AMSTERDAM.

L itfj tquot;s f r. ^/[ö(/e r I. s p a, o

iZZ.

V.V. N⁰.

Kast 71, PI. A

'f I

Ver

ii

^rlTftAVE_y^AS

„uiiere Noord Nederlaiidsclie Mecslcrwerkon,

^ bewerktⁱ ^

voorvierluuulig Klavier

'quot;O,.

j.c.ii.fii aiiiisiöl.

ÖEt, HHH

Voorbericht.

In de Bibliotheek der Vcveeiiig'iiig' voor Noord-Nederland's muziekgeschiedenis berust een (juarto band {ohlongformoul). bevattende cene verzameling van ..Oude en nieuwe llol-lantse Boeren Lieties en Contradansenquot; gedrukt te Amsterdam bij „Estienne Roger Musijk-en Boekverkooperquot; zonder jaartal; die verzameling bestaat uit 13 deeltjes en houdt in niet minder dan 996 verschillende eenstemmige dansliedjes of wijzen: iedere wijs heeft hare eigen benaming; in een volledig register, aan liet einde van het 1.!° deeltje algediukt, zijn de

titels alphabetisch geordend.

De bekende muziekdrukker Etienne Roger oefende zijn beroep uit op liet einde der 17° en in het begin der 18'' eeuw. Uit bet feit. dat eene der wijzen den titel draagt van , (VL'ytreciitse Vreedenquot; is op te maken dat de uitgave althans van liet deeltje, waarin die wijs voorkomt, in of na het jaar 1713 moet zijn verschenen; de titels der drie eerste deeltjes wijzen ecu tweeden druk aan en kunnen dus reeds van vóór dien tijd dagteekeuen.

Eene soortgelijke verzameling met denzclfden titel, docli met bijvoeging „Op nieuws geheel verbetert en doorgaans vermeerdert voor handviool, de Huvdt en haubois zag liet licht bij Pieter Mortier op den Vvgendam; het o¹' deeltje van deze uitgave is in den zelfden (juarto band te vinden. De Heer J. C. Boerste Delft bezit daarvan de eerste drie deeltjes: uit eene vergelijking met de drie eerste deeltjes van Hoger blijkt dat werkelijk de verzameling van Mortier eene vermeerderde uitgave is.

Deze verzamelingen trokken reeds bij de erste kennismaking zeer mijne aandacht. Ik vond iu dat groote aantal korte, voor een strijk- ol blaasinstrument bijeengebiachte danswijzen veel wat mij bijzonder aantrok. De algemeene titel „Oude en nieuwe Hoereu Lietiesquot; duidt reeds aan. dat hier bijeengebracht zijn volksdeuntjes en dansliedjes van vroegeren en lateren tijd. gezet voor een enkel muziekinstrument, dat het gezang of den dans moest begeleiden.

De opschriften boven elke wijs geplaatst, duiden aan eene bepaalde danssoort, zooals Oaillarde. Allemande. Courante, met of zonder nadere omschrijving, ol zij vermelden de aanvangswoorden van bet liedje, waaraan de wijs is ontleend. Vele van die opschriften zijn alles behalve van kieschen aard: het is dus te veronderstellen dat wij hier bijeen verzameld en opgeteekend vinden de wijzen van liedjes, die bij de lagere klassen van het volk doorgedrongen en bijzonder geliefd waven.

Bij liet doovsuuffclen van deze merkwaardige eu. naar ik lueeu. zeldzame verzame-liugeii. roe))! men zich telkens voor den geest de tafereeleu van een Ostade, Teniers en Jan Steen, die ons te zien geven welk vermaak ons volk bij feesten en drinkgelagen schiep in die reizende muziekanten, die met eene viool of has gewapend, er dapper op los strijken om de dans-en zanglustigen op te wekken en op te vrolijken.

Uit een muzikaal oogpunt zijn die Hoeren Liedjes en Contradansen zeer behingrijk; de meesten getuigen van kernaclitigen en gezonden muzikalen zin: velen treffen door hunne eigenaardige toonsoort, rhytmiek en indeeling; niet weinigen zijn er onder, waarvan de melodievorming zeer schoon is te noemen; allen vertoonen een eigenaardig karakter.

Ais bron voor de kennis en de geschiedenis van onze volksmuziek zal deze verzameling gewichtige diensten kunnen bewijzen. Wij ontmoeten er vele oude bekende wijzen, die men reeds in onze lied — en luitboeken van de 16?- en 17'' eeuw aantreft en kunnen dus nagaan welke tot in ile 18° eeuw populair gebleven zijn.

Ook de opschritten, voor zoover zij blijken ontleend te zijn aan oude volksliederen, kunnen misschien leiden tot het weder opsporen van de oorspronkelijke, verloren gewaande, voiksmelodiën.

De geschiedkundige waarde wensch ik echter hier niet in het licht te stellen; daarvoor hel) ik meerdere gegevens noodig, dan mij thans ten dienste staan.

Met eene vierhandige klavierbewerking van enkele nonnners wil ik alleen de aandacht op het muzikaal gehalte der ..Moerenliedjes en contradansenquot; vestigen.

Dat ik zoodanige bewerking koos, behoeft, naar ik vertrouw, geene verontschuldiging.

De liedjes zijn er uitnemend voor geschikt en het klavier is nu eenmaal het instrument, dat 't meest in het bereik ligt van hen. die, naar wij hopen, in deze l(j^e uitgave dei Vereeniging belang zullen stellen.

Niet alle in deze uitgave voorkomende danswijzen werden ontleend aan de bovengenoemde verzamelingen, .,'t Uitnement Kabinet van Paulus Matthyszquot; leverde mij do .V^s 1 en 5, „Starter's 't Friesche Lusthofquot; de Nquot;^s ti en 15.

In „het Stadsmuziek Collegie te Utrecht (1631—1881), eene bijdrage tot de geschiedenis der toonkunst in Nederlandquot; (Utrecht J. L. Beyers 186!) gaf ik eene vrij uitvoerige beschrijving van het eerstgenoemde werk. Dat ..Kabinet vol Pavanen, Almandeu, ..Sarbandeu, Couranten, 1 Sa letten. Intraden, Airs etc. en de nieuwste Voizen, om met 2 eu .,3 Fioolen of ander Speeltuig'li te gebruiken van de alder konstighste Speelmeesters en Liefhebbers van de geluyt kavelingh (dezer tyds) byeengestelt ' is zeer belangrijk vooi de kennis van de beoefening der intrumentaalmuziek in het midden der 17° eeuw in ons Vaderland: het bevat een groot aantal danswijzen, waarvan de veelstemmige bearbeiding in hooge mate belangstelling wekt.

Er blijkt o. a. uit dat eene eanonische en contrapuntisehe bewerking van die danswijzen zeer gebruikelijk was; die aanwijzing heb ik mij voor mijne bewerking zooveel mogelijk ten nutte gemaakt.

Starter heeft bij de keuze van de wijzen, waarop hij zijn „liedjes van de min' dichtte blijk gegeven van een bijzonder ontwikkelden muzikalen smaak, ook al moge de ..Musyckmeester der stadt Leeuwarden, Mr. Jacques Vredemanquot;, die blijkens den titel „de uitgave der muziek bezorgde,quot; veel tot die keuze hebben bijgedragen.

De in zijn Friesche Lusthof opgenomen „Stemmen eu Voyzenquot; behooren tot de schoonste liederen van dien tijd. Ik kon geen weerstand bieden aan de verleiding om ook daaruit eene kleine keuze to doen.

III

lu de volgende aanteekcningen, waarmede ik mijn voorbericht besluit, deel ik mede hetgeen mij bekend is omtrent enkele der in deze uitgave voorkomende danswijzen.

No. I. Nobel-Man uit 't üitnement Kabinet van Paulus Matthysz: Eerste Deel 164G. fol. 5. tweestemmig; komt daar voor, gefigureert van J. Sc hopen. Die ftguratiën zijn natuurlijk bij deze uitgave achterwege gelaten. De baspartij voorkomende in het aanhangsel tot het I^squot;' deel {zie het Siachmnzivh collegie ie Utrecht pay. w/) heb ik tot op enkele maten na geheel gevolgd.

No. 2. Gaiilarde triomfant nquot; 30 \ nn de Hollantse Moereidiedjes en Contradansen, uitgave vau Etienne Koger.

No. 3. Vogtigheyd aen de blanke Smidt uquot; 799 van de Hoerenliedjes, uitgave Hoger. Herkomst van den tekst onbekend.

No. 4. Gaiilarde Strijkstok nquot; 148 der Hoerenliedjes uitgave vau Pieter Mortier. Eenigzins minder getigureerd komt die wijs voor in de uitgave van Kogei n 140.

No. 5. Courante uquot; 2 Foucart uit 't Üitnement Kabinet „van Paulus Matthysz''

deel fol. 2, met 3 hooge geluiden, d. i. driestemmig.

No. 6. Peckingstons Pond lees; Packington's Pound uit Starter's ,.'t Friesche Lusthofquot;, pag. 10, uitgave van 1621. Volgens Prof. J. P. N, Land komt deze wijs voor in liet bij hem in bewerking zijnde luitboek van Thysius, maar aldaar verbasterd tot Paocetouspon.

Deze wijs vindt men reeds in 159ti in Engeland. Sir Packingtou wedde ondei Llisa-beth, dat hij voor 3000 t van White-Hall naar Greenwich zou zwemmen, doch de koningin, die van knappe mannen hield, wilde hem aan dat gevaar niet blootgesteld hebben. Vau dezen lustigen Packingtou is het portret nog op het familiegoed Westwood voorhanden.

De oude woorden, tot dit lied behooronde, schijnen verloren te zijn.

No. 7. Galjaarde Hooren bade! n' 233 der Hoerenliedjes uitgave Koger. De be-teekenis van ..Hooren badelquot; is mij onbekend.

No. 8. Bredaas Biertje n⁰ 206 der Hoerenliedjes uitgave Koger.

No. 9. Adieu, schoone Liefde nquot; 49 der Hoerenliedjes uitgave Koger.

Herkomst van den tekst onbekend.

No. 10. De Boufon nquot; 80 der Hoerenliedjes uitgave Hoger.

lu 't luitboek van Thysius komt een andere vorm van deze wijs voor ouder den naam van „Boter op de pensen.quot;

No. II. Een Boer rontom nquot; 151 der Hoerenliedjes uitgave Koger.

No. 12. Menuet uquot; 504 der Hoerenliedjes uitgave Koger.

No. 13. De doot van den Konink van Engelant u' 796 der Hoerenliedjes uitgave Koger. — Welke Koning van Engeland hier bedoeld wordt, is niet na te gaan. De melodie is eene der schoonste van de geheele verzameling.

No. 14. Gharmoes uquot; 959 der Hoerenliedjes uitgave Koger, misschien afteleideu van Scara mouche, do tooneellype van den bluffer, en grootspreker. —

No 15. Een ronden — dans om de Bruydt te bedde te dansen, stemme: ..() myn

IV

Engeleyn. o myn Teubeleynquot;, uit Starter's t' Friesche Lusthof, pag. 125. bij wien liet als heurtzang van ..jongniaiis en dochtersquot; voorkomt.

Eeuc (inde melodie, waarvan verschillende lezingen besta,m. die ook in Engeland en Duitschland zeer i^opulair schijnt geweest te zijn.

Eene dier lezingen is opgenomen in het luitboek van Thysius onder de bcaainiug „Soet Oliverquot;, waaruit door 1!. L. Poole (the Athenaeum van 4. Junij 1881, pag. 7(U) wordt opgemaakt, dat liet lied in Shakespeare's ..As you like if: .,0 sweet Oliver! 0 brave Oliver!quot; op die wijs zou zijn gezongen.

Utrecht, Januarij 1882.

J. (J. M. rah /{/ctnsfff/k.

Oud - Nederhindsche Danswijzen,

Oud-lVederlandsclie Danswijzen.

/

:ö

Stich und Dmck der Rötlfir'schon Offioln In Leipzig

Oud-Ncderlandsohe Danswijzen.

I. Nobelman.

rramp;H

III.Vogtigheijd aen de blanke Smidt. Molto moderato.

ritard. O

3=3:3;

O

ZIX3

IV. Gaillarde Strijkstok. ^tcondo. Allegretto.

r rf

' - j

■!

Primo.

r rquot; p

J- . J.:

p

^■^::*' Y . i

^{r J}i

mmmr

rrr

\l. Stemme: Peckingstons Pond. Allegro coimnodo.

;■ MIJ

i

^tf|ffr|rTrirf|fTf|f'l

f

Efe

éM

Vlf. Galjaarde Hooren badel.

Alle^reKo.

t ^ ^ f ^

i

1

P

rir

Second o.

VIIÏ. Bredaas Biertje. Allegro.

Primo. '^:i

IX. Adieu Schoone Liefde. Andanle es press ivo.

flip

m

r.: r

Socondo.

a

m.

r tr r......

8

Primo.

Öf

MOM

ig:^

M

r r r

XI. Een Boer rontom.

Marcafo.

gipgpi

Primo.

XI. Een B oer rontom.

Marcato. , j , J. J I J. )gt;i j.

..8 i

X li. Menuet.

f J J

—

f

ite

r ^ r

crr.tc

4

is Second o.

Xm. De; doot van den Konink van Engelant. Allt'greffo niollo ospressivo e legate».

pSi.'

H

zr y

tt?. ^

/vgt;

I

Primo.

Xlll. De doot van den Konink van Engelant.

Allegretto mol to espressivo e legato.

quot;421- quot;

m

$J ——[

c.sprrxsn-n

;lt; ? j ; ^

6 ^ rr^t te 11;!

tiJ J

cresr.

$E

ï ^

Primo.

XIV. Channo es. Allegro. A

;%• ■

H -

rK i* ¹

s

f

r r f ^

y

22 Hocomlo.

XV. Een Rondendans, om de Bruydt te bedde te dansen.

O mijn Eng-elcyn, ü mijn Tcnbeleyn.

Andante.

1* quot;i

p

o

0 _m. 0

rs^L:

ir 'V it

rA-

TÏ •

amp;

pp

mm.

ÈEÉEE

Primo.

XV. Een Rondendans, om de Bruydt te bedde te dansen.

O mijn Eng-cleyn, o mijn Tenheleyn.

Andante.

!gt;!gt;

; -ï

1

/ y

il-'

lUappij ioi héèi isr TooÉimsi.

Vereeniging voor Noord-Nederlands Muziekgeschiedenis.

Ieder die in 1882 als Besc/ienncr toetreedt en mij een postwissel van / 3. - /.endt of zoo veel mcér als hij in 't belang onzer kostbare nasporingen. gelieft ijij te dragen . en mij - voor zooveel hij niet in Avistcrdam woont — portvry naam en adres van zjn gcivoucn Boekhandelaar opgeeft, ontvangt in den loop van dit jaar door mij:

i⁰. Prof. Moll's. „Kerkgezang tijdens de Oud-nederlandsche muziekschool-zoolang de voorraad strekt;

Mis van Jac. Obrkciit ..Fortuna Desperata'-. bewerkt door Roükr'I' Iütnkk; het ..derde jaarboek der Vereenigingquot;; en wat de Vereeniging wijders in 't jaar 1882 zal uitgeven.

Wie op de boven aangewezen manier als Lid toetreedt 'postwissel van ƒ 1.25 of méér) ontvangt: i⁰. Moll's Kerkgezang, en 2°. het Jaarboek; doch geen der muziek-uitgaven.

De vroeger door de Vereeniging uitgegeven werken zijn tot de volgende prijzen voor ieder verkrijgbaar, als:

j. 1'. SwEi-'r.iNCK. Regina Coelu^ÉF , . Partituur . . .

¹ ^tel Stemmen .

XIX Oud-Necle r 1 andscIfe^c''^{c 11} ■ ^uit den ..Nederlandt-schen Gedenck-clanckquot; van Adrianus Valerius.....

I. P. SWEEI.INC'K. Zeven Orgelstukken......

Twaalf Geuzeliedjes, uit den Spaanschen tijd. Met klavierbegeleiding en toelichting, door Prof. A. D. LOMAN . .

Coknelis Schla'1 . Drie Madrigalen en J. P. Swkeijnck.

Twee Chansons........Partituur . . .

/' 1 Stel Stemmen .

j. P. Sweelinck. Chanson . .

J. P. Swkeuxck. Acht Zes-stemmige Psalmen mit bio-biblio-J grafische Schets door H. K. L. Tiedbman en fotografisch portret van SwEEl.ïNciK......Partituui' . .

1 SteUjëtemmen .

j. Wanninc;. Rloemiezing uit de 52 Sententiae, bemerkt door Robert Im i ........Partituur . . .

1 Stel Stemmen .

B ou ws teen en: Perste en Tweede Jaarboek der/Véreeniging; ieder AiHHterddiH, Fcbrmrij IfiS'J.

(I. U. Roder, Ilt;öii)/.ig.