DISSEKTATIO pathologica

S NATURA.

lYPIS K. J. GIKBE».

PARENTIBUS

optimis, cakissijmis,

^Ï^AECEPTORIBUS,

•îïioscunque habul , aestumatissimis ,
cognatis

dilectissimis

ami cis,

SAGBUM.

-ifcV .-^'«Älif-jfquot;

^^ febris natura.

iNTßODUCTIO.

. ^quot;'^ßr Va •

tiof jj^^jjnbsp;affectioiies morbosas nulla est frequen-

^^Wtïi ■nbsp;universe dispersa, quam febris.

itidg tgnbsp;iion potest, ad hanc ab antiquis

lamnbsp;pathologos attendisse.

'quot;^^eniinbsp;scriptis de febris natura disquisitiones

gt;H fei^j..quot;^ Semper systema pathologicum regnans

^J'steni^j-nbsp;perspicuum, et semper eiusdem

^ost ■nbsp;in febris explicatione apparuit.

fetrisnbsp;irritosque conatus ad quaestionem de

m, ad confessionem pervenerunt,

''Oöpn, 1nbsp;®®®® obscuram ; febris autem defini-
'^dantes,

duoi

Ita;

')legimus: Velociorcor-
actio, cum aucta resistentia ad ca-

aave, Aphorism. 581.

plllaria, febris omnis acutae ideam
apud VAN SWIETEN »): Signum pathogno® ^ ^
omnis febris est pulsus aucta
Ein Fieber, scripsitDE haen^), ist eine ^^^^^
heit, welche durch einen mehr als ^e
lieh geschwinden Puls erkannt wir •
Nonnulli etiam hodierni scriptores eiusdei»
febris dederunt definitionem, atque canstatt
hilkenbkandii verba sua facit: logica ^^^^^jis
febris dari non potest, hinc pro idea
explananda, descriptio rhetorica P

requiriturnbsp;^

Alios rursus invenimus scriptores de scop^^j^j,
disputantes, et fere semper adhanc pervenerun^_^^^p,
sionem: febrem esse naturae ad sana i
molimen. A paeacelso febris considera

quam nisus naturae, ad excernendas^ ^^^

dam in organisme productas materie
principium organism! servans Arc
vocavit.

Imago haec magis adhuc depicta est a V ^ ^^
MONT quiita descripsit: Incendit »^quot;^^^^g^pel'

ipsum Archaeus in nisu, quo cuperc

lere materiam occasionalem tanqu
impactam spinam.

1)nbsp;Van swieten, Comment, in Boerhaav. Aphoris

II. p. 26.nbsp;^ .

2)nbsp;De haen, von den Fiebern. Warscbau

3)nbsp;Canstatt , Specielle Pathologie u. Tberap •

p 302

4)nbsp;Von helmont, de febribus. Cap. I- 29-

op^nbsp;febris definitionibus Archaeus morbum

. S'ia-ns occurrit. Pro Archaei autem nomine alii
^^^ttiöi ^^setativam, et vim generatricem,
ï^e ^^ ■vitalem, vim vitalem, vim natu-

Itanbsp;posuerunt.

iQejj^^^^^NHAM dixit: Febris est naturae instru-

^ quot;ij quo a puris impura secernuntur.
estnbsp;qui pro Archaei animae nomine tisus

toilt;; 'vocatur: motus corporis conserva-
VJ ' uatnnorum averruncus, alienorum

Of

' P^opriorum stator, et restaurator.
Vi ^^'^^r'dum BOERHAAViUM febris est: m o 1 i m e n

Jgj^'^^^^'iitis mortem depellere.
in °gicarum opinionum causa quaerenda videtur
nonnumquam factis, aegros meliori
eatvi^^ • ^^^^ ®^nitate post febrium exitum, quam ante
''atö ^'^^^^'onem, morbosque nonnullos, v. c. melancho-
Dari.nbsp;epilepsiam, arthritidem, post febres sa-

Hrggnbsp;autem experientia multae observantur

^üUnt'quot;lors sequitur, vel quae affectiones relin-
*it nonn^j. sanitatem laedentes. Inde factum est,
' ^^l^res distinxerunt in depuratorias et

Ptivas.

'^^eoloJ'^ ^^huc diebus nonnullos invenimus sententiam
le^ssecutos. Apud Clarissimum sukingae »
Febris natura ponenda vide-
^ein^j^ quot;^^^Poris universi, a qualicunque
irritati, conatu adversus
® vitae et sanitati sunt inimica.

Ijistitutio de morbis acutis. Editio altera.

S 400.

Apud CANSTATT, forma mutata, adhuc
venimus sententiam, durante febrenbsp;jj^goi'

coqui atque e corpore excerni. Tres hicce
febrisstadia, invasionis, reactionis et c ^^^^^
legimus enim: „In der Invasion hat
die Oberherrschaft, der Organism«^s ^^^^
hält sich gewissermassen empfange^^
siv, bedrängt durch ihre ErstwIrkuöS
„Als Stadium der Eeaction bezeichnefl^^^^
die Periode der Krankheit, wo sich ^^^
heitsnoxe und regenerative Kraft ui» ^^^
Sieg streitennbsp;— „in das Stadiu®

or

Krisis kommt der Kampf zwischen
nismus und Noxe zur Entscbeiduo^^j
crisl igitur bona vel mala eventus feh^
felix indicatur.nbsp;poS

Quamvis nulle modo sit improbandum, om» ^ ^^^
naturae phaenomenorum finem inquirere,nbsp;^go

sufficit eam detexisse , nam finis rei natura^^^^j.
indicat. Nemo enim machinam vapore niotai» ^g,
cere dici potest, si seit motus ea produci. .^e
tionem illam adipiscatur, inquirendum est m öi' ^^^[[e
compositionem, quae si cognita sit, huius actio

intelligetur.nbsp;_nbsp;gytnpquot;

Eadem ratione etlam ortum febris huiusqu^ ^t
tomata indagare atque explicare conarl debe

3);

1)nbsp;Casstatt , Speclelle Patlxologle u. Therapi®
p. 302. § 15.

2)nbsp;Cakstatt, p. 304. § 16.

3)nbsp;Cakstatt, p. 307. § 22.

inde •

quare modo sanatio, modo mors

^c fl; • . .

quQ vimnbsp;videblmus nullum esse factum,

ViQj P^'^^liarem stimulo sive morbo ipsi oppositam,

Perg ^'®cant, naturae medicatricem acci-

Uiatj^^^'^''^nbsp;Sed nobis patebit noxam, sympto-

Jlotjl^^^ ^^ ^^^^ excitatis, saepe sanationem producere.

HUiit^j. ^^quot;^P^thicis v. c. nonnumquam materies excer-

tet.nbsp;corpore retentio periculum affer-

®st f„ , ®yropathia ilia semper adest, huius utilitas
'ortuita T\j . .

fj nnbsp;^^ quo vis enim veneno vomitus ori-
saepg ^^ ® gazibus omnibus noclvis tussis excitatur,

Clnbsp;ntilitate symptomata ilia prodeunt. Ita

^ienbsp;„Möchte wenigstens

«ntsanbsp;jener unheilvollen Praxis

lattlf^j^j^quot;'nbsp;^^ Stelle der gesetztreuen

'ichgnbsp;Weisheit die regellose mensch-

quot;'^öesnbsp;saeculo nonnullas de febris natura opi-

ï^ j^^^^^^'es invenimus, ita v. c. apud hoffman-
•^eiH^ ^S^tur: ,,A.ssero formalem febris ratio-
^ ^^ loquar, fundamentalem
getier'nbsp;in spasmodica universi

gt;v.nbsp;----.

^iöie

'quot;'^^iQinbsp;vasculosi affectione, quae

^'^ccp, . ßiedulla spinali procedit et
t^^ïtpcnbsp;exterioribus ad interiores

^nnis ultimis in physiologia et inprimis
ij jj

^^ Vp^'nbsp;der rationellen Pathologie. Bd.I.p.324.

'nbsp;motunm febrilium indole ae sede. § 4.

in doctrina de nervorum actione facti,

universe morboriim notiones, atque etiam fe ^ ^^
trinam rautaverunt. ïantummodo analysm
parationem diversorum febris symptomatum acc
et claram nobis praebere posse ideam de
nafcura intelligebatur, et systematis nervosi
efficacia magis magisque patebat.nbsp;_

Quum notiones de systematis nervei functi° ^^^^
obscurae sint, diversae de febre explicatione^^^^ j^^c
dum fuerunt obscurae. Lüculentius BAüMGa® ^^^ gjt
de re scripsit. Febris secundum eius
morbus systematis vasculosi, cuius causa
guine, sed in corde et vasis et quidem 10
vis haeret. Etiam autenkieth multorum ^^ jp-
rum, v. c. typhi, inflammationum nonnulla^'^'^^^^^oso

primis febris intermittentis causam in systemate^^^^^^ji

positam esse credit. Febris intermittens J'
epilepsia ab eo vocatur. A schöNLBIN ® ^^ pgf
febris intermittens neurosis dicitur, in qua P^^ jjoJ
vorum determinata soil, gangliosa affecta
omnibus febris symptomatibus ab üs ^^^j^jjib«®'
explicatis, sensim sensimque tum observa^^^^^jij,
turn experimentis physiologicis exortanbsp;inquot;''

febris intermittentis et omnium febrium se e
ganis systematis nervosi centralibus et quide
dull a spin all esse positam.nbsp;^ t^fil^^

Primum a keemeesio

febris intermittens ^ ioJö

medullae spinalis affectio habetur; pro h^c

1) Kbemees, Beobachtungen und Untersuchungen

Wechselfieber. 1837.

^^Uenta affert: non solum dolorem indicat vertebra-
ipse, GRIFFIN, TEALE alilque observave-
tejj^'. etiam aliis nitens signis, credit febrem in-
ßiedullae spinalis esse aflectionem; etiam
j) ® symptomata explicare conatus est.

suas observationes et sententlas exposue-
ijipj..^. physiologia alia praebuit argumenta et
j. . , reflexionis cognitio a maeshall-hall et
dniig multum contribuit, ut febris tanquam me-

Iq^nbsp;affectio haberetur.

iuveti-nbsp;ab Johanne Müller scripta primas

»!)■ ^^nbsp;conclusiones. Legimus enim ').

Organ (medulla spinalis) ist auch der
beinbsp;einer krankhaften Impression

quot;iie ^ fieberhaften Affectionen, und
Seng^^.quot;^ lieber eigene Veränderung der
ganignbsp;^er Bewegungen und der or-

quot;W'äjjjj Wirkungen, Absonderungen,
theij ^.^^^^'^gung sind nur durch den An-
-r!'quot;^®® solchen Organ es erklärlich, wie
Cßfgi^^'^'^^nmark. Da die Affectionen der

nicht leicht Fieber,
leichter andere Nervenkrankheiten

y O' Q Y-

'nbsp;Fieber durch nichts

Pill^j,nbsp;durch Veränderung der Ca-

in irgend einem Theile
Jften^ d 'nbsp;es sehr nahe anzuneh-

bei dem Fieber eine solche, auf

P' Toi.^®^' Handb. der Physiologie des Menschen. Bd. I.

das Rückenmark verpflanzte und von ^^
auf alle Nerven reflectirte, Impression
finde, welche von einer heftigen Aff®*^' j
der organischen Nerven eines Theile®
Entzündung oder anderer Eeizung)
Porro scripsit: ,,diese Umbra morbi '
welche sich in so vielen Theilen des J^ ,
pers ausspricht, und doch in der ^ j
vielleicht immer einen ganz localen ^
hat, ist nicht allein mit Veränderii»_amp; ,

T* iC

des Herzschlages verbunden, sie sp ^^
sich in einem Complex von Sympt^'^^j
aus, die ihre Verbindung nur durc ^^^
Kückenmark finden. Die allgemein^
pfindung der Heftigkeit einer Kran^^
diese Lassitudo, kan nichts
der Ausdruck der Impression seyD,
eine heftige örtliche Krankheit
Rückenmark macht. Die Gefühle der
und Kälte, die Schauder sind Synap*quot;
welche sich auf den Zustand jenes
gründen. Die Veränderung der me^
Absonderungen, vom organischen
als animalischen Theil des Leibes ^^^^
auch nur in jenen, wenn nicht ^^^^^^gc^
teme gleich beherrschenden, aber
regulirendeu Centraiorganen ihre
rung finden. Das Delirien dabei vor ^^^
men oder nicht, drückt nur die Stär'^®

1) Müllee, 1. 1. Bd. II. p. 84.

— 9 —

auf die Centralorgane aus.

gj^ nun alle diese Erscheinungen von
Ii u'' ^^tlichen Ursache ihre Erklärung

den räthselhaften Eigenschaften

es s^

^efi ^quot;^P^thicus,sondern in der bekannten

■tefjg .

^eh'nbsp;Rückenmarks und

finden, so ist auch die bei dem
lt;^onstante Veränderung des Herz-
^«r ^^^ seine Häufigkeit als Ausdruck

. Reflexion zu betrachten.quot;
®®rat P°®tquam müllek modo communicata scrip-
'^nt-nbsp;henle opera sua in lucem edide-

CoQj^^J^*^®^^^® febris symptomata physiologice explicare
^nbsp;exempla secuti sunt stännius,

Uqj^^^^'N, wundeblich, pfeueek et spiess, nec
Sit ^lilt;luot menses p.üete, qui opusculum scrip-

jJ® febris physiologia.
sitj^horum auctorum sententiis breviter expo-
fejjj,.'^ ^^^'^irere conabimur, quaenam explicatio ortus
iiuiusque symptomatum sit verisimillima.

PARS PEIMA.

§ I.

SENTENTIA STILLING!! ')•

Temperaturae percipiendae inservlunt, eX ^^ ^^^
sententia, nervi singulares centrum calorificum
tes in medullae loco, prope originem nervi vagi et
Hic quoque locus est centralis, in quern con'^®''
omnes nervi sensiles et motorii.

Febris intermittens, uti notum est, producitur ^^^^
mate paludoso spiritu inhalato, quod in

receptum, hunc mutat. Sanguis ita mutatus iö ^^^^^
organa, adeoque in centra systematis nervosi»
brum etmedullam spinalem distribuitur. In vasis
ribus minimis, in quibus materiae mutatio lod^
bet, nutritio, regeneratio, resorptio, secretioj

1) Stilling, Physiologische, pathologische und »e ^^^^ p,
practische Untersuchungen über die Spinalirritatioo-

413 et sqq.

fgg^^®nbsp;debent, neque igitur nervi bene

possunt. Quodsi autem hisce causis minor
tus ^^^ ^brarum primitivarum numerus morbo affec-
^•bnormis regeneratio banc morbosam con-
fugere debet. Fibrae morbo affectae non
agere possunt, quumque numerus fibra-
verosimiliter fibrarum motoriarum nu-
fyjj ^uperet, nervi sensiles inprimis affecti et in
itj Ht ^ quodammodo impediti sint necesse est,
Vygnbsp;actiones, quas proferunt (reflexio in ner-

biuscuIq. et vasomotorios etc.) idem subeant impe-
^■^entuin.

quinbsp;sensilibus illi tamen inprimis affecti sunt,

«st- gradum percipiunt; borum functio impedita
P^r'ar^*^ possunt in genere reflexum proferre, verum
•lon ^^^nbsp;, unde frigoris sensus, phaenome-

®^centricum actionis diminutae finium cen^

^'lÜQl Ti

^ nervorum temperaturam percipientium.
^atn^^*^^ ^^ auctoris explicationem rectius intelligen-
tgjj. '^^^^ssariis praemissis , transeamus ad ipsius sen-
exponendam.

^rit ^quot;^termittens secundum stillingium oritur ex
^•^lone spinali, cuius symptomata hoc modo explicat:
J. '^^'iiumprodr

omorum, Lassitudo, animi segni-
morbosae, artuum gravitas et dolor
Voj. ''nbsp;sunt, quae oriuntur ex abnormi ner-

Stii'^'^ ^^'^silium actione, et plerumque in irritatione

apparent.

pj^jj^'^ium frigoris. Quodsiexternuscalorisgradus
tHr ûiinor factus sit, frigoris sensus tantum nasci-
Si vero frigus externum increscit, ac diutius vim

habet, tremor totius corporis, crepitus dentiu®»
tudo, oscitatio, magna ad somnum propensio
Idem observamus in febre, ubi tamen frigus ^^^^
tricum est phaenomenon, e centrali affectu nervo
temperaturam percipientium ortum. lÜc
aliud est, nisi mutatio organica fibrarum nerve
affectarum a vasis capillaribus valde expansis, ^^^^^
bus sanguis lentissime fluit ac sudat per parietes.
tera stadii frigoris symptomata ex irradiatione
oriuntur nervorum, quibus caloris gradum P^^'^'P'.^^jjj
Crepitus dentium in nervo faciali et quinto

• _ r (y

est symptoma, quod in motoriis musculorum nerv ^ ^
mor. In hunc ille transit, quum frigus augetu^
uterque increscit, generales nascuntur
Emanant ex eodem fonte, e nervis sensihbus in me ^^^
oblongata positis, qui insolito modo in motorios
ipsis conjunctos nervos reflectunt. Lassitudo
somnum propensio probant, irradiationem ®
in nervum quintum iam locum habuisse. O s c i ^^^
respiratie brevis et difficili

s irradiationeiö

nunciant nervi vagi radicibus communicatam- ^ .

«gfCl

autem frigus actionem nervorum temperaturam F ^^^
pientium diminuât, et adeo reflexum quoque in ^^ ^^^
vasomotorios, arteriarum pulsus in frigore p^

lentus, contractus, durus est.

Stadium caloris. In febre intermittente o

vamus frigus non permanere, unde concludimus, ca ^ _
eius non continue agere; at in calorem frigus
argumentum est, quod pro causa deprimente,
in parte centrali appareat. Cuius phaenomeni e^P^^
catiohaec est: febris symptomata oriuntur ex n

'iotie

Hinnbsp;originem ducit e sanguinis stasi.

^^ nervi inepti fiunt ad functiones suas perficien-
frigore diu permanente nervus non amplius
j^^^ere potest.

®^nguinis denuo per cordis contractionem
' ^'quot;gentium partium pressione, sistentis san-
^ttinbsp;vicina vasa capillaria propellitur. Ho-

^Saiit^^*^^^ vasorum nervos sensiles, si adhuc perfecte
sis ' confidere oportet, quia ceteroquin paraly-
partis centralis adesset, quod accipere
Hij^^ foret) increscens sanguinis impetus irritabit,
auctus in omnes cum ipsis coniunctos
UjQj.^^ '^^sculo- et vasomotorios orietur, itaque eius-
excentrica, qualia excitare debet
actionem promovens.

i- e. actio adaucta nervorum temperatu-
est f^'^^ipientium

caloris sensum excitât, qui idem

gt; SlVf^ r«

ti-içjj^ • °®^tripetali conductione oriatur sive excen-

^ Phaenomenon.
8y,jjnbsp;igitur patet sensum caloris tamquam

äihfr^j . ^ ®^centricum nasci debere, simul ac massa
te^ ^^ ® ^t^gnantis in alFecta medullae spinalis par-
lit^j, .nbsp;quorum nervi paresi affecti sunt, pel-

liUcnbsp;' quorum nervos sensiles, ad-

tanquam stimulus agit: deinde, cum
in ^^rdis contractione, illam sanguinis massam

Pha,

tandem ®xcentricum continuo invalescere debere:
'nbsp;horum nervis bene sentientibus in-

l'epigj^ ■^asorum copia, sanguine mechanice adducto
' stimulum ibi adeo praevalere, atque in re-

u -

(ten

spondentes nervös motorics reflexionem ita
debere, ut non solum calor tanquam
phaenomenon, verum etiam per simul
quentiores cordis ictus et respirationis freque» ^^^
maiori copia productus verus sanguinis calor

tbermometrum observari possit.nbsp;'taiö®quot;

Primarie alfecti depressi temperaturae nervi ^^
per hunc processum tantam subierunt
ad qualemcumque conductionem sensim sen ^^^^
inepti fiant, unde frigoris sensus initio maior
tentim imminuitur, et tandem plane cessât, dum
teri adhuc irritati nervi calor em excitant. _ ^^^
Quum autem quisque nervus per determi®'^ ^^^
tantum tempus in adauctos stimulos reaction«'® ^^^
bere possit, quoniam illius mutatio prohibeat gt; ^^^
minus diutius conducat, ita calor etiam per _
tempus tantum durare potest. Irritati enim nervi
rem excitantes, nimio stimulo reactionis vim cito a ^
Irritati hi nervi per validiorem reflexionem ^^ ^^
spondentes nervos vasomotorios id efficiunt, ut D ^
sanguinis copia in ipsorum vasa propulsa, ^^
promoveatur : eos tamen post illam actionem
fectos manere, non probabile est. Irritationem
quitur relaxatie et débilitas, qua non amphquot;® ^^^^
sunt ad normalem actionem et in respondentes
rios nervos reflexionem producendam, quemadmÇ
ante febris accessum. Altera nervorum regie
paresi affecta est ac postea frigus movet, quod ea
ratione calor denuo sequitur.

Tertium in febre intermittente symptoma p^®
puum est pulsus et cordis ictus mutati

Cof(jj

quçjj^nbsp;originem ducunt a plexu cardiaco,

^Soii imprimis nervi vagi et ganglii cervicalis

dormant. Vagus, nervus primitive sensilis, in

^'^su cum nervis vaso- et musculo-motoriis

cervicale infimum nervös sensiles,
öiof« •. quot; vasomotorios continet. Nervi musculo-

''ii ril

in Plexus sine dubio in cor, vasomotorii autem

® vasorum musculares tendunt.

ôHjjç^^^*^ probabile sit nervös cordis spinales, et
itifj^j 'quot;^otorios et sensitives in ganglion cervicale
orjfj outrantes, e regione vertebrae colli infimae
irritatione spinali febrem intermitten-
, cordis ictum accelerari debere.
vidimus, praecipua irritationis spinalis
producentis, symptomata oriri
innbsp;centri temperaturam percipientis, quod

vertebrae primae colli positum est, ubi
diaç^jnbsp;vagi et quinti oriuntur. Nervorum car-

Vagj. origo ab his non tam prope abest, quam
Vejjg^^^®^ i^wtatio spinalis inferius etiam (propius a
ratj) _ quot;^orsalibus), aeque bene nervös temperatu-
afficere, eademque producere potest
Cordjg^'^^^®' ^^'^^quot;trica, irradiatione simul in vicinos
^itafnbsp;locum habente, aut (quod verisimilius)

Deïy^^^?^^® spinalis anomalia, quaquaversus dispersa,
haeç ^-'^^'^diacos etiam afficere potest; quodsi anomalia

nervös sensiles musculorum et cutis,
^•'sum tendunt, excentricum oritur symptoma

in dorso.

§ 2.

SENTENTIA HENLEÏ ')•

frjmdioï'

Enumeratis phaenomenis e tempöratura quot;^^gt^
vel calidiori oriundis, henle quaestionem
Quonam organorum systemate phaenomena ista p
cuntur?nbsp;yi-

Quae calorem et frigus in organismo seque - ^^^
demus, inquit, indirectae sunt horum

que hoe respectu, dicta agentia non aliter sese .^^gj-

quam reliqua, quae vocamus, irritamenta. Pressio ^^^^
vum sensui inservientem instituta, non tantum^
micae huius structurae producit mutationem,
functionem modificat; mutatus nervi compressi s
loris, lucis etc. sensu percipitur. Sic etiam
organicae viventi, uti et mortuae, adaucta vel ^^^^^^
nuta rerum externarum temperatura, maior ^
calorici copia additur vel detrahitur; chemio® ^^^ ^^^
ris vivi actionibus, uti materiae mortuaenbsp;j.j

vet: fibrae cellulaeque expanduntur et contra
reliquae autem sequelae physicarum harum s«

1) Henle, Patliologisclie Untersuchungen. IS-^''- ^
et sqq.

P^sicnbsp;^'^''etionum mutationes; nervus enim

quigj^^ ^''^P^nsus alia ratione sentit et movet, quam

He^jnbsp;et frigus in omnes agant telas, quaestio-

tuuj . • quot;ïuasnam telas affici oportet, ut phaenomena
turn subjectiva ab illis producta oriantur?

tio . quot;Uoio subjectiva frigoris calorisque percep-
sen8Qj,j^ °nbsp;sensui inserventium ; quum

CoQjjy^nbsp;sit nervorum sensui inservientium

^Uae jjj ^^ '^aloris vel frigoris forma percipere, omnia
optionnbsp;'llos agunt tantummodo caloris per-

hat

öerv^^^ Potentias pertinet etiam calor elementaris,
•ißa^ . ^ ®^panditur, eiusque chemica cum sangui-
tarnq^^^® «lutatur; huius

nervi conditio percipitur
^'ysisnbsp;^'^^jective adauctus. Nervi sensilis pa-

quot;öq^Jqnbsp;eiusdemque irritatie e calore tantum-

Sßaquot;'quot;^ mutationem indicant,
frigo;^ musculorum

voluntati obedientium in
^'icta 'nbsp;cordis pulsationum imminuta vel ad-

'^•^iUinnbsp;frigoris vel caloris vi, symptomata

^''quot;tati i!*^ m^itatae fibrillarum muscularium, tum vo-
acceinbsp;ti^ni organicarum, actionis. Pul-

^''^mennbsp;immediate sequitur respiratie celerior;

^'itracfnbsp;musculi respiratorii primarie etiam ad

incitantur.

quot;^'Piöiüs 1nbsp;vel calore continuo agentibus per-

Partiuj ijjnbsp;et adynamiae sensus

f '^^rvis sensui, partim in motui inservien-
in organis centralibus, semper
systematis nervosi parte quadam haeret.

2

odi'

Toni telae cellularis vasorumque i»
fi cationes non esse afFectus physicos directes te ^^
turae externae, sed nervis motoriis sui gene^i®
tribuendas probabile est. E vasorum cutaneor ^^^^^
mine pendent cutis color, turgor, evaporatio,^ ^
tiones; cutis autem functiones inter et renuffl

antagonismus.nbsp;•deö*''''^'

F am is et sit is s ens us a causis pendere Ji-
tum universalibus tum topicis, seil, ex capillao^^j^^tiä
ditione in calore et frigore, sitis oritur siccitate
oris et defectu aquae in sanguine.nbsp;_ _ .^^gfe-

Utrum etiam corporis caloris mensurabiljs^^^ ^^^
mentum vel decrementum ex nervorum
tione, tum praesertim difficulter dijudicare
quum calor forinsecus corpori adducitur ve ^^
tur. Observationibus autem certum nobis
vos in producendo corporis animali calore su^s

partes.nbsp;^^^ certquot;'

Ex his omnibus deducere possumus pronbsp;re'

pro parte magna cum probabilitate: phaenoi»
rum esternarum temperaturae vicissitudmibus ^
pore animali vivo producta, vel directa ratio»®
vorum mutationibus pendere, vel indirecta ^^^ ^ ^^o'
repeti posse; demonstratu tamen difficile e
modo horum phaenomenorum syndrome ßat '

inter ea detur nexus.nbsp;_ g'ectü®'

Quum frigoris et caloris topice applicati e
pici manent, vel etiam ex sympathiae nerve^^®^ jgj

pici maneni, vei eiiam ex. sy uipdLui»^ - .^^gpaiquot;
in alias corporis partes propagantur,
solidas et quidem nervos reapse et primarie
rae Ulis mutationibus affici, atque igitur p '

et primaria functiones esse vel potentiae ef-

jj. 'lervorum tum sensilium tura motoriorum.

Praemissis auctor argumentis physiologicis sen-

enbsp;. .....

quot;^«ntquot;nbsp;conatur, nervös dlversissimis irrita-

^^ e^dem ratione aflGci, et ostendit, nervos sensi-
'quot;iftiquot;nbsp;demum irritamentum adaucti vel

caloris sensu ^espondere, necesse esse, se-
ritg^'■'igoris et caloris symptomatum oriri ; 1°. ir-
2», . ^^ externis specificis, calore seil, et frigore ;
^Pifitnbsp;exteriiis non specificis, uti post usum

''oiienbsp;3quot;. irritamentis internis, sympathica ra-

SüV*^^ frigus e terrore , calor a gaudio, ira caet. ;
etnbsp;ratione absque causa manifesta. Calor

taijjg^. specificis et in genere sine manifestis irri-
sympathica vel mere subjectiva ratio-
febjjj febriles audiunt, frigus igitur frigus
Wio^'nbsp;febrilis, pulsus febrilis.

febris eandem fere habet rationem ad
M j^jj •caloris vel frigoris percepti, quam neuralgia
iiQii Süß^^.'nbsp;symptomata aeque ac dolor per se

'''dem

lüorbi, quum maiori calore frigoreve
Q Provoeari possunt.
in f 1

etiatn He _ nervi sensiles totius corporis et multi
quot;atunbsp;ßiotorii patiuntur, nascitur suspicio inter-

lt;=ausam .nbsp;Pathologicam, febris

symptomatum

^inbsp;^''ganis centralibus esse quaerendam et in

^quot;^^^Unt ^ ^'^'''e, ubi omnes vel plurimi nervi coëunt.

finesquot;^^^'^'^ routata sanguinis crasi, omnes nervo-
^^^^■''atioiinbsp;et semel primariam pati

^quot;quot;^lia nPc .nbsp;etiam in casu organa etiam cen-

^^öc'untur.

Ubi sine notabili functionum psychicarum
tione, sine nobiliorum sensuum manifeste laes^ ^^^^
tione, nervi et musculi trunci morbose agunt,
pulsus mutatur motusque voluntarius imperfe'^''quot; g^^t
ibi praesertim patitur medulla spinalis.nbsp;^gt»

in illa febre, quae omnium typus baberi P^'^^^'^'^^^gctiquot;
seil, febre intermittente: atque igitur a
quaedam medullae spinalis causa
est symptomatum febris purae, eti»
causa proxima symptomatum febriliquot;' '
haec in aliis morbis occurrunt. _ gibi

Caloris et frigoris stadii symptomata
vi'cem sunt opposita; frigoris seil, magis debi'
runt characterem (quamquam irritationis
adsunt in hocce stadio, convulsiones etc.), calons
stadium irritationis potius sive erethismi.nbsp;, poS'

Uti Organa centralia indirecta modo via a
sunt, vel seil, nervis centrum petentibus, vel s
sic idem etiam valet de febre ; febris igit^r ^^
matum proxima causa universalis est orgaDor
tralium affectio, qualem vel nervorumnbsp;v^l

guis mutatus provocare valet; utraque
immediatae virium externarum sequelae, vel
topicorum esse possunt.nbsp;.

Pro causarum etiam diversitate, diversa
vantur febris symptomata et decursus. ^quot;.^j.jtatiquot;''!
mutationibus directis, nervorumque topic»
sine topicis effectis, febris inde orta mer a ^
autem baecce morbo locali notabili producitur ^.^^jS
praecedit, febris symptomata cum morbi loc
coniunguntur. Febris symptomata rhythm«'quot;

iti

systematis nervosi functiones rhythmice per-
'erti'nbsp;decursus solummodo pendet ab ex-

^ morbo, quo producta est, ipsaque
^olornbsp;™3,gis typica nec acutior est, quam

^ünt:

- spasmus.

ï'^test^^'^' ^■ffectio in febre vel sympathice ex ea oriri

ï'eb'nbsp;est febris causae.

s^lj 'gitur, uti vidimus, non est morbus univer-

esse' • P'^tis, quae earn tantum ob causam universalis

Ofg^^^^®^^'quot;' qnod e functione huius organi tot aliorum

Y functiones dependent.

febres, vel e materie nociva di-

in sanguinem suscepta, vel immediata ner-

Q Pßriphericorum mutatione productas.

sinbsp;fßbrem symptom aticam salutare licet,

'nbsp;habeat causam, quam ipsius

patL. ^^^'■r^lis affectionem; quo ultimo in casu idio-
tica.nbsp;•

P'^iniaria, essentialis dici meretur.

;ur

Ubi ' ®änatio vi cuidam tribuitur libere operanti ;

Perficitur crisis audit,
öinj^j. '^^^^'^öthica oritur e notabili quadam in corpore
^atürnbsp;subitove oborient * Quae in febre

irraçjjnbsp;organorum centralium affectio, tum

tUttinbsp;nervorum centra petentium vel sensorii,

sist;nbsp;*iuibusdam saneuinis craseos mutationibus

potest.nbsp;^

dit; ^ quot;quot; ® ^nfia^mmatoria morbus gravi us proce-
Periojj^^'quot;'^^®'^ est, typum servat. Febris plurium dierum
opej,^^. ^'nplectitur, rhythmica etiam est, et quia
comitem habet, non e systemate nervoso

pendentem, morbus non intermittens est, sed re'quot;
Concomitatur inflammationes acutas et gravio ^^^^^^^
inflammatione quadam topica excitatur, sive quot;^j^^jco
tibus nervis sive sanguine. In systemate
vel gastrico-catarrhalis, vel gastrico-rheumati
catarrhali-rheumaticae febris nomine gaudit.

Febris intermittens est,nequaquam«lOi

dam locali per sympathiam provocata, sed e
organorum centralium affectu pendens. Proba
irritamentum febrem suscitans, miasma en
vel epidemicum, mediante systemate nervor
riphericorum in organa centralia agere.nbsp;jo

Febris bectica haberi potest febris
universali tantum corporis debilitate et irn'^
manifeste prodiens: vel febris irritativa, pro't'^ pg-
nervis partis affectae sive sanguine dyscrasico^^^
nique oriri potest tum pure resorpto, tum eo
venis formate.

§ 3.

SENTENTIA STANNII »)•

■^i^Nio auctore, omnia febris symptomata patho-

^quot;^^öica e systemate nervoso repetenda sunt.
Hg^^^^'^is et frigoris sensus pendent adiversa

j^^'^m cutaneorum centra petentium conditione.

systnbsp;et adynamia indicantcertasquasdam

abgnbsp;nervosi partes, a solita dynamica conditione

Hj^ Probabilem nervorum centra petentium in
Xioi ^^ ^®nninatorum conditionem nos docent. An-
oppressionis sub respirando sensus

pojjy^ ^ei'vi vagi conditionem, e cuius mutata dis-
ori.- '^y'^amica,sitis etiam sensumet anorexiam

^^^Probabile est.
fespi^^^acceleratus, eique respondens
Her^nbsp;inotuum frequentia, effectus sunt adauctae

qusHtjg^ ^^i^trafugentium incitationis. E pulsuum fre-
'^Mtienbsp;motuum frequentiam discimus: eiusdem

tfirigj.^ ^^nbsp;diversos gradus contractionis ar-

^^^^^ fibrillarum muscularium indicare videntur.

Wag ,

^nbsp;Handwörterbuch der Physiologie. 3 Lief. Art.

et sqq.

seriüs;

Cutis mutationes initio scil. spasmus,
que oborientes relaxatie et turgor, verosimili'®'^.^^,
modificatioues referendae sunt nervorum centra » ^
tium, telam cellularem regentium. Antagonisn^^J^^^
cutim inter et renes intercedit, urina in frigo^i® ^^
aquaditis, in caloris stadio autem paupera ^^ jo
rundem igitur nervorum actio variis modis

eï fe-

variis morbi stadiis, et mutatur eorum conditio P

bris decursum.nbsp;frifot^

Conditiones reputantes, quibus adjuvantibus
sensus oriri solet, observantes simul sensum ^^^
nervorum sensui inservientium saepe
ralysin, credimus, inquit auctor, frigoris et ^^^^
sensum formam esse censendam, qua

nervoruin^

inservientium functio imminuta nobis conscia ^^^
loris adaucti perceptio vulgo signum est adaucta
vorum sensilium functionis.

Lassitudinis et defatigationis sensus adauctä'f^^.j^,
cat nervorum muscularium centra petentiui» ^^^^
tionem, uti et oppressionis, anxietatis sitisq^e
alios nervos centra petentes magis incitatos r
appetitus autem deletus eorundem nervorum a ^jj
depressam. Cutis vasorumque capillarium .^^j-uö'
adauctae nervorum vaso-motoriorum incitation!» ^^^^^
dem autem relaxatio imminutae eidemnbsp;gj-giH^

cordisque etiam motus acceleratus maiori bm^is

nervorum incitationi.nbsp;ner^quot;'

In primo itaque stadio conjunctim observantu^' ^
rum cutis centra petentium actio imminuta, a ^^gfio'
nervorum muscularium centra petentium, u^i
rum muscularium centra fugientium, (oscitati

^gie^'nbsp;stridor), adaucta etiam nervorum centra

'aria'^'^^quot;^' ^^ telam cellularem vasaque capil-
f'iQinbsp;actio, imminuta autem illa nervo-

^ lt;^entrafugientium vasis renum destinatorum.
ïUinnbsp;stadio e contra adaucta est actio nervo-

iö y. centra petentium, depressa autem eadem
^asanbsp;fugientibus, ad cutis telam cellularem

n^jj^*^^® ^^Pillaria tendentibus; adaucta iterum inre-
fiw vaso-motoriis, uti et cordis nervorum centra

Pentium.

ï'lüsnbsp;^öl'ï'is symptomata, ita pergit stan-

quot;tro'nbsp;stadio natura sua differre, atque in

conditiones nervorum tum centrafu-
rijj ^um centrapetentium ad speciem sibi contra-
^Ofttnbsp;'V'eri haud dissimile est, mutatam ner-

Pete''^-^^quot;'^^^ fuglentium actionem, a praegressacentra

esse repetendam.
co^^p®^ quae in multorum nervorum motoriorum
simul fiunt modificationes, fere semper a
tnj,nbsp;nervosi partibus centralibus proficiscan-

de nervis centrapetentibus valere possit;
Ofg^^ symptomata morbosa vaga, vel iam ex
'^'Utanbsp;oborta, vel saltem hocce necessario

innbsp;föbris invasionem praegredi soleant; quum

tgj laborantibus nonnullae medullae spinales par-
8U8 ° ® videantur; quum denique frigoris sen-
stat^^^quot;quot;^'® applicatione aegris demi nequeat, jure
P^^^st, perceptiones in febre mutatas mere ex-
^^^s esse, atque ab organo quodamcentrali mor-

bo:

^ffecto

Quum neque sensus neque
durante febre veram patiuntur

mutationem , sequitui' illas modo cerebri
medullae spinalis haberi licet prolongationes,
esse posse. Quum symptomata febrilia late P^ ^^
concludere nobis licet, me du 11 am spinal®'^^^^^.
magna pro parte, vel tali in loco, ubi pleriqii^^^j^g
ci nervorum coëunt, esse mutatam. Haecce me
spinalis mutatio vel nervis vel sanguine Pquot;^
potest.

4.

NTIA EISENMANNII ').

ssenbsp;EISENMANNII sententiam exponimus, ne-

Cajgnbsp;de stasi theoriam in memoriam revo-

î^oc^*^^ fel^ris explicatione intime cohaerentem.
•^ere Eisenmannio vasa capillaria praeter nervos
UervQ^nbsp;ad systema gangliosum pertinentes,

Ultijjjjnbsp;possident excito-motorios sive spinales,

trapm^nbsp;tum nervi vasorum excitorii sive cen-

lui y,nbsp;gt; tum motorii sive centrafugientes,

duli^ .nbsp;s® communicationem habent in me-

itrita,^^^quot;'^^'' ita ut quaevis nervorum excitoriorum
medulla spinali, statim contractionem
. '^^asculis, nervis motoriis cum prioribus

^^ gaudentibus.

P'^'marT^^quot;^nbsp;oriatur, cuius causa non haeret in

®st, ^^^'''orum vaso-motoriorum paralysi, necesse
^''otUalquot;nbsp;vasis capillaribus nisus formativus

'^'f'Usve ' quot;'S'teriae producuntur organisme magis
accommodatae, vasorumque igitur nervos inci-

2ur Lehre von der Stase und dem Fieber,

f. d. gesammte Medicin. 1840—1843.

_ 28 — .1

tantos, vel paralysi afficientes, et hac
vasorum capillariuni contractionem eiusquepedi®
relaxationem, vel directam harum partium
nem inducentes. Hoe tantummodo obtinet,
materiae delentes magna copia accumulatae
sic narcosis nervorum vasorum producta sit-^

Quando ex intoxicatione universal! in
poris vasis capillaribus materiae morbosae pi^ .. jjjgce

tur, omnium vasorum capillarium nervi excitor^^.^^

irritantur, unde sequitur, nervos motorios o ^^^^
vasorum capillarium horum contractionem P'^^^^ggo-

Morbi igitur certo spatio adscripti, stasin piquot;quot;
tes, si omnia vasa capillaria tenent febrem P^ ^^
cunt, ita ut haecce stasis sit totum corp
nens, in qua tamen vasorum capillarium
et expansio minor est.nbsp;ge'

Varia symptomata, quae in febre observam
quentia ratione explicat: febris prodromii ^^^^
lassitudo, apathia, appetitus deletus, sapor depr ^^^^ ^
linguae sedimentum, sitis intensa, faciei
cerebro et medulla spinali mutato sanguine
originem ducunt.nbsp;-guis

In frigoris stadie generalis adest
status, ex imminuto corporis volumine,
parthim externarum colore conspicuus, et ex ^ ^
capillarium spasmo oriundus. Sanguinis transi ^^ ^^^
vasa capillaria contractione ista vel impeditur ^^ ^^
litur, indeque imminuitur caloris evolutio, ve
nitus cessât, ita ut frigoris perceptie in febre P.^^j
a déficiente calore organico. Quum ex lege -j
caloris animalis defectus in medulla spinali ad c

Plicatu^'^'^quot;^ semper tanquam frigus percipiatur, ex-
^ facile est, aegros cute calida de frigore queri.

in vasis capillaribus cessatio,
Ujjj.nbsp;omnem horum vasorum actionem oppri-

cqqj ^®ntriculi membrana mucosa succum gastri-
pejv^'^^'^'ûere impar est ; ita ut non possit quin ap-
desit.

^itïii^*^^'^'^ capillanum contractione vasa maiora et cor
^ctionbsp;^^^ i'evera fit, necesse est. Effectus huius

täte ^^^ P^y®iologicae sunt : vasa tenuiora in vicini-
sc^tg^^®quot;quot;^^!» capillarium obstructorum sita, sanguine
arte • ^^ ®^Pandi, partesque periphericas sanguine
s'^agnante, coeruleum induere colorem. Cor
spijj^j. ®^®guine fortiter impletur, et quia medullae
iu ^quot;^ritatio, sanguine accumulate producta, pro parte
^a • ^nbsp;reactionem, atque propter vasa capil-

potenbsp;sanguis non nisi difficulter in venas duci

Çnbsp;_nbsp;'nbsp;—quot;quot;quot;nbsp;—-----------

. gt; cordis motus valde impediuntur, pulsationesque

^^'^J^'^es fiunt.
Co^^^^ quot;Heinde maiora nimis repleta, medullam spinalem

CQJJ^ .nbsp;—quot; «iiaiura uiuliH repicoa,

Hiotnbsp;causae sunt 1°. spa s mum oriri in nervis

^nde oscitationes, pandiculationes, tremores,
^th quot;l^^ss^tiones, dentium Stridores, convulsiones,
hyperaesthesiam in nervis
unde cephalalgia, artuum dolores, vel
j^®®thesiam, stuporemv. c. in nervis cutissensilibus.
apo , ^e^ehro vasa nimis repleta obnubilationem et

inducere valent,
rit anbsp;symptomatibus ita explicatis, quae-

trapi- • ^nomodo haecce vasorum capillarium con-
oriatur?

rejiciens, concludit irritamenta febrilia, vel
agere in fines nervorum vasorum motui
periphericas, adeoque immediatam vasorum capi
producere contractionem, vel eadem irritamen*-^
tandis nervis vasa excitantibus, horum ope i« ^^^
spinali reflexionem provocare in nervos

Stadium autem frigoris, ita pergit auctor ^^^
ocius serius in caloris stadium transirenbsp;i»'

non solum non omnes nervorum functiones ba'' ^^^
terrupte pergere possunt, sed etiam cor imp ^^^
sese opponit vasorum capillarium contraction' ' ^^^^
tandem vasorum capillarium fibrillae
maiori vi quam defatigatae fibrillae circulares
ad vasorum capillarium expansionem certe suuni ^^^^ ^
runt. Fibrillarum circularium relaxatione
sanguinis conditione producta, caloris stadium
nius est, quam post aliud quodcunque frigus- ^
Sanguinis motus in vasis capillaribus espans'®

tiof

cae ^^^nbsp;fiunt materiae mutationes chemi-

igitur est caloris evolutio ; caloris igitur
leenbsp;oritur e nervorum sensilium paraesthesi

jj yperaesthesi, sed calor revera adest.
ubi ^asorum capillarium expansie et hyperaemia
'itaV P'''''®sentes, indeque facta functionum electro-
quot;^Itè^quot;^ mutatio, organorum actiones magis minusve
' necesse est. In corde pulsationes producit fre-
innbsp;pro re nata etiam fortiores vel debiliores.

non secernitur succus gastricus, deest
fçj^ . ^•ppetitus. Symptomata medullae spinalis et ce-
oriunbsp;hacce vasorum capillarium hyperaemia

öatinbsp;sanationem transit, vel in mortem. Sa-

^fganbsp;^^^nbsp;vocamus

'^Itn ®^citationem, quam natnra provocat ad mor-

, quam vulgo manifestae concomi-

excretiones. Secretiones criticae sunt sequelae
''onin „

j, organicae adauctae.
quenbsp;igitur haec est conclusie : febrem eius-

symptomata oriri ab irritatione, sanguine merbosa
^^■sorum nervis producta.

'^l^'^'^actere febres dividit in a) dynamicam vel
infl ^'^'■'tatlvam; èjbyperdynamicam vel febrem
c^ h y p o d y n a m i c a m vel febrem ner-
'nbsp;a d y 11 a m i c a m vel febrem putridam.

chn^ sanguinis conditiones varies illos preducunt

®S8nbsp;febres iterum dividit in pri m aria s vel

tijj.^'^'^^^'leset in secundarias. Infebribus essen-
causa morbi in omnia agit vasa capillaria, in

cedequot;'

iisque nisum formativum producit a norma r® ^^
tem, febrem suscitantem. In febre secundaria^
morbifica in unam pluresve agit vasorum capi ^^^
regionem, morbumque localem inducit,nbsp;^(ßiö

morbosorum fontem, quae sanguine commix^
evocant.nbsp;_ ^^pii

Typus intermittens in febre obvius, ex Eisequot;
sententia, nondum idoneam admittit
Distinguit febres typicas inter et intermittentes» ^^^
opinatur in prioribus causam in ipso haerere
a viribus autem externis non pendere. Febr^ ^^
termittentes boris vespertinis accessus habendes, ^^^
aëris electricitatis et bumiditatis mutua ratio»®
plicare conatur, quae seil, eo tempore ad »
acmen perveniunt.

Causa exacerbationis vespertinae in febribus
tentibus eadem est, ac in intermittentibus. ^^^^^

Typus continens in eruptionis stadio
febrilium, in febribus synocbalibus et in valde a
micis observatur.

§ 5.

®ENTENTIA wünderlichiim.

thgQj.j^'^'®®® historico conspectu diversarum de febre
'■'^leui^quot;quot;'' ^^^^^^I'ICH ad symptomatum explica-

^ennbsp;Breviter eius sententiam referemus.

Cedgjj^ ® ^®gritudinis uni versalisfebremprae-
'^^idif ^°ucomitans oritur ex adaucta perceptione
tiaiji tion^quot;^ ïiostri corporis, quae vulgo ad conscien-
qUo(J Pei'veniunt; cuius rei causa esse potest, aut
omnes corporis partes mutationem
Cotisgj •nbsp;lïiutationis nervorum ope sensorium

a^quirit, aut sensibilitate adaucta sen-

^'tlojjg ''^P'^essiones, quas a corporis partium con-

Sqjj^^'^^'P'^' tanquam novas percipit et insolitas.
^Wue ^^/quot;^^Soris subjectivus in febre oritur
^Usa • circumdantis temperatura imminuta;

medulla spinali baeret, in qua nervi
^^^^^ inservientes, quibus percipitur temperatura.

^ündnbsp;Untersuchungen von

und '^quot;^^' Archiv für physiologische Heilkunde von
j^jJ^J-'^'oeRlich. Erster Jahrgang, 2« u. 3« Heft,

1quot; Heft.

conveniunt; medulla aut tantum sensilior ^^quot;^'j^ggi-
impresslonibus periphericis, aut tantum subii'
onem, ita ut haec ipsa cerebro sub frigoris W
notescat.nbsp;ele'''quot;'^'

Sensus caloris subj ectivus simulcumc ^^^^

sanguinis circulatione obtinet, quare illuin ^^^^^^
periphericum considerare possumus; percepto ^^^^ ^
calore cum objectivo non eodem gradu incresquot;
necesse item est, ut in partibus centralibus caus»
haereat.nbsp;_ _ ^^^ats.«

Verosimile enim est statum energeiae iff''
in medulla spinali haerere. Celeriore ex alii® ^^^^
processu chemico in periphericis vasis capi ^^^j^fle
medulla spinalis tali modo afficitur, ut certa
excitetur, ita ut calorem objective percipiequot; quot;^.jgju,
quam calorem modum excedentem, intolera
tanquam ardoris sensum ad cerebrum ducat. ^

Sensationes in musculis. Sensus
defatigationis et debilitatis, sive ex mutata
crasi sive ex depressione a centro proveniente»
vorum sensilium musculorum oritur.nbsp;_ 'nori^'®

Dolores et anaesthes.iae, quae maion ^^jj^^e

gradu in omni febre occurrunt, a locah a ^^^^^
morbosa febrem comitante pendent, autnbsp;illquot;

ris, caloris ad dolorem evehitur, aut hic
conjungitur. Secundum auctoris

interdum saltem nihil aliud est nisi adaucta P^^^g^jo»»
quod et de aliis et de omnibus organorum
perceptionibus valet. Videmus enim sensum
caloris, lassitudinis in doloris sensum
igitur tum depressio (sensus frigoris), tum

^'PilnT''^ (sensus caloris) interdum uti dolor per-
il) n M^®® ^^

nervosi magis iii illis locis observantur,
^iülf ^^nbsp;unum truncum conveniunt.

Petenbsp;nerveis affectis, impressio ab unaquaque

'■■emit dolorem evehi videtur, qui dolor in ex-
'^''Qti ^ P®''ip^erica breviorum ramorum sentitur, qua

I)ol ^^^^ '^'uncus dolore afFectus videtur.
buj ^ ^ luoque in dorso oritur ex ramis posteriori-

truncorum nervorum spinalium.
cipjj ®odum excedente, nervus non amplius per-

i'Uc

quasi paralyticus factus est. lam durante
tiUj ---'Ore nervus alFectus, interdum quoque vici-
gt;11nbsp;iuipressionibus externis insensilis est. Idem

8ivg ^^ _ ï«''goris gradu sive pendeat a causa externa,
Ks ^®terna, obtinet. In levioribus frigoris febri-
cipjj . aeger impressiones externas adliuc per-
'^^'Hrl g'^^^ioribus non. Perceptiones conditione
boe in casu omnem nervorum peri-
cereijj,'^'^ ^^'ivitatem quasi absorbuerunt et solae in
° ^^ eonscientiam perveniunt. Interdum tamen

S, '®quot;®ibilitatis causa est.
quot;n Sft f *

^euesinsolitae in provincianonnul-
'i'is et '^^^vorum, uti nausea, appetitus depravatus,
linti,nbsp;explicantur ex affectione centrali ta-

'Pijialinbsp;cerebralium, qui pro parte ex medulla

Sillsnbsp;glossopbaryngeus et vagus.

gt;n n,.,nbsp;calore obtinens celeriori evaporatione

oris alitur.

Pend

quot;^utatae cerebri actionis tantum
fortiori medullae spinalis affectione, cum

3*

cerebro communicata, aut a cerebro ipso iropre^®^quot;
externis seusiliori.nbsp;, ^^pgi-

Symptoraata motoria in febrenbsp;'j^ilaiquot;

tatem differunt. Quum experientia docti m
oblongatam tanquam centrum omnis

musculorui»

nis considerare possimus, hic processus hoc 'quot;quot;'^^^jgiiJ

nere debet. Motus musculorum respiratoriorui»

ratione explicandi sunt, et quandoquidem causa

motus in medulla spinali quaerenda est,

tationes in iis motibus, atque in pulsus co

ab hocce centro nervoso dependeat necesse

' 11 a

Mutata circulatio in vasis capH^
Ex indagationibus suis WUNDERLICH conclu
febris initium, ante frigoris stadium depressio
tum in partibus systematis nervosi centralibus»^
dulla nempe spinali, adesse. Quum pon'o „eö'

in vasis capillaribus a systemate nervoso
deat, ita ut innervatione sublata vel imniinquot; ^^^^
ampliora fiant, ac sanguis aut non, aut
hyperaemiae in stadio frigoris obtinentes eX^J^^
causa explicari possunt. Haecce dilatatip m ^^^^^ [9
temate capillari obtinens, primum etnbsp;jü*

talibus organis sese ostendere debet,nbsp;W

prae aliis praedisponuntur, ita inprimis m _ Q^ßß
pate, pulmonibus, cerebro, membranis intern)^ ^ ^^^
vero, cuius textm-a solidior, pallida et anaen
debet, quoniam sanguis in partibus interni!'^^^
latus aliis detrahitur. Pallor et anaemia ig' ^^^gjji»
tum symptomata secundaria sunt,
producta. Quum vidimus hyperaemias mquot;®
imminuta productas primum et praesertim

.»s»

— 'Ó7 —

tibüs

•»Uuiei-^'nbsp;parvum nervearum fibrillarum

Vperanbsp;quod in organis internis obtinet,

inprimis in bis occurrere debent.
^tasiu ^^^ 'l^Pressione et igitur cedente frigore, causa
''^iHturnbsp;systemate capillari producens aut

tttrget iniminuitur; cutis iterum rubra fit et
lUoq^gnbsp;™nc simul valde frequente, citius

quot;litürnbsp;sanguinis quantitas in arterias protru-

^'öiülnbsp;per vasa capillaria aeceleratur vasaque

rubranbsp;quare cutis sanguine turget et

^^'dior 'nbsp;chemicus in vasis capillaribus

®bjecti 'nbsp;^'-atu normali et cum eo calor

augetur.

•nbsp;tali ratione explicatis, sequejitem

J'ouem facit auctor.

Partioj (J-nbsp;quae ad febrem referuntur

% . ''quot;^^te, partim indirecte ad cerebri medullae-
aîectÏQ ^ afFectionem reduci

possunt. Oerebralis
Hrijnbsp;deesse videtur, sed nullum essentiale

absque laesa medullae spinalis inte-

Haöifg''^^^® hucusque mutationes medullae sensibus
^tnbsp;öionstrare non possimus, eas tamen exsistere

^t Înbsp;functionem mutatam esse verosimile

quot;•'^ta ^^ medullae functio obtinet, conditio
lUa^j'J^^ debilitate et adaucta activitate composita,
'Ha j . ^^E Reizbare Schwäche vocavit. In
^^^ impressiones facile sentiuntur et facile
'1nbsp;fii'Cile innervatio ab una fibrilla nervea

^''^'Ititnbsp;' impressiones semper notabili ratione

et motus deinde sequentes cum motibus

assocîatis saepe conjuncti, voluntatis vi vuigquot;
huntur.

Temporis spatium inde ab initio
brilium usque ad frigoris finem accurate
memoratae propriae centri nervosi conditio^»
frigus febrile tanquam summus huius conditio®^
dus apparet.nbsp;gj-

Frigoris in calorem transitum sequenti r®
plicare conatur auctor:nbsp;^^fbi

In multis febris insultibus omnis morbus aut
paroxysmus cum frigore terminatur. Sine dubio ^ ^^^^
lae laesio quippe subito orta, immediate ac «to

,vis

malem conditionem redit, atque hic igitur

deëst. In aliis casibus (in febre ephemera)^^
calor sequitur. Post depressam medullae spi»®
ditionem exhaustio relinquitur. Contractione cor
quentiore sanguis celerius fluit, acceleratur re r
oxygenium maiori copia hauritur et matériel
capillaribus mutatio vividior fit, quare temP
increscit, et medulla spinalis, quae
geiae gradum nondum récupéra vit, auctum
calorem maiori adhuc gradu peicipit.nbsp;^pi

Tandem vero in plerisque casibus post frigus sei ^^^
calor continuus, qui localium tantum alfection'^®®^^^,
lutioni adscribendus est, quibus mutata meduH®®
ditio sustinetur. Stadium caloris, atque ei
secretionum stadium medullae spinalis aff®quot; '
durante frigore intensiorem decrescere

Symptomata itaque sic dicta febrilia secuDO
nexu conjunguntur; quae sequuntur a praece ^^^^
et ab eorum indole et gradu pendent. Oinquot;'^

^•quot;iita

tio, Cüi'quot;^quot;^ faciunt. Definita medullae spinalis affec-

. ®yöiptomata febrem appellamus, oritur:
luasnbsp;stricto sensu vocis; impressionibus,

cipi|.nbsp;ab aliis systematis nervosi partibus ac-

extre'

e cerebro aut e peripherica nervorum
quot;^quot;tata ^ ®^euntes organon centrale afficiunt; 3o.
quot;la KV, ^^quot;g'^inis crasi et quidem eo citius, quo citius
obtineat.

§ 6.

SENTENTIA PFEUFEEl «)•

ueS'

üt explicari possint febris symptomata, auctor a _
plicatione frigoris in corpus humanum actionis

Sive directe contractionem promoveat frig^^®
indirecte, semper videmus adhibito aequali
rae gradu diversas partes diverso gradu contrabi. ^^^
in arteriis observamus venisque. Arteriae
bent fortiter sese contrahere valentes, venae^
tum fibras parumper elasticas possident. Vis
aequali gradu et in arterias et in venas
in illis fortiorem contractionem provocare
quam in his. Exinde frigoris symptomata beD®
plicantur.

Arteriarum lumen, minimarum inprimis et a
perficiem sitarum, atque systema capillare
fiunt, qua ratione pars pallida fit et flaccida, |
nuitur exosmosis, atque obtunditur sensus. ^^^^ -^g
continua magis est et fortior, maiores quoque a''®'^

1) Pfeüfer, Ueber die nächste Ursache

derFiebersyDip'quot;

in henle's u. ppeufers Zeitschrift für rationelle sled'quot;'quot;
Band, 1844. p. 409 et sqq.

J\

celerius per illas fluit, quare
''quot;^nt-nbsp;maioremque sanguinis copiam con-

guÏQj^' 'ivida fit. Frigore diutius durante san-
Ütf^-^^^' gangraena oritur.

, 'g°ris calorisque actio cum eorum proprietati-
rgQjnbsp;tene conveniat, accipiendum est calo-

iii^f^^^^^^ organicae contractiütati inimicum esse
Ead hancce contractilitatem augeri.
iji ' l'^a® in frigore observantur symptomata ,
brig • frige^s cuiusque morbi acuti inprimis fe-
'^''Utuoccurrunt. Exinde concludimus
processum, angustationem nempe sys-
arteriosi, in utroque casu obtinere.
quot;^Usq contractiones minorivi fiunt, arteriae mi-
in cas^nbsp;sanguinis fluxus celerior fit. Hoe

lettij '^aior sanguinis quantitas in venis accumu-
bis tar^-^^^^^ ' venae dilatantur ; exinde in
^quot;^'SUs ^^■nguinis fluxus. Quo vehementius agat
magis in venis sanguis ac-
gniqjj^ t^udemque cor dextrum, pulmones, ma-
VfiD^j,^nbsp;trunci nimis opplentur. Haecce

Cordis _°Ppietio obtinere quoque debet, siquando
totij^^nbsp;etsi non imminuta quin imo adaucta,

•^Ssenbsp;systema contractum est, ita ut ne-

dilatatie.

Sed et--'^quot;^nbsp;tantum ob earum elasticitatem,

suqj ob irritabilitatem contrahentibus, arterio-
teri^J^'^^®®^ angustari potest, quumque singulae ar-
^Knbsp;stimulo angustiores fiant, ita quoque

®bt;„nbsp;systematis angustatio stimulo centrali

debet.

liftquot;

Quando nervus sympathicus centralem radie®quot;®^^^
bet, secundum Valentin in medulla et cerebro
si ille nervus causam toni cordis vasorumqu®
finis huius centralis irritatio angustationem co ^^ ^^^
teriarumque provocare debet, cuius sequela
narum dilatatio sanguinis accumulations P^
Proximus igitur efFectus angustationis arteriaru®®
celerior sanguinis per arterias fluxus, tardiorq*^
per venas motus.nbsp;eJ'®'^quot;'

Symptomatibus stadii frigoris in febre cum
frigoris sequelis prorsus convenientibus, causam ^^^^
que proximam eandem esse concludimus;
frigoris symptomata ex inaequali sanguinis ^ ^^^
tione bene explicantur, assumere possumus ^^
frigoris febris, in quo objectiva temperatura
crevit, totum systema arteriosum certo gradu
tatum, venosum contra dilatatum esse.nbsp;^e-

Quandoquidem nulla actio sine mutationibus ^^^
spondentibus oritur, adhibito calore productum^
sensum alfectarum partium dilatatione, frig'quot;'^
sum contractione oriri concludit auctor.

In inaequali vasorum per frigus contractie»
que exinde imminuta exosmosi, minus incitantu^
sensui inservientes, quae minor incitatio

tanquai» Jjjö

percipitur, quod qua tale sentimus, sive caloris ^^^po'
seu stimulus centralis systematis arteriosi con
nem produxerit.nbsp;jg^rquot;'

In stadio frigoris febris calor corporis no»
vit, sed auctus est, pulsus tamen semper freq
parvus, contractus. Hoc modo oritur frigon®
atque nimia systematis venosi oppletio, qquot;®'

symptomata, quae pro diversa variorum
^ Uorutn conditione diversa sunt.
P'ainnbsp;lien et hepar sanguinis maiorem co-

Prodnbsp;, quae sanguinis accumulatie diversa

Obs ®y®Ptomata: imminutus est appetitus, lingua
•^üco ^^ uiaiori epithelii jactura propter venosam
j) oris et faucium hyperaemiam.

affecti symptomata ; respiratio brevis et
® ' anxietas, quae in vehementibus frigoris in-
ptog ®ecurrit, praecordialis, peripneumonia, haemo-
gp,..' ^■^'uatemesis, haematuria intermittens, ex con-
exjy, . sanguinis in venas explicatur, qua interdum
^^tio oritur.

cere^^^'?^^nbsp;stadio semper adsunt symptomata

co^^jI^.^''^' eerebri nimirum vasa in eadem versantur
copjg^ ' qua reliqui corporis. Minori sanguinis
dii^j^^P'^'^ eapitis arterias advecta, oppletio nimia et
Seq^j ° ^enarum cerebralium atque aucta exsudatio
Capjjj ® • Ita quoque in frigore febrili, in quo
ni^jj^ ^'^'^^lae etiam angustatae sunt, venae cerebri
sy^j ^PPleantur necesse est. Haecce oppletio varia
î'ebT^^-^ «=erebralia producit.

intermittentis symptomata ex medulla spi-
sinbsp;lassitudo, dolor in dorso etc. quae

^otis ^ ^^^^'^entia sunt, sub forma febris intermit-
tioijgj^^^'^^'^i'^ae occurrunt eandem admittunt explica-

innbsp;pfedfer causa transitus stadii frigoris

®'adium facile invenienda est, quum hocce
essej^,.nbsp;frigoris iam exstat eiusque symptoma

^ ® 'am indicatum est. Calor, sive physica ra-

tione sive tanquam stimulus contractioni arteriaru'quot;
positus sit, eam superabit et angustatio sub contiquot;*^ ^
magis elevatae temperaturae actione eo citius c ^^^
bit, quum nervi sympathici antea nimis excitati ^ ^^
exhausti sint; arteriae igitur expanduntur, P
igitur plenus fit, magnus, mollis, atque systema
lare cutaneum impletur. Notabilis seri pe''
exhalatio et vehemens sitis, parcior urinae se
huius rei sequelae sunt.nbsp;_

Excitato nervo sympathico, praecipuo cordis ^^^^
tuum fonte, adaucti cordis motus oriantur
quare ictus frequentiores fiunt. Haecce nervi e- ^^^
tio plerumque tam diu durât, quam ipsa causa;
que igitur vulgo cum calore febrili imminuitur-

Ad quaestionem, quibus in conditionibus
nervi sympathici excitatio oriatur, quaenam si''
goris febrilis causa, responsum hucusque d' ^^^^^
Neque calorem febrilem explicare possumus; hoe ^^^
tum scimus eum non peculiarem speciem esse
auctum organicum calorem.

Quod hic de febribus intermittentibus dictum^ ^^
pro magna quoque parte de omnibus aliis mor^is
brilibus valet. In his calor maxime praevalet, ^
illis frigus. Ilium calorem aeque minus sine m ^
tione totius systematis vasculosi et inprimis
cum omnibus exinde productis sequelis, nobis eog' ^^^
possumus, ac frigus quo saepe incipiunt absque P'^^^^
cedenti systematis arteriosi angustatione et
venarum dilatatione.

• ! saquot;

Vehemens frigus in morbi acuti initio, insigiquot; ^^^
guinis in venas congestione ad malum augendum ^

J\

habgj^*^^®^^' a^ue igitur jure signum infaustum

neuj i^aque mirandum est,quot; sic auctor explicatio-
quot;^tQm fnbsp;a'l i'^'^cce opinionem redeamus, in-

'^''atatinbsp;localis, quum in utraque contractio,

'^quot;llarnnbsp;obtineat; dilatatie atque exsudatio

tractj^nbsp;characteristica perdurantia, con-

''^iiquam initium, symptoma praecedens.

§ 7.

SENTENTIA SPIESSH

Postquam suam de congestione et
theoriam exposuit auctor, febris symptomata e^P
coepit, in qua descriptione febris intermittent^® ^
xysmum tanquam typum secutus est.nbsp;^^^^^

Quum febris, iuquit, morbus sit, qua totus ^^^^
nismus afficitur, omnes etiam nervorum
prebendat necesse est, quamvis e systemate g^®»
originem ducat.nbsp;^

Symptomatibus singulis febris in stadiis P'quot;^
descriptis, spiess explicare conatur omnia ^^^^
posse ad actionem nervorum vasorum
quorum nervorum actione in toto systemate

lari adaucta, omnia vasa capillaria contrabuntui'

guis quantitate normali in ea influere nequit»
cutis turgore caret et pallida fit, uti in stadio^ ^^^^
ris febris inprimis observatur. Quia contractio
systemate capillari locum habet, omnes illae vir®

1) Spiess, Physiologie des Nervensystems mitbeso^
Berücksichtigung pathologische Zustände, p. 297

•»iiiiae co •

et g ®Junctae cordis actioni adauctae resistere
San^jj^ycapillaria impetum impedire possunt.
auggj^ ^ copia in capillaribus di minuta horum tonus
quot;^rie magisque contrahuntur, dura sanguis in'ipso
trgçjj^^f^^^^ue majoribus accumulatur. Huius con-
evoj^y^'^nbsp;est pallor cutis minorque caloris

tionig • ' ^^^^ sanguinis copia minor eiusque circula-
in ç^pjjj capillaribus celeritas aucta est. Circulatione
cheQjj^. ^'^^us laesa imminuuntur processus organico-
'^iofp-nbsp;omnes secretiones in stadio frigoris par-

P'icatt^'quot;'^nbsp;caloris transitum ita spiess ex-

fiodej^nbsp;nervorum vasorum actio non prorsus

est, augeri vicissim et imminui
^Ue 5 actionis adauctae causa neque ubivis ne-
fortis est. Si nonnullis in lo-
•niti^^j.^nbsp;capillaris adaucta nervorum actio im-

pellitjj^ ' sanguinis maior copia haec in capillaria
ÎUoij 'nbsp;tonus vincitur ipsaque expanduntur;

®iagis obtineat, eo magis sanguis in cor-
libeyj^^dividitur, unde huius organi functio

actio nervorum capillarium adaucta vim
^^Pan * potest propter magnam harum partium
«Usnbsp;tarnen semper adest. Pulsus igitur ten-

^iitgjjj capillaria sanguinis vi rcsistunt. Sanguinis
^^^ quantitas tanta est, ut non solum cutis

Jnbsp;Lama esu, ui, iiou suiuiii uuua

^quot;bor oriatur, sed etiam actione
quot;^'^'quot;escatnbsp;adaucta caloris evolutio admodum

•^isnbsp;-Adaucta caloris evolutione partes sangui-

adeo consumuntur, ut omnes excretiones

;t9»

supprimi videantur. Actio nervorum vasorum
etiam patet sanguinis durante febre mutationib»®' ^^

Stadii frigoris calorisque symptomata
igitur sunt actioni nervorum vasorum adauctae,
effectus diversi tantummodo determinantur a Pquot;* quot;

niJf

systematis vasculosi organisatione et functione»
frigus febrile calor febrilis sequatur necesse est-

In stadio tertio sive sudoris actio systematis
vasorum adaucta sensim sensimque imminuitur ^^^^
satque, ictus cordis et pulsus liberiores fiun'»
guinis circulatio retardatur, excretiones augen^'^'quot; ^^
Febris symptomata, quae functloni nervorUi®_ ^^^
rebro spinalium laesae tribuenda sunt, consider®^ ^^
bent partim tanquam sequelae causarum, quae
produxerunt, partim tanquam morbi ipsius eöe ^^^^
nervos cerebri et medullae spinalis.nbsp;jü,

hoc valet de tremore, de motu extremitatum
de convulslonibus, de anxletate et pectoris opp'®
quae in stadio frigoris e medullae spinalis,nbsp;g

pectoris et abdominis hyperaemla, forsitan eti ^^^
stimuli febris In centra nervosa actione orluntui, ^^^
non de symptomatibus cerebri functlonem
notantibus, (quae in caloris stadio saepius obser^^^
tur, et e congestione capitis, cerebrinbsp;gt

producente, explicantur), sed etiam sensus frigquot;
caloris partim objectlvus partim subjectivus
causae adscribendus est.nbsp;ij.o-

Ad haec febris symptomata etiam pertinent p .
mi, qui a laesa cerebri et medullae spinalis
originem ducunt; quia febrem ipsam praecednquot; ^^^^^^
bris in cerebrum et medullam spinalem actlonis tai'

quot;Causae ess

alia ^ possunt. Ideo observantur inprimis, quando
talem causam in sanguine adesse

Hat a'^ '■a^en, ita symptomatum explicationem termi-
(Jmi,nbsp;illa, uti omnia laesionis cerebri et me-

esse Qnbsp;symptomata febrem comitantia tam ab-

HoQg^]^adesse possunt, ideo sententia probatur, ilia
causis ac febris symptomata patbognomica
Wsnbsp;vi igitur vasorum, quorum func-

pertijjg^ symptomata producit, ad aliam spbaeram
nervi cerebrales et spinales. Febris
^''Isioiienbsp;ganglioso, Mod dolores et con-

•JUojjqjj^ nervis sensus mOTusque cerebralibus,

ï'ebr^ '^quot;quot;^'^Isiones medullae spinali.
Cülojjj^nbsp;generalis, qua totum systema vas-

tanbsp;qnaerendum igitur est, num haecce

'l'^ouio 1 ^ Peripheria quam e centro oriri possit, et

ortu fpK •

quot;lotljQ^^nbsp;peripherico e mutatione sanguinis

diK-^*^ ®ateriarum nocivarum admixtione non
®®1tes ^quot;duni est; causae hae in sanguine prae-
quot;anT-'^^^ iiervos vasorum periphericos, nec mi-
öervog quot;quot; ^^ centralia afficiunt,

atque statim omnes
^^citan/^^^^'^quot;^ ad functionem morbose adauctam

quot;^^giasnbsp;inflammationibus localibus

sanguis

secundarj ^ quot;lutationes, probabile fit febrem etiam
quot;^'^tione'^quot;^ erethicam (ßeizfieber) sanguinis
'^'^'iotienbsp;produci, cuius ortus explicatur ex

hodquot;quot;^'^ ™ nervos vasorum.

'erna scientiae conditione determinari ne-

■gjjjati®

quit, uum febris etiam ex sola centrali sys ^^^
nervosi vasorum affectione produci possit i-
febris adsit, cuius causa unice in centralibus
matis gangliosi partibus posita sit.

Pendet febris character a praesente conditione ^^^^
matis nervosi et inprimis gangliorum, quod febr'®
sis ad morbosam excitatur functionem.
autem corporis partium conditio et inprinns
nis, magnam in illum cbaracterem habet vim* ^^^^^

Durante febre etiam in systemate
tres distinguere possumus irritabilitatis con
a quibus febris ch^cteres ortum ducunt.

In normali irritaKlitate systematis vasoruni
stimulo satis forti opus est ad febrem
Febris symptomata et inter se conveniunt, et^ ^^^^^
febrem producentibus respondent. Vocatur febri®
vulgo synochalis.nbsp;^^^ ifl

Si systematis gangliosi irritabilitas adaucta
erethismo nempe systematis vasculosi, a nin ^^^
causa febris oritur, cuius symptomata ^'^^^^jj^.gat)
mentiora sunt, quam quae e causa suspic^r'
neque inter se conveniunt. Febris erethica ^^^^j^fi
Irritabilitate nervorum vasorum imminuta, ^^^^^

orta multo gravior est magisque vitae periculos^'»^^^
sanguinis mutatio magnum acquirere deb ^^^j^f
dum, antequam febris exorta sit. Etiam P^ ^^^
minorem nervorum efficaciam eventus bonus
minus exspectari potest. Vocantur bae febreS
namicae.nbsp;•nbsp;, gyiJi'

Nervi vasorum etiam in typo, qui in febi'®

vis qy'^^^ observatur, maximas agunt partes; quam-

j, ratione agant, determinari nequeat.
tUr ^^^ '^ontinuae proprie dictae non observan-
öiatanbsp;minusve remittuntur sympto-

'gtioi-onbsp;rhythmi, nec non intermissionum

§ 8.

SENTENTIA RUETII »)•

Secundina opinionem euetii febris sese ^^^
per actionem systematis vasculosi
plerumque, si omnia symptomata adsunt et oi
quuntur, a medulla spinali producitur. gratuquot;quot;®^
Symptomata enim febris essentialia,nbsp;s»quot;^'

seil, mutationes, pulsus celeritas insolita, quot;^^^^gtioO®
guinis abnormis, socretiones mutatae ex ipsa
vasorum mutata proveniunt, cuius causa P ^^^^gut»
Sita est in centro et quidem in medulla o
et spinali.nbsp;_nbsp;j^fû»»'

Laesio illa centralis raro idiopathica es, ^^^^.tur-
que vero a nervis organicis ad centrumnbsp;pfi'

Nervorum igitur organicorum laesio causa .^jgsb'
maria habenda est; plerumque mixtione sangi^l^^^ji»
normi, rarolaesione systematis cerebrospinalis P tO'
producitur. Ex hac autem non omnia febns
mata, uti frigus, explicari possunt, nisi simu
spinalis irradiatione affecta sit.

1) Beitrag zur Physiologie des Fiebers von
ruete, 1848.

P

^Utnnbsp;febris ab auctore enumerantur et secun-

®etïi °pinionem systematis cerebrospinalis laesio-

a^jj^^f'^^^unt, quae verosimiliter semper etFectus est

Vas ^^l^'^ormis primariae sive secundariae nervorum

sanguinis mixtionis morbosae.

•bullae ^^nbsp;symptomata explicat auctor ex me-

opg spinalis et inprimis oblongatae affectione, quae

vagi irradiatur.

tüf ^^^^'menta enim a webeko instituta probare viden-

obiQ^^^^^^^s^^iene utriusque nervi vagi sive medullae

cordis motus retardari sive penitus supprimi;

tem- ^''ganon relaxatum sanguine influente ex-

quot;lltui' O T •
■ïiitu •quot; quot;'S'gitur functio imminuitur sive suppn-

Qunbsp;ramorum nervi vagi cardiacorum.

jigy^^ ® ^atio inter cordis nervum sympathicum et

bïQg . ^agnm, eadem inter nervos vasorum et cere-

v^jQ^''^^^®® ipsis respondentes observatur. Tonus etiam

itj^j adauctus, qui nervi sympathici irritationem

tojj^^ ' irritationem nervorum sensilium et mo-

Sesg cerebri et medullae spinalis ratione inversa

toinjg •nbsp;irritatis nervis cerebrospinalibus

jj^^^'^minuatur, et vice versa.

causa, quae nervi cuiusdam fiinctionem sup-

ngf^^' ^^terum nervum irritare potest, uti hoe in

Ve^j • ^^^^ observamus, cuius rami in motus cordis et

cof^ij^ ' diversis modis agunt: rami cardiaci enim

Hiot/quot; motus impediunt, dum rami gastrici ventriculi

^' accelerant.

^isce

Sviv,.,.^^ Praemissis auctor quaestionem de ortu febris
sf;matum movet.

'gus febrile cum cutis pallore observatur, to-

nus et irritabilitas cordis vasorumque maioruffl
nuta sunt, nervis intestinorum motoriis, n®quot;

Hic

arteriarum minorum et capillarium irritatis. ^^^^
tur adest actio opposita in parte systematis
peripherica et centrali (corde et vasis maioribus) ^ ^^^^
gignit comitaturque nervi vagi per medullam
gatam irritatio. Nervo vago irritato cordis
litas imminuitur, unde et minori cordis actione e* _

Titi'i^

maioribus nimis impletis functio nervorum ven
et intestinorum motoriorum adaucta est.

in corde vasisque maioribus accumulate in par'® ^

stematis vasculosi peripherica quantitas imminm
unde systematis huius contractie augetur.

Irritato systemate vasculoso indeque aucta co» ^^
tione capillarium nervi sensiles sensum quodan ^^^
amittunt, ita ut calorem periphericum non ampÜquot;®
cipere possint, Calor igitur abesse videtur»
ut frigoris sensatio oriatur.

Ictus cordis debiles, arteriarum contractioj P^^j,

insensilitas et ^ ^^

parvus, temperatura imminuta,
turitio igitur explicantur affectione nervi vagi.
irritatio tantum medullae oblongatae producere P®
Febris bis in casibus e medulla spinali oritur- ^^^^^

Nervorum functio supprimitur aliquando a
causa evidenti. Hac ratione explicari debent ^^^^
in quibus cordis functione non suppressa,
rae et sensilitatis imminutio antecedit turgoris-
secuta capillarium contractio indeque orta ^^
etiam ratione inversa nervos sensiles inter et ^ ^jo
explicantur. Quia nervi centripetales magno ^^^^le
afficiuntur, medullam quoque spinalem affici vero^i

quot;^taiitnbsp;etiam centri nervosi affectionem de-

^^ae, nisi iam adsit, tamen secundum STAN-
g. sequi debet,
puls'nbsp;frigore praegresso, calor, ictus cordis et

haec ^nbsp;febris initinm dénotant, duplici modo

possunt. Functio nervi vagi a medulla
^led i®peditur (die Nervi vagi vferden von der
UU^J ^^^^ï^g- aus in einen gebunden Zustand versetzt)
^os eordis irritatio oritur, aut sanguis ipse ner-
öiotorios irritât. Si febris diutius perdurât,
^gerenbsp;sanguinem tanquam stimulum in cor

cito 'nbsp;enim in sanguine praesentes non tam

öl f •

luijjnbsp;calorem sequitur, assumere licet stimu-

^PinaT*^^'quot;^ cordis sympatbicos et postea medullam

Ç afficere.
^ürug^'^^^ ^^^'^ii frigoris symptomata, pulsus parvus,
imminutae sive suppressae, e con-
®P'rati ^nbsp;et capillarium explicantur. Ee-

tumor lienis et bepatis, carebaria,
CorpQj,.nbsp;internae, apoplexia, sanguinis impetui in

etcQji^jP^'^tes internas debentur. Lassitudo, tremor
tutu cnbsp;^'■ii'i possunt ex irritatione centrali nervo-

®Wrvnbsp;inusculorum. Eigor, qui aliquando

Ca, ^^^ervationi minori tribui debet.
WViga ^.

Vel •nbsp;igitur, secundum auctorem ponenda

Sficuijjj^ ^'quot;'■itatione centrali nervi vagi adaucta cum
innbsp;systematis nervorum sensilium depressione,

Vagi acf primaria huius systematis cum nervi
pergente sive quot;n depressione nervorum
irritatis simul vel secundarie nervis vagis.

Si organisatio non nisi parum mutata est,
quidam non diu eadem in conditione versari P^.^^jj,
serius ociusve depressio irritatione m sequitur.
one nervi vagi et depressione nervorum medulla® ^^^
silium imminutis, irritantur nervi cordis motojn ^^^
caeterum

vasorum systema nerveum in functi
premitur. Partim ea ex causa, partim quia s ^^^
lus, qui febrem producens initio nervos vagos

dullae nervos sensiles afßcit, (unde frigoris
ortum), nunc in maiorem agendi provinciam su
et cerebrum medullamque spinalem irritât,nbsp;^t

augetur, contractie capillarium desinit, qquot;''

sanguis maiori vi a corde propulsus capiUaribu^^^j,
si magis attrahatur. Actio cordis adaucta et
nuta capillarium contractio mechanica, causa su^^^ ^^
sequentis stadii caloris ; quod procul dubio aU»
extendunt stimuli in sanguine praesentes, qu'^^^.uyiD
cor incitetur. Nervorum medullae spinalis ^^jä
irritatio non solum centralis esse videtur,
quoque maiori cum impetu in systema capillar®
pens huius rei causa est, ita ut sensus calor'®^ ^^^
buendus sit 1°. irritationi nervorum sensilim»
ganis centralibus, 2°. irritationi imminutae sys
nervei vasorum peripherici, quo nervi sensiles quot; j

no jfl^*

et medullae spinalis antagonistice irritentur, ^ •
sanguinis in capillaria impetui eiusque decomp ^

Pulsus plenus, turgor et rubor cutis innbsp;et

ris e minori arteriarum et capillarium contract'quot; ^^^
e maiori sanguinis impetu explicari possuiit-
spiratio frequens ex accelerata circulatione.
durities, quantitas minor et concentratio maiC

Hai,

sitis 'nbsp;^enibranarum mucosarum siccitas,

fUtünbsp;e contractione capillarium et arteria-

•^itürnbsp;sublata, et e decompositione citiori ori-

^'^^quot;aria, hallucinationes, deliria et convul-
p ^^ circulatione accelerata explicari debent.
decfgg . Stadium caloris aliquamdiu duravit, calor

quae criticae et

tioQ^j^ ^^^cae vocantur. Crisis autem est irritatie func-

«ssb ' öiorbo modo salutares modo nocivae
g possunt.

complexus, qui febris vocatur, igitur
^^^ '^eactio irritationis magis generalis, prae-
ptoQj^jjj^ medulla spinali orieiitis, atque inprimis sym-
systemate capillari et in functionibus
Weg ®®se ostendentis. Quia autem omnes fe-
tiojiQ conveniunt, quod e systematis nervei affec-
'^•'Usa stimulum producta oriantur, nulla exstat
ïeapi-'nbsp;diversis remotis causis, quae omnes

«sseiit; 1 sys'-ematis sanguiferi provocant, febres in

î'eb ^^ symptomaticas dividamus.
actiQj^. , character determinatur modo singulari re-
ipsj m genere dependentis et a vi, quae laesione
quj^^nbsp;' antea adaequabatur, et a massis

liea ^^^^^ possunt vires.
Syjj '^'quot;^nis modus, sthenia, hypersthenia, in febribus
iJut^ ^ vocatur, si reactio magna vi et continuo agit,
dus quot;^quot;^sthe

n i a sive débilitas dicitur reactionis mo-
^istit]nbsp;niinor est. Duo igitur febris genera

riajj) auctor : 1». febrem sthenicam, inflammato-
cati)'nbsp;2°. febrem asthenicam, adynami-

' ^taxicam, nervosam.

PAUS SECÜNDA.

§ 1-

ggD'

Exposuimus recentiorum scriptorum de

______ffibris ...

tentiam, atque indicavimus, quomodo febo®
huiusque symptomata esplicuerint auctores. -ö-
patuit disquisitione, nunc etiam magnos, licet p
gia fecerit progressus, multa hac in pathologie® ^^^
remanere dubia. Longe abest ut

contender® ^^^^

nos, tirocinium adhuc in Medicina ag®quot;*'®^'
in re lucem allaturos esse ; tantummodo se
scriptorum comparabimus et sie veritati app
quare conabimur.

§ 2.

coiö'

Ex indagationibus annis ultimis a physiologi® ^^
municatis patuit, etiam cordis motus a centré

lüß

stematis nervei cerebrospinalis mutari posse, huî ^^^
organi efficaciam a centris illis incitari. Eaedem ^^^^
indagationes docuerunt cordis functionem nori® ^^^
non a cerebro neque a medulla spinali pender® gt;

«Him

'Usnbsp;exscissum per aliquod adhuc tempus mo-

CorpQjj ^ %thmicos pergit. Videtur igitur statu
necessarius esse stimulus ad

lis, „ .nbsp;actionis vasorum capillarium norma-

' tonus

vasorum est adscribendus, in systema-

centris, seil, ingangliis, posita est. Pro-
^^fvi trinbsp;ohservationibus, quod ramo primo

oculus atrophia corripitur;
^assefj^'^'quot;^'^ nervi trigemini truncus pone ganglion
«ervot'-^^*^^^quot;^'' iiutritio non mutatur in partibus, quae a
UoQjgj^^ P^'^io ramos accipiunt. Nonnulla etiam phae-
otieijjnbsp;videntur nervorum capillarium functi-

spinal-nbsp;centralibus, imo a cerebro et me-

'is taut ^ ^ mutari. Stimulus capillarium norma-
enimnbsp;Periphericus esse videtur; verosimile

Hervnbsp;nervos ipsos affici, ita ut pleraeque

itipi-i^'^.'^'^ functione turbae stimulis periphericis
'quot;IS sanguinis afFectioni sint tribuendae.

§ 3.

'sse

'^'liusq^, ^'^^^'^i^sis causam febris proximam indicare
explicare conabimur.
^ nobis citati auctores causam febris proxi-
spinaHs affectione positam esse

luireu^^nbsp;probari possimus sententiam, in-

^^^^''tia]-'^nbsp;' qnaenam sint morbi symptomata

^^^inig^' •nbsp;observare possumus in febre

circuitum esse acceleratum, atque contrac-

tionem arteriarum cum insequenti expansione ^^^^

locum habere; dum ex hisce symptomatibus , ^

tea videbimus, caetera explicari possunt mor ^
Nobis itaque fit verosimile, symptomata febr'®
tialia e circulatione turbata oriri.

Quaeritur nunc, quaenam sit huius turbae
proxima?nbsp;qui'

lam supra mentionem fecimus esperimentoru ^^^^
bus probabilis redditur sententia, cordis ^a®quot;^quot;
functionem normalem a nervo sympathico dep® jj,

ita ut causa proxima circuitus sanguinisnbsp;;ii-

. . Giquot; etia'® ■
horum nervorum functione sit posita. O' ^^^.i^atJ

dicare possimus, causam sanguinis circuitus ^^^^^
proximam in systemate sympathico solo esse P^^ jj,
dam, simul probaverimus, causam febris
hac systematis nervei parte, non in medullae
lis affectione esse quaerendam.nbsp;. j,ef'

Uti iam diximus, etiam e centris system» _
vosi cerebrospinalis, cordis vasorumquenbsp;^ut

tari potest, ita ut quaestio sit, num imme
nervi sympathici ope bas mutationes

Actio cordis normalis consistit in contrac
rhythmicis; mutationes e centris illis system
rebrospinalis productae rhythmum huncnbsp;ceO'

retardant. Verosimile igitur fit, organa i _
tralia ope nervorum centrifugalium in
Sympathici agere, quo fit, ut horum actio quot;'quot;^jjoii«
tur. Vasorum capillarium actio etiam
explicari potest.nbsp;caü^®'quot;

Probabile igitur est, uti mihi videtur,
proximam circulationis turbatae, adeoqne SJ

•öatuni fel, .

pathquot; •nbsp;essentialium in systematis nervei sym-

lisnbsp;sed non in morbosa medullae spina-

'^^^ditione esse positam.

§

'^'^omodo autem illa oritur aftectlo, qua febris

^^^ucuntur symptomata?

af quot;^^'^^saposita esse potest sive in medullae spinalis

sive in alia aflFectione locali, sive in san-

crasi mutata. De singulis seorsim agemus.

, quot;^'ae observantur medullae spinalis affectiones,
lUe f 1,

^dest. •nbsp;irritatione spinali febris vulgo non

çjj autem observatur, aeque bene ex aliis causis
Ninbsp;' tetano etiam vebementissimo saepe

pej^^®^*-quot;^® aceedit. Eüete i) casum enarrat feminae
abs quot;tenses neuralgiam vehementissimam passae
Ïüü^ febris vestigio, quae postea demum accessit
sajjj, .''f'^ralgia sublata carieque vertebrarum exorta
^Pinal'quot;'^ ^rasis fuerat mutata. In irritatione medullae
^ïect'^^ primaria sive secundaria, non a sanguinis
Per.-'?^® orta, frigoris sensus magis minusve vehemens
desiderantur autem calor caeteraque fe-

j^jyoiptomata.

que Prodromi probant symptomata febris Inse-
® medulla spinali oriri. Nondum enIm liquet,
vig lassitudinis sensus in ipsis musculorum ner-
•gt;611(1 °rganis systematis nervei centralibus sit po-
Si autem causa lassitudinis sensus post gravio-

1. p. 12.

. tgrici'

res corporis motus in finibus nervorum penPquot; ^^
quaeratur, aeque bene statui posse credimus,
ilium in febribus obvium, conditioni nervorum ^^^^
culorum mutatae, a sanguinis crasi abnormi pro ^^
tae, tribui posse. Si autem iam constaret
ilium a medulla spinali produci, tantummodo
tum esset, medullae spinalisnutritionem abnori»!^^^

guinis crasi esse mutatam, quod etiam secu» ^^^
nostram opinionem sequi debet ; sed nullo
sensus indicat in medulla spinali causam esse pe®'
insequentis febris propiorem.

Magna igitur cum probabilitate concludere pquot; ^^^
mus, medullae spinalis affectionem causam f®^'^'® '
piorem non esse.nbsp;^

Etiam verosimile est morbum alium localem i®
non producere, nisi simul sanguis afficiatur.

Morbus enim localis tantummodo medullae SP
ope in totum systema gangliosum agere
ut irritatio nervi in loco morbose affecto ad ^.^^jjo
spinalem propagetur, ibique irradietur. 1»
autem tumore nondum emollito nulla oritur i®
quae postea demum observatur si emollitio iam ^^^^^
habuit. Neque in vulneribus ulla datur ratio i»
mationem et febrem inter et nervorum sensili»!^^
tationem. Etiam contra opinionem, quod
irradiationem in medullam spinalem oriatur, pe^^'P
monia pugnat, in qua saepe nullus sive exig»quot;'
servatur dolor cum febre vehementissima.

Argumenta, quae sententiam probare
sanguinis crasin abnormem causam esse systematic a
gliosi affectionis, qua febris oritur, sunt seq«®quot;

h

Tfl

S'iitii •nbsp;probatum est, alienis materlis san-

2«nbsp;febrem excitari posse.

HiQt^^nbsp;sanguinis crasin in febribus nonnullis

osijnbsp;indicaverunt. Ita v.c. in febribus bili-
bilis principia in sero sanguinis inve-

%sicanbsp;inflammatoria et typbo observatie

öiiit . ^^nbsp;cbemica nos docuit sanguinis crasin esse

3°, j

iam ^ ^^berculosi, carcinomate etc., emollitione
®®cuta febris oritur, quia puris serum in sangui-

ne , ^«oris c
. V'^m est.

Or

nt fnbsp;febres, vulgo e mera medullae spinalis

jj _ e explicatae, aliam admittunt interpretationem.
dysçj^ •nbsp;contrarium non est, quod multae

brisnbsp;•^Worosis, scrofulosis, absque ullo fe-

Hojnbsp;decurrere possunt. Observatie illa autem

'nbsp;omnibus sanguinis mutationibus

Morbi, de quibus locuti sumus, vulgo
tüï jjjnbsp;oriuntur et exacerbantur, atque igi-

admittunt, quod sanguinis
Hr! valide et cito locum habere debent, ut

'' Producatur.
li*

abuQj,^^® omnibus efficere nobis licet sanguinis crasin
causam esse febris propiorem.

§ 5.

'ftit,

SüQj^j^'^ symptomata sequenti ratione explicare pos-
iiipjj^quot;. ^quot;quot;edromi, qui aliquando etiam desiderantur,
tnauij. ^^ febribus observantur, ubi sanguinis crasis
mutate est. In diversis febribus differunt.

Vulgo autem lassitudo , animi segnities, ceph''
anorexia etc. observantur. Haec symptomata^ ^^^
ex sanguinis conditione mutata explicari possuot, ^^^
fit, ut systematis nervei, cerebri et medullae®?'
nutritio nec minus excretiones diversae muten''^'quot;

§ 6.

Prodromis aliquamdiu praegressis, ipsa f^^^^et
febris cum frigore , quod initio in dorso, deio ^^^^^
totum corpus percipitur. Cutis palescit atq^e ^^^^^
hitur: cutis sic dicta anserina oritur. Partes exte
ungues, apex nasi et labia coeruleum ostendunt
in nervis cutaneis sensilitas imminuitur.

Si frigus intensius est, tremor oritur artu«®'
primis maxillae inferioris, imo convulsiones
etiam cephalalgia, carebaria, somnolentia, et ^
ximo frigoris gradu sopor observatur. Respi'quot;^'''
vis est, anxia et difficilis, sitis intensa, cibor^ ^^^^^
petitus deletus, alvus tarda, urina vulgo copiosa, P®
Circulatio sanguinis est accelerata, pulsus freqiie»®'
tractus, parvus.nbsp;^e'

Haecce symptomata sequenti ratione explic^'
bere videntur.nbsp;_. gffi

lam supra animadvertimus, sanguinis condi^ ^^^
morbosam verosimile causam esse proximam sj
tis sympathici affectionis, qua febris oritur. ^

-„^ ------------------, ......

enim mutato, ganglia nervi Sympathici, ei
etiam fines nervorum peripherici irritantur, ^ ^^^e

ut contractio cordis et vasorum maiorum mm^-^^ ^ ju

— C.5

'öiiii

tra^j^.'^/^^^arctatio ipsorum capillarium parietum con-
atöfnbsp;^dscribenda, an vero dependeat a telae

contractione, cum certitudine determinari

Co

systematis vasculosi, in arteriis inpri-

litat

(hae enim maiorem habent contracti-
'gitunbsp;circuitus in his acceleratur; citius

illo •nbsp;per capillaria fluere debet. Citiori

exosmosis et endosmosis, atque materia-
tufnbsp;mutationes imminuuntur; minor igi-

ttiiti,nbsp;calor evolvitur. Caloris evolutio im-

^^^^ forsitan capillarium contractio) nervorum
dugjj^'^quot;^ tanquam frigus percipitur, et ad cerebrum

S'

ta^i lt;^elerius ex arteriis in venas propulsus non
'eni,;nbsp;effunditur, venarum igitur parietes

^'^quot;g^ine irrumpente dilatantur. Dilatatione
ejjt'^ ®^quot;guinlsque circuitu in ipsis retardato par-
prirjijg eoeruleum acqulrunt colorem, uti hoe in-

Cüf'quot; ^quot;gnibus, nasi apice et labiis observatur.
SßQsjjj 'Contractio, forsitan etiam nutrltio nervorum
Arte'^ ^®minuta causa est minoris cutis sensilitatis.

et capillarium contractio indeque orta
hajjg^^ ^Ppletlo in omnibus corporis partibus locum
cta^j^^ ; vasa capillaria ventrlcull etiam coar-
accjjj^' ^^ sanguis Inprimis in huius visceris venis
gastrici secretio impedltur; quia
det^j ^^iiiis succi secretione appetitus pendere vl-
essenbsp;intelllgitur, in stadio frigoris deletum

He siccquot;quot;® appetitum. Ex

capillarium contractio-

oritur fauclum, unde sitls.

Ex venarum a sanguine dilatatione tumor liequot; ^^^^
plicatur, in stadio frigoris obvius. Quia organquot;^' ^^^^
laxum facile sanguine dilatatur, tumor msi»
potest.nbsp;^nbsp;^j^jia,

Pectoris affecti symptomata, respiratio brevi
difficilis ex sanguinis in pulmonibus accumquot;
facile explicantur. In cadaveribus eorum,nbsp;jjj,

frigoris mortui sunt, byperaemiam saepe insig
venerunt.nbsp;_ . ^jqije

Tremor artuum et inprimis maxillae
convulsiones, etiam ex sanguinis in venis m® ^^^^
spinalis accumulatione commodam habent
tionem. Dolores lumborum et crurum etnbsp;jj,

vitas iisdem causis tribui debent. Nec mim^®
vertebris colli sive dorsi, a keemees, gelfi^^'^' _
ling aliisque observatus eadem ratione exp'i
test. Secundum stilling enim in irritation®
dolores excentrici oriuntur ox pressione vasis
in nervos medullae spinales sensiles. Hisce igitm'
bus, qui et in febribus intermittentibus et in
saepe prorsus desiderantur, non probatur, febn® ^^
ptomata medullae spinali afiectioni esse tribus^^^^^^^

Cerebri aifecti symptomata eadem ratione
possumus. Experimentis a kellie institutis, pr ^^^^^^
est, quantitatem sanguinis absolutam in cranio ^^^
manere debere, si aër in eius cavitatem pénétrai
potest. Kellie enim in cadaveribus
bus ad mortem usque sanguis omissus fuerat, seq
invenit; reliqua corporis organa anaemica, '^^'^f^^tetii
autem sive normalem continens sanguinis qua«*'' ^^
sive eius sinus sanguine profunde colorato dilatatoS'

öieningis sanguine laete rubro injecta, plexus
leos turgidos. In nonnullis casibus cerebri

ttiiiior

o^jjjj^nbsp;continebant sanguinis quantitatem, in

'ein ®xsudationem serosam observavit. Si au-
terebrae ope aperiebatur, antequam
aiiaenbsp;emissus, post mortem etiam cerebrum

iiicum invenit kellie. Ut igitur quantitas san-
ëmtlls nl^ 1nbsp;.

. ''Ita in cavitate cranii eadem maneat, mmor

riaenbsp;per venas e cranio educi debet, si arte-

pe]|nbsp;huius liquoris quantitatem in cerebrum

^an»^- '. ^^ versa, hyperaemia cerebri venosä

a^'teriosi quantitas imminui debet,
cotit.'^ ^^ frigoris stadio totum systema arteriosum
tagnbsp;invenimus, arteriae etiam cerebri coarcta-

'■'UsT^-nbsp;Sanguis in arteriis contractis cele-

§uin 'nbsp;igitur in venas pellitur; venae san-

orit^j ^'^^'^'^Pente dilatantur et hyperaemia cerebri
qua sanguinis arteriosi quantitas im-
pfQ^ ^enae dilatatae cerebrum premendo diversa
'^Wia*^^'^^ syuptomata cerebralia, in stadio frigoris

§ 7.

^^^sii«frigoris stadium aliquamdiu duraverit,

Q^^^^'^s'^que calore excipitur febrili.

denbsp;huius est transitus causa? Multas hac

'^lllis . quot;^^h®®®® posuerunt auctores; nonnullae autem
^^Plitquot;^''' argumentis..

öiRutj^nbsp;a stilling propositam, de qua primum

fecimus, falsam esse facile liquet. Si

«e

enim in capillaribus sanguinis stasis exorta est, n®
cordis motu, neque partium vicinarum pressioquot;® ^^^
potest. Neque absurdum est accipere, qu^'i jn
nervi sensiles paralysi afficiuntur. Sanguis e ^^^^

duO'

tato, omnes affici debent. Iam vero si

stilling nonnulli nervi ad temperaturam p®'
dam destinati sanguine mutato paralysi afßci P .
etiam omnes nervi eadem ex causa paralytic! fi®'
bent. Si autem boe locum habet, nullus sequ'
calor; calor enim ex irritatione nervorum se^s
oritur.

Henle nullum fecit explicandi conatum et »

eius exemplum secutus est.nbsp;_ jn

Secundum eisenmann causa transitus posit®

fficiiiquot;' .

paralysi, qua fibrae capillarium circulares ai

Haec hypothesis argumentis caret

enim ope comprobatum est, vasorum capiUari''^ p,
rietes, si adsint, sive nullam fere habere str
sive paucas tantummodo praebere fibras, ita nt

circulares et longitudinales accipere non
Etiamsi hae fibrae adfuissent, explicatio EiSË^^ ^^^
falsa esse deberet. Pulsus enim nos docet,
lysin non adesse; plenior quidem est, sedsaep®
tangitur, quod locum habere non posset, si^r ^

Es c''quot;'

fibrae circulares paralysi afl'ectae essent.nbsp;^^

one arteriarum ad capillarium concludere p^'S^^.^^jjt
Tandem si fibrae circulares defatigatae agere ^ ^^^^
earumque paralysis sanguinis conditione
nullum adesse credimus argumentum, qua P®
hac sanguinis actione solae fibrae circulares

iUS-

^ntüi,. Ve • . .

^'tialesnbsp;enim est fibras etiam longi tu-

^^^^'y'icas fieri. Uti iam exposuimus, stadium
^eci^ndum wünderlich summum medullae
tae jjj^j ®®®ctionis gradum indicat; calor autem adauc-
siiïi^j,nbsp;irritabilitati et actioni aliarum causarum

Uacquot;quot;quot;!nbsp;est.

«ssej , ^^'^ione quaestio non persolvitur. Sï enim vera

quot;^^^Pondnbsp;calorem vehementiae stadii frigoris

'ionij ' vehementia symptomatum ad affec-
^quot;^tetnnbsp;concludere liceret. Quo vehementior

Htaljjj.^^ affectio, eo maior medullae spinalis ir-
Ueoque et calor esse debet, Experientia
^iv'e P^'obavit; docuit enim frigus minimum esse

Penitu:
vice

® non observari, calore insequenti intenso,
post frigus intensum calorem esse

quot;••^duj^nbsp;aucta Impressionabilitas ad-

calojj ^^EUFek causa transitus stadii frigoris
quot;^''vorüijjnbsp;actione cordis continuata et

^'^P^l'arium exhaustione, quo fit, ut haec

bris

ue oppleantur. Quia autem fe-
.'nbsp;nervi cardiaci continuo irritantur,

PlicatÏQ -iinbsp;nervi continuo incitari debent, ex-

SPIESS '
Cani,. ^'^I'ienti

ratione explicavit transitum ill um.

. 1 quot;arium
quot;''^••^scit

_ actio non ubivis aequabiliter adaucta est,
cornbsp;decrescit. Vicissitudo illa causa est,

tie'rvnbsp;systema capillare superat. Si enim

Pillaji^nbsp;adaucta in nonnullis systematis ca-

is imniinuatur, sanguis a corde propulsus

•t ita

maiori quantitate in partem illam irrumpquot; gt;
tonus capillarium vincatur. Quo magisnbsp;eo

corde accumulati divisione imminuitur quaquot;
magis huius organi efficacia increscit, ita ut equot;
agat, quo magis capillarium contractio
Explicatio a ruete proposita rejicienda
1». Nullo modo probatum est frigusnbsp;at-

irritatione n. vagi. Ex observationibus a ^
que etiam a budge factis, minime concludert
mus irritationem illam nervi vagi causam ess®
proximam. Pulsus enim vulgo frequer.s cor _

acceleratum esse indicat. Si autem irritatio ne^^^^^j^

adesset, cor non amplius pulsationes suas pe''
eiusve motus essent tardiores.nbsp;fgbr^'quot;

2°. Admodum parum verisimile est, stiniulum ^^
producentem in initio nervos vagos solos afficer®
tea demum totam medullam spinalem atque cei^
nam etiam secundum eubte, stimulus il'e '
guine haeret, ita ut omnes corporis
brum et medullam spinalem eodem tempore

deberet.nbsp;peqquot;®

Itaque neque irritatio nervorum vagonimi^ ^^^^
depressie nervorum medullae spinalis sensiluiquot;

irritatio nervorum cordis motoriorum, cum i

reliqui systematis nervosi vasorum actione^ ^^j^jjä
causa esse potest, cur frigoris transeat i»

stadium.nbsp;_ _ auaer^'quot;'

Diversorum auctorum theoriis expositis, 4

quomodo transitum ilium explicaturi

Ex eorum sententiarum comparatione no gt;

nondum cum certitudine determinari poss®'

plip^j. excipiatur, Ex mea autem opinione ex-
üon j- ^nbsp;proposita optima habenda est, sed

actiQnbsp;quare nonnullorum vasorum capillarium

causjnbsp;adaucta sit, quam aliorum, nee quare

pernbsp;adauctae, uti spiess docet, neque sem-

asseQtj^'^® '^b'vis eodem agat vigore. Etiam spiessio
esse anbsp;sanguinem stadio frigoris in corde

in (.Qj, ulatum, nam sanguis in venis accumulatus
justonbsp;non ])otest, quia hoc etiam organon

quot;^^gis est contractum.

§ 8.

laiïi

IHae o^plicationem transeamus symptomatum,

^^rtib^^^*^'quot; caloris observantur.
''quot;^tis ^^ ®^ternis adhuc pallido sive coeruleo colore
per tQj^ calorem iam percipit fugacem, tandem
^'alet.nbsp;dispersum. Cutis tumet, rubet et

niagijnbsp;plenus fit et frequent ior, vulgo autem

Profyjj^^^quot;'^®^® est durus. Respiratie liberior et
^Igo • ^'^^P® frequentior, anima calida. Lingua
'''■'fianbsp;quot;^^^etus ciborum appetitus, sitis intensa,

manet; organa sensus fiunt sensiliora,
aures sonos graviores aegre ferunt,
Si Veranbsp;convulsiones observantur.

%tüi.nbsp;s^plicatio a Spiessio proposita, intel-

'quot;^lla en^^^*quot;^ frigus pedetentim calor excipiat. Non-
gorisnbsp;•capillaria adhuc sunt contracta, unde fri-

Wis sejjg^^^^quot;quot;' alterius autem partis dilatatione ca-
® Producitui', nam in capillaribus expansi,

sanguis maiori adest copia eiusque circuitus ret® ^^^
tur; exosmosis et endosmosis fortior est, maten»® ^^^^
compositio maior, quo fit, ut plus caloris evo ^^^^^
Caloris adaucti perceptie ope nervorum sequot;®
ad cerebrum ducitur.

In vasis capillaribus cutis dilatatis maior a ^^^
guinis copia, unde sequitur, ut cutis turgeat
beat ; quum autem simul plus caloris evolvatmquot;' ^^^^
tactui calida est. Pulsus plenus et frequentior
iori sanguinis in arteriis fluentis copia, et es
nibus cordis frequentioribus facile explicari potes'quot;
sus autem durus nobis indicat horum vasoiu^ .^^-
rietes non relaxatos esse, sed contractione valii'quot;'^
dilatationem reniti.

Sanguis in venis accumulatus sensim sensimqii®
nescit. Causa enim accumulationis (arteria''''®^^^^!,
contractio) sublata, sanguis in venas nimiu® ®
tur. Color coeruleus igitur evanescit, respira''quot; ^^^^^
rior fit. Quum autem celeritas respirationis a ^^^
guinis circulatione pendeat, accelerata in
loris circulatione, frequentior fieri debet resP
Hac frequentia plus acidi carbonici
maior oxygenii quantitas inspiratione
nem absorbetur ; caloris evolutio et in toto
et inprimis in pulmonibus augetur, anima 'g'
lida est.nbsp;_ ^j^jis

Non solum vasa cutis capillaria in stadio
dilatantur et sanguine replentur, sed etiam o® _ ^^^ti-
sectiones nos docuerunt, in omnibus corpoH®
bus dilatationem illam locum habere.
vasa snaguine repleta in membrana mucosa

tien'nbsp;aëriferarum, in arachnoidea et pia

cerebri et medullae spinalis,
il^^^^^^scr^'ationibus aBeaumontio in Alexi St.
''atn mstitntis, certe statuere possumus membra-
mucosam, quae statu sano colorem ha-
jj^ ''Ubro pallentem, in febris calore intense rubere.
^I^^^^'^^öiia illa secretiones impedluntur. In eodem
bartin observatum est, succi gastrici secre-
caloris penitus esse suppressam et
'^entriculi mucosam siccam. Ex secretione
j^. impedita anorexia explicatur.
tiojj quot;^quot;^ae siccitas probare videtur, etiam hic secre-
^^^^ suppressam; forsitan autem anima calida
potejj.nbsp;promovens, aliquid hac in re facere

cretl^'^.nbsp;ct alvus tarda etiam ex suppressis se-

us commodam habent interpretationem.
Ji^lj^ Accumulatione sanguinis in vasis medullae spi-
tio gj'^^P^^^ribus

inquietude, continua corporis jacta-

convulsiones explicari possunt.
Puls arteriosus in cerebrum maiori copia pro-
organon incitât, quo fit, ut photophobia,
murium tinnitus, cephalalgia, vertigo, delirium

«st. caloris tempus in diversis febribus diversum
Usq^^ j! ^^^ribus intermittentibus per unam ad decern
Plürej continuatur hoc stadium, in continuis per
tidjg^^^^cs Persistit, quam vis caloris vehementia quo-

^ crescat atque increscat.
pe^jnbsp;sanguinis conditione huius stadii tempus

videtur.

§ 9.

qua®

Post aliquod tempus calor cessât, et cri i
dicuntur symptomata ei succedunt.nbsp;jj,is

Cutis hucusque^ sicca primum in facie et s
corporis partibus, dein in toto relique corpore ■ ^^^^^^
fit, et sudore tegitur universali calido, magis .j
profuso ; respiratio fit placida, evanesclt anxie ^^^^^
exstinguitur, lingua et ore humidis factis, jg|jri9gt;
deponitur. Disparet capitis dolor, evanescunt
urina emissa saepe sedimentum lateritium habet
sus moderatior fit, mollior et undulatus.

§ 10.

eï'

Hoe raodo transitum caloris in criseos stadi«»^
plicandum esse credimus:nbsp;^ ^ ^ppS

Morhosa sanguinis conditio, qua stadii caloris

• 'if* Gill

determinari videtur, desinit. Tollitur igitur
fectus, afïectio scil. systematis gangliosi,

ßtiis

guinis circuitus fuerat turbatus. Itaque
imponitur, quem vulgo criticae comitantur evacu®

§ 11.

, tr»'

Antequam ad symptomatum interpretationeiO
eamus, criseos doctrinam explicare conabim»'''

Ab antiquis inde temporibus pathologi in ^l^^^pgiH
trina versati fuerunt. Secundum veterum

'tuf'

materia peccans in corpore aegroto cocta exce

^•^'io ill«

et . . ' •l'^a succi antea acres et tenues mitiores
fierent, calore innato produceretur, et
Pore 'naturae sapientia gubernaretur. Pro tem-
ret 'nbsp;ad processum illum perficiendum indige-

Q ^'^•quot;a, dies criticos determinarunt.

illa quamvis modificata a pathologiae hu-

'rali,

^iebnbsp;conservata est, Imo vero bis etiam

»I; ^^ ^^nstattii opere sequentia leguntur
gati'^*^'^®^ kommt der Kampf zwischen Or-
higj.nbsp;Und Noxe zur Entscheidung; und

die ^^eifaches möglich: entweder siegt
Eeaction vollkommen, assi-
signbsp;Krankheitsreiz vollständig, oder

oder zwischen Organismus
sienbsp;findet eine Ausgleichung statt,

eijjg^ ^'^^ren sich gegenseitig, indem ledes
seiner Eigenthümlichkeit zu
j,nbsp;des Anderen aufgibt,

qua,^^'^^^'^® sententiis probatur, auctores illos v!m
PUä M, S'ipposuisse, quae materies nocivas irf cor-
niode '^emovere conaretur. Eogatur autem, quo-

exorta sit sententia.
qn^gnbsp;nostram opinionem huius sententiae causa

ïlod'^'^*^^ in ohservationibus nonnumquam factis,
^j'iva^^t^^^ ®anatio sequitur, absque artis auxilio, sola
?1od • ^nbsp;Inde sententia exorta esse videtur,

corpore reconditam excitari opinarentur
^ 1 id agente. Virium incitatio react io vocabatur.

1)

P. 307nbsp;die Specielle Pathologie u. Therapie Bd. I.

§ 22.

Hanc opinionem falsam esse contendo.
dem est, quod uti in omnibus naturae rebu®
etiam in corpore facultatem assumere licet,
bus in ipsum agentibus nocivis resistere easqu^ ^
possit, sed nullo jure huius essentia quaerenda ^ ^^^
vi quadam, supra materiem posita, quae
aggressibus per vires organismi ex arbitrio arc®®®
frena injiciat.nbsp;_

Huius facultatis essentia magis posita est Jquot; ^
tione et nexu mutuo partium corpus constitue ^^^
Insuper reactio non est indicium actionis m ^^^
nismo rnoderantis et conservantis, verum tantulquot;®^^^
est morbi symptoma, quod per externam noxa® ^^^
citatur, ac post irritationem demum vis illa jquot;'quot;' '

•Vritat'quot;

recipere potest, ita ut quies et regeneratio, quot;
nem sequentes sint vires medicatrices.nbsp;,

Recentiores nonnulli crisin considérant sanation'^^
sam. Quod quamvis interdum verum sit, observa''^^^^
tamen docent, hanc sententiam plerumque fais«®.

Experientia enim nos docuit, permultos e ^^^^^
terminari morbos absque criticis excretionibus, ^^^^^
gas criticasque ut videntur excretiones nullai®' ^^^
percipi possit, vim habere in symptomatum decuf
Ita bkcquerel observavit sedimentum
urina, quod crisis febris intermittentis paroxy®quot;' ^^^^
betur, in prioribus stadiis saepissime niagnaq'i^^^.jj
quantitate deponi, dum in ulteriori stadio urina .g
sit. Ex eiusdem sententia urinae sedinientain ^^^
non fixis diebus inveniuntur, neque sanationeo^^^^^
cesse est ut praecedant, quum ambae, mors
natio, sequi possint.

sitie^quot;nbsp;sanatio sine urina critica, sed etiam

infeij^'^'^*^^® seqni 'potest. Holland enim docet,
adggj^ m^ermittente interdum stadium sudoris non
Q . I lUod tamen saepius in aliis febribus observatur.
ter„ ' ^^ dicuntur, secretiones saepe exiguam ha-

rheynbsp;symptomatum decursum, patet e febribus

su^nbsp;in quibus largum in urina sedimentum et

v P^^sns observantur, sine ullo in morbo levamine.

confnbsp;tamen criticae excretiones ad bonum finem

''erre TI

tae possunt. Ita in congestione vasa partis affec-

san

'guinis impetui cedere possunt, et disrumpi,
syujnbsp;sanguinis excretione saepe causa morbi

prodi,nbsp;penitus vel pro parte tollatur, et felix

Ua

Sianbsp;®^'entus, dum in aliis casibus haemorrha-

iliia Tv. •

org^j^. mortis causa esse potest, imprimis si in
bu, quot;quot;o^ilioribus v. c. in cerebro, vel in pulmoni-

r!^ liabet.

• ^'^atövis f.. . .

criticae, quae dicuntur, excretiones

löorbQ •nbsp;criticae sint, nempe quum secretio

sanationi fa vet, secretio critica-

gtiojjjQj^. quot;^'arum plerumque aut symptoma est patho-

^lis ijj ulterioris morbi stadii, aut signum actio-

redeuntis, quorum functio e causis

Critic.' ^^^^ generalibus suppressa fuit.

iHorbi fin;

igitur vulgo non sunt causae
®tatt i) ' sequelae. Cui sententiae Can-
addictus, quamvis aliis verbis usus,
»Eben so wenig als z. B. die Fae-

Ce

li^^quot;quot;niichkeit mit dem Nahrungsstoffe
so vyeniff gleichen jene Aus-
1- 1. p. 307.

esct''

Scheidungsmaterien (seil, evacuati^
ticae) den materiellen Ursächlic ® ^^j-t,
Krankheit. Sie sind beide das ^^quot;^jpeS
die letzten Absätze, die Schlacken

vollendeten VerdauungsprocesseS,

Ausleerung bewirkt nicht erst
milation der Noxe und die Regenera
Organismus. Vielmehr sind sie oft quot; ^^^e«'
Caput mortuum dieses EegerationSp

ses, u. s. w.nbsp;. pjquot;'

An vero etiam eriticis evacuationibus quot;oci^ jj

ijqviet, ^

teries alienae e corpore edueantur, non 4
excretorum compositio in sana et morbosa
nondum satis cognita est.

§ 12.

tjaos®^'

Hisce expositis ad explicanda symptomata
mus, quae in hoc stadio observantur.nbsp;pti'

Pulsus mollis, undulatus, diminuta ejus^ jjoO®''quot;
nobis ostendunt systematis vasculosi irn*^® ^j^jjji
morbosa sanguinis conditione productam, ^^^pti
esse. Cor rarius contrahitur, arteriae jr
sansuini minus resistentes magis dilatantur, . jj
ergo plenior, quumque arteria, cuius nimia ac ^jt.
est, digito tangenti minus résistât, pulsus nio
Tardiori sanguinis in pulmonibus circulatie

cpi'quot;;

spiratio antea frequens, placida fit.nbsp;^^

Non solum arteriarum sed etiam vasorum ^^.^js
rium contractio desinit : haec igitur maio»
copia replentur.

öij^'^'^^'^'arum sudoriferarum functio redit et quo-
Cfe,;^nbsp;copia in vicinitate permagna est, se-

Nornbsp;valde augeatur necesse est, unde

glandularum reliquarum denuo locum
^itisnbsp;'nbsp;oris et linguae humiditas , qua

(iep^J'^^^trnguitur. Succus entericus secernitur, alvus
Hounbsp;in intestinis per plures dies retentae

sitaenbsp;pulti similes et admodum decompo-

g^j.°®tidissimum spargunt odorem.
e^nbsp;urinae lateritium verosimiliter partim

Pfocjnbsp;quod acidum uricum in caloris stadio

titnnbsp;lioc tempore per renes excernatur, par-

cipjj^!^® minor aquae in urina quantitas acidi prae-
^Ïlaenbsp;est. Post sudorem enira copiosum

ïeljjjj^ urina quantitas diminuta, salia et acida
cipjj,^nbsp;aucta ; ex urina igitur refrigerante prae-

iiabej,''''^''' urinae sedimentum plerumque rectam
'^ationem ad sudoris copiam.

§ 13.

pendg^'^'^^'^ Spiessium febris character révéra
gallo,]. ^ systematis nervosi conditione in genere, a
ïctiQj^^^' specie, quod systema febris causa ad
®yste quot;^quot;quot;quot;tiosam incitatur. Cum hac gangliosi
quot;ïiatis affectione ex eiusdem sententia aliae eti-
Hs p^^^. eoujunguntur, quae a caeterarum co po-
%a eonditione, sanguinis inprimis, pendent,
itaq^^g*^^'® systematis nervosi conditio in genere,
gangliosi etiam ad nutritionem accommodata

(TUI*

esse debeat, quam (nutrltionem)nbsp;/^ggeO'

nis inprimis status, huic tamen explication'

tiri possumus, quatenus praecedentibus causis

systematis vasorum nervosi irritabilitatis ^^ ^^^
characterem febris modificet necesse est.^
tamen opinione febris character pro maxi®®

a praesenti sanguinis statu pendet.

Verum quidem est, non nisi paucas ^^^^^^^g^gtet®
de alia sanguinis conditione in alio febris Ç
factas esse , sed quae exstant ' analyses satis
sanguinis crasin in febribus synochalibus et ^^^^
admodum differre; nec non

micis

in morbi decursu observantur, huius rei susp|
movent. In febribus enim putridis ex

morrhagüs passivis, etc. nobis probatur sang®® ^g^ta®
dissolutus, dum in febribus inflammatorüs P ^^g^Jit'
conditio sanguinis partes solidas auctas esse ^

Crasis autem sanguinis mutata in diversis
admodum diversa est, unde ipsarum febriu®
teres diversi.

Divisio in febres synochales et adyn^ ^ep®®^
servari tamen potest, quoniam ea duae pr'
sanguinis mutationes notantur.

§ 14.

,ntiö

Pro typi ratione febres dividuntur in coi
et intermittentes.nbsp;_ gpe'^'^'

Febris autem continua duas comprehendit
a veteribus iam acceptas, scil. continuas
nentes et continuas rémittentes-

î'ebris

Q continua continens rarissime observa-
syjUp.nbsp;enim eodem tenore pergere videantur

iniuu ^ ' Plerumque remissiones adsunt magis

In f 'quot;''^ifestae.
prae ^gj. ! continuis remittentibus, quae
••lata r quot;^servantur, matutino tempore sympto-
ïaro ^nbsp;exacerbantur vero vespertine. Nec

^ ^icissitudinem illam quotidianam, etiam
obtinet.

® dicitur febris, cuius paroxysmes,
apyrejjj^nbsp;periodo redeuntes, plenaria sequitur

§ 15.

Prosjjjj^ ^ntem, num causa febris intermittentis

Aûteanbsp;continuarum?

^^l^ris s ^^Ponere iam conati sumus patbognomonica
'eraqyg ^ omata ex circulatione turbata oriri, cae-

signa ex circulationis turbis comme-

etia^^ f^Plicationem, ita ut quaestio hue redeat:
ia „ febribus intermittentibus turbata cir-

'quot;ilatio^
Si ^pPtomata producat?

stadquot;nbsp;symptomata inquirimus, nobis

cum^*^quot;^nbsp;sudoris febrium intermitten-

fortior^quot;quot;*^^'^'^^'''^'^ convenire inque stadio frigo-

diut-^^^^^nbsp;relatione ad totius morbi de-

eadem observari symptomata

^^P'icarj dnbsp;^^igoris enim sensus eodem modo

habo^i^^' dolores lumborum et femorum excen-
quot;enda sunt

quot;Ut symptomata ex sanguinis in ve-

quoquot;

Tiis medullae spinalis accumulationenbsp;' ^^jores

etiam ex eo probatur, quod in stadio calons ^^^^^
illi evanescunt; causa enim accumulationis
sanguis in venis abundans efFundi potest. ^ ^^^^^ a

Tremor artuum et convulsionesquot;, dolor ^
nonnullis observatus, ex eodem fonte oriri ji^'®
potest. In frigoris enim stadio intense etia®
bribus continuis observantur.nbsp;(.^r

Symptomata igitur non probare mihi ^quot;^^gj^ati^
sam febris intermittentis proximam in ahasj
nervosi parte quaerendam esse. Neque ve ^
neque diuturnitas stadii frigoris hoc
rieiitia enim nes decet, stadium hocnbsp;cO»'

in febribus intermittentibus non observari,
tinuis vehementissimum esse diuque protrac ^

Itaque magna cum probabilitate conclndere ^^ ^^^
mus causam febris intermittentis proximal»
dem ac continuarum.

§ 16.

Quaeritur autem, num causa febrium m
tium propior sit diversa?

lam antea argnmenta attulimus, quibus P ^^u-
fit sententia, sanguinis conditionemnbsp;W

sam febris (ergo etiam intermittentis) propiquot;

bendam esse.nbsp;ffer®'quot;''^

Nennulla centra banc opinionem dubia a
eaque refutare conabimur.

1°. Paroxysmi aliquando absque evacuatiom
ticis terminantur. Si hisce evacuationibus P^quot;

quot;»orbi c

quot;obisnbsp;sanguine esse positam, statui posse

gQjjj.nbsp;in febre intermittente conditionem san-

plerumque causam esse sympto-
su^Q^ ' ^^Igo enim symptomata critica et inprimis
d^Qjnbsp;si ad totum morbi decursum atten-

aliq^-!' neque praesentiâ, neque absentiâ criseos
probE
'^os sac
Pltrida
Febris

tHate . accessus praeverti possunt animi pathe-
Ibqj ^^^ando vel medicamentis brevi ante accessio-
Hisce autem observationibus non
Saiu !nbsp;videtur, febris intermittentis cau-

in sanguine non esse positam. Raro enim
^uteujnbsp;febris intermittens curatur; si morbus

ratione tollatur, non facile dijudiquot;
{^jjnbsp;post hoc etiam sit propter hoc.

babefgnbsp;^'^i™* probavit, animi aifectus magnam

^item .^^^aciam in corporis nutritionem. Nutritio
^^'beiiia^^^f ^^ ^ sanguinis crasi pendet, animi igitur
tiutare '^''iirecta ratione sanguinis conditionem
aniojjnbsp;videntur. Si autem probaretur per

gj'^^^^^ata revera accessus praeverti, verosi-
^^Cere ' ^^^^ pathemata nervum sympathicum ita
est fnbsp;huius irritatio, quae causa proxi-

göiijjg ® f'® accessus; sed nondum constaret, san-
'^'quot;'^Piorei^^^'^ abnormalem febris intermittentis causam
Porreçynbsp;Quod medicamentis brevi ante

''a Honnbsp;praeverti potest, ex mea senten-

•■ein ijj P'^^bat, causam febris intermittentis propio-
®ysteniate nervoso esse positam. Qua ratione

6*

pfi'

medicainina in corpus agant, vulgo nescim'^®' ^^^
tummodo hoe nobis cognitum est,
Inta brevissimo tempore in sanguinem p®'^® ^^^^
Sanguis ex omnibus corporis partibus omissus i»
de miscetur; medicamen igitur sanguinis crasio
tando accessum praevertere potest.

3°. Intermissiones et reditus periodieus
nervosi affectionem indicant. Ex nostra
intermissiones in febribus observatae tribui
possunt systematis nervosi seil, ganglioruu^
tioni, quae causam proximam sistit pathognoi®®
rum febris symptomatum, sed non probant
lam spinalem intermissionum causam esse.
sic dictis neurosibus intermissiones observantur f
non tam regulariter redeunt accessiones,nbsp;Jj-

febribus intermittentibus, alii igitur causaej »
ritas illa tribui debet.nbsp;, jo

Periodicitas non tantum febribus propria ^^^
omnibus vitae phaenomenis locum habere potest' ^^^^
in menstruatione. In maniacis subinde obser^ ^^^^
alternis diebus horâ determinatâ symptomata e^
bari. Post febrifugorum usum haec exacerbatio.'l ^^^^
die obtinet, atque igitur intermittens sic dicta
huius typi tertianae causa esse non videtur.

Periodicitatis causa autem penitus nos latent® ^^
terminari non potest, num systematis ner^o®
sanguinis affectio eam producat.nbsp;^ggr

4°. In apyrexia nulla symptomata morbos^' ^^^
vantur. Secundum henle ') horum

absentia

jjS-

1) Henle, Handbuch der rationellen Pathologie

-MUQnbsp;esse morbura mere nervosum, tanfcum-

■Han-fnbsp;continua morbi symptomata nobis non

fieri.

• Ir K

sj-jj ® res sic dietae larvatae indicare non possunt,
one^*^^^'® nervosi et quidem medullae spinalis affecti-
ïle^. f^^ris intermittentis esse causam propiorem.
cliijj.^.nbsp;periodleo et sanatione per sulphas

quot;loti'nbsp;illud acquisiverunt, licet patbogno-

ejfpQ ^ fe'^ris symptomata non observantur. Supra
ÎHe ^ conati sumus, neque periodicitatem ne-
per sulphas chinini probare posse ,
P(Q . crasin mutatam febris intermittentis causam
non esse. De febrium intermittentium typo
»t) ^ ®cqnentia dixit :
'ose^quot;^ ^ypus der fieberhaften und fieber-
^quot;-'ankheiten wird von einerUrsache
bgj^nbsp;diese einwirkt, entstehen

tgfj^^/'® i Arten von Krankheiten mit in-
, ittirenden Typus. Wirkt die Sumpf-

auf

d

ta. , quot;^P^is; bewirkt sie in Menschen un-
b(

'^'»en e-

den schmerzhaftes, krampfhaftes Lei-

) s 0

'®rin- ®^®cheint auch dieses in einem in-

Itanbsp;Typus.quot;

•nitte '^'erisimile est, causam febrium tum inter-
tum continuarum propiorem positam

Handbuch der allgemeinen Pathologie, Th. l.

— 8G —

qvstei»''

esse in miitata sanguinis conditione, qna quot;j

gangliosum afficiatur.

Longe autem abest, ut credamus, In febrib«®

unam eandemque adesse sanguinis crasin ;

admodum differre jure statui potest et eX nosti®

tentia, in diversa tantum sanguinis conditio^'®

diversitatis causa quaerenda est,

Etiam Clarissimus peuys van dee hOEVëî' ^^

guinem morbose affectum febris causam babe*''

eius opere de Arte medica sequentia ieS^^^^^pi-

»Quaecunque sit fe brium di versit^^®' ^^^

nes unum habere fontem unamque e^

ya*

guine originem videntur, ex cuiu=
metamorphosi febrium species,
tes, discrimina tanquam communi
sa, proveniunt.quot;nbsp;.

Exstant quidem diversae sanguinis in
bribus analyses , nec tamen inde quidquam
potest, circa propiores typi diversitatis causas»
ut haec quidem penitus adhuc lateant.

§ 17.

tgt;-

Vulgo etiam distlnguitur Inter febres e®
ales, sive primarias et symptomatica®

secundarias.

Quia autem ex nostra opinione sanguinis
semper producit morbosam systematis vasorui» ^^^^
vosi irritationem, qua febris oritur, hac dlvisiquot;'^^^^,
tummodo causae remotiores Indicarl possunt- .
ptomaticae Igitur vocantur febres, quae a

J

'estus cl •

sive , '^sdam locali producuntur, essentiales,
vero, si stimulus talis iridicari non
ealijnbsp;sanguinis conditio morbosa primaria, lo-

=^ffectio secundaria sit.

§ 18-

Dj^^!'®®^'® nunc nostrae est disquisitionis summa?

docuit, ortum febris huiusque sym-

tnjj^^ ^ hodierna scientiae conditione cum certi-

ge^g^^^nbsp;non posse, inque hac pathologiae

reni ^^ parte, uti in aliis, multa dubia et obscura
'«anere.

TANTUM.

THES E S.

I.

lullammationis incii)ientis causa non pondcre potest
ralysi nervorum vasa concomitantium.

II.

. vrscb^''

Assentior Clarissimo Günther dicenti: »D*® g^y
nung , dass nach reichlichen Genüsse von Getränke ^^^
rasch Abgang des Urins eintritt, ist aus dem
Darmzotten zu erklären.

III.

Dissentier Frankio dicenti: febres nonnullas
tius morborum quam morbos esse vocandas.

IV.

ihre

Nicht die Muskeln sondern die Muskelnerven,
siblen Enden im ßückenmarke sind der Sitz des »quot;g®®

V.

Phthisis n 1 .
cipj P'Utaonalls adesse potest, dum signa physlca per-

VI.

^ausaa

P®sitamnbsp;febris intermittentis in medulla spinali

esse nego.

VII.

'^öumnbsp;^^^ albuminuria conjunctis morbum organicum

''desse confici nequit.

VIII.

'^^'^erse

OacQ ^ ® statuit Canstatt: die Reaction in Fiebern hem-
'chiffg ■nbsp;gt; wäre Unsinn, und hiesse sich die Kettungs-

B'ücken verbrennen.

IX.

^'Qes ^^^ °|ogische Symptome sind alle nicht Erscheinungen
Processes, der Krankheit, sondern Er-
SUöggQnbsp;Lebensprocesses unter abgeänderten Bedin-

Henle.

X.

Qui

öos'^'^^*^^ P'^omiscue et passim utitur remedius, nulla pro-

Celsus.

XI.

Ite

''(^et innbsp;Clar. Suringar: Neque tamen acquiescere

At °^servationihus , quae visa sunt explicare stu-

XII.

in jeder lirankheit die Folge von neuen oder

alten Ursachen, so giebt es entweder keinenbsp;^ici^

action, oder jede Lebensäusserung ist abnorm, . ^us
ganz und allein aus der ureigenen Kraft des Org
entspringt.nbsp;^^

XIII.

Eecte van Swieten: Numquam magis périclitât*quot;'
medici, quam ubi agitur de graviditate determinanda'

XIV.

Culter optima panaritii medela.

aan mijnen vkiend
P. P E E L E N ,

^I'SE EEVOEDERIng tot doctor in de geneeskunde.

, mijn yriend ! op 't pad der eere
welbesteden tijd.
swdlig zij volgend leven
Aan mensehlijk heil gewijd.

Ontzie noch moeite, noch gevaren;
I^e waarheid blijv' uw wensch;
®es kundig Arts , van God gezegend,
Maar meer dan Arts, — wees mensch !

tZegt weinig , met een roem te pralen ,
I^aar iedereen van spreekt;
® Weten , door met vlijt studeren ,
wat in boeken steekt;

■quot;^eer zegt het, nut te doen met lessen,
JDie ons ervaring biedt; —

gij ook tot uw gids moog kiezen,
Versmaad die lessen niet.

^een stelsel, nog zoo hoog geprezen,
En vaak met regt gelaakt,
eeft Op den duur het veld gehouden,
Of groot fortuin gemaakt;

Het was ervaring en geheugen,

Wat ons het meeste baat,
Die , als de boeken ons misleiden,
Ons nimmermeer verlaat.

Werk op het pad, voor u ontsloten,

Als dienaar der natuur ;
Vergeefs zoudt gij haar willen dwingen !

Men bluscht geen brand met vuur.
De wetenschap verkwikk' uw leven,

Dat zij u nooit ontvlie.
Maar volg, in 't vak door u gekozen,
Verstandige Empirie.

G. S.

Maarssen,
November 1848.