allerleye fpraek en tonge G o D e s ere.-
En Co dan Petrus veel van Chris tvs tuygd,en leerd/
Sofyn door fuik bericht drie duyfend voorts bekeerd.
~&*:
475"-Figuer.
-ocr page 471-
De wercken der Apoftelea.                   ^67
Aenmerckinge op defeFiguer.
Hier homteerfiop,nae GodTs bevel,hetgbebruycfyïes
?°Pfels , in den name ^Vaders, des S o om s ende
'en Gheests: ah de gratie uyt den Heylighen
°nteyneoegonJl te loopen, ende de oorjpronck van des H E E-
E^f oneyndelijc^egoetbeyt,A&.or.2.
Emant mochte hier vragen hos het mo-
ghelijck gheweeft is datter op een dagh
drie duyfent menfchen ghedoopt wier-
den? Antwoorde. 1. Den heylighen Pe-
mtrus en heeftfe niet alleen gedoopt, maer
eett daer 111 ghebruyckt den dienft van dehondert
ntwintigh gheloovigen die by hem waren.2.Het is
j°ck waerfchijnlijck dat fy niet gedoopt en zijn ne-
^er-dalende in het water, als van den Camerling der
f^öinginne Candaces gefeyt wort Aclor. 8. Maer door
^efprenginghe oft nat-maeckinghe, met het verhael
~er woorden: want alfoo konnen daer ettelijcke duy-
etltin een uyre tijdts gedoopt worden. j.Men moet
peten dat de folemniteyt van het doopfel ende de
eremonien die tot cieraet des felfs ghebruyckt
^Ot"den,doen ter tijdt noch niet ingheftelt en waren,
JJ^e defe zijn het die veel tijdts wegh-nemen. Maer
,lléen te befprenghen, ende de woorden tefegghen,
f ^er-innedefubftantievanhet Sacrament gelegen
SJ dat kan in een ooghen-bliek gefchieden.
K k 4                  Aen-
-ocr page 472-
4-6 8 De kreupele van moeders lichaem gefont gemaect.
m SI
*><£)
135 M
©
/*5<«^
Vit»?-'
VS CS
i
II
Als twee Apoft'len hier tot G o D es Tempel treden,
Soo kryght een kreupel man door hen eefonde leden,
Dies loopt dan al het volk verwondert flukx te faem;
Maer Petrus leert hen G o D t, en predikt Chris VS
—— r ■■"-■*-'■---------------------------------------, ■......                   i1 . ——i ' . — ..■■■■                                                        ' * '
47ö.Figuer._________
nae"1
-ocr page 473-
De Wercken der Apoftelen.                  4.69
Aenmerckingeop defeFiguyr.
[ voer was een kreupel van %ijris moeders lichaem, die veer-
%h'jaren ditgebreckin %ijn gebroochen lichaem gedragen had-
e•' den wekken Petrus vriendelijckaen-fprjeeekende, in den
Wame I e s u ghenefen beefttA'ëtov.3.
S,Amhrof.tom.$.infhiefermone6$.
Ls defen Kreupelen een aelmoeffevan
Petro begeerde,ende hem liet voorftaen
dac hy eenigh gheldt van de Apoftelen
foude ontfanghen , foo heeft Petrus
hem gefeyt: Silver oft gout en hebbe ik
niet,maer 't geene dat ick hebbe,dat ge-
e ick u,in den Name onfès Heeren Iefu Chrifii van Na-
tyreth, ftaet op ende wandelt. Soo heeft dan Petrus
°Or heteerftezijnder miraeckelen, den kreupelen
^ftigheytzijnder voeten gegeven. Wy hebbë dick-
^s gefeyt dat hy dien naem Petrus van den Heere
^fangen heeft, wanneer hy feyde Matth.16. Ghy %ijt
j,etrai, ende op defenfieen [al ickjnijn i\ercke bouwen. Is
^Petrus den fteen waer op de Kercke gebout wort,
^ ,ift recht dat hy de voeten eerft geneeft, op dat
p*ïjck hy in de Kercke het fondament des gheloofs
il^houdende, alfoo oock in den menfche beveftige
re r>n^amenten van de leden des lichaems. Wel ten
chten gheneeft hy eerft de voeten in een Chriften
^^fch, op dat hy nu niet bevende oft fwack, maer
J*ckende kloeck op den fteen van de Kercke mach
* aUdelen.
"Petrus
-ocr page 474-
«r?*.
470 Petrus vermaent de loden tot penitentie der fonden.
C>Ï)D^>
477-Figuer.
petrus
-ocr page 475-
£/s
^_____^ De Wercken der Apoftelen.                 471
°e Petrus den loden leerde de verrijjemjfe, ende glorificatie
Tesv Christi.
Etrus vermaent den loden dat fy peni-
tentie doen ende haer bekeeren vande
fonde die fy gedaen hebben,in Chbi-
stvm ter doodt te brenghen. Ende
,'t ghene hy feyt dat fy dit dooronwe-
eiltheyt gedaen hebben ■ dat kan op tweederley ma-
leren verftaen worden. 1. Üat fy en hun Princea uyt
Utyetentheyt ghefondight hebben, 't welckwaer is
^gaende Christi Godtheydt, dieniemanten
,lft : want: (foo SintePauïus i.Corinth.z. feghtj waert
*' fy bemghekgnt badden , fy en hadden den Hebre der
&°rie noyt gecruyft.TSóchiam d'onwetentheytder Prin-
C^ en ontfchuldight of en vermindert haer fonde
let > om dat fy- wüligh was: want hoe-wel fy niet en
^lften dat Chrijtus Godt was,fo en twijffeidenfy noch-
,^s niet hy en was Mefsias,gelijk Chriftw ia. verfchey-
^n plaetfen ieght{Mattb. zi.Ioan. ij.jhet welcke we-
teode,mochten fy fo uyt de Schriftuyre,foo uyt zij ne
^oorden ende wercken ,lichtelijck weten dat hy Godt
kas, maer uyt haet endeargheyt en wilden fy noch
?et een noch het ander weten.z.Dat fy uyt onwetent-
?eyt de wercken hunner Princen ghevolght hebben,
^e-weldePrincen niet uyt onwetentheyt, maer uyt
argheydt gefondight hadden. So is dan den fin der
^oorden des Apoftels, ten is niet genoegh dat Godt
Zïi Qs Soms doot toe-gelaten heeft, ende dat ghy met
°n\vetentheyt hem dieaengedaen hebt:uaae*'tis van
^°ode dat ghy penitentie doet en dat ghy u bekeert,
5?et leetwefen van 't ghene dat daer van u gedaen is.
^ant het berou is van noden tot vergiffeiiiiTeder
bonden, A\3.
-ocr page 476-
■ ■;_
472 d'Apoftelen hebbe alle hare goederen gemeen*^
k$
£9
il
II
is
Ontboden om die daed op 't Raed-huys voor de H e e K ï ^'
Geeft Petrus rekenfchap van hunne daed, en leren;
En gaen met dreygen vry, Gods Kercke heeft gebeen;
Dat Godi dan ook verhoord, fy hebben "t al gemeen.
Ae":
478.Figuer.
-ocr page 477-
De wercken der Apoftélen.
4*7
Aen merekin ge. op defè Hguer..
Ier uytftaet aen te mereken dat de eerfte Chrifte-
; nen nae het exempel der Apoftélen, gelofte van ar-
moede deden , als blijekt onder andere redenen,
uyt het ghetuygheniffe van de Heylige Leeraren,
^ yf°ftomo,Homilia xijjn AEtaApoflolorumsAugtiftino^ermone
•^ '«e verbis Apofiolorum,Hieronymo , Epijiolaad Demetri, &c.
V  c°dit en deden fy niet als door 't gebodt der Apoftélen,
$ e?" door begeerte van volmaecktheyt, daer Christvs
(>J B^efeyt hadde,wilt ghy volmaeckt zijn,verkoopt ivatghy hebt,
ö e £,eeft het den armen, Matth. i p. Noteert i. Dat fy hun goet
<j Ven tot profijt van hunne H. Gemeynte, om de gheene die
\ Volmaecktheyt foecken, te leeren dat fy hun goet, niet
^ -^en vrienden, maer den armen behooren te geven, ende
, (Ja nder der armer Gemeynten daer fy gaen woonen , om
' k^mede noch meer armen te mogen onderhouden. Leeft
<j r af SalvianwnLib,i-ad Ecclef.2..1A^i S.Chryfoftomo,dat fy't
Y ^ Apoftélen in de handen niet en gaven, maer leyden 't
^ °r hunne voeten, foo om de verfmaetheyt des gelts te be-
j eckenen , dat anders niet en is dan gheele ende witte aer-
k .°o uyt reverentie der Apoftélen, aen der wekker voeten
§ vielen. Ende daerom is het een oudt gebruyek der Chri-
^en gheweeft, niet alleen den BifTchoppen,maer oock den
te J,efteren te voete te vallen :jae oock by hunne voet-ftappen
5 peeren., ende die 'taenbidden, dat is te eeren {Vide Att*
n .Hfiifw<c.Item Epiftol.Oriental. ad Symmachttm JPapam, & Ept-
r '^beodo.ad Hormifdam) op dat niemant.hem en verwonde-
s^t\Vy den Paus (die denópperften Stadthouder Chri-
1 is) te voete vallen, ende zijne voeten kvuTen.
(2 n :.
! .
f
'
Aen
-ocr page 478-
Dedootvart Anania ende Safiera.
474
9
"»»
f 9
0dtf3
■ 9
SI
9
*£»
De doodt van Man, en Vrou , om hunne boofe logen,
D'Apoft'Ien raken vaftj doch worden uytgetogen,
Ên fpreken als voor-heen .- men grijptfe weder aen;
Daer {y, voor fterven vry,de roede niet onrgaen.
AeJll
^•79-Figuer.
-ocr page 479-
De WerckenderApoftelen.                 A^y
Aenmerckinge op defe Figuyr.
, ■dnanias valfchehjc\achter-houdende van de prijs des ver-
achten Acl>ers, is doodt gevallen: defgelijcxoockjjjn onrecht-
eerdige vrouwe, 't Is meer geoorloft %jn eygen te behouden,
* van 't verkochte te nemen: Godt mach niet bedroghen
°rden,noch bedriegen, Adtor. ƒ.
'Bqfilius Magnus, tom.7.. Semonepimo de Inftitutionibus
Monachorum.
Naniae was geoorloft zijn acker Gode
niet te belooven, op-offeren, noch toe
te eyghenen: maer nae dat hy nu, be-
weeght zijnde door begeerlickhey t van
menfchelijcke glorie, alle zijn goet Go-
de hadde toe geheylight, om der men-
.Mlen verwonderinghe van hem te verwecken, ende
^htans van denprijfeder felven yets liftighlijck
ƒ Verhielde, fo heeft hy den toorne Godes wiens
h\f?aer Petrut was, alfoo tegen hem ontfteecken ,dat
hal s &ee;n P^et^e gehadt heeft tot penitentie.Der-
le Ven voordeghedaneprofeffie van een Religieus
v en»ftaet het een yeder vry foodanigen ftaet aen te
tr^r(ien als alle d'anderen, ende een huyfvrouwe te
^Wen: maer wanneer yemant uyt zijne vrye wille
^eflie gedaen heeft (van een Religieus leven) die
(ja et hem felven Gode bewaren, gelijck als goedt
t Gode toe-geeygent ende geheylight is,op dat
y ^et iu facrilegie en vervalle,
Aea-
-ocr page 480-
Lj8>0.
47<J Alderleye fiecken worden van d'Apoftelen genefen^
-ocr page 481-
k&
De Wercken der Apoftelen.
Aenmerckinge op defe Fignyr.
477
y ^dm.deJiecT^n^de^ate^iu hare beddelms > daet
H
rus voorbygincki dewelene hy door fijn fchaduwe ghenast
" van alkgebreecken verlofte, Aótor. f.
Emerct hier de grootheydt ende tref-
felijckheytvanden Heylighen Apofttl
Petrus}endehoe feer Godt hem heeft
willen verheffen boven alle anderen
ie          11, r)lf teecken van de krancken te gheue-
a. ^ *Qet zijne fchaduwe, en is (ghelijck hannes Chryfo.
°%f fornil, i2. in Aüa fchrijft) van Christo ielfs
v°yt ghedaen gheweeft, alfoo dat hier in te fien is
f_ l'vult te wefen 't gheene Christus [loan. 14.)
f pe: Die in my ghelooft, de wercken die ick doe,
a ^7 oock doen, ja hy fal grooter wercken doen dan 1
k- Den Heyligen Beda lom. Primo fchrijft hier van ]
^ck feer fchoon: Petrus (feyt hyj met de fchaduwe
j^s lichaems geneefde doen tertijdtoogen-fchijn-
$ckde krancken, de welcke oock nu met de onfien-
J,cke befchaduwinghe van fijne voor-biddinghe, de
j> breken ende fwackheden der geloovigen iönder
^■"^ouden verftercl: ende krachtigh maed.
LI
Aen*
-ocr page 482-
4&^
478 d'Apoftelen werden in den Kercker gefteken.
9 9
9  9
9  9
9  9
9  9
(V<3cj_{<3
9 9
9  9
9-  9
9  9
9  9
1*S;
48'-Figuer.
-ocr page 483-
^83
De Wercken der Apoftelen.
\79
Aenmerckinge op defe Figqyr.
, Q-dpoftelen roet den door't bevel des Overheyts in den l^erc-
Y ghefteecken: maer een Engel des Heerek 's nachts
deuren open doende ende baer lieden uytkydende, beeft boer
sj e°odenin den Tempel debeyüge Myfierien Christi
>^V^m,A<2or.s.
Enmerdt de boofe hartneckigheyt defèr
rnenfchen , de welcke fiende alle defe
wonderlijcke teeckenen, diefy wel kon-
den dencken dat fy niet door menfche-
lijcke, maer uyt Goddelijcke kracht ge-
, ^eden, in plaetfe van daer door tot bekeeringhe
j^Qe geloove beweeght te worden, haer tot ghewelt
^gheven , welcke maniere is der ongeloovigen, als
f öiet de Schriftuyre ende goede redenen niet en
^tooghen. Maer tegen Godt en kan haer macht
Jet beftaen -3 want de Apoftelen weJ haeft uyt de ge-
j^geniffe verloft zijn. Hier uyt leeren wy dat wan-
tCeronfeverloffinghe ftreckenfaltot Godes ee-
k» wy die fullen verkrijgen,ghelijck hier de Apofte-
v^: maer als ons lij den ofte doodt ftrecken fal tot
^breydmge van Godes name,ghelijck in de ge-
^geniffe van Sint lan denDooper, foo moeten wy
J*ea dat het ons dan niet nut is daer af ontflagen te
°rden.
Li
Aen-
-ocr page 484-
V:\ y
4^° Del1 Heyligen Stephanus aenfchout C h r i s t V 5
-ocr page 485-
_________________m
De Wercken der Apoftelen.                  481
~'                              • ■                                  11                                            '                                 1 -
■'■
Aepmerckinghe op defè Figuyr.
o.
1 Jet hier Stephanus, die d'eerfle in denftrijdt de Kjroone
/o j** ^eefi: VPaer van te voorengbefytwast datgbenieten
>. fe'i die baer bloedt voor dm Name Ghristi Jtorteden,
^Martelaer jiet den Hemel open, ende Izsvuftaènde
Trecbterjijden Godts, Aftor.7.
Tepbanus fagh Ie svm in den Hemel
ftaende, als bereydt om hem in defen
ftrijdt te helpen. Hy en fagh de Heme-
len niet gebroocken, maer open: want
door de macht Godts fagh hy door
^ klare Hemelen Christum in den opperften
?e°*el, niet als een fantaftij ck vifioen, maer in der
j *erhey t, om ons te leeren, dat den Heyligen nu in
^ Hemel wefende, oockkonnenfien watterhier
P de aerde ghefchiedt: aenghefien dat Sint Steven
^ch fterffelijck zijnde, kondevanderaerden ende
P^ binnen de Synagoge fien wat in den Hemel ghe-
chiede. Nu fien zij t, ghelij ck de Heylige Enghelén
p} den Hemel de bekeeringhe der fondaren aen-
^Qüwen, als Christvs ghetuyght Lucx in 't z?.
_?• Nae het uyterfte oordeel fullen'zijt oockmetli.
j^elijcke ooghen fien, ghelij ck hier Sinte Steven
-ocr page 486-
v*<
48ït Den Heyligen Stèphanus wort geftrenight
v v V y Q v *y Q © y
dteWo
ff
T $
■9' 9.
9 9
9 9,
-9 .9
9 9
9 9
«>&**>
«3
Daer hy in kraght des Geefts met veele ftercke reden
Der loden valfchen roep en lafter heeft beftreden,
En hunnen wrevel-moed vrymoedigh voor-gefteld:
Sq word hy dan van hnn met fteenen neer-geveld.
—----------------------------------------------------------------------                                                                                                                              ■-______________________________________________________._________________________________________
•~*-i*--4&-$J?igQer.                   ~r......
J&
-ocr page 487-
w?
De Wercken der Apoftelen.
483
Op defieminge Stephani.
E lodea oordeelende dat Stephanns des doots
febsldieh was, hebben hem ghefteenight, om
dat G o d t in fijne Wet föodanige ftrafte in-
gheftelt badde tegben de valfche Propbeten,
gelijckinhetderthiende Capittel van Deute--
-r——■—IroBomium breeder wort verhaelt. Doch Godt
^ eft daer oock by een klare befchrijvinghe uyt de vvelcke
w etl fie^i kan wie voor een valfchen Leeraer te houden is,na-
^ etVtHjjek die het volckfoed te verleyden tot vreemde Go-
(j: ^ Sbo is dan defe fteeningbe van Stephanm onrechtveer-
j SH ende Goddeloos gheweeft, door dien hy t'onrecht van
s^Hrige befchuldight is. Alfoo hebben de Martelaren Chri-
ft l Wei de felve tormenten geleden daer de boofe mede ge-
<j a*t Wierden : maer de oorfaecke waerom fy de felfde lij-
tj ^5 maeckt onderfcheyt tuffchen haer ende de anderen:en-
r ^it onderfcheyt is voor Godt ende fijne Enghelen van
ï{10 êrooter weerden, datdenfmaetdie de Martelaren wort
j^gedaen, alle de wereltfche heerlijckheydt te boven gaet.
Q aer hier foudemen mogen vragen, hoe het den loden ghe-
.^oft is gheweeft Stephanumtedooden, nademael de re-
Q^ge haer benomen was? Ghelijck fy bekennen in de fake
^hKisti, ons en is niet gheoorloft yemandt te dooden- Ant-
(j ö°rdc, dit is ghefchiet met gheweltende oproer. Ende dat
v ^Gouverneur defe moort niet geftraft en heeft, dat mach
jjpen öm dat hy in dit oproerigh ende ongetemt Volck vele
rnêendoorde vingeren fagh,om den haet die fy den: Name
lef5 R ïfSTJ- toe droegen, niet op zijnen hals te halen. Wy'
(je^tl oöckin ÉèJnftójdsjR datdeSpomiche Gouverneurs de
. lnlantfche twiften der loden niet en fochten te bedwin-
|5>0p dat fy haer felven allencxkens vernielende,teghen de
LJ^ynen niet weder fouden de wapenen aen-némen om
: oude vryheyt,v4^or. 7.
LI 4
Aea-
-ocr page 488-
tf&&
484             De bëgravingc van Sinte Stèphanus.
§<
fes'
? ^^^^^*2?^!^^^^^4^^S^
ais;
484-Figuer.
-ocr page 489-
<;*■«
De wercken der Apofteleo.
485
Aen merekin ge op defe Figuer.
u* Martelaer metfleenen overvallen, beeft bet eerfle He~
^ iche loonghenooien, ende de eerfle Croone in denjtrijt ver-
he ^T11: Godtvrwbtige mannen hebben fijn licbaem met droef.
Jdt begraven ende daer is een nootevervolnnie m de tere-
^pJeJ}aen,moT.S. "-                  ■*
EHiftorie van Sint Stevens vindinghe,
ghefchreven van den Priefter Luciono>
in 't jaer onfes Heeren 415-. vertelt dat
Gamalielhem den voorfèyden Lucianoo-
m penbaerde, ende feyde dat de Priefters
er loden niet en wilden toe-laten datmen Sint Ste-
a^ liehaem foude begraven, maer laten van de bee-
jen vernielen, die 't nochtans niet aen en raeckten,
raer dat hy fommighe Chriftenen uyt-ghemaeckt
a^de, die 'snachts het heyligh Liehaem heymelijck
^^enjhet welcke fy voerden in zijn hoeve twintich
^jlen van Ierufalem , daer hy 't begroef in zijn ey-
jften grafjdoende de uytvaert feventigh dagen, gene
^°ften (parende. Defe uytvaert wort in de Text ghe-
^ ztateengrootgefchny, te weten een droeve folemni-
■^VttQet groote eere: want (foo S.Hieron.contra Vigi-
*n*jum fchrijftj d'Apoftelen gingê felfs met het lijck,
Ij^ k llet wiert met groote PomPebegraven-Dit hey-
t Sh liehaem namaels gevonden wefende,heeft groo-
I? ^iraeckelen gedaen in veel plaetfen , daer"t Hey-
| «T.^°m terftont over- gedragen is, gelijckSint Ju-
fiuMius lib.zz.de Civit.Dei,cap. 8.fchrijft.
Aen-
LI f
-ocr page 490-
kr
48 6 Den Heyligea Geefts daek neder in Phiiippo
9 9
—-—,-----------—
-- -ar'"
485'^Figuer,
-ocr page 491-
^ AewnerckingeopdefeFJgtryr.
l J>e Heylhe G E E S T 'u van den HmelinV^oge-
\&t, i Petrus ^ handen oplegghende, W Sanjanen
**>..... i ^.?../: ilia^^A'i*,- A/ dm *llp.~aader gedoopt, ende
■ ,
Nfe BüTchpppen gebrnyeken het^rif-
^datis de heylighe Salve m tVorm-(
fel; ende legghenpock de hande# op t
■-wmtM hooft. Sommige meynen dat d%oite-;
WEM'lenfonder f/W/iwVormden : maer dat
*5
^rTuvtde SeJiriftuyre nietbewijfen^elon-;
C^hkist vsl :rfo denheyligenPaus^Wi
%. 1 ichrijft) in't laetfte Avontmael zij neliey hge
XiT'r.V^l^^A» maniere van defe beylige
&w$w Clemens, Libmfeptimo
capite qmdramfimo tertio, San-
n* AfóMw>AreomM,'Etcleji4^WerarJw tapte,
**£ beyde Difeip^len der Apoftelen feb^nvan
*t maeckfel, als van de Apoftelen ghebruyekt. Dus
ïshet rocker dat d'Apoftelen oock met defe Salve
^evormt hebben, 't welek in de heyUge Sobnfere
**t QnTs belchreven , om de myftenen ende de Sa-
l^n" .:iiet openbaer te maetken fcp men uy t den
^d^SjDêa^^figgai*^ &*M<*f*ii0 denecr-
^n%ijl.pnimatid Decent, kan mer eken.
Aen-
-ocr page 492-
Hf
4% 3 Een Engel des g e e r e n fpreekt Pbilippns aca. ^
-ocr page 493-
kp
De Wercken der Apofteïen.
Aenmerckinge op defe Figuyr.
. Een Engel des Heerbn fpreeekt Philippum oen, ende
y* hem dat by tegen't^tydengaen [oude, daer een gbefneden
^Qïnerlmgh van Candaces der Morianen I(oninginne, te wa-
&en reedt: dien hy de heylige leeringen Jwt waeracbtige geloove,,
-e'tfeggen des Propbéets tyt-kyptAÖ:or.8.
jjjN den Grieckfchen Text fta'et Dynafles,
dat is een Qverfte of Gouverneur in het
Landt van defe Koninginnë, die naè de
gewoonte des Laudts gheheeten wordt
tandoces, niet met eyghenen naem-want
dien naem hadden alle de Koninginnen
^er.gheUjjck de Koningen vanEgypten den naem
Ti??ao\ Defen was Heydenfch, maer Profelytm, dat is
.le hem begeven hadde tot de religie der Iode^ dus
.^het S.Philips gheoorloft hem het Euangelie te
pieken ghelijck oock den Samaritanen , die'half
iQ°dfch half Heydens waren: want tot noch toe en
j^dq.niemautgepreecktdenghenen diepuyrHey-
^s Afaren, voor dat dit S.Peter bevolen wierti Den
9u $en Ifenetislib.i. cap.ii. Hieronymwin capüpquin*-
fa&fipum teftium Ifiie, ende meer andere fchrijven
^ ^i|fe .juan het Euangelie in Étbiopien gepreeckt
^^t^ende ïu^neetónderejanden\ fëght'2Vo£$m in
^W&è^^SMMS'^^Mst^±^^^^i hy
V0C£ciaels het niartyrie ondingen heeft, itervende
'c ^J,^ Deuj denifle van het* Chriftelijcke gheloove
" hem hier van Pbilifipowas in-geplant.
Aeiw
-ocr page 494-
-ocr page 495-
_______________________h
^______ De Wercken der Apoftclen.                  491
Aenmerckinge op defè Figuyr.
4ls fy beyde over wegh reyjden, zjjnfyby een watergheJ>o-
j n>ende des Kgmerlïncx vruchtbaergheloove begonfi te bran-
ie n: de toelckeghedoopt pijnde, fijne oude ghebreken afgheleyt
ryf* > ende beteden dat de ghehee!e yoerelt door den Name
^Ki s t 1 gbefuyvert wMxhdiov,8.
Enmerót ende leert hier uyt. 1. Dat het
Doopfel nootfaeckelick is,ende niet het
gheloove alleene genoeghfaeni: daerona
fcy t Augufiinus TraÏÏ. 13. Hoe den Catecbu-
_jnmus[&zx. is die hem begeert tot deChri-
</e,*heyt te begeven, voort-gaet, noch draeght Jjy het pacl^
^ finden, die hem niet vergheven en worden, tot dat'hy het
j. °Pfel ontfanght. Daerom haeftede hem defen Edel-
ij Q loofeer, op dat wy keren de Sacramenten niet
j/'-te ftellen, maer die te ontfangen lbo haeft als wy*
j^Hen. 2.Dathetgeloovenootiaeckelijck tot het
» °°pfel, niet en is uytdruckelijck te wetea alle din-
sJ1 die'tgelooveaengaen,maerdatIesvs Chri-
tj^s den Soone God es is, dat is Godt en-
J^enfch daerin begrepen wort wat wyin detwaelf
fej°ft-ftucken des gheloofs hebben. NaehetDoop-
". borden de Chriftenen vorder geleert.
Aen-
-ocr page 496-
V.
&
De wonderlijckebekeeringhe Pauli.
4-pz
^c»|p*|j3c^c^=W5^e^:^u][ce^
-...................... ........
!
,
9.9
tWJ
, r
i ,$ f;
^^
c*kr>Jo
9 9,
9 9
9 9
Cjkjjï-fc)
9 9
9 *
;9"9
9 9 ..
9 9;..
9 9
uju ito
9 9
^c*
...                        V
Soo Saul io zijn quaed meynt heftigh voord te varen,
Heeft Chriftus hem bekeerdj.difovoords met groot b'efwareJ1
Des Heeren naem belyd: doch raeckt noch uyt den nood,
Voords Petrus heeld de jicht, en weckt een van den dood.^-
488.Figuer.
-ocr page 497-
De Wercken der Apoilelen.                 4j 3
AenmerckingeopdefeFiguyr.
**aulus droreeri Ioodtfcbe wreetheydtt bhfende dreygemen-
n tegen de Difcipulen des Heeren, van 'tpaet gejla-
|n lijnde, fiet naederbantgrooter dingen: ende bevrijdt tjjnde
*"" dejcbaduwe des Wets,waer onder by blint was,jchijnt doet
e in alle de landen, Actor. 9.
Cafsianus Collationez.cap.if.
1 H r 1 st u s Paulumfelfs geroepen en-
de toe-gefproocken hebbende,aI-hoe-
wel hyhem dadelijck den wegh der
volmaecktheydt haddekonnen open-
.p^^^^HH baren, en heeft dat even-wel niet ghe-
J*eö5maer fent hem tot Ananias,ende gebiet hem den
f%h der waerhey t van hem te leeren /eggende: Stoet
yndegaetindeftadt, ende aldaerfalttgbejèyt worden wat
*yJoen moet. So fent hy hem dan tot een ouder man,
€tlde wil hebben dat hy van dien man,in de leeringe
0|)(^erwefen worde:op dat 't gene anders in Paulo wei
5*^e ten rechte gedaenfoude gheweeft hebben, den
^^onieh'nghen geen quaet exempel van prefumptie
°üde geven ,door dien een yegelick hemfoude Jaten
j^rftaen dat hy door Godes ingheven ende on-
J^'jfinge alleen behoorde geleert te worden, eiide
L^dtoor onderrechtinge van de Overftë in de kerc-
^•^aerom-me éia de Catholijcke waerhey t wil recht
^•"ftaen, moet eerft in de ftadt der Kercke gaen,en-
Wa ^^y te felve laten onderwijfen,regeeren ende
bieren.                                       l
Mm~              Aen-
-ocr page 498-
i/^l
'
494;______Paulus wert door een mande nedergelaten.
»Jt5
«f
9 9
48p.Figuer.
-ocr page 499-
$t1
De Wercken der Apoftelen.                 49 j
Aenmerckinge op defe Figuyr.
• Eude als hy de leeringhen des Geloofspredictie, bekeerde hy
'gflntfcbe volckj dies de loden lagen leyden, ende ficbten der
,n^waffender JQrc^e weder Jlaen. MaerPauIusin een man-
°ver de muyre neder-gelaten, ift ont1^men,k€iov. pA
Ier mochtmen vragen oft het den difci-
pulen geoorloftis geweeft Paulum alfoo
wegh te helpen, oft oock Paulo alfo het
perijckel te ontvlieden? want deWetten
_______ ende Rechten ordineren dat deStadts
tarten ende muyren als heyligh te houden zijn: fbo
^de hy dan liever den doot moeten lijden, dan de
^blijcke rechten te overtreden. Antwoorde, men
/*0et aenmercken tot wat eynde ende op welcke in-
i^tie de Rechten verbieden dat de ftadts muyrë on-
»e^loinmen lullen blijvenjnamentlijckop datdefte-
etl geen roveryen onderworpë,ende de borgers van j
J^raderye bevrijt moge zijmmaer als het te doen is j
^ een onfchuldigen man van de doot te verloffen,
aÖ heeft dat verbodt geen plaetfe.Soo en ift dan den
j^loovigë niet min geoorloft geweeft Paulum in een
^ode over de ftadts muyren neder te laten, dan het
jj^er ghemeyn man foude vry ftaen over de ftadts
^yren te klimmen , om der vyanden heymeiijcke
J^fte ende aenflach te ontdecken ende helpen af te
^^ren.Hier iiyt leeren wy opck hoeQ odt denfij-
Je'n Pleegh te verootmoedigen, nademael Paulus fijn
j VeHhieten mocht falveren, dan foo fteelfcher wijfe
JJJ* bewaerders te bedriegë. Daerom verhaelt hy dit
Merzijn fwackheden daer hy van IpreecT:, i.Cor.xu
M m 2                 Aen-
-ocr page 500-
5ï^
14$><S Petrus genéeft Eneas gightigh te bedde liggende^
■ .
m
-*—'——-----------------------------------£&?
^^oJFigaer;
-ocr page 501-
De Wercken der Apoftelen.                 4.9 7
Aenmerckinge op defe Figuyr.
, —few* r/tv»-—..*.**,£-,.--------- »£>ö ö                          00         -
**-nekkenhyfeyde,Enea,de Heere Iesusmaeckeu
fefint.Ende terfiont is hy opgefiaen,endegefont i{ijndetbeefi
v tyn dingen gedaen,Ad:or. 9.
Isfeker dat de Apoftelen noyt en heb-
ben onderftaen eenige miraeckelen te
doen, oft fy en hebben verfekert ghe-
weeft van de wille des H e e r e N:want
,„„.,|r_ ,......r, fy en waren felfs uyt haer eygen natuy-
te niet begaeft met foo groote macht dat het henlie-
Jfn vry ftont alle fiecken te genefen.-maer gelijck ais
?H rist vs mate gehouden heeft in de mirakelen,
f°o en heeft hy oock niet gewilt dat zijne Apoftelen
^eer mirakelen doen fouden dan het nootwendigh
etlde oirbaer was. Soo en heeft dan Petrus niet licht-
Veerdehjck defe woorden gefproken, Den He ere
^ckettgefont: want hy ftelde hem in perijckel van be-
fPot te worden, ten ware dat hem de wille Godes
f Vooren was geopenbaert.Miflchien dat hy by hem
etts eerft G O d T gebeden heeft. Den H.Gheest au-
?eür der mirakelen die door dehant Petri werckte,
f eeft oock zij ue tonge beftiert. Ende Petrus geeft te
Kei4nen met defe woorden dat hy alleen een dienaer
!?» dit mirakel is, 'twelck voortkomt door de kracht
L * R1 s t 1, om alfo den Name Christi alleen te
§l°rificeren.
Mm 3                Aen-'
-ocr page 502-
4P 8' Tabitha wort door Petrus van de doot verwed.
<§«!^^*$!!^£^<&!^<£5^
1
j3f
ff
4^9i*Figuer.
_^>
-ocr page 503-
5q$
Der Wercken der Apoftelen.
■
AenmerckingeopdefeKguyr.
*W Petrus te Pppeghetymmwas, .beeft, bydt&r dm
, ° o t s htacbt, ten aenfien des aofoe.Tabitham wederom
te bevejhgen.
Ommige Weder-dooperen houden dat
de zielen niet na den Hemel gaen,maer
ruften , tot den dagh des oordeeis,
in een verborgen plaetfe ons onbekent:
a Wanthadde deiè Tabitha in den Hemel
^Weeit peggen fy) foo fbude haer S.Peter ongelijck
^edaen hebbe, roepende haer daer uyt in dit dal der
^Uen , daer fy in perijckel quam om weder re fondi-
§et*. Antwoorde. i.Ten is niet feker dat hare ziele in
jf Q Hemel was; want het moet feer my ver welen dat
jjorieyndelijckefuyverheydtin hem ontfanghen lal.
us kan het zijn dat fy in die plaetle des Vagevuyrs
^as, daer anders gheen pij neen is, dan het derven
qQhetaenfchouwen Godts, daerS.GregoriusLib.
*'bialo. cap. 56. endeBedaLib.<;.Hift.cap.i$. af fchrij-
eQ. 2.Was fy in den Hemel,haer en gefchiede geen
j^gelijck als fy daer uyt geroepen wiert tot vermeer»
1 er*nge der eere Godts ende verbreydinge des Ge-
^fsjpant een faiigeziele begeertaltijt meer Godts
jpriedan haer eyghen. Het mirakel beweeghde de
?eQfchen, ende fy v ertelde oock wat fy ghefien had-
t e». G o d t gaf haer volftandigheyt tegen alle ten-
^^en^ ènde fy wies op in meerdere verdienftê,doen-
j Nieste meerdeughdelijcke wercken , hoe fy den
r°Ji in den Hemel klaerder aenfchout ende geproeft
C^de.                                 Mm 4               Aen-
-ocr page 504-
Den Engel openbaert Cornelio in een vifioen.
Jyoc
3^U
10.
Cornelius krijgt laft om Petrus te ontbieden;
492-Figuec.
^
-ocr page 505-
s._.                                                                                   5o5
^_____^ De Wercken der Apoftelen.                    yoi
Aenmerckinge op defè Figuyr.
■*« deflafo van Cefarien was eenOverfle CorneJiui genaemty
a Heyd&njche Jmidertjle man :■ dien de Engel in tenvijioen
f ^boerde, endegeboodt dat ly Vetrwn [oude doen halen , die
i"*vrdentelijckdeheylipeverhoknthedenChristi open-
kr*n fiude, A£tor.io.
L-hoe-wel defen Cornelius eenHeyden
was ende hem niet en hadde begheven
tot de Ioodtfche religie, nochtans uyt
het getuygeniflè 'twelck hem in het Eu-
j^jjlllllJifangelio gegeven wort, is het feecker dat
j^oor G o d e s gratie deughdelijcke wercken de-
.edaer hy mede verdiende van S.Peter befocht, on-
ü^Wefen ende gedoopt te zijn. Hier af fchrijft Sari-
i ** Gregoriui homilia decimanona in Eyechielem: Cornelius
ea^de het gheloove, door het welck fij ne ghebeden
^e aelmoeflen G o d t mochten behaghen, ende
^t fijne goede wercken heeft hy verdient dat hy
a °ö t volcomelijcker kennen foude, ende het my-
loerie van fijne menfch-wordinge gelooven, om allo
<}l °et Sacrament des Doopfels te comen. Want on-
f / de Heydenen waren veel rechtveerdighe men-
&e!fn >gheiijck oock onder de loden die niet foo feer
he °°Pt en wierden tot vergiiFenifle der fonden , die
w°te vooren door't geloove, berouw, ende goede
de • en vergeven waren, als tot meerdere gratie en-
tj *°fettinghe in het Lichaem der Heyliger Kereke,.
er fy door hetDoopfei in geplant weiden.
Mm f                 Aerr-
-ocr page 506-
5#4
jo2           Het vifioen dat Petrus (ach doen hy badt.
$ï¥Wbf&______ ______________________ MM
53
i
1
il
>*2
!C\
i
493-Figuer.
-ocr page 507-
De Wercken der Apofteten.                   503
Aenmerckinghe op defe Figuyr.
LjP etrus op 't opperde des huys i>hm om te bidden, heeft
^7^ Hemel open gepen, mde dat xkmrtrnTetrnedet doelde
^ viér-veetigbe hefbn,, krrjypende Mijten den aerden, mik
l&kndgS Hemels. Endt by is nae Cefanen veitr oefen.ende
&$e ghedeopt Me den heykghen Gheefi mtfmghen hadden-,
ït vifioen dat Petro verthoont wierde,
beteeckende de Heylighe Kercke, die
door de gratie des Heyligen Gheefts
uyt den Hemel daelt, gheiijck S.Ian
m oock ghefien heeft, Apm. 21. Den linnea
xicefe gheene motten, gheiijck d'andere
(jf £kenen,j£eght S.Aügi^iifn deferm.x6.de diverfè, want
^eyhge Kercke büjit onverwonnen ende fonder
^ette. Vier hoecken zijn de vier gheweften der we-
lp»-Ooft, Weit, Koord ende Zuy den .Drie nederda-
A^era beteeckenen de Heylige Drievuldigheydt, in
öe^ekkede Chriftenen gedoopt worden,ende Ge-
rt* s gratie uyt den Hemel ontfangen.De onluyvere
aanzijn deHeydenen , vol van beeftelijcke affe-
w^f» eüdte boos leven , die vans dea loden verfmaedt
v*?en ende als onfuy ver ghefchoat- S. Peter wort be-
^a die te dooden ende te eten, dat is foo Sint Gre-
^ Magrnu lib. 18. Moral.eap.zt> uytleght, denfon-
y^tt het leven der fonden t/ontnemen , ende hen te
^anderen in zijn liehaem,dat is in de heylige Kerc-
* ^iens hooft S.Peter is.
Aen=
-ocr page 508-
$t>4-          Petrus Doopt Cornelius met zijn huyfge/ïn.
4P4-Figuer
-ocr page 509-
._____' De Wercken der Apoftelen.                   f o f
' Aeninerckinghe op defè Figuyr.
*n defia.lt van Cefarien was een weerdigh man Cornelius
WtQetnt, die metal^ijn vrienden ende magenghedoopt ü: nae
1 Petrus hem de hoo?e teerimen des leloofs voor-phthouden
&Pe' endeonderwefen dat heïrijckjier Hemelen vooreen-je-
*>l7lcko£enftonde,kaoT.io.
m
Onder Sacramenten dés Doopféls oft
Vormfdsoritfingen defeHeydenen de
gratie dés Heyligen Ghee sts} door
uytwendige teeckenen,ghelijck d'Apo-
t —««öia^^^ftelen ende veel loden te vooren. i.Om
isethoonendatde kracht Godts n<et gebonden en
t aen de Sacramenten. 2.Om de Heydenen niet min
(j gheven, oft gheene mindere affectie te bewijfen,
fj} den loden; want fymoeitengelijckelijck inde
je *fte HeyligeKercke woonen. 3.Om den loden te
jj eren dat fy niet door de wercken der Wet denHey.
v&en Gheeft ontfangen hadden, maerdoor't geloo-
L,Cl Christ vm. 4.0monsteleerendatwyocck
tenilen> jae behooren de effe&ender Sacramenten
0 §enieten eer wyfe ontfangen,te weten bereydende
„,s daer toe met vaft gek>ove,fterckehope,en vieri-
$ e liefde.Niet-te-min fo moetmen oock daer na de
^ararUenten ontfanghen, i.Omte beveftighen dat
fy* gegeven is; want de Sacramenten wercken in
x ^>dat is door de begeerte, eer fy ontfangen worde.
^y.111 oock het lichaem heyligh te maecken ffeght
Isf^Hierofoïymitanus Cdtech.3.1e!umm.)gdi)Ck&£ zie-
" Sg£j getoove geheylight is._______________
Aen-
-ocr page 510-
Jit,
f 06         De Koninck Herodes. liet lacobus onthalfen.
c»Jc>;jto
9 9
9 9
elft) 'Jiu
99
9 9
9 9
Pf
;___________:__2p
4S5,.Figuer.
.
-ocr page 511-
.__           De Wercken der Apoftelen.                  jo/
Aenmerckinge op defe Figuyf.
fierodes de J^oninchliet Iacobum onthalfen-.de Kercke voos
^r°efi. Ende alfoo hyfagh dattet den loden wel behaeghde,
Jftfy ^jjn handen ooc^aen Vetrumgejlagenjien hy in eenen
\vcker dedefetten, Aótor. 12.
Efen Herodes en was niet dien Herodes
die deonnoofele kinderen gedoot had-
de}Mattkz.óiemen JJcalonitam noemde,
noch zijnen fone HerodesAntipa,d\e Sint
fan den Dooper onthalft hadde , ende
["Histvm meteen witkleet beipotende tot Pi.
.^Urn gefonden:maer defen was Herodes Jgrippa3x\e\Q
^ eerften Herodè,uyt zijnen foone Jrifiobulo,die van
jCt* Keyfer Cajo Caligula Koningh van het loodtfclie
i 5lldt gemaeckt was. Defe font eene macht uyt, dat
,, veel foldaten om de Chriftenen te vervolgen. Hy
v°°de ten eerften den Apoftel Sintelacob, den Soone
jf11 -^ebedens^ae dat hy in Spanien een luttel tijts het
j^ngdiegepreeckthadde, ghelijck deSpaenfche
fch- en nout^en' De^e doodt van S.Iacob is ghe-
j^iet elf jaren nae de Hemel- vaert Christ i,niet
^gh voor Paeftchen: want datmen zijne Feeft-dagh
^tlt op den vijf-en-twintighften Tulii, gefchiet tot
jj^orie van de tranflatie zijns heyligen Lichaems
kpaoien die op dien dagh gefchiet is.
Aen-
-ocr page 512-
Sr%
yp8 Herodes de Koninck liet Iacobum onthalfen.
<rfc^^^ ^rx^^^ i^r^^s^ ^ë^^B^. r^5^§^<rë^ï^^^rc^^2>cr€^^^ c^^^ï^^ ij
12.
lacobus word gedood ,• en Petrus komt in handen,
Dien d'Engel Godts verloft by nacht uyt fyne banden,
Dies fyn de vromen bly. Herodes hels geftoord
Word van fyn ongediert, gegeten en vermoord.
IS>
49ó.Figner.
-ocr page 513-
____________________#J
De Wercken der Apoftelen.                 jo?
A enmerckinge op defe Figuyr.
nctieplaetfe:de ketenen vielen van fijn banden:deyfere deuren
^Jn open, ende degemeynte verblijde baer bier over,höio-
E ketenen daer mede Petrus in defen
kercker gebonden is gheweeft,zijn daer
nae tot alle tij den in groote eere gehou-
den in de CatholijckeKercke.DeGrfec-
sken felfs houden daer eenen feeft-dagh
^ op den fefthienden Ianuarij. Den Heyligen Gre-
§°rius Magnus, Roomfche Paus,die leefden in 't jaer
0qs Heeren fes hondert, pleeghde van defe ketenen
)^tsaf te vijlen, ende wat daer af quam, denCatho-
^Jcken infilvereoftgoudefleutelkensof cruyfkens
1:6 fenden , om die aen den hals te dragen, daer hy in
^ele brieven alfoo af fchrifö: Ickjènde u eenjleutelken
ft kruyfken, methetvijlfelvan S.Pieters Koetene, opdatgby
^ aen uwen bals draegbt, die daer door heyligh worde, op dat
^efonden daer door vergheven worden, biddende hy vooru,op
iJy vm &m duyvelende van alle quaedt ende tegenfpoedt
Verlofl endébejchermt wort, want door defeflucxkgns gefcbie-
^vele mirakelen, Lib.z.Epifi.H-Lib.ó. Epift.zj.Lib.j.
cP$.U-Eib. io.Epift.7.Lib,ii.Epifl.i2.Lib.ï2.Epijl.i7.
^iemant en hielde dat in die tijden voor Superftitie:
Waerorn foudemen het dan nu daer voor houden?
Nn                    Aen
-ocr page 514-
5lif
yio Elymas den Tovenaer is met blinthcyt geflagen.
«Jj
^8
De Geeft fcheyd Barnabas,met Pauhis 't woord te drag&
Bar-Iefus word van hun tot Paphos blind geflagen •
En Sergius bekeerd. Sy predicken de leer
Tot Antiochien met dapp're tegen-weer.
497-Figuer.
■-------------------------j^k
-ocr page 515-
Stsr
De Wercken der Apoftelen.
Aenmerckinghe op defe Figayr.
f"
^ *wd^ P^a^tffó Cypres gekomen was,ende des Stadthou-
n*f ghekove bevefiight hadde, isElymasdeTovenaer, die
l °xfochte te beletten,ende hem daer van af te keerê, met blint-
^ghejlagen, A$or.'x$.
Ier fietmen hoe Elymas foeckende den
Stadthouder van het licht ócs Euange-
liums af te keeren, ende in de blintheyt
der Afgoderye te doen blijven,felfs met
blintheydt gheflagen is,als onweerdigh
jfct hchc van den dagh te aenfchouwen.Want gelijck
.e Apoftelen begaef c waren met de macht des Hey-
'§en Geeft s om den gheïoovigen met wonderteec-
Jpte helpen ende in haer gheloove te beveftighen -t
,/foö hadden fy oock eenen geelTel in de handt waer
?edefyde hartneckigheendeongeloovige konden
effenende bedwingen: alfo heeft Petrus Ananiara
\^e zij ne huyfvrouwe metter doot geftraft, Aïïor. y.
°chtans om dat de mirakelen ordinaris Christi
e*t verthoonen moeften, die gheheel goedertieren
J?^e barmhertigh was,lbo en heeft G o t niet ge-
in, dat de Apoftelen vete exempelen van defe macht
1 ftraffen,doen fouden.
Aen-
Nn %
-ocr page 516-
5/1
jT2 Hoe Paulus te Lykonien eenen kreupelen genas.
Vlfen uyt Ikonien, Men achtze Goon te wefen,
Als fy teLyftren eerll een kreupel man genefen:
Maer na word Paulus noch gefteenigd onder hen,
Sy keren, na veel wegs, tot Antiochien. _____
4p8.Figuer«
~£&
-ocr page 517-
si
■ in umi -il*, hm                 ,1 — ■■ —         ■■Mi., ■■!—« i ■—miiM ii i ^nii»uiXja.L.-uh»asif ■iiiuat..—
De Wercken der Apoftelen.                 £13
Aenmerckinge op defe Figuyr.
0eten. Ende hy is opgejprongen, ende heeft gewandelt: Hier-
^nie wildenJy Paulo Goddelijckeeere aendoen, Aótor.14.
Aer de Heylige Apoftelen zijn met ge-
fcheurde klederen uyt-ghefpronghen
onder de fcharen, ende hebben fulcks
verhindert. Hier aen fïetmen met hoe
_grooten yver van Godes glorie fy
0lltfteecken waren, want niet te vreden zijnde met
gorden, ftooten fy oock om foo veel als fy moghen
cfe de ghereetfchap van die Godtloofe offerhande.
^et ghebeurtwelfomtijdtsdat felfs deHipocryten
^ey geren eenighe groote uytwendighe eere,maer in
rocker maniere dat fy de eenvoudighe meer aenloc-
^n met hare gheveynfde ootmoedigheyt. In Paulo
j^deBarnaba en fietmê fulcx niet, want fy met woor-
^eQ, ende manieren van doen, klaerlijck bethoonen
/^ die eere die de inwoonders van Lyftren haer be-
ffen wilden, niet alleen haer niet en behaeghde,
*p*er oock grouwelijck was. Dit is eene heylighe
«pittfchap waer mede betaemt alle Gods dienaers
j^fteecken te worden,wanneer fy fien dat Godes
g£rie door mif bruycken van onverftandighe men-
ilen verkort ende ehefchenf wort.
Nd $                 Aen
-ocr page 518-
5r3
$ 14 Een dochter met een waerfeggendea Gkeeft.
?3)
I
toi**
1 1
f*
ï6\
Eefm'jd Timotheus. Wat lager dan geweken,
Bekeert daer Lydia. Verbied een geeft te fpreken;
Gegezelr, vaft gefet, breekt G o D t dat boos geweldj
De wachter word bekeerd; ende Paulus vry gefield.
49o.Figuer.                                                  ~
ht«,
-ocr page 519-
5^
De Wercken der Apoftelen.
A enmer ckinge op defe Figuyr.
boen Paulus te Philippen in 't Landt van Macedonien
i ^ISTVM pedicQe, ijjer een Ionge dochtergheweeft,
pe'door eenen waerfeggenden Gbeefigedreven pijnde, riep dat
WweenLeeraerendedienaer Godts was, A&or.16.
Ernant mocht hem verwonderen , dat
den Duyvel,door wiens ingeven defe
jonghe dochter aldus riep , fulcken
heerlijcken getuygeniffe gaf om Pau-
lum ende fijne Leere te vercierë:want
naedemael hy een Vader der leugenen
is,hoe konde van hem defe waerheydt
komen?Hoe quam het dat C h r i s t i
^                               dienaren van felfs phetfe gaf, van de
<pcke zijn rijckverdeftrueert worde ?hoe ift gebeurt dathy
^ ghemoederen ees volcx bereyde om het Ecangelium te
jj°ren, daer hyfoo eengefwooren vyandtaf is£ Want des
t Jtyvels ampt is de menfchen af teJceeren van Godes woort
j. Gooren, daer hyfe hier toe roept. Van waer komt dau defe
v^ftige veranderinghe? Maer men moet weten dat den duy-
j. l alfbo een Vader i's van de leugen, dat hy hem oock foec-
S^e bedecken met een bedriegelicken fchijn van waerheyt.
Ue° heeft hy dan alhier een ander perfonagie gefpeelt als fij-
Coinatuyre mede-brenght, op dat hy metfoo een fchoonen
te ,eur inkomende, meerder kracht foude hebben om fchade
tUe ^en. Want fiende dat hy het Euangelium niet en konde
g '•klare redenen beletten, heeft hy dat gefocht met omwe-
ge re verduyfteren: doordien, by foo verre Paulus dit fijne
glJ^&eniflè aengenomen hadde, daer gheen onderfcheyt
^P'eeft foude hebben tuffehen Christi Gheeft, ende
£u P°ockerye des Duyvels, ende alfoo foude den glants des
llgeliums verduyftert geweeft zijn.
Aen-J
Nn 4
-ocr page 520-
%<l&
ei6 Paulus beweegt den Stock-meefter tot Christ V j^
ie*jc
i
eAjivN
9 9
f¥
9 <p
9 9
c>kK>£o
9 9
«^
9 9
AeJ
foo.Figuer.
-ocr page 521-
Dg Wercken der Apoftelen.                 jl7
Aenmerckinge op defè Figuyr.
i "dlfboPauïus ende Silas gevangenfaten, qijn door een aerdt-
>evinge de fundamenten des- Kankers beroert, de dewen rpen-
&egaen, ende haerl:eder banden entbonden. Dejicct^meejier
^0'tiende datfe weghwaren,wiUe hem [elven doorjleken: moer
"tdus fulcx'belettendejs hy nader'bant gedoopt^ Actor* 16»
|En fotide hier mogen vragen, waeromPaulus
fiende dat den ftock-meefterhemfelfs wilde
ombrengen, ende dat daer in fijne verloffin-
pe üyt de gevangenifTe gelegen was/tfelve heeft ver-
andert? Want het fchijnt dat hy daer door de verlof-
1Jlge hem van Godt gewilt heeft dat den Stock-
^efterfoudeopwaeckenj om daerdoor de vrucht
VaU dit miraeckel te niet te doen. Antwoorde. Staet
?ente mereken God es oogenmerek in defèfaéc-
*e« Want Godt en heeft Paulura ende Silam niet
*&■ hare banden ontbonden oft de deuren open ghe-
^er^om naer ftracx daer vryte 'atë uyt Ioopen,maer
?^ met defe betoninge van fijneGoddelijcke kracht
*jet geloove van Paulus endeSilas te beveftigen,ende
?eii naem C h r i s t i by de anderen heerlkkte ma-
^ü.Dit verftontPaulus wel fonder twijfelende daer-
i *** hoewel hy ontbonden was van de boeyen,fb en is
^ niet uyt de gevangenifTe ghegaen. Hy konde wel
e§h loopen: maer waerom blijft hy dan ftaen? Ver-
jeppthy God es weldaedt? oft wil hy het mirakel
t°°r fijne traegheyt te niet doen? Geenfins.Sornoe-
eetl wy dan befiuyten dat hy alhier is gebleven door
^ fonderlinge ingeven G o d e s die hier uyt meer-
er glorie fijns naems wereken wilde.,
~          Snj;         ~ Aen.'
-ocr page 522-
(5 <*.-,
yi 8 De fwcetdoecken van Paulus op de krancketi geleyt»
il
Difcip'len in de fchool des Doopers opgetogen
Ontfangen Christvs Geeft. Eefweerders zijn bedrog*"
Veel tover-boeken fyn geworpen in het vier.
Uemetrms verweckteen oploop, en getier.
foi.Figuer.
Aef
-ocr page 523-
>23
De Wercken der Apoftelen.
jip
Aenmerckinghe op defe Figuyr.
, **e Jweetdoeckm ende voor-lieden van Vaului op de %ranc-
\nge'eyt,namen defieckten wegh. Ende die quade curieufhe-
> ngevolght hadden, hebben hare boe eken t'J'amen gebracht en-
. Verbrant: tnde den Sathan woede (eer op alle de Tovenaers.
Anneer den Heylighen Apoftel
Lucas fchrijfc dat die bekeert wa-
ren tot hetEuangelium,hare qua-
de cnrieufe boecken verbrandt
hebben,en verftaet hy niet alleen
[van de ydele bedriegheryen der
Tovenaers , maer oock allerley
,-------------------'andere onnoodige ende vruchte-
J?°fe ftudien ende fpeculatien, daervele menfehen
er begeerigh na zijn. Soodanige is de konft van te
0°rdeelen ende waer-feggen uyt de Sterren, oft alle
INere maniere van toe-komende dingen voor te
!egghen. Defe boecken hebben de gheloovighe ver-
i aQt od dat fy hun felven ende hare nakomelingen
ji e occafie van doolinge ibuden benemen. Ende dat
Weerde der felver boecken, die Lucas fchrijft be-
^ntte zijnvijftighduyfentpenningen, haer niet
!n belet de felve te branden,daer in betoonen fy ha-
Lengrootenyver, rneerfiendeopdeGodtvruchtig-
f eyt dan op haer fchade oft verlies. De vijfcigh duy-
l Qt penningen nae deNederlantfche munte gereec-
JeQt»fouden komen te bedragen negen duyfent gul-
Aen-4
-ocr page 524-
jao Hoe Paulus Predickte in Thefïalonica en Bereen.
C^:^ltfjEpt&\»2p4fcM^C^I»iu^j^^                                                     
9cM'
Te ThefTalonica een kleinen tijdt gebleven,
Wortdaer, en te Bereen,vervolgt,en weg-gedreven.
Word tot Athenen ook gelafterd, en befpoti               -
Doch preekt hun niet-te-minden on-bckcndeft Gqj^;
" f o2.Figuer.                                                           '^/
-ocr page 525-
De Wercken der Apoftelen.                    y21
Aenmerckinge op defe Figuyr.
En Heyligen Apoftel tot Athenen ghekomen
wefende, wiert zijnen gheeft ontfteecfcen met
een heylige gramfchap ende droefheytjfiende
dat defe ftadt,die van wegen hare Vniverfiteyt
ende geleerde mannen die uyt de felve voor-
tgekomen, door de'gantfche werelt vermaerdt
, aren,in fbo blinde afgoderye was ftekende, dat fy felfs een
ltaer 0pgerecht hadden met defen tijtel, den onbekenden
i °öt. Defen felven tijtel heeft hyghenomen als tot een
/êmfèl endeinleydinghe van zijne Leere, haer aen-wijfen-
ne dat fy dwaelden niet wetende weïcken Godt fy moe-
etl aenbidden , ende dat fy onder eenen foo grooten boop
i3tl alderhande Goden ende Goddinnen,, noch ghene feker-
.eHt en hadden wat Godt was. Hier mede maeckte hyfe
'leghen begerigh om hem te hooren, want het niet be-
,ettideteverfmaden eeneLeere van den nieuwen Godt
ïletl fy blindelings eerden,fonder eygentlijck te weten wien
.^as.Soofeyt dan Paulus, d jen Godt wien ghyonwe-
6l)de eert, dien verkondige ick u lieden. Maer hier mocht
^ttiant vrageii,hoe feyt den Apoftel Paulus dat die van Athe-
^etl Godt eerden,naedemael Godt verwerptalledien-
,e die met zij o e H.Wetniet overeenkomt. Want Chri-
jïvs Onfen Heer e Ioan.4. den Samaritanen beftraffen-
f6j fteunt alleen op dit fondament dar fy Godt aenbaden
zu^der wetenfchap, al-hoe-wel fy haer beroemden, den Godt
f1. t!*hams aen te bidden. Wat falmë dan feggen van deAthe-
t^fen, die, alle gedachteniffe van den waren Godt by
j.?er uyt-geroeyt, lupiter, Mercurius, Pallas, ende dierghe-
jlckein God es plaetfegheftelt hadden? Antwoorde: Pau-
fSeuprijft bier niet eygentlijck het doen van de Atlieni'en-
L ös maer uyt hare gewoonte ende meyninge, (hoe-wel ver-
fde Jneémt hy ftofFe om fijn aenfprake te doen, Aöor.i^.
Aen-
-ocr page 526-
524
faa Een Ionghman te Troaden valt doot ter aerden^___^
V/ft
il
il
i
~<L\
M
Als Paulus laet des nachts te Troas quam te fpreken,
Weckt Eutychus daer op door zijnen val befwekea.
Neemt dan van Ephefen zijn eyndelijken groet:
So hy na 't Ioodfche land en na Ieruyflem fpoet.
Aej£
5'03.Figuer.
-ocr page 527-
:zj
De Wercken der Apoftelen.
523
A enmerckinge op defe Figuyr.
«e / ^au^üs te Tróadm tottér middèr vacbtpndic'kte, iffer
j yngelingh ivet denjlaep bevangen pijnde, van boven neder
h
'eefi.la
a^m '• den welckeii Paulus weder levendigb gemaeU
or.20.
Ommige Autheuren, al teheftigh uyt-
varende op den flaep vau defen jonghe-
lingh,fchrijven dat zijne luvigheyt van
Godt metter doot geftraft is geweeft,
mom dat hy niet vlijtigh nae Pauli Predi-
kte hoorde. Maer dit is fonder fondament: want
^caS felve ontfchuldight hem ghenoeghfaem, feg-
jr^de dat hy met een (waren flaep over-vallen was,
t^eaIfoo Paulus zijn Sermoen heellanckmaeckte
at over de middernacht,is hy eyndelick vande ven-
jer af gevallen. Godt wilde met den flaep ende
k°°t van defen longman de gemoederen van de toe-
°Orders opwecken op dat fy Pauli leere des te vlijti-
^raen hooren,ende in haer herten bewaren fouden.
jj *at dit is een foo fware tentatie gheweeft dat felfs
^ alderftantvaftigfte daer door beroert conde wor-
L ^ Want wie foude willen gelooven dat Christus
jj defe vergaderinghe was, daer foo ellendigh een
^ghman van boven doodt valt? Wie fou4e niet eer
fe Qcken dat dit een teeeken was van G^>de * ftraf-
ende toorn? Maer den He ere dadelijck foo
°rhftten mira^e": vverckende, heeft niet alleen der
JJftanders ghemoederen kheftilt. maer oock in het j
^o.vebeveftight.
Aen«
-ocr page 528-
-cm
$24 Paulus wert van de loden met een rafernye^gevang^
21.
Spreekt te Cefarien Philippus den Diaken;
Daer hem Agabus feyd verdrucking te genaken.
Wort te Ieruf alem gevangen, en geplaegdj
Alwaer de Hoofd-man hem het dolle volk ontjaegd.
fo^.Figuer.
-ocr page 529-
De Wcrckcn der Apoftelen.                  j2$
Aenmerckinge op dele Figuyr.
<db Taului hem voeghde om naedenTempelvan Sahmon te
f^jOflj eetdge ceremoniën des ouden Wets in 't wenk. teflel-
j"> *$n de loden met een rafernye op hemghevallefi, roepende
^kydes dootsfcbuldigh was; end» hy ü voorts gevangen ge~
"*?*nt Ador. 21.
Ter mochtmê vragen,waerom Paulus,die
doorgaens leert dat alleCeremonien van
de oude Wet niet anders en zijn dan a's
eenfchaduwe,de welcke verdwijnt, ende
Jdat de Chriftenen niet meer daer aen ge-
helen zijnj met defe mannen even-wel foodanighe
e* emonien heeft willen in den Tempel doen. Hier
tVerzijn vele verfcheyde uyt-leggingen derAutheu-
^» te langh om hier te verhalen. In't kort fullen
y aenmereken datPaulus hier in gedaen heeft 'tge-
&e ^y van hem Zelfs fchrijft, dat hy nem by de navol-
rrs des Wets voegende, alfbo dede als oft hy mede
1e \Vet onderworpen was, zij nde allen menfchen al-
e s Rheworden, om alle menfchen te mogen winnen
5?c,tot het gheloove brenghen, met lulcke voor-
(pttigheyt nochtans, dat hy onder fchijn van broe-
/rUjcke liefde ghene fonde en dede teghen de leere
^heyligen Euangeliums: fo dat hy zijne confeien-
>ltii vry hielde,ende heeft dit alletnlijck gedaen
^de fwackheyt van eenige nieuwe eheloovigen te
fQc^ te komen, die anderfintseen at-keervanhem
Ull<ten ghehadt hebben»
O o                          Aen-
-ocr page 530-
3^e>
f26 Christvs verfterckt Paulus in zijn iwarigheyt-
Voor 'tGeeltlijk Recht gefteld,zijn daer door zijne re°
De Rechters felfs in twift met groot getier getreden- j
God trooft dan fijnen knecht.Een loodfch verraed beke
Maekt Paulus datmen hem by nacht na Felix fend. ^y\
-ocr page 531-
JS/
De Wercken der Apoftelen.
p7
Aenmerckinge op defè Figuyr.
^ ^nachts daer oen heeffde He e r e hy hemfiaendettet
h Tiefeyt: tytvolJfandigh,wantghelijcJ{ghyvan mygetuyght
i*te lerufalem, alfoo moetghy oock te Toornen gbetuygben,
^orum 23.
Aer het ïchijnt dat defe vertrooftinge
ydelende droevigh is; want het is foo
veel als ofter gefeyt wierde:vreeft niet,
wantghy hebt noch al fwaerderlaft te
lijden. Wantnae den vleefch fbude het
eter gheweeft zijn eens haeft te.fterv'en,dan. fo lan-
^ tijt in de ghevangenifTe gequelt te worden. Den
/*eere belooft Paulo gbeene verloffingejae felfs niet
^ blijde uytkomfte, maer laet hem weten dat de
.^righedë daer hy nu maer al te v eel mede befwaert
t j ^och veel langer tijt Mlen duyren. Hier uy t moe-
.et* Wy leeren dat het ons, in alle vervolginghe ende
je§enlpoet, een ghenoeghfame trooft wefen moet,
jat G o d t in onfe ellende ons aenfiet ende op ons
^ö:,al ift dat hy ons daer niet datelij ck uyt verloft.
^de overmidts nu ghene vifioenen noch ftemmen
^ den Hemel ons toégefonden worden,om ons hier
w*1* te verwittigen, als Paulo ghebeurde,foo moeten
^ over-dencken de menichvuldige belofteniflen die
^Heere ons ghedaen heeft, dat hyaltijdtbyons
eten ende ons in onfen noot niet verlaten fal,
-ocr page 532-
71^
Paulus wertmet een vuyft-flach geflagen-
•ff1
-ocr page 533-
De Wercken der Apoftelen.
Aenmerckinghe op defe Figuyr.
De Prime der Priefter en hatende de groote Leeringhen van
« n Goddelijcken Panltu, ghebïet datmen hem met een vuyft-
*chJlaenfoude: maet de Overzee Capiteyn befchift dat hy be-
am 7verde,ende ruft hadde,Aüor.z^.
Et fchijnt dat Paulus niet wel en heeft
nae-ghekomen de Leere Christi,
Matth. j. feggende, wanneer yemandt u
flaet op d'eene wanghe, keert hem oock
^d'andere toe:Want hy dê Priefter ftren-
^eiijck daer over berifpt heeft. Maer ftaet aen te
preken, dat Christus in defe woorden van den
jlinéü niet vereyfcht foodanigh ftil-fwijghendaer
j*°or (Jer boofen ftoutigheyt ende Godtlooi deyt ge-
,'jft werde,maer alleen lij ck dat fy haren genioet be-
dingen, ende niet onverduldigh werden om eenich
^ghelijck dat hun werde aen gedaen. Christus
Mdat dezijnen't een ongelijckgeleden hebbende,
^ereyt zijn om noch een ander te verdraghen. Maer
j^t en verhindert niet dat fy niet en fouden moghen
*> agen over het ghewelt datmen haer aen doet, ende
j*e boofen daer over berilpen, haer beroepende voor
^ oordeel Godes, wanneer fy dat met ftille ende
P^rufte herten doen,ende foudërtuetofcquaetwil-
/ghe gramfchap:ghei;jck Paulus alhier, beroept op
jjet oordeel Godes, op dat denloctfchen Priefter
eïti niet late duncken dathy om fijns ampts wüle,
Pélieftraflfe van yemant te verwachte noch tevrelen
l^eft^                                                                ,
^^—- _                      cTo~l ~            Aen"-
-ocr page 534-
'3^
j>3 o Hoe Paulus voor den Koningh Agrippe geftelt werf.
En fo verhaeld hy daer fijn wandel, ende leven,
Enhoe hyfichin dienftvan Chris tv s had begefc?;
So dat hy eenigzins het hert des Konings raekt:
Doch niettemin en word fijn faek niet afgemaekt.
~?^7.Figuer.                                                  *eK
-ocr page 535-
5&S
De Wercken der Apoftelen.                yj ]
Aenmerckinge op defè Figuyr.
*>defen man haddemen mogen laten vrygaen,ten ware by aen
e>l K$yfer gheappeüeert hadde,kd:ox.2.6.
It is een fonderlinge eere geweeft voor
Paulo dat hy het Euangelium ende de
Leere Chris ti verkondight heeft:
voor dë loden, endeHeydenen, voor
/«««ü^agH^Koninghen, jae oock voor den Keyfêr
,tts: want hy was daer toe van den Heere bereyt
^seenuyt-verkoorenvat. Ador.9. Defen Koninck
/*grippa was den fone van dien Herodes Agrippa die
Jiden Engheldes Heeren gheflaghen zijnde, een
^nrickelijcke doodt geftorven is, als in het twaelfde
apittel der Wercken der Apoftelen verhaeit wort,
^•de zijne fufter Drufïlla was de huyfVrouwe van den
Jrefident Feftus. Defen was Koningh der loden tot
Se deftru&ie van lerufalem toe,en heeft altijt vrient-
c^ap ghehouden met de Roraeynen. Wie Bernice
|veweeft zy , verfchillen de Autheuren. Sommighe
'Uen dat fy de huyfvrouwefy geweeft van defen A-
^Ppa.Dió Ca/fins als oock Cornelius Tacitus fchrij-
eei1 datfy Agrippap fufter was. Dan fy leefde feer on-
jjer«jck, ende in bïoedt-fchande met defen Agrippa
*ren broeder.
_____^ _ ~ Oo_4          ^ Aen
-ocr page 536-
j 3 2 De ichipbrekinge Pauli met zijn gefelfchap.
'*{
reS
3
W-J
SS
28.
Een flang is fonder fcha aen Paulus hand gefchoten?
Veel hebben dan van hem 's lijfs hulp en heyl genoten.
Comt voords te Romen aen behouden, en gefondj ,
Daer hy zijn komft verklaerd, en Chriftus naem verkop'
"A«ft
foS.Figuer.
-ocr page 537-
De Wercken der Apoftelen.                  y J3
Aenmerckinge op defe Figuyr.
Op dat Paulus de koude [oude weeren, heeft by rijferen op
jt t vuyr geworpen ,waer uyt een ader aenfivn handt bleef ban- j
*fy»dien.hy in 't vuyr af-fchuddef onderletfel daer van te hrij- 'l
tPeti. Oock^ghenas hy Vuhlius Vader, die Jïeckje bedde laght
tor.28.
Elita, dat is Malta, (alwaer dit gebeur-
Ide) is een Eylandt, het welck den Key-
ferCarolus Quintus, in het jaer onfes
He erenduyfentvijfhondertnegen-
,Jen-twintigh,inde maentlulio.den Hee-
*^u van Sint lans Ordrè, genaemt Rhodianen, (alfoo
jpiodos van den Turck ingenomen was) ghegheven
eeft}op defe conditie, dat fy altijt vier Galeyen te-
&eQ den Turck in Zee fouden houden. De Inwoon-
^ets van dit Eylandt bekennen dat federt den tijdt
^t Paulo dit weder-varen is, gheene venijnige bee-
ffe meer in dat Landt gevonden is gheweefb ende de
'eden die daer komen plegen uyt de fpeloncke daer
•ï'aulus defe drie maenden logeerde, fteenen te ne-
?en die door Godts gratie ende de verdienften
,.s Heylighen Apofteis, kracht hebben om de ve-
^Joige Serpenten te verdrijven, ghelijckde traditie
^fefthien-hondert jaren ende de dagelijckfche er-
arentheyt ghetuygen. Ia Munfterus felver (hoe wel
veQ partij digen vyandtderCatholijcken) houdt het
°oronghetwijfelt,Librofecwdo Geograpbix cap.98.
Oo j                Aen*
-ocr page 538-
3>$
j 3 4            Paulus wert een Apoftel der Heydenen.
9 9
9 9
9 9
9 9
#$?
*^
9 9
grap
X^
9 9
Mui*
C**
c»ks:*t*p
c^^^.^,^^^^^^^^^^^^^^^^
yop.Figuer.
-ocr page 539-
De Wercken der Apoftelen.                 yj y
Aenmerckinge op defe Figuyr.
^ *&ulu4 voor den Heydenen verkooren,de fondamentê des ge^
Wover al leggende,ü ten laetjlen te fyomengekomen:preec~
We het Jtyckg Godts, ende kerende watter was
't*den He ere Iesu, Ador.28.
En Heylighen Apoftel Paulus tot Roo-
men ghekotnen wefende, heeft van den
Overften foodanighe vryheydt verkre-
gen, dathy een huysgehuyrt heeft, en-
___ de aldaer twee jaren gewoont.zijnde al-
leeHlijckvaneenë foldaet bewaert.Hieraf enfchrijft!
.^cas vorder niet, maer uyt de Kerckelijcke Hifto-
l.euiskennelijck dat Paulus voor den KeyferNero
5 lebracht zijnde, zijn woort foo wel gedaen heeft,
*l den Keyfer hem van fijne ghevanckenifTe ontfla-
^ heeft, ende Paulus alloo vry ghewordeu , heeft
^'en gheheele jaren, niet alleen totRoomen , maer
j^ck in Spangien, ende ander plaetfen, het Euange-
^m verkondight. Van zijne reyfe nae Spangien,
drijft Paulus felfs in zijne brief tot den Romeynen
j^«iy- 'tfelve ghetuygen oock Hippolytus in libello
K?i.difcipulis, AthanafiusadDracontium, Cyrillus
j ierofolymitanusCatechefi i7.Epiphaniushasrefi 27
pHnes Ghryf0ft.pra3f.in Epif ad Hebr. & in Matth.
, ^^.Theodoretus in Epift-2-ad Timot» & in Pfal.
feï<:- Ende meer andere. Eyndelijck weder tot Roo-
^ .eii ghekeert zijnde, is aldaer door bevel vanden}
^enNero, voor Chris Ti geloovs onthalftge-
Zgrden.'
Aen-
-ocr page 540-
Het Chriften geloove van de H.Apoftelen in twaelf Artijckc
len geftelt, en te vooren door den Heyligen
Propheten verkondight.                     _^.
Myis alle macht gegj'
ven in den Hemel eo<*
op d'aerde.
Daerom gaendel&e
alle vclcken, doope»^
die in den name des V*
ders3 ende desSooO5'
ende des heyligen G&
ftes; ,
Leerende henbe^f
ren alle de dinghen &
ick u-lieden bevootë
hebbe:endefietickb£"
met u-lieden alle Q?
ghen, tot de voleyndijj
ge der were!t,Matt.2
P E T R U
Ic\geloove in G 0,
denVADE RiJlm<w'
tigh Schepper van t**
melende aerde.
Efaias$6.
DitfeytdeHeef^
den Hemel is v$.
ftoel, ende deaeff?
dat bancxken &$'
der voeten.
yi o.en yn.Figuer.
-ocr page 541-
?W
Van de twaelf Artijekelen des geloofs.
f3J>
S.ANDREAS.
ll.Endein Iesüm
Christv m fijnen
eenigen gehoor en Soone
onjeti Heere.
Pfalmz*
DeHeere heeft ge-
feyt: ghyzijt mij-
nen Soone, ickheb
u heden gebooren.
S. IACOBUS.
III. Die ontfan-
gen is van den heyligen
Gheeft: Geboarm van
de Maget Maria.
JSfaias 7.
Sier. een rnaeght
raïontfangen ende
baren eenen Soon,
ende zijnen naem
fal geheten worden
Emanveu
yiz.en jij.Figuctv
S.Io-
v
-ocr page 542-
%*t%
j 40           Van de twaelf Artijckelen des geloofs.
NNÏ'5'
S. 'IO A
IV. Gepafsijt^l
PontioPilato,gbe%W'
gejiorven ende begra^1'
J^acharias ia»
Syfullenopfïen£0J
my, die fy doorft6
ken hebben.
S, TH OMA*
V.Hyünedetf
klommen ter hellen^
derden dage verred ®
van der doodt.
Óf e as 13;
Odoodtickfal^'
fenu doodt.
y14.cn yif.Figuer.
-ocr page 543-
jrya
Van de twaelf Artijckelen des geloofs.
J4r
S. IACOBUS
Minor.
VI. Hy is opghe-
klommen ten Hemel,
mde fit aen de rechter
handt G odts des
Vaders Almach-
tich.
Amosy.
Die zijnopvaert
in hemel ghefticht
heeft,
S.PHILIPPUS
VII. Vdndaerfal
by wederom fymen oor-
deelen levende ende
dooden.
Maloch/as 3,
lek wil in 'toordeel
tegen u gaen, ende
ik (aleenwaerach-
tigh getuyge zijn.
S.Bak.|
Jiö.en yiy.Figuer.
-ocr page 544-
5t*«*
Van de twaelf Artijckelen des geloofs,
S. BARTHC'
LOMJEUS»
den hejUgen Ghee#'
Iohcl%'
Ickfaluyt-gi^
mijnen Gheeft °*
allcvleefch.
S. MATHET^'
IX. BmHtft
Chriften Kercke, f
meynfcbap derHewr
Micheas 4.
Alle volcken fo^
wandelen een ye!L
lijck in zijns u<jj*,
naem.maerwyfrü .
wandelê in der n3^
ons Heer en ons 6^;
in der eewigheyt,^
de immermeer. .
-----------$é
yi8.en yip.Figuer.
-ocr page 545-
2V5
Van detwaelf Artijckelendesgeloofs._______$53
S. S Y MO N.
X. Vetgijfenijfe der fan-
den.
Micheas 7.
De H e e r e fal al
ons boofheydt van
ons nemen.
S.IUDAS THA-
DEUS.
XI- Vetrijfenijfe des
vleejchs.
E'Zgchiel 17 *
Mijnvolckick falu
uytleyden van u gra-
ven.
s.ma-1
Pp
_Jteo.ens'2i.Figuer
-ocr page 546-
Van detwaelf Artijckelen desgeloofs.
S.MATHIAS'
XII. Ende dat e&\
rvigh leven.
Daniel i z»
Veel van defe.die
ftof der aerden *
penfullenontflap^;
defommigetenee,6
wigen leven, end^
andere ter verin»1'
heyt,Amen.
S. PAUXÜ5'
i,Cor.i6»
■ 'tl
Waeckt , ftaet &
Gheloove.
-ocr page 547-
Van S.Ians Apocalypfïs.
^"Ol E N B A LlN G E desH.Apoftels
I O A N NI S,
'lfchoone figuyren door den vermaerden Schilder
JlïKRTüS Durervs' feer koriftigh afgemaecl:.
^et by.gevöèghde korte verklaringen üyt verfchey-
Jl Oudt-Vaders ende Catholijcke Leeraren by een
Aftelt.
-ocr page 548-
^s
^ydTïoatinis voorfeyt hier veel dingen van Chr isï^s^
fêtiG&hiPföti
-----------------'-------------1 !o 2\
il
*<
Sï
jyjeld Chriftushet begin en eynde aller faken,
Die dit Prophetifch woord zijn volk. bekend wil makeö'
En dan foo word de fin van Godts verborgenheyo-
Der feven Kandelaers en Sterren uyt geleyd.
-Vb
fZf.Figuer.
-ocr page 549-
Van S.lans Apocalypfis.                  jf7
Aenmerckinge op defè Figuyr.
Jpoca'ypfu caj>. i.verf. 12.13.14. iƒ.
N dit Vifioen feyt Ioannes verfcheyden
dinghen van Christo, die zijne ey-
gendommen oft conditien beteeckenen.
Hy was in 't midden der feven Candela-
eren: want Christus is in'tmidden
^ leven Car:delaren: want Christus is in't
bidden derHeylige Kercke die hy altijdt bewaert na
'Jüe belofte, niet alleeninden gheeft, raaeroock
ï^et zijne menfchebjcke natuyre , weien de byons
^charnelijckin 't heyligh Sacrament des Aotaers.Hy
^3s gekleedt met een laugh Priefters kleedt,. als op-
Perften Priefter,die alle dagen het Sacrifkie in de H.
^ercke offert. Hy wasgegortaen fijne borften met
^enen gouden gordel, 't welck beteeekent (fëght S.
^regor.Magtius ïib.zi .Meral.cap.2.& Ub.14.M0ral.cap. 7.)
^ vierige liefde zijns herten , die hem alfoo op defe
^erelt be'naude,datfe hem ai zijn bloedt heeft uytge-
^ei*ft,welckeliefde hy noch tot zijne HeyligeKercke
?raeght. Het gout is de liefde, tuiTclien de borften is
^et herte. Sijne flemmewasgelijck vele wateren:
ï^nt de Predicatie van zijn Euangelium wort in alle
bilden gehoort, ende aen alle volcken (die door de
Stèren beteeckent worden, Apocal. 17.) gepreect en
Verkondight. Sijneoogen waren gelijck een vlamme
Vlersa want hyfiet alle clingh, ende ontfteeckt zijne
Jjy tVerkoorene met liefde, maer de boofc verbrandt
y met het vuyr der verdoemeniiTe.
____         Pp 3                   ""Aen-
-ocr page 550-
55e>
e 62. Ioan nes befchrijfthetAutaer van den Hernel^
-ocr page 551-
fSi
Van S.Ians Apocalypfis.
t6ï
Aenmerckinge^p defe Figuyr.
j4pocal.cap.6.
N dit Vifioen befchrijft den H. Apoftel, dat in
den Hemel een Autaer is, te weten Christvs
yegt S. Anfelmus) daer wy alle onfe deughde-
iijckewerckenende gebeden op-offeren:want
niet en behaeght den Hemelfchen Vader
_jdan Christvm- Onder defen Autaer zijn
Ï2 zielen der Martelaren :foo om dat fy onder Christvm
L J^ials lidtmaten onder hun hooft,fooom datfy door Chri-
L,1 byftandt de Viétorie over hunne vyauden verkreghen
|| °ben S. Auguftijti Serm.n.deSan&is., noteert dat de zie-
I ^der Martelaren feer wel in den Hemel onder den Autaer
.'ten : want hunne lichamen ruften op d'aerde onderden
(j faer daer C h r i s t i heyligh Lichaem opgeoffert wordt:
ii.eromoock'worden de Autaren ehenoemt de g-raven der
^telaren.                                   b
. "e andere teeekenen in de Sonne , Mane ende Sterren,
deletter verftaeri worden foo als die luyden/ende
j °fe oock Chriftus felfs voor-gefeyt heeft,Matth.24..Marc.
^•Luc.21. Dat daer een groote aertbevinge fal wefen,meer-
/r ende in meer plaetfen dan oytte vooren. De Sonne fal
^..}'fter worden, oft haer klaerheyt verliefende5 oft bedeckt
j^de met duyitere woleken. De Mane, fal root zijn als
fy°et,foo fy fchijnt in haer vollen Eclipfis. Den Hemel fal
f^êh gaen gelijck eenen opgevouden boeck; als oock by E-
fJ^uftaet,"" endebeteeckentdatde Hemelen gantfchelijck
te .n verduyftert worden ende ftil ftaen , niet meer doende
Jj: ^ghe operatie op defe weerelt, foo fy plegen : Ende ghe-
v^ nien eene rolle diemen gebruyekt heeft, toe-rolt ende
fy êMeght,alfoo fullen de Hemelen fchijnen gevouden ende
§0 gheleyt te wefen,als hunder geen gebruyek meer en. i$w
Aea=
-ocr page 552-
*
f yóo Christvs te Peert beteeckenende de Kercke-
(ito
eMptac
9 9
9 9
En als fes fegels hiervan 't Lam zijn opgefloten,
Sijn plagen van den Heer op aerden uytgegoten:
So komen Krijg, enPeft, en Honger, en geklag,
En diergelijke fmert vervolgens voor den dag.
J27.Figuer.
-ocr page 553-
... _________________gf2
Van S.ïans Apocalypfis.                        y<?£
«-----------------------------------------------------------------------------------------------                                                                  , i
Aenmerckingc op defe Figuyr.
jipacalcap, 6.
It eerfte peert was wit, beteeckenende de H.
Kercke gefuy vert in 't Doopfel door het bloet
C h r i s t i. Op dit peert fit Chriftus, die fy-
ne Kercke in alles regeert. Chriftus. heeft een
booge daer hy mede fchiet,te weten de Piedi-
i-—mese sacatie van zijne Apoftelen ende vand'andere
, eeraers,diegaet krachtelick tot in de herten der menfchen,
etü is ecne Kroone gegeven: wanthy is Koningh gemaeckt
,Vefalle Creatuyren: Koningh der Koningen,ende Hee&e
r?r Heeren. Hy is al winnende in de wertdt uytgegaen, door
J11^ Leeraren , om de gantfche werelt hem t'onderwerpeu.
!ret tweede is een root peert, ende beteeckent de bloetgie-
'§he tyrannen die de Heylighe Kercke vervolghden, op dit
Peert fat den duy vel die deie tyrannen regeerde.. Godi
Jeft den duyvel toe-gelaten dat hy de Chriftenen door d'on-
peloovige foude vervolgen, ende den vrede der H.Kercke
petten; ende hem is een groot mes gegeven,om die te doo-
etl3 gelijck het den Martelaren gebeurt is, welcke tyrannye
>trent drie hondert jaren geduyrt heeft. Het derde was een
^ert peert, dat beteeckent de Ketters, die duyfter zijn door
tUvetentheytende yalfche leeringe. De waghe oft fchale be-
jtythaer eygen oordeel en opinie, daer mede fy alle leerin-
pben willen wegen ende onderfoecken nahaerfin. 'tLcfte
, eeck peert beteeckent Mahomet , met fijne fe&e, die de
?°dt ghenoemt wort, om dat hy niet anders en foeckt door
lJfie Turcken, dan de Chriftenen nae de ziele ende lichaem
.e Gooden. Hem is macht gegeven over de vier deelen des
*^reltsjwant defe fe&e is in den Ooften tot in Indien, in den
liften tot in Mauritanien,jae fy hebben oock over de feven
ondert jaren in Spangien geregneert; in den Noorden tot
t n^faryen; in den Zuyden tot in Arabien. Sy heeft oock on-
yallijcke Chriftenen gedoot met oorloge ende allerley foorte
ari tormenten.
-ocr page 554-
5V
yj8 Hoe Sint lande deuredesTempels openfach.
ei
V) o
^
Hier komt lohannes weer een niea gelicht roor oogen»
Een teyken van Godts eer,en tuyg van zijn vermoge^'
Öat van vier Dieren word geroemd,en roords meteen
Van Oudften fes-ma el-vier eerbiedig aengebeen
-ocr page 555-
Van S.IansApocalypfis.
f?9
Aenmerckinghe op defe Figuyr.
Apocal.caj).^.verf.6.
Nde in 't midden des Stoels ende rondom den
Stoel vier dieren vol ooghen vcor ende achter.
Defè vier dierê,na de gemeyne uytleg-
ginge beteeckenen de vier Euangeliftë,
met hunne Euangelifche leeringhe. Van
defe wort gefeyt. i-Dat fy in 't midden
es ftoels zijn: want in de H.Kercke wort hunne lee-
5n
r Qge bewae'rt. 2-Dat fy rondom den Stoel zijn, want
/ oefchermen deH»kercke van alle doolingen. 3/ Vol oog;en zijn van voorenende van achter :
Dat
want
7 leggen devóorgaende figuyren ende prophetien
?es ouden teftaments uyt,ende fy voorfeggen de toe-
,°tnende dingen des nieuwenTeftaments,van 't oor-
bel G o d t s,van den Hemel.van de helle,&c.4.Dat
/ Vier dieren gelijckzijn,fo om datfy devierdigni-
jfyten Christi leeren;denLeeuz<jne Koninck-
/)cke macht, want den Leenw is den Koningh der
eeften: Het Kalf zijn Priefterfchap,den Menfch zij-
,e Menfchelijckenatuyre, den Arendt, zijne Üodt-
_.eyt die boven al is:fo om dat d'Euangelüten na defe
rleten hunne Euangeli'e beginnen; Marcus van den
>.0epende in deWoeftijne, 'twelck de Leeuwen doen;
j*ucas vant Priefterfchap Zacharias.dat door het Kalf
Rekent wort; Matthasus, van Chrifti lichamelijcke
j üders,als menfchejloannes van zijne Godtheyt.die
j/Jor den vliegenden Arent beteeckent wort, om dat
pieste hooger vliegt,hoe wydaer hoger naklim-
^eïl: want hoe wy meer van Godt weten, hoe wy
^verder van hem fien.
Aen-1
Pp 4
-ocr page 556-
^c
Van de vier Engelen die Ioannes fach.
• ,'• ■'■'____________________________________________________________________________________________________________________———-________i-------------—1
En fo G o d t s Eng'len voords de wereld komen plagell'
Wanneer Gods kind'ren eerft des Heren teyken drag'|
Word h'cr hun hey], en vreugd, en eeuwigh loon gedac"'
Die om des Heren wil'om 't leven zijn gebragt.
Vi
f-p.Figuer.
-ocr page 557-
Van S. Ian s Apocalypfis.                     5 6 jr
•AenmerckingeopdefeFiguyr. Jpocal.cap.7,
Ier fchrijft hannes dat hy gefiè heeft vier
Engelen,te weten vier duyvels,die in de
vier plaetferi des werelts, Ooft', V/eft,
Noorden endeZuydenj bereyt waren
__om der werelt quaet te doen, houdende
e vierwinden.Het welcke mach op tweederley ma-.
^lere verftaen worden.i.Lichamelijck,datfy de win-
, 1 fouden beletten te waeyen , ende daer mede de
Vagen der uyterfte tijden beginnen. a.Gheeftelijck,
^ fy de Leeraers der H.Kercke, die uyt de leeringe
pt vier Euangelien het volck plegen t'onderwijfen,
leiden verdrijven,ende de menfchen van deChrifte-
i'jckeleeringhe berooven. Door den Engel dien hy
agh in het tweede Vers, wort beteeckent Elias, die
^Qch niet geftorven en is,en Tal komen , fo Malachias
^tnyght cap,4. Defen komt van Ooften, dat is van
bifto gefonclen,die by de Propheten Ooften geheten
^Qtt.%achar.3. en 6.cap. Hy heeft het teken des leven-
^n Godts, dat is het levende geloove des Cruys
M$i daer hy deloden medebekeeren fal,tekenende
^n met het teecken des heyligen Cruys, foo't voor-
,'Jts gefigureert was in 't bloet des Paefch-Lams,daer
^e ftijlen derlootfcher hnyfen mede beft reken wier-
^^Exod.xx.th in de letter Tau,daer de goede mede
^tekent wierden, Eqecb. 8. Hy riep rnet iuyder ftera-
j**fc i dat is met groote vierigheyt, ende met groote
^racht,niet fonder mirakelen, daer door hy den duy_
|Veïrnet zijne dienaers belettede hun quaet te vol-
,rengen,tot datGodts woort foude gepreeót<
Jren loden die van Godt ter faligheyt fouden
orden
verco-
fe^ijn.
-ocr page 558-
ss6 ___________________
666           Hoe Sint lan fach de getekende Godts.
^
9'9'9 9~ l'9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 V 't T,^
9
-ocr page 559-
**5
%&7
Van S.Ians Apocalypfis.
jipocd.cap.'j .verf.?.
Lle defe Heylighen hebben Palm-tacken in
hunne handen, als vi&orieus in denftrijt, foo
en hebben fy dan de glorie des Hemels ni«t
,fonder verdienften,want fy hebbenfe met hun
^ftrijden gewonnen. Hare faligheyt wort G o-
-Jd e toeghefchreven , niet om dat fy die niet
L ^ent en hebben; maer om dat fyfe fonder Godts li-
Vc\ gratie niet verdient en hebben. In defe openbaringhe
fl. .rtbeduydet den Feeftdagh van Alder-Heyiigen, die inge-
(j fjs gheweeft op dat wy op defen dagh fouden eeren alle
Op eyügen int generael,alfo wy elck byfonder niet en kon-
., ^ Weten, veel min fchuldige ecre aea doen, want de heyli-
jpö in den Hemel zijn een groote fchare, eene groote me-
sChte,jae den heyligen Hieronymus epiftola ad Hehodorum
. promatiumEpifcoposfchrijft dattei" niet een dagh in het
5 ."eel jaer en is,op weieken men niet en foude bevinden ten
j tiftee vijf duyfent Martelaren die voor Christi gne"
e °ve in deCatholijcke Kercke geftorven zijn,uytgenomé dê
u rften Ianuarii, op wekken dagh de Roomfche heydenfche
Teyfers verboden hadden yemant te doen fterven, om dat
J^en eerfteu dagh was van het jaer. De Catholijcke Kercke
l eeghde in voor-tijden gheen Feeft-daghen te houden dan
;» ^ Martelaren alleen. Den Paus Bonifacius den vierden nae
jf^regoriusMagnusheeft vanden Keyfer Phocas voor de
tp!rc^e Verkregen feecker Tempel dat eertijdtsgefticht was
<j* eeren van alle devalfche Af-goden der heydenen,ende na
\^ hy't felve ghefuyvert hadde van alle heydenfche inftel-
Ji^en, heeft dien Tempel ghewijt ter eeren der Alder-hey-
(Jftfte Maget Maria ende alle Martelaren.Doch namaels
,jJ1 PausGregorius heeft geboden dat defen Feeft-dach fou-
yghehouden worden op den eerften November tereerea
^ ^le heyligen,door de geheele Catholijcke Kercke.
Aen-
-ocr page 560-
'cö& De feven Engelen met de feven Trompetten*
*______________________                             °___________'______________________________^'j —-—-^
if^*!3^^^^^^^^^^^^5^^^5^
9  9
9  9
9  9
9  9
9  9
9 9
#$"
J^
.9 9
9  9
9  9
9  9
9  9
9 9
9 9
^ 9
9-9
Der Heyligen gebe*d klimt op tot G o d t met roken»
Als 't laetfte fegel hier van 't Lam word opgebroken'•
Vier plagen,vuer,en bloed, en bitt'ren alzem-drank,
En duyllernifle komt van 't vierderley geklank.______y'
S'ji-Figuen                                                     J^y
-ocr page 561-
Van S.Ians Apocalypfis.
5^9
Aenmerckinge op defe FïgÜyr.
Venerabilis Beda Comment. in Jpcalypjin, Cap.s.
Efe fevenEngelen met hare feven trom-
petten worden van vele Leeraers feer
verfcheydelijck uytgeleyt,ende alfp het
te langh foude vallen alle die expolïtien
_hier by te brengen?falalleenlij ck ftellen
I vtrkiannge die den eerweerdigen Beda op dek.
19etfe in weynighe woorden begrepen heeft. Sijne
wÜj°rden luyden als volght: De H.Kercke die dick-
L^met dit ghetal van feven beteeckent is,wort hier
s5tampt van de Predicatie bevolen: Wekkers ëerfte
i rornpet, den generalen onder-gangh ende vernie-
K^ge der boofen door hagel ende vuyr beteeckent.
, e tweede Trompet wijfl. acu hoe den duyvel uyt de
JT'Kerckeverdreven zijnde, deZeedefer Wereldt
ret grooter ghewoel beroert. De derde Trompet
^Hiyt de Ketters , die van der Kei eken fchootaf-
^jekendejde rivieren ende watervloeden van de H.
.chriftuyre verderven.De vierde, den af-vai der val-
K^broederen,door de verduyfteringe der Sterren.
^c vijfde,een grooter vervolginge der Ketteren, die
LQ°rlooperszijn der tijden van Antichrift- De felle,
j^openbaef ooriogh van den felven Antichrift en-
öe^jneaenhangers teghen de Kercke,waer oock by
^evoeghtwórt den onder-ganck ende vernielinghe
/** den voörfchreven vyandt, die ghefchieden fal
-J?or dekomfteonfes Heer en. Door défevenfte
^tompette wort beteeckent den dagh des oordeels;
e^,eer G o d t den zijnen haren loon gheven lal,
1(ie nytroeyen alle de gêne dié de werelt verdorven
s^kverleyt hebben.                 Qfl
-ocr page 562-
56$
[ y7o De peerden daerfyop faten hadden leeuwen hoofden^,
9 9 9 9 H^vHHf 99 9> 9 9 9 v
ajjc
9 9
De vijfde plaeg-bafuyn haeld kevers uyt der hellen,
De menfchen hunnes aerds te ftrafFen, en te quellen.
Het fefte wraek-geluyd brenght helfche ruyters voord,
Doorwien de menfchen zijn verdorven , en vermoord.
n2-Figuer.
Acfl'
-ocr page 563-
Van S.Ians Apocalypfis.
Aenmerckinge op defe Figuyr.
Apocal, cap.9. verf. 17.
Efe peerden zijn boofe , machtighe, wreede
menfchen , rafch tot quaedt, daer duyvels op
faten die panflïers aen hadden , dat is obftwa-
ten wille in boof heyt, de welcke waren vie-
righe , door den grooten haet ende begeerte
_ om quaet te doen , Hyacinthine, dat is blau-
^e> metbemelfch koleur, om hunne begeerte van ghe-eert
? zijn voor Godt, folferachtige, ftinckende van fonden.
epeerden daer fy op faten, hadden Leeuwen hoofden:
^?öt deOverften van defe boofe menfchen fullen feer wreet
^JQ ghelijck oock alle hun volck. Wt hun muyl komt vuyr,
?atis dreygementen uytonfpreeekelijcken haet, roock, dat
ls hoverdye, folfer, dat is ftinckende onkuyfheyt. Dit mach
*j°ck beteeckenen dat door den muyl derLeeuwen hoofden,
^ is door 't bevel der Princen, defe tormenten van vuyr,
°°ck ende folfer den Chriftcnen aengedaen fullen werden,
?&de veel van hun gedoodtrwant de macht van defe peerden
*s ia hunnen muylen,dat is, het bevel van defe Princen fal fo
^«chtich zijn , dat daer niemantteghenkonnen fal, om de
§roote gehoorfaemheyt hunner foldaten ende onderfaten tot
^aet: Sy fal oock zijn in de fteertê,datisin de Predikanten,
^eEfaias cap.19. fteerten noemt: want defe fullen de Prin-
tende alle de boofen verwecken tot vervolginge der H.
^rcke. Sy zijn Serpentemom het venijn dat fy fpouwen en-
^ leeren,ende oock om hunne flibberachtigheyt feght Gre-
|0riusMagnusLibro feptimo Moralium,capite decimo o&a-
p J want daer fy hun hooft konnen inkrijgen, daer flibberen
ï foo foetelijck in datmen 't niet gewaer en wort.Dus fullen
j!e boofe menfehen tot defe vervolginge verweckt worden
?°or d'authoriteyt ende macht hunner Princen ende door de
eeri&ge hunner valfche Predikanten.
Qq 2               ~Ae7u
-ocr page 564-
*Lu~
<j?z loannes fiet bier een ftercken Engel ChristVM'
Een Engel met een wolk, als met een kleed,omtogeny
Vertoond loannes hier een open Boek voor ogenj' -
Dat neemt hy door G.op t s laft uy.'r def'es Engels ba°*
En 't word hem,io hy 't eet, als gal in 't ingewand. _^^
5'33-Figuer.
,—,---        -g^,
-ocr page 565-
5 &:
loannes fiet hier een ftércken Engel Christvs. 575
Apocal.cap-io.
Oannes fiet hier een ftércken EngelCHRisTvM,
die den ftércken ghewapenden duyvel ver-
jaeght heeft, Matth. 12. van den Hemel ko-
men, niet nu,maer in zijne menfch-wordinge,
ghekleedt met een wolcke,dat is met de men-
WbImMÉ-Im ichelijcke natuyre, die de Sonne der Godt-
eydt in uem bedeckte. Sijnaenfchijn fcheen als de Sonne,
.^ zijn Godtheyt die haer verthoonde inGoddelijcke woor-
^.n3 ende boven natuyrlijcke wercken binnen zijn leven.
.llöe voeten, die zijn lichaem de Heylige Kercke onderhou-
etl3 te weten d'Overfte ende Regeerders , waren fterck als
pWn , maer vierigh, dat is , brandende door liefde, ende
pijnende als licht door hun heyligh leven, want fulcx be-
tren de Prelaten der Kercke te wefen. Hy hadde eenen
»Penen Boeck, dat is zijne Goddelijcke wijf heyt^ die hy S.
•5tl ende andere Leeraren opent ende leert. Defen heeft hy
/f1 zijn handt: foo om dat hy fijne Wijf heyt leert die hy wilt,
P° om dat hy doet wat hy leert. Hy heeft met eene groote
l^iïime geroepen, dat is, hy heeft de menfchen feer krachte-
lJckdoor fijn-felven geleert, ende door groote miraeckelen
^ele menfchen tot het geloove bekeert. Na zijne Predicatie,
e Weten nae zijne Hemel-vaert,hebben de feven donder-fla-
°eQ oock gefproken, dat fyn de H.Apoftelen, die feven ghe-
i °emt worden, om de feven gaven des H.Gheefts, die haer
en watfy preecken houden; Sy worden oock ghenaemt
x °nder-flagen, om de kracht hunner woorden die tot in de
, ?rten door-g"ngen, ende om hare dreygementen van 't toe-'
jolende oordeel Godts. S-Ian wiert verboden alles te
,chryyen wat d'Apoftelen gepreeckt hadden, maer het felfde
k fyne ende der H.Kercke memorie te bewaren ende zcge-
n: want 't en is niet al befchreV en wat d'Apoftefen leerden,
jj aer der Heylige Kercke bevolen,ende daer foo vaft ia ghe-
0^°ten ende gezegelt, dattet daer nimmermeer uyt ghedaen
•^grgeten lal worden.
____________ O-*! 3                      tyoc
-ocr page 566-
e/4. Van de twee getuygen die gedoot fullen worden»
Meethier den Tempel af.Twee tuygen Gods gekoi* '
Gedood,en opgewecktjbeeft Godt totfich.genome**
Der boöfen plaeg en fchricL Op 't fevenfte trompet
Word 's vleefchs Verrijfenis. en 't Oordeel voor-gefet^,
--------------------------—l-------1---------------------------------
«
5f34-Figuer.__________
-ocr page 567-
Van S.Ians Apocalypfis.
Aenmerckinge op defe Figuer.
Efe hebben macht den Hemel te fluy-
ten, dat niet en regene in de daghen van
haerlieder prophetie: ende fy hebben
macht over de wateren , om die te ver-
keeren in bloet, ende de aerdete flaen
5*et alle plagen, foo dickmael als fy willen. Ende als
iHenïiedergetuygenis fullen voleynt hebben, dan
^ de beefte, die van den afgront op-gheklommen is,
gen henlieden eenen ftrijt houden , ende falfe ver-
tonen endedooden. Ende hare lichamen fullen lig-
§eu in de ft raten der grooter ftadtjdie geeftelijck ge-
^emt wort Sodoma ende Egyptus,daer hare Hebre
°°ck gekruyft is geweeft. Ende van den geflachten,
f Ode luyden,ende talen, ende volcken fullen hare lic-
?.attien nen, drie dagen ende eenen halven,ende hare
^chamen en fullen fy niet laten begraven. Ende die
°Pde aerde woonen, fullen over henliede blijde zijn,
!;0de fy fullen vrolijck zijn,ende malcanderen giften
^eoden:want defè tweePropheten hebben gepij nicht
**e ghene die op de aerde woonden. Ende na drie da-
§eo ende eenen halven, is den gheeft des levens van
^Odt in henlieden ghegaen. Ende fy hebben ge-
lden op haer voeten. Ende een groote vrefe heeft
{^olieden overvallen diefe gefien hebben. Ende fy
^ebben een groote ftemme gehoort uyt den Hemel,
^ henlieden feggende: Klimt herwaerts op, ende fy
?!jn in den Hemd geklommen in een woleke, ende
oaer vyanden hebbenfe ghefien.
Qn 4                         JfOCal.l
-ocr page 568-
5&S
Van de Alderheylighfte Vrouwe.
1?%
^
%
ft
yf
12.
Het teyken van de Vrou, die eenen Soon fal baren;
DeEugel Michaelcomtvan den Hemel varcns
Dat hy den Draek bevecht3die op de Vrouwe wacht:
Maer hoe hy hem meer perft,hoe hy meer na haer tracht'
-ocr page 569-
Van S.Ians Apocalypfis.                      J7P
u4pocal.cap.zz.
Efe Vrouwe is de Alder-heylighfte Maget foo
fy hu in den Hemel is in haer glorieus wefen :
bekleedt met deSonne, dat is, hebbende ia
haer de Godtheyt, als hare eflèntiale glorie,de
Mane onder haer voeten,dat is de H.Kercke,
, -=«aHia«BK=3als Vrouwe der werelt: want niet en is boven
aef dan G o d t alleen, ende onder haer is al wat Godt niet
^ is, feght S.Bernardus. De Croone van 12.fterren beteec-
^t'd'accidentale glorie aller Heyligen die fyvolkomelijc-
er heeft, als Koninginne van drie Hierarchien oft regimen-
tet* der Engelen, van de Patriarchen, Propheten, Apoftelen, |
N de Martelaers, Leeraers, ende Belijders , van de Maegh-
eti, Weduwen,endegehoude. Den Draeck beteeckent Lu-
Cifer, die was o-root ende machtich, als gheweeft zijnde den
°Pperften Engel. Hy hadde feven hoofden,als Capiteyn van
^e feven Hooft-fonden. Hy hadde thien hoornen, dat is de
^geerte om Godes thjen Geboden te beftrijden, ende alle
§°ede wercken te beletten.Hy hadde feven Kroonen als vol-
^ecktKoninghderwerelt.Vallende uyt den hemel heeft hy
}Het fijnen fleert, dat is met groot bedroch vele Engelen ver-
eyt ende met hem uyt den hemel getrocken. Defen Draeck
Wht Christvm wanneer hy van de Maget gebooren was
te vernielen,door Herodem met zijn volck:maer fy is gevlo-
V met haer Kindt in de Woeftijne,dat is in Egypten.Twee
beugelen van eenen grooten Arent zijn de Vrouwen ghege-
Ven, dat zijn twee Engelfche openbaringen ende vermanih-
^en,die eerft den drie Koningen,ende daer na S.Iofeph ghe-
Hièt zijn,Matth.2.Den Draeck fpoogh uyt zijne muyl eene
riviere waters,te weten de vervolginge van Herodes met fijn
volck:maer d'aerdeheeftfe verflonden, want alle devervol-
8hers zij:1 binnen korten tijdtgeftorven, ende van de helle
^tfangen. Siende den Duyvel dathy C h r i s t v m niet en
^onde verwinnen oft te niet doen, heeft de Chriftenen be-
nnen te vervoIgen,wiftende op 't fandt van der zee,dat is,
Itl 't lichte ende ongeftapelde menfchea.__________
Q q f                    Aen-
-ocr page 570-
N
Hoe Sint lan fach de twee beeften aen Je Zee.
TTtF
o$ls~j>k3______________!_______________________________- *"<£> f.
9
-II
't Veel-hoofdig Monfter-Beeft word naekt en naer hetl^
Met zijne laftering en Satans magt befchreven,
Dat tot afgodery veel menfehen kragtig drijft;
En van een ander Beeft in 't quade word geftijfd.
f 3<?.Figner.
-ocr page 571-
ts-jM
Van S.Ians Apocalypiis.
579
AenmerckingeopdefeFiguer. Jpoc.13.
Efe Figuyre van defe twee beeften, fagh
S.Ian in vifïoen, wekker bedietfelen de
H. Vaders op defe maniere uytlegghen.
Staende hy op den oever der zee, dat is
boven de werelt,fagh hy defe beefte uyt
|e^ee opgaen, dat is uyt den hoop der ongeftapelder
°ofer menfchen allencxkens op-komen ende waiïe,
pÜck dat kleyn horenken by Daniël, oft uyt den af-
r°Qt der helle, gel'jck Jpocal. in 't 9. cap. de fprinck-
*Qen met den roock uyt den put quainen,en^w.i 8.
j. °rt Babyion in de Zee, dat is in de helle, als eenen
^Menfteen gheworpen. Door defe beefte wort Anti-
^ift beteeckent,den welcken hoe-wel genen duy-
.e*> maer eenen menfch zijn fal, foo fal hy nochtans
j^de helle komen,om dat alle zijne meyninge ende
1 edrijf helfch ende duyvelfch fal wefen. Ten eerften
l^ heeft feven hoofden, thien hoornen ende thien
^Oonen : dat is als Antichrift komen lal, foo fal het
Jj^Qmfch Keyfer-rijck te niet gedaen zijn, ende van
^enKoningen geregeert worden,dieal kroonê dra-
§■1 fullen,ende als hoornen machtigh weien» Anti-
^rift willende alleen Heere der wereit zijn,fal bege-
^ hem defe thien Koningen t'onderwerpen,ende fy
je§en hem wefende fal hy der drie verwinnen , fo dat
jjaer van thien maer feven blijven enfuUen, die met
^eöx tegen deH.Kercke fullen aenfpannen,ende hem
jjs hun hooft gehoorfaem wefen: ende met hem Chri-
l^ ende zijne H.Kercke door woorden ende werc-
Jülafteren. De drie Koningen die Antichrift ver-
l^nen fal, meynt S.Hieronymusm Danielem cafc 7. dat
^*èafullen de Koningë van Egypten,Afrij,ckenen-
•<-Ethiopien.               ____________
-ocr page 572-
s?v~
<
fïz Hoe dat Lammeken geilen wort-op den berg vanjitt^
'TLam ftaet op Zions Berg,met alle die het vrefen.
Een preekt; een heeft den val van Babel aengewefen;
Een derde Engel Godts Vermaend het Beeft te vlieö'g
Dan knmteé hemels-ftem. Voords fal GodsOogft gefr
■ J37-Figuer.
-ocr page 573-
Van S.Ians Apocaiypfis.                         y •; 3
Aenmerckinge op defe Figuyr. 6^.14.
Nde ick heb gefien , ende fiet het Lam
ftont op den bergh Sion, eude met hem
hondert vier-en-veertigh duyfent, heb-
bende zijnen naem, ende zijns Vaders
naem ghefchreven in haerlieder voor-
Ij              " hoofden. Ende ick heb een ftemme ge-
t °i't van den Hemel, als een ftemme van veel wate-
rende als een ftemme van eenen grooten donder:
tfe de ftemme die ick hoorde, was als deHerp-fla-
m rs fpelende op haerlieder herpen. Ende fyfongen
Ls eenen nieuwen fanck voor den ftoel, ende voor de
\f£* dieren , ende ouders: en niemant en mocht dien
gen, dan die hondert vier-en-veertigh duy-
jjj1*» die gekocht zijn van der aerden. Ditzijnfedie
r>en vrouwen niet befmet en zij n gheweeft: want
K *ijn maeghden:defè volgen'tLam alwaer dat gaet.
;vefe zijnghekocht uyt den menfchen , tot eerfte
Lachten Gode ende den Lamme. Ende in haren
is geen logene gevonden, want fy zijn fonder
f ette voor den Throon Godts. Ende ick heb ge-
k11 eenen anderen Engel vliegende door 't midden
(jll den Hemel, hebbende dat eeuwigh Euangelie,
,j.l hy foude 't Euangelie preecken den genen die op
^ei'de fitten,ende op alle natie,ende geflachte, en-
Vj, ^le, ende volcke: Seggende met grooter ftemme:
K6eft den H e e r e, ende geeft hem eere, want de
^e^ijns oordeels is gekomen, ende aenbidt hem die
|eiHaeckt heeft hemel ende aerde, de zee, endede
teynen der wateren.
Aen- S
-ocr page 574-
51V
J 84 Hoe dat Lamraeken gefien wort op den bergh.
IS
JU
,4
in
k
ui
fc
v
*i
Öi
1
!S
ff
"A^/
fjg.Figuer.
-ocr page 575-
Van S.Ians Apocalypfis.                      j8f
Aenmerckinge op defe Figuer.
Apocal.cajt. 14.
Nde ick heb gefien,ende fiet een blinc-
kende wolcke,ende op de wolcke eenen
fittende gelijck den Sone des menfchê,
hebbende op zijn hooft een gulden
kroone, ende in zijn hant een fcherpe
g/~          " feyfene.Ende een ander Engel ilfer uy t-
5 &aen uyt den Tempel, roepende met luyder ftem-
feen tot den genen die fat op de wolcke: flaet aen u
yfene ende rnaeyt,want de ure is gekomen datment
. Qeyen foude:want den ooghft der aerden is drooge
Worden. Ende die op de wolcke fat,heeft zijn fey-
J*e geflagen op de aerde,ende de aerde worde afge-
^eyt. Ende een ander Engel is uytgegaen uyt den
rj^Qpeldie inden Hemel is, oock hebbende eene
.•terpe feyiene. Ende een ander Engel is uytgegaen
^ den Outaer, die macht hadde over 't vyer, ende
iheeft met luyder ftemme geroepen totten genen
fi' Ende de Engel heeft zijn fcherpe feyfeneghe-
<j &en op de aerde, ende hy heeft de druy vê afgefne-
** Van den Wij ngaert der aerden, ende hy heeftfe
k^°rpeniu den grootenput van Godts tooren.
^jfc dienputisghetredengeweeft buy ten de ftadt,
^ Ue daer is bloet geloopen uyt den put, tot de too-
Jjder peerden over duyfent fes-hondert ftadien.
Dien
-ocr page 576-
>y*              _________•____________________
7*5 8tf Hoe de feven Engelen ftorten de gramfchap G o d s*
. V 9
Dien gieten fy dan uyt vervolgens alle feven,
Waer mede G o i> 't fq fwaer zijn oordeel heeft gedreven
Dat yeder goddeloos^ en Babels-burger' beefd, -
En fchnd, en fchricfc, én vreefd, dat hy dien dag beleefd-
fgg.Figqer.
-ocr page 577-
Van S.lans Apocalypfis.                       5$?\
Aennierckinge op defe Fïguyr.
Jpocalypjis 16.
Nde ick heb gehoort een groote ftemme
van den Tempel, fegghende den feven
Enghelen: gaet, ende ftort uyt de feven
fchalenvan Godts gramfchap op de
Jaerde. Ende d'eerfte is wech gegaen, en-
/ hy heeft zijn fchale uytgeftort op de aerde, ende
iTj *s gewor^en een wreede ende leer quade wonde
e ^e menfchen, die het teken van de beefte hadden,
J^e in de ghene die haer beek aengebeden hadden,
j Qde de tweede Engel heeft zijn fchale uytgheftort
zee, ende 't is geworden bloedt, als van eenen
.°°den, ende alle levende ziele is gheftorven inde
^ Ende de derde heeft zijn fchale uytgheftort op
»evloeden,ende op de fonteynen der wateren,ende
* 's bloet geworden. Ende ick heb gehoort den En-
jklder wateren,fegghende: Ghy zijt rechtveerdich
^ e e r e, die zijt, ende die waert heyligh, die dit
^oordeelt hebt: Want fy het bloet der Heylighen
.^dederPropheten uytgheftort hebben , ende ghy
je°t henlieden bloet te drincken ghegeven, want fy
.esweerdichzijn. Ende ick heb gehoort eenen an-
^en van den outaer, feggende : Iaeoock H e e re
V°dt Almachtich, waerachtich ende rechtveer-
3nzijn uwe oordeelen.Ende de vierde Engel heeft
3°- fchale uytgheftort in de Sonne, ende hem is ge-
jpen de menfchen met hitten te pijnigen,ende met
eU vyere.
r*v*7ïy«vr* t -f.'.» ■■' «*wKTgnr?
-ocr page 578-
H f-
By dir beeft werc den Duy vel vergel eken.
rSS
rf
Hier komt die valfcheHoer,metwien de groote Heren
De Koningen al-om feer fchandelijk hoereren,
Van 't bloed der heyl'gen vol; en t Beeft dat fy berijd.
Voords beyder ondergang. 'T Lam overwintden ftnjd.
—-------------*-----------------------------------—— '                  Aef
^4o.Figuer.                                      ___________,
-ocr page 579-
h
Van S.Ians Apocalypfis.
5*9
Aenmerckinge op defe Figuer.
Jpocal.cap.ij.
^52Y dit beeft wordt beteeckent den duyvel. De
]g v'rouwe die daer op fit, en is niet anders dan
de gemeynte van alle volcken der werelt, die
ioor de wateren bed edt worden :want gtiijcK:
ie H.Kercke in alle Landen is daer fy hare kin-
deren heeft, alfoo is Babyion, dat is de verg i-
j.Fringheder boofe, oockal-om, hebhende iiare leden oft
I Aderen in alle plaetfen. Sommige Catholijcken leggen het
t ck Uyt van Roomen, oft het Roomfch rijck ; macr loo alft
|r.n tijde van S.Ian was , in haer fleur, ende vervolginghe der
j] lriltenen,onderdeTyrannifcheKeyfers. De gemene uyt-
ij&ginghe (die oodc de befte is) verftaet door dele Vrouwe
L v^ergaderinghe van alle boofe die oyt gheweelt zijn en ie
• ^ fulïen: want hier en wort niet alleen befchrcven de ver-
r rdoemenifle der Romeynen, maer van alle boofe men-
\k
I. ^s tijdt vol boof heydts was , ende het hooft der bekender
|l ereltj fo en wort het hier niet uyt-ghefloten, maer oock als
etprincipaelfte lidt der boofer vergaderinghe,in begrepen.
(i ^en Engel die uytgebeelt wort met den molenfteen dat
,<j et befc ireven in het volgende Cap. 18. ende beteeckent
d de boofe in den af-gront der helle fullen geworpen wor-
k ^jgelijck eene molenfteen in de zee : daer inne beteecke-
^ tide de fwaerheyt der fondaren door het gewicht der fon-
(j ** jdaer Zachariascap.y. affpreeckt: ende dat fy van felfs
d er niet en fulleu in vallen , maer met groot gewelt van de
yvels gheworpen worden, ende aldaer eeuwelijck blijven,
dg ie Hemelfcheheyr-krachten die te peerde komen ftrij-
i [J teghen Babyion, worden befchreven in het ip- Capittel
^^4. verf.
Rr 2
De
-ocr page 580-
Den val van de hoveerdige Bibylon.
jS>o
v«£
9?
De val van Baby Ion: dies hare koopluy woelen,
En wenen over haer, met alle hare boelen,
En fchricken in de pijn,die defe hoere lijd:
Maeralle vromen Godts die zijn voor Gqpt
;4*-Fig"er._______________________
verbf
—~ii
-ocr page 581-
_____________________________5$i
Van S.Ians Apocalypfis.                        jp r '
Aenmerckinge op defe Figuer.
Jjwcd.ciffiS.
Aerom fullen haer plagen op eenê dach
komen, de doot, ende den rouwe, ende
den hongher» ende fy fal metten vyere
verbrantworden:wantGodt isiterck,
_die haer oordeelen fal. Ende deKonin-
he*i der aerdenfullen weenenjende henlieden felven
blagen over haer,die met haer onkuyf heyt bedre-
eft hebben, ende in welluftigheden geleeft hebben,
s fy fien fullen den roock van haren brant. Van ver-
!jeftaende om de vrefe van haren tormenten,feggen-
«e; Wee, wee die groote ftadt Babyion, die ftercke
>!a^t, want op een ure is u oordeel komen : Ende de
^oplieden der aerden fullen weenen,ende droevich
weklach macckenover haer, want haerlieder ware
jj^fal niemant voorts meer koopen. Dat koop-goedt
j*es gouts ende filvers.ende der koftelijcker gefteen-
eö,endederpe.erlen, ende des koftelijcx Iijnwaets,
> ^de der purpuren,ende der zijden lakenen, fcharla-
re1en, endealderhande thymen-houten,ende alder-
iey cieraet van yvoor, ende alle ghereetfchappe van
Tftelijcke gefteente,ende van metael,ende yfer,en-
je öiarmor-fl:een,ende kaneel, ende der welriecken-.
^lpecien. Ende der falven, ende wieroocks, ende
JJns, ende oliën, ende tervven bloeme, ende te.rwe,
Mebehelpiger beeften ,ende fchapen, ende peer-,
.e^ , ende waghenen, ende üaven, ende zielen der
^fchen.
Rr 3" ~~" Syl.
-ocr page 582-
jpa S. Ian fiet den hemel open ende wat hy daer facfa.
Sy prijfen voorts den H e e R,die haer het bloed der vroi»6
Door hare hand geftort.heeft op den kop doen komen.
Dan vangt Godts oorlog aen: daer raeckt het boofe &&1
Het Beeft,met zijn Propheet, in 't eeuwig zulfer-vier.
y^TFlguer._________________..., ,               &0>>
-ocr page 583-
Van S.Ians Apocalypfis.
Aenmerckinge op defe Figuyr.
Jjpocalypfo Cap.iy.
Ndeickheb gefien eenen Enghel ftaen-
ide in defonne, ende hy heeft gheroepen
met grooter ftemmen, feggende alle den
vogelen die daervloghen doort midden
o^SSIÉÏffigdes hemels: Komt, ende vergadert u tot
vj ° o t s groot A vontmael, dat ghy eten moogt dat
, eefch der Koningen, ende 't vleefch der hooft-lie-
.ei1, ende't vleefch van de ftercken, ende 't vleefch
.e* peerden,ende der geenre die daer op fitten,ende
vleefch van alle vrye menfchen, ende der flaven,
Me der kleynder, ende der grooter. Ende ick heb
e beefte gefien,ende de Koningen der aerden,ende
^er heyren vergadert om eenen ftrijt te houden te-
pn den ghenen die op 't peert fat,ende tegen zijnen
^eyre. Ende de beefte is gegrepen, ende met haer de
, ^fche Propheet.die teeckenen ghedaen heeft voor
. erA,door de welcke hy verleyt heeft de ghene die 't
r ecken der beefte ontfangen hebben, ende die haer
Celt aenbeden hebben. Al levende zijn defe twee
^Worpen in den put des bernende vyers met folfer,
Me de ander zijn verflaghen metten fweerdedat
ptt den monde gaet van den ghenen die op 't peert
rlc> ende alle de vogelen zij nverfaet gheweeftvan
'^envlefche.
Rr 4             Aen-'
-ocr page 584-
n«
j5>4 Hoe den Engel den duyvel met ketenen bint.
9 9
9 9
20.
De Duyvel vaftgemaeckt voor thienmael hondert jaren,
Hitft God,en Magog op, fo haeft die over waren;
Diedrucken GodesKerkjhetwelckdeHere wreekt.
Slaet dan de boeken op, waer uyt hy 't oordeel fpreekt^
£4i.Figuer<                                                             Ae<V
-ocr page 585-
<? °
Van S.lans Apocalypfïs.                     jpy
Aenmerckinge op defe Figuyr.
ApQcal.cap.zo.
Omrhige Ondt-Vaders als Tertullianus, ïufti-
nus, La&antius ende andere , defe Schriftuyr-
{>laetfe niet recht verftaende, waren van gevoe-
en dat de Heylige met Chrifto hieropderaer-,
den foqde regneren duyfent jaren langh,fonder_
\, , -------eenige quellagie oft vervolginge, alfo den duy-
j al dien tijdt ghebonden fal wefen : maer nae die duyfent
(jJ^j foude den duyvel wederom ontbonden worden , ende
^ ^erckc op nieuws vervolghen. Maer door defen Engel
n. rt gemeynlijck vande Heylige Oudt-Vaders Chriftus ver-
a etl,die door zijne Menfch-wordinge uyt den Hemel op de
it e ghekomen is, hebbende denfleuteï des af-gronts , dat
n Volkomen macht over de helle , om die te openen ende te
^yten: ende eene groote ketene , dat is groote macht om
r 1 duyvel te binden , foo hy van fy-felven in 't Euangelie
ft.ydejMatth.i2. Hebbendenu Chriftus geleden ende ghe-
w rven zijnde, heeft hy allen duyvelen hunne macht gheno-
Ketlj ende Lucifer in de helle geflooten : dien hy noemt den
ïaeck, om fijne wreetheydt, het oude Serpent, omzijn
Mt bedrogh aen onfe eerfte ouders Adam ende Eva in Ser-
lMtlts ghedaente ghedaen: den duyvel, die de menfchen be-
«Mdight, ende Satanas, dat is tegen-ftrijder, om dat hy al-
Jdt contrarie doet van 't gene Godt wilt. Defen heeft
n.^iftus ghebonden duyfent jaren,dat is(foo San&us Augu-
•vigefimode Civitate Dei,capite ieptimo,Sandus
^regoriüs Libro Trigeümo quinto Moralium,capite vigefï-
t °>endealle Catholijcke Leeraersuytleggen)allen den tijdt
,j tAntichriftskomfte : ende daer heeft hy hem gefloten en-
k. ^etfijn Heyligh Cruys gezegelt, óp dat hy de menfchen
, et meer verleyden,ende tot quaet brengen foude: gelijck
^Voor Christi eerfte komfte dede.Maer Antichriftko-.
etlde,fal hy wederom ontbonden worden,voor eenen kor-
t^üjdt, datis voor drie jaren ende een half.
-ocr page 586-
5S&
j9<J           Hoe S.Ian fach de nieuwe ftadt lerufalem.
Het nieuw lerufalem word hier met al zijn wefen
Met al zijn ftand verhaeld,en fonderling geprefen,
Daer 't Lam de tempel is, die C h r i s t v s waerde bmf'
G o d t s triumphante Kerk, in 't Hemel-rijk beduyd.,
5'44-F'gner^                                        ~-            &&
-ocr page 587-
2__________________58-f
¥an S .lans Apoc al ypfis.                       tf?
Aenmerckingeop defe Figuyr.
Jpocalypfu 2X.
jNditVifioén wort het uytwendigh bouwfel
'der ftadtlerufalem dat is van't Hemelrxjck be-
lichreven. Den Engel voert Sint Ian op eenen
hoogen bergh,verre van de Valleye, om dat de
Hemellche dingen van die aenfchout worden,
r ——wmdic verre van 't gherucht der werelt zijn. Hy
$hdefeftadt van den Hemel komen , om dat de Heyhghe
, etcke al wat fy heeft, van Godt uyt den .Hemel ontfan-
fetl heeft,eratie, glorie, alle cieraet. :Dus was defe ftadt, dat
ï^e gemeynte der heyligen, bereyt gelijck eene Bruyt die
?**acht van haren Bfuydegom na zijn huys gevoertte wor-
S: want nae het oordeel Godes fullen alle heyligen van
f * r i s t o opgenomen worden, gelijck hy zijne Apoftelen
Roofde: Als ick u-lieden de plaetfe fal bereyt hebben fo lal
J* Wederom tot u komen,ende u tot my nemen, op dat ghy
i0ck2ijtdaeriekben,Ioan,i4- Defe ftadt hadde de klaer-
Jeydt Godes, want door de Godtheyt die de heyhge be-
Seu, zijn fy klae'r-bUnckende.Sy hadde eenen langen ende
Sgen muyr daerniemantop en kan; om die geruftighéydt
? Weckenen die vati gene vyanden en kan belet worden:
J?fen muyr is C h r i s t v s , foo Efaias fchnjft, hy is den
Nr ende de Voorborght,Efaias 26. Voor defe ftadt zijn
Nelf poorten om-daer door binnen tegaen : te weten de
!eeringe der twaelf Apoftelen fönder de welcke niemant en
S fafigh worden. Aen elck gheweft deler ftadt, dat is Ooft,
7 eft,Noorden,ende Zuyden zijn drie poorten, om dat van
f11* kanten der werelt de menfchen faligh worden door't ge-
Ne der H.Drievuldigheydt- Den muyr defer ftadt heeft
Nelf fondamenten voerende de namen der Apoftelen Chn-
T' want de gantfche Kercke is op hunne leefinge ende rege-
*?ge gefondeert, als Paulusfchrijft Ephefz-
Aen-
-ocr page 588-
s?z
B A R T A S.
Want na den val de menfcheliendighvindekonde
Noch dier, noch plant of kruyt,noch eenich bos int ron<#
Geen berg, geen dal,geen zee,geen haven kleyn of groo1'
Dat niet int voorhooft droeg het vonnis van de doot.
S. A U G U 'S T I N U S.
Heere God ick moet bekennen dat ick ben, i.CADAVER ?&
TRIDUM.Eenftinckend'aes. 2.ESCA VERMIUM, Een fpy>'
der wormen: :$.VAS FJETIDTJM, Een vuyl rieckend* vat.En.d*1
ren leften.na myn doot.myn lichaem fal worden, i.VAS STE^'
QÜILINII, een vat vol drecks en onreynigheyt. a.CONCHf1
PUTRIDINIS , een flecke der vuylicheyt en verrottinge J-Pi^'
NUS FiEïORE Sc HORRORE, vol gheftancks ende afgf'
wel y eken gereucks. P.Flach.
_______r+TjFiguer.                                                       ____-
-ocr page 589-
o s c
Per
R E M Y T E N
Ende
EREM1TINNEN,
Van iEgypten ende Paléftineni
mer figuren van Abraham
Blommaert.door Chri-
Jiophorus a Sichem.
Met kort verhael van een yders
leven.getrocken uyt het Va-
ders-Èocc l^door H.lan van
Gorcum,Priejlcr,ende H.
R.Societatus Ibsv.
ByPlETER heOBSz,
PaETS, M.D.C XLVIII.
-ocr page 590-
-ocr page 591-
.3
(Jol
^de'e ende Godtvruchtige Me-Fr~uwe Anna d'Anthin, Gra-
vinne enie AbdiJJe van Mejfines,
Slet hier , M e-V rouwe, d'Eremijten ende
Eremytiunen verfbecken felfs in perfoon lo-
gis in uwe Ab dye. Sy en fullen u L. niet kofte-
fijck vallen; fy brenghen hunnen huyfraetende
teer-koft mede. Die naeckte aerde, ofteeene ghe-
Vhte matte, ishen ghenoechom teruften. Sy
^eten wel, dat Godt felfs het ftroy ende hoy ver-
^"t heeft. Onghekoockte kruyden , die de aerde
V°ort-brenghc, is hunnen koft , gemeen water hun-
I)en dranck. Go d t Almachtich is hunnen voedt-
^er-heer, die nu Engelen, nu ftomme beeften feynt,
Ql*iheutefpijfen.
.Weeft ghedachtich M e-V* rouwe, hoe dat den
^•Benedictus, die patroon is van uwe religie,
f fe eertijdts mildelijck onthaelt heeft;zijn difcipe-
eU ernftelijck vermanende, dat fy de fpreuck-woor-
^en van dele H.mannen waer foude nemen. Ick hope
^tveel religieufen ghefticht fullen worden in hun
^efen,ende fmaeck nemen in hunne vermaningejom
^oo ontiteken te worden tot navolginge van hunne
^ighden. 'Twelck Godt. deu HE E RE ons
^e gunne, om alfoo de eeuwighe glorie oock te be-
et*
i'en.
V.Eerw. Dienaer in den Heer e.
H. R.
Du*
-ocr page 592-
5ïi
6oZ
k
Iesvs is geleyt in de Woeftijne.
DutlüS efi I e s u s in defirtum.
S.W
y48.Figaer.
-ocr page 593-
-—_______________________i[
>              IESÜS is geley t in de
1 O ES T Y N E.
"W"Et is behoorlick te overpeyfen.hoe dat de eerften Adam
K—. I buyten den Paradijfe in de woeftijne gejaecht isjopdat-
I men daer door bemercke,in wat manieren den tweeden
^•' -A.Adam uyt de woeftijne naer den Paradijfe ghekeert is.
e.,         Men fiet hier klaerlijcken als dat des duyvels voordeel
h e aenftagen alhier volkomendijcken wederleyt worden , ende
v Soddelijck voornemen wederom zijnen ftant grijpt., Adam
(Yr* gefchapé uyt der aerden,welcke maget was ende onbebout.
i, r'ftus wort gebooren van eender maget. Adam is ghefchapen
0ver het beek Godts,Chriftus is Godts beek felfs.Adam is geftelt
^j alle onredelijcke dieren; Chriftus over al dat leven ontfangë
Kek. Door eene vrouwe komt ons alle dwaef heyt. Door eene
t *êet alle wijf heyt.De doot door den boom, het leven door het
a uVce. Om dat Adam naeckt was van geeftelijcke goederen, be-
J^e hy hem met bladeren der boomen. Chriftus naeér. van allen
tt^eltlijcke goederen.heeft geen wereklijcke klederen van doen
h, ^adt.In de woeftijne was Adam.in de felve was oock Chriftus:
^ ^ hy welwifte waërden verlooren menfch te vinden was: den
Le-cken hy vry van dwalingen ten Paradijfe wederom fochte te
KC,1gen. Maer nademael Adam met een wereltlijck habijt ende
^nieren becleet wefende,niet en vermochte wederom te keerë,
j^e niemant 'tParadijs bewoonë en mach,ten fy hy vry van fon-
/^ zydieeft Chriftus de menfchelicke nature den ouden menfch
uyt fchudden.ende den nieuwen doenaentrecken. Aengefie
p?t goddelijck voornemen onveranderlijck is , foo is meer den
tJjfpon dan de fententie verandert. Maer de gene die in den Pa-
V ^'jfe fonder leytfman zijnen begohften wegh verlooren hadde:
J^ Waer 't hem mogelijck den verlooren wegh in der woeftijnen
(ederom te bekomen fonder leytfman, daer den felven wegh vol
t "^atien is,den aenvanck van de deught feer fwaer, ende den val
v c het quaet feer licht.Iefus dan vol van denH.Geeft is gedreven
j l der woeftyne om dry redenen.Ten i.met opletten raet,om dë
^yvel teberoepen;want en hadde God niet geftreden,hy en fou-
Oetot mijnder baten niet gewohnë hebben.Ten 2.door myfterie,
^ Adam üvt het ballingfchap te verlofle. Ten 3.tot eê exempel,
j/^tebewijfen dat den duyvel benydende is die hen ter deught
jP°eden: ende alfdan moetmê meer voor hem fien dat de kranck-
-^_desyerftants niet af en wyeke de gratie der verborgentheyt.
- . __                             s f               ~~~ s To-
-ocr page 594-
'3V
|<fo4 S. I O A N N E S B A P T I S T
s. n *
y^S-Figuer.
-ocr page 595-
'J>
s.
I O A N N E S.
60$
r**^ Eti H.Ioannes is van jonghs af door den H Geeft tot de
%woeftyne geleytrende 't gene hem door zijne Iongeja-
I Eten ontbrack,wiert van de goddelicke macht hem over-
"^•—^ vloedelyck toegefchickt.- aerighefien dat den H.Gheeft
[t          noch aen en fiet 't zy yeuianr, man of vrouwe, 't zy pft
fQ^ck van lichaem,oft oock out van jaren' dan voorkomt elcken
15 'l hem gelieft met zijne goedertieren gratie.Ioannes dan ver-
■$ de werelt, vliet de menfchen.veracht zijn vaderlant,verfmaet
X,j|je ouders; alleenlijck fyne gepeyfen tot Godt, als het eenigh
Q ^t van zijne Saligheydt, keerende. Het is eene wondere ende
t? ^hoorde fake, dat een menfch die welcke defe werelt met ha-
d ]y^luften nauwelijcx van verre befichticht oft betreden heeft,
3. elveniet alleenlijcken en vergeetjtnaer oock (hem houdende
*i'H^et gefelfchap van Godt almachtich, geheelijck verfmaet.De
vip Wegen der bergen.de omwegen der boflchen, ende verlaten
'eyen dienden den H.Patriarch Ioanni tot zijne woonplaetfe.
k
ei1 behoeft my niet voorts te brengen Ieremias , noch oock het
kicken zijnder kintf heyt. Want al is het dat hy geheylight is
,! eené Propheetjfo is nochtans defen meerder als een Propheet
eten geweeft.Ende al was het dat Ieremias toekomende diri-
v"etf voorfeyde; en heeft nochtans (gelijckerwijs Ioannes) der
(| 6nfchen gefelfchap niet gevloden.Defen H.Ioannes dan wefen-
f5 al"noch in zijne kintfche jaren, was feer rijp van verftande.ver-
i^de den edeldom zijns geflachts, bekommerde hém alleenlijck
a^der H.Godtheyt;was eenen regel van een feltfaem ende god-
k %k leven, was eenen fpieghel der religieufen.ende eenen Pa-
Ij.0^ voor de Eremyten.Tae oock een voorbeelt van alle geefte-
Sj'w handelinge, Sijn kleet was Kerneis hayr,met eenen leyren riem of
^e lendenen omgort, ^ifnfpijfifprincklianen ende wilden honich. Een
p af hayren kleedt benaude het lichaem defes H.Patriarchs.ende
'^ichde feer met harde ftrafheyr zijn vleefch.ende tedere leden
f<k tegenftaende de felve met de gratie desH.Geefts overgoten
fb.rPn) met een langhdurige martelie : maer hoedanich was zijne
jv'^e? Voorwaer gene phaifanten en quamen hem te vooren,daer
fJjrt allen 't landt door omliep om des H.Patriarch mage te'ver-
fy^n. Maer %ijn fpijfe was fprincl^hanen ende wilden honich.Dcn dau-
^ des hémels, ende een veracht dierken was fyne fpijfe , over-
^ lJ*s,%negroDte.ftr.engichej!X van vatten anders ghene. fpijfe toe
-ocr page 596-
$"*s6
v,
P A V L U S.
s.
606
^■^^^f't^t^^^^t5^^^!
)
9 9 9 9
j-^p-Flguer.____________________ Sj^/
-ocr page 597-
P AU L U S.
IE ER S T E HER E M Y T.
N de vervolginge van Decius enValerianusKeyfers,heeft den
^•Paulus geleeft in neder Thebaiden.met zijne fufter nuge-
"ouwelijckt zijnde; endefoo beyde hunne ouders overleden
^aren.heefc hy feer veel goets be-erft.Out ontrent i f .jaren,
fy Was hy.foo in 't Griecx.als in de Ëgyptifche letteren leer wel
de *renjOock feer fachtmoedich,ende Go;dt beminnende.En alfo
?tl ,Vervolginge feer ftraf toegirigjis hy vertróeké naer eer.e verre
^e e,ftille plaetfe^daer hy nochtans van fijns füfters man.dë wejc-
^hem hadde behooren te verborgen,verraden is.'Twelckdefë
^1'en jongelinck vërnemende,h'eeit hem gefpoeyt naer het ghe-
L rShte:en fluytende fy-felven aldaer in eene fpeloncke heeft fijn
|j en in grooter ftilligheyt met gèbedë overgebracht. Den palm-
^h**1 ^'en^e nem f° we^ tot fpijfe als tot klederé.Paulus komen-
ee ^an tot den ouderdom van i i j.jare, als hy nu op defer aerden
0 ^Engels leven geleyt hadde.-fo ift gebeurt dat den H Antonius
^ ^t I9.jaren.in eene andere woeftijne woonende , van Godt al-
,iïchtich vermaent is te gaen befoc.cke.n-d.en H. Paulus alwaer
H °.haeft hy gekomen was,hebben fy malkanderen omhelft.ende
urec hunne eyghen namen gegroet,. Middeler-tijdt fagenfymet
L°°t verwonderen een rave op eene boom, die een geheel broot
1  °chte,de welcke wech-gevlogen zijnde.-feyde Paulus, den Heere
t'Jt ons de noen-maeltijt gcfinden , voorfiker foo is Ir/ goedertieren ende
Y^henigh,gednerende nu (So.jaren beeft hy my dagelycx een half broot
Y°nien, maer door uwe overkomjle, O Antoni,fi heeft hy s^ijne dienaers
portie-verdubbelt. Ende danckende den Heere fo faten fy neffens
qne fomeyne, over-brenghende den geheelen nacht in denjove
I °dts. Ende den dach nu aenkomende.fo vootfeyde den H.Pau*
as fcijne aenftaende doot aen denH.AntoniuSjbegerende van hem
&jVrnantel, den wekken den Biflchop Athanafius hem hadde ge-
|V£n,om zijn lichaem daer mede te begrayen: welck kleet alfoo
ij ^Antonius feer fpoede om te brengen; fo wiert hem vertoont
£ fiele van Paulus boven fneeu blinckende onder de chooren der
|^§elen,Propheten,ende Apoftelen, ten hemel varende; ende ge-
^ ^en zijnde in de fpeloncke, heeft hy al noch het doot lichaem
teet Üebooghde knien, ende uytftreckten halle, ende de handen
,j ? hemel gerecht gevonden. So hy 't lichaem gedect hadde ende
^^naerbuytenbrochtj ende achtervolgende de Chriftelijcke
J^ieren Lof-fangen en gebeden gefongen haddè. Soo fach hy
"Vt t ^"üwêh efnttëlijclc dé aerde naer eens lichaems lenghde
^ krabben, ende op zijne fchouderen nemende het H.lichaem
^^het naer de gewoonte met aerde bedeckt.
<T                                                 Sf 1                        S.An-
>
-ocr page 598-
s*8
A NT ON I U S.
-ocr page 599-
" S. ANTONIVS.                     60$
BEnH.AntouiusisgebooreninEgypten van Godt-
•vruchtige ende edele ouders: zijnde in de kercke
ende hóorende dé Woorden nyt het H.Euange'him.
By aldien datghy volmaeckt wilt %ijn; gaet ende verloopt allen
rufenegh hebt, endegheeft bet den armen, ende volght my nas endeghy
^]enenfibat in den Hemel vinden: heeft de felve als Gods gebodt,
fl^e al-oft fy eygentlick om zijnen wille verhaelt waren,ter-
?^t waergenomë. Hem dan vertreckende, heeft hy terftont
, 'e zijne erven hem toebehoorende verkocht •, ende 't geit
aer van komende ('t welck gene kleyne fbmme en was) den
. öien nytgedeylt j aennemende op deferwerelt een Hemels
JVen te leyden.Tot de deucht is hy fo ontfteken geweeftjdat
fSk. 7 yemandë vernam die in eenigerbande deucht feer uyt-
lijnende waSjhy denfelventerftontvvasnaervolgende: o-
erfuJcx Jat; nem niemant in eenige deucht te bo-; é en ging.
j? 't Ianghe waken , ende gebreck te lijden was hy fo verdul-
^lco,dathet eens menfchen verftant te boven ginck. Volher-
^coock dickmael gheheele nachten in 'tgebedtjetende des
pegs eens, ende dat naer der fonnënonderganck: blijvende
0l«tijts fo twee ofte dry dagen,at hy den vierden dach, nut-
. eöde alleenlijck broot, four,een weynich waters. Hydroegh
*tt binnen op zijn nae&lichaem een hayren,ende van buytê
Cen pelfen kleet. Sijn bedde was van hayr en biefen gevloch-
leQ. Doch menichmael fliep hy tegens de bloote aerde. Als nu
^tonius foo kloecken kampioen van Godt Almachtich was
peword€n,is hy van den duyvel met verfcheyden bekooringë
eVochten : de welcke hy k>o door 'tgeloove, als oock door
?ften en bidden overwonnen heeft. Ende niet tegenftaende
verfcheyden vi&orien fo was hy nochtans feldê geruft;
el kennende de menichvuldige liftë des duyvels. Is daerom
|egaen in eene feer eenelijcke woeftijne vanEgypten alwaer
«y dagelijcx in de volmaeftheyt aennemende de duyvelen al-
,° Verfmade,da't hy hen hunne kleyne macht verweet.Hy was
^en duyvel fo ontfachelijk,dat oock veel befetene menfchen
porhet aenroepen van den naem van den H.Antonius ver-
j?ft wierden. Nuoudt wefende iof.jaren, verfchijnendein
^eyligheyt ende mirakelen, achter latende veel naervolgers
jJ^Qe erf-ghenaem van fijne Goddelijcke deughdeu , is hy fa-
•^ijjckenin den Heere geruft ende ten Hemel gevaren.
-ocr page 600-
-ocr page 601-
ia;
S. H I L A K I O N.              <Jn
Lhoewel den vader van den H.Hilarion was eenafgo-
den dienaer.tot Tabathen in Paleftynen; foo is hy noch-
tans (foo men feyt) gelijck eene roofe onder de door-
nen gewaffen. So hem fijne ouders fonden naer Alexan-
r.          drien, heeftmen daer fo om fyns verftants wille, als om
'ile gpede manieren goet gevoelen van hem gehadt. Hocrerde
ff eenen tydt den naem van den wytvermaerden Antonius, heeft
,ecr verlanght om den felven te fien;vertrock hem overfulcx naer
„e,voeftijne, alvvaer hy twee maenden by den H.Antonio woo-
nde , alle de manieren fyns levens volkomelyck geleert heeft,
j-^n f0 fyne ouders middeler tydt ftierven , treckende naer huys,
eeft hy fyn goet, fo den religieufen als den armen uytgereyckt.
(i ^aer naer noch geen if'.jaren oudt wefende,is hy gegaen naer
fe.>oeftyne>alwaer hy fo kleyne kluyfe boude, dat hy hem in de
r ve qualycken keeren konde, flapende op de bloore aerde. Den
die hy aen hadde en wiert noyt verandert, oft gewafTchen,
• °r dien dat hy feyde 't felve onmogelyck te wefen, Nettigheydt
be«2 hayren kleedt tefeecken.Uy oefFende hem feer in het lefen der
^•Schriftuyre.Tot zijne fpyfe hadde hy luttel vygen,met het fap
I5*» eenige kruyden, ende fomtydts oock garften broot, doch va-
v ede altydt tor der fonnen onderganck. Maer alfo hem den duy-
3 in fyne bloeyende jeucht.met ongewoonlycke welluften,ende
l eefchelycken brant dickwils beftreet ende bevocht; foo ift dat
^ op fr.felvcn geftoort fynde.fyne borft ftrengelycken met vuy-
*en floegh.min oft meer, oft hy de gedachten uyt fynen lichaem
^et vuyft-flach hadde konnen verdryven, feggende, O ghy efel, ick.
?l*oortaen toefien.ende uwe brootdronckgnheyt ■verbieden.ik.enfalugene
f^r-geven, maer Ogfi van honger ende dorflfal ick_u laten onder komen-,
"ef-en-boven u oockjverladen met grotten laft ; daer toe noch door hitte
>n^e koude jagen, fio lange dat ghy meer bekommert [uit jyn om wat etens
Rebben, dan op eenige voordele dertelheyt te denden. Hy was uy tite-
lde in' ootmoedigheyt.door welcke, ende meer andere deuch-
e* hy de vrefelicke aenvechtinge des duyvels overwonné heeft
Ln^e in alle quartieren der werelr, veel menfchen, die van den
D°ofen Vyandt befeten waren , verloft. Den H.Hilarion nu oudt
pefende 8o.Iaren.alfo hy verfcheyden Kloofters gefticht hadde,
,n(*e door mirakelen feer vermaerr was, is fieck geworden , ende
j?'f° de fieckte hem foo geweldich benaude.dat hy nu rot zijn uy-
, rfte quam, fo fprack hy defe woorden, Ofiele,waeromvreefl ghyt
eyfi uytjfiele.Wat let u?het nu by nae 70 .jaren,aat ghy den Heere dient,
^evreeflghydedoodbende met defe woorden is hy verfcheyden.
-~---------"~~                   S f f                       S.M&L-
-ocr page 602-
S. M A L C H U S.
612,
yy2.Figcer.
-ocr page 603-
A
....._____________&o%
D.___ S. M A L C H U S.              óif
En H.Malchus was een eenich fone.geboorn in het Iandèkë
vanïvJifibe. Deft hebben fyne ouders (als wefendeeenigh
t0t . er%enaem in hnnh'eder erve en goet) gedwongen om hem
^en houwelijcken ftaet te begeven, maer heeft zijne ouders te
V^r" SeSeven>^at ny veel liever een monick wilde wefen,eiï is
L r 'Ulcx,niet ontfiende zijns vaders dreygementë,noch beroert
fjeƒ "et fmeken van zijne moeder, wech gegaen, mede nemende
k j Weynigh teergelts tot zijnen nootdruft.Zijnde dan gekomen
bj~ e Wildernifle vanChalcidoSien aldaer gevonden hebbende ee-
fy^e^eligieufen,hee:t hem onder hen als een leerkint gedragen,
dQ en koft in't fweet zijns aenfehijns winnende , en zijn vleefch
l^p0*" 't vaften temmende. Het is gebeurt naer veel jaren, dat hy
ty rende naer zijn vaderlant,zijne moeder (die welcke nu wedu-
ïti ^as) ginck befoecken.ende dat tegen den raet ende wille van
sj e" Overften Op defe reyfe is hy van de Ifmaeliten gevangen:
\- ,9et hy de fchapen ging hoeden.-in wekken dienft alfo hy hem
Va ^Uete, wiert hy gedwongen te trouwen fekere dtenft-maget
Ij:" ^ë felven huyfe, wiens man alf-noch leefde.-om welck houwe-
5|5^ te ontgaen.was hy van meyriinge zijn felven te doodë.-doch
t, ? sijne overdrongene huyfvrouwe 'tfelve gewaer wiert,fo ont-
ij0 e fy hem het felve ; ende leefden beyde (onder 't deckfel van
aj.^elijck^n fuyverheyt.Veel tijts daer na,fo hy in de woeftijne
^ e1e fat.begonft hy te overdencken 't leven der religieufen.on-
."A'elcke hy plag te verkeeré,eiï namendick des vaders die hem
p^rhouden en geleert hadde, en nu daer af berooft was. In dit
_ Peys fynde.en voor fyne oogé fiende de vernuftheyt der mierë,
j^1** hy verdriet in fyne flavemye^alfoo dat hy wederom begonft
If^rlangë na fyne celle.om in ftilte en forghvuldigheyt die gee-
i^ 'Vcke mieren na te volgen,daer men onder een wer&,d&er nie-
1a 5t vet eygens en belïr.en elck een alles toebehoort. So hy dan
tyj e kamer gaet ontmoet hem fyne vermeynde vrouwe.-fy vraegt
^rom hy fo ontftek is.En na dat fy d'oorfake verftaen heeft,ra-
e? V hem om te famen de vlucht te neme.Beginne over-fulex dé
iV^ë avont hunne reyfe.maer wat is daer gefchiet?Siet hunlieder
^j: e.fe en meefter hunne vlucht vernemende.is hen gevolght met
5e)llë knecht. Defe 2.hunnenHeere gewaer wordende,kroopen in
H,n fyelonckejalwaer dëHeere met fijnen knape terftont henliedë
fy volchdé:maer wierden beyde van een leeuwinne vernielt. Alfo
[(% uyt de vrefe waren.fo quamen fy beyde uyt.-en fonder eenig
q °rder achterdencken befchreden fy hunder Heeren kerneis, en
ft^ë dë io.dach door de wildernifle in dé 'eger der Romeynë.
°nrt tot danckbaerheyt aen GodAlmachtig voegt hem weder
ha **c Religieufen;en de vrouwe beitelde hy by de maeghden,
N^gpede affedie.gelijk oft zijn fufter hadde geweeft.dragende.
i.
-ocr page 604-
ONüPHRIUS.
614.
fB'Figuer"
T7o*l
-ocr page 605-
-y-^ZjL O N V P H R 1 U~~S." 6is
rsV En heyligen Onuphrius is ghebooren uyt Egypten.Den
I ^Wven wefendc in een feker kloofter van de ftadt Her-
I ^Vriopolis,gelegen in Theben,hoorde aldaer vertellen het
^«■^ leven van de n heyligenPropheet Elias, mitfgaders oock
|v          herleven van den heyligen voorlooper Chrifti Ioannes.
ni "oorende, is hy des nachts opgeftaen.ende van den Engel fy-
gr" bewaerder naer der wceftyne gheleyt; lydende aldaer leer
^'i??ten bonger,dorft,koude, ende hiue:daer-en-boven onder de
(j j!e dieren vcrkeerende,nam hy fyn nootdrufr met de felve,en-
j J> ne ruft plaetfe in klippen,bergen, ende fpeloncken; verfma-
nc>e alle lichamelijcke fpyfe, om met meerder appetydt ende
nger de geeftelijcke te mogen geniete. Want den Engel bracht j
10 dagelijcx broot ende water ; op dat fyn lichaem niet onder-1
111 en en foude, maer gheftadelycken in Godt te loven volher- !
n. Vergaderde oock formvylen eenige dalen,de welcke hy nrerj
f-^gh kruyt in de plaetfe van broor ghebruyekte. Daer en paf- !
|/rde noyt eenen Sondach , ofc den Engel en reyekte hem het!
i °ochweerdich H.Sacrament uyt, 't welck hy met groore eer- |
Iedinge ontfinck. Het hayr van typen hoofde was alfo lanck.dat I
t» i/y" geneel Hchaem bede&e.ln plaetfe van klederen,gebruyc- \
k ."V bladeren, gordende diealleenlyck van de lendenen neder- J
*ert. Alfoo defen H. man nu 70. laren, fonder oyt menfeh te ;
jer,fchouwen,in de wilderniffe ghcleeft hadde , foo ift ghebeurt
1 °°r de ghehengeniffe Godts, dat den H. Paphnntius hem heeft
^tien befoecken: ende alfoo defe twee H.Mannen te famen van
j?ernelfche dinghen koaten; foo wiert het avont .• over fulex op-
ende, aten fy t'famen een weynich broots, drinckende daer op
at waters.                                                                                   ,
rv Ende alfoo nu den dach aenquam, foo voorfeyde den heyligen!
^üphrius fyne aenftaende doot aen Paphnutius,feggende,Weeft |
.^ervaert^ want Godt almachtich heeft u tot dien eyndehierj
r efonden , om dat ghy myn doot lichaem eerlycken begraven
u0'!1- Ende opftaende, heeft hy den Heere met tranen op fyne |
1?en vallende ghebeden, feggende: Heere in uwe bonden bevekicl^
j faen Geeft. Dit fprekende, gaf hy fynen geeft, en terftont wiert 1
jV omfchenen met een groot licht; wekken fchyn des lichts ge- |
tiende, is de fiele uyt den lichaem gefcheyden, de welcke met
^°f-fangen van de H.Engelen ten Hemel gevoelt is. Den heyli- j
£en Pap'hnutius nam dit weerdigh lichaem, ende leyde 't felve in!
er> fteenen graf.
-ocr page 606-
6x6 S. PACHOMIUS.
ff+Figuer.
v
~0'
-ocr page 607-
ƒ■■
~S. -PACHOMIU.S. èi7\
j^V En Heyligen Pachomius is ghebooren in neder Thebai-
^den.- ende alfoo fyne ouders ongheloovigb waren , is hy
I Boock in 't felve ongheloof opghevoedt. Defen alfoo hy
\*^<^r met andere longelingen diende voor foldaet cnder den
L           Keyfer Conftantinus,fiende de liefde der Chriftenen tor
i^'kanderen , ende voorkomen wefende van de gratie Godrs , is
L* tot den Catholycken gheloove bekeert. Ende alfoo hy feer
JKrlanghde naer een kloofterlijck leven ; is hy gegaen tot den H.
k.^terriyt Palemon ; wien hy fy-felven volkomelyck onderwierp,
j/1^ goddelycke leeringe forchvuldichlycké navolgende. In oot-
^edigheyt,verduldigheyt,ende liefde tot Godt ende fynen etë-
0leften , ginckhy ekk eenen te boven. Als hy de H.Schriftuere
L erUs,foo en overliep hy die niet lichtveerdelyck;maer de ielxt
| 5c groote aendachtigheyt onthoudende, arbeyde hy om te be-
j Ven het gene hy gelefen hadde. Om fyn lichaem te temmen, fo
l0toech hy meeften tydt een hayren kleedt • ende aldus brocht hy
t?Ver vyfchien laren in grooten atbeyt, in veel wakens , vaftens,
iMz fweetens ,• om te flapen leende hy noyt; dan lliep altydt fit-
Sde in 't midden fynder cellen. Hy kaftyde fy felven feer, om
jj?t hy hem in alles fovtde fny ver houden. Als hem eenige quade
jachten te vooren quamen, foo verdreef hy die terftont; voor
j?8en nemende de eeuwige ftraffe die daer toe ftaet, den ghenen
fe daer confent toe geven. Hy hadde oock voor een ghebruyck
armen cruyfwys uyt te ftreeken , de felve feer lang in dier
knieren houdende; min ofte meer oft hy waer gecruyft ghe-
^eeft, blyvende met den lichaem aldus onberoerlyck,- op dat den
^eft te heftiger ende wackerder 'm het gebedt wefen foude , het
's ^aer naer g°ebeurt,alfoo hy lange gebeden hadde,dat hem God
ieriïiaende, om ontrent Tabenna een kloofter te ftichten, alwaer
.•n den Engel brochte den reghel daer lyne toekomende Reli-
^'eufen hen naer reguleren fouden. Pachomius dan in de deught
priemende wort van den duyvel geftadichlyck bevochten, oock
ft^tydïs deerlycken geflagen , oft door des duyvels bedrech ge-
°ort. Maer hy als een vroom foldaet hem teeckenende met het
j^ckëndesH.Cruys, heeft alle des duyvels liften overwonnen.
enheyli°-en Pachomius nu oudt fynde hondert ende thien ïa-
fiend"e tot hem komen de H.Engelen, heeft den Heere fyne
eyttge fiele faliehlyck opgeoffert.
S.Ma-
-ocr page 608-
êo>B
TH
M AC A R I ü S.
fyy.Figaer.
-ocr page 609-
* <3
M~A C A R I U S & G Y P T 1 U S. 617
En H.Macarius ghebooren in Egygten , heeft tot zijne
}o. jaren eens Eremijten leven begonft; hem felven alfo
in alle deughden oeffenende, dat het wonder om Men
was. Delen Macarius heeft ghegraven een halve ftadie
v           verre onder der aerdé fekeren weelbende ten eynde des
d^ghs eene fpeloncke; om aldaer hem te onthouden , foo wan-
d et hy van 't volck te veel overlaft wiert. Wt zijne kluyfe gaen-
\ °ft naer zijne kluyfe keerende, foo las hy ekke reyfe 24. ghe-
j ^n. Het is ghebeurt, dat eenen fekeren perfoon die van eenen
|)°°tflach beticht wierde, tot hem zijn toevlucht nam: ende" alfoo
l ^ de Iuftitiefeer vervolghde: foo is den H.Macarius voorghe-
b ^en feggende: Datmen hem het doode lichaem toonen foude.
| j^e daer by ghekomen zijnde, heeft hy tot den felven ghefeyt:
ty-f befweere u door't gheloove Chrifti, dat ghy ons verklaren
d r> oft defen menfeh eenige fchult heeft in uwe doot, 'Twelck
f^dooden terftont ontkende. Dit hoorende denKechter,ver-
vc^taen den H.Macarius dat hy hem afvraghen wilde wie hem
j^Tioort hadde.'Twelck Macarius hem ontfeyde, feggende Het
U'^y genoegh dat ick den onnoofelen verloft hebbe: my en ftaet
vet toe den fchuldigen te verraden. Op een ander tijdt, alfo hem
k °rgebracht wiert eene dochter de welcke door tooverye in een
L Jrie verandert fcheen te wefen , heeft hy de felve foo door ge-
i j!en als door H.olie van de tooverye verloft. Het is daer naer
t chiet, dat daer eenen ketter hem fekere gefchillen des geloofs
ie vooren leyde : Macarius dit hoorende was terftont ghereet om
cet^ te paeyen, niet alleen met woorden,maer met der daet; Ma-
fer'üs over fulex mede leydende naer't Kerck-hof, den Ketter
(j He tot hem. Ift in uwe macht,verweckt in Godts naem eenigen
u °den. Daer op de Ketter antwoorden het ftaet u toe den felven
"j»Verwecken ; ghemerekt ghy 't felve eerft op-gheworpen hebt.
Lls'elck Macarius hoorende viel op fyne knien , fyne ooghen ten
\, ^1 heffende , feyde hy. Heere almacht icb, vertoont in 't ver-
kecken van defen dooden , wie van ons beyde 't rechte gheloof
t^pf.ende dit gefeyt hebbende, riep hy met zijnen naem fekeren
<ie 'êieusjdie aldaer begraven lach.terftont den begraven hem uyt
iL11 Srave antwoordende,wiert de aer.de van den grave by de om-
c^deren afgeworpen, ende als ontbonden waren de windels
Hj r mede hy verbonden was.is hy levende ten voorfchijne geko-
te nDen Ketter hier af vervaert zijnde, heeft terftont de vlucht
50 .0t*ien.Den H Macarius heeft geleeft po.jaren3daer van'hy de
^_dewoeftijne overgebracht heeft.
-ocr page 610-
!P=f
J»
<Ji8 S. MACARIUS ALEXANDRINüS'
..
yyó.Figuen
-ocr page 611-
J MACARIVS ALEXANDRINVS. dip
En H.Macarius gebooren tot Alexandrien,was een fon-
'erlingh lief- hebber der wilderniffer.jalfoo dat hy oock
de aldereenlijckfte plaetfen doorwandelde; nemende
zijne ordinariffe woonplaetfe in het diepfte derwilder-
niiïe Scete genaemr.eene plaetfe feer woeft ende onbe-
.. en; ende van yemanden qualijck te vinden. Alfoo een goede
'ent hem een druyf-rrofch brochre; foo heeft hy den felven aen
Q tlen. die hein docht fiecker te wefen, doen draghen: defen hem
(j er de goede affeclie des oudr-vaders feer verheugende, heefc
da!1 felven aen andere broeders gefonden: waer door gefchiet is
>c de druyve, zijnde gedragen door alle de cellen , door de ghe-
l er-ftigheyt der goeder arïeétien der felver broedere onder mal-
pderen, weder ghekeert is tot de handen van den H.Macarius,;
4
Jr "iet weynighen is verheught geweeftovcr de onrhoiidinghe
^'ider religieufen. Als den felven by den grooren man ende Va-
|) r Antonius was, ende daer fach feer fchoone palmtacken;heeft
J een hant vol der felver begeerc. Tot wekken Aritonius leyde;
J9 enfu/t niet begeeren utvs nacjlengoedt. Ende fiet, alle de tacken
jiri als van den viere verfenght ende verfchcut. Het welck Antn-
'uftS ^enc^e' ^ey^e tot Macario; Siet den H.Geeft heeft op u ghe-
ty Jjende ghy fult voortaen een erf-ghenaem mijnder deughden
t„ 'et1. Als op eenen tijdt beyde de Marcarii, om eenen broeder
» "efoecken , in een'fchip waren getreden; foo hebben fy daer
rvotyder> trefFelijcke perfonagien ende groore caHetten.rijck en-
^ ftUchtich ; vergefelfchapt zijnde met een groot getal van jon-
jc'ingen ende hovelingen.Waer onder eenen was,die fiende defe
fj1?-Vaders met foo verworden klederen in het uyterfte van het
j 'P üggen , tot alles feer vrywillighlijck bereet, tor hen feyde:
H> 'c'3 \ijtghy-Heden die dcfe wereldt hout tot eenen fpot-, ende van hacr
Uf ?n vereyfcht dan eenjlecht kleedt, cndefoberlijckje eten. Waer op
d.acarius Alexandrinus antwoorde, Waerachtelifckj ?hétijck\ghyfight
tijen Heer e volghen bedotten de werelt; maer try hebben deernijfe met
Qih ^c tverelt met u haren fpot houdt. Als den Duyvel hem inblies
^ eene verre gheleghen pelgrimatie te doen ; foo vulde hy eene
ie nde met twee mudden fants ^endc die op fyne fchouderen ge-
(jryt hebbende,heeft hy de felve de geheele wilderniffe door ghe-
ij £en.Tot den wekken als eenenTheofebius ontmoetende fey-
l^Watdraeght ghy vader? geefr my uwen laftover, endeen wilt
^^'ven foo niet verlaften,- heeft geantwoort: lek quclle den ge-
'emyquelt,-want als mijn efelken ontfagen isvandenïaft
" Jich,foo wil hy pelgrimagie gaen doen.
~Tt z ~ ~s7e1
-ocr page 612-
bil
S. ABRAHAM.
-ocr page 613-
f/3
ABRAHAM.               62Z
EnH-.Abraham brandende in de liefde Chrifti, is den
fevënften dach der bruyïoït wech ghegaen^-larende fyne
bruyt in hare fuyverhèyt, ende hem felven fluytende in
eene celle,van de gratie Gods voor-komen zijndeiheeft
t-           hydaghelijcx in de liefde als oormoedigheyr ende ma-
3>heydt roeghenomen. Het is ghefchier naer tvvaelf jaren van
pO.e bekeeringhe.dat fyne ouders ftierven, de vvelcke hem groo-
^ rijckdom, foo in lanr, als in gheldr achrer lieren ; 't welck hy
er> armen heeft feer mildelijck doen uyrdeylen; levende daer
L*e* in groorer ruften.Hy kleede hem met eenen Cafac.ende een
3'ren kleedden wekken hy in vijftich jaren niet en veranderde,
I 'inen huyfraet was eenen houten nap , ende eene matraife , daer
yghewoon was op te ruften. Hy was yegelijck onderworpen,
*e,1en yegelijcken beminnende ende eerende,noyt en begreep hy
ptoant moetwillichlijckheydt: maerfyne woorden waren met
JMde en foetigheyt vermengelt. 'Niemant hoorende fyne woor-
I en konde hem daer af verfaden. Sijn aenficht was ghelijck eène
r°eme,die in haren fleur is, ende uyt zijn uyterlijck ghefichr, fo
^?ndemen bemereken de inwendighe fuyverheyt fynder herten.
'jn leven en heeft noyt dach fonder tranen geweeft: hy en heeft
!?0yt zijne onthcudinge van fpijfe verandert, ende dar vijfrigh ja-
!e^ lanck , foo in devotie als oocmoedigheyt, ende ongheveynft-
e>'dt. Daerenquam noyr olie aenfyn lichaem , noch aenficht;
i°ch zijn. voeten en wierden noyt ghewaiTchen van den tijdt dat
ty in de woeftijne qnam.In den dienft Gods en was hy niet traeg,
Nch flap, maer queete hem foo , al ofr elcken dach fynen leften
*!adde gheweeft. Biffchop ghekoofen zijnde, heefr hy veel hey-
?nen ror den Heyügen gheloove bekeerr.doch alfoo hein de ee-
^ghjeyt beter beviel.is hy wederom naer zijne celle gekeert , al-
^aer hy verfcheyderi tentatien des duyvels in de naem lefu over-
u°nf.en hebbende , nu oudt zijnde t'feventigh jaren , is inden
"eere ontflapen. Het was eenen wonderen ftrijt die hy aenginck
^r liefden van Maria fyne nichte, hoe dat hyde felve door fyne
J~*°dtvruchtighe toelicht uyt den afgront der fonden ghetrocken
eeft, O wat een miraeckel! niet alleen foo ftoutelijck te gaen
\0t den neft des draecx, maer daer-en-boven noch den felven on-
?erde voeten te treden, ende de fpyfe uyt fynen mayl te tree-
Ken -■■■■••■                                                                                                      • • -
T t 3                         S. B A-
-ocr page 614-
jtb________________________-
6zz S. BASILIUS MAGÏfUS.
<jfe-J&*Stejte^:i&ütoJ&~^^
S.H
ff8.Figuer.
-ocr page 615-
_______             . ____________          t>/$
S. BASILIÜS MAGNUS, 6z3
ÖEn H.Bafilius fchrijft van zijn leven in de woeftijne
overgebrofagt aldus. Om de verfcheydê fwarighedé
defer werelt ben ick verhuyft,vliegende als een mu-
fche naer 'tgeberghte; want ghelijckerwijs als een
j u'chë fchout de liften des vinckenaers,alfo ben ik ontgaen
ftricken des boofen vyants: aengefien (ó fnoode gedach-
yn) ick volgende het exempel van Godt Almachtich, aldaer
v°°r my genomen hebbe mijn leve te eyndé.Hier is de eycke
K^MamBre, hier is te vin den de ledere daermen lancxten
j>eJüel klimtjhier zijn de fcharen derEngelen,de welcke den
r/"atriarch Iacob ghefien heeft, hier is de wilderniffe daer
°«ts uytverkooren volck ghefuyvert van fonden zijnde,
. eerdigh heeft geweeft de Wet te ontfangen^ende trecken-
b^ naer den lande van beloften,God den Heere gefien heeft.
.,let is dé vermaerden bergCarmelus,alwaer Elias den Heere
.lenende gewoont heeft.Hier is het effen velt,alwaer als Ef-
ras,naer dat hy hem vant gemeyn volck af gefondert hadde,
PeM>irien was,den volcken door des Heeren gebot, voorge-
°1den,ende verkondight heeft de boecken der H.Schriftu-
■ >hieris de woeftijne alwaer denH.Ioanues,etende fprinck-
,anen,den volcke geleert heeft,hoe,ende in wat manieren fy
>& Heere door penitentie verfoeoê fouden,hier is den berg
5° Oüveten,alwaer den Heere hem vertrok fo om te bidden
Sm ons achter te laten een maniere van bidden, hier heeft
vj?riftus vertoont hoe aengenaem hem de wilderniflè was.
3nt hy feyt, alwaer daer twee ofte drie in mijnen naem ver-
eert zijn,daer ben ick in 't midden , hier is den nanwen en
t^êhen weghi, die naer 't leven leyt, hier zijn Leeraers ende
ir°pheten, dooiende in de woeftijne , fpeioncken, klippen,
Renende bergen,hier vintghy Apoftelen,Euangeliften,en
^nicken, houdende henfelvê feer verre van de fteden.Defe
f°eftijne hebbe ick feer blijdelijcken aenveert; opdatick
^de mogen geraken tot de beloften,welcke Godt den mar-
iaren ende alle heyligen toegefeyt heeft: alwaer ick niet fi-
|j reÜjcken, maer met waerheyt feggen mach.Om de woor-
-^Uwer lippen ben ick harde weghen ingegaen.              _
T t 4                  S.Eprem
-ocr page 616-
S. E P H fc E M.
<J24
yyp.Figuer.
-ocr page 617-
mf
E P H R E M.                     «J25
b
En H. Ephrem isghebooren in Syrien van feer Godt-
SMStliüS ouders, uyt eene ftadt met name Edeffen: en-
de was een DuikYii in de Kercke der felver fiedel :ï Hy
heefthem van ionghs af onthouden van alle quaet; alfo
dat fyneOtiders 'veropenbaert wiert fyne beyligheiydr,
\, je gelemheyt,door eenen fekeren vruchtbaren Wyng'aert,den
[.j^ken iy uyt fynen mont fagen vöortf-kómen , ende al de we-
d x door hem fpreyden ende verbreydën. Van Ionghs aen heeft
\* n3er de Woeftync verlanght.fy felfs begevende tot inwendich
0 r°Hw des herten ; waer door hy oock de gratie des H.Gheefts
j fangen heeft. Alfoo hy feer verlanghdc om te fien de ftadt E-
fe n J'foo is hy derwaerts getrocken ^ eenfdeels om de H.plaer-
t|n aldaer te befoècken, eenfdeels oock om van eenigen gheleer-
t n Vet te hooren , oft yemanden felfs te mogen leeren oft ftich-
d *}• Komende inde ftadt, heeft hy aldaer bekeerr,met fyne god-
h, Vcke vermaningë, eene oneerbare vrouwe,ende de felve op dê
ech der faligheyt gebracht5maeckende van eene oneerbare ee-
je degelycke, van eene brootekonckene eene welgemanierde,en-
(•e Van eene onfuyvere eene cuyffche. Daer na komende tot Ce-
^reen, heeft hy aldaer den H.Bafilium ghefien ; den wekken hy
l^.pchelycken eerde,aengefien dat hy op de rechter fchouder Ba-
j '1 hadde fien fitten eene duyve; de welcke hem ingaf 't gene hy
{?"- Volcke verkondigen fonde. Soo den grooten Eafilius Ephrem
Woor't ingeven des H.Gheefts) was kennende, heeft hy tot hem
?efeyt: fyt ghy Ephrem uyt Syrien? voorwaer 't ghene ick van u
|e"oort heb is waerachtigfyende bevinde in u dat ghy eenen lief-
v*. ber der ruften fyt.Daer ftaet gefchreven by den Propheet Da-
«"■■Ephrem k dejlerckheyt mijns boofts,\vant uwe fachtmoedigheydt,
Pedertierenheyt, ende eenvoudigheyt, is als een licht eenen ye-
JCycken klaerlycken voorfchynende, want hy was barmhertigh
5ck v^düïdich, eerbaer ende eenvoudigh in de kenniffe Godts;
0 Vervolgende dat daer gefchreven ftaet. Hy was buyten kennis
tti^oedigh, ftille, ende vol van berou; alfoo dat hy oock al fwy-
rNe fynen naeften met een geficht fcheen te leeren. In 't ghe-
tj yc was hy heel uytgheftort tot Godt; defghelycx oock ghedu-
j^in 't contempleren het oordeel Godts. Defen H.man voor- ^
■j- "Jde nu fyne doodt, heeft fyne Monicken ende Difcipelen een
keftament van goede vermaningë achter-gelaten; ende een luttel
?nck wefende ruftede in den Hecre.
Ttf                      S..SS-
-ocr page 618-
tf$______________________________
6z6 S. SYMEON STYLITA.
s*%
fdfo.Figner.
-ocr page 619-
Xv,___
~S. S Y M £ O N S T Y L 1 T A.          6zT "
ÖEn H.Symeon is in fijns moeders lichaem van Godt
verkoorenjden wekken hy in alder manieren focht
te dienen ende te believen. So hy 13;. jaren out was,
(L. '- is hem van fijne ouders belaft: hunne fchapen te hoe-
tL*1* 't welck doende ift gefchiet, dat het feer gefneeut fijn-
L y fyne fchapen t'huys behielt, ende ter Kercken gaende
;|f0rde aldaer uyt het H.Euangelium : falighzijn fy die be-
y eft fijn,want fy fullen vertrooft worde. Salich zijn de fny-
Lfe van herten,want fy killen God fien.Het welck hoorende
L ^y ncm terftont onder deMonicken begeven,alwaer fo
y% twee jaren gewoonthidde, is hygereyft tot Heliodo-
L 'die een feer ervaren man was:ahvaer hy met eene ftrafFe
^°rde van palme-bladers gevlochten,fyne lendenen gegort
|^ck vattende de geheele weke,ende alleenlijck hem verma-
, nde met hemelfche fpijfe van de H.communie. Daer nae
,, eft hy fy-feiven in een feer engh hiiyf ken befloten , ende
tl er_het exempel van Moyfes en hlias 40.dagen gevaft.Naer
\ Haren is hy gegaen op 't hoochfte van eenen berg,daer by
j l)t eene colomne, eerft fes voeten, daer na 12. daer na 20.
, ^rna 3 6.voeten hooge; kerende aldaer den volckedie tot
^quamen alle aertfche dingé verfmaden ende hemelfcie
\\\
°ecken. Sijnen naem was tot Romen lbo vermaert,datin
e \vinckelcn fijn beek geftelt was tot bewaerniffe van den
y$k. Maer boven alle de gave daer hy mede verciert was,is
'j ^'eeftfyneverduldighey.t. Nacht ende daeh wierthyvan
^en menfehgefienj behalve dat hy dickmaelter aerdéviel
' ^odt te bidden, etende maer eens ter weken. Op groote
kb? dagen fachmen aen hem eene andere maniere van yer-
d 'igheytrwant van dat de fonne onder ging,tot des andere
5tf§s(f° ftont hy met opgeheveiie handelen en was noch van
j|": eyt noch van vaeck vermoeyt.En niet tegenftaende hy in
L e Wercken en mirakelen over al foo vermaert was,droegh
tv etn nochtans foo ftille endeootmoedigh, alofthy den
y-^ften ware geween: En behalven zijne ootmoedigheyt, fo
^ Vfo gefpraeckfaem,en beleeft;dat hy eenen yegelicken
^órde.Syne fiele is van de Engelen ten Hemel gevoert.
-ocr page 620-
fc^o
€zZ S. MACARIUS ROMANUS.
»           -- ■ .i :'-- * I I 1 i, I       L li                           - - - -
Ufo C^t^^^t^t^C^4^C^^^^^tlfet^t^^^^^^,7
9
9
-ocr page 621-
S. MACARIUS R O M A N U S. 629
DEn Heyligen Macarius was ghebooren tot Romen,ende
in defe Konincklijcke ftadt'opghevoedt. Defen (alfoo
hy teghen zijnen danck tot het houwelijck ghedwon-
ghen wiert) is op den dach der bruyloft (heymelijck
j            verlatende zijne bruyt) van daer ghevioden. Ende is van
>en H.Engel Raphael door de enge berghen ende valleyen naer
1 f vvildernifle gheleytj ende van eenen wilden efel geftiert, ende
gebracht ter plaetfen die hem van Godt bereyt was. Soo hy in
l* fpeloncke was, vont hy daer twee jonge welpen van Leeuwen.;
a'aer van de moeder gheftorven was, de welckehy met eenighe
; r^ydcn opgevoet heeft, ghebruyckende alfoo den tijdt van twee
v
en met hen eene woonplaetfe ende eene fpijfe. Den boofen
i^a'idt, door den inwendigen haet tot Godts dienaers.komt ende
1 efirieght Macarium in den fchijn eender vrouwen. Defen onge-
l}ckighenmenfch te laet des Duyvels liften ghewaer wordende,
?'ngh buyren, flaende voor zijne borft, bitterlijck weenende. De
*eeuwen tot wraecke zijnder fonde zijn wech geloopen ; ter tijdt
?,e dat Macarius deji Heere biddende.de felve wederom gekeert
'J'i. Als nu de Leeuwen in de fpeloncke quamen,hebben fy ghe-
fit.aVen eenen ]jUyi naer eens menfchen lenghde, in den welcken
Macarius tot den ocxfelen toe gegaen is; bevelende aen de Ieeu-
*?n dat fy hem met aerde decken ende begraven fouden. 'Welck
§edaen fynde, heeft hy hem dry laren in den felven kuyl onthou-
dt), tot dat de fpeloncke met groot gherucht omvallende, hy ee-
5'ghe kruyden by fynen kuyl ftaende, mocht plucken om te eten.
°o de drie laren nu om waren , fyn de Leeuwen wederom geko-
?letli ende wech doende de aerde.trocken fy hem gefont uy t den
,l,yl. Den welcken op zijne knien vallende, heeft aldaer veertigh
aghen ende veertigh nachten ghebleven, fonder fyn lichaem te
crroeren. De veertigh dagen overleden fynde, heeft hy Chriftus
0r>fen falichmaeck rgefien, de welckede fpeloncke met fijne te-
^enwoordigheyt fuyvcrde ende heylighde. Macarius dan in fyne
J?eloncke gegaen fynde, heeft den Heere gedanckt; die hem met
ülcke patientie , tot penitentie verbeyt, ende bermhertigh ghe-
reeft hadde Dit is gebeurt foo hy nu feven laren aldaer gewoont
ftadde,ende maer veertigh laren oudt en was.
S.FroN-
-ocr page 622-
Li%
FRONTONIUS^
<J3c
Tfo.Figuer.                ~~                                S.FRÓt
-ocr page 623-
FRONT O N I ü S. tfji
D
En Heylighen Frontonius was een oprecht dïeriaer des
Heereiijdie welcke,alfoo hy eenen afkeer hebbende van
het gemeyn ende werelts leven) is met ettelijcke broe-
ders nae de wilderniffe vertrocken. Alwaer fy foberlijck
levende, Godt den Heere danckten en loofden. Ende
f^e Wel dat fy des werelts ftricken ontloopen waren , en konden
Opnochtans den duyvel niet ontgaen, voor wien niet verborghen
fe ^ murmuratie gheftroyt; fegghende dat Godt op allen plaet-
aa's; datmen oockten eeuwigen leven foo wel komen kan in de
fne n > als in de wilderniffe ; dat het de Engelen toeftaet te leven
u nder fpijfe ende niet den menfchen. De broeders hier door
f cftelt zijnde gingen tot den H.Frontonius , met Blijtfcbap ver-
ft Cckende om wederom te keeren na de wereldt, daer van alles
*e'ioegh te krijghen was. Frontonius dit hoorende,heeft die met
j>°ede vermariinghen ghefterckr, tot hen feggende , hoe dat onfe
v0°f-ouders murmorerende , in de wilderniffe van de ferpenten
f?richeurt zijn. Dat fy oock peyfen fouden op't gene dat Godt
?,§«t. En wilt niet peyfentvat ghy drinckcn of eten fult, cft tvaer mede
A
u kleden fik , fulcke dingen feyfin der hcjdenen, dat fy oock ghe-
c9^htich foudezijn van 't gene dat by den Propheet ftaet. Siet,de
\l"endes Heercn fijn of de ghene die hem vrefen , of dat hy die voede in
^hnen honger. Dat fy overdencken fouden 't gene den H.Apoftel
>-e.rhaelr,i'« honger en dorft. Als hy defe vermaninge was doende tot
j^e difcipelen. Siet, foo heeft den Engel by nachte tot eenen
u'^ken man ghefeyt, ghy etet hier leckeriijck, ende mijne die-
d5ers in de woeftijne lijden broots honger. In defer manieren
j ty-ftiael vermaent, ende geftraft zijnde,heeft hy tfeftich Keme-
I, ^ doen laden; de welcke hy fonder leytfman naer de woeftijne
f?eft laten, de welcke afgaeade ter zijden de valleye des berghs,
b] recht tot den Kloofter van denHFrontonius gegaen,die hem
I, ^delyck verheughde , dat Godt hen foo wel van fpyfe voorfien
^dde.Maer op datmen hem met eenige gierigheyt niet betichte
d' foiide ; foo font hy de helft der fpyfen ende fegen-giften we-
Q rorn.In fulcker voegen dat den H.Frontonius noyt meer yet en
h^brack.Aengefien dat de andere rycke mannen,door dit exem- i
verWeckt fynde, in de woeftynefpyfe genoegh roefonden. /
S. I O-
-ocr page 624-
S. I O A N N E S in LYCO.
tsfe
sije
?
"S-të
^g.Figner.
-ocr page 625-
IOANNES in LYCO. 63$
DEn H.Ioannes van Egypten, als hy vijf jaren in het
kloofter verkeert hadde, is hy alleen ghetrocken
naer't gheberghte van Lyco. Den wegh nae fijne
kluyfe was feer moeyehjck,ende de deure der felver
t e^opt: alfoo dat daer van zijne 4o.jaren af tot fijne po.ja-
^ ** noyt menfch by hem en quam ; latende hem alleenlijck
. °r eene venfter fien,als hem yemant quam befbeckenrver-
1 atlende de felve alle door de felve venfter tot het onder-
°lden van Godts woorden , tot ftichtinge: ende als 't noot
e asjhen vertrooftende. Vrouwe-perfoonen en quamen daer
rèene,oft iemmers, en vertoonde hem aen haer-lieden niet:
m aQs-perfoonen en quamen daer feldenj ende dat oock op
| efetten tijdt. Van buyten fijne kluyfe was eene celle voor
f6.11 gaenden man om te rnften ende te vermaecken.Maer hy
elfs en quam niet buyten : maer ghemeyn met Godt zijnde
I °l'nerde hy nacht ende dach in 't gebedt. Hy verlanghde al-
. e& om te verkrijghen de fuyverheytde welcke alle verftant
boven gaet>ende 't gene Goddelijck was.Ende hoe hy hem
'** alle tijtelijcke fbrghe ende ghemeynfchap der menfchen
^r ónthielde,hoe hem Godt naerder was.Hy hadde fb toe-
komen in de fuyverheyt zijns herten, dathy niet en feyde
. Wn dingen die ter felver tijt elders gebeurden, maer oock
^komende dinghen. De krancke endefiecken maeckte hy
pefont: nochtans alfoo, dat hy hen daer door niet en ver-
Ooyeerdichde.Ende en liet de felve tot hem nietkomen,dan
...^t hen gefegende oliejwaer mede de fiecken gheftreecken
genafen van alle hunne fieckten.Hy at alleen savonts,
j^e dat feer weynich: over-fulcx dat zijn lichaem weeck en
1 °rte was van fijne groote foberheyt ende abftinentie. Hy
^de feer weynich hayrs ende baerts,door fijne langhdurige
teckte.Hy onderhielt tot fijn so.jaren noyt geköockte fpijfe
j^gebruycken, ende foo fijn fterf dagh nu naeckte;en liet hy
o ^ry dagen niemant in j maer met gebooghde knien gaf hy
<j biddende fynen Geeft Godt den Heere, die ghelooft fy in
er eeuwigheyt, Amen.
-ocr page 626-
-----"—         '                                                ¥
vo
-ocr page 627-
SS
______________________4%
E L I A S.                        635
En H.oudenVader Elias oudt zijnde 110.jaren heeft
hem onthouden in 'tquartier der ftede Antinoo,
welcke is de hooft-ftadt van Thebaiden : ende men
tC(J
feyt dat den geeft van denPropheet Elias in hem ru-
■ e- Hy was feer vermaert ende veel treffelijcke dinghen
darden van hem verkondight; als die nu tfeventigh jaren in
fcf fchrickelijcke wilderniüe overgebrocht hadde, welcke
d r°omelijckheyt qualijck waer uyt te fpreken. In defe wil-
t)j Qiffè leefde defen ouden man allen dien tijdt, fonder ee-
{ö°e andere plaetfen te kennen oft te befoecken. Den wegh
q zijne celle was enghe ende fteen-rotf-achtich; alfo dat hy
« aet om vinden was : Ende de plaetfe daer hy woonde was
t, ealfo fchrickeiijcke fpeloncke , dat fy eenen menfch ee-
11 grouwel aenjoegh, die die maer en aenfach.
t »an ouderdom foo beefde defen heyligen manrwelckniet
J>enftaende,dede hy dagelijcx veel teeckenenjende alle die
^ hem qnamen genas hy van al hunnen ongheval. Alle de
(j.^-Vaders verklaerden dat hunder niemant en gedacht den
^t Wan neer hy aldaerghekomen was.Tot zijnen uyterften
j ^erdom en gebruyóte hy niet, dan wat broots met olyven.
L Sijaejonckheyt hadde hy dickmael heele weken over ge-
)?ft.Alfoohem eens twee vette religieufen befochten, feyde
jHalF lacchende tot fijnen difcipel. Voorwaer broeder , ick
f ^me my van uwent wegen^nademael ghy profeffie van een
r !lgieus doet, om dat ghy eenen religieus zijnde u lichaem
h §etneft hebt, 't welck fal worden fpijfe der wormen , want
e eeckheyt,ootmoedigheyt,ende mager te zijn is het cieraet
y ^s Monicks. Dit was zijn fpreeckwoort: Voor drie dingen
Keefeick. Het eerfte is als mijne fiele van my fal fcheyden.
1 et tweede is,wanneer ick in Godts tegenwoordigheydt fal
/j'ïien. Het derde als Godt zijne fententie over mygheven
v__                                     vVa "         " S.Theo-
-ocr page 628-
6iS
S.
T H E O N A S.
.--
x^^^'f^^^^^^^^^^^^^^^h
Jk
-ocr page 629-
«__________________________________6%)
S. T H E O N A S.             €37
ÖEn H.Theonas afghefondert zijnde uyt alle men-
fchen , wasbefloren ia eenhuyfken: ende heeft in
dertigh jaren niet ghefproken, fchrijvende alleen-
lrjck in een berdeken voor de broeders die tot hem
^atrien eenighé ftichtelijcke leeringen. Defen alfoo hy veel
,eeckenen dede, vviert hyaldaer voor eenen Propheet ghe-
j0liden. Tot hem quamen daghelijcx veel fiecke menfehen:
e^elcke (hy fteken.de zijne hant door de venfter, ende leg-
§eQde de fclve op elcx hooft met fijne benedidie) al-te-mael
jjetias. Hy hadde fulcken eerlijcken ende weerdigen wcfen,
^ hy onder de menfehen eenen Engel fcheen te wefenjfijn-
e Vrolijck van gelaet : ende geheel blymoedigh. Alfoo by
ll5cht de dieven eens in fijne celle quamen j meynende daer
eetiigh geit te vinden : foo heeft hy de felve alieenlijck door
rao ghebedt alfo gebonden, dat fy hem niet en konden ghe-
toeren. 'S anderdaeghs alfoo 't volcknaer hunne ghewoonte
^eder quam hem befoecken , vont defe dieven aen de deure |
^bonden: de weicke fy wilden verbranden. Den H.T heonas
?lt fiende,heeft (gedwongen zijnde te fpreken) gefèyt. Laet
^en levenjoft anderfins fa!my Godt de gratie ontrecken van
? lieden meer te ghenefen. Hetwelckhet volck hoorende,
"eeft hen laten gaen. Defe dieven dit fiende, ende berouw
°ver hunne fonden krijghende; hebben hen om hun voor-
wende quaet Jeven te beteren in verfcheyden kloofteren be-
geven. Defen H.Man en was niet alleen ervaren in de Egy-
^ifche ende Grieckfche tale , maer oock in de Latijnfèhe.
j^oyt en at hy gefoden kruyt. Als hy by nacht naer fyne kluy-
j.e ginckjfo hielden hem de wilde dieren gefelfchap.Ende tot
^ockbaerheyt van dien foo puttede hy water, ende gaf het
JJe dieren. Datdit waerachtighwas , kondemen klaerlijck
Peuren aen de voet-ftappen van buffels, geyten ende wilde
e*els diemen gemeynlijck ontrent fijne celle vant.
Vv 3 - S.He.
-ocr page 630-
6h>
H £ L E N U S.
6 5%
5 *
Oifs.
ftfó.Figner.
-ocr page 631-
S. HELE N U S.               639
En H.Helenus is van jonghsaf indendienft Godts
in alle verftervinge endefuyverheytopgevocdtj en-?
de daer door tot alfülcke verdienften gekomen ; dat
hem (noch een kint zijnde) belaft zijnde in de ghe-
"tu„erte vier te halen, hy 't felve in zijn kleet droegh fonder
„ e^ve te verbranden. Endealfoo hem eens eenen luft aen
| atli om honigh te eten ; hem omkeerende fach hy in eene
^.er>rotfe hangen feker honich-raet:maer aer.merckcndi dat
r desduyvelsbedroghwas, heeft hy hem felven berifpt,
&Sgende:wijckt vanmyghy loofe ende bedrrech&Hjcke be-
l ei"fijckheydt: want daer ftaetgefchreven. Wandelt in den
9m eil(^e Schout de begeerlijckheyt des vleefchs.Op eenen
j ^eren tijdt, als hy nu dry weken gevaft hadde: foo fach hy
jj ^e wilderniffe hier ende daer eenige appelen liggen: maer
/gerekende wederom desduyvels bedroch,feydehy:icken
j U noch eten noch raeckenj op dat ick mijnen broeder (dat
J^ijne ficle) niet en verargere ofte fchandael en geve.Ende
l ° hy de naeftkomende weke wederom vaftede; lo ftont by
!*i den Engel Godts3ende wees htm een eene klare fontey-
. hefet met veel welrieckende krnyden : ende hy heeft hem
, etd« fclve hemelfche fpijfe vermaeckt. Als hy zijne broe-
ds eens hunnen noot-druft aenbracht, ende al gaende van
6t> lafte befweeck: fo fach hy by ghevalle eenige wilde efelsj
^ Wekken hy eenen roepende , ginckmet zijn pack daer
u fitten. Somtijdtsoock op eenen Crocodyl fittende voer
j?°ver de riviere: ende foo daer fommige klaeghden dat dit
j ^r den menfeh veel leets dede; ieyde hy tot het felve. Het
!• °eter dat ghy fterft,dan oorfaecke te wefen van veel ander
t eden doot. 'Twelck,- de beefte hoorend^ ftierf terilont. En
^ftont naer tkloofter keerende,onderrechte hy de de broe-
ds in alle geeftelijcke leeringe ; alfo dat hy oock hen dick-
. ael feyde opentlijck hunne fecrete ende inwendige ghe-
r?feti. 'Twelck de broeders hoorende begaven Èen; van
^nne gebreken tot de deupht.
V v 4               S. A m-
-ocr page 632-
'"hf
640 S. AMMON NI T^ R I O T A.
é
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
;g7-Figuer.                                                 SA*1'
-ocr page 633-
AMMONNITRIOTA. 641
En Heyligen Ammon is ghebooreTi van feer edele ende
rijcke ouders. Die welcke (alfoo hem het houwelijck
overdronghen was) heeft geduerende de bruylofr, met
zijne bruyt in de flaepkamer zijnde, haer tot fuyverheyt
j            vermaent,feggende,het is feker, O mijne brayt,dat fon-
1e^twijfel de eene bederfFelijckheyt de andere vint, ende de on-
^«erffelijckheyt verhoopt onbederffelijckheyt te krijgen. Over-
_fcx ift veel beter, dat wy in onfe fuyverheyt volherdem dan dat
(-^d'eene d'anderefchenden. De dochter was te vreden,ende dë
c.^t haerder fuyverheyt bleef onder hunne ftilfwijgentheyt lan-
Kne verkorgen. Als fy nu eenen langen tijdt met de ghetuygeniffe
j °dts hadden te vreden gheweeft , wefende met den geefte meer
5t1 met den lichaem vereenigt.fo is Ammon na zijne ouders door
K3erhet diepfte van de woeftijne opdenbergh Nitrien gegaen.
*;e dochter die bleef t'huys, vergarende in kotten tijdt feer vee]
^aeghden , gheïijck Ammon veel momeken. Ende alfoo by hem
eenen longelinck ghebracht was, die van eenen rafenden hondr
^beten was',ende van den felven beet oock dul gheworden was,
°o en heeft hy den felven niet ghefont gemaeckt, oft hy en had-
e voor al den Os wederom ghegheven aen de weduwe, van de
,elckehyden felven gheftoolen hadde. 'T welck Ammon door
en gheeft der Prophetien wift. Hier af waren de omftaenderen
j^baelt, om dat hy wifte te fegghen 't ghene in 't heymelijck ge-
eUrtwas. Alfoo hem eenen Kemel ontfeyt wiert om feker vat
^aters (tot onderftant van de ghene die hem befochten) tevoe~
tenj fo o is den felven Kemel gefiorven. Op eenen tijdtalfoo hy
j^eerne over de Nyle hadde geweeft,ende hem fchaemde te ont-
leden- is hy terftont door de kracht Godts over de felve riviere
shefet. Den H Ammon heeft geleeft twee-en-feftich Iarenj waer
an hy de twee-en-twintich onghehouwt fynde, by fyneonders
Vas, ende de achthien laren was hy met fyne bruyt londer daer
j*ede te converferen.werckende in den balfem, ende de refteren-
^twee-en-twintigh laren woonde hy in 't gheberghte van Ni-
jgen. Den H.Antonius fach dat de Engelen fyne fiele ten hemel.
^oeghen; die welcke oock altydt in fyne ghedachten hadde de
CToote rechtveerdigheyt ende deughden van den Heyligen Am*
Vvf                   S.He-
-ocr page 634-
' :%8. FiguFn i                                        " S'. l'Ajj
-ocr page 635-
-^__S. "PA U L V S SIMPLEX. <JJJ
1^ Aulus met toenaem den rimpelen, (alfo hy fyne huyfvron-
l^we in overfpel betonden hadde) fonderyemandtyette
fegghen is uyt den huyfe, ende met grooten rouwe bevan-
,"^. gen wefende na de woeftijne gegaen : alwaer hy dooiende
f0 , is gheraeckt by den H.Antonius j aen den wekken hy ver-
| c"t den wech der faligheyt. Den bJ.Antonius (merckendedat
•J «en eenvoudigh menfch was) feyde tot hem:by aldien dat ghy
! a0et 't gene dat jc^ üj belafte, foo rnooghdy ten eeuwighen le-
L JJ komen: Vaerom hy feyde, dat hy hem in alles volkomentlick
jf-hoorfaem foude welen. Antonius willende 't felve verfoecken,
'iet ' ^aet ^ier ^uyren roijne celle al biddende, ter tijdt toe dat
|"p voor-kome. Paulus 't felve doende, is blijven ftaen foo in de
k tte van den dagen, als in den rijm des nachts. Hy was foo ghe-
t°°rfaem3dathet ghebeurdeals den H. Antonius hem wenckte
je fwijghen (ghemerekt hy hem eene flechte redene te vooren
d ^e j hy zijn ghebodt foo nauwe onderhielt, dat het hem won-
iCr docht. Antonius oeffende hem foo in de gehoorfaemheyt dat
; ,v hem fomtijdts te vooren leyde 't gene buyten recht endere-
i ,en fcheen te zijn.- hy hiete hem dickmael water putten;ende alf-
:\ ar> 't felve om verre gieten .- manden die gemaeckt waren , dede
Jhem ontvlechten ende dan wederom op maecken. Een kleedt
ede hy hem onterren,ende wederom maecken , ende dan weder
JJterren.Waer door hy in korten tydt tot groore volmaecktheyt
inkomen is. Gemerckt Godt den Heere foo door fyne gehoor-
^mheyt, als oock door fyne fimpelhcyt, fwaerder ende meerder
Rekenen door hem dede dan door Antonius, want die Antonius
'et en konde genefen,die font hy tot Paulum-By hem wiert eens
toebracht eenen rafenden menfch , die van den duyvel feer ghe-
jlvielt wiert, ende alfoo hy foo feer haeft niet geholpen wiert, foo
i^Vtmen dat hy tot Godt den Heere , als geftoort zijnde feyde,
^eere ten fy dat ghy defen menfch gheneeft; foo en fal ick heden
v'et eten.Ende van ftonden aen heeft Godt hem als zijnen uytver-
,°oren vrient, in den wekken hy fyne vreucht nam, voldaerr: In
?jer manieren vergelt den goedenHeere fyne knechten,die hem
s'ften van deughdelycke wereken op-offeren , jaeongelijck veel
^eer dan fy verdient hebben.
S. Ar-
-ocr page 636-
fob
S. A R C E N I U S.___^
£44-
<&§
-------------------—-----------------—           :             c ah
5^9-Figuer^                                                   \Zs
-ocr page 637-
S. A S-' C E N I U S.               64 j
DEn H.Arfenius is ghebooren tot Romen , boven maten
ervaren in de Grieckfche ende Latijnfche fprake; ghe-
lijck hy oock was in de H.Schrifture.Hy is in de kercke
van Komen Diaken ghewijdt. Van Romen wiert hy nae
-p           Conftantinopelen gheroepen : alwaerhem den Keyfer
"eodofius hielt tot eenen meefter van fijnen fone.MaerArfenius
^enen aftreck krijgende van dat hof-fche leven , badt Godt, feg-
pende: Heere wijft my den weghder faligheydt : ende terftondt
.°orde hy eene ftemme feggende, Arfeni,vliet de menfchen,ende ghy
fttfaligh tvefen. Ende achtervolghende de ftemme, heeft hy een
Noofterlijck leven aenveert, Anderwerf biddende 't felve ghe-
~e^t• hoorde hy wederom eene ftemme diefeyde, Arfeni, vliet,
Pyght,ende ruft-, want dit de wortelen ^jjn om niet tefondigen. 'Twelck
,°orende,trock hy aen een flecht kleedt; ende ginck naer de wil-
^niife ghenaemt Scete. Als eens eene treftelijcke Ionckvrouwe
i51 Romen , komende eenen grooten wech ghereyft, hem quam
jefoecken,- foo verfocht fy aen hem dat hy dech haerder ghe-
?encken wilde.Waer op hy anrwoorde: lek bidde den Heere.dat
JJy de gedachtenifie van u wilt uyt mijn heite nemen. So menich-
?*ael als hy met de andere Oudt-Vaders ter Kercken quam ; foo
a<lt hy altijdt achter eene colomne.; op dat hy niemant, oft hem
:ernant anders enfoude fien. Alfmen hem vraeghde , waerom hy
^ater daer hy fyne palmen in weyekre ('t welck ftonck) niet en
^rverfchte : foo antwoorde hy ■ In jlaetfe van de welrieckende k?uy-
fn endefilven, die ickjn de 0ereIt f lach te gebruyeken -,foo moet ickjw
^renftanckjverdragen. Hy was foo gheduerigh in 't ghebedt, dat
^ dicktnael gheheele nachten over badt; alfoo dat de fonne ach-
?r hem onder gaende , hem op de felve plaetfe van vooren in 't
^ftficht fcheen.daer fy hem des avonts gelaten hadde. Hy hadde
I,:vvoort gheftadich in fijnen mont. Arfeni,tot wat eynde hebt ghy de
eyelt verlaten? feyde oock feer dickmaels. Hoyt en ü mijn berouwen
/lnfwijgen ,maer wet mijn ff reken, Den weerdigen Arfenius over-
bekende den trooft die toeftaet den genen die hier benaut ende
t edroeft zijn, heeft gheduerichlijck gheweent, jae foo feer dat
^ gheftadighlyck eenen doeck hadde in fynen boefem, om fyne
Reende ooghen te droogen.Ende dit waren fyne dagelyckfche
l^ffeningen, tot dat hy Godt fyne fiele op-offerde. Hy ftierf als
J m de wildernilfe yf. laren gheleeft hadde, oudt fynde pf.Ia,.
•en
S. B o-
-ocr page 638-
b%$
640
s.
B O
N
0 s u s.
«^^^^^^^^^^^^^^^e^^c^c^c^'
S.B^
^o-Figser.
-ocr page 639-
~~~ S. B O N~T> S U S. ~ J^f
ÜWen Bonofus;ja den mijne,(oft om de waerheyt te feggé)
den onfen klimt nu op de ledere vanlacobjhy draeght zijn
cruySjhy en draegt gene forge voor den dach van morgen,
,?ch hy en fiet niet over rugge om. Hy faeyt hierin tranen, om
Ier naermaels in vreugt te mayenjen volgende Moyfes hangthy
|?eftelijck in de wilderniffe een meralen ferpent om hoogh. Sier
11 kint,'t welckmet ons in geleertheyt is opgebrocht. Hemen
°ebrack genen rijckdom,ende was onder fyns gelijck in grooter
j^erden Defen kleyn achtende zijne moeder,fufters, ende alder-
e.fninften broeder,neemt als een inwcpnder des nieuwen Para
ris, dit verlaten eylant ('twelck van de ruyfchende zee van alle
*anten by na overwelft is,vol klippen ende fteenrotfenj alfoo dat
~eilen menfch grouwelt die defe wilderniffe aenfiet) tot zijne be-
^ctinge.Hier fit hy alleen fonder eenich medegefellejja liever (o-
,ermitsChriftus by hem is geenfins alleê)fiet hier de glorie Gods;
?e Welcke oock deApoftelen nelders als in de woeftijne gefien en
.^bben.Hy en fiet gene fteden met hooge toorensjinaer gevende
*'jnen chynfpenningh wort fynen naem opgefchreven in de nieu-
we ftadt van het hemels Ieruialem. Sijn lichaem 't welck met ee-
Nn fack gekleet fynde,was fchroomelijck om fien.-maer aldus fal
ty den Heere in de woleken gereder te gemoete komen.Daer hy
^oont en fynfonteynen noch fpringendewateré:danuyt de fyde
Jj-hrifH drindr hy het water des eewigé levens. De zee die ruyfchï
^5er oft fy raefde.ende hare baren flaende tegen 't geberghte'ge-
?Ê eené wederflach. Hier en waft geen gras,noch daer en fyn ook
^ge oft lommeré.de fteyge fteenrotfen maken de plaetfe fchric^
^eIyck gelyck oft eene gevangeniffe waer,als fy is.Ende nochtans
V- dit niet tegenftaende,fo is hy geruft,ende.onvervaert,gewapent
,Vnde deur de woorden des H.Apoftels.Nu hoort hy God,nu leeft
v yet Goddelycx^-nu fpreeckt hy met Godt,te weten als hy bidt,
'lde fiet milfchien oock yet vreemts in dat eylant.gelyckloannes
^de.Wat meynt ghy den duyvel hem al ftricken leyt? wat meynt
j?hy dat hy liften en lagen te voorfchyn brenght? Miffchien met
y^en ouden treek fal hy hem broot bieden om in de woeftyne te
^en. Maer Godtalmachtigh heeft den duyvel genoegh geant-
^Oorr,te wete. Een menfebe en leeft niet alleen by den broode.By avpn-
J^eren fal hem bieden ryekdom. Maer men fal hem antwoorden.-
{egene die rijcl(domfoecl valt in bekooringe-.ende in den vahoft oock
^jffchien fal hy 't lichaem fwack ende kranck maken i maer men
^°et hem met den Apoftel feggen. Hoe icl^ naer de lichaemfivacker
f*>hoe icl^naer'den gheefl -vromer ben. Oft hy fal ten leften hem met
^edootdreygen.Maer daer tegen moet hyhooren. Ickjoecl^ ont~
°nde», ende met Cbrifio te toefen.
-ocr page 640-
T,
<J48 S.
HIERONYMUS.
f7i.Figner.
-ocr page 641-
l<li
H 'ï E R Ö N Y M U S. 64.9
Oe menichmael hebbe ick my laten duncken te ghenie-
ten alle de weelde Tan Romen.als ick was in die eenlijc-
ke wildernifle; alwaer de fonne eenen menfch fcheen te
verbranden alfmen derwaerder ginck. Ick fat alleen,en-
de was vol droefheyts.- mijn lichaem, 'twelck met eenen
'ck bekleet was,fcheeo beter een inooren huyt als anderfwts;da-
^ijcx fuchte ende weende ickjende als den flaepmy regens rny-
1*1 danck overviel, foo ruftede ick met den lichaem ['t welck de
eenen qualijck droegen) tegens de naeckte aerde. Van de fpijfe
j^e dranck fal ick fwijghen ; ghemerckt dat oock de religieufen
'e fieckzijn maer kout water en gebruycken; achtende te wefen
|röote overdaet eenighe gekoockte fpijfe te proeven. Nademael
j?n dat ick (door vreefe der eeuwiger tormenten) my felven tot
«lt ftrengh leven gheoffert hadde; foo liet ick my dickmael voor-
in , dat ick onder jonghe dochters was; daer ick nochtans niet
?3ti fcorpioenen.ende wilde dieren ontrent jmy en hadde.Ick was
'eeck van vaften : nochtans mijn ftijf mager lichaem wiert noch
!^t begheerlijckheydt bevochten : ende niet teghenftaende mijn
achaem nu al over doot was; foo is 't felve nochtans tot de wellu-
?ei bekoort.Overfulcx fiende dat my niemant te hulpe en quam;
j°° viel ick voor des Heeren Iesvs voeten, endebegietende
2e felve met tranen, drooghde ick die met mijnen hayre;ende va-
1 e»de geheele weecken,temde ick mijn wederfpannich lichaem.
!ck en fchame my niet te belijden mijne ellenden^maer veel meer
• eklaghe ick my, dat ick nu niet en ben alfoo ick plach. My is
l^achtigh dat ick dickmael den dach met den nacht tot Godt
lopende overghebracht hebbe; ende en hielt niet af van op mijn
°rft te flaen, voor ende al eer dat my Godt verleende geruftheyt
V?1 herten. Ick ontfach mijne Celle al oft die een getuyge hadde
inweeft van mijne confcientie oft mijnder ghedachten Op mijn
ƒ1 Ven geftoort zijnde.ginck ick dickmael door de woeftijne. En-
e Vvaer ick ergers vernam eene verlatene valleye, oft eenen ftey-
l^ bergh, oft eenighe ftraffe fteenrotfe.defe hielt ick voor mijne
!f.rcke ; ende ftortende aldaer mijn ghebedt: Godt den Heere is
^'in ghetuyghe, als dat ick menichmael nat van tranen zijnde,
l11^ mijne ooghen geftadich ten hemel houdende, my liet dunc-
jel.te wefen onder de Chooren der Engelen, fegghende blydc-
^jcken : Op den reucl^uwer falven hebben ivj< ugevolght.
Aaa                 "Het
-ocr page 642-
►//£
S. M AU R U S.
650
-jjej
f72.Figuer.
-ocr page 643-
__H%
py-___.____________________Ö|
"et leven van den Heylighen Abt
Maurus.
ÖEn Heyligen Maurus eenen Difcipél vari deö
H.Benedi&us dede veel wonderlijcke wérckê'
in fijnejonckheyt, denH. Gregonus verhaelt
an Maurus hoe dat hy op 't water ging, ende niet en
etfrnoorde: want doen daer een kint in 't water ge-
was,font Benedi&us Manrurn om dat daer uyt
etrecken: ende Maurus haeftelijck toopénde, gingh
kel eenen boogh-lcheut verre over het water dat hy
^et niet en wiite; maer merckte dat eerft doen hy
^et het kint wederom te landeghekomen was, Hy
&Qgh naerAngi'èrs: aiwaer hyeen Klooftëi: ftidfte-
ej 't welck hy met fulcke ordre regeerde, dat daer
eQen machtigen Edelman vanVrancknjck in quam,
^etfij nen Soon , ende aen het Kloofter al fijn goedt
?Pdroegh. Maurus was over al feer bemint,door dieq
h eenen Difcipel was van den HeyligenBenediótus,
?llde om dat daer veel liecken'door fijne ghebeden
J*de verdienften gheholpen ende genefen wierden.
Fenlaetften ishy inden Heeregheftorven ontrent
Jtjaér vijf hondert vier-en-tachtigh; na dat hy,de
j?eylighe Sacramenten devoteiijck öiitfangen, ende
% Kloofter veertighjaren lanck gheregeert haddej
^dt zijnde tweq-ten-tleventichjaren.
Aaa 2                      S.Ambr.
y
-ocr page 644-
&HM
6fz                                                               « ^^___^
S.Ambr. lib.de Viduis.
SVYVERHEYDÏ
s o e c k t
EENICHEYl
DEER B A R E
IS GHEERNE
A X. L         E         E         N,
DON-EERBARE
LIEVER
G H E M E E N,:
-ocr page 645-
hr
6J1
Y-
^Qrt begrijp van 't leven der HH. EREM
TINNEN Ende VROU-
WE N.
-ocr page 646-
* H b______________________                                                      ___________
<fj4 S. M A R I A de Moeder G ODTS.
utê;x^MSs'^^^^^^^^^^^^'(^se^5^^^ t
f74-Figner._______________ ________ S. M^lv
-ocr page 647-
MARIA
D E
MOEDER G O D T S.
DEnHeere fal opbrengë uyt de wildernijje eenen brandende wint.
By de wildernifle verftaen wy het Maechdelijck lichaem
Marie; om dat het fonder Menfchelijck toedoen ee-
ne vruchre voorts-gebrocht heeft. Ende eene efFene fuy-
,             vere. roede alleen vruchtbaer van eenen kncp oft bodt,
Leeft bloemen voort-gebrocht, die in 't boeck der fanghen fpre-
ende feght: IckJ>en een bloeme des velts,ende eene lelie uyt den da/e.
Üen Engel Gabriel vant Maria alleen in hare kamere:Ende
^aerom was fy verbaeft? miflchien daerom, om dat fy eenen man
Perfoon aenfchoude die fy ongewoon was te fien.
Maria was alleen ende fprack met den Engel; fy was oock
4'hen;als denEcyligen Geeft over hacrgekomen ü,ende van de kracht des •
"-"■erhooghften omlommert galleen was fy als fy wrochte 'twerck on-
er faligheyr,ende ontfingh den verloffer des werelrs.
M a R I a was alleen in 't binnenfte des huys daer haer ghenen
^an en aenfchoude; maer alleen van den Engel gevonden wiert,
°nder gefelfchap oft geruyge : om haer met genen onnutte t'fa-
"^n-fprekinge eenichfints te ftooren:daer wort fy van den Engel
§egroet. Leert daerom,O ghy dochters.alle oneerlijcke woorden
,coouwen.De HeyligeMaget Maria vreefde haer oock voor
e groere des Engels.
.Maria verblijt van herten gewilligh tot gedienftigheydt,
"iitigh van gemoet,is vertrocken na 't geberghte; want waer he-
|Jen foude fy anders haer fpoeden.als naer 't hooge geberghte;die
^ vol ende bevrucht was met dien hoogen Godt, fchepper alder
, Maturen? want de gratie des Heyligen Geefts en weet ghenen
Vftel.                                                                 h
.Maria de Moeder Godts , na de belofte des Engels.fiende
r't haer Maeghdelijck lichaem geworden was een huys des Hee- |
^i; heeft verlatende velden, e nde is getrocken na 't geberghte: J
3nt hoe defe aerde berghachtiger ende hooger gelegen is; ende
^rder van wereltfche welluftigheydt; hoe dat fy ongelijck veel
^r Geeftelijck vermaecks, ende blijtfchap fal genieten.
_____________Aa,a 4                    S.Ma-J
-ocr page 648-
656 S. MARIA M A G D A L E N A.___j
c^^-^^^^^^^^e^x^x^M^^^^^
fTf-Piguer.
S.M*'
-ocr page 649-
MARIA MAGD-ALENA. 657
E H.Maria Magdalene isgebooren van edele ende
rijcke ouders.Naer desHeeré glorieufe verrijfenifle
ende zijn viclorieufe opklimmingeten hemel,en het
feynden des H.Geefts (die de herten der difcipelen,
^velcke noch vreefden van defe tijtelijcke pijne,verlicht ende
j**et de wete van allen talen begaeft hadde) is fy met haren
°roeder,ende fufter Martha,haredienft-maget Marcellaen-
^e Maximinus(die een van de 72.difcipelen zijnde3dithuyf-
^efin gedoopt hadde) met noch veel Chriftenen van de lo-
den ghevangen, ende in een fchip fonder riem oft feyl in de
*ee ghefetj denckende dat't felve fekerlijck foude verdrinc-
^en.Maer't geviel tegen der loden meyninge. Want fyalle
^oor Godts hulpe behouden aen quamen tot Marfilien.Door
dit mirakel ende door het predicken der Chriftenen fyn die
vauMarfilientot den gheloove eerft bekeert, endedaernae
^ie van Aix ende andere omliggende landen.
Lazarus wiert gekooren tot BifTchop van Marfiïien, ende
^aximinus van Aix, Maria Magdalena gewoon vvefendege-
JJadich te bidden aen de voeten des Heerenjop dat fy het be-
^e deel der eeuwiger faligheyt foude genieten,isghegaen in
^n fpeloncke op eenen feer hoogen bergh3alwaer fy dertich
teren geleeft heeft, buyten alle gemeynfehap der menfehen.
Zwiert feven mael 's daeghs opgeheven van den Enghelen,
0fti den hemelfchen lof te hooren Ende alfo haren fterf-dach
jju naer by was, fo heeft fy Godt den Heere (den wekken fy
^erfelven tot alle deught opghedraghen hadde) aenfehout.
~en wekken haer bermhertighlijck tot den eeuwigen leven
^eprop dat fy (de wekke op defe werelt Godt den Heere ge-
rent hadde)infgelijcx van den felven tot danckbaerheyt met
^ hemelfche fpijfe foude gevoet worden. Sy ftierf den twee
eft twintighften Iulii.
■ Den H.Biflchop Maximinus nemende haer lichaem, heeft
het feer koftelijck gebalfemt, ende 't felve in een treffelijck
^f gegraven: Ende heeft over haer lichaem eene wondere
c«oone Kercke gebouwt.
>—---------------------------------------------------------------------
v__                                Aaa f               S.Ev-
-ocr page 650-
S. E U G E N I A.
6f8
£¥$><fêtfR><tf*?
*S-.W$liiVï§) S&ïSlitöf&C&fSMQf&C*
ra
-ocr page 651-
O'S.»
Ö~____ S.____& Ui (? Bf IS fc A"______<Jj?
E H.Eugenia was de dochter van ee feer treffeJijck man ge-
"aemt Philippus,woonende tot K omen.fy heeft geleeft ten
y tijden van Commodus den Keyfer. Den Vader van Eugenia
LCrt gefonden van den Keyfer na £ lexandrien.om 'alsLantvoogt
n'knt aldaer te regeren:'t welck doende heeft hy met hem ge-
(j ?len zijne huyfvrouwe ende kinders, daer Eugesiia een af was;
L *aMo fy ter fcholen ginck ende haer feer oertende in 't lefen,
|i ett by geval in handen gekregen de brieven van den H.Apoftel
5|rü'lls,\yaer uyt fy het oprecht Chriften geloof geleerr beeft. En
ijj-00 haer tor haren iy. jaren fekeren bruydegom geprefenteert
H erc>de welcke van feer treffelijcke ouders was;fo antwoorde fy:
i,.n >noct eenen man verkjefen,niet om %ijn geflacht,maer om Jy» goede ma~
^«.Verlatende daerotn alleen het gerucht des werelts, fo is fy
N
t tvvee gefneden knechten in mans habijt naer eenKloofter ge-
en>'twelck lach voor de ftadt vanAlexandrien.Ende ter herber-
§egaen wefende by den H.Helenns Bitfehopvan Heliopolen,
U eft fy hem verklaert door wat oorfake fy daer gekomen was.Is
I J?r-fulcx met hare twee ghefellen gedoopt, ende onder de reli-
'yleUfen ontfangë,en eenigen tijdt daer na,wiert haer 't felve con-
geven te regeré.Alwaer fy door de tekenen die Godt door
d er dede kenniffe kreeg met de huyfvrouwe van eenen Wethou-
vT der ftede.met name Melanthia,va de welcke Eugenia namaels
H 'chuldicht wiert al oft fy haer hadde willen onteeren, 't welck
l elijck was ; hoe*wel dat fy van Melanthia om het habijts wille
f°°J" eené mans-perfoon aengefien wiert.Melanthia dan door ha-
tefchoonheyt in haer hert gewont wefende.heeft tot verfcheyde
I, Ven haer aengefocht.maer alfo de H.Maget haer altijdt voor 't
{>i ?ft ftiet.fo heeft Melanthia haer beklaeght aen denLantvooght
\ '1'ppus al oftEugenia haer hadde willen verkrachten,den welc-
v ft haer terftont ontboot, maer alfoo de waerheyt uyt quam, te
ö5ten niet alleen dat fy in mans habijt een vrouw-perfoone.maer
y°ck Philippus des Lant-vooghts dochter was, foo heeft fy haren
| ^er.moeder.ende veel van hun huyfgefin tot hetCathoIijck ge-
w ,°Ve bekeert.Haren Vader afdanckende zijne Lant-voochtfchap
j le*t gedoopt, ende alfo de ongeloovige.ende afgoden-dienaers
js ^en tempel met hunne wapenen hem overvallende doorftaké;fo
Ij "y tot de kroone der martelien gekomen.De H.Fugenia is met
f5re moeder.ende broeders,met Prothus ende Hiacenthus de be-
kene totRomen gebrachrjde welcke aldaer onthalft zijn.Maer
t;ls met eenen fwaren fteen aen haren hals.in de Riviere desTy-
Lei"8 gheworpen, ende des niet tegenftaende weder uyt de riviere
met den fweerde gedoot.
V                                                                                     S-EU4
-ocr page 652-
EUPHRAXIA.
66o
<£
udu
m.
^^^i^^^^^^^^^^^^^^^^
?'77 ■Figner.
-ocr page 653-
____________i______________________,___:______mê
EUPHRAXIA.            661
EUphraxia eene Maget van Conftantinopelen , was maegh-
fchap van Theodofius den jongen, ende alfo haren Vader
overleden was,fa js fy van hare moeder Euphrafia feer ge-
recommandeert aen Theodofio, ende als fy vijfjaren oudt
.         was, foo wiert fy ten houwelijck toegefeyt eenen perfoon
VtderWeth. Maer de H.maget is met haer moeder ghetrocken
Mr Thebaiden in Egypren.ende heeft haer aldaer in een maegh-
en kloofter begheven; daer over de hondert religieufen waren,
heVdende een Enghels leven; wekker deughden fy feer nauwe
i*Volghde, fonder eenichfinsuyt het Kloofter te gaen. In 't felve
r^oofter dede de Abdiffe haer een hayren kleedt aen : ende alfoo
■ 5er moeder haer den Heere bevolen hadde; foo heeft fy terftont
11 aUe ootmoedigheyt ende in hare oefVeninge feer toegenomen,
j^de in de gehoorfaemheyt ginck fy 't geheel Kloofter te boven.
J?*re moeder van daer vertreckende, heeft de Kloofters in 't Oo-
i;etl gelegen befocht; ende heeft de felve veel weldaden gedaen.
~aer naer fieckelijck fynde is fy na de wooninge gereyft , ahvaer
7 hare dochter gelaten hadde,ende aen de felve al haer goet ach-
terlatende,is fy in den Heere geruft.Euphraxia dan nam dit goet,
et*de deylde het felve foo aen den armen als de Kercken Godts,
pde alfdoen begonftfy haer foo in hetKloofterlijck leven te oef-
?len, dat fy den noot haers lichaems verachtende, vier-en-veer-
llgh daghen langh onberoerlyck ftont, met uytghereckte handen
*en hemel. Veel tentatien des duyvels bevochten haer; maer door
^te foberheyt verwon fy de felve. Want hare hooft-peuluwe was
*;enen fteen.ende haer bedde met affchen bedeckt.Ende alfo haer
?en vyant in defer manieren niet en mocht vermeefteren.fo heeft
*}y eenen anderen middel voordacht. Daerom alfoo 't ghefchiede
flat fy eens water puttede, fo wierp den duyvel haer achterwaerts
j?ver in den bornput, maer de fufters trocken haer ongequeft we-
erom uyt. Alfo fy eens geworpen was van den folder.fo bleef fy
"ochtans onghequetft. Door alle defe deughden foo is de H.Eu-
Phraxia van Godt ghegont mirakelen te doen , waer door fy veel
^enfchen van verfcheyden {ïeckten genefen heeft.Ten leften alfo
4,
^mt het dat ghy my arine weefe ende n .
wederftaen, foo wordt
l
^yne fiele van my ghenomen.____________________
L                  ~~                                            S. E v-
-ocr page 654-
&
662 S. EUPHROSINA.
c^t^t^;^;^;^t^:>J^c^^c^c^<^e^                                        (f
T 7 8. Figuéf i "                 "                            S7Ï>
-ocr page 655-
_____________________________________________________________&%
~S\ E U "P H ST O S Y N X 66}
ÖEH.maget Euphrofyna ghebooren in Egypteri was de
dochter van den H .Paphnutius; fy wiert gedoopt als fy
leven laren oudt was. Alfoo fy van „verfcheyden perfoo-
nen ten honwelyck verfocht wiert,ib is fy ten leften ee-
nen feer treffelycken ende rycken man toegefeyt.Als fy
'•"thien laren oudt was; is fy met haren vader na 't Kloofter ge-
39e'n, op dat hy haer des Abt des Kloofters recommanderen fou-
-£> om voor haer te bidden, den wekken alfo hy haer de benedi-
i 'S gaf,ende met haer fprack.vermaende hy haer feer tot fuyver-
?eyt. ootmoedigheyt,vérdnldigheyt,ende vreefe Godts, alfo dar
ïer herte ontftelt fynde, begonft te doorfoecken de maniere van
..etl kloofterlyck leven. Soo ift gefchiet dat fy van eenen oudt re-
i'êipus daer van wel onderrecht wierr-den wekken oock haer het
ayr af fneedt, alfo dat fy in mans habyt ghekleet fynde haer ee-
J.er> gefneden veyfende.naer het Kloofter ginck,verlatende haers
'*ders huys. In 't kloofter ontfangen fynde,wort fy Smaragdus
^naemt.ende als een monick ghehouden. Daer raer wort belaft
*en Agapitushaerteleeren. Maer alfo den Abt fach haerfchoon
^fen^ foo beval hy hem datmeryhaer alleen fetten fouden^op dat
i' niemant verargeren en foude- 'Twelck Agapitus doende.heeft
"laragdum in eene celle ghefet; alwaer fy met bidden,vaften,en
Wecken den heelen dach over brocht; dienende den Heere met
fcnvoudigher hetten. Den Vader van Euphrofyna feer bedroeft,
^eft fyne dochter in allen kanten doen foecken; maer de felve
"jiet vindende , beweende hy haer al oft fy doot gheweeft hadde,
Fenfchoon-vader fyne behoude dochter, den bruydegom fyne
ruyt, den Vader fyne dochter. Paphnutius gaet na het kloofter,
ende verfoeckt aen de Religieufen te bidden,dat Godt gelieve te
j^toonen waer fyne dochter is, maer hen en wiert niet veropen-
^ert, ghemerekt Euphrofyna nacht ende dach den Heere badt,
53t fy toch mocht verborgen blyven. Den Abt fonder re weten
°nt Paphnutium by fyne eyghen dochter, om van haer in fynen
jouwe getrooft te worden. Euphrofyna kende haren Vader, maer
"V haer niet, want haer wefen was foo ontftelt van vaften, waken
j^de weenen, dat fy onkenbaer was.Eugenia vertrooft haren Va-
"'et; alfo dat hy wat beter te vreden fynde naer huys keerde.Sma-
f*Rdus heeft in die eenlycke celle gheleeft acht-én-dertigh jaren,
j^de is fieck gheworden; maer merekende hare aenftaende doot,-
*°o heeft fy haren Vader doen roepen : ende als fy verklaert had-
e Wie fy was, heeft fy haren gheeft gegeven.
SJvH-
-ocr page 656-
i$p
5'54 S. MARIA de Nichte van Abraham.
otoyto2&alte-2ivütoc]$ptii&9i
-ocr page 657-
^________________________fi?
^__S. MARIA Nichte van Abraham.          <5<Jj
A Lfo de ouders van Maria overleden waren, ende fy
l\ eene eenige dochter was; foo is fy den out-vader A-
ƒ" \ braham harenOom belaft forge voor haer te dragen.
"^Defen leerde haer den Pfauter , ende andere Schrif-
ten j ende fy arbeyde om haren Oom in abftinentie naer te
f°%en.Haren OomAbraham verheughde hem,als hy fach dat
y donder vertoeven ende foo vlijtich in alle deughden toc-
?atn,te weten in ootmoedigheyt,ruft,ende ftilligheydt, ende
°Ven al in de liefde Godts. Sy heeft in groote abftinentie als
?eH fuyver lam, ende onbefmette duyve met haren Oom 20.
j?ren geleeft. Defen tijt voor-by zijnde,fo begonft den boo-
^ vyant tegen haer zijne liften te leggen ; op dat hy haer in
VJQ net foude mogen krijgen. So lange heeft hy haer beftre-
.etl»tot dat hy haer overwonnen heeft. Over-fulcx onteert
Hinde,verlaet fy harenOom,ende begeeft haer by eenen ftal-
^echt,daer fy twee jaren oneerlijcken mede leefde. Den H.
^braham door de veropenbaringe Gods,het ongeval zijnder
dichten vernemende, en hielt nacht noch dach op voor haer
jfe bidden; tijt der tijdt toe dat hy als eenen foldaet quam ten
uyfe daer fy haer foo mifdroegh.Maria hem fiende,viel hem
0,ï» den hals om hem te kuflen ende te ftreelen. Ende gedue-
feude 't kufTen,fo wiert fy gewaer den reuck der edelder fo-
Sheyt,endeabftinentie,die zijnlichaem.van hemgafj ghe-
%ckende der dagen doen fy in dier voegen plagh te leven.
^de al oft haer hert met eenen pijl hadde getreft gheweeft,
egonft fy feer te weenen; feggende defe woorden,wee my,
I ee my arme verlatene. Den H.Abraham haer vertrooftende,
eyde haer met blijtfehap wederom naer harecelle.Aldaer nu
1 'Jtide,trock fy een hayren kleet aen, in grooter ootmoedig-
st haers herten, geduerighlijck weenende, ly verdruckte
, °ck feer haer lichaem met groote abftinentie e^de veel wa-
jeö&; ende op hope van vergiffenifTe beklaeghde fy haer mif- [
t*et. Soo innich was fy in 't gebedt.dat haer niemant fonder '
^at>en enkor.de aenfèhouwen. In fulcker voegen badt fy
°dt om vergifftniffe.dat fy moghtten eynde van driejaren
v^ch teken fien dat Godt haer penitentie aengenaem was.
v                                       Bb~b             S.Thai-
-ocr page 658-
S. THAISIS Sonderfle.
^4^PC£A2?QS5l^^64^^£A2^fift^^S^l^^fi4ï2^fi^^
\.tê
y8o.Fjgucr.
-ocr page 659-
_________________________________________________l%<\
^S. T H A I S I S Sonderffe. 66~iJ
yi Lfo Thaifis door toedoen van hare moeder va jongs
l\ kints af bedorven wasjfo heeft fy haer felven gehou-
,7 A den oft fy hadde gheweefteenen winckel van den
"^duyvel. Maer alfo fy van den H.Paphnutius bekeert
ï Iert, ende berouw over hare fonden kreeghj fo heeft fy al-
etl het goet ('twelck fy met het fondigen van haren lichaem
jonnen hadde) voortgebracht, ende opentlijck in 't mid-
,eti .der ftadt verbrant: daer nochtans 'tfelve weert was over
j.e4o«pondengouts.Hier na heeft haer Paphnutius in eene
jpere plaetfe gefteltjende komende aén een maegden kloo-
j ei>heeft haer aldaer in eene kleyne celle befloten,ende met
i °t toegefegeltj latende daer een kleyn venfterken , beve-
nde de fufters datmen haer daer door wat broots ende wa-
^$ foude aenreycken. De deure met loot aldus befloten
'Jtide,vraeghde fy den H.Paphnutius, feggende : Vader, al
^er fal ick hier mijn water maken?waer op hy antwoordeen
^ve celle, gelijck ghy weerdich zijt. Ende als fy hem ander-
prfvraeghde.Hoe ende in wat maniere fy Godt aenbidden
°üde; foo feyde hy tot haer : Ghy en zijt niet weerdigh den
5ern Godts te noemen, noch oock zijne hooge godtheyt op
j^e lippen te nemen, noch uwe handen ten hemel te ftrec-
^H: want,fo wel uwe lippen als ü\ve handen zijn vol on'fuy-
^rheydts.Maer ghy fult met den rugge naer den Ooften fit-
et>,ende dickmael herhalen.Heere diemygbefchapen hebt,
^wiltmy niet verlaten. Alfoofy nudryjareuin harepeni-
.e*ttie overgebrocht hadde. Soo is den H.Paphnutius door 't
?geven van GodtAlmachtich tot haer gegaen,ende brack de
>We ende 't lootj feggende tot haer: komt uyt; den Heere
eeft u qwefonden vergeven.Daer op fy feyde:Godt is mijn
^tuyge,dat van den tijdt dat ick eerft hier quam,maede ick
eöbuflèle van mijne londenjendefettede defelve voor my;
tide alfo de neufgaten van eenen menfch nimmermeer fon-
pr adem en zijnj alfo en was oock de gedachtenifle mijnder
^Uden noyt oogenblickvan my. Van de tijdt dat de H.Thai-
js öyt de celle was* fo leefde fy maer vijftalen dagen,ende is
11 Vrede geruft.
Bbb z          ~S^¥i-
-ocr page 660-
S. P E L A G I A, Sondcrffe.
66%
cgs^c^c^^^t^^^^^s^.c^ajü t$ti^^-tli!iK:jlS*3$gf
™f=3
-ocr page 661-
_______________________________________________
S. PEL A_G_I_A, Sonderffe. T&f
PElagia is ghebooren tot Antiochien,fy was eene van de ver*"
maertfte gnychelerflen, fchoon van lichaem, ende rijckelijck
gekleet-Defe alfo fy den faligenNonnus in der kercken eens
,eer heftichUcken van het uyterfte oordeel hadde hooren predic-
j611» is fy terftont door de vreefe Godts beroert geworden. Ende
s over voet gegaen ter piaetfen daer de Biffchoppé vergadert wa-
dende vallende den faligen Nonnus te voet, heeft fy tot hem
gefeyt .- ick bidde u mijn Heere.dat ghy achtervolgende de Icrin-
Seyan uwen Meefter Iefus Chriftus my Chriftene maeckt,- want,
j*jn Heere, ick ben een zee vol fonden, ende eenen afgront van
ï'*e quaet.Ik bidde u doopt my,end e alfo men haer dede opftaen,
0 vviert haer gefeyt dat de wetten verboden eene hoere te doó-
Setli 't en ware fy eerft borgeftelde.'Twelck hoorende viel fy we-
^er°m aen de voeten van den H.Nonnns.wiefch de felve met tra-
aft >ende drooghde die met haren hayre.ende fprack, ift fake dat
!3'1y mijn doopfel (wee my fnoode ende onnutte menfche) uyt-
jMt; foo fult ghy Godt voor mijne fiele verantwoorden,- ende ick
!51 U mijne fonden toefchrijven. 'TwelckNonnus hoorende,heeft
£ïer belefen , gedoopt, ende geteeckent met het teecken desH.
M"uys,ende het H.Sacrament uytgereyckt.
^ Den boofen vyant defen handel aenfiende,klaeghde en kermde
eer overNonnus.Ende met foete woorden ginck hy Pelagia aen:
jj^er fy teeckende haer met het H.Cruys ; endeden duyvelver-
'°of,Daer naer alfo fy allen haer goet den armen,weduwen ende
ÏJ'eefen hadde doen uytdeylen;fo is fy den achtften dach.als fy nu
^ec wit kleet van haer doopfel afgeleyt.ende een hayren aenghe-
ITocken hadde, nalerufalem getrocken, endeopdenbergh van
^liveten heeft fy een celleken gemaeckt; noemende haer lelven
eIagius,al oft fy befnedé waer.ende heeft al'laer heylichlijck ge-
6eft.Het is gebeurt dat daer eenen diaken naer lerufalem reyfde
p1*1 de H.piaetfen te befoecken,ende ovèr-fülcx Pelagia oock be-
^ht, maer gemerdr fy van armoede ende gebreck geheel mager
J^fo en kende hy haer niet.maer fy hem wel.hare oogen haddë
voevë van de menichte der tranen.Ende alfo defen Pelagius feer
ermaert was foo heeft defen Diaken haer anderwerf belocht.en
?en hare celle komende.vont hy haer doot. Ende alfo hy haer lic*
^etn falfde ende wiefch; fo wert hy gew aer dat het eene vrouwe
^s.Daerom hebben fy met luyder ftemmen geroepen,ende God
gekende gefeyt, glorie zy u Heere Iefu Chriftè.die de menich-
Spdigheyt uwer r-ijekdommen foo wel uytftort in de vrouwen als
.ft de mans perfoonen. Haer lichaem is met lef-fangen ende licht
^n de oude Vaders begraven.
Bbb 7                 ~ S.M a-
-ocr page 662-
67o S. MARIA EGYPTICA, Sonderffe^
$ 9 9
______                                     s^£
-ocr page 663-
^5. MARIA EGYPTIACA SonderfTe. ö>7
MAria van Egyptenoudt zijnde twaelf jaren , foo heeft
fy hare ouders veracht, rende na Alexandrien gereyit,-
alwaer fy feventhien jaren lanck haer lichaem tot alle
oneere mif bruyckt heeft; ende des te meer.door dien
fy voor alle man, ja oock fonder loon ten beften was:
j^de middelder tijdt fponfy, oft bedelden haren koft. Het is ghe-
^eürt dat daer feer veel volcx na Ierufalem trock rer feeften van
!?e verheffinge des H.Cruys.alwaer defe Maria niet uyt devotien,
,'er om een ander tot oneer re brengen oock ghereyft is : ende
JJ^aer gekomen zijnde, foo ginck al de werelc naer der kercken.
/*'er fy op den dorpel der kercken tredende, wiert door Godts
n'We van daer ghedreven; alfoo dat fy niet in komen en korde,
rfo dit dry oft viermaels ghebeurde; foo aenmerckte fy dat her
■^erder fonden fchultwas, daerom dat fy van daer gheftooten
i^ert. Is over-fulcx met berouw tot het voorbidden van de H.
hoeder Godts ghegaen ,• belovende haer, dat by aldien fy mocht
ïelfchouwen het H.Cruys» nimmermeer haer lichaem voorder
J.°t oneer ghebruycken en foude. Dit gedaen zijnde, foo verfoect
7 om in de Kercke te treden, ende ginck alfdoen fonder tegen-
JJ°ot binnen. Ia dat meer is, ghelijck de baren der zee.alfo wiert
X van den volcke voortgedrongen. Aldus foo heeft fy dan het H.
Srüys aenghebeden ; ende wederom gaende ter plaetfen daer fy
{['re belofte hadde ghedaen j foo wiert fy door eene hemelfche
*em.me aldaer geleert van 't gene fy doen moefte.So is fy terftont
^et dry brooden na de wilderniffe gegaenjalwaer fy 47.jaren foo
kleeft heeft.dat haer noyt beeft noch menfch, dan alleen Godt
6,1 fagh. Naer dat fy by hare brooden I7.jaren geleeft hadde.foo
^t fy voort-aen kruyden, ende als hare k-lederen van haren lijve
waren, foo wiert fy foo feer gepijnicht, eenfdeels vande
pandende hitte des daeghs, eenfdeels van den vorft ende rijm
es nachts ; dat fy dickmael ter aerden over doot, ende onbewe-
jHijck bleef liggen. De eerfte feventhien jaren wiert fy feer van
?etentatien aengevochten,maer overwon alle de felve doorGods
jWpe. Ten leften alfo den H.Abt Zozymas ontrent de felve woe-
"'jne quam, foo heeft hy haer ghevonden; de welcke haer op den
bitten donderdagh het H.Sacrament uytreyckte. Ende alfoo hy
een jaer haer wederom befocht, ende doot vont; fo heeft hy
?'er door den dienft van eenen Leeu(de welcke het graf mae&e)
^graven.
^- ■                                          Bbb 4                    SJVU-
-ocr page 664-
M A R I N A Maget.
6f2
aft
9
-ocr page 665-
M A R I N A Maget.           67$
EH.Maiina geboren tot Alexandrien , is van haren
Vader die welcke een Monick was,oock in mans ha-
bijt ende niet eenen mans naem te weten Marinus,
in't kloofter gebracht. Alsfynu twaelf jaren oudt
j^sjbo heeft den vader haer geleert de wegen des Heeren.
j:nde fo fy 17.jaren out was,fo is haren vader overleden. En
| bleef alleen woonen in de celle haers Vaders, ende was
e'ck even een gehoorfaem. Alfo dat fy fo van den Abt als vant
|eheelen kloofter feqr bemint wiert. Dickmael als den Abt
aer naer de ftaet font, om van alles te koopen, ende dat het
Jju fpade wiert,fo bleef fy met de andere broeders in de her-
ige. Het is gebeurt dat defes Herbergiers dochter van ee-
1en Lantf-knecht bedrogen wiert; overfulcx dat fy een kint.
^toeg.De ouders dit gewaer wordende,die wilden goetront
*eten wie den Vader van het kint was : het welck fy Marino
°pleyde. Hare ouders gaen over voet tot den Prelaet, ende
^erklaerden hem 't gene Marinus bedreven hadde: terftont
j^iert fy geroepen; ende alfmen haer aenteech dit feyt, foo
heeft fy 't felve bekent. Waer deur haren Overften geftoort
?1jnde,dede haer met ftocken flaen,ende ten kloofter uyt ja-
&ê5maerfy en verklaerde noyt yemant hare verborgentheyt:
^an fo fy uyten kloofter gejaeght was , foo bleef fy voor de
Poorte des felfs benauwende haer felven,ende biddende den
&enen die voorby gingen om eenen mont vol broots,tot on-
derhout van eens anders mans kint. Als fy nu aldus vijf jaren
^Uyten den kloofter hadde geweeft, is fy wederom in 't con-
vent ontfangen : ende dede al het fnootfte werek des kloo-
^ers feergeerne. Het is gebeurt naer weynich tijdts datfy
ftierf in den Heere; ende alfdoen wiftmen eerft dat het eene
^rouws-perfoon was. De oneerlijcke deerne die haer dit aen-
Setegen hadde,wiert van denduyvelbefeten: ende verklaert
^ebbende van wien fy bedroghen was, isaen het graf van de
^•Marinaverloft.Ende alfmen dit al hoorden, foo quam daer
°otrent veel volex tot de bidtftede van de H.Marina , ende
Vereerden hare begrafteniffe met tortfen,pfalmen,en lof-fan-
|enjhare hulpe verfoeckende. ____________^___
Bbb f               "~SJFi-
-ocr page 666-
■'• '
S. F A B I O L A, Weduwe.
674
t^tjip^^i^^i^^t^^c^c^c^
t^^x^^^^t^^^^-t^.e^^-t^x^tf
s. p*J'
5'84-Figuer.
-ocr page 667-
Jè*
S. FABIOLA, Weduwe.              67f
ALfooFabiola haren eerften man verlaten.ende den twee-
den regens allen behooren getrout hadde; is ghefchiet
dat fy na de doot deflelfs tot haer felven komende, haer
met eenen fack bekleet heeft, ende opentlijck voor ghe-
,             heel Romen penitentie gedaen heeft. Sy ftont bloots
?°ofts fonder fpreken.ende in hare zijden ontregen 5 fy en derde
ltï den tempel des Heeren niet gaen : maer met Maria de fufter
v*n Moyfes bleef fy afghefonden uyt den volcke alleen; op dat
I ? ghene die van den Priefter verftooten was, van Godt wederom
^nnen mocht geroepen worden. Als fy nu opentlijck wederom
'°t der H.Kercken gemeynfchap ontfangen was; wat heeft fy ge-
pen?Voorwaer al waft dat het met haer nu wel was; foo en heeft
X haer quaet leven niet vergeten : maer alfoo fy eens fchipbre-
**nghe geleden hadde, foo en wilde fy de tweede reyfe haer des
^iet meer betrouwen. Maer heeft terftont een gafthuys gefticht;
'Iwaer fy de fiecken van der ftraten inbroght, de felve nu van ar-
moede onderkomen zijnde allen gemack ende gerief aendede,
Hoe menichmael heeft fy de ghene die 't Konincx feer hadden
ende vol ftancx warsn op hare fchouderen gedragen? Hoe dick-
•fiael heeft fy de etterachtige materie af-ghewaifchen ? die eenen
5nderen hem fchroomen foude alleen te aenfchouwen. Met hare
eygen handen fpijfde fy hen , ende als de fiecken op hun uyrerfte
htgen.laefde fy die met fopkens. Daer en was gheen Kloofter dat
Van haer ghene aelmoeffe en ontfingh ; ende alfo Romen haer te
kleyn was om hare miltheyt genoegh uyt te ftorten : foo rrock fy
door diverfche eylanden, om de vergaderinge der HH.monicken
fe aenfchouwen. Is oock gereyft na Ierufalem,om de H.aldaer te
dienen. Ende aldus verlangende naer de eenigheyt, niet willende
derven de herberghe van Maria. Siet foo overvallen de Hunnen
Romen ; overfulcx dat fy met meer andere ghedwonghen was te
fchepe te gaen wederom naer Italien : opdat fy foude armelijck
leven daer fy eertijdts rijck gheweeft was. Maer als fy aenfaeh de
tnueren van Romen .foo beweende fy dat fy foo befloten was: Alfo
dat fy niet peyfendeop hare fwackheyt.oft oock datfy eene vrou-
Perfoone was.alreenlijck fochte de wilderniifej alwaer fy met der
herten oock woonde. Ende als fy haer aldus bereyde; en konde l
haer.de doot onbereyt niet verraifchen.Maer foo fy begeerde foo
ftierf fy.te weten na dat fy alle haer goet uytgereyckt had aen de
dienaren GodtSjom alfo dien laft afgeleyt hebbende re lichte» ten
hemel te varen.
~                   _                                                                  S.Fat-
-ocr page 668-
^
676
S. PAULA Weduwe.
*s^3^!i^<tëi^<rft^a^<£¥3&ÉS^rfS*^
Tz$^<$^ï&^ïk!^t£&ï?$m> <$*£ ^&2>S&Ö?^
?8f-Figuer.
S.PaV^
-ocr page 669-
;
AULA Weduwe.                677
DE H.Paula was eene feer edele weduwe vanRomen.defe
heeft met haer dochter Romen verlaten,ende is gereyft
na Hierufalem; alwaer gekomen iijnde, heeft fy de hey-
Jige plaetfen met fulcïfe vierige devotie befocht, dat het
j            en ware fake geweeft, fy naer de andere gefpoet hadde,
^ eerfte niet en foude konnen verlaten hebben. Wat tranen fy
j*er ftortede.wat fuchten ende rouwe fy aldaer hadde.'t fërye kan
dr^Ren heel lerufalem. Ia oock Godt almachtigh, die haer docht
ï^fy menichmael aen den Cruyce aenbadt, als fy in't ghebedt
jSh.Niet langhe daer na is fy gekomen tot Bethleem, om altijdt
t a?t te blijyen , alwaer fy drie laren in een kleyn celleken bleef,
°t der rfjdt toe dat fy een kloofter met verfcheyden cellen ftich.
£ft; mitfgaders oock eenige woonfteden voor de pelgrims, daer
«j^ia ende Iofeph gheene herberghe en hadden konnen vinden.
1'nier heeft fy haer alfo vernedert,al of fy maer het minfte meyf-
.e1 ware geweeft.In haren weduwelijcken ftaet en at fy noyt met
^nfperfonen. In feer groore fiecte en gebruy&e fy geen bedde
,'er altijdt op hayre klederen fliepfy tegen de naeckte aerde^by
Men aatmen 't flapen oft ruften noemen mach, alfmen nacht en
5ch in 't gebedt volhert.Men foude gemeynt hebben dat in haer
eie fonteyne met tranen was. Alfmen haer feyde dat fy hare 00-
Jjen wat ruft geven foude,foo feyde fy: Dit aenficht dat icl^tegen het
T°odt Godts,met ceruyjfe,blancketfel ende ivitfel dickrnaelgeblanc^et heb-
eidatfilvemoet icl^nu leelijckjnaecken. Mijn tichaem 't welc\in weelde
"fyebrocht is,moet nu verdrutl worden,ende alle mijne joegen ende laceben
^"et nu met gefladicb weenen vergolden voorden.
Boven alle defe deuchden was fy noch feer vermaert door hare
etbaerheyt, dat fy te Romen noch in der werelt zijnde, allede
*erelt daer door een exempel van eerbaerheyt was. Sach fy eenë
J^en menfeh, fy onderhielt hem. Sach fy eenen rijeken. fy ver-
reende hem om deught te doen.In miltheyt ginck fy elck een re
>°Ven. Door hare verduldigheyt overwon fy allen haet ende nijt.
^ ootmoedigheyt en was by haer niemant te gelijcken. Sy wa»
°o fober dat het buyten kennis ginck; ja fo, dat fy geheel mach-
,eloos daer van wiert. Sy was met Godts woort alfo ghewapent,
J.'t fy alle tentatien wederftont- Met defe ende andere deughden
^tciert, als oock met eene langhdurige martelie gekroont zijn-
jJ^J voelende haer aenftaendedoot, foteeckendefy hare lippen
^et het teecken des H.Cruys, verhalende defe woorden. Heere
*+k heb bemint het cieraet uwes hup , ende de woonplaetfe uwer gloricn.
*nde alfoo is fy in den Heere geruft.
■LJ                                                                             S.EU-
-ocr page 670-
7
1°
67%
EU STOCHIUM Maget.
C^J^3i*3 ^^(^^^C^^C^^t^^t^t^t^^ïAst^S^50^
t^c^^^^^^^c^^^^^*^^^^^ agi'f
S.E^
$-8<J.Figuer.
-ocr page 671-
_________________________l __J&l t
S. E.U S T O.C H I ü M Maget. 679
EUftochium was de dochter van de H.Paula ; fy was eene
koftelijcké pèerle der maeghdelijckheyt,ende_der heylige
Kercken. Sy is ghebooren tot Romen, ende in' de kamer
van de H.Marcella in maeghdelijcke manieren geoeffent;
~         daer naer is fy gaen woönen ten huyfe vanHimetius haren
Vorn: wiens huyfvrouwe Pretextata.die feer edele was.haer heeft
^erlijck gekleet,ende het hayr flechtelijck hangende, heeft fy op
e wereltfche maniere gevlochten: hopende fo de dochter als de
hoeder van haerlieden goet voornemen te krijgen. Wat is daer
&efchiet? Sier des nachts komt tot haer eenen Engel, haer drey-
|ende met ftraffer ftemmen, defe woorden gebruyckende. Hoe
_rft ghy meer uws mans dan Godts gebodt volgen? Hoe beftaet
&"y met uwe oneerlijcke handen dat maeghdelijck hooft aen te
"■oeren? Siet van nu af fullen uwe handen verdorren; ende aldus
Sheftraft zijnde , fult ghy fien wat ghy bedreven hebt: ende naer
vijf maenden fuldy ter hellen varen. Ende is het dat ghy u quaet
vOornemen niet af en gaet, foo fal uwen man ende uwe kinderen
fterven. Ende alfo dit den Engel gefeyt hadde.foo is 't felve oock
£rdentlijck gefchiet, ende tot een teecken flat fy te laet berouw
^adde.wasghenoeghdedootdiedaer terftont ghevolghtis. In
?efer manieren ftraft Godt die zijnen tempel ont-eeren,aldus be-
,chermt hy zijne koftelijcké bagghen ende gefteenten.Aldus heeft
•ty Euftochium wederom na hem genomen; fy die Godt verkoo-
ren hadde • ja van Godt den Heere te vooren uytverkooren was:
£|> dat fy foude ingaen in de felve herberge daer Maria den Sone
^»odts gebaert hadde. Sy acbtede veel hooger Bethlehem als Ro-
lden; ende hadde liever in eenen beflijckten ftal gewoont,dan tot
j^omendaerde bakken ende daecken vanden goudebloncken,
iJverfulcx isfy van Romen na Paleftynen gereyft, alwaer fy met
"aula hare moeder (die Berhlehem voor eene geduerighe woon-
Waetfe ghekoofen hadde) dry jaren lanck in een kleynhuyf ken
|hewoont heeft ; alfoo dat fy noyt van haer en fliep, fonder
^aer niet en at, oft nergens en ginck. Sy en hadde niet een mijre
jjie haer eygen was.Maer verblijde haer als fy haer vaderlijck en-
^e moederlijck goet den armen fagh uytdeylen , hopende hier
"^ermaels ongelyck meer te beerven. Na het overlyden van hare
goeder , foo heeft fy in haer H.voornemen met andere heylighe
^aeghden dagelycks toegenomen,ende daer na gheluckelyck in
^en Heere geruft.
S.Mar-
-ocr page 672-
6}t
S. MARCELLA Weduwe.
<*8o
ic^rj^">*et^(^E^c^i^aJec^5^t>J*K^
f
Os
^^^•^^^^^^^^•^-•«^^■^■^•c^»
S.M^
j^j^Figaer.
-ocr page 673-
»1'l
^_M A R C E L L A Weduwe. 681
ALfoo den Vader van Marcella overleden was, fo is oock
feven maenden nae haie bruy loft haren man geftorven.
Dek van den Borgemeefter Cerealis moetwillichlijck
aenghefochr zijnde , ende ghemerckt hy oudt was, alle
to           zijn goet haer achterlaten wilde; foo heeft fy gheant-
i ,°ort .• waert fake dat ick wilde herhouwen, ende niet veeleer
j-Iefen de eeuwige fuyverheyt,-foude ick meer den man dan 'tgoet
°ecken. Sy was d'eerfte die binnen Romen den Chriftelijcken
*eduwelijcken ftaet beleefde ,• het welck fy foo inwendichals
J^Wendich ghenoech liet blijeken. De klederen gebruyekte fy
/- 'een voor de koude,ende om haer lichaem te bedecken. Ia was
? Vervremt van eenich gout te dragen, dat fy oock haren merek-
I|Tck af leyde; foeckende veel liever der armer menfehen magen
* verfaden,als hare koffers met gout oft juweelen. Nergens en
^"ck fy fonder hare moeder. Alleen en fprack fy noch Priefters
5°ch religieufen. Altijdt hadde fy beneffens haer maeghden ende
egelijcke weduwen,ende die van de treffelijckfte.Sy vermaeckte
*er foo feer in 't leien der H.Schrifture.dat het wonder was. Sy
}*s matelijck in 'tvaften.ende en at geen vleefch .Den wijn roock
^ meer dan fy die proefde, ende gebruyekte die alleen om hare
pekte ende cjuade mage. Selden ginck fy uyt, ende fy fchouwde
(-"% feerdéhuyfen der edelder vrouwen .- op dat haer niet en
te vooren komen 'r gene dat fy .verlaten hadde. In de kerc-
en der H.Apoftelen ende Martelaers ftortede fy heymelijck haer
jHedf, zijnde in alles hare moeder gehoorfaem.Tot dier tijdt en
J^s daer gene van de vrouwe die eenich verftant hadde wat eens
^Onicx voornemen , oft kloofterlijck leven te feggen was : ende
verfulcx en derfde fy den naem van een religieus niet aennemê,
^ dat het fchande fcheen te wefen ende ongehoort: nochtans fy
11 fchaemde haer niet te volbrengen 't gene dat fy Godt aenghe-
^m wift te wefen.Sophronia ende andere hebben veel jaren ha-
te Maniere van leven nagevolght.Met defe hielt deH.Paula groo-
/j ghemeynfehap. In defen huyfe is opghevoet Euftochium, die
|-'°em der maeghden .-ende aen alfulcken fchool-kint kanmen wel
Peuren hoedanich den fchoolmeefter is geweeft.Den naeft-gele-
Pei acker diende haer tot een kloofter,- ende op 't velt te zijn was
^er eene wilderniife. In defer manieren volherde fy foo langhe
^ het fcheen dat Romen verkeert was in Ierufalem.door de me
(jlchte die haer leven na volchden.daer na is fy gefont,kloeck,en-
e tyel te palfe zijnde in den Heere geruft.
Ccc                       S.OlYM
-ocr page 674-
^?v_
MELANIA de oude Weduwe.
6%z
ë
— -----                                   —.....■ ■.■m«All!jBiffil
fSS.Figcer.                                                    S. &
-ocr page 675-
^______■________________-J?^
S. MELANIA de Oude weduwe.        683
ÖE feer falighe Melania van Romen , was de dochter van
denWet-houder Marcellinus.Defe alfo haren man over-
leden ende zijn lichaem noch werm was , zijn hare twee
fonen gelijckelijcken op eenen tijdt afgheftorven. Waer
b          over (y niet eenen traen latende, lagh aen de voeten des
H^ren feggende.Ick fal u O Heere, te ghereeder dienen,nu ghy
%!iVan defen 'kft verloft hebt. Alfoo fy nu dan weduwe zijnde,
QP ontrent twintich jaren , heeft fy verdient met der herten
t« '"urn ten houwelijck te hebben. Ende nademael dat over ha-
„n ©enighen fóne eenen momboor gheftelt was, is fy getrocken
v ^exandrien j ende verkoopende alle hare goeden, heeft dacr
^ Selt ghemaeckt: ende is ghearriveert ontrent den bergh van
<Lltr'en: blyvende aldaer fes maenden ,• befocht ende fach fy alle
t "eyligen der felver plaetfen. Hier na ftichtede fy een kloofter
5 ^Hierufalem; overbrengende aldaerfeven-twintich laren met
/"ighe maeghden. Alle dewereltweet ghenoegh wat fchat fy
t"iier de arme menfehen uyrreyekte. Want feven-en-dertigh Ia-
^ gheduerende, brocht fy over in alle vremdelingen te ontfan-
|je l> voor haer felfs niet behoudende.Naer dat fy vernomen had-
(j- <Jat hare Nichre de werelt verlaten wilde jfo is fy nu out fynde
is "ch laren , in twintich dagen van Cefarea tot Romen gheko-
(1*°. ende heeft Pinianum haerder Nichten man in 't heylich Ca-
\ °lyckgheloove begonft te onderwyfen ,• radende hem met fyne
Afvrouwe in fuyverheyt te leven.naer wiens exempel oock veel
f elfchen hen in 't felve leven (verlatende de werelt) gevolght
u1, Sy ftelde haer teghen de Roomfche mannen ende vrouwen
f. filyck teghen wilde dieren. Sy fchouden haer, verbiedende dat
6Jjiemant door de kracht van hare leere tot haer leven trecken
I 'oude, welck al niet tegenftaende, foo brocht fy de menfehen
b ^eneenelyck leven , fy informeerde oock haren fone in alles.
rjyfende voorts naer Sicilien, ende allen haer goet verkocht
j> "bende, is fy wederom na Ierufalem ghekeert, alwaerfy haer
Vtetuytghedeylt hebbende, is defe goede ende fachtmoedighe
°li\ve ten eynde van veertigh daghen falighlyck gheftorven.
Ccc 2                      S-Me-
-ocr page 676-
>j&
* 84 S. MELANIA de jonge weduwe.
-ocr page 677-
•— ______________________;____§Q
S. M E L A N I A de Ionge weduwe. 68 y
Niet tegeuftaende datMelania jonck van jaren was,
fbo is fy nochtans rijp van verftant geweeft. Defe
alfbo fy teghen haren danck aen Pinianus, een feer
treffelijck Romeyn,ten houwelijck gegeven wiert;
°o is fy door de onderrechtinge van haer groot-moeder foo
^rregebrocht,datfy haer in den houwelijck feer qualijck
^Ondeghevoegen. Defe, alfo fy nu twee foonkens haddede
^elcke overleden waren; is haer het houwelijck fo tegen ge-
morden , dat fy haren man tot alle voordere fuyverheyt ende
°1thoadinge des houwelijcxrade, feggende : Ingevalleghy
j**et my wilt huys houden, ende mijn leve in uwe macht heb-
"en fo kenne ick u als mijnen heere,by aldien ghy u naer alle
jïjatigheydt reguleert: Iaet my alleenlijck toe,dat ick my nae
V°dts begeerte mach voegen ; op dat ick be-erven mach de
^eughden mijnder grootmoeder, wisns naem ick voere:waht
^aert dat het Godt geliefden dat wy de werelt gebruyckten,
jty en hadde my mijne twee onbejaerde kinderen niet afghe-
^»elt. Ten lellen Godt met haer medelijden krijgende, heeft
f^ren man ingheftort, dat hy nu voortaen fuyverlijck fbude
,eVeu, ende alle wereltfche dingen als dreck verachten. Me-
90iadan nu out ontrent twintigh jaren, verfaeckte dewe-
Mdt, op-offerende al haer zijde-werck tot cieraet van den
Ďmpel Godts:haer gout ende filver beeft fy nytgedeylt aen
^e H.mannen in de Ooften; ende de kercken,Kloofters,gaft-
^uyfen , ende arme menfchen inde Wetten heeft fy felfs in
^rfoonegedientinalle vlijtigheydt. Naer elcks noot, foo
deelde fy elck haer geit; niet tot overdaet, dan ter noot:noyt
,rm menfch ginck met ydelder hant van haer:flavë oft knech-
en, mans oft vrouwen die na vrydom verlanghden , verlofte
y tot acht duyfent toe. Over ander dach en nam fy maer
j-en fpijfe, ende in't beginfel eens ten vijfften dage : met
jjare dienftmaerten hielt fy hare behoorte in den dienft van
j^en huyfè; de welcke fy fo goet hielt als haer fufters kloo-
|ers gewijfe. Haermaeghfcbaptrock fy tot een geeftelijck
eVen : op dat fy met haer Godtden Heere mochten dienen.
^31.                                 Ccc s                S.Óim--
-ocr page 678-
<Sg<S SS. CANDIDA ende GELASIA.
^
fpo.Figuer.                                               SS^C*^
-ocr page 679-
SS.CANDIDA ende GELASIA. 6%7*
—t--------------------------------------*----
D% falige Candida huyfvrouwe van den Prince Tra-
janus,droegh feer groote eere ende affe&ie tot den
naem Chrlitij fy was oock feer vermaert in fuyver-
heyt,oock in 't vereeren yan den tempel Godts feer
'berael. De BifTchoppen ende andere dienaren Godts (als
Jtytreyckers der Sacramenten ende des woort Godts) eerde
v feer na hunne weerdigheyt. Defe na dat fy bare dochter
Jpt alle fuyverheyt gebracht,ende als eene peerle boven alle
^are fchatten tot Chriftum voorgefonden hadde:fo is fy ook
Jare dochter in alle fuyverheyt ende miltheyt na ghevolght.
^efe ghevraeght zijnde, waerom dat fy alle den nacht foo
krocht,ende met malen ende backen haer bekommerdejfoo
^twoorde fy : dat doen ick om de krachten mijns lichaems
^ verdrucken , want nademael 't felve met vaften niet ghe-
"oegh getemt en wort, fo voeghe ick daer toe, als eene ghe-
'ellinnejhet laftich waken om Efau te vernielê}ende alle der-
^Iheyt uyt te royen. Sy en at noyt vleefch j dan op feeft-da-
|en at fy alleenlijck vifch, kruyt met olie ; ende op andere
'agen fy at voorts droogh ende verkorft broot. Alfo nu defe
^eerdige vrouwe in dit H.leven geftorven is, foo geniet fy
Jtt de goederen de welcke bereyt zijn de gene, die de waer-
^eyt ende rechtveerdigheyt beminnen, ende in goede werc-
*en hen oeffenen.
De vrucht van haer H.leven heeft fy gelaten aen de weer-
%e Gelafiaj de welcke door het exempel van defe H. Vrou-
we oock den wegh der waerheyt ende der fuyverheyt inghe-
foen is: dit waren hare deughden : noyt en ginck.de fonne
Qnder dat fy eenige gramfchappe in 't herte hadde, noch te-
lden knape noch tegen maerte , noch oock tegens yemanden
^ders. Defe vloot altijts de wegen die leyden tot der dootj
*e Weten der gener die eenigh onghelijck gedencken j ende
?*»tginck alfoo defen aeriftootdes duyvels. Ende alsfy feer
pdt om eeuwelijcke vergiffeniffe haerder fonden, foo heeft
Jj'kleyne fonden geerne vergeven, om vergiffeniffe te heb-
!^van meerdere fonden.
■                 C7c"4               S.SYN-
-ocr page 680-
SYNCLETICA.
688
i*fo(^c^i3Jtoc^!^<^<!^(^<^c^(a^:^
^
^^*-^13^^^^^^^^^^^^^^^^^^»
S^Figner.
s.ssr*
-ocr page 681-
SYNCLETICA.
6%9
SYncletica was eene vrouwe van groote heyligbeyt$deii
regel van haer leven haddefy met andere vrouwen van
den H. Athanafius ontfanghen: den wekken het leven
van den H.Autonius allen mans perfoonen oockvoor-
S^eftelt hadde. Maergemercktwy het leven van Syncletica
,let befchreven en vinden : foo lullen wy eenige hare woor-
5eQ uyt het ouder Vaderen leven te voorfchijn brengen; hoe
f niet defe navolgende ghelijckenifle verfterckte deghene
'e in hun kloofterlijckleven eenigh verdriet kregen, ende
an den duyvel bevochten wierden.
, öe ghene die ter %ec vaert, eerfl uytfreckende hunne feylen vindenfy
£f wint goet. Daernagebeurt het dat daer oprijfi eenen contrarien wint;
aer daerom en verlaten de Schippers terjlont het Schip niet, noch en
°rpen oock_'tgoet over boort niet ; maer nu ontwijekende den wint, dan
*<V verdraghende oft daer te<ghen feilen , komen fy wederom op den rech-
en wegh. Alfio ah ons oocl^den contrarien gheefi beftrijt, foo laet ons in
van een feyl, denfandaert des Cruycen oprechten, ende wyfullen
""r huif e desfelfs, onfe reyfe tot een goet eynde brengen. Als haer ghe-
raeght wiert, oft het eeu volkomen deught is niet te heb-
en; foo antwoorde fy :
Ghelyckerwifs flereke l'akenen als die dickmael betreden ende ghekeert
ty*t fchoonder ende witter worden ; van gh el ij eken eeneflereke fiele neemt
%rgewillige armoede in alle fterckheydt toe, Sy plagh te fegghen tot
^eti genen die tot een quaet leven hen tot een beter begavê.
7e' is eene groote moeyte hem tot Godt te keer en, maer daer tegen volght
,qer nae een onuytfrekelijcke blijdfehap. Want eenen menfeh die vier fto~
Jn wilt; heeft veel moeyten met blafen ende moeken ,ja dat hem dickmael
e ooghen loopen , dan ten lef en brandt het (want daer f act ghefchreven
,®dt is een verflmdendc vier) alfo moeten wy oockjnet tranen ende moeyte
'Pons hertehet Goddclijckjvyer ontflekeu. Tegen quade gepeyfen gaf
y defen raet. Ghefjck_hct venijnich ghedierte alle contrarie medecijnen
\fn hemjaeght, alfio worden door vaften ende bidden de quade gedachten
pf* onfefielen geworpen.
Ccc f
S.O-
-ocr page 682-
■:/;M
69o S. O L Y M P I A S Maget ende Weduwe.
^^^^^^^^^^^^^i^^t^t^t^at^t^-'^5
«$*
1 »>*J5
------------------:----------S^-
j-92.Figuer.
-ocr page 683-
S. OLYMPIAS Maget ende Weduwe. 6$t
OLympias,wefende een uytgelefen vat van den H.Geeft,
was de dochter van den Grave Anyfus Secundus , ende
de Nichte van den Lant-vooght Ablavius, daer-en-bo-
ven oock de bruyt van Nebridius : den wekken als fy
na hare ouders doot ten houwelijck gegeven was; foo
^eft fy met hem twintigh maenden in fuyvertiEy.t gheleeft: nae
^ers mans doot en is fy niet herhout, maer fy bleef maget ende
J'eduwe; brenghende haren tijdt over met vaften, bidden, ende
Jjienft der armen .- ende alfoo fy forge droegh voor de dienaren
^es Heeren, foo heeft fy allen haer geit daer toe ge-employeert,
elde befonderlijckaen Ioannes Chryfoftomus; den wekken fy
^erckelijcken eerde. Daer en was ftadt noch dorp , ofteenighe
Waetfe.men wift van hare groote miltheyt te fpreken. Sy en was
jjiet alleen in het uytreycken van aelmoeffen aen kercken,kloo-
l*ers, ende Godts-huyfen vermaert ,• maer was oock feer liberael
^an gevanghenen ende gebannen menfchen te verloffen : alfo dat
fy door aelmoeffen alle dewerelt bekent was. Sy ginck elck een
l1 ootmoedigheyt te boven; fy en focht ghene ydele glorie; fy en
Heen niet alleen,maer was met der daet deughdelijck.-fy fchou-
jje alle opgheblafentheyt; Sy fliep luttel, fy hadde lief haren nae-
ftenj en boven maten was fy eerbaer; ftellende hare eeuwige ho-
pe op Godt. Her was groote fchande fulcke flechte ende ghelapre
lederen als fy droegh.Sy was fo fachtmoedigh van herten,dat fy
<ie kinderen in eenvoudigheyt te boven ginck.De fonteynen fou-
ten eer water ghebreck ghehadt hebben, als hare oogen tranen,
^ie fy tot Godt gheftadich weende. Sy en bekommerde haer nier
!*ieer met vleefchelijcke oft wereltfche dingen, maer focht alleeh
1 gene Godt aenginck, voor wiens naem fy alle verfmaetheydt
deerne verdroegh, waer door fy weerdigh was in 't getal der fali-
&r gherekent te worden; want dit was haer eyndeoy ftelde haer
Jegens alle perijckelenjende defe doorkomen fynde.heeft fy ont-
*5nghen de kroone der glorien ; ende nu ontlaft zijnde van defe
^erganckelijcke wooninghe, ontfanght alfoo de eeuwige vergel-
'inge; de welcke fy door hare goede wercken bearbeyt heeft.
S.Alex-
-ocr page 684-
^8</.
épa          S. A L E X AND RA, Mager.
*
t^c^i^t>%!^atei^t^c^^fca^c^alec^t^
ü£p e^a^uta;^;>tet^c^c^i^i^c^-(^:^
fc
f9 3 .Figuer.
-ocr page 685-
[___________'_________ a
~ £ ALEXANDRA Magel 6pT
ALfodaer eea jonckman op deH.Alexan'dradöot ha-
re uytgelefen fchoonheyt leer verlieft was; endefy,
als Chriitum veel meer beminnende,hem altijt voor
't hooft ftietjhadde veel liever haer felver al levende
Jn een graf tebefluyten, dan des ïonckmans .üeh. (die nae
podts beeltghefchapen was) eenevoordere oorfaèckevan
«efde te geven. Overfulcx buyten der ftadt gaende, heeft fy
haer in een graf befloten; latende alleenlijck een gat om
^aer haren nootdruft door te nemen. Gevraeght wefende
(lioe fy verdragen mocht van elck een fo afgefneden te zijn,
ende hoe fy alleen zijnde fo tegen detraegheyt ende quade
gedachten konde worftelen? heeft fy gheantwoart: van den
borgen tot den negen uyrenfobidde ick, daer nafpinneick
een ure lanck ; den anderen tijdt brenge ick over in 't over-
Peyfen het leven der H.Vaderen ende Patriarchen; midtfga-
ders ftrijt der Apoftelen.Propheten, ende Martelaren ; ende
^■orde ontfteken ende arbeyde om de felve na te volgen.Aen
jlen avont na dat ick den Heere gedanckt hebbe, ete ick een
[ittel; ende brenghc den meeften tijdt van den nacht met
bidden over. Ten leiten alsfy nutvvaelf jaren in 't graf ghe-
^Voont ende noch man noch vrouwe befcbouten hadderdaer
Joe oock haer lichaem in arbeyt ende fweet wel gheoeffent
^adde, trachtende uyt heelder herten na het Hemelrijckte
'poeyen; ende foeckende ontbonden ende met Chriftote
*ijn : eenfamentlijckhaer ftellende tot allen deught ende
^eyligheyt, is fy aïfo ten eeuwigen leven gereyft. W"antalfo
5*e dochter die haer gerief dede na haer quam fien ; ende A-
'fxandra niet en antwoorde : foo dede fy open de deure des
grafs, ende vont haer doot liggen. Somtijden befocht haer
Melania Romanade oude: maer(alfo fy verklaerde) enkon-
^e fy haer aenfehijn noyt aenfehouwen; dan fiende door het
Rat, konde fy alleenlijck aenfien de maniere van leven alfoo
^y nu befchreven hebben.
i                                                       s.a-
-ocr page 686-
gpz S. M A G N A Magec ende Weduwe.
^c^^c^^^^^^^^^^^^^^^,
CiJc
f'
«^^^c^p «^*^e^t$^^<^..«$*$*$> «^^
S.M^1
5'94ïriguer
-ocr page 687-
______________;___________t*l
S. M A G N A Maget ende Weduwe. 6$ j
IN de ftadtAncyra waren feer veelmaeghden, te weten
ontrent thien duyfent:waer van de twee duyfent of meer
haer felven in allen deughden oerfenden;defe waren ver-
maert door hare matigheyt, en loehten malkanderen in
deughden te boven te gaen. Onder defe was uytfehijnende
boven d'andere in godtvruchtigheyt, de eerbare ende dege-
lijcke vrouwe Magna : van de welcke ick twijfel hoe datiek
haer noemen wil, oft maget oft weduwe. Nademael dat fy
buyten haren danck van hare moeder ten houwelijck ghe-
dwongen is.Sy heeft haren man foo door fchoone beloften,
als door eenige fieckten foo lange uytgeftelt, dat fy immers-
in hare fuyverheytoubevleckt gebleven is. Ende alfoo haren
ttian luttel tijts daer na quam aflij vigh te fijn, foo be-erfde fy
allen't goet: ende verkeerende 't gene dat verganckelijck
was in goddelijcke dingen , heeft fy haer felven den Heere
gheheel opghedragen ; foeckende het leven 't welek onver-
ganckelijckis: houdende hare dienftboden in alle eerbaer-
heyt; leydende een pijnlijck ende eenftraf leven jgelijckal
oft fy in een Klaofter met belofte geleeft hadde.Sy regeerde
haer huys in alle eerbaerheyt. Ende alfl noot was haren nae-
ften te fpreken ofte te fien; foo waren hare woorden altijdt
eerbaer ende gheftichtich.ln hare converfatie droegh fy haer
foorijpelijck , dat de treffelijckfte Biffchoppen haer in alder-
vveerden hielden,om hare (onderlinge godtvruchtigheyt.Dë
rijckdom die haer boven den noot overfchoot, gaf fy milde-
h'jckwech; haer vau alle erven ontflaende: de refte befteedde
fy aen Kercken, Kloofters , godtf-huyfen , ende arme te on>-
derhouden.
Sy dede feer groot onderftant alle paffanten,BhTehoppen,.
weduwen,ende weefen.Al dit felfde dede fy blijdelijck,ende
foo heymelijck als fy konde, foo door hare in perfoone, alsl
door hare dienaers:fy quam tehulpe eenen yegelicken: bleef /
dickwils in der kercken , en den meeftendeel des 's nachts,,
°efFenende haer felven in alledeught op de fcope vaahet
eeuwich leven.
S.Dom-
-ocr page 688-
m
'p-j.
D O M N I N A.
9
^■tTttttttttttTt%^ttttt
jp/.Figuer.
S.DoM-
-ocr page 689-
DO M N I N A.              69$
E wonderlijcke Domnina navolgende den godlijc-
ken Maro,heeft in haers moeders hof een hutteken
getimtnert van riet, niet alleen en waren hare wan*.
gen nat van tranen,maer.oock de hayre klederen die
yaen hadde. Des nachts ontrent den hanen gekraey, ginck
v met meer mans ende vrouwen na derkercken, die niet
Verre van daer en was,om Godt te loven. Dit en dede fy niet
alleen des morgens,maer oock des avontsjfeggende dat God
l*i geheylichde plaetfen veel beter geviert wort. Daerom
Qroegh iy groote forghe , ende rade haer moeder ende broe-
der om forghe te draghen voor het cieraet van het huys des
Meeren.
Geweyckte viffchen waren hare fpijfe,endefy Ieetgrooten
'aft , niet tegenftaende fy geheel dorre ende half doodt was.
Hare huyt was heel dun ende als franchijn om hare beenen
geworpen. Sy liet haer van elck een fien: maer fy en aenfach
Hiemant, noch en vertoonde niemant haer aenficht; gemerd
Qaergheheellichaem meteen kleet bedeckt was, ende haer
«ooft tot hare knien gekromt was. Sy fprack met eene kley-
*le ftemme,noch en brocht haer woorden niet volkomentlick
Uyt, ende oock niet fonder tranen. Want de liefde Godts ver-
Weckt tranen,fy fteeckt als punden:drijvende tot den ge^en
jlie haer ghefonden heeft. Alfoo denBiffchop Theodoretus
jjaer eens befochtjfoo nam fy zijne rechte hant.leggende de
'elve op hare ooghenj ende liet de felve foo nat af-gaen , dat
h van tranen leeckte. Ende hoe wel fy haer nacht ende dach
hierin foooefFende; foo en heeft iy de anderedeughden
*>ietmin waerghenomen : maer na haer vermogen lueftfy
«en religicuft n, ende Chrifti campioenen van alle nootdruft
verfien : om door hunne ghebedeu faligh te mogen worden.
Alfo dat fy niet alleen door l aer.eygen gebedt den hemel en
^erkreegh; maer daer-en-boven rechtede fy eene ledere met
"are rijekdommen, om des te gereder ter faligheydt te ghe-
raecken.
iC                                              Ddd         ~"~" S.Mar"-
-ocr page 690-
SS. MARANA ende CYRA.
6p6
SS.MW
5"98.Figuer.
-ocr page 691-
h*-
SS. MARANA ende CYRA:            697
DEfe twee dienftmaeghden Chrifti geboren in 't lant
Berhoea waren van treffelijcke ouders , endedege-
iijcke opgebrochtj de welcke fy verfmadende , heb-
ben by de ftadt eeneplaetfe ghevoriden ; alwaer fy
lngaende bolckwerckte de deure metflijck endelteenen vaft
toe. Hare dienft-maerten de welcke haer geerne na-gevolght
hadden in haer leven ftichteden huyfkens ront-om hunder
Vrouwen wooningen; alwaer fy haer-lieden bevalen te blij-
ven. Sy-liedendaU,aIfoofy nochhuys noch dacken hadden,
Woonden onderden blauwen hemel.In plaetfe van eene deü-
te was daer een venfter, daermen haerlieden den noot-druft
doorgaf, ende eenich vrouwenvolckdooraenfprack : het
Welck ghefchiede alleenlijck ontrent Sinxen , anderfins leef-
den fy in ftilte.Haerlieden lichaem pijnichden fy foo,dat Cy-
ra lo fwaer met yfer overladen was,dat fy erom daer na ging,
fonder haer te konnen rechten. De doecken die fy op 't hooft
droegen hingen tot op hare voeten: ende van voor qua-
ttien fy tot hare middel toejin fulcker voegen dat fy aenficht,
hals , ende handen bedeckten. Aldus en leefde fy niet alleen
vijf ofte thien,maer gheduerige twee-en-veertigh jaren. Alfo
fy nu al defen tijdt fbö gheftreden hadden, foo waren fy föo
vlijtigh ,al oftfy eerft begonft hadden: verheugende haer in
de hitte,ende allen onweder verdroegen fy gewilligh. In va-
ften volghden fy Moyfes.
Dry heele weken vafteden fy : ende alfoo fy na Ierufalem
trocken,fbo en namen fy gheene teer-fpijfe medejmaer door
het aenbidden van Godt den Heere, zijn fy verfaet. Ende
haerlieden reyfe volbracht hebbende,fijn fy weder t'huys ge-
keert : ende lbo fy bede-wechginghen na de H.Tecla, foo
Singhen ende keerden fy nuchteren. Met dele maniere van
'even hebben fy 3l]e vrouwen vereert; ende ghelijck fy een )
ander tot eenen fpiegel geweeft zijn,foo worden fy na oock
Van Godt gekroont.
-ocr page 692-
J?8
S Y L V I A Maget.
S.SYU
^9p.Figuer,
-ocr page 693-
____________________________52
S. S I L V I A Maget.           699
DE Hf Maget Sil via was de dochter van Ruffi-
nusdie Lantvooght hadde gheweeft: eode
alio fy reyfde van Ierufaleni na Egyptê.hadde
fy in haer gefêlfchap Iubinus den Diaken, die
een Godtvruchtigh ende geleert man was. Als fy nu
gekomen waren tot Pelufien,foo quam hem een ghe-
weldige hitte overj allo dat Iubinus kout water nam,
ende wiefch zijne voeten ende handen: ende dat ge-
daenzijnde,fo ging hy op een huyt ter aerden liggen
om te ruften.De H.Sylvia fiende als eene wijfe moe-
der haers neefsgemackelickheyt,berifpte hem, ende
feyde: watlaetghyu vooritaen dat ghy nu in uwe
bloeyendejeucht zijnde, ulichaemdit te ghevalle
doet? wacht u,wacht u:iiet ick ben nu over de feftich
jaren, ende noyt en quam daer water aen mijn lich-
haem, handen oft voeten. Ia al waft my oock van de
Medecijns belaft in mijne fieckte, foo en heb ick my
felven fo veel gemacks niet willen aendoen, noch op
bedde willen rufteD,noch in koetiè wille rijden. Allo
fy geleert was, beminde fy de geleertheytj fy niae&e
van dé nacht haren dach,doorlefende de oude fchrif-
ten van Gregorius,Stephanius, Pier jus, Bazi'ius ende
leer veel boecken van andere geleerde mannen,ende
defe Schriften en overliep fy niet lichtveerdichlijckj
tnaer fy door-las elcken boeck feven of acht maeljop
datfy door het inhout der felver,haer foude moghen
door eene vafte hope opheffen, om gelijck als eenen
gheeftelijcken vogel totGodt te vliegen,van wien fy
Verwachtede de eeuwige vergeldinge.
Ddd 3             S.Sa.
-ocr page 694-
S. SARA Maget.
i7oo
! A>'(®£§> <$^<föf$i>(>&f§ï<%ff9b föf$><föf$bC®föè<föf®>$>
^»2)S»3^^S2fea^ ^Sife^^&^ö^^SiSSö^^iS^fea^^&^a^^S^fe^^^fis*^^
.---------
S.M£
f98.Figuer.
-ocr page 695-
jr          ___________,_________£35
'S."...... S Al A Maget.                   /ot{
En tijden van Theodofius den ouden, foo leefde de
H.Maget ende Abdiffe Sara(Godt ende fijne Enge-
len bekent ende den menfchen onbekent) in Egyp-
ten,in de feer diepe wildernifie Scete eens Cluyfe-
QerfFen leven : overfulcx dat daer feer luttel vau haer leven
Jnt licht gekomen is.Ende 't gene hier volght heoben wy uyt
de levens der out-vaders. Men feght dat fy haer gheficht foo
nauwe bewaerde,dat al was het dat fy feftigh jaren lanck by
eene riviere woonde ; nochtans noyt hare oogen floeghcm
de felveriviere te aenfchouwen. Als fy dertbien jaren lanck
tiet diverfche aenvechtinge beftreden wicrt; fo en badt fy
daerom Godt den Heere niet om dat fy haer de felve wilde
Oemen : maer feyde alleenlijck defe woorden: Heere gheeft
Uay fterckheyt. Het is eens gebeurt dat haer den duyvel ghe-
Weldigh beitreet^-foo met oneer, als met de ydelheyt defer
Vverel'-jmaer fy volherdende foo in de vrefe Godts als in haer
ghewoonlijck vaften, begaf haer tot bidden. Ende fiet,den
gheeft der onfuyverheyt heeft hem aen haer lichamelick ver-
thoontjfeggende: Saraghy hebtmy verwonnen : daer op fy
totyeoorde: Ick niet,maer mijnen Heere Iefus Ghriftus.Daer
cjuarhen eens twee out-vaders uyt het ghewefte van Pelufien
tot de H.AbdifTe Sara j de welcke tot malkanderen feyden:
laecons dit out wijf wat quellen : ende feyden tot haer : En
Verhooveerdicht u niet, peyfende fiet die oude kluyfenaers
komen my befoecken , daer ick nochtans maer eene vrouwe
hen. Daer op hen Sara antwoordende feyde.Het is waer, ick
benzeen vrouwe van geboorte, maer niet van gemoet. Noch
feyde Sara. By al dien dat ick Godt den Heere bidde,datalle
tüenfchen in my mogen geftieht worden; foo fal ick voor de
deure van een ycgeüjck gevonden worden penitentie doen-
de; maer ick bidde Godt dat mijn herte met alle herten voor
Uijne Goddelijeke oogen fuvver mogen fijn.
^^                                      Ddd 4
-ocr page 696-
T E C L A Magec.
702
l^m^W^W^^W^W^^y/M
^-^f^-^-^^^^^^^^^^'^^ <f$f
fp^.Figper.
S. TP
-ocr page 697-
F=-------------------------------___Jm
______________'______________________703
Het leven van de heylighe Tecla
M A G E T.
DE Heylighe Tecla Edele Maget van Ico-
nien, tot dengheloove bekeert zijnde van
den Heylighen Paulus: wordt wonderlijck
feer gheprefen van de Oudt-Vaders: ende
Haedatfy van veel tormenten mirakeleufelijck ver-
loft was, gingh fy naer Antiochien, daer fy haelr ghe-
ftadelijck oeffende in vaften, waken ende bidden. Sy
feyfde daer na totSeleucien.daer fy met haer heylich
leven veel volcks beweeghde tot de kenniiïe Chrifti
ende tot de liefde Godts. Sy gingh leven in de ee-
öigheydt, ende leefde feer langhe op eenen bergh,
pp den weicken fy ten laetften overleet, tnegentich
Jaren oudt wefende, ende wiert tot Seleucien be-
graven.
;
Ddd jr           Waeck^
-ocr page 698-
S. PAULUS i.Corintitf.
?o>|.
•
Waeckt, ftaet in't gheloove i doet mannelijk
!ende wert verfterckt:
Allé uwe dinghen iaet in de liefde-ghédaen vrot*
dznti.Cormt.i6.
S.Gz*'
(Jbo.Figuer.
-ocr page 699-
i
n
70f
SANCT. &BL%
GORIUS.
Sieteen groot Prie*
(ter die in zijne da-
gen den Heere heeft
behaegt, ende recht-
veerdigh isghevon-
den, E c c l. 44.
S. AMBROS1US.
Honich raten zijn
wel gefchickte woor-
den, die foetigheydt
derzielen,is de ghe-
fontheydc der been-
deren, Pro v. 16.
601. en <So2.Figuer.
S.Au-l
-ocr page 700-
SINT AUGÜ'
STINUS.
GhyHeere haddet
door-lchooten onfé
herte met uwe liefde
CONFES. LlB.
SINT HIERO
NIMUS.
De Wijfheyt x&
alle de Ouderen , &'
een wijs man onde*'
foecken, endein^6
Prophetenfalhyfti1'
deren, EccL.3?.
M*
S.
Ó'oz.en «Joj.Figuer.
-ocr page 701-
_____________ 707
S.MICHIEL-
Maer Michael mifpry-
fende de hooveerdig-
heyt van Lucifer, loof-
deGbdt met al d'ander
goede Enghelen (als
hem Lucifer wilde ook
tor fyn hoverdye tree-
ken) ende feyde daer
af .fe'er vervyonderdt
welende , wieifTerge-
lyckGcd?hierom wort
hy geheejen Michael3
want dat woordeken
Michael is fo veel ghe-
feyt als,wie iffer gelyk
Godt?daerenboven na
Michael met al dander
roede Enghelen eenen
ftryt teghen de Drake>
dat'is tegé Lucifer rriet
fynquade mede-plich-
.ers , en verdreef hem
nyten Hemel.
S. STEPHANUS.
Stephanus feyde, fiet
ick fie de Hemelen
open, ende den Sou e
des menfehen itaen
ter rechterhantGods,
Doen riepen de lodê
metluyder fterninen
haer hare floppende,
ende dreven hem met'
eenen op-loop ende
•«ghcdruys tot buyten
deftadt, daer fy hem
ftcenden..
-ocr page 702-
7«0t
706
S. LAURENS
S. Laurentius eep
vermaert Martelaetöi'
derde Kerftenen , w^5
gebooren irrSpangieP*
maer van joncx te Ro'
men opgehouden ende
in detieyiige Schriftü'
re geleert. Hy was Af'
chidiaken van den Paü*
Sixtus^forge dragen^
voor den armen va11
Romen,ende den Paf5
eenpaerlijck dienen^
onder den dienft de(
MifTeiij *b dathy oo<>
metten Kelck het vo$
berechte.
S. SEBASTIAEN.
SinteSebaftiaen een vrooö1
Ridder ende befchermer dc{
Kerftenen. van zijnen tijr, wf'
^hebooren te Narbonen >'
Vranckrijcke, maer van jon"?
opghehouden te Milanen. H J
was feer groot by de Keyfcf
Diocletiaen endeMaximiae"'
de welcke hem foo lief hadd,
datfe hem Capiteyn maeckj
van haer eerfte bende , en»
wilden dat hy altijtsby haC
blee^ want hy was een vp
Man , waerachtigh in ff\
woorden, rechtveerdigh w
oordeelen , voorfienigh in r ^
den , ende oprecht in alle 'ƒ
affairen.
S. M&l
607.cn 6*o8.Figner.
-ocr page 703-
%*»%
709
Y. MARÏEN.
S. Meerten Biflchop
vanTours was gebo-
rê te Sabarien iiiPa-
nonien van ongeloo
vige Ouders, maer
vanjoncx opgevoet
te Pavien in Italien.
Hy liep in de Kerftê
Kercke doen hy 10.
jaer put was,doende
zijnen naem fchrij-
ven onder deghene
die geleert wierden
om gedoopt te wor-
den.
S.NICOLAES-
Sinte Nicolaus Bif-
fchop van Myren in't
lant van Licien,was ge-
booren te Patara van
rijcke ende Edele ge-
dachte. S ij ti ouders wa-
ren beydegoedeKerfte
nen,Iiberael tot den ar-
men, en fo Godtvruch-
tichvoor Godt, datfe
door haer vierige gebe-
den hem verkregê naer
datfe langhe onvrucht-
baer geweeft hadden in
den houwelicken ftaet.
~SAN-
jSop.entfio.Figner
-ocr page 704-
?y
710
• S. R'OCHUS.
Sint Rochus wa*
ghebooreii te Moot
pe Uiers van rij
Edel, ende Godt'
vruchtige Ouders»,
ontrent'tjaertwa^
hondert vijfen me
gentich. Hy quatf1
eer werelt. met ed5
cwyceop lijn reeb'
te lchouder,tot e&
ceecken dat hy vro'
melijck dragen foü'
de het Cruys de$,
Heeren.
S. Chriftoffel.
S. Chrifrophorus^
edelende vermag
martelaer onder $
Kerftenen,was eef*
jÉÉ Adocimus genoeg,
jjjjljjj maer doen hy do°s
l||lj| Gods gratie hetfce
Ka ftSeelooveontfir^'
foJierthyChriftO'
phorus ghenoefltf'
'twclckmt Griec*.
fche betekent <e'
die Chriftus drrf'
-ocr page 705-
m
tfij.entfi^Figuer.
Eee
-ocr page 706-
^©4
S. MARIA*
Moeder Gods.
j
Maria de reyne maeg |
en waerachtige moeder
Gods (wiens feeftdac"
deH.Kercke heden»!
houdende)was de doC^j
ter van loachim end
Anna (gelijckt ghefey
is op den aó.van H<T
maenr.) Sy was ird*4'
keleufelijck ontfang^
op den 8. vanDeceO^
ber van oude endeo*1'
vruchtbarighe oudef5»
gebooren op den ach1'
ften van September, ^
van joncx in alle deug
den opghevoet.
MARIA Magdaleo"'
Sinte Maria Magdale1^
was de Aifter van Lazaf*
endeMartha, endewo*
ghenoemt Magdalena v
een Cafteel dat Magdal^
Met, het we!ckehaert0
behoorde.Sy was fchooj* '
rijcke ende van Edel g". _,
flachte,maer fy mifbruyc*,
te ten eerften haer ^°ie
nigheydt , edeldom e°
rijckdom tot alle welbij,,
heyt endegheneughte
werelts: jae tot wulplclw
des vleefchs.               ^
-ocr page 707-
7»9
717
S. MARIA vanE-
gypten.
S.Maria diemen noemt de
Sonderffe van Egypcen, was
in Egypten gheocoren,ende
vajoncxtot alle vuyligheyt
uytgeftorr; wat fy liep wech
van haer ouders als fy twaelf
jaer oudtwas naer Alexan-
drien , daer fy oneerlijck
leefde feventhien jaer lang,
getneynvoor allemenfché,
ja liep de mans dickwils fel-
ve naer.noch goet noch geit
foeckende, maer allene haer
welluftigheyt.
S, MONICA, Weduwe.
SinteMonica de Moeder
van Sint Auguftijn heeft ge-
weeft eenen fpiegel van alle
gehoude Vrouwen en godt-
vruchtige Moeders', want fy
heeft met haer goedt leven,
gedienftigheyt ende verma-
ninghen,Patricius haren on-
geloovigen man tottet ghe-
loove Chrifti bekeert, ende
Auguftijn haren foone met
haer be.dinghen ende tranen
uyt de Ketterye der Mani-
cheen ghebrocht tot d'een-
drachticheyt van de Heylige
Kercke.
Eee 2               S.TE-
-ocr page 708-
7f8
S, TERESA-
OnfenAlderheylig*1'
ften Vader Vrbanus de»
achtfté feyt dat fy heeft
vele leeringhen van he*
melfche wijl heyt ghe'
fchreven, waer door <\e
zielen van de ghelooVi'
ghe tor het verlanghe"
van het opperfte V*'
ders-landt grootelijck5
verweckt worden.
S. A G N E S.
S.Agnes een edel Kef'
ften Maeght van Rome?'
was van joncx foo wel &
de vreefe Gods opgevo^!
datfe voor 't gelooveCi",
fti geftorvé is, doéfe n°c
maer dertié jaer out *a ^
Want met datfe van <jf,
fcholen te huys quam > °(
fone van den Gouverf»^
begofteféte vryen. *\,
begracide haer fo dat »1
fe ten houwelijck bege<jL
de, haer vele koftelÜc^
giften en gaven prefer11 .^
rende d'welcke Agne^
legader verfmade, ge'jL,
oft dreck geweeft had
6~19.cn (foo.Figqer.
-ocr page 709-
Ó2i.en <?22.Figuer
7ip
S.ELISABETH,
Sinte Elizabeth doch-
ter van Andries Ko-
ningh van Hongeryen
was van jor.cx va haer
Ouders in ondertrou
gedaen ende ten hou-
wclijcken gegevé Lo-
dewijck denPrince en
Landr-grave van Thii-
ringien. Men fantfe
naerThuringien rotré
Lanrgrave Herman.in
wiens Hof fy met ha-
ren Ionghen Bruyde-
gom op-gevoer wierr,
tot datfe beyde be-
quaem waren ten hou
welijcken ftaet.
• BARBARA.
Sinte Barbara gebooren
teNicomedien van Edel ge-
flachte, was van haer Vader
feer nauwe bewaert op ee-
nen tooren om datfe van
niemant bedrogen en fou-
de worden , noch niet hou-
wen teghen fynen danck .-
maer Barbara heymelijck
kerfté wefende dattet haer
Vader Diofcorus nier en
wifte , bekommerde haer
eenpaerlijck metGoddelyc-
ke faken. Daer naer als Di-
ofcorus haer begofte van
houwelijcken te vermanen,
fprekende van grooteEdel-
mannen.
E e e i Sinte
-ocr page 710-
716
S. MARGRIET E-
Sinte Margrietje doch-
ter van Edefius Opper-
priefter der Afgoden van
Antiochien in 't landt van
Pifidien, was een nytne-
mende fchoone dochter-
Sy verloos feer jonck haer
moeder, daerom wiertfe
buyten der ftadt een Voe-
fter-vrouwe bevole-n, van
de welcke zy in't Kerften
gheloove gheleert wierdt
door dat de Voefter-vrou-
we heymelijckKerfté was.
Margareta ginck aiet de
felve tot de Kercken ende
vergaderingen derKerfte-
nen , in da welcke fy {00
wiert ontfteecken met de
liefde des Heeren , datfe
begheerde voor den naem
Chrifti bacr bloer te ftorté
S. T E C L A.
Als S,Tccla eé edel Maegt
van Iconien was tottet ge-
loove bekeert van S.Pau-
lus, doen hy daer was pre-
kende. Sy was d'eerfte
Maeght de welcke voor 't
geloove gepijnt gheweeft
ende veel gheleden heeft»
daerom wortfe ghenoerrrt
de eerfte MarrelarefTe»
ende dickwils ende fee'
geprefen van de oude Va-
ders. Sy was in belofte met
een Edelman eer fy be-
keerde , maer fy dede be-
lofte van reynigheyt met
datfe het kerften geloove
ontfinck.
623.en <j24.f-iguer.
-ocr page 711-
f ■' ■■
óz^en 6z6.Figuer.
71/
S.CATHERINE van
Senen.maeghr.
S.Catherine een weerdi-
ge maeght van S.Domini-
cus ordene, was ghebooren
te Senen inltalien van goe-
de deuchdelycke Ouders.
Sy dede belofte van reynic-
heydt, van datfe feven jaer
out was,de welcke fy totter
doot toe forghvuldichlijck
bewaerdc, va joncx in haer
ouders huys feer ftranghe-
lijck levende. Haer ouders
wildenfe langen tijt totten
houwelijcken ftaet befchic-
ken, maerfy datverftaen-
de gaf haer voorgaende be-
lofte te kennen, felve haer
hayr affhydëde, tot eé tekê
datfe de vverelt verfmade.
S. APOLONIA.
Sy namen oock gevangen
een oude maeght die oock
Apollonia genoemr was, de
welcke fy foo deerlijck in't
acnficht handelden dat alle
haer tanden uyt vielen. Sy
maecïen daer-en-boven eé
groot vy er, in't welcke zy
haerdreyghden levende te
worpen , indien fy teghen
n-mftus openbaerlyck geë
Mafphemie en fprake. Met
dien bleef Apolonia wat
fr.Ue ftaen, al oftfe haer had
de willen beraden , maer
liep terftont uyt haer handé
ênde fpranck van felfs in 'r
vyer, van 't welcke fy ver-
flonden wierr. E e e 4
-ocr page 712-
yn
718
S.BRIGITTA.
Sinte Brigitta Wedu-
we van TJlphoPrince va
Nericien was gebooren
in'c Iant van Sweden van
edel ende Godvruchtige
ouders, ontrent het Iaer
des Heeren dertienhon-
dert ende dry. Birgerius
haer vader ginck uyr de-
votie naer Compoftellen
ter eeren vanSint Iacob,
ende dede noch veel an-
der Pelgrirrvagien. Hy
ginck oock alle vrydage
te biechte,maer Sigridis
de moeder van Brigitta
vercierde de Kerckë en
was eé groote vriendin-
nevan den armen.
S. GENOVEVE.
Sinte Genoveve was ghe-
boorn teNanterre een dorp
gelegen ontrent vier mijlé
mylkens van Parijs , in den
tydt vanTheodofius de jon-
ghe : haer vader hier Seve-
rus, ende haer moeder Ge-
rontra , by de welcke fy
woonde rot datfe ftorven,
van Ionckx feer devotigh
wefende, godtvruchtich.efi
o-eftichtich in al haer werc-
ken. Sy ginkk ghetydelyck
met haer ouders ter Kerc-
ken.
-ocr page 713-
dap.eriió'jo.Figuer.
719
S. DINGNi
Sinte Dinghna was
een HeydensKonincx
dochter van Yrlandt,
maer hejmelijck in't
kerften geloove geleert
ende gedoopt met haer
Moeder, vanGerebar-
dus een goedt kerften
Priefter,d'welcke dick-
wils haer biechte hoor-
de ende berechte met-
tet Heyligh Sacrament
van den Aurhaer. Naer
dedootvan haer moe-
der, wilde den Vader
haer trouwen, om haer
groote fchoonigheydt
wille,maerpingna ver-
foeyde iulck£_afgrijfe-
lijcke onkuyf heyr.
S. LUCIA.
Sinte Lucia gebooren te
Syracufen vanEdel geflach-
te , ginck met haer moeder
Eutychia ende veel andere
Kerftenen naer Catana, tot
het graf van Sinte Agatha,
om daer te biddé voor haer
moeder,die vier jaren mer-
ten bloetloop feer gequelr
geweeft hadde. Als Lucia
clan te Catana met haer
moeder in de kerckewas, v
fo hoordefe uytet H.Euan- (
gelieleTen onder den God-
delijcken dienft derMiifen,
hoe datter een vrouwe be-
fieckt met den bloet-loop
genefen was,8cc.
-ocr page 714-
7%o
S. CECILIA.
S.Cecilie een Edel
maegt ende vanjoncX
inde Keiflen Religie
wel geleert,was tegeD
haren danck vanhare
ouders in ondertrou-
we ghedaen met Vale-
riaen een Edel Ionck-
man van Roonae. Sy
oeifende dies niet te-
genftaende haerfelvé
eenpuerlick met God-
delijcke faken geno~
men uyt het^eylighe
Euangelie, 't welcke
iy in haer herte geflo-
t en hielt. Sy track hey
melijck een hayren
kleedt aen, ende vafie.
twee ofte dry daghen
voor de Bruyleft,haer
reynigheydt ('voor de
welcke zy vreefdej de
Heere bevelende. Sy
aenriep daer en bovefl
de Inghelen des Hee-
rê.fybadtdeApoftels
met tranen , ende be-
geerde hulpe van alle
dedienarefTtnChrifti-
631.en 632.Figuer.
Den
-ocr page 715-
PATIENTI
Den vroomen, door Godts hant gebracht in bitter Iyden
Werd opgeweckt door tucht.en voelt een foet verblyden
Hoe hy meer wert verdruckt.hoe hy meer krachts verwerft,
Waer door den vromen leeft, daer door den boozen fterft.
^35-Figaer.
Iob
-ocr page 716-
7*4
Den Heyligen I O B.
6z%
lob vroom en rijck van goed,door middel van den quade*1
Van goed en bloed beroofd,met fuicken kruys beladen,
Blijfd noch al even vroom, en trooft fich in den Heer
En ziet op Godt,en zeyd: Godt geeft, Godt nemet meer-
T^
634.Figuer.
-ocr page 717-
-ocr page 718-
727
Tot den goethertigen Lefer.
GOethertige Lelêr. De/è Chriftehe dry eenige
fiele heeft goet ghevonden de froffe, oft de
woorden daer fy hare wenfchen ende gefuch-
ten op is grondende, by dele drie Boecken a
teftellen voor ooghen, ende daer benevens van elck
zijne aenwijfinge, op dat ghy daer uyt meught ver-
kleien het ghene u fal aenftaen,oft om te lefen,oftin
plaetfneden te befichtigen.
<fj7-Figuer.                     _________ ________MJ*
-ocr page 719-
724          De Goddelijcke Weafchen.          tfjtf.Figuer.
Heere voor u ü alle mijn begeerte, enie mijn verfuchtinge en is
voor u niet verbotgben, Pfalm 37.
NOyt en wift yemandt dat den brandt
In my foo hadde d'overhandt;
Noyt en wift iemandt mijne wenfchen,
Noyt iemandt dan die 't al aenfiet,
En met een enckel oogh' beipiet
E*en herte-gront van alle menfchen.
Hy kent alleen het heet ghefucht
Dat my foo menichmael ontvlucht,
Daer toe mijn tranen aUe-gader;
Sijn oogh' ift die alomme treckt,
Die eenen vrient zijn hert outdeckt
Is van fij n felven een verrader.                <&ttüt
-ocr page 720-
Goddelijcke wenfchen.
7x6
Mijnfiele heeft u gewenfiht in den nacht, Ifaie 26*.
AvGVST. folil.eap.31.
DEn tijdt was eens
dat ick u niet en
kende ! wee dien
tijdt dat ick u niet
en hebbe ghekentl
weedie verblintheyt als ick
•1 niet en fagh ! ö licht des
Werelts ghy hebt my ver-
licht, ende ick hebbe uaen-
fchout.
A v g vs ti N.folil.c.17.
Heere ghy zijt het licht,
ghy zijt het licht van de kin-
deren des lichts.ghy zijt den
dach die noyt en gaet onder
in weicken dat wandelen u-
we kinderen , fonder te mif-
doene, ende die in den felvë
niet en wandelë.zijn in duy-
fterheydt, om dat f y u, ö ee-
nich licht des werelts niet
en hebben.
D. Gr e g oki vs in Iobcap.21.
Want dit tegenwoordigh leven eenen nacht is, in weicken WV
foo langhe fchemer-ooghen.om dies wille dat wy het inwendicn
onder een onfeecker inbeeldinghe alhier aenfchouwen. Want de»
Prophete om Godt te fien bevoelde hem met eenige verduyftert-
heyt te zijn ghedwongen.als hy feyde: Mijnfiele heeft uvewenfiht i»
den nacht. Als oft hy opentlijck wilde fegghen : In de duyfternilfe
van dit t.ghenwoordigh leven, hebbe ick begeerte om u te aen*
fchouwen, maer als noch ter tijdt ben ick gevangen in een wolc
ke der katijvigheyt.
AvGVSTtNTS inPfaI.7^
Het is licht voor de menfchen alle dinck te wenfchen va» de»
Heere, ende niet te wenfchen den Heere felver.
~~Gïit
gj8Fig
uer.
-ocr page 721-
4 ,
~ï)c Goddelijcfce Wenfchen.                 
717
&*&&* mijne onwijfheyt, mie mijne mifdaden en zijn voor u
metverborgen^Uló^.
Provbrbiorvmj.                       I
JCk ben den dwaeften v3
alJe mannen, ende ('het
menfchelijck vernuft en
is met my niet. Ick en
hebbede wijf heyt niet
gheleert, noch ick en hebbe
gheweten de wetenfehap
der Heyligen.
2. Ad Corinth.
Och oft ghy-lieden wat
verdroegt van mijneonwijf-
heyt.
Proverbforum 12.
De fottigheyt is ghebon-
den aen het herte van een
kint.
A.V€ VST. in fpec. peccat.
cap.8.
Maer wiJdy verftaen, wie
orwijs ende wie fot is? Ick
antwoorder Hy is onwijs die!
lot is? Ick antwoorde, hy is
onwijs die niet en merekt
dat hy vremdelingh is van
*nA-A- x. ■           1. , . j- ,de„blytfcliap der Hemelen,
■23 J? um m" e" Sjoelt in dit ballinghfchap der Hemelen,
ende; diehem met en ghevoelt inditballinghfchap te wefen ee-
nen balhngh. Hy is fot die fukx wetende zijn befte niet en doet
ÏJ^n*erdienftcnv"deeIlendedefervercIt eens te worden
«, t A,t«vstinvs ferm.8.detemp.cap.f.
XtónfeSttHUt-8bjr f5' &\' Cnde ghy fuft *&*«'«>. maer
ghtdat.leghtdatmwendelick,- want het is foo ghelijck ghy
•ght. Indien ghyr fee,, en wilt dit niet feggen voor de men-
'chen, en wilt dit niet feggen voor Godt. alfdan voor foo vele het
'wraeckende, fytghyverduyfteitii Want wat is anders fot te
<l)n. dan verduyftert van herten.                                                    1
639.Figuer.
Fff
Godt\
-ocr page 722-
101%
De GoddeJijcke Wenfchen.
728
Heere weeft mijn bermbertigh, want ickbcn kxancl^-. Heere gheneeft my,
want mijnghebeenten %ijn beroert, Pfal.6.
Avgvstinvs ioliloq.cap.2.
ICk ben fieck, ick roepe
naer den Medecijn , ick
ben blint, ick haefte my
ror het licht , ick ben
doot,ende ick verluchte
naer het leven. Ghy zijt den
Medicijn , ghy zijt 't licht,
ghy zijt het leven ö I E s V
van Nazareth ; Weeft my
bermhertigh Soone van Da
vid. Weeft my bermhertich
Fonteyne der bermhertig
heyt. Verhoort het gene nae
u den fieckenis roepende!
Licht dat voor-by gaet, ver-
wacht den blinden : biedet
hem de bant, op dat hy tot U
mach komen, ende in u licht
het licht aenfchouwen.
Avgvstinvs medir.
cap.36*.
Want uwe oogen fien mijn
menigerleye onvolmaeckt-
^^^^^^^^^^^^^^^^^_ rieden. Reyckt.biddeicku,
,                          ,,                       naer my u goedertieré hanr,
ende weert van my a het ghene in my verbelght de ooghen uwer
goedertierentheyt. Heere voor u is mijn ghefontheyt ende mijn*
kranckheydt, wilt bidde ick, die bewaren, ende defe ghenefen.
! Heere traeckt my gefont, ende ick fal gefont zijn.maeckt mv bc
'houden , ende ick fal behouden vvefen. O ghy, die gheneeft dat
kranck is, ghy die bewaert dat ghenefen is , ghy die naer uwe be-
liefte weer op maeckt dat ghebroocken light ende vervallen.
.. A VGUS TIN VS foliloq C.20.
De medicijnen der aerden hebt ghy ghefchapen , om te helpen
een yeders verderffeniiTe.yoor alle qualen hebdy bereyt byfoncle-
re baten; wantghyzijt bermhertich ende den bermhertigheit
6"4o.Figuer.
'
Aenftet
-ocr page 723-
21
729 \
De Goddelijcke WenfchenT
Aenfiet mijnen eotmoet, ende mijn Jlavernye, ende vergeeft alle mijn
mifladen, Pfal.24.
M A C H A fl. 6.
p" ■ \
Ot wat ellende
ben ick gheko-
±men?In wat over
vloedighe droef-
heydt dat ick nu
ben.die te vooren was ge-
neuchelijek; ende bemint
om mijn vermogen ! maer
nu ben ick gedachtich het
quaet dat ik hebbe bedre-
ven.
B B t> a in Pfal. 24.
Aenfiet mijnen ootmoet,
ende bemerckt hoe dat ik
ligghe vervallen in mijn
kranckheyt.
Gregorïvs cap.
2z.inc7.I0b.
De tegenwoordigheydt
van de fchult is voor den
menfche gheworden een
gewïchte der pijne, op dat
hy qualick vry zijnde.fou-
■^■^^■^^■^^K            de dienen zijn felfs bcder-
, ende die t'eenegaei knecht zijnde, hem foude verblijden
vrydomderonbederffeniife;want Nazianz, carm.de
calamir.
Nu voor het vleefch de ziele wijckr,
Nu naer het vleefch fy omme-kijckr,
En met dat 't vleefch de deught in-flaet,
Het draeghr. fy-felven eenen haeta
En in veel tranen en mif baer.
Begevet hem tot arbeyt fwaer.
P R o v e-r B 1 o r vm 2<J. verf. 8.
fenifle
in den
animae
Een
| op den
fweepe voor het peert, een halfter voor den Efel,een roede
rugghe der onverftandige.
Fff 2
jJ4i.Figuer.
Gedenfit
-ocr page 724-
De Goddelijcke wenfchen.
Ghedenckt doch eens dat ghy my als Jlijckghemaeckt hebt-, ende dat ghy my
injloffult wederom verkeeren,lob 10.
HlERBMIAS 18.
STaet op ende gaet ne-
derwaerts in het pot-
backers huys, en daer
Tuit ghy hooren mijne
woorden. Ende ick
ginek neder in des Pot-bac-
kers huys, en fiet.hy mae<3:e
een werek óp een wiel, ende
het vat brackdat hy maecte
vander aerdé met fijn handéi
ende omgekeert zijnde heeft
hy daer af een ander vat ge-
maeckt alfoo het hem ghe-
roeghde in zijn ooghen dat
hy 't maecken foude: Ende
des Heeren woort is tot my
ghefchiet, fegghende, en fal
ick u lieden nietkonnen ge-
doen gelijck defen Pot-bac-
ker. Siet gelijck de Pot-aer-
de in des Por-backers hant
is , alfoo zijdy in mijn handt
ghy huys van Ifrael.
Gregorivs lib. 10.mor.cap.3tf.in cio.Iob.
Den menfche dan is ghemaeckr van aerde; want uyt de felve Ü
hy opehenomen om menfche te wefen, het welck den Heylighefl
lob feer wel de ghenade des rechters vooren worpt alshyfeghr-'
Ghedenckt toch dat ghy my als flijck ghemaeckt hebr. Als oft hy
klaerlijck wilde feggen, bedenckt de broof heyt des vleefchs, en-
de vergeeft de fchultvan myne boof heyt; Waer dat gevoegelycK
oock wort by-ghevoeghr de doot des üchaems, foo terftont daer
na is volgende: Ende ghy fuit my in ftof wederom verkeeren, als
oft hy opentlyck begeerde ende feyde : Ghedenckt doch hoe dat
>ck door het vleeich come uy ter aerde, ende door den ondergang
van het felve wederom naer der aerden moet vertrecken.
o^.Figuer.
lek
-ocr page 725-
De Goddelijcke Wenfchen.
lc\bebbegefondight: wat f4 icl{_u doen O bewaerder der menfchett,
tctterom hebt ghy my u tegen-ge fielt} lob 7.
Rnpert. in Gen.lib.S.cap.tf.
En al tevermaerde
worftelinghe (ende
JLji
oor den montder
antfche Kerckede
wereldr door ende
door uytgefproken) was als
dé menfche met God heeft
geworftelt.
Origenbs inPfal.36.
hom.20.
Want foo daer eenighe
wapenen Godts zijn, onder
de welcke men feght te we-
fen het panfier der gerech-
tigheydt , het fweert des
geefts , ende den fchilt des
geloofs: dielgelijcx zijnder
oock wapenen des duyvels
die hy den fondigen men-
fche aen dient, om hem op
te ruften. Laet ons de ver-
kerelijcke faecken uyt hun-
ne verkeertheden wel ver-
ftaen , ende laet ons brenghen te voorfchijne twee ghewapende
krijghf-knechten.den eenen van Godt, den anderen van den duy-
vel. Ende ift by aldien dat den Goddelijcken foldaet is roegeruft
met het pantfier der gerechtigheyt.fonder twijfel den foldaet van
den duyvel voert het verkeert pantfier der ongerechtigheyt.Ende
indien den Goddelijcken foldaet is blinckende in het heimet der
faligheyt, ter contrarien den fondaer,foldaet van den boofen vy-
andt, is dragende het heimet der verdervenifle. Soo dan daer is
een fweert van den Heyligen Geeft voor de ghene die voor Godt
Almachtich zijn ftrijdende, ende daer is een fweert van den boo-
fen vyandt voor die de fonde zijn volghende, welek fweert, men
feght, de fondaers als nu ter tijdt uyt te treckeiu
6'43.Figuer.
Fff 3
ffasi*
-ocr page 726-
7^6
Goddelijcke wenfchcn.
7$6
Dat het tempeeft van water my niet en verdrincke, noch dat my de dief te
niet en ver/linde,Vfal.68.
Avgvstinys foliloq.cap. 3 f.
HOe lange fal ick el-
lendigh menfche
noch worden ghe-
fmeren tnffchen de
bare mynder fterf-
lyckhcyt, roepende totu O
Heere.fonder my re aenhoo-
ren? O Heere verhoort doch
den ger.é die u aenroeptvan
dcie grogte Zee.ende geleyt
mytotde haven der eeuwi-
ger laligheyt. Geluckich {vb
fy die de peryckelen deler
zee ontkomen zynde, tot u
Godt de aldervryfte haveni
verdient hebben te geraken!
Voorwaerfy fyn geluckigh,
die van de 2ee tot den oever,
van den ban tot het Vader-
lant, van de ghevanghenifTe
tct het vry hof fyn gekomé,
om te genieten de gewenfte
rufte: ende wy kattyvige fyn
Jngeluckich, die door de ba-
ren ende door de konckelen
defer groote Zee ftieren het het fchip, onfeker oft wy tot de ha-
ven der faligheyt fallen konnen geraken!
AVGVSTINVS foliloq.cap.37.
Vader der bermhertigheden,aenhoort het gekerrem van uwe
Wcefe, ende fteeckt naerhaer uwe handt, want die allene haer
kan trecken uyt de diepte der wateren, ende uyt den poel der el-
lenden , ende uyt het grontflyck , op dat ick aenfehouwendede
bermhertigheydt uwer ooghen , ende uwe innighe fachtmoedig-
heydt, niet en verdrincke, maer dat ick, O mynen Heere.mynen
Godt, tot u mach trheraecken.
64-S.Figuer.
Vf#
-ocr page 727-
m
De Goddelijcke Wenfchen.
73'
Wïeg&eve rny dit, dat ghy my voor de helle befchermt, cttde my verborge
tot dat uwen rafinden thoorn voor by w;Iob 14.
Pfalm 138, Avgvstinvs in hunc locum. ,
WAerfal ickgaen
van uwen geeft,
ende waer fal ik
vluchten van u'aenfchijn?
Wekk is de plaetfe die den
|| Godtfvluchtigen fal ontfan-
| ghen?De menfchen die de
vluchtighe aenveerden ver
foecken eerft te weten wie
fy fouden moghen zijn ont-
vlooden, indien fy bevinden
ende verftaen den felven een
dienaer te wefen van eenen
Heere van kleynder macht,
fo aenveerdë fy hem fonder
aehter-dencken, fegghende
tnetter herten: defé en heeft
fulck genen Heere, van den
wekken hy foude konnen
gefocht worden.-maer alfmé
hun doet verftaen, dat hy ge
loopen foude zijn uyt het
huys van eenen grootê Hee-
re , oft fy en ontfangen hem
nier, oft indien fy hem ontfangen het is met vreefe; want een van
grooter machten en kan niet worden bedrogen. Waer en is Godt
niet?wie kan Godt bedriea;en?wie en fiet Godt niet ? van wien er*
falGod zijnen vluchtige niet \veder-heyflchen?waer fal dien ellen-
dige dan loopen om te vluchte voor het aenfchijn Gods?Hy keert
hem herwaerts ende derwaerts , als oft hy een plaetfe tot zijne
vlucht waer foeckende.Indien ik klimme naer den hemel,ghy zijt
daerjlndien ick nederdale ter helle, daer fyt ghy tegenwoordich.
Ift by aldien dat ik my verhefFe,ik bevinde ftracx dat ghy my ver-
nedertjift by aldien dat ick my verborge, ick bevinde dat ghy my
foeckt.Waer fal ick dan henen gaen.op dat ick my verberge voor
u aenfchyn?Ift by aldien dat ick heel aenneme myne vleugelen,e£
gae woonen in het aleynde der Zee. Alfo kan ick vluchten van u
aenfchyn. Maer het waer te verwonderen dat hy niet en waer in
het aleynde der Zee,die nochin de Helle niet en ontbreeckt.
~~ óS/.Figuer.___________________________________ Ë?ri
-ocr page 728-
734                    Pe Goddelijcke wenfchen.
De fijnen der bellen hebben my omvangen, my hebben verrafcbt deftricken
des doots$ïa\.ij.
Atgtstints foliJoq.cap.i2-
Slet mijnenHeere.mij-
nen Godt.geheel defe
wereltis volftricken
der begeerlijckhedé,
die fy bereyr hebben
voor mijne voeten.ende wie
fal defe ftricken ontvluch-
ten?
Hier ON. Thren 3.
Sonder inoeyre hebben
my mijn vyanden als eenen
vogel in de jacht gevangen.
Ambrosivs de homo
mortis cap.f.
Want den voghel die van
hooge neder daelt, oft die
hem niet en kan om hooghe
heffen, wort gewoonelijck
gevangen met ftricken, oft
bedrogen met lijm, oft ver-
werren met eenigherhande
liften , infgelijcx oock onfe
fiele. Daer is eenen ftrick in
her gout, daer is lym in het filver, daer is belemmeringe in Landt
endefant, daer is eenen nagel in de Jiefde, als wy begheren het
gout, wy worden gevangen als wy foecken het filver, wy haperen
in het lijm, als wy veroveren eenigh goer, wy worden gebonden.
Iae dat meer is felfs de fchoonheyt van een Vrouwe , ftropt toe
terwijlen fy den menfche brenght in bekooringe.
B E rn ardvs ferm.^.fuper.Qui habitat in adjutor.
Maer wie zijn defe lagers? dele lagers zijn die alderquaetfte,
alder-ergfte.aldef-.loofte.ende aldervreetfte Iagers.die de trompe
nier en fteecken om hun te doen hooren, maer in het verborghen
doorfchieten fy den onnofeJen.Defe zijn de meefters der duyfter-
niflèn.ende fyn die alderfnootfte door de verkeertheyt,ende doot
de boof heyt der duyvelfcher bedriegerye. Overfulcx gelyck het
dier is voor den Iager;foo fyn defe in dit gefagh de alderfnootfte
van alle menfehen.
-ocr page 729-
Jt-3
De Goddelijcke Wenfchen.
/31
fefc^.* «»« *««" niet in 't recht, ■£"«•"" «/f ^ ^',
Avgustinvs in Pfal. i42.                     . .
E
laet ons niet piey
n,ickenbegheere
et u niet te dingen,
och ick en beghere
5             mijne gerechtighey*
|u niet voor teftellen , noch
1 ick en begeere oock niet te
weren , hoe ende in wat ma-
nieren dat ghy wilt oorcee-
len mijne boofheyt. Heten
isunietheerelickmerimen
dienaer.noch felfs met uwen
vrient te konxn in rechte.
En wilt dan mijnen Heere,
mijn God, met my doch met
komen ten oordeele want al
iftbyaldiendat ick my iel-
ven fchijne goet te weien,
ehy brenghtuyt uwenlchat
lenen regel naer den wek-
ken ghy wilt dat ick my voe-
ge.ende ick worde quaet be-
vondé, daerom en komt met
mr----«—- -,          -------■------— uwen dienaer niet ten oor-
5            ,               Ambrosivs inrlal.Jo.         . . . ,_
Recht. W« fult ghy hem antwoorden? to .««.%«>$„ David
komt met uwen dienaer niet in't oordeel.
*■"' "             Ambrosivs in oraticmbus*
geen fonde en kan ontvliedenj want alle laecKenv                 & .
ziinwioprpndeonverborgen.----------_-------^_---------------gj,
M^.FiSuer^                  ----------,---------->------
-ocr page 730-
'iO____
732
De Goddelijcke wenfchen.
I merom verh»ghtghy u aenjchijn, ende meynt dat ick. ben uwen vytndt,
i                                          Job 13.
Augus T.folilcq.ci.
Wï
erom keert I
hy u aen-j
hijn, ömy-
e blyrfchap,
^^^^^^^^ door dewelc-
ke ick my verblijde? O
fchoon gelichte na het welk
ick hake, waer zijr ghy ver-
borgen? Ick fcheppe uwen-
geur, ick leve, ende ick ver-
heuge my .- maer ick en fie u
niet,- ick hbore uwe ftemme,
ende ick ontfange een nieu
leven. Maer waerom ver-
berght ghy u aenfchijnpmif-
fchien legt ghy.-dë menfche
en fal my niet iien , ende hy
lal leven. Wel aen dan Hee-
re dat ick fterve om u t'aen-
fchouwen , dat ick u aen-
fchouwe om hier te fterven!
Ick en wil niet Ieven.ick wil
fterven; ick wil zijn ourbon-
fl-n irir ,i,„~r u n.                „. .„cJen> ende wefen met Chri-
fto, ick wenfche te fterven om Chriftum te fien • ick weyeer te le-
ven, op dat ick foude leven met Chrifto.                      Yë
T„ . N A z 1 A n z E n v s de virtute humana.
I Urhr^1]\f 'u mf",chm"I bY ™Y felven ben bemereJccnde her
ï,vlV!f alderhooghften , terftont fchuyft voor mijn ooghen een
eneheeAs ve^^6' f° }?. Ók k,acrhe^ die kk f*ch daer ™**
gneneel is verdweenen. Als ick mijn lief nu geheel by was , is hy
SmTtfèeEtraffCh^Ck 0ntweken' h>'is8aenI00penorJ
| nem niet te laten vangen.niet en heeft hy my naergelaten dan een
heete fmerte die my mijn herte geduerigh is"verbrandende Maer
waerom heeft hy met my alfoo gehandelt?IS 't om dat hy begeert
fttlcsX1™ K°°S beTlC,ende f°Jnder °Phouden foe&ePWant I
menfchen £bewoon€llJcken aert der liefde, jae felver onder de '
<?44..FigUer.
Wie-
-ocr page 731-
73/
De Goddelijcke Wenichen.
73 3
Wie [al tot mijn hooft pater gheven, ende tot mijne oogen een Fonteyne der
tranen, ende ickjo eenen dach ende nacht? Hierem.p.
Hieronïmts cap.p.Hierem.
Lwaert by al dien
dat ick gheheel ver-
keerde in tranen,en-
,de dat elck van dien
niet en ware eë drup
nJ|| pel, maer wel den overvloedt
| eender riviere, noch en foude
ick niet waters genoegh heb-
bé om volkomelyk te fchreyê
Bern. ferm. 16". in Cant.
Wie fal mijn hooft water
geven, ende myn ooghen een
fonteyne der tranen? opdat
3 ickalfo mét myn tranen mach
H verrafTchen die tranen ende
die knerfelinge der tandë ,die
fware boeyen aen handen en-
de voeten, met het ghewichte
der pranghende, ftroppende,
brandendeende onverflinde-
lijcke ketenen? Wee my, myn
moeder, waer toe hebdy my
ghebaert, een kint der droef-
heyt, een kint der verbolgentheyt, der onweerdigheyt, ende der
eeuwiger beweeninge?
AmbrosivS inPfal. ïi8.
Hy die bewenelijcke faecken voort-ftelt en kan niet weenen,
ende al ift dat hy is te beweenen , en kan nochtans gheen tranen
krygen om te weenen.
Gregorivs lib.3-diaI0g.cap.43.
Axa verfuchrende begeerde van haren Vader vochtighe aerde.-
want de ghenade der tranen is met een innighe begheerte ende
grooten yver aen onfen Heere te verfoecken. De fiele ontfanght
vochtigheyt van boven,als fy haer felven met den wenfch van het
Rycke der Hemelen in tranen oeffent, ende fy ontfanght voch-
tigheyt van beneden , foo wanneer fy met haer tranen is voorkó-
mende de helfche verdoemeniffe.
Fff4
ó45'.Figaer.
De l
-ocr page 732-
$t
738
jDe Goddelijcke Wenfchen.
E» J3/ <fe luttelheyt mijner dagen niet kgnelmrb ten eynde kp™»? daertm
lm my toe dat scheen luttel**» beweenemunen druck.,lob 10.
Chrvsostimvs
upm.aa ineoa
Wi
.
c ifler in
efe wereld t
heftadigh ,
at iffer in
^^^^^ defeWereJdt
geduerigh? Hoort de woor-
den van eenen treffehjekea
man: Den tijde mijns levens
feght hy, is dapperder dan
eenige poften.
HlEKOS?MTS epift.2.
ad Paulum.
Want met dat den men-
fche eerftmael hadde ghe-
fondighr , foo wiert de eeu-
wigheydt verwiffelt in een
fterffelijckheydt, zijn leven
was gheftelt tot negen hon.
den ende meer jaren, daer
naer de fonde vanlangher
hant verargerende, het men
fcheliek leven is in veel kor
reren tijdt verkort ghewor-
^_,            ^^^^^^^_ den.
°*E gort vs lib.o mor.c.44. incap.io.Tob.
hierom die de konheyt van dit reghenwoordich leven wel is
overmerekende denckt rry wijs ende voorfichtkh te wefen;want
delen van bet felve niet allene niet en aenfiet het gebroyck oft her
gemack.maer wel her eynde.op dar hy daer uyt foude beinercken
dar ons in defen doorganck qualijck yet geduerigh is aenftaende
ende gereyende.terdefer oorfake worr g'efeyt door $alomon:In-
\01en den menfche veel jaren heefr ghcleefr, ende in de felve hem
\neeft verheught, hy moet gedencken den tijdt der düyftcrnilfen»
lende die eeuwige dagende welcke.als fy fullen zijn gekomen,al-
Jen het voorleden fal worden befchuldighr van ydelheyr. Soo dar»
| ais de fchult is tergende den «eeftjft van noode dat hy aenfehou-
we 11- korrheyt van hare blijdtf chap.op dat de boofheyt haer niee
I meten brenebc tot de levende doodt, als fynde verfekert hoe dar
i n^t tterrtdijck lgven fQ lueft ende geringe is lopende ten eyhd*.
-ocr page 733-
lii
De (jöd3eïijcke Wenfchen.
719
Och eftfy wijs tvaren,ende verftonden,ende voorfagen het aUer-
ujterjïe, üeut.32.
BonaventVra opufc. de contemptu faeculi.
O
Volck fonder raet
ende fonder wijf-
heydt! Och of fy
wiiten ende ver-
ftondé,ende voor-
fagen het alderuyterfte! Sy
fouden weten den grooten
hoop der verdoemde , het
kleyn getal der uytgelefen,
endede ydelheyt der tijte-
lijcke dingen.
Sy fouden veiftaen drye
faecken3-als te weten.de me-
nichvuldigheyt der fonden,
deachterlatinge der deugt,
ende de verquiftinghe des
tydts.
Sy fouden voorfien drie
faecken ,-als te weten, den
fchrickel van de doodt, het
uyterfte oordeel, ende die
eeuwige ftraffe.
D. Gregorïvs hom.
39.in Euang.
Want de verkeerde fiele.genegen tot het tegenwoordich.fynde
ontbondé in aertfche welluftigheyt, verbergt voor haef het quaet
dat haer na volght, om dat fy niet en foeckt het toekomende, het
welck het tegenwoordich vernoegen is beroerende.ende terwylé
fy haer felven verlaet in de vermakinghe van dit tegenwoordich
leven, wat doet fy anders dan dat fy blindelinge treckt ten viere-
waert, ende daerom feght den Apoftel Paulus:die blyde fyn dat fy
hun niet en ghelaten als o ft fy blyde waren,want al ift fchoon dat
den tydt dit noch ware vereyfchende,fo moetmen hem fo verbly-
den.dat de bitterheyt van het riaervolgende oordeel nimmermeer
en ga uyt onfe gedachten,op dat terwylë de beduchte fiele.door-
fchoten fynde.door de vrefe van d'uy terfte ftraffe de blytfchap va
den tegenwoordigen tydt foude temperen.ende met vervaertheyt
ende fonder ophouden haer uyterfte quaet aenichouwen , achter»,
volgens het gene dat den wyfeman fegt: In alle u werckë gedenék
het uyterfte, ende ghy en fult in der eeuwigheyt niet fondige.n.
-ocr page 734-
74°
De Goddelijcke wenïchen.
Mijn leven ü vergaen in weeiom, ende mijne jarenin verfuchtingen,
Pfalm 30.
Hteronvmvs in Pfal. 30.
S:
lange als den men-
che Aïer blijft in dft
egenwoordich Jeven,
s hy onderworpen al-
le droefheden, ende
hy en heeft nier foo eyghen
als fchreyen ende fuchten.
Avgvsti nvs lib.21.de
civirare Dei, cap.14-
Ten is feecker al niet Iac-
chendedat den menfche ter
werelt is doende zijn incom
fte, ende hoe wel hem onbe-
kent wefen de ellenden die
hem lullen overkomen,noch
ransishydaer van ghelijck
eenWaerfegger.Wy en heb-
ben noyt hooren feggen,dat
eenich menfche in iyn ghe-
boorte foude gelachen heb-
ben , dan allenelijck Zoroa-
fter.ende wy en konnen niet
feggen dat defen boven-na-
ff.„c j- .... ,                        tuerelijcken lach hem yedt
fZl 1 afaebbenbeteeckent. DeSchriftuere feghtons : Een
r^rh f gh Jock is daer over de kfnderen van Adam. van den
aacn des uytgancks uyt den buyck huns Moeders, tot den dach
des begravemflè, in den fchoot van de moeder, van dit alles.
nv r "VJGVSTINTS fer.28.de verb. Apoft.
I d^rïri Z,,nde' Iaet ons vraghen aen die nieuw-ghebooren kin.
\iirdt^lnAm rLredendatf>,metrranenaerft beginnen : Een
ehên i f ghebooren wort fal fchreyen, ende naer eenige da-
' fen ÏSJT*'?'Alft dan fchreyde in fy" gheboorte foo waft
lïuyghen gg ef fynsonghelucks, want de tranen zijnde ghe-
Tweede
-ocr page 735-
735
____________________________^______________________741
TWEE D E BOEC K,
De
J©enfc0en öer ^oöt-tyucljtiölje ziele.
lAijnfiek heeft begheert te wen-
fchen uwe rechtveerdighma-
J^ngen,VMm jijj.
BH] AuGuSTrN.inPf.118.
HY en heeft niet ghe-
feyt, ick hebbe be-
gheert uwe oordee-
len, maer ick hebbe
begeert te wenfche:
want gelijckerwijs leven met
het leven , meer is dan leven
(aengefien het leven gemeyn
is van die hier leven) maer te
leven met het leven, is ghe-
meyn met die Heyligen ; alfo
begheerte te hebben , op dat
wy wenfchen Gods oordeelé,
is meer dan te wenfchen fijn
oordeelen, want wy hebben
begheerte om wenfchen,als
oft den wenfch niet en ware
in ons vermoghen, maer van
____________________________wegenGods barmhertigheyt.
Sonder twijfel, als den Heere fal bemercken, hoe dat wy genuch-
te nemen in begheerre van den wenfch zijnder oordeelen, loo lal
hy in ons vermeerderen die foberenluft, endede flauwe ghene-
eentheydt:want foo wy fonde doen, en begheeren wy Gods oor-
Seelen niet te wenfchen, daerom en feght den Heere niet te ver-
eheefs. Ick hebbe met alder wenfchinghe feer gewenfcht met u
lieden te eten dit Paefch-lam, niet allenelijck wenfchende; maer
met twee-voudighen wenfch begheerte te gheven volkomen ver-
giffeniflTe der fon'den. Laet ons dan hebbe die begeert om te wen-
fchenGodts oordeelen.________________________
oVj.Figuer.
!                 Och\
-ocr page 736-
Goddeüjeke wenfcben.
Kingen te onderbeuden, f lal. 115.
A v G Y s T i K V s lib.2.de op.merit.
HIeremias fegbt ■•*eR
weet Heere; want
dé menfch en weet
fynen wegh met,
noch'ten is in hem
dat by wandele, ende w«
fchickefyne gangen, ^ae
dien-volgendefoo eenen in
dePfalmentot Gpdthadde
ehefeyr. Ghy hebt bevolen
latuwegebo'dentefeernau
wemoeten fyn gade ghefla-
cren; terftont en heeft hy dit
van fyftlven niet voorgeno-
men, maer heeft gewenfcht
dat hy mocht volbrenghen
het ghene hy fach gerechte-
iyck te fyn bevolen. So fegt
hy dan, Och oft myne we-
gen ghefchickt wierden om
uwe rechtveerdighmaeckiü-
gen te onderhouden.
AMBROSIVS inPf.lïS.
^hftaet,uvindendeaeneen6
-^HMiii
"-WaSloo'ghy te velde fynde verftett ltaer.u                        ^^
kruyf-wech(ende niet en weet waer g^™0?"""^* tweeden,
1CI1CC11H-", -'■ -          .
ictui Kiiy w» *•— """'.; -b-j ., i„_„ nnrh chv en denCKi
oft den derien wech , dien ghy wilt volgen , noen gny^----------t
l
Cn' tCh Lgo7t ghy da" dit te verfin-
„^ w.fc™......~--------meer behoor% Jmel de te be-
nen ghy die daer treckt naer het Ry«fdacerwaerts niet en leyden,
trachten by n felven dat alle wegen on « d H lfche Ie-
ende dat alle wegen niet recht « Io°Pe" ^ hebben des doots.
rufalem. Daer fyn wegen die V? "ïSeeft Want daer fyn wc'
Defe fyn de wegen van de welcke men een. V arreadeken
gen die den menfche fchynen recht te wefen, maer het ey
der felver helt naer den afgront der hellen.______________-----*
• —-----------------------------■------------------                              VoU
©"f^Figuer
-ocr page 737-
De Goddelijcke Wenfchen.
----------.-------------------------------at.----------■
771
Volmaecki mijne gmgben in uwe f aden, op dat mijne voetjlaffen niet en
worden beroert, Pfalm 16.
Psalm ii8.
TTTAer in verbetert den
\\i Ionghelingh fynen
f wegh?
Pfalm 24.
Heere onderrecht my u-
we weghen, ende leert my
ke^ien uwe paden.
Pialm 8 f.
Geleyt my in uwen wegh.
Pfalm 142.
Ivfaeckt my kenneüjck dê
wegh in wekken ick mach
wandelen.
AmbroSivs de fug&
faeculi cap.i.
Want wie kan tuffchen fo
veelquellinghen van dit li-
chaem, tufichen fo veelder-
leye vleyingen deferwerelt
zijnen voetftap vry ende on-
gefchent bewaren ? de ooge
heeft ghelien, ende de fiele
fal verftroyen; de oore heeft
ghehoort, ende de oprechte meyninghe omgebogen , den geur is
opgekomen ende heeft belet de ghedachrenilfe; den mont heeft
gheproeft, ende heeft het mifdaet voorts gefeyt; het gevoel heeft
geraeckr,ende heeft het vyer ontfteken.           r&8
Origenes hom.4 inPfal.jó-.
Daeromme fo wie den wegh der deugden inne-flaet,moet hem
wachten voor veel faken,ende de felve ontwijckende,voor-by lo-
pen. Doet oock het felve ghy die daer tot Chriftum gaet (die de
kracht Godts is) vliet de over-daet, onkuyfcheyt, over-fpel, vliet
dieverye, valfche getuygeniffen, ende daer-en-boven vliet de gïe-
righeyt, ende alle begeerlijckheydt van geit, ende van alle an^er
ongerechtigheyt, vliet de Ieugen-tale,ende alle de ydelheyt deferr
Werelt.                                                                                        '
Ggg
6 f y.Figuer.
JJoor~
-ocr page 738-
(3$
De Goddelijcke Wenfchen.
--------?------------------------------
774
Demjleecfy mqn vltefib met uwer vrefe: want van uwe $erdeelen hebbo
icigbevreeftffalm 118.
Basilivs Hom.inPfaI.33J
TEn is by aldié dat
de vrefe va» wel
te fchicken ons
leven worpe de
eerfte beginfels,
het fal onmogelijck zijn de
heyligheyt behoorelijck te
onderhouden. Doorfteeckt
feght den Prophete, met u-
wer vreefe mijn vleefchj
want ghdijckerwijs die de
lidmaten des Iichaems met J
nagelen hebben doorftekë, j
behouden die felve onver.'
roerelijck tot allen werc-
ke .- alfoo de ghene, wiens
fiele de vreefe des Heeren
bevangen heeft, fchouwen
dadelijck alle onbequame
gelegentheyt der fonde,o-
verfulcx dat den Godtvre-
fenden gene macht en ont-
breeckt om teaenveerden
_________________ de deught.principalijck als
*** cnde vuy,e dat,en m[ic «J* *£*£* g""-oé!
-------------, , .... ,v—...
om hoe hy dieper ftaet gewortelt,
door o-eenderh^r,^ .j-'-wu
ghenen wlnfder i\ C-e" Wort omverre g^W^t ffoo en fal
l vre fróodt MchXT" ' 2? fide doorfteecken "He door
^^^^^^^ :htelijckoockkonnenuyt-roeyen,           ,
Defi.l.K f ,Amb,rOsivs inPfal.118.
HeTvleeth van de ^eefCh' gClijCkf-rW,'jS dat doet h«lichaem'
die vreefe Is Aeer"lZi,nv,eefche,^cke jachten. Dat dan
fteecTe! eHde v"ft
nagele aen fijne geboden.
Ien dit vleefch door-
Keert
-ocr page 739-
aJ
775 {
De Goddelijcke Vfen-fchen.
lieert mijne oogheuopdatjygbeenydelbeydt en aenfihouwen-,
Pfal. 118.
AvgUSTInvs foliloq.cap.4.
WEe die ver-
blinde oogé
de welcke u
niet en aen-
fchouwen , ö
fonne verlichtende den He-
mel ende die aerde!\Vee de
ghene die zijn fchemel-oo-
;^ende , ende u niet en kon-
nen aenfien! Wee die afkce-
rende oogen , op dat fy niet
en fouden aenfchouven de
waerachtigheydt ! Wee die
oogen de welcke hun niét
af enkeeren op dat fy-lie.
den de ydelhey t niet en be-
fichtigen!
AuguSTIN, Pf. 118.
Terwijlen wy op defer
aerde zijn levende, konnen
wy oogen hebben om daer
mede de ydelheyt niet taen
fchouwen. Want alle fchep-
fel is de ydelheyt onderwor
Pen. Ift niet ter defer oorfaecke dat den Wijfe-man bidt, dat zijn
leven niet en zy onder de fonne, alwaer allefaecken zijnydel-
heydt.
C L EM.lib.j.inPaedag.cap.n.
Voorts men moet zijn oogen gade flaen $ want het is erger met
die te vallen , als met de voeten : Indien u ooge u fchandael aen-
doet, fnijt die uyt, ende worptfe van u- Te lodder-ooghen , ende
hier en daer die foetelijck te werpen.en is niet anders dan met de
felve re boeleeren. Want de eerfie domme luften daer uyt fprin-
gende maken gelijck een voorfpel, om alfo den flach aen te gaen
3e oogen bederven hem al eer dat eenich anders lit des lichaems
wort bedorven.
Dat
6"f7.Figaer.
Ggg 2
-ocr page 740-
K
t>
77<>                I_____________________________________
Goddehjcke wenfchen.
D<tf w^'k i«t onbtvleckt ghedye in uwe rechtveerdichmakingen, »{ dat
kknieten wordevcrjlroyt, Pfal. 118.
BernarDvs ferm.2?-inCant.
ALIe den yver, en-
de de forghe der
heyligen, die ver-
foeyden her cie-
raet, endedeuyt-
wendighen menfche (die
waerachrelijck wort bedor
ven) was altijdt met alle
vlytigheydt hen befich re
houden met re verderen
den inwevidigen menfche,
die naer het beeldt Godts
gefchapen is, ende die van
dagh tor dach wort ver-
uieur ende fchoonder ghe-
maeckt.
AmbrosivS lib.
de virg.
Defe is voorfeecker de
fchoonigheydt, de vvelcke
niet en onrbreeckr, ende is
allene weerdigh re hooren
defe woorden Godts ,- Ghy
zïjt gheheel fchoone mijn
. - , ,          ,. .                   lieve ghcbuerne, ende in n
en is niet dat kao wefen begrepen.
\%r j u /-9L EM libj-P^dag. cap.2.
want de alderfchoonfte ende de voimaeckfte fchoonigheydt is
de fchoonhevt van de fiele , ende ten is «heen reden dat die ghe-
Jchapen fijnde naer het beeldt ende ghelijckenifle Godts (als ver-
achtende het oprecht eerfte voor-beworp) foude daer roe bren-
ghen eemgh uytwendich vercierfel, ftellende de broofe ende on-
nutte konfte der menfchen voor de konfte van Godt Almachtich.
c          •«. j • , , ibidem.
Soo en ift dan nier behoorelijck dat de uytwendige ghedaenre
vanden menfche moet worden verciert, maer wel de fiele ende
her m wendich moet blincken in het kleet van eerbaerheydt ende
ó'fg.Figuer.
Ksmt
1
-ocr page 741-
int
De Goddelijcke Wenfchen.
777
J^omt mijnen beminden, het ons uyt gaen in het velt,Uet ons woonen in de
\                                     Lant-hityfen,Cant.'7.
HlEREMIAS 2.
Ie fal my ge-
ve in de woe
ftijne eene
herberge der
wegh - gan-
w
gers ?
D ~
h om. Aq.v in v s
hoc loc.
Want liever hadde ick te
woonen in eene woeftijne,
alwaer niemant, oftfelden
yemant is pafferende.
Bernardvs de inter.
domo cap.66.
Ochloft ghenen menfche
in't openbaermet my en
verkeerde, op dat ick fo ge-
meyniamer in hét ftille met
Godrfoude mogen fprekê!
want hy foeckt de ftilte, en-
de hy bemint de eenigheyt.
Ick fal dan fchouwen de
menfchelijcke t'1'amen-fpra-
ken , op dat in mijns herten
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ftille eenigheyt Godt mach
komen nemen zijne woonplaetfe. Ick fal my ghewoon maecken
alleen het inwendigh te bédencken , het inwendigh te beminnen,
ende daer in te volherden , om foo gheringer te konnen hooren
het ghene den Heere mijnen Godt in my fal fpreecken. Siet ick
ben hier , goedertieren Heere , fier ick ben met u, om dat ick in-
wendich ben by mijn eygen felven.Tetwijlent ick my bekommer-
de met het uytwendigh,foo en hebbe ick inwendigh uwe ftemme
niet konnen aenhooren. Maer nu gekomen tot my felven ben ick
tot u gekomen , om dat ick ti mach hooren ende aenfpreken.
P S A L. 34.
Siet al vliedende hebbe ick my verfteecken, ende ick ben ghe-
bleven in de eenigheyt*
gfo.Figuer.
G g gj__
"Treedt
-ocr page 742-
77*
Goddelijcke wenfchen.
Treeft my naer u, wyfullcn hopen in den geur van uwefahen,
Cantica i.
AVGVSTINVS man.cap.20.
DEGodt-minnende
(ie/e wort ghedre-
ven door belofte,
ende ghetrocken
door goede wen-
fchen.
BernarDvs ferm-21.
in Car.t.
Ick ben vermoeyt , ick
worde flauw , en wilr my
niet achter laren,maer trecl:
mynaeru, op dat ick niet
en beginne te dooien,oft te
loopen naer andere min-
naers, daerom treckt my na
Uj want het is beter dat ghy
my treckt ende gewelf ghe-
bruyekt , oft my vervaert
maeckende door dreyghe-
jJQ menten, oft my,voorts ftou-
wende door geeflels, da my
fparende, te laten ruften in
mijne luye vaddigheydr.
-^^^^^^^^^^^^^m Treckt roy dan naer u, als
oft noch ware teghens mijnen danck;treckt my, op dat ick worde
ghewillich, treckt my, al ift dat ghy my vint fwaermoedigh , mif-
fchien fal ick verlichten , den rijdt fal komen dat ick genen trec-
ker en fal behoeven, want alfdan fullen wy gewillig ende kloeck-
moedigh daer henen loopen.
/-l j             A v G v s t I n vs medit.cap.^-
Ghedooght dan ö mijnen Heere,mijnen Godt hoe dat ick u lief
hebbe: ende dat ick r'uwer iiefde my ontlade van het pack der
vleefchelijcker vvelluften ende aertfche begeerlijckheden.Maeckt
my quijt dat fwaer-wegende pack, nergens toe dienende, dan om
te verhinderen mijne fiele, hoe dat ick fonder beletfel u naerloo-
pende inden geur van uwe falven.u hebben voor leytf-man , hoe
eer hoe hever mach ijeraké tot het gefichte van uwe fchoonheyt,
om mijne oogen volkomelijck te verfaden,ende voor eeuwich diei
A
-ocr page 743-
i»3
779
De Goddelijcke Wenfchen.
Wie falmy geven voor mijnen broeder ,fiiygende de borjien van mijne moe-
der, o} dat kk.u buyten vinde ende u ktijft, ende dat my nie*
mant en verachte,Qznt.%,
S. Thom. inc.8.;Canr.
AEnmerct hier een
vremde nieuwig-
heytlWatVrijtfter
heeft oyt gewenft,
dat fy dien fy lief
heeft, foude ghedyen een
kleyn kint ende haren broe
der, om foo verandert zijn-
de, te moghen fuyghen de
borften van hare moeder J.
D. THO.inc.8.Cant.
Ghy die nfl ruft in
den fchoot van uwen
vader, wie fal nu ma-
ken dat ghy wort een
menïchePwie fal u met
ons nu maecken ghe-
deeligh ? ende u vin-
dende onder de ghe-
imeynfchap der men-
1 fchen, dat ghy meught worden ghenoemt mijnen
broeder? op dat ick u in ghedaente van een menfche
mach befichtighen, ende u kullen , dat is, dat ick
mach opentlij ck aenfien dien ick nu tegenwoordich
door het gheioove ben vaft-houdende!
In
Ggg 4
do'i.Figuer.
-ocr page 744-
De Goddelijcke Wenichen.
78 o
i Ickjal opftaen , ende dejladt ront-omme gaen; langft de wijeken endeftra-
tenftilicl^ficcken die mijnfiele bemint jckjiebbe hemgefoebt
ende nietghevohdett,Ca.nt.7t.
Origenes hom.
. X U» All
Si
diverf.
hreyt, oogëfchreyt,
och en wilr niet op
ouden van fchreyen;
andelt, voeten wan-
delt, noch en wilt nkt
ophoude van wandelen.loopt
ende en wilt niet ruften. He-
laes! waer is.mijne blijtfehap
vervaren; waer is mijnen al-
derlieffté? waer is mijn hert-
foet ? Och mijne welvaert
waerom hebt ghy my verla-
ten? O druck! ó benautheyt!
my omringen onverdraghe-
lijcke bensutheden,ende ick
en weet niet wat ick fal ver-
kiefen? waer fal ick my kee-
ren ? tot wien fal ick loopen?
aen wien fal ick raet nemen?
wien fal ick ondervraghen?
wie fal met my mede-lijden
hebban? wie fal my verrroo-
ften ? ten leften , wie fal my
tonen die mijne fiele fo feer
is beminnende? keert wederom ö mijnen liefweerdigen.ö mijnen
gewenden,verleent my de blijdfchap van uwe falighe regenwoor-
digheydt.
Origenes Ibidem.
Wee my ellendighe?waer fal ick hem foecken! waer fal ick hem
vinden? voorfeecker ick fal opftaen , ende hem gaen foecken ten
allen plaetfen dacr ick kan, ick en falghenen flaepgheven aen
mijnen ooghen , noch gheenderhande rufte aen mijne voeten, tot
alder ftondt dat ick hebbe ghevonden die mijn fiele bemint.
<5<ï2,.Figuer.
In
-ocr page 745-
De Goddelijcke Wen.-fch.en.
78]
Inmijn beddekgii hebbe ickby nachte ghefocht die mijne fiele bemint : ic]^
hebbe hem gefocht ende niet gevonden, Cant.
BERNARDVS ferm
nr. 5;
n Bruydegom en
s niet ghekeert op
en roep, noch op
e begeerte van fy-
ne beminde , die
hem wederomme riep. Waer
om dit ? om meer te doen
ontfteken hare begeerte, en
om verfekerder te wefen in
de liefde , ende om haer fel-
veninalle defen lieffelijckë
handel meer ende meer te
oeffenen. Waerachtelick ten
is dan maer eetie gheveynft-
heyt, ende ghene verachtin-
ge,noch anders en ilFer nier,
dan dat hy die niet en is we-
derom gekeert, gheroepen
fijnde, hem fal laten vinden,
ibohaeftmen hemfalneer-
ftelijck ghefocht hebben,
achtervolghende defe woor-
den:Alle die foeckt die vint.
Sy foeckt hem eerftmael op
haer beddeken : maer fy en
is hem gheenfins vindende , noch oock dit foecken en is niet van
eenen nacht alleene nademael dar fy felver is feggende ; lek heb-
be hem ghefocht geduerende de nachten.
B E R N A ï D V s ferm.7?.in Cant.
Wat heeft dit te bedieden , dat hy gefocht 7.ijnde niet en is te
vinden? nochtans hoe neerftelijck hy alomme gefocht wort, ende
dat hy felver is feggende Soeckt, ende ghylieden fult vindenen-
de die foeckt die vint. Hoe fullen dan die Schriftueren vervult
worden? want de ghene die hier nu tegenwoordich is foeckende,
en is noch uyt het ghetal van die ongheluckige niet, tot de welc- 1
ke hy eens feyde: Ghylieden fult my foecken , ende niet vinden.
ctó^-Figuer.                __________G g g ?               /ffi*. j
-ocr page 746-
V
~7$ï
De Goddelijcke Wcnfchen.
llebtghy-heden nietghefien die mijnfiele lief heeft? Als iekhun tvat was
voor-by-gegaenjiebbe ickghevonden die mijnfiele lief heeft, icihebbe
hem vafl gehouden, ende en fal hem niet laten gaen,CiM.$.
Bernardvs ferm./p *« Cant,
OHaeftige, krachti-
ge , brandende ,
jy tborrelende lief
de! die niet en ge-
dooght andere ia-
ken dan u te betrachten , die'
alle faecken,behalvens u iel-
ven 3 zijt vervvorpende ende
verachtende, ende die in u
eyghen feiten n allene zijt
vcrncegende! ghy verftroyt
de regel-mate, ghy gheveyft
uwen handcI,noch oock ghy
en onderhout ghene feecke-
re maniere. Ghy verheugt u
in u felven , ende ghy be-
dvvinghtdat daerfchijnr te
hebben bequamigheydr, re-
dene, raedt, ende oordeel.
Siet al het ghene dardefe
beminde feght, dat fy reyft,
en is niet San u , noch fy en
verluyt niemant dan u, dus
fterck zijt ghy omringhelt,
!,,„,,___i er u n , --------- ibovan haer herre, alsvan
haer tonghe.Sy feght.-Hebdy niet gefien die mijn ziele liefheeft?
A.softfy.lieden behoorden te weten alle hare ghedachten. WeJ
ghy ichoone, verneemt ghy naer den genen die uwe fiele bemint?
maer hoe ) en heeft hy gheenderhande name? feght my eens wie!
ghy zijt, ende wie hy mach wefenj
... ,         OrigeneS hom-ï. in Cant.
oft onclcf? JS ^^er tW'jfeJ ecne Geeftelijcke omhelfinge.Maer
oft oock gebenrde dat mime ziele mocht gedyen eene Bruvt om
ontfangen te worden tufTchen die armen van dien erooren Jruy-
venT ! ftdat kkrinf£eiiJcx »"ocht feggen het gheneTn denVel-
hooft°
|e_zi)r|rechter hant fal my omvatten.
jft"4-Figuet\                  ~
wef« onder mijn
Want
-ocr page 747-
^',
78j
De Goddelijcke wenfchen.
Want het is my goet Geit te aenkleven , ende tejleUen in Godt den Meere
mijne /;ope,Pfal.72.
AvGV.STtNïi manu.cap.2f.
HEt herte des men,
fchen foo 't niet ge-
hecht en is aen den
wenfeh der eewig-
heydt, en kan nim-
mermeer wefen ftantvaftigh !
macr fwacker dan fwak -wort
het ghedreven van heteene
tot het andere , foeckende
rufte daer ghenc en is te be-
komen ; want het is hem niet
moghelick in die broofe ver-
ganckelijckheden (daerfyne
geneghentheden te midden
inneligghen verwerrent) de
."oprechte rufte te connen vin-
den , door dien dat het felve
is va fulcker weerde,dat hem
gheen minder dan allene het
opperfte goet en kan vernoe-
gen.
AuguSTIN. foliloq.c. 13.
Ende nu fochte ick het ec-
^^^^^^^^^^          ^^^^^ tie, ende dan het ander, ende
van geen van allen -WH-rt ick veriact.door dien dat ik u in-my -niet
en was vindende,als allene wefen.de onveranderlick,onwuTelbaer,
eygentlijck, onverfeheydelijck.ende een goet', 't welck hebbende
verovert, en ben niet behoefrigh; 't vgelck hebbende verkreghen,
ben buyten allen druckj 't welckbefictende, bevinde dat gheheel
mijne begeerte is volkomen.
Avhsusvinus medit.cap. 37.
Maer niet en is my fo heugelijck als te wefen met mijnen Hee-
re mynen Godt.Want het is my goet Godt te aenkleven.O Heere
verleent my , terwylent ick defe broofe leq^en byftae, u te aenkle-
ven: ghelijcker wijs als men leeft, die den Heere aenkleeft is ee-
nen geeft met hem.
óé^.Figuer.
Onder
•. *.
-ocr page 748-
ifb
784
De Goddelijcke wenfchen.
Onderdefchnd-uwevan dienkk^ghewenfiht hadde, hebbe icfcghcfeten.
Cant.2.
Origenes hom.j.inCant.
SY haer vindêde door-
wont met liefde.foecï
deBoomen, endedc
groem'gheyt der bof-
fchen.
Ibidem.
Want foo den Boem der
Paradijs-appèls alle andere
te boven gact, infgelijcks is
mijnen Bruydegom onder
alle andere kindere des men
fchen, eene vruchtdragende
die alle andere vruchten te
boven gaet, niet allene in
fmaeck, noch in foetigheyt;
maer dat meer is, in goeden
geur die te famen acn het
fmaken, en het riecken , bo-
ven maten zijn aengenaem;
ende wy moeten weten dat
die eeuwige wijf heyt voor
ons bereyt eene tafel, voor-
fiende de felve met veelder-
, ,               , ^ , ,-------------leyegherechten,niet allene-
hjcfc met het broot des levens; maer oock met den flach-offer van
het v eefch des woorts, f00 fy de koppen oock niet allenelijck en
is vullende met den beften wijn.maer fy vermengde noch den feJ.
ven met ftuexkens van Partdijs Appels om daer van te brouwen
eenen foeten ende wel-geurighen dranck, die de lippen ende den
mont niet allene en veroorfaecken foeten fmaeck, maer ziinde
nederwaert ghefoncken, is men den felven fmaeck noch Janehen
tydtbehoudende.                                                                 »u
r.           r jER,« ardvs ferm.48 in Cant.
<
Daerom (iet dat g^iecft onder fyne fchaduwe op dat ghy
eens
metfyn fchynfel meught worden ver-eert; want hy en leeft van
SSSSïSSÏ^* "" fCh3dUWC • -- ^-Sblven «£ |
ó"óö".Figuer.
Onder-
-ocr page 749-
De Goddelijcke wenfchen.
785
Onderfet my met bloemen, omringht my met Abelen ; want ickquele
tian liefde,Cant.2,
Bernardvs ferm, ft. in Cant.
Dl
liefde is ghe-
roeyi, om dief-
ille dat haere
oncxkens krach-
telicker endehit-
tigher zijn aen-ghekomen,
dan naer gewoonte ; maer
naderhant (dé Bruydegom
hem op fyne maniere ver-
treckende) foo komt de
Bruyt ende ghetuyght, hoe
fy door de liefde, oft door
den onfprekelijcken brant
der felver buyten maten is
qnelende. Want hoe haer
meer aenghenamer hadde
geweeft de tegenwoordig-
heydt van haren Bruyde-
gom, hoe fy daer naer te
meer beproeft de droef-
heyt zijner afwefentheydt.
Ons te ontrecken yet dat-
men bemint,is der begeer-
ten eene vermeerderinge»
ende hoe men eene faecke
meer begeert, hoe datmen die nooder fal willen derven. Hier-en-
tuflchen defeBruydt bidt datmen haer foude willen verquicken
door den geur van bloemen, ende van Appels, tot alder tijdt dat
haren Bruydegom (om wiens afwefentheyt fy is queknde) foude
wefen wederom gekeert.
Ibidem-
Onderfet my met appelen. Sy en begeert op het gront-boufel
I E s v Chrifti, niet te timmeren met houdt, oft met hooy oft
ftrooy , want het vyer foude dat tenietedoen, ende vernielen,
maer fy wilt maecken een ghebouwfel van d'alder-foetfte Appe-
len.
Myneti
<$6'7.Figuer.
-ocr page 750-
7te
De Goddelijcke wenfchen.
Hoe JUSen tcyfinghen den ltf-fi»gh des Heercn in eene vremde Undouve?
Pfalm i3<j.
AUGUSTINUS tti
vuii. vap. 4.
O
j'.
ijn Godt oft ick
e ftemme fo foec
addeals dielof-
ang-fingende rey
en der Engelen!
och ! hoe gheerne fouoe ick
my verftorten in uwe lof-
fangen! O waf eene vreught
föudet my wefen te midden
van uwe heyliye Kercke ge-
duerelijck te oeffehen mijne
voys om ter eere van uwen
hooghften naem te ftichten
alderhande fchoone liede.
kens.endc in alles deHemel-
fche fangers naer te volgen;
AvgvstinvS medit.
Sap. is.
O al te geluckige Hemel-
fche Heyr-krachten,die u fo
Heylich en fuyverlijck met
eene byfondere foetigheydt
ende onfprekclijcke genuch-
iSS (TJW-i roe fchicke^wfe6;£ MS
Tvin^n &hedH?»&hIlJ<* «Jn hebbende in hun ghefichtejaer in
Wn M30ntaI,VC^e middden van hun te verheugen ■ e"de « «
iZ1Tl r?~ lC^e" alf bu^ende onder het fwler-ghewichte
van ons vleefch, ende ,„ dees droeve pelgrimagie , foo verre ghe-
denXT Tr VegheToo;dieheyt.enSe door verfcheydenthe-
men v/nT d g ^ ^t ««««ken , de macht is ons beno-
Sf-n » ^7 "Wer we.er.dlcheyr te konnen loven.ende nochtans
£ vlYfru %°T T ?heloove. "iet door een waen-fchijn; .naer
.ndenlr f -eften,TnUvolIcomeli)ck ende in t openbaér,
ende met als wy m een geloove dar bedeckt is.
6"(?8Figuer.
Ick.)
-ocr page 751-
35/
787
HET
DERDE BOECK,
Berfucötmgen tiet <0otit-raimtenöe
Z I E L E.
Ickbeftveere ti-Htden dochters
van Ierufalem, ijldatghy-
lieden vim mijnen beminden
boptfcbaft hem dat icl^ dêor
liefde ben quelende&a-nt.f.
Nyssenvs OraMj.
Dien uytverkooren
end e ghetronwen
Bruydegom van
onfe fiele Chriftus
Iesvs , heeft ons
ten vollen ende meer dan
genoegh verfekèrt van fyne
liefde, door de welcke hy
foo verre ghebrachtwiert,
dat hy voor ons (hoe wel el-
lendige fondaers) de bitte-
re doot heeft willen ftervë,
ende ten dien opfiene de
Bruyt infghelijcx tot hem-
waerrs met ghelijcke liefde
zijnde bevanghen , brenght
voor den dach den fchicht
der liefde, die in 't midden
van haer herte lagh verborghen.
Avgvstinvs medit.cap.4.0.
Wat fal ick dan fegghen ? wat fal ick dan maecken ? waer fal
ick dan henen gaen? waer fal ick hem komen foecken ende vin-
den? aen wie fal ick my voeghen om naer te vraghen? wie fal mij-
nen alderliefften draghen de boodtfchap, dat ick quele door de
liefde!
Onder*
1 >, e
o'ó'p.Figuer.
-ocr page 752-
i?L
7«o
t-"C VJUUUCJ.1JCK.C W CUH-UCU.
Mijnen peminden is tot my , ende ickjot hem, ien teelcken ghevoedt 0ort
iujfchen de ïelkn, tot dat den dagh aenh$mt,ende defihadu-
wen neder dakn,Czni.z,
Bernardvs fermop.inCant.
WAnt de ziele
en heeft gee
achterdenc-
ken , noch
geenderhan
de twijfel dat fy niet en
foude weien bemint, nae-
demael fy felver mint, be-
lijdende met aldër meynin
gen, hare forgen .harebe-
geerten, hare ghewercken,
hare vlijtigheden met de
welcke fy fonder verdragh
fonder ophouden dach en-
de nacht is waeckende, en
met allen yver foeckende
de middelen om harenGod
te behagen; van (tonden aë
oock fy bemerckt datGodt
niet minder forge en heeft
over haer.dan fy over hem,
ende principalijck fo fy ge-
denct defe belofte. In fulc-
ke mate als ghy-lieden fult
meten, fal u-lieden oock
ghemeten worden, foo dan fy die mint en heeft gbeenderhande
twijfel bemint te worden. De liefde Godts baert de liefde van de
ziele.
Aucto r fcateprsd.cap 9. tom.o. Auguft.
Dea Bruydegom aen den wekken ghy zijt ver-
bonden , is jalours, indien ghy foeckt eenen anderen
te behagen, terftont fal hv van u gaen, ende zijn her-
te ftellen op andere maeghdekens.
JekJ
67o.Figuer.
-ocr page 753-
m
De Goddelijcke wenfchen.
771
■ .
Ic\ behoore mijnen beminden, ende tot my ü fijne toekseringbe,
Cant.7.
Ori
Genes pr
—&•------
H
t.
t en is niet moge-
jck, oft de men-
chelijcke natuere
n is altoos ghene-
ghen omyet te be-
minnen •■ wantyeder gheko-
men totter oude die men
noemt de jeught, fal gemey-
nelijck yet beminnen,oft tot
zijn achterdeel, fo hy yet be-
mint dat hy niet en' behoor-
de te beminnen, oft tot zij-
nen voordeel, foo hy yet be-
mint, dat hy behoorde te be-
minnen.
BernardvS med.
cap.9.
Mijn herte verftroyt hemi
foeckende plaetfe daer dal
geern foude ruften, ende er
kan ghene vinden, ten fy dai
alder-eerft tot fy-felven we-
derom keere.
Avgvstinvs medit.cap.3f.
Want daer zijn twee verfcheyden liefden, d'eenegoet, end,<
d'ander quaer, ende defe twee te famenen konnen in een borf
elckanderen niet verdragen. Daerom, ö Heere , foo yemanr buy
ten u yet is beminnende,uwe liefde en is in hem niet.O liefde vo
foetigheyt, ó foetigheyt vöj alle liefde ! Liefde die my ghene pij
ne, maer yreught aendoet.'liefde oprechtelijck ende fuyverlijc;
volherdende van eeuwe tot eeawe? liefde die altijdt brandt, end
noyt uyt en gaet! Wel aen, ö 1 e s v, waerachtige liefde ontfteeci
my met ü vyer.met uwe liefde, ende met uwe foetigheyt,fo dat i
mijn herte niet een pleckf ken en blijve om eenige andere onghe
oorloofde Liefde dan u t'aenveerden.
Hhh
fr^MflE
<J7r.Figuer.
-ocr page 754-
1___
De Goddelijcke Wenfchen.
79°
Mijnefiele üghefmolten, foo den beminden gheftroocken heeft,
Canr.f.
Augustinvs foliloq. cap. 34.
w
Ar ift dar ick
gevoele? Welc
is dar vier dar
my mijn herre
^^^^^^^^dus verwar-
remt ? welck is dar lichr, het
welck my aldus is verlichten-
de? O vyer dar altijdr branr,
ende noyr uyr en gaer, komr,
ende wik my ontfteecken? O
licht dat altijdt lchijnt, ende
nimmermeer en verdtiyftert,
wilt my verlichten? O heyli-
ghen brandr mochr ick uyt u
ontfteecken ? och hoe foere-
lick verwarremr ghy.hoe be-
deckrelijck fchynt ghy , hoe
aenghenamelijck brantghy!
Ibidem fupra.
Hoorr ende overmerckt
eens 'r gene defe liefde heeft
gefeyt tor Maria Magdalena,
tot die vrouwe bevonden in
^^                                               over-fpel.rordieSamarirane,
rot die Chananeetfe, tot Perrus , ende rot den Hondert-man! wat
herre en foude nier vermorven? war fiele en foude niet verfmilren
in foo veel woorden van liefde, van goerheyt ende van ghenade?
die heete middaeghfche winden hebben de krachr in dealder-
fterckfte borft . her Ys (alwaerr fchoon over-jari^h) re doen ver-
een in vochtigheydr. Ick voele my overgoren door de vochtig-
hevdr van aenvloevende olye, ende fmilre in ghelijcke liefde foo
dickmael o Heere als my re vooren komr uwe ^henade , ende dat
ick verhale uwe woorden vol van alle volmaecktheydr Vwe uyr-
fprake is mer allen vierigh, ende uwen dienaer heeft die bemint.
672.Figuer.
Want
-ocr page 755-
De Goddelijcke wenfchen.
79*
Want wat ü wy in den Hemel, ende wat hebbe kkjvan u begeert of
der aerde! Pfalm 72.
H u G O de S.Vi&or. in arrha anim*.
I
k bidde u, feght tny
yne ziele, wat ift doch
at n ghereyt, ende dat
hy boven al zijt bemin
nende ? Ick weet dat u
ieven is de liefde, ende dat
ghyfonderde liefde niet en
fout konnen leven. Aerifiet
de werelr.endeal dat in baer
is,ghy fult daer vinden \tel-
derleye fchoone ende aen-
Hflgl.            |8 lockende gedaenten die ver-
wecken de menfchelycke ge
negemheden, ende omftckë
de begheert; n der gener. die
hun daer af laten durer. na
het verfchiydé behagen dat
fy daer in fyn vindende
HetGout ende koftelijcke
Hf fteenen hebben hunnen luy-
fter , het vleefch vertoont
hem feer fraey op die fchoo-
ne aenfichten , taj itferyen,
koftelicke klederen,fchoone
boorden van gout ende van fiiver verlieven de oogen door hunne
koftelyckheyt ende verfcheydentheyt van verruwen^wilt my eens
bidde ick u.onderrichten.wat u van al dit te alder-beft foude aen-
ftaen.om voor u eygen eeuwelyck te mogen ghenieten, want ick
ben verfekert dar ghy van aj dit hier boven gheroert yet fyt be-
minnende, often maecktghy daer af gheenderhandewerck foo
moeteryet anders fyn dat u bekommert, ende dat ghy wel fout
willen hebben.
Avgustinvs fbliloq cap.20.
Want al dat den Hemel omringelt ende befluyt, is veel minder
dan de menfchelycke fiele.die gefchapen is om te befitten het op-
perfte goet, door wiens befittinge fy de eeuwige faligheyt foude
be-erven.
6"7Sr.Figuer.
Hhh 2
Wee
-ocr page 756-
7?4_
De Goddelijcke Wenfchen.
—------------...... - - ■                r.---------------------------------------------------1----------
1
V/cc my dra mijne Pelgrimagie verknght is , ick hebbe ghcwocnt met de
beivmmer's'-tranCedir'ificr Imgcheeft mijne fiele ge weeft een
vrcmde'iinck^x'falm 119:
Héere dit teghen-
i'oordich leven is
iv een volle ver-
driet, nochicken
ka niet langer blij-
ven in defe moèyelycke pel-
grimagie !
W.an't geheel dit leven,voor
die 't vel bevroeden, en is
anders niet dan eeneverdruc
kinge.fynde in het felve twee
fcherp-rechters van de fiele,
die niet gelyckelyck en pyni-
ghen : maer elck van hun fyn
altydt eenighe nieuwe pynen
verfierëde.Defe twee fcherp-
rechters worden genoemt de
vrefe, ende de pyne : want ift
by aldien dat het met u qua-
lyck gaer, ghy fyt in pyne.
Dit leven is ellendigh Ie-1
ven, een broos leven,een on- *
fekerleven, een moeyelyck
levenyeén ohfuyver leven,een
,                                       leven vol kattyvicheyts ende
vol doolinghe, het welcke gheenfins een leven en hehoort ghe-
noemt te worden , maer wel een doot, waer in wy allen ooghen-
bliek door verfcheyden oörfaecke'iij ende door verfcheyden ghe-
breecken van veranderinge zijn dervende. Dit leven is een leven-
de doot, ende een ftervelyck leven met vele bitterheden overgo-
ten. Maer helacen'wat menichte van menfehen worden dagelycx
door den waenfchyn van dit leven aenghelockt, ende met valfche
beloften bedrogen?
Gregorivs lib.11.mor. in cap. 14.10b.
Wat blytfchapkan den menfeh hebben in fyn ballinckfchap,
verlóoren hebbende fyn Hemels Vader-lanr?                  _______
676.Figuer.                                                       ______Icl^
-ocr page 757-
5S-
791
De Goddelijeke Wen-fchen.
Icl^ongheluckjgh menfche! tvicjal my verlojfen van het lichaem defer
doodt} Ad Rom. 7.
Amb R Ö s 1 v S ferm.22 inPfal.118.
1 hebbe ick noch hulpe noch byftant om my voort-aen teghen allen
I aenftaenden noot te konnen verweyren , ende indien ick dat foe-
telijcker handele, ende daer mede maecke gemeynfchap, terftonr
willet my overmeefteren, het is my wederfpannich, het bedwingt
my Godt af te vallé,het ftelt my in boeyen, die my benouwen, die
my pranghen, ende hechten aen de aerde. Het is eenen vleyenden
ende fchoon-aenkomenden vyandt, eenen liftleggende vrient. O
wonderbare eenfaemheyt ende tegen een-ftrijdinghe ' Ick hebbe
lief het ghene ick vreefe, ende ben bevreeft voor dat ick lief heb-
be.Al eer de oorloge is ten eynde.handele ick van vrede, ende eer
ick die wel geniete ben wederom gefint te oorlogen.
<J77-Figuer.                       _______Hh h 3__________Ifk.
-ocr page 758-
7^4                          Goddclijckewenfchcn.
Ick, worde ghedivonvhen van meen, hebbende begeerte te *ijn ontbonden,
ende te wefin met Chrijlo, Ad Philip, i.
De broof heyt, ende de bederffelijckheyt van het lichaem zijn
de boeyen die daer verfwaren de fiele^van de^t boeyen focht ont-
bonden re worden den Apoftel Paulus, ende te zijn vereenight
met Clirifto.
Avgvstinvs manual.cap.8.'
Och off deghenade Godts, naer dat ick foude achtergelaten
hebben de fonde, my als den minften Dienaer Chrifti Jwarc beve-
lende , dat ick oock foude aflegghén defen fack des lichaems, om
foo re komen,ende re mogen ruften in die eeuwige blijrfchap van
dit Hemels Ierufalem.
Ibidem.
O Heere onrflaet my van defe ketenen , ende treckt my naer u,
om by uwe uytgelefene eenen waerachtigen vrydom te moghen
genieten!                                                                 __________
_ ct76*.Figuer.                                          ___________Leyt
t
-ocr page 759-
De Goddelijcke wenfchen.
795
Leyt mijne fiele uyt deghevanghenijfe, cm te belijden uwen name,
Pfalm 14.1.
Avgvstinvs ïnPfal.i4f.
ICk loove Godt wel fo
flauwhertelijck, ende
lbo weynich , als ick
immermeer en kan.
Waerom alfo?om dief
wille dat foo lange als wy
hier wonen in dit lichaetn
wy van den Heere? ver-
vremdéj waerom en danór
ghy den Heere niet vol-
komelijck , oft foo 't be-
hoort? om dief-wille dat
het lichaem , het wekke
bedorven wort, verfvvaert
de fiele , ende dat de aert-
fche ghedachteniffe ver-
druckt de finnen die feer
veel fijn peyfende. Weert
my die aertfche Woonin-
ghe die my mijn ghedach-
ten is beroerende , ende
laet my die felve by een
verfamelen, ende ick f al
den Heere volkomelijck
loven •. maer foo lange als
ick leve op defe maniere en kan 't niet ghefchieden, want ick ben
te feer over-laden.
G r E G o R I V s in cap.4..Matth.hom.i4.
Dit tegenwoordich leven en fchijnt niet te verfchillen van een-
der ghevangeniffe , want foo wy dufdane droeve woonplaetfe in-
nekomen.fien wy die^arme ghevangene gheflaghen in de boeyen,
aJ£ven eens ift met ons , indien wy (gheweert alle andere inval-
len) eens gaen in eens yeders leven, ende daer befichtighen de
fiele , fuUen bevinden dat elcke der felver daer qualijcker aen is
dan oft fy vafte geboeyt ware.
;
Gelijck
<S77.Figuer.
Hhh
-ocr page 760-
féo
796
De Goddelijcke Wenfchen.
Gelïjck.den bert tvenfiht naer defomeyne der wateren,alfo 0 Gedt tve»fiht
mijnefiele naer «,Pfal. 41.
OS TIM VS h0m.inPfaJ.4r
Di
ghewoonte der
ryers , ende der
ryfters is hunne
iefden niet te hou-
den verholen: maer
•^zsvgz^^ we' de felve voor hun gebue-
^^^^^^m ren fomtijdts te ontdecken,
'^ÊÊÊm enc^e °Pe,u^Jc'c te fegghen
OËlfflS dat fy vryen j want van aert
*jfflg is de liefde in haer felven wel
foo vierigh dat de fiele dit
felve vier niet machtichen is
te bedecken.ten fy dat fy uyt
bortele, ende ghelijck den
donder.geve (lach, vier, ende
geluyt te famen.
Alfoo dien Godr-falighen
en Godt-beminnenden geeft
brandende in liefde, en kan
in fijn herte niet ghevinden
dat hyfyne liefde foude hou
den verhoolen , maer wordt
bedwongen te leggen : Ghe-
,                      -------------------------lijekerwijs den Hert is wen-
icnende naer de Fonteyne der wateren, ende fomtijdts oock.mijn
Schepper, mijn Godt, ick waecke tot u van ket beginfel van den
Augustinus manual.cap.20.
De fiele gheraeckt met de liefde Godts en kan niet anders be-
dencken, noch yet anders wenfehen, maer feer dickmael verfuch-
tende ieght.-Ghelijck den Hert wenfcht naer de fonteyne der wa-
teren, alfo mijn Godt wenfcht mijne fiele naer u.
Ol a A vguStinvs f0IiIoq.cap.3e-,
ne frl fonteyne,6 fpringhader derlevender wateren, tvan-
er lal ick geraken tot de wateré uwer foetigheyt.treckende van
cieie drooge.dorre ende onvruchtbare aerde,op dat ick aenfeboy.
we uwe deugt,u. eer «n lof.cnde dat ick flifle mijnen dorft met het
j water uwer genade? O Heere, ick dorftige naer u die zijt deFon-
! reyne des levens
{
-ocr page 761-
De Goddeiijcke wenfchen.
797
Wanneer fal icl^ kommen ende verfchijnen voor het aenfcbijn Codts}
Pfalm 41.
A v G v s t I NV s in Pfal.47.
V Intghy ergensyet
beters , dan te iien
het aenfchijnGods,
wilt u daer toe be-
reet maken ? maer
wee uwe fbodane liefde, in-
dien ghy u laet vooren ftaen,
darter yet fchoonder,oft tref
fclijcker is om te aenfchou-
wen , dan hy, van wie alle
fchoonigheyt is nemende dë
oorfprongh: ende ghy en fyt
niet weerdich hem te ghe-
dencken, indien daer yet an-
ders is woelende in uwe ghe-
dachten.
Augustinvs inPf-39-
Hy die alle faken gefcha-
pen heeft , is beter dan alle
faecken. Hy die ghemaeckt
heeft al dat fchoon is, wordt
fchoonder ghereeckent dan
alle fchoonigheyt, hy die ge-
maeckt heeft alle dat groot
ende fterck is, is noch veel grooter ende ftercker; alle het ghene
ghy lout konnen bevinden.fult ghy vinden in hem leert beminnen
den Schepper ende fyn fchepfel, den werckman ende zijn handt-
ghedaet, noch dat u niet en houde het ghene van hem gefcbapen
is , noch dat ghy hem niet en verlieft van wekken ghy felver zijt
ghefchapen.
AVgvstinvS medit.cap. 37.
Alderfoetften.alderliefften.aldergoedertierénfte.alderweerdich-
fte,aldergewenfte,alderuytgelefentfte,alderfchoonfte,wanneer fal
ick u mogen aenfchouwen?wanneertal ick komen ende verfchij.
nen voor u aenfchijn'. wanneer fal ick verfaet worden van uwe
fchoonigheyt? wanneer fult ghy my leyden uyt defen donckeren
kercker,op dat ick mach belijden uwen name?
<?8i.Figuer.                               Hhh~f                ~We'
-ocr page 762-
7*
De Goddelijcke Wenfchenu
7*8
Wiefd my vederengzven gelijcl^vim eender duyve,ende dat j'cIjS/ vliegen
endc ruJlenfPhl. ff.
Avgvstinvs fermon.4f. de temp.
IEder Pelgrim die zij"
beftelde reyfe vanhier
foeckc te vervoorderen,
is met allen hittich, en-
de feght al verluchten-
de. O foete Vader-landt, 6
Hemels Vaderlant, ö Vader-
lant weert om re aenfchou-
wen .- O Vader-lant daer dat
woonen dieEngelfche heyr-
krachten: O Vaderlant.daer
datniemant en fterfr, daer
ghenen vyandt en krijght de
over-hant.O Vaderlant daer
ghy Godt voor vrient hebt,
ende daer ghy ghenen vy-
andt meer en zijt vrefende.
AuguSTINvS medit.
cap. yj.
Wie fal my vederen geven
ghelijck van eender dnyve,
ende ik fal vliegen ende ru-
ften? Niet en is my lbo foet,
ofc fo aengenaem als te we-
fen met mijnen Heere, ende mijnen Godt. Ick bidde u ver-
leent my vederen met de welcke ick tot u mach kommen ghevlo-
ghen.
Bernür dvs ferm.fuper Beati qui habkanr.
v Het is wel gedaen dat ghy-lien vleugelen fout aenveerden ghe-
lijck van eender duyve.ende vliegen om te mogen ruften,want op
der aerden en was ghene rufte ,• maer wel arbeyt.moeyte, bekom-
mernifle,droefheyt ende qnellinge des Gheefts. \yac iffer dan te
beduchten voor die aldus is vliegende? ren fy hy yvers op der aer-
de gewaer worde een doode rompe oh ftinckende Iichaem.of yet
dat dat gelijcke.ende daer aen hanght fyne finnen,ende fo befpiet
wort van die alder-fnootftelagers.die hem aldus beklicken, fo dat
het lefte vanjien menfche ergers gedijdet als het eerfte.
'l_______68o.F7guer.                                             ~~~~'            ]j0e
-ocr page 763-
De Godclëlijcke Wenfchen.
799
Hoe lief-ghetalqjn uwe tvoonplaetfen, O Heere der Heyr-krachten, mijne
jiele heeft begheerte, ende befvijckt in de voor-falen van den
Heere, Pfal.8 3.
H u G o de S.Vidror.lib. de'a'nimae cap.4..
VAt gefangen,
wat Orgelen*
wat fnaer-ge-
fpelé en wor-
den daer niet
geheort? want die Orgclen
fpelen daer altoos eene aen-
gename Mufijcke der Enge-
len, ende op de felve die he-
mel-borghers ?ijn oock fin-
gende dat fchoone Liet der
Liedekens.
AuGustikds manual.
cap.24.
O myne fïele wilt herte-
lijck verfuchren, ende met
allen yver wenfchen dat ghy
mooght gheraecken tot die
opperfte ftede » van de welc-
ke fbo vele wonders gefpro-
ken wort, in de welcke een
wooninghe is alsvanalder-
hande verheugende fklen»
Bonaventvra foliloq cap,4;
O myne fiele wat kan ick fegghen, als ick overdencke die toe-
komende blydfchap ! Ick valle by-nae in onmacht door verwon-
deringhe ; want de blydfchap fal wefen van binnen ende van buy-
ten, van onder ende van boven,ehde van ter fyden. Soo fult ghy u
daer verblyden in al ende van al.
Ambrosivs inOrat.
O eeuwigh huys Godts, naeft hem fyt ghy myne blydfchap, ende
myne verrrooftinge, ende de foete gedachtenifTe van uwen heyli-
gen name fy my een ontflakinge van droef heydt, ende h?r eynde
mynder vernoeginge; want het my feer vernoeyt van defe laftige
pelgrimagie.____________________________
é8i.Figuer.                                            f/ll
-ocr page 764-
Uy -
800
De Goddelijcke wenfchen.
Vliet mijnen beminden ; ende qjt ghel^een %hee ende een Herte-jengh
op degeberghten der fpeceryen,Cant. 8.
G v I L L. Abbas , apud Delrio in c.8»Cant.
DEn Bruydegom
wort meeftendeel
te vroeg» ende eer
dattet tijdt ende
ftont is, wegh-ge-
dreven, ende bevolen dat
hy foude vluchten. Want
daer is eenen tijdt dat den
Bruydegom behoorde te
blijver, ende eenen tijt dat
hy behoorde te vluchten.
Eenen tijt datmen tot hem
behoorde te feggen. Heere
blijft met ons, ende eenen
tijdt om feggen : Vliet mij-
nen beminden, vliet. Daer
is eenen tijdr om hem te
verfenden,ende eenen tijdt
om hem te fegghen: Ick en
fal u niet laten gaen ten fy
alvooren dat ghy my gege-
ven hebt uwen feghen , ten
fy dat ghy vermenichvul-
________.______________________.dicht de vruchten mijner
gherechtigheydt, dan fal ick u ten bequamen tyde laten henen
gaen.
Be da cap-8.Cant.
Maer wie foude yemandt willen Iaghen uyt fyne teghenwoor-
digheydt dien hy lief heeft?dat fy dan feght: Vliet mynen bemin-
den en is niet ghefproocken, dat fy dat wenfchtj maer ghedreven
door eenen brandenden yver, dat fy fynen wille niet en foeckt re
beteghenen.
Idem cap.7.
Laet my gaen want den dach begint te kriecken.Den fegen dan
gegeven fynde de fenue van de dye verdorven, ende Iacobs name
wefende verandert in Ifrael.foo ift dat hem den Bruydegom wey-
nich verfteeckt.den Bruydegom.fegge ick.langen tydt gewenfcht
ende haeft ontfprongen.
<f84-Figuer.
-ocr page 765-
Dan falder twee in den acker wefen, de eene fal
bpghenomen worden, ende de andere achter ghela-
ten.
Twee malende in een meulen.de eene lal opgeno-
men worden ende de andere achter gelaten.M^,-^.
éSy.Figuer.
-ocr page 766-
_____
Van de Fortuyne.
Apelles Schilder van Athenen zijnde ondervraeght,
om wat oorfaecke hy de Fortuyne gefchildert hadde
over eynde op haervoeten,antwoorde,om dat iy niet
en mach fitten.
Dejocge Dionifius
ondervraeght, waer
uyt ;dat quam dat
zijn Vader wefende
eêeenfaem mande
tyrannye hi>dde ver
kregen,ende hy fo-
ne van den Tyran
was gejaeght uyt de
tyrannye, antwoor-
de, Waerlijck mijn
Vader heeft my de
tyrannye ghelaten,
maer zijn Fortuyne
niet.
Philippus Vader
vanAlexander,fien-
ie vele dingen hem
toegekomen te fijn
,neendachfèer gheluckelijck , feyde, ó Fortuyne,
om fulcke ende fbo veel geluckigheyt doet my oock
een dach eenich quaet»
De Poëet Ion feyde, Fortuyne ende wijf heyt twee
dingen feerverfcheyden,makerfente wefen van feer
ghelijcke dinghen: doordien dat d'een ende d'ander
verheft, verciert, ende opbeurt de menfchen in feer
hooge eere.               <$84.Figuer.                         O
-ocr page 767-
Contra Fortune.
O menfche wie ghy zijt.en toont u niet t'onvreden,
Als Godcdoorvvont u hart met druck en fwarighede,
't Is niet tot u verderf: Siei Godes wonder hant
Geneeft,ook alfTe quetftj verkoelt,ook alfle brant.
In alle tegenheydt
van de Fortuyne, de
alder-ongeluckighfte
conditie van onghe-
luck, dat is : hem te
ghedencken gheluc-
kighgeweeft te heb-
ben, Boetius.
Godt is van ons
nietgbekent, dan in
de teghenfpoedighe
ende ellendighe faëc-
kentLaïïantius.
't Is niet gheoor-
loft dat yemant hem
betrouwe teghen de
wille van
yifgilius.
Godt.
Die fchaemte heeft van zijn fortuyne, hy is waer-
dich van alle quaet.
Gelijck als een yeder zijn vrolijcke fortuyne ghe-
bruyckt, alfo is hy uytnemende, als hy wel gebruyckt
van zijn droeveiörtuyne.
tf8j*.Piguer.
Wat
-ocr page 768-
.JhQ •' - • •■
-HV-
Wat wil de vlugge tijt, wat wil het wacker haentgen,
Dat is dat de doot komt,en maeyd d'oud' werelt uyf,
En datdejongejeugt,komt met trommel en vaentgê,
En maed die Werelt nieu,dit is des fins beduyt. *"
F I N T~~sT