specimen^ jüridicum inaugurale

JURE QUOD CONJUGES IN BOM COM-
MUNIA HABENT.

m

SPECIMEN JTJRIUICÜM INAUGURALE

DE

JURE QUOD CONJUGES IN BONA
COMMUNIA HABENT,

QUOD ,

ANNUENTE SUMMO NUMINE,

EX AÜCTOIilTATB RECTORIS MAGNIFICI

PETRI JOHANNIS ISAÄCI de FREMERY,

MATH. MAG. 1'HIL. SAT. 5[F.!). ET AKT. GEST. DOCT. ET PKOF.
SEC NON

amplissimi senatus academici consensu,

AC

nobilissimae facültatis juridicae decreto,

gt;Pr© ©ra^it ^od-prattts

SÜ.-HMISliUE IN

JURE ROMANO AC HODIERNO HONOEIBÜS ET PRIVILEGIIS
IN ACADEMIA RHENO-TRAJECTINA

MTB ET LEGITIME CONSEQUENDIS,
eruditorum examini submittit

mumm hügo maria m daeili va^' varick

Haganus.

A. J). XXVIII M. JUNII A. MDCCCXLVIII, IlOKA III.

TRAJECTI AD RHENUM,
apud j. g. b r o e s e,

irDCCcxLvni.

TTPIS K. J. GIEßEN.

MATRI,

optimae, carissimae

NEC

PIAE MEMOEIAE

VIRI CLARISSIMI

JANI RICHARDI DE BRUEIJS,

DUM IN VIVIS EKAT JÜKIS ÜIRIUSQUE DOCTOKIS IN ILVCCE ACADBMIA JDBIS
TROrESSOElS ORDINAEn, EQCITIEUS OEDINIS KEEKLANDICI lEOSIS ADSOEIPTI.

PIO GRATOQUE ANIMO.

A.

t-^ä-ßC^-

SPECIMINIS CONSPECTUS.

Sectio I. De comjiuniomis bonouum okigixe pag. i.
» II. De jure quod coxjuges cokjuctim in boxa

COMMUXIA HABEST pag. 35.

)) III. De jure quod maritus in bona communia

exercere potest pag. 46.
» IV. De jure quod uxor ratione comnunionis

habet pag. 57.
» V. De uxokis jure petendi sepakationem bono-
rum pag. 76.

» VI. De trxoRis jure renuntxandi communioni bo-
norum pag. 86.
» VII. De conjugum jure post mortem disponendi
de bonis communibus pag, 94.

L. S.

Academiam relicturum gratiis me jubet animus
tibi carissîma mater ! hac opportunitate maximas agere
gratias, pro summa caritate, qua me a tenerrima vitae
periodo, ad hune usque diem prosecuta es : Semper me
proh dolor! mature jam pâtre orbum praeceptis et mo-
nitis ad omnia bona et honesta incitavisti, qua sane dif-
ficili vitae sorte quum summa cura et liberalitate sis
perfuncta, hoc unice studebo, ut tibi digne rependam ;
D O. M. te diu servet incolumem , enixe precor!

Novissîmus ad magnam illorum juvenum quum acce-
dam catervam, quibus praestanti praeceptore j. r. de
bkueijs familiariter uti contigit, eheu! Pro te, tuos
mânes compello Vir beate! numquam post ullos memo-
rande! occidisti, nec fata siverunt, te humanissime sus-
eeptis Promotoris partibus perfungi. Dum recolo , qualis
mibipraeceptor, qualis amicus fueris, movet me tui memo-
ria , teque mihi ereptum lugeo ; talis enim fuisti, talem ha-
beri studuisti, ut nihil ad speciem agens unice nitereris
quam plurimis prodesse: Quid tuam doctrinam, come
ingenium, summam humanitatem, tuam pietatem ab omni
ostentatione remotam praedicem, omnibus nimirum dis-
cipulis, in communi patria dispersis notissima : illud autem
profiteor, tui recordationem, qui toties me ad industriam
et virtutem incitaveris, nullo tempore, nullis rebus de-
letum iri : profecto, quoad tristis et solemnis illius diei ima-
go est subitura, quo mihi ex tuo moribund! ore gravis-
sima vitae praecepta audire licuit, id contendam, ut tuo
exemplo virtutem assecutus propter ipsam, me tui me-
moria non prorsus indignum praestem.

Neque vestras unquam obliturus sum lectiones Trium-
viri Clainssimi holti, ackeksdijk et vreede , in hacce

academia Juris Anfecessores ! gratias vobis habeo maxi-
mas, pro egregia vestra institutione ; me vos habuisse prae-
ceptores semper gloriabor.

Praesertim quoque tibi Clarissime veeede Promotor
aestumatissime ! multa me debere fateor Etenim defuncti
Clarissimi de beueijs partes in te summa benevolentiä
suscepisti, qua adjutus nunc mihi cursus academici stadium
perficere licet!

Nec te Doctissime hammdîg ! nunc silentio praeteribo.
Etenim me puerum in tuam domum recepisti, mihi alter
pater exstitisti, atque consiliis ita aflPuisti, ut tuae insti-
tutionis et contubernii recordatio mihi semper futura sit
jucundissima.

Tandem et vos valeatis commilitones carissimi! vobis
omnibus felix faustusque vitae cursus eveniat ex animo
opto et precor.

Teajecii au Rhenum,

ante diem 24. m. Junii 1848.

A chaque pas que l'homme a fait vers la civilisation, la femme a fait un
pas vers l'égalité avec l'homme.

Eatheby (^Eevue de législation et de juris-
prudence, Tom. XVIII.)

SECTIO PRIMA.

DE COMMÜNIONIS BONORUM ORIGINE.

Inter illa, quae vere dicere possumus patria
instituta, certe primarium locum tenet communio
bonorum inter conjuges.

Neque enim haecce communio ex jure Romano
ortum habuit, vel habere potuit,quippe cujus tum
antiquioribiis, tum recentioribus principiis prorsus
adversetur.

»Jure Romano nulla inter conjuges contrahebatur
communio bonorum, nisi honoraria duntaxat; id
est, honoris causa maritus et uxor socii dicebantur
omnis fortunae, una domus commixta familia, cum
distincta habcrent patrimonia 1).quot;

Donec enim conventio in manum mariti obtinuit,
uxor transibat in mariti familiam, fiebat quasi filia
familias 2), agnata suis liberis, sed hoc ipso exclu-
debatur omnis idea communionis bonorum inter
conjuges; tamquam filia enim nihil proprie ha-
bere potuit, sed omnia acquirebat marito, uti fdia
patri,

Sed et postquam in manum conventio ex usu
recessit, invaluitque, ut mulieres nuptias inirent
sine conventione, fiebant utique uxores, sed mi-
nime filiae, manebant in familia sua, bona si quae

1)nbsp;Astosii matthaei paroemiae , paroemia secunda.

2)nbsp;Gajus, I. § 114. II. § 98, 159. Cicebo, in Topicis,
Cap. IV. VoET, ad tit D. de Ritu Nupt. N». 41.

haberent sibi retinebant, ita vero ut plerumque
dos constitueretur 1), unde maxime matrimo-
nium a concubinatu distinxerunt Romani: sed
tum parapherna, tum dotes pariter adversantur
notioni communionis bonorum , eamque exclu-
dunt 2).

Ex nonnullorum opinione, in Gallia a Roma-
nis nondum occupata, communio bonorum inter
conjuges locum habuit 3). Sed primum res
admodum incerta esse videtur; deinde non est
dubium, quin jus antiquum Gallorum in pleris-
que locum cessent juri Romano et subinde Ger-
manico. Sed non opus est ut hac de re plenius
agamus, consulenda est dissertatie viri consul-

]) Praeceptoris clarissimi Hoitii , Hist. Jur. lineamenta.
§ 292 et ibi notae.

2)nbsp;VoET, ad tit D. de Rita Nupt. Nquot;. 65.

3)nbsp;Recherches sur l'histoire du droit de succession chez
les femmes, par bathery; in Bevue de législation et de Juris-
prudence par woiowsKi, torn. XVIII, pag. 641 et 42.

1«

tissimi van nierop qui réfuta vit sententiam viri con-
sultissimi van buren, idem statuentis. Qui quum
niteretur loco caesaris lib. IV, c. 19 de bello
gallico. »Viri, quantas pecunias ab uxoribus do-
tis nomine acceperunt, tantas ex suis bonis, aesti-
matione facta, cum dotibus communicant. Hujus
omnis pecuniae conjunctim ratio habetur, fructus-
que servantur; uter eorum vita superarit, ad eum
pars utriusque cum fructibus superiorum temporum
pervenit;quot; Vir consnltissimus vah nierop dicit, tum
obtinuisse contractum aleatorium, quum hic aequi-
pollensconsisteretin eventu incerto 1); porro, rem
esse dubiam, cum Caesar libro primo dicat, viros
in uxores habuisse vitae necisque potestatem, quod

1) Vàn siEnop , de bonorum coramunionis inter conju-
ges origine, praesertim in patria nostra. Amstel. 1839 ,
pag. 24. Etudes historiques sur le droit civil Français , par
KOEsiGswARTEn in Jlevue de législation et de Jurispru-
dence, par woi.o\\sKi, tom, XVII, pag. 429.

profecto parurn congruens ideae communionis bo-
uorum est 1).

Jam neque ex Jure Germanico, sive antiquis
consuetuflinibus Gentium Germanicarum nostra bo-
norum commuuio derivari vei declatari posse vi-
detur. Jus familiae Germamcum longe diversum
erat a jure Romano, attamen in nonnullis habuit
similitudinem. Uxor non fiebat ancilla seu serva,
uti ex moribiis Orientalium ; erat socia vitae, unde
polygamia apud originis Germanicae gentes nou
obtinuit. »Nec ullam morum partem magis lau-
»daveris. Nam prope soli barbarorum singulis ux-
»oribus conlcnti sunt, exceptis admodurn paucis,
»qui non libidine, sed ob nobilitalem pluribus nup-
»liis ambiuntur. Dolem non uxor marilo, sed uxo-
»ri maritiis offert. Intersunt parentes et pro-
»pinqui, ac munera probant: munera non ad

1) Französische Staats- und ßechtsgeschichte von l. a.
wahnkoemg, tu. a. war.woemg und l. stein. Easel 1848; toQi-
II, pag. 245 ct 246.

»delicias muliebres quaesita, nec quibus nova nupta
»comatur, sed boves et frenatum equum et scutum
»cura framea gladioque. In haec munera uxor
»accipitur. Atque invicem aliquid ipsa armorum
»viro oflèrt. Hoe maximura vinculum, haec arcana
»sacra, hos conjugales deos artibrantur.quot; Tacitus de
morib. Germ. C. 18.

Vel sic tamen uxor marito subjiciebatur, quod
ingenio horainum nondura excultorum et bellico-
sorura consentaneum erat 1).

Antiquo jure Germanico erant subjectae tutelae
mariti, quod vocabatur muhdiüm, mundebuhgium ae-
que ac apud alios populos originis Germanicae; ].
Ripuariorum tit. 37- — immo erant in tutela per-
petua: si non nuptae essent, sub ea patris, et pâ-
tre deficiente, sub mundio certi cujusdam parentum
masculorum, qui administrabat ejus bona 2).,

1)nbsp;RoDEmunc, de jure conjugum, pag. 78.

2)nbsp;Heubi kiimnatb, Travaux sur l'histoire du droit

Ita omnia uxor acquirebat marito vel potius nihil
sibi acquirebat. »Das Mundium des Ehemans
»gab ihm eine ziemlich unbeschränkte Gewalt
»über die Person und das Vermögen der Frauquot;,
dicit EicniiORiv 1).

Quamvis enim dira illa Orientalium servi tus fe-
minarum in occidente locura non habuerit, quamvis
earum conditio, ubi de factis quaeritur, non fuerit
dura, immo quamvis deinde et magnus honos ipsis
sit tributus, uti equitum historia abunde confirmât,
vel sic tamen juridica ipsarum conditio minime

Français, par wabinkömg, torn. I, pag. 378, leges ibi eifafae.
Deutsche Reclitsalterthiimer von jacob gbimm. pag. 447.

1) Kaei friedericn f.ichhork, Deutscho Staats- and Reclits-
gescliiclite § -54 in fine 55, 56, 63. Vid. grijiji , in opere
modo laudato. » Gütergemeinschaft, wie sie sich in spä-
tem Zeilen bildete, ist dem begriff des alten mundiums
völlig fremd.'quot; Französiselie Staals- und ßechtsgcscliiclite von

1. a. warsmesig, tu. a. warkkoenig Und l. stein, Tom. II,

pag. 244 in line et 245.

favorabilis fuit, in primis quod spectat bonorum
acquisitionem.

Feminae enim in multis legibus antiquis mas-
culis erant postpositae. Hoc videmus in lege Sa-
xonica titulo 7, $ 1. »Pater aut mater defuncti
filio, non filiaehereditatem relinquit. $ 5. Qui de-
functus non filios, sed filias reliquerit, ad eos om-
nis hereditas pertineat, tutela vero earum, fratri
vel proximo paterni generis deputetur. § 8, Qui
filiam ac filium habuerit, et filius uxore ducta fi-
hum genuerit, et mortuus fuerit, hereditas patris
ad filium filii, id est nepotem, non ad filiam per-
tineat.quot; — Klimrath in opere suo laudato 1), sic
describit succedendi modum. »Les biens déférés
successibles n'étaient pas considérés comme for-
mant une masse homogène, mais on distinguait
de la masse commune (meubles et acquêts) d'une

1) Pag. 385—388 atque leges ibi citatae. et eichhork ,
§ 65 , in opere laudato.

part, les propres, de l'autre, les armes de guerre
et joyaux des femmes. Chez les Fî-ancs, la masse
commune était dévolue successivement aux enfants,
puis aux père et mère, puis aux frères et soeurs,
puis aux oncles et tantes et enfin au plus proche
lignager paternel. Les propres au contraire, étaient
réservés aux mâles parents par les mâles, à l'ex-
clusion des femmes et de leurs descendants, aussi
longtemps qu'il y avait des lignagners mâles du
degré successible: à leur défant seulement il pou-
vait y avoir dévolution de la lance en fuseau.

11 est vraisemblable aussi que les ascendants
ne succédaient pas aux propres, suivant la règle
coutumière admise plus tard, que les propres ne
remontent point. Chez les Bourguignons, comme
chez plusieurs autres peuples Germains, il y avait
cette différence, que la fille ne succédait jamais
qu'à défaut de fils et de leurs descendants mâles,
quoiqu'elle précédât les autres lignagers, même a
ce qu'il semble pour les propres. Les lois des Bour-

guignons et des Lombards, après les descendants,
appellent immédiatement les collatéraux sans
faire mention des ascendants: celle des Thurin,
giens appelle la soeur avant la mère. Chez les
Thuringiens l'héritier des propres était toujours
aussi l'héritier des armes de guerre du défunt ;
chez ce même peuple et chez les Bourguig-
nons, la fille succédait à l'exclusion de tous au-
tres, même des fils, aux bagues et joyaux de sa
mère.quot;

Non longe patebat jus succedendi ; immobilia om-
nia certe cedebant masculis. Lex Ripuariorum
feminas excludit de terra aviatica. »Sed cum vi-
rilis sexus exstiterit, femina in hereditate aviatica
non succédât.quot; Lex Rip. LVL iv.

»De terka vero sauça, nulla portio hereditatis
mulieri veniat, sed ad virilem sexum tota ter-
rae hereditas pervesiaxquot; Icgitur in lege Salica.

LXII,$6.

Nonnulli explicant hanece exclusionem femina-

rum a successionibus, e natura munclii 1), abi
Tero eam explicaut ex officiis masculorum, inter
quae prima erat ultio proximi 2).

Sunt autem diversae opiniones de eo, quid sub
terra Salica intelligendum sit. Mostesquieü vult
terram Salicam fuisse patrimouium peculiare, quod
cedebat masculis, consistens Taciti temporibus
spatio circumdante domum, cujus postea, multis

1)nbsp;Theodor adoiph vikmMiaia, Historische Darstellung des
Französischen Erbrechts, Basel 1847. Die Ausscliliessung
der Frauen von der Snccession scheint ein Grundzug des Ger-
manischen Erbrechts geveesen zu sein , wahrscheinlieL. des-
halb, weil sie stets im Mundium, eines Andern, sei des Va-
ters, sei des Mannes, sei_des Agnaten standen. Franzö-
sische Staats- und Rechfsgeschichte, von l. a. warmkoenig ,
ih. a. WARSKOEsir, und 1. STEIN; tom. II, pag. 436.

2)nbsp;Friedrich wilheim ukger , Die Alt-deutsche Gerichts-
verfassung. »Die enge Beziehung zwischen der Familie, dem
Grundbesitze und der Blutrache, welche bislang besprochen
ist, findet sich aber eben so zwischen Grundbesitz und Blutr
räche, als zwischen jedem dieser beiden Verhältnisse einzeln
und die Familie, wie es die Natur der Sache mit sich bringt.

terris expugnatis, idem nomen manseril 1). Ce-
leberrimus MEIJER recenset Montesquivii senten-
tiam, ac dicit eam legem nihil injusti habere,
quum daret bona mascuhs, quia feminae armis
suscipiendis ineptae essent, minime vero miran-
dum esse, Marculfuin eam repreheudisse, quum
monachus esset et ita jus Romanum praefer-
ret 2).

Das Thüringische Volksrecht drückt diese Beziehung auf das
entscliiedenste aus. Ad quemcumque heredilas terrae pcr-
vencrit, ad illum vcstis bellica id est lorica, et ultio pro-
ximi et solutio Jeudis debet pertinere. Lex Angl, et Verin.
6. 5. et porro sie pergit. «Eben das Salische Volksrecht
drückt da , wo es die Form einer Ausscheidung aus dem Fami-
lienverbande beschreibt, auf das entschiedenste den Zusam-
meidiang zwischen diesem Familienverbande und der Blut-
rache sowohl als dem Besitzthume ausquot; Französische Slaats-
und Rechtsgeschichte von i. a. warxkoenig, tu. a. wakskoe-
fiiG und i. sTEis, Tom. II, pag. 225.

1)nbsp;Esprit des Lois, hvr. 28 , Chap. 22.

2)nbsp;Esprit origine et progrès des institutions judiciaires,
tom. I, pag. 77 seqq.

Hallam vult, terrae salicae exclusionem se modo
extendisse ad bona hereditaria, non ad ea quae do-
minus postea acquireret emptione vel aliis modis,
etiamsi quoque hinc ad defensionem terrae coac-
tus 1).

Haud incongruum mihi videtur hue opiniones
afFerre nonnullas scriptorum clarissimorum, quos
vir consultissimus warnkoenig, in dissertatione sua
recenset. ȟeber die Bedeutung dieses letzten

Wortes herscht nicht blosz unter Deutschen,
sondern auch unter den französischen Rechts-
historikern ein grosser Streit. Nachdem viele Hy-
pothesen hier aufgestellt worden, von denen die
meisten wieder aufgegeben wurden, sind es vorzü-
glich noch zwei Hauptansichten die einander ge-
gen überstehen. In Frankreich is der neueste Ver-
treter der einen pardessus, der Hauptverfechter der

1) State of Europe during the middle ages. Chap. II,
part. I.

aadern guérard. Die von pardessus aufgestellte
und an die älteren sich anschliessende Ansicht ist
die das terra salica das Erb- oder Stamgut be-
deute, also soviel sei als die propres des späteren
französischen Rechts. Guérard dagegen erblickt
nach dem Vorgange von Eckhardt, in der terra
salica nur die terra indominicata, also das zum
Hauptsitz (sala) gehörige Gut, das der Allodial-
eigenthümer nach Verleihung alles übrigen beibe-
hielt und im späteren französischen Rechte nicht sel-
ten unter dem namen Vol du chapon vorkommt.quot;
Porro vir consultissimus warhkoenig censuram agit
opinionum quas retulimus, dicenseasnon tantopere
sibi invicem obstare, cum auctores praecipue spec-
taverint diversa loca : scilicet pardessus legem sa-
licam LXII; guérardi vero probationem niti do-
cumentis temporum Carolingicorum. Conclusio
tamen auctoris non placet: scilicet quoniam par-
dessus confitetur se documenta illa, quibus usus
est gdérard non potuisse explicare; ipse wars-

KOENiG legem Salicam accipit duplici modo, vel
sensu bonorum hereditariorum sive terrae aviaticae,
vel sensu terrae indominicatae ; nisi haec posterior
praeferatur interpretatie, atque verba terrae salicae
interpolata habeantur, veteribus manuscriptis nul-
lam mentionem de eo facientibus 1).

Sunt porro aliae sententiae de terra salica, quas
citat wiARDA 2). Si esset sub verbo Allod intel-
ligenda tota res familiaris, tum terra salica oppo-
ni posset bonis fiscalibus. Cum aliis deinde terra
salica habenda sunt ea bona, quae reges dabant
tamquam beneficia suis fidelibus. Porro wiarda 3)
réfutât opinionem eorum, qui volunt id significasse
bona nobilium, a verbo germanico saal, quod aula
regis signilicat, cum Salius non denotet nobilem,
atque in lege salica non de nobilitate sermo sit.

1)nbsp;In dissertatione laudata, pag. 22 et 23.

2)nbsp;Geschichte und Auslegung des Salisehen Gesetzes und
dßr Malbergischen Glossen von x. d. wukda, pag. 250—55.

3)nbsp;In Opere modo laudato, pag. 24.

Sunt et alii, qui sub terra salica intelligunt so-
lum, quod victores Galliam invadentes occupa-
runt 1). Si postrema illa, quam attulimus sen-

1) De hujns gentis nomine et habitatione in patria nostra
sie VAN de spiegel, in opere Verhandeling over den oorsprong
en de historie der Vaderlandsche regten, nik meen ook dat
de naam van Saliers hun, van wegens die nabijheid van de
zee is aangekleefd; immers Wijlt het duidelijk, dat die naam
hnn , als een onderscheidings- of bijnaam is gegeven , ge-
lijk de Ripuarische Franken die de rivier-oevers bewoonden,
zoo genoemd werdea van ripa, dat is een oever; dus weet
men dat de Saliers en Ripnariers de twee hoofdsoorten der Fran-
ken waren; die men, ter onderscheidinge, Saliers, dat is Zee-
landers of Zeefranken, tn Ripuariers, rivier- of oeverfranken
genoemd heeft. Amhianbs marceiurcs , 1. 17, cc. 8 schijnt
dit te kennen te geven, wanneer hij zegt, Franci quos con-
suetudo Salios appellavit, door welke uitdrnkkinge men niet
anders verstaan kan, dan dat de naam van Saliers Iiun door
eene gewoonte of gebruik was gegeven, wel waarschijnlijk
van de Romeinen, die den naam van Zeelanders , Zeeuwen
of Zeefranken, niet kunnende uitspreken, dezelve in een
vloeijender buiging hebben verwisseld.quot; — Wäger aar iis
nomen a flumine Sala dat. Vid. Vaderlandsche historie,
tom. 1, lib. 111.

tcnlia vera sit, tuai profecto exclusio feminarum
ad omnia bona extendi inde nou potest, üniver-
sitas igitur bonorum, cura anliqnissimis tempori-
bus commune masculorum in familia patrimonium
baberetur, de commnnione bonorum inter con-
juges quaestio esse non potui L

Deinde postquam religio Christiana invaluerat,
feminarum exclusio a successionibus multum miti-
gata fuisse videtur, verum inde nondum constat,
feminas plenum jus succedendi babuisse, muito-
que minus communionem bonorum obtinuisse. De-
nique si attendamus, Europae universam faciem sen-
sim paulatimque feudalem fuisse factam, ita ut pau-
cissima allodia superessent, inde facile intelligitur,
communionem bonorum inter nobües etimmobilium
possessores non obtinero potuisse, quippe quae
communio nalivae feudorum indoh adversetur.

Feudum enim comprehendebat homagium, sive
agnitionem domini superioris, et oflicia, inter quae

primarium erat auxilium in bello praestandum.
»Der Zweck der Belelmung ist der Lelmdienst,
Wer ihn nicht leisten kann, ist von dem Lehnser-
werbe und somit auch von der Lehnsuccession
ausgeschlossen, daher die Unfähigkeit der Frauen
in der Lehn zusuccediren.quot; Verba sunt doctissimi
WARNKOENiG 1). Jam soli mares armis suscipiendis
idonei erant, feminae ultro excludebantur; quod
idem legimus apud scriptorem juris feudalis, quem
citat EATHEUY. »Dominus, qui feudum dat, eligit
familiam , sanguinem , stirpem generosam , nihil-
que minus velle creditur quam ut ad feudum ad-
mittantur, qui seorsim a familia nascuntur. Fe-
mina autem nubendo familiam claudit, atque in
alienam transit, unde et caput et finis familiae
suae dicitur. Beneficium datur propter officium.
»Or c'était le service à la guerre, l'assistance dans

]) Vid. dissertatie laudata, pag. 23. et Französische Staats-
und Reclitsgescliiclite von i. a, warnkoeni« , th. a. wakûkoemg
nnd 1. STEIN, pag, 448.

ia cour féodale, Ie faida ou droit de vengeance,
etc., toutes choses dont les femmes étaient re-
gardées comme incapables 1).quot; Quantopere ab hocce
instituto aliéna sit communio bonorum, quisque
facile intelligit. Parum enim convenit succes-
sio feminarum naturae feudorum; saltem primis
temporibus, ea mere personalia erant 2).

1)nbsp;Reclierclies sur l'histoire du droit de succession chez les
femmes in Reme de législation et de Jurisprudence, fom.
XVIII, pag. 401.

2)nbsp;Mascovics, de Jure feudorum in imperio Romano-
Germanico. Cap. III, § V. »In Germania omnia feuda ,
maxime imperii praesumuntur maseulina, cujus praesumlionis
fundamenta praecipua sunt ipsa origo feudorum, quodque
servitia feudalia , tam militaria quam palatlna, et ipsa in-
primis Curia Parium, natura sua virorum operam requiruntquot;;
et § XXXI. Vel mere personalia sunt feuda, et plane non

transcuntadlieredes. Talc est feudum habitationis. § XXXVII.
Vel ad defensionem castri ; unde feudum castrense burglecn.
Nam solebant conducere domini viros strenuos ad custodiam
ct defensionem castri, unde castellani vel castrenscs dicti
sunt. Vocatur quoque seszlehs , quia residere in castro va-
sallus debet.quot;

Tractu temporis, postquam pleraque feuda jam
pleno jure hereditaria facta essent, cum princeps
feminis feuda largirelur 1), atque feminae jus

1) Excludebaatur tamen, nisi in investitura patris men-
tio facta esset. I feud., tit. 1 , § 3, II feud., tit. II. Jure
nostro feuda haec erant Rechte et kwade leenen, teste grotio
Inlcydinge tot de Holl. Rechtsgeleertheyt, II boek , deel 41,
§ 2. Deinde goede leenen , onsterfelijke leenen, nieuwe
onversterfetijke leenen. Een nieuw onversterfelijk leen dat
komt eerst op den zoon , bij gebrete van zonen op de oudste
dochter etc. 11. § 6, 7, et 16. Novns ordo succedendi in
feuda invaluit, postquam coeperunt esse hereditaria. Jus primo-
gcni^urae viguit, sed muiier praeferehatur masculo si uno gradu
propinquior esset j unde paroemium de fcudis Ilollandicis:
liet naaste lijf.
De man voor 't wijf.
De oudste op straat,
Van eender graad
Mannen voor vrouwen,
Altijt de Hollaadsche leenen behouwen.quot;

VoEr, de feudis Nquot;. 17, 62, 77; idem de pactls dofa-
libus 26, de Ritu nuptiarum 71 et 72. Matthaei, Pa-
roemia , VIIl. quod idem in Gallia obtinebat, Französische

succedendi jam sensim nactae essent, invaluit certe,
ut etiam in feuda, conlra nativam inslituti ratio-
nem, succederent. Immo nonnulli feminarum jus
succedendi in regna, quod ubique, si regnum
francicum excipiamus, exercuerunt, inde repe-
lunt; quod in ipsa historia patriae conspicuum
est, primam comitissam adam, filiam DidericiVII,
successisse patri suo, instigante adelheida matre. Qua
de re sic j. p. arekd »adelheide, de moeder van ada ,
wist dat de opvolging eens broeders door zijnen broe-
der, onder oogluiking of goedkeuring des Keizers, van
wiens wil dit afhing, in de groote rijksleenen wel
genoegzaam ten regel, maar nog geenszins tot een
wettigen regel was geworden; het was haar ook
tevens bekend, dat het zeer gemeen was, wan-
neer een der eerste leenmannen des rijks eene
gehuwde dochter als eenige erfgename naliet, dat

Staats- undRecLtsgeschichte von i.a. wAn.NKOEmo, lu. a. wa
KOENIG und 1. sTEm , pag. 448 et 449.

de Keizer, in de opvolging van het leen, den
schoonzoon des verstorvenen, alle anderen voor-
trok 1).quot;

Vel sic tamen ex mutala hac feudorum ratione,
communio bonorum enasci nullo modo potuil; feu-
da enim erant familiarum propria , quae, exstincta
gente, cedebant domino superiori vel extingue-
bantur, unde feuda non potuerunt incidere in
communionem bonorum;quod testatur grotids verbis:
»Leengoederen en de goederen bij uyterste wille
verbonden, komen in geen boedelmenging, dan
zooveel de vruchten aangaet 2).quot;

Necesse est igitur ut communio bonorum aliud ha-
beat fundamentum, et ex alio jure sit derivanda. Hoc
fundamentum quaerendum esse exislimamus in jure

1)nbsp;In opcrc Algemeene Geschiedenis des Vaderlands, tom.
II, pag. 192 et wAGESAAR, Vaderlandsche historie, tom. II,
lib. VIII, pag. 301.

2)nbsp;Inleydinge tot de IIoll. llechtsgcleerdJicyt, II bock ,
II. deel, §10.

consucludinario, sive in consueludiuibus illis, quae
saeculo duodecimo et sequentibus in Europa, etiam
in patria nostra invaluerunt. Sic van de spiegel de
Belgio nostro in opere modo laudato. »Ik oordeele
buiten eenige bedenkelijkheid te zijn, dat die zelve
weiten en costumen, welke in het voorgaande hoofd-
stuk zijn aangetoond, bij den aanvang der Grafe-
lijke regeeringe, den staat der rechten te hebben
uitgemaakt, ook hun gezag behouden hebben on-
der onze eerste graven; tot dat zij door nieuwe
wetten, keuren of gebruiken zijn afgeschaft; zoo-
dat behalve de overgeblevene zeden der Batavie-
ren , de Salische en Ripuarische wetten eigenlijk
de hoofdwetten van het land geweest zijn; waarbij
men nog voegen moet het Roomsch Recht uit
den Codex van theodosius, en verschelde costu-
men , die door het verkiezen van andere wetten,
als die der Saxers, Friezen, Bargundiers en andere
stilzwijgende zijn ingekropen, en als een algemeen
landrecht aangenomen.quot;

Ilae consuetudines partini referunt jus Ronia-
num antiquum, quod in Europamoccidentalem pc-
netraverat, partim eliam jus antiquum Germani-
cum, Salicum, Burgundicum, Saxonicum. Ratiiery
in opere laudato 1) sic brevilcr de jure Romano
scripsit. »Dans presque tous les états de l'Europe,
les lois Romaines avaient précédé les lois barba-
res , dans quelques-uns elles se soutinrent concur-
remment avec ces dernières. Ainsi l'on suivait le
code THEODOSiEPi dans la Gaule, le Breviarium d'AIa-
ric chez les Goths; et si le droit Romain dispa-
rut en grande partie dans le Nord de la France
devant la loi Salique, en Espagne devant celle
dos Wisigolhs, il se conserva à l'est et dans le
midi de la France avec les lois Gothiques et Bour-
guignonnes, en Italie avec celle des Lombards.quot;
lia quoque PARDESSUS de stalu legum hisce lenipo-

1) Pag. 403, opcrls laudati; utitur auctoritate jiosiesqlivii
ct sAvicrtii.

ribus »Dans le même pays, dans la même ville,
dans la même maison, le Franc, l'Allemand, le
Bourguignon, le Ripuaire, le Bavarois etc. obéis-
saient chacun à une loi différente, c'esl-à-dire cha-
cun à la loi dont il était originaire 1).quot; Sed hae
consuetudioes, ex ipsa rerum natura, partim fuere
novae, id est taies consuetudines 2), quas, auctis
rerum commerciis, nmltiplicalis vitae civilis ne-
gotiis, usu igitur cxigcnte et humanis necessitatibus,
genles Europaeae admiserunt et confirmarunt 3).

1)nbsp;Journal des Savons, Janvier 1840. (censura operis
sAvicsii auctore pardessus).

2)nbsp;EicimoRS, in opere laudato § 451, 452, 456. Cf.
quoque armzenius, De origine et progressa juris Belgici,
pag. 20.

3)nbsp;De varietate liarum diversarum legum , quod attinet ad
nostrum argumentum, sic «rimb. »Einen Tlieil lt;/er Errun-
genschaft versicherten schon die früheren Gesetze der über-
lebenden Ehfrau, das ripuarische deu dritten, das Sächsische
den Halben:quot; tertiam partem de omni re quam simul conla-
boraverint. Bip. 37: de co quod vir et mulier siraul
siverinf, mulicr medium porlionem accipiat et haec apud West-

Ecquis negaverit, jus mercatorium hanc habuisse
originem? Jam ex eodem facto nostra bonorum com-
munio manasse videtur.

Cum inde a saeculo duodecimo in Itaha , deinde
in rehqua Europa, felicior rerum ordo renasci coe-
pisset 1), cum jam exstiterint civitates 2), in qui-
bus mercatorum artificnmque societates , quae su-
binde tantam vim in res Europaeas habuerunt,
erectae essent vel etiam florerent, hominum divitiae
inde valde fuerunt auctae. Hae divitiae non erant

Salaos, Ost-Salaos et Angaries nihil accipiat sed contenta sit
dote sua. I, Sax. 9. — Rein Tlieil des deutschen Rechts hat
eine solche Mannigfaltigkeit der Bestimmungen und Gewohn-
heiten entwickelt wie die Lehre vom Vermöge der Ehgatten ;
fast jede Landschaft und oft einzelne Aemter und Oerter zei-
gen eigenthümliches quot; Opere laudato, pag. 447 et KLin-
Biin , Travaux sur l'histoire du droit Français, pag. 373, 374.

1)nbsp;Robekisos, a view of the progress of society in Europe
Sect. 1 in fine. History of America, Book L

2)nbsp;Tbopiosg , histoire du contrat de société, in Revue de
legislation et do Jurisprudence , torn. XVII, pag. 190 —199.

fructus expeditionuin bellicosarum sive rapinae, sed
erant fructus pacis; quaerebantur enim industria,
crcscebaut parsimonia. Utriusque igitur conjugis ope-
ra, stabat atque florebat domus conjugalis. Cum au-
tem jus succedendi et acquirendi feminis jamdiu
concessum esset, ipsi rei naturae et aequitati con-
sentaneum visum est, ut pars eorum ad quae col-
bgenda uxor contulerat, sive acquacstuum uxori
concederetur. Et hoe ila fieri assolet, ut a par-
vis iailiis res deinde incremcntum capiat. Prima
igitur communio ex nostra opinione, fuit com-
munio acquaesluum , veluli praemium feminae in-
duslriae seu parsimoniae. Ab hacce commimiono
cerle plurimum distat, illimilala illa omnium om-
nino bonoruin, quae subinde in patria nostra 1),
ubique locum habuit, si Frisiam excipiaraus 2).

1)nbsp;Van de sasde, Decisioues Frisicae , lib. II, tit. 5,
def. X.

2)nbsp;Mo.mascs 11f.1te11a, Jurisprudcntia Frisica , pag. 289.

Erat in Frisia communio lucri et damni, quae
ipso jure inter conjuges vigebat, non vero in con-
tubcrnio et concubinatu, sed omnino in nuptii
illis quae dicebantur illegitimis, scilicet quum pa-
ter eonsensum denegasset. Conjuges in hacce com-
munione quisque habebant bona sua propria. Quis-
que solus patiebatur damnum, suis bonis propriis
allatum. Bona propria erant, quae acquisiverant
donationibus inter vivos, vel testamento, vel legato,
sed débita stante matrimonio contracta ct damna
communiter ferre debebant. Veniebant in com-
munionem quaecumque ex communibus bonis emer-
serant lucra stante communione, et fructuset bona
empta ab alterutro eorum, ex pretio distracti fundi
proprii 1). Neque etiam communio bonorum ubi-
que idem accepit incrementum. Videamus quod ad
Franciam attinet.

I) CfF. vam des saxde, II, 5, defmitio2, 3 et 6. IIiüer,
Ileedensdaegse Rcchlsgeleertlieyt, I boect, XI capittcl.

Roruani populos deviclos suis legibus adstringc-
bant; sed victores Galliae atque Italiae, sinebant
eos retinere priscas leges atque consuetudines. Hinc
illa varie tas leguin in imperio Francico, Burgundico
atque Longobardico. Ostrogothi vero cum reg-
ni constitutione, tum progressa cultus atque hu-
manitatis adducti fuerunt, ut recederent magis a
veteribus consuetudinibus, atque sub lege Romana
vivere mallent. Lex Visigothorum compilata fuit
ab episcopis sub Romana lege viventibus, ut uter-
que populus sub eadem viveret. Eo tempore ele-
menta GaUica alque Romana nondum ila tran-
siverant in instituta Francica et coalueranl; nec
cessaverat distinclio legum in provinciis Septen-
trionalibus a flumine Ligeri, post Carolum Mag-
num. Feudales enim consuetudines successionis ob-
slantes legibus civilibus, atque jura jurisdiclionis pa-
trimonialis, quae uobiles acquirebant, prorsus juris
Romani auctoritatem in hac parle Franciae suslule-
runt. Sed in parte meridionali superstes fuit rerum

conversionibus medii aevi, quidquid causae fuerit;
atque ila oriebatur notabilis illa legum differentia
inter provincias juris scripti, atque juris con-
suetudinarii, his utentibus cousuetudinibus ve-
teribus, illis vero jure civili 1). Notum est com-
munionem in Franciae provinciis juris consuetu-
dinarii, non accepisse eandem extensionem quam
apud nos. Neque enim ibi bona immobilia, avita
et jure heredilario ad conjuges delata, in commu-
nionem incideruut, sed tantum mobilia initio allala
et acquisita, deinde omnia quae subinde mobilia
vel immobilia industria vel parsimonia acquireban-
tur; quod jus ipso codice Napoleontico confirma-
tum videmus. (Articulis 1401—1408).

Sed in patria nostra res ahum habuit exitum;
nostrae civilates industria et mercatura maxime flo-
rere coeperunt; hinc multorum patrimonium maxi-
me constilit mobilibus, inprimis in urbibus; hinc

1) Vid. iiiLiAM, Europe during tlic middle ages, pag. 74.

systenia communionis lalius fuit exlensum, ita ut
communio omnia bona, tam praesentia quam futura
compreiienderet 1). Hoe jus ab urbibus translatum
est ad pagum, cxceptis feudis, quae jure speciali re-
gebantur 2). Unde illirnitaturn regimen communio-
nis, excepta Frisia, jus commune patrium factum est.

In Frisia fuit magna juris Romani auetoritas;
certe dici posse videtur id valuisse ibi expresse,
nisi ei derogatum esset jure speciali Frisico, teste
VAN DEN SANDE 3) et ita HüBER 4); addit quoque,

1)nbsp;GnoTiDs Inleidinge, Boek II, deel II , § 8. Bij liu-
welyl aengegaen ia Hollandt ofte West-Frieslandt geschiedt
Boedelmenging door het Landrecht, uyfgenotnen voor zooveel
dezelve bij lluwelylsclie voorwaerden uytgeslooten ofle ge-
mindert zijn. Matthaeds, Paroemia II. Consaltissimus diep-
nnis. Het Nederlandsch Burgerlijk Regt naar de volgorde
van het Burgerlijk Wetboek , § 768.

2)nbsp;Grotius, 1.1. 1 Boek, deel V, § 21, idem II Boet,
deel XI. RoDEXBiinc II de jure conjugum in introductione ct
tit. II, cap. IV, § 3. Voet, de Ritu Nupt. N» 71.

3)nbsp;Van bes sande II, 7 , def. 1.

4)nbsp;Heedendaegsche Rechtsgeleerlheyt, I Boect, cap. II, § 47,

feuda non habuisse magnam vim in Frisia. »Dat
de aloude vrylieyt der Friezen niet konde ly-
den, dat men op haer goed de naem van dienst
konde leggen.quot; Sed omnino apud eos viguit feudi
species ad promovenda studia juvenum. »Zijnde
vastigheden by oude eygenaers meest door testa-
menten geordonneert, om altoos in seeker geslachte
te verblijven, ten eynde daarop iemand ter stu-
die mag worden gehouden, of eenig ander goed
gebruik daervan werden gemaekt, ten besten van
kerkofstaet 1).quot;

Quo vero tempore communio in patria introducta
sit, non satis constat. Occurrit apud Grotium
voce Boedelmenging door het landrecht, in
placaetboek van Ulrecht, verbis consuetudinai-
re gemeenschap, et goederen half en half in
selwerder Laudrccht. Recepta fuit in Hollandia,
Zeelandia, Gelria, Transisalania, Trajecti, Gro-

1) Idem Boeck II, cap. 26, § 5.

ningae et in Seivvcrdia. Jn urbe Groninga anno
1374. Non vero obtinuit in Omiandis, Frisia atque
Drenthia 1).

Per illud temporis spalium, per quod jus Fran-
cicum apud nos viguit, locum habuit Francica illa
communio quae mobilia ac acquaestus continet,
immobilia praesentia et titulo hereditatis vel dona-
tionis acquisita a communione excludit, haec utri-
usque conjugis famiiiae salva esse voluit.

Dum novus noster codex civilis disceptabatur,
nostrates continuo propugnabant jus patrium anti.
quum , Belgae e contrario jus Francicum ungui-
bus et rostro defendebaiit. Post Belgarum defec-
tionem res dubia igitur esse non potuit, vicit

1) Van nieroi» , diss. laud. pag. 37, et arntce.mus , ab
60 citafns. Voet, ad tit. D. de pactis dotalibus, de liilu nnp-
tiarum et de feudis. Selwerder Landrcclit van 1529 ,
met aanteekeningen van Mr. j. s. g. kom^ig eu Mr. h. o.
ferru , 10. Asser, het Nederlandsch Burgerlijk Welhoek,
vergeleken met hef Wetboek Napoleon. § 116.

jus nostrum ; legislator recluxit jus vetus Hollan-
dicum, universalem seu omnium omnino bonorum
communionem inter conjuges 1).

1) Vir! gravissimi j. c. voorddis, Geschiedenis en begin-
selen der Nederlandsche Wetboeken, tom. I, pag. 70 seqq.
tom. II , pag. 294 seqq.

SECTIO SECUNDA.

DE JURE QUOD CONJUGES CONJUNCTIM
IN BONA COMMUNIA HABENT.

Si conjuges eam paclis nuptialibus haud ex-
cluserint vel restrinxerint, ipsa legis vi, momento
celebrationis nuptiarum inducitur universalis bo-
norum communio, ex qua omnia omnino bona
tum praesentia, tum futura, atque similiter om-
nia et praesentia et futura debita inter conjuges

3«

communia fiunt, cl veluti unum conslituunt pa-
trimonium (art. 174 Codicis civilis); neque opus
est ut in communione illa distinctionem faciamus
inter fructus naturales et civiles 1).

Tertio certe integrum relinquitur, bona ila do-
nare vel legare, ne iu communionem inciclanl (arl.
175Cocl. civ.). Sed exceplionem patilur quoad por-
lionem legitimam. Ea enim portio légitima non
dalur heredi voluntate teslatoris, sed ipsa lex pro-
hibet, quominus eani retineal 2).

Sic qualenus quis hodie bona recte fideicom-
misso oneravit, ea excepit a communione 3).

Sed conjugibus, quibus ante nuptias integrum
est statuere quae velint, modo legibus vel mo-
ribus haud adversentur, non licet subinde ullam

1)nbsp;Vid. DiEPiiuis, opere laudato, § 788.

2)nbsp;Vid. DIEPIIUIS, opere laudato, § 788, 789, 790.
ZACHAKUE, II, § 507.

.3) CtF. art. 928, 1020, 1221, 1025. Codicis civiiis.

rei mutationein afferre, ne convenire quidem, fore
ut communio alio tempore, e. g. post annum ia-
cipiat, (art. 174 Cod. civ.). Optima ratione voluit
legislator, ut conjugum jura continuo certa fiè-
rent, nec postea mutationem subirent, uude pro-
fecto gravissimae difficuUates oriri possent.

Ipsa igitur nuptiarum celebrationo ultro 1) iu
ducitur bonorum communio, elsi igitur conjugum
alter continuo post ceiobratas nuptias extinguere-
tur, communio omnes effectus suos produceret,
eodem modo, ac si communio per plures annos
stelerit.

Hoc idem elTectum habebat jure veteri Hollan-
dico, postquam conlraclae essent solenmiter nup-
tiae coram lege loci, vel in facie ecclesiae per be-
nedictionem sacerdotalem ; quod item obtinebat in
Gelria et Transisalania. Ultrajecti vero et iu Fri-
sia roquirebatur ingressus in thoruni iuij)lialt'm,

1) Alt. 44, 12G scqq. ct 174 Cod. civ.

quod item in urbe Schoonhoven et Vianen et Me-
dioburgi invaluit 1).

Juia, quae quisque conjux in bona conununia a
parte alterius allata acquirit, communia utrique
conjugi fiunt. Sic quidem quisque conjux acqui-
rit condominium sive dominium pro indiviso m
omnibus bonis, qnae ab altera parte in communio-
nem incidunt, itaque quisque omnium evadit do-

minus pro indiviso.

Quamvis igitur matrimonium articulo 639 Co-
dicis civilis non referatur inter modos, quibus do-
minium acquiri possit, tamen dicto sensu hue per
tinet 2); videatur consultissimus diephuis. »Door
die gemeenschap gaat de eigendom dier goederen

1)nbsp;Voet, de Ritu Nupt. Nquot;. 93. Va;, de« keessel, Theses
Seleclae Juris Hollandici et Zeelandici , thesis 218.

2)nbsp;VooRDum, opere laudato , torn. 1, pag. 67, toni.
11, pag. 303.

voor de helft over op den andereu echtgenoot,
maar geheel van regtswege en zonder dat hier
eenige levering, zoo als die bij de wet voor roe-
rende en onroerende goederen is voorgeschre-
ven , te pas komtquot; et porro. »De goederen der
beide echtgenooten zijn, ten gevolge der wette-
lijke gemeenschap, niet meer hun bijzonder eigen,
maar voortaan beider gemeenschappelijk eigen-
dom , waarop zij in zooverre gelijke regten hebben
en die zij onverdeeld bezitten 1).quot; Jam dudum gro-
Tius in opere suo Inleydinge tot de Hollandsche
Rechlsgeleertheyt 2)matrimüüium euumerabatinter
modos acquirendi dominium per universitatem.
y^Bekoming van eygendom van veel begrijpende
zaken'' ac ygt;Tot een hoedel dan werdt ey-
gendom bekomen door Boedelmenging, de welke
geschied bij huwelijk of builen huwelijk; et Bij

1) Operc laudalo, § 771, 775, 777 ct 801.
3) Boek II, deel XI. § 1 , 7 et 8.

Huwelijk aengegaen in Hollandt ofte West--
Yrieslandt geschiedt boedebnenging onder egt-
genoten, door het Landrecht^

Neque tantum proprielas, sed et possessio sine
tiaditione vel cessione eonjugibus ipso jure acqui-
ritur. Nullum videtur esse dubium, quin maritus
continuo ratione immobilium, quae uxor attulit,
possit uti actionibus possessoriis sive interdictis.

De jure veteri Hollandico voetiüs ad titulum
DigesLorum de Ritu Nuptiarum N» 68 expresse
docet, haec: »Posila stalutaria hac bonorum om-
»nium ex nuptiiscommunione, omnia ipso jure sine
»traditione corporaüum, et cessione incorporalium
»communicantur tum praesentia, tum fulura —
»idque tum proprietatis tum possessionis intuitu.quot;
Principia quibus hoc nititur, exponit in eodem opere
in titulo Digestorum de Acquii-enda vel Amittenda
possessione N» 13. Postquam docueral, neminem
posse, dum possessionem retinet, mulare sibi cau-
sam possessionis; hoc est, dum corpore et animo

possessioui incumbit, nulla cxstrmsccus acccdcntc
causa, statuere secum non posse, ut ex alia causa
possideat, quam ex qua hactenus possedit, ex lege
3, § 19 et lege 19, $ 1. Digestorum de acq. vel
amitt. pass., subiude addit, regulam illam impe-
dimentonou esse, quominus aliquis illud, quod hac-
tenus suo nomine possedit, deinceps velit ac possit
alieno nomine possidere, cum nec tunc mutet sibi
causam possessionis, sed desinat possidere et alium
possessorem ministerio suo faciat, ex lege 18 pr.
Digestorum de acq. vel amitt. pass, qualis posses-
sionis transferendae modus vulgo constituti pos-
sessorii venit appellatione 1).

1) CnRiSTlAS fridericcs IBUHLENBRIXH, Docll ina pandecfaruin
tom. II, I 286. Caeterum qiiod quis suo nomine possldel,
etiam alieno nomine possidere potest, ut peculiaris apprelieu-
sionis facto opus non sit ei, qui acquirat, quod constitutum
possessorium recentiorcs vocaut; ct vov savignt das Reclit des
Besitzes edltio sexfa pag. 72, 374: Bey einer societas uni-
versorum bonorum wird die Tradition aliei- einzelnen Saclicn

Jam nihil videtar obstare, quominus haec ad
conjuges applicenms atque dicamus, utrumque
conjugem, inde a celebratione nuptiarum, res suas
non amplius sibi soli sed et alteri conjugi possi-
dere coepisse, atque ita possessionem per consti-
tutum possessorium conjugi acquisitam esse, non
aliler ac si corpore eam apprehendisset.

Quum igitur dominium omnium eorum, quae in
communionem veniunt, utrique conjugi acquira-
tur, plenum certe dominium penes ambos est,
unde efftcimus regulam, conjuges una de bonis
communibus disponere posse, omnibus iis modis,
quibus dominus de re sua disponere potest, sive
onerando ea, sive alienando quovis titulo.

Cum autem nonnulli hanc disponendi faculta-
tem, quoad donationes restriclam esse existiment.

als geschelieii angciiommeu, sobald der Vertrag abgeschlos-
sen ist, was wieder nicht anders als durch ein Constitutum
gedacht werden kann.

necesse est, ut in hanc rem pauIo plenius in-
quiramus.

Vir consultissimus Schüller 1) in adnotatione
ad articulum 179, postquam docuerat, quomodo
mariti facultas donandi restricta sit, addit pro-
hibitionis rationem, his verbis: »Het nadeel dat
»de vrouw, zoo dit veroorloofd ware, lijden zoude
»is blijkbaar,quot; et turn ita pergit: »Doch kan de
»man met tusschenkomst van de vrouw bij wege
»van schenking beschikken ? Neen: de wet onder-
»scheidt niet; en door den invloed des mans op de
»vrouw, zoude zij dan ook haar doel wel missen.quot;

Ab hac viri consul tissimi sententia recedere mihi
liceat. Duobus argumentis opinionem suam firmare
studet; prius continetur verbis: rgt;De wet on-
derscheidt nief\ applicat igitur notissimam inter-
pretationis regulam: ubi lex non distinguit, nec

1) lu opcre Burgerlijk Welhoek met aanteekeningen fluor
Mr. c i. scHÜLiEK , pag. 42.

nostrum est distinguere. Sed, ut mihi videtur, ré-
gula hue male traliitur; ubi lex sine distinetione
fie genere seu do unicersitate disponit, nos nou
debemus distinguere et speeiem a dispositione ex-
cipere. Verumlexhic non disponit de genere sive
universaliter, sed de specie, scilicet de marito, quid
scilicet facere possit citra uxoris consensum; hoc
non possumus applicare ad conjuges, ubi una et
conjuuctim agunt 1). Expressa prohibitio legis ne-
cessaria esset, qualis in Jure Romano et Franci-
co 2) de fundo dotali occurrit, ceteroquin prohi-

1) DiEPHtiis, § 818 et dbraîston. Cours de droit civil XIV
N° 272. »Mais avec le concours de la femme, il peut don-
ner à toute personne quelconque , non seulement une quo-
tité du mobilier, mais encore les immeubles ; il sulïit que le
donataire soit capable de recevoir de l'un et de l'autre - car
la limite que la loi a mise à son pouvoir est évidemment pour
le cas où il voudrait disposer seul des immeubles ou d'uue quo-
lile du inoliilier, ct au profit d'un au(re qu'un enfant commun.quot;

2) Lex unica Cod. § 15, do roi u.toriae pr. Inst. lib.
II, (il. VIH. Code civil art. 1421, 1422.

bitionem legis non sancitam creamus , qnod juris
principiis adversatur.

Alterum argumentum auctori suppeditat finis
legis, quem vocat, »en door den invloed des mans
op de vrouw, zoude zij ook haar doel dan wel
missen.quot; Sed quis est finis legis? non hic, ne con-
juges conmiuni consensu disponentes, donando sibi
noceant, sed ne maritus donatiouibus uxori cilra
ejus consensum noceat. Sed quam primum utrus-
que voluntas intercedit, cessât prohibitio 1), quia
nullibi occurrit, et in hac sectione de alia re
agitur.

1) W. i. VAK I1EECKEREN vAji i!nAt(DSENLiii\c, dc coininunioiie
boiioium legali inter conjnges , in primis srcunclum jus novum
llollandicum; Traj. ad Rhen. 1837 , pag. 28.

SECTIO III.

DE JURE QUOD MARITUS IN BONA COM-
MUNIA EXERCERE POTEST.

Quisque conjux igitur pro indivise est dominus
omnium bonorum, quae in communionem inci-
derunt, et conjunctim omnibus modis de iis dis-
ponere possunt. In quavis alia bonorum commu-
nione, in quam plures, veluti et legati vel dona-
tionis causa inciderunt, idem locum habet, sed ibi,

tum quoad administrationem, tum quoad dis-
positionem communis consensus requiritur; si dis-
sentiant, nihil superest, nisi ut ad divisionem
procedant, eamve provocent.

Communio bonorum inter conjuges huic juri
communi relinqui non potest. Scopus communionis
est, ut demum soluto matrimonio solvatur; stante
eo, nonnisi gravissima de causa et a judice dissolvi
potest art. 241 Cod. civ. De vrouw kan, staande
huwelijk , bij den regter scheiding van goederen
vragen, doch alleen in de volgende gevallen:

1°. Wanneer de man, door een kennelijk wan-
gedrag, de goederen der gemeenschap verspilt,
en het huisgezin aan ondergang blootstelt;

2°. Wanneer door de wanorde en het slecht
beheer zijner zaken, de waarborg voor het huwe-
lijksgoed der vrouw, en voor hetgeen haar naar
regten toekomt, zoude verloren gaan, of door grof
verzuim in het beheer van het huwelijksgoed,
hetzelve zoude worden in gevaar gebragt.

Ad res communes administrandas vel alienandas
utriusqne conjugis eonsensum indistincte requi-
rere, et naturae matrimonii adversaretur, et gra-
vissimis perpetuisque discordiis inter conjuges cau-
sam praeberet. Itaque lex debuit statuere quid
de administralione communionis juris esset, et quale
jus stante conununione quisque conjux exercere
possit; hoe autem factum est sectione secunda ti-
tuli 7Uibri I Codicis civilis.

Tum ex rei natura, tum ex legis dispositione
maritus familiae caput est, et uxor marito obe-
dientiam debet (art. 160, 161 1) Cod. civilis). Ita-

1) Arl. 160. Verba articuli sic se habcnt. De man is
het hoofd der echtvereeniging. Als zoodanig verleent hij aan
zijne vrouw bijstand in regten , of verschijnt aldaar voor
haar, behoudens de uitzonderingen liierna omschreven. Ilij
bfsluurt de goederen, aan de vrouw persoonlijk toebehooren-
de. tenzij het tegendeel zij bedongen. Hij moet die goede-
ren als een goed huisvader beheeren, en is voor alle verzuim
in dat beheer verantwoordelijk.

que etiam rei nalurae consentaneum erat, ut pri-
mae partes darenlur marito, et, quamvis uxor
esset condomina bonorum communionis, tamen
quoad exercitium, boc jus dominii, staute com-
munione, quasi sileret, atque e contrario maritus
consideraretur tamquam dominus communionis.

Hoc autem factum est dicta sectione secunda,
qua primum definilur quid liceat marito soli et
cilra uxoris voluntatem; (art. 179) deinde et de
uxore agitur. (art. 180 Cod. civilis.)

Ratione mariti duo in censum veniunt, adminis-
tratio et dispositio. Ratione administrationis jus
marili plenum et illimitatum est: dicitur enim art.
179 al. 1. »De man alleen beheert de goederen
der gemeenschap 1).quot;

l)Hij vermag hare onroerende goederen, zonder liare mede-
werking, niet (o vervreemden of te bozwarpn. rl art. 56!.
De vrouw is aan haren man gehoorzaamheid vrrsehnidigd.
Zij is verpligt met den man zamea tc wonen , en hem overal
te volgen, waar hij dienstig oordeelt zijn verblijf te honden.

Haec enim vox alléén habet vim indicandi,
uxöri nullum esse jus sese immiscendi adniinistra-
lioni bonorum, vel mariti administrationi se oppo-
nendi. Itaque maritus solus facere potest omnes
illos actus, qui cadunt sub notionem administra-
tionisj et intra hujus terminos subsistunt; neque
uxori ullum est jus limitandi turbandive 1) ma-

1) Conferatur maxime voobddis , in opere saepius laudalo,
Tom. II, pag. 333 seqq., ubi vir gravissimus dojirfk crBiics,
paucis verbis optime suam opinionem de hacce qnaestione
professus est. Difi'iicis, g L'OG seqq. »Wanneer hij zijne
landerijen wenschle le verkoopen, ten einde den opbrengst
daarvan voor den handel of voor eene fabriek te gebruiken ,
waarvan hij misschien eene gunstige verwachting koesteren
mögt; wanneer hij eene fabriek vervreemden wilde, waarvan
hij niets dan nadeelige uitkom.sten verwacht; wanneer hij de
vaste goederen der gemcensehap tegen andere voorwerpen
verwisselen wilde, waarvan hij rijkere vmchten hoopt, —
zoo zou hij in dit alles aan de onkunde, den onwil, de zucht
tot plagen misschien van de vrouw onderworpen zijn , en
niets van dat alles verrigten mogen, wanneer zij goedvond,
hem te dwarsboomen.quot;

rili facultatem, nisi petat bonorum separationem.
(ex articulo 241 citato Cod. civilis.)

Altera mariti facultas spectat dispositionem, sive
actus dominii qui vulgo dicuntur, quos nonnisi
dominus vel alter vi mandati specialis edere potest.
Hic etiam magna est mariti facultas, sed non tam
plena quam ratione aduiinistrationis.

Primo quidem lex distinguit inter actus titulo
oneroso et titulo lucrativo factos; posteriores
intelliguntur solae donationes, priores ceteri omnes
inter vivos disponendi modi.

Quoad dispositionem titulo oneroso factam, ma-
rito conceditur omnis potestas: dicitur enim arti-
culo 179: »Hij kan dezelvenbsp;vervreem-
den en bezwaren , zonder tusschenkomst van de
vrouw.quot; Hisce tribus verbis omnes dispositiones
titulo oneroso comprehenduntur. Vendere certe
est alienare, unde forte sufficcret dicere: ver-
vreemden cn bezwaren. Sed quidquid sit, mari-
tus non tantum vendondo, sed et permutando

4»

transigendo et omni modo res aiienare potest, modo
id fiat titulo oneroso. Subinde potest et res onerare
{bezwaren), quod verbum latiori sensu sumendum
videtur, ita ut maritus non possit tantum res
singulas communes hypothecae obligare vel pig-
nori dare, sed et debitis contrahendis communio-
nem onerare.

Itaque quoad dispositionem titulo oneroso, ma-
riti facultas plena est. Vel sie tamen potest pac-
tis nuptialibus aiiquatenus restringi, quod cerle
secus est quoad administrationem. Licet uxori ex-
cludere communionem bonorum, rerum suarurn
admistrationem sibi stipulari. (art. 195 Cod. civ.)

Jure veteri Hollandico maritalis potestas erat
major; marito etiam data erat potestas alie-
nandi bona, quae uxor communione excluserat.

» Hij vervreemdt ende bezv^aart hare goederen,
ook die zij buyten de gemeenschap heeft gehou-
den , na zijn welvallen, zonder dat hij hare be-
williging daartoe van noode heeft.quot; Major fuit apud

Sylvaduccnses ; vid. consullissimus van iieuus 1),
qui citat consuetudinem sic sonanten) : »Een
man is momboir van syn huysvrouwe , ende
mach alleen haer goeden, actiën, ende schulden, als
momber, vervolgen, heysschen ende beschudden,
ende daerenboven mach soewel allen zynre huys-
vrouwen goeden, van haerentwege gecommen, als
syn eygen goeden, sonder consent, ende byvvezen
van zynre huysvrouwe vercoopen, verseilen, ver-
alienercn, belasten, eiide auderssins verbinden,
eygene leen-goeden wesende.quot; Vir consullissimus
pulat, cam consuelurliuem ex legibus salicis or-
tam esse.

Sed non posset uxor paclo limitare administratio-
nem communionis, muitoque minus hanc sibi pa-

1) Inleydinge, I bock, deel 5, § 22. Vas uecrn , Spec,
jur. inaug. dcjure matrimoniali secundum veteres consuetudi-
nes Sylvaducenscs, Traj. ad Rhen. 1825, pag. 10, 5, aucto-
res ibi citati. Voet, dc Ritu Nupt, . N». 92.

cisci; hoc citato articulo 160 adversari;lur. Dis-
ponendi facultas vero, quoad certa bona re-
stringi potest, ita ut rnarito haud liceat ea alie-
nare citra uxoris consensum. (articul. 195, al. 3.
Codicis civilis). »Het staat hun ook vrij te bedin-
gen dat, niettegenstaande de wettelijke gemeen-
schap, de onroerende goederen, de inschrijvingen
op het grootboek der nationale schuld, en de
andere effecten en inschulden ten name der vrouw
staande en door haar aangebragt, of die, staande
huwelijk, van hare zijde in de gemeenschap mog-
ten vallen, buiten hare medewerking, niet door
haren echtgenoot zullen mogen worden vervreemd
of bezwaard.quot; Ad haec duo notanda sunt; pri-
mum alienandi facultatem restringi non posse nisi
ratione bonorum, quae a parte uxoris in com-
munionem venerunt sive ab initio, sive etiam post-
ea, veluti ex hereditate uxori stante matrimonio
allata. Itaque restrictio non posset extendi ad
bona a marito allata; hoc adversarelur principio

citati articuli 160, et porro exceptio non est exten-
denda 1).

Alterum quod observari debet est, restrictio-
nem tantum respicere posse illas res, quae enu-
merantur dicto articulo 195 al. 3, non alias, ita
ut bic valeat argumentum a contrario verborum
sensu petitum ; scilicet res, quae enumeratae non
sunt, maritus libéré alienare potest, quamvis ab
uxoris parte allatae sint; et hoc habet ralionem;
nomina inscripta registris aliorum populorum nos-
tris legibus non regunlur; possunt alienae leges
certas alienandi conditiones vel solemnitates re-
quirere , in quas vim exercere legislator uoster
nec debuil nec voluit 2). Quoad cetera nomina,
tum publica, tum privata, res inde pendet, num
uxoris nomen conlincant, ten name der vrouw

1)nbsp;DlBPUUlS , § 811.

2)nbsp;ScuÜLLEii , iu opcrc laudato , ad art. 95, pag. 40.
VuoKDLiN , II, pag. '665.

staande nec ne: reslriclio priora tantiim respiceie
potest, non posteriora, quod etiam ratione non ca-
ret; ubi enim nomina non sunt constituta certae
personae, sed uti vulgo dicilur in blanco, reslric-
tio facultatis alienandi innumeris difficultatibus et
litibus ansam praebere possit.

Haec spectant maritnm: proximum nunc est,
ut de uxore videamus.

SECTIO IV.

DE JURE, QUOD UXOR RATIONE
COMMUNIONIS HABET.

Uxor, uti vidimus, habet aeque ac maritus,
dominium bonorum communium; si igitur jus do-
ininii per se spectetnr, nulla inter maritum et
uxorem est differentia, sed maxima haec est, quoad
exorcitium hujus juris. Ealenus maritus universe
el salvis limilalionibus consideratur tamquam do-

niiiius comnmnionis. Ex co ipso uccessario se-
quitur, uxoris jus interim quasi silere, unde ef-
ficimus regulam: uxor stante communione de
bonis communibus contra mariti voluntatem dis-
ponere nullo modo potest. Ex iis ipsis, quae oc-
currunt citato articulo 179 seqq. baec regula ef-
fluit; nam quamprimum tale jus uxori conceditur,
laeditur facultas marito concessa. Uxor ne de
bonis quidem suis baud communibus, absque ma-
riti auctoritate disponere potest ex articulo 163
God. civ. De vrouw al is zij zelfs buiten gemeen-
schap van goederen getrouwd, of van goederen
gescheiden, kan, zonder bijstand van haren man
in de acte, of zonder schriftelijke toestemming,
niets geven, vervreemden, verpanden, verkrij-
gen , hetzij voor niet, hetzij onder eenenbezwaren-
den titel.

Indien de man zijne vrouw heeft gemagtigd,
om zekere acte of verbindtenis aan te gaan, is
de vrouw daardoor niet geregtigd oui, zonder

uitdrukkelijke tocstcuiining vau deu man, eenige
betaling te ontvangen of daarvoor kwijting te
geven.

Attamen insignis est differentia ; nam, ubi quaes-
tio est de bonis uxori propriis, uxor, si forte
maritus in rem consentire nolit, potest ad judicem
provoeare, atque is, causa cognita, sua auctoritate
mariti consensum supplere. Vid. art. 167 Cod.
civ. Wanneer de man weigert zijne vrouw te
magtigen om eene akte aan te gaan, of om in
regten te verschijnen, kan zij van de Arrondisse-
mentsregtbauk van hunne gemeene woonplaats
verzoeken daartoe gemagtigd te worden. Quod
habet rationem, nam maritus injuria consen-
sum denegare posset. Sed haec ad bona com-
munia extendi non debent; uxoi' hic frustra ad
judicem provocaret cujus auctoritas hic nulla est,
vel ex principiis materiae esse potest. De bonis
quae uxor, sive exclusa communione, sive extra
eam sibi habere possit, plurihus agere ad nos-

frum argumentum non pertinet. Itaque ea, quae
sequuntur, intelligenda sunt de bonis commu-
ni bus.

De his, uti dixi, uxor contra mariti volun-
tatem disponere nequit. Sed uxor pluribus et
admodum diversis modis ex mariti voluntate de
bonis communibus disponere et iude maritum
obligare potest; de hisce igitur pluribus agen-
dum erit.

Ante omnia notandum est, maritum posse uxo-
rem suam mandatricem constituere, ut quemvis
alium : qui cum uxore vi talis mandati expresse
negotia gerunt, eodem loco sunt ac si cum ipso
marito contraxissent; omnia hic pendent a man-
dato uxori exhibito, veluti in quaestione, num
faeultas ad certum quoddam negotium gerendum
mandato contineatur, num uxor fines ejus egressa
fuerit, num negotium cum mandato necessario
cohaereat, similia. Ad haec omnia igitur jus com-
mune applicaii debet ; cessât in his omnibus uxo-

ris conditio, unice spectanda est mandatricis qua-
Utas 1).

Sed praeterea plures sunt casus, ubi uxor, quam-
vis expressa mariti auctoritas non interveneiit,
tamen tamquam uxor ex mariti voluntate agere
el mandatum tacitum habere intelligitur; de hisce
igitur jam videamus. Prima causa special negotia
vitae quotidianae: haec uxor recle gerit, eodem
modo ac si mandato expresso instructa esset; haec
accurate sancita sunt articulo 164. Codicis civilis.
Ten opzigte van handelingen of verbindtenissen
door de vrouw aangegaan, wegens alles wat de
gewone en dagelijksche uitgaven der huishouding
betreft, veronderstelt de wet, dat zij de bewil-
liging van haren man heeft bekomen.

Hoe idem obtinebat Jure veteri Hollandico 2).

1)nbsp;Cfif. art. Cod. civilis, 1829-1856..

2)nbsp;Grotids Inleydinge, I Boek , deel 5, § 23, et v. d.
samde, dec. lib. II, tit. 4, Def. IV. Voet, de Ritu Nupt.

N°. 46.

»Alle andere Vrouwen mogen alleenlijk hande-
len van 't gene de Huyshoudinge aengaet, ende
voor zooveel haer zeiven, ende haren Man verbin-
den: 't welk een man niet en kan beletten, ofte
hy moest zijn Vrouw ook dat bewint regterlijk ver-
bieden, ende 't zelve doen afkondigen: Maer in al-
len gevalle, ook buyten hetgeen voorschreven is,
kan de Man aengesproken werden voor zooveel hy
door zyns Vrouws handeling zoude mogen syn ge-
baet.quot; Eadem res etiam proposita erat in speci-
mine Codicis anni 1820 (art. 228); ibi tamen
haec res extensionem recepit ; articulus enim
citatus 228 etiam continebat omnia quae ad
liberorum educationem pertinere intelligeban-
tur 1).

Ilabent haec summam rationem; quomodo enim
negotia vitae quotidianae expediri possent, nisi uxor
talem facultatem haberet et gerendo negotio mari-

1) Vonr.nns H, pag. 284.

tum obligarct? Ecquis cetcroqnin tuto agere, mer-
ces conjugibus praestare posset; certe mandatum
expressurn in hisce saepius minimi momenti causis
haberi nequit. Sed quaeritur nunc et quatenus
maritus uxori hanc facultatem adimere possit e. g.
indicatione in diariis publicis facta, nequis uxori
credat. Videtur dicendum cum consultissimo Schül-
ler 1), talem indicationem haud sufficere; accedit,
quod alii obhgati haud sunt legere diaria publica,
sub poena juris amittendi, nisi in casibus in qui-
bus lex hoc expresse dixerit. Cetcrum nec dubi-
um est de eo, quod vir consultissimus addit,
mercatorem, qui a marito expresse monitus esset,
ne crederet, suo periculo credere; talis igitur mer-
cator repelli posset, nisi quatenus probet versio-
nem in rem, atque tacitam mariti ratihabitionem.
Existimem tamen, mercatori objici semper posse
scientiam rei, modo maritus eam a sua porte pro-

1) In adnotat. ad art. 1Ö4.

bot; nam non debet ab uxoris voluntate pendere
lautius vivcre, quam maritus par esse judicaverit.
Multum igitur hic judicis arbitrio relicturn esse
existimemus.

Sed potest de eo ipso litigari, num negotium
contineatur iis, quae ad sumtus vitae quotidianae
referri debeant; veluti si uxor insignem mercium
ejusdem generis quantitatem emerit, vel etiam plu-
res species. Res difficultate non caret ; nihil su-
peresse videtur, nisi ut dicamus, judicem ad
rerum adjuncta attendere debere, et ex iis ratio-
nem dirimendi quaerere: ut igitur eatenus jus sit
in causa positum, ut dici solet: certe conditio
personarum, magis minusve lauta ratio vivendi, pa-
trimonium conjugum, similia hic in censum venire
possint, ut definiatur, num negotium contineatur
citatis ad articulum 164. Ita voet de Ritu Nupt.
No. 46. »Ut tamen hic multum judicis arbitrio
videatur relinquendum, an, et quousque contractus
uxoris circa res domesticas , victum et amictum,

aliaque similia, ratus habendus sil, el an non mo-
duin justum illa in contrahendo videatur excessisse;
quod non modo ex more regionis, sed et ex mariti
conditione, opibus, consuetudine praeteriti tempo-
ribus debiti similis frequenti in praeteritum ag-
nitione dijudicandum est.quot;

Sed potest uxor etiam tacitum mandatum ha-
bere ratione negotiorum, quae in articulum 164
haud incidunt; quamvis iteruin in hisce magis
mandatricis qualitas, quam uxoris conditio con-
sideranda venit. Rem exemplo illustremus: mari-
tus mercator solutus est uti uxoris ministerio ad
mercaturae negotia gerenda , ad merces emendas,
ad apochas debitoribus dandas, similia ; talis uxor
inde non est mercatrix, de qua specie mox agemus,
sed magis est mandataria mariti, qui inde et solus
obbgatur 1), ac si ipse contraxisset, saltem ex
principiis juris hodierni. Si haec vera sunt, quaes-

1) Ddhanton , II, No. 474. Elle n'est pas réputée

5

tio in causis obviis iterum inde pendet, num
uxor considerari debeat tamquam mariti manda-
taria.

Tertius enim non semper tute uxori solvit
vel vendit; maritus ejus incapacitatem ac rnan-
dati defectum allegare posset et provocare ad ar-

marcliande publique, si elle ne fait que détailler les mar-
chandises du commerce de son mari, mais seulement quand
elle fait un commerce séparé. Elle n'est, en effet, alors que
la factrice de son mari ; pour être valablement oblige'e, il
faudrait qu'elle fut autorisée; et XVIIl, Nquot; 219. 11 n'est pas
douteux que si une femme est dans l'habitude de faire les
affaires de son mari, d'acheter les provisions ou les marchan-
dises du commerce de celui-ci, de louer les ouvriers, de les
payer, en un mot de faire ce que ferait le mari lui-
même en pareil cas ; il n'est pas douteux , disons nous, qne
le mari ne puisse être poursuivi par les tiers avec lesquels
la femme a traité, par billets ou autrement, car alors elle
est la factrice de son mari, et la femme même n'est point
obligée si elle ne s'est pas personnellement engagée et avec
l'autorisation du mari. S. risk , diss, de uxore mercatrice,
Traj. ad Rhen. 1838, pag. 5 seqq. auctores ibi citati.

ticulum 1421. »De betaling moet gedaan wor-
den aan den schuldeischer, of aan iemand, die
volmagt van hem heeft, of die door den regter
of de wet gemagtigd is om voor denzelven te ont-
vangen. De betaling, gedaan aan iemand die geene
magt had om voor den schuldeischer te ontvan-
gen, is van waarde, voor zooverre de schuldeischer
dezehe goedkeurt of daardoor werkelijk is gebaat
geworden.quot; Quodsi recte faceret, al:eri niLil super-
sit, nisi probare versionem in rem. Verum, si alter
probare posset, maritum solutum fuisSe adhibere
ministerium uxoris, acquiescere iis quae uxor ges-
serit et fecerit, inde ad mandatum esset con-
cludendum, adeoque maritus obligatus dicendus
esset.

Ultima species, ubi uxor maritum obligare, et ita
de bonis, quae ad communionem pertinent, dispone-
re potest, locum habet, quando uxor communis mer-
caturam gerit. Quod idem videmus apudoROTiüM 1).

1) Inleydinge, I Boek , deel 5 , § 23.

»De nee ringen ende rykdommen der Landen
daerna grootelyks zynde aengewassen, uyt ge-
lyke reden zooverre is uytgestrekt, dat nu een
gehuwde Vrouw, doende openbare Neeringe ofte
Koopmanschap, wel mag handelen in alle zaken
dezelve Neeringe ofte Koopmanschap betreffende,
ende dienvolgende haer zeiven ende haren
Man verbinden, ook de goederen van de Nee-
ringe vervreemden ende belasten.quot; Hoe argu-
mentum plenius tractare, hujus loei non est, sed
observationibus quibusdam rem absolvere li-
ceat.

Uxor debet mercaturam exercere suo nomine,
quod lege indicatur verbis, openbare koopvrouw
et »zij wordt voor openbare koopvrouw gehouden,
wanneer zij afzonderlijk van haren man koop-
manschap drijftquot; (art. 168, al. 3.). Sin mi-
nus, possit considerari tamquarn mandata-
ria mariti, sed non esset ipsa mercatrix. Porro
non potest uxor citra mariti voluntatem merca-

turam suscipere; art. 168 Codicis civilis requirit
mariti consensual, neque tamen expressus requi-
ritur : sufficit tacitus, sive talia facta, e quibus
merito concludi potest, maritum in rem consen-
sisse; dicitur quippe articulo citato: Eene vrouw
met uitdrukkelijke of stilzwijgende toestemming
van haren man openbare koopvrouw zijnde. Est
igitur quaestio, num mariti consensus intervene-
rit, quaestio facti, quam judex e rerum adjunctis
decidere debet 1).

Denique maritus semper consensum revocare po-
test, sed illa revocatie tacita esse nequit; hoe
fraudibus ansam praeberet, debet et expresse et
palam fieri; (cit. art. 168 alinea ultima): »Indien de
man zijne toestemming intrekt, is hij verpligt die
intrekking openlijk bekend te maken.quot; Formam,
qua fieri debeat, lex non praescripsit, itaque ju-
dicis arbitrio relictum est videre num legis prae-

1) BI^K; diss., pag. 10 seqq.

scripto satisfactum fuerit 1). In specimine anni
1820, articulo 230 jussus erat maritus, hoc
facere iu duobus optimis diariis pubhcis provin-
ciae in qua habitabat, si non adessent in iis proxi'
mae provinciae 2).

Ubi igitur uxor jam mariti consensu mercatu^
ram exercet, omnes actus, qui talem negotia tionem
spectant, sola facere potest, emere, vendere, lit»
teras cambiales emittere et acceptare, cet. — Scilicet
omnes eos actus mercatorios, ad quos exercendos
mariti consensus adest 3). Sola inquam, id est,
non requiritur, ut maritus ad negotia specialia

1)nbsp;Sufficit, si maritus eonsensum revocavit in diario pu-s
blico, neque maritus , neque bona eommunia possunt gravari
propter débita ab uxore contracta, postquam maritus eon-
sensum ex articulo 168 codicis civilis revocavit. Weekhl^
V. h. Regt, N» 914. (3).

2)nbsp;VooRDBiN , II , pag. 286 seqq.

3)nbsp;Risk, diss., pag. 34, auct. cit. Cff. art. 2, 3,
4,5, Cod. mcreat.

consensum det, consensus in mercaturam sufTicit;
et habet hoe rationem, nam si consensus speciahs
hic requireretur, negotia rite geri et expediri non
possent 1). Sed haec phn-ibus exponere, ad argu-
mentum nostrum non adeo pertinet, nobis viden-
dum est, quis sit rei effectus ratione communionis.
Qualitas mercatricis uxori non tribuit facultatem
de ceteris bonis communibus immediate disponen-
di, veluti praedia communia vendendi vel oppig-
norandi, sic enim potestas maritalis in uxorem
transferretur 2); vel sic tamen mediate elBcere po-
test, ut alienentur, nam per actus mercatorios ma-
ritus obligator. »Wanneer zij met haren man in ge-
meenschap is getrouwd, is ook hij door die hande-
lingen verbonden;quot; (Cod. civilis art. 168, al. 1,) 3)

1)nbsp;Consultissimus BE PINTO, Handleiding tot hei Burgerlijk
Jfelboek , tweede gedeelte , pag. 75.

2)nbsp;Risk, diss, laud., pag. 44.

3) Rihk, diss. laud , pag, 56, 62.

Itaque actio, quae ex negotio geslo uascitur,
etiam contra maritum institui potest, atque si
condemnatio secuta fuerit, nullum potest esse du-
bium, quin omnia bona communia, executionis,
sive sententiae executioni mandandae gratia, a cre-
ditoribus prehendi et distrahi possent 1).

1) Care tamen putes si communio bonorum obtinet, maritum
in carccrem civilem mitti posse, propter débita mereatoria
uxoris. Maritus enim se ipse non obligavit; quia obHgatia
lege ipsi imponitur tamquam marito, non tamquam mercatori,
neque graviores effectus haec obbgatio debet producere, quam
quae ex jure civili oriuntur: contra, carceris civilis onus est
effectus juris specialis, quo soli mercatores obJigantur. Talis
est quoque sensus articuli 220 Cod Nap. e quo noster art,
desumtus est. Art. 581 de meth. proced. omnino carcerem
civilem permittit adversus mercatores et mercatrices, sed non
loquitur de maritis. De pinto, opere laud,, 11, pag. 75. Rink,
diss, laud., pag. 82, auctores citafi. Diephuis, § 726,
in opere laudato : „ De daad (och, waardoor iemand bij lijfs-
dwang verbonden wordt, stelt alleen den dader daarvoor
bloot, en dat middel mag niet worden toegepast buiten de
gevallen uitdrukkelijk bij de wet voorzien.quot;

Ex iis quae vidimus apparet, uxorem ex regula
contra mariti voluntatem de bonis communibus
disponere non posse, neque judicem hic aucto-
ritatem suam interponere, cum sic marito le-
gi timam potestatem adimeret. Sed longe alia
quaestio est, anne uxor saepius absque mariti
voluntate negotia quaedam gerere posset. Certe
non potest, ubi maritus praesens est et consen-
tire posset, sed muiti sunt casus, quibus [ma-
riti voluntas explorari non potest, et ubi com-
munio grave detrimentum caperet, si negolia
quaedam, quae dispositionem de rebus concer-
nunt, expediri baud possent. Dispositionem in-
quam, omnia enim quae negotia ordinaria, re-
rumque administrationem concernunt, uxor ipsa
gerere poterit, partim vi articuli 164, partim
tacitum ad haec mandatum habere censeri
debet. Sed ubi negotium hos terminos exce-
deret ; ubi quaeritur de bonis communibus
alienandis vel obligandis, veluti de pecunia mutuo

sumenda et de hypotheea concedenda, necessarium
esset mandatum speciale; si igitur hoc deest,
negotium geri haud posset; huic difficultati legis-
lator obviam ivit articulo 180 Codicis civilis, sta-
tuendo, ut uxor tum posset adire tribunal et auc-
toritatem ad negotium gerendum petere, verbis;
»Wanneer de man afwezig is of zich in de onmo-
gelijkheid bevindt om zijnen wil te verklaren, en
er onverwijlde noodzakelijkheid bestaat, kan de
vrouw de goederen der gemeenschap verbinden of
vervreemden, na daartoe door de Arrondissements-
regtbank gemagtigd te zijn.quot;

Itaque judex in singuhs causis inquirere debet,
an negotium necessarium sit et dilationem haud
patiatur, veluti donec maritus redierit, vel ad
meliorem valetudinem restitutus fuerit, et tum pro
re nata, auctoritatem concedere aut denegare.

Cum autem dispositio articuli 180 Codicis civilis
in locum succédât mandati illius mariti, quo uxori
suae, semper alioquin ordinaria negotia gerere

volenti, facultatem dat alienandi et obligandi bona
communia, recte consultissimus Schüller in anno-
tatione ad art. 180 Cod. civ. dicere mihi videtur.
»Deze magtiging is slechts voor eene handeling,quot;
nam et speciale mandatum mariti non nisi una
vice valere posset 1).

Sic omnibus prospicitur, et uxori et marito et
iis, qui cum uxore negotium gerere velint.

Ij Pag. 43.

SECTIO V.

DE UXORIS JURE PETENDI SEPARA-
TIONEM BONORUM.

Si ex ipsa matrimonii natura marito concessum
fuerit, ut staute eommunione consideraretur tam-
quam ejus dominus, salvis paucissimis limitationi-
bus, legislator ab altera parte uxori prospexit,
quatenus hoc ex juris principiis commode fieri
potuit, tum stante matrimonio, tum eo dissoluto;
de utroque paucis videamus.

Stante matrimonio lex uxori concessit petere se-
parationem bonorum, de qua agitur articulo 241 et
sequentibus Codicis civilis. Conjuges ipsi stante
matrimonio separationem pacto facere nequeunt,
non magis quam ullo modo juri suo circa bona
sive lege sive pactionibus definite, ullam mutatio-
nem inferre, sic enim omnia in incerto essent.
Scheiding van goederen bij onderlinge toestemming
is nietig, (art. 241 Cod. civ. alinea ultima,
juncta articulis 174 et 204 Codicis civ.).

Sed potest fieri, ut maritus res admodum male
administret : hinc lex uxori dedit facultatem con-
fugiendi ad judicem et petendi, ut hic bonorum
separationem concédât. Veluti hoe quoque idem
legimus apud grotitjm de jure veteri Hollandico:
»Staende huwelijk, bemerkende dat de man haer
tot armoede zoude brengen, vermag zij regtelijk
Boedel-scheydinge te eysschen, ende haren man
't bewint haerer goederen te doen verbieden;
welk verbod zijnde afgekundigt, zo en kan de

man daerna hare goederen niet kragtelyk ver-
vreemden ofte belasten, nogte haer voor zyne
schulden verbindenquot; 1).

Hic tamen dislinguendum est inter bona, quae
uxor extra communionem habet, si haec prorsus
vel quoad eerta bona exclusa sint, et inter bona com-
munia. Exclusa communione, accurate loquendo se-
paratio necessaria non est, nam conjugum bona hic
sunt separata. Sed nisi abter pactum sit, ma-
ritus habet administrationem bonorum uxoris suae
vi citati articuli 160 Codicis civilis; potest haec
negligenter administrare, ita ut periculum sit, ne
uxor sua recipere possit. Si hoc ita eveniat, le-
gislator dedit uxori facultatem petendi, ut ad-
ministratio ilia marito adimatur et hoc vocavit
separationem bonorum petere citato arliculo 241,
Nquot;. 2, Cod. civ. verbis : »Wanneer door de wan-
orde en het slecht beheer zijner zaken, de waar-

I) Inleydinge, boelc I. deel 5 § 25.

borg voor het huwelijksgoed der vrouw, en van het-
geen haar naar regten toekomt, zoude verloren
gaan, of door grof verzuim in het beheer van het
huwelijksgoed, hetzelve zoude worden in gevaar ge-
bragt.quot; Verum, non est, quod hac de re pluribus aga-
mus; vera bonorum separatio usu venit, ubiconju-
gum bona confusa sunt, sive bonorum communio lo-
cum habet; nunc igitur uxor communionis sepa-
rationem petere potest; neque tamen non nisi
gravissima de causa; sola enim mariti negligentia
vel culpa hie non suffieit, uti in altera specie,
requiritur ut maritus se male gerat, ut bona dila-
pidet, ut periculum sit ne familia egestate pre-
matur. Eodem articulo 241 alinea I. »Wanneer
de man door een kennelijk wangedrag de goede-
ren der gemeenschap verspilt en het huisgezin
aan ondergang blootstelt.quot; Cum consultissimo de
PINTO prudentiae judicis hic relictum esse existime-
mus definire, utrum hoe periculum adsit. Sic diep-
Huis ad articulum 241. »De verspilling van de

goederen der gemeenschap moet het gevolg zijn
van een kennelijk wangedrag van den man. Niet
elke achteruitgang derhalve, die de vrouw zou
goedvinden, als het gevolg voor te stellen eener
dwaze verspilling van den man, wettigt eenen
eisch tot scheiding van goederen.quot; et porro;
»Dat wangedrag moet zelfs kennelijk zijn; het
bewijs daarvan moet derhalve voor de hand lig-
gen, en zonder verder betoog volkomen tot ge-
noegen van den regter zijn 1).quot; Neque certe par
est causa: primo enim loco mariti auctoritas hic
longe gravius afficitur, quam ubi uxor eum ab initio
eommunione excluserit. Secundo hic non tantum bo-
norum administratio, sed et de iis dispositio marito
adimitur. Cum legislator voluit, ut utroque casu
non nisi ob gravem causam separatio exprimeretur,
hinc omnia hic certae et strictae formae obnoxia
reddita sunt, atque cautum, ne res in fraudem ali-

1) lu opere laudato § 1124 et 11'. 5.

oruin inprimis cieclitorum vergere possit. Immo
vero lex uxori reliquil poleslatem marito auctori-
tatem restitueudi, et separationem tollendi, modo
omnia in pristinum statum restituantur, eo modo
ac si communio sublata haud fuisset, salvis ta-
men iis, quae interim ab uxore legitime gesta
sunt et reductione communionis palam inducta:
art. 252 Cod. civilis: »Wanneer de gemeenschap
hersteld is, worden de zaken in denzelfden staat
terug gebragt, alsof er geene scheiding had plaats
gehad, onverminderd de nakoming der handelin-
gen, welke, gedurende het tusschenvak sedert de
scheiding tot op het herstel der gemeenschap,
door de vrouw verrigt zijn. Alle overeenkomsten
waardoor de echtgenooten de gemeenschap zou-
den herstellen, op andere voorwaarden dan waar-
op zij bevorens geregeld was, zijn nietig 5quot; et art.
223 Cod. civilis 1). »De echtgenooten zijn ver-

1) Art. 815 codicis de Meth. proc.

pligl bet herstel der gemeenschap openlijk be-
kend le maken. Zoolang die openlijke bekend-
making geen plaats heeft gehad, kunnen de echt-
genooten de gevolgen der herstelde gemeenschap
niet aan derden tegenwerpen.quot; Sed nobis inprimis
agendum est de rei effectu, de jure uxoris post
impetratam et efïectam bonorum separationem.
Uxor igitur nunc fere in eadem conditione est,
ac si ab initio bonorum separationem et adminis-
trationem rerum suarum sibi pacta esset. Itaque
habet liberam rerum suarum administrationem,
omnes actus, qui sub administrationem continen-
tur, sola et sua auctoritate peragere potest. Fere,
inquam: scilicet, ipsa separatio ipsi non tribuit ma-
jorem facultatem; si nihil accederet, dispositio
cilati articuli 163 Codicis civilis vim suam reli-
neret. Sed uxor hac ratione bonis separata, potest
adire tribunal et petere facultatem alienandi mo-
hiUa sua, quam judex, causa cognita, semel et
simul quoad omnes alienationes futuras ipse con-

cedere potest. Hoc ita statuitur articulo 249 Co-
dicis civilis: »De vrouw, welke van goederen ge-
scheiden is, bekomt de vrije beheering daarvan
terug, en kan, niettegenstaande de bepalingen
van artikel 163, van den regter eene algemeene
bewilliging bekomen, om over hare roerende goe-
deren te beschikken.quot; Itaque, quoad ceteros ac-
tus disponendi, veluti ad pecuniam mutuo sumen-
dam, ad immobilia alienanda vel obhganda, sin-
gulis vieibus, indiget auctoritate mariti vel judicis.
Sed haec bonorum separatio uxorem minime libé-
rât ab obligatione conferendi äd sumtus communes
et ad educationem liberorum. Hoc diserte dici-
tur articulo 248 Codicis civilis: »Niettegenstaande
de scheiding van goederen, is de vrouw verpligt
om naar evenredigheid van haar vermogen en dat
van haren man, bij te dragen tot de kosten der
huishouding en der opvoeding der kinderen, door
haren man bij haar verwekt. Bij onvermogen
van den man, komen die kosten ten laste van

de vrouw alleen.quot; Neque tamen legislator uti
in Codice Francico 1) defmivit quantitalem,
quam conferre debeat; dixit articulo citato:
naar evenredigheid van haar vermogen en dat
van haren man. Si igitur conferre negaret, ma-
ritus collationem in judicio petere deberet, et
judex pro re nata rem definiret; quae defini-
tio, mutatis rerum adjunctis, mutationes subire
posset, eodem modo, uti hoe in condemnatione
ad alimenta praestanda locum habere potest; sal-
tem juris analogia 2) videtur rcquirere ut ita
statuamus. Hoe unum addendum superest, ma-
ritum universe quoties contra uxorem actionem
instituât, eo ipso uxori tribuere auctoritatem ac-

1)nbsp;Code civil , art. 1448. La femme qui a obtenu la
séparation de biens doit contribuer proportionnellement à
ses facultés et à celles du mari, tant aux frais du ménage qu'à
ceux d'éducation des enfants communs. Elle doit supporter
entièrement ces frais s'il ne reste rien au mari.

2)nbsp;Vid. Sectionis XVquot; sectio tertia.

tionem iliam suscipieudi 1), nam actionem insti-
tuere et tamen nolle, ut actio suscipiatur, simul
consistere, adeoque admitti nequit.

Tandem notandum est, uxorem, impetrata se-
paratione communionis, utique retinere jus renun-
tiandi communioni, uti recte observât consultissi-
mus SCHÜLLER 2) in commentatione ad articulum
249 Codicis civilis; nam illud jus renuntiandi
locum habet, quoties comnmnio bonorum dissol-
vatur. (articuli 181, 187, 208 Codicis civilis et
814 de methodo procedendi).

1)nbsp;Diephdis, § 753; et quoque dbrantos II, N°. 467.
»Comme il sufEt du concours du mari dans l'acte pour au-
toriser valablement la femme , on doit conclure de là que le
mari qui poursuit sa femme est censé par cela seul , l'au-
toriser à se defendre.quot;

2)nbsp;In auctoris opere laudato, pag. 55. Diephuis, § 943.

SECTIO VI.

DE UXORIS JURE RENÜNTIANDI COMMU-
NIONI BONORUM.

Sed necesse est, ut de hoc jure renuntiandi
communioni bonorum paucis agamus, nam et inde
insignis existit differentia inter maritum et uxorem
ratione communionis.

Maritus communionem administrât; salvis pau-
cissimis restrictionibus, de communione tamquam

dominus disponit, sine ejus voluntate nullae obli-
gationes comraunioni imponi possunt; nulla igitur
ratio est, cur maritus sese ab obligationibus,
quas vel ipse suscepit, vel quae ex ejus voluntate
susceptae sunt, liberare possit.

Sed haec omnia secus sunt a parte uxoris; po-
test certe haec bonorum communium separationem
petere ; sed stante communione se mariti admini-
strationi opponere non potuit, nec proinde prohi-
bere, quominus eam obligationibus oneraret. Hinc
durum merito visum est, ut uxor etiam ultra ea,
quae ad communionem attulerit, onerari posset,
et forte diu postea 1) si quaedam bona propria
acquisiverit, a creditoribus mariti inquietari, Hinc
jam cito invaluisse videtur, ut uxor, soluta com-
munione, ei sive ejus effectibus renuntiare posset,
et amissis al latis, ceterum omnis lucri et damni
expers e domo conjugali recedere. Doctrinam in-

1) Diïpnms, § 854. Di: rwTo II, § 113.

venimus apud GaoTrom; »Maer een vrouw den
heele gemeene boedel afstaende ende gaende voor
de Baer uyt, alleen met haer dagelyksehe kleede-
ren , is bevryt van de schulden die staende Hu-
welyk zijn gemaekt.'' Sed jam diu invaluerat
consuetudo; nam cum Albertus bavarus, Hol-
landiae comes, 12 mensis Decembris anni 1404,
HagaeComitnm fatocessisset, ipsius vidua margarita
cleviana hereditatem repudiavit et communione
seabstinuit: qua occasione judex sententia defmivit
solemnitates , quas uxor observare deberet 1),

Ex hisce similibusque solemnitatibus declarandae
sunt antiquae formulae : den boedel met den voet
stooten , ut et: de sleutels op de kist leggen.
Usus hic videtur quoque viguisse in aliis regi-
onibus. »Apud Gallos solent viduae claves et
cingulum supra mariti defuncti corpus projicere

1) Rem proposuit wagenaar, vaderlandsche historie, deel II,
hoofdst. 22, § 26.

in signum quod bonorum communioni nunlium
dant. — »Dasz dieser Gebrauch auch in Schwaben
herrschte, lehrt folgende Urkunde; item dasz ein
Weib nach Absterben ihres Ehemannes, der mit
Schulden beladen gewesen , die Schlüssel auf die
Bar legen und damit von Hah und Gut abtreten
möge,quot; dicit grimm 1). Van de spiegel hunc
usum remuntiandi ex lege Salica originem cepisse
vult. »Deze gewoonte van het wegwerpen van
den halm is herkomstig uit de lex Salica tit. 49
en de Heer eccard, in addit. ad legem Sal. p. 191,
brengt eene gifte bij van mathildis, Hertoginne van
Toscane, welke juxta legem Salicam bij zich hadde
een geknobbelden halm of takje en hetzelve ter
deure uitwierpquot; 2).

Sed hae solemnitates, groth aetate adhuc usita-

1) Pag. 176 et 177. operis laudati et m. c. vaj« dau.
Over het zinnebeeldige in de oud-Nederlandsehe regten , in
Bijdragen tot Regtsgeleerdheid en Wetgeving IX.
g) Pag. 132 operis laudati.

tae, uti apparet ex loco citato $ 18, postea ex usu re-
cesserunt, et res accepit formam in repudiandis here-
ditatibus adhibitam; quam certe jure hodierno habet,
uti patet ex articulo 188 sequentibus Codicis civilis.

Sed non est, quod de hac forma hic pluribus
agamus. Rei effectus proponuntur eodem articulo
187. Uxor igitur quae communioni renunciat,
universe omnis lucri et damni expers est, recipit
tantum lintea, quae ad ipsius corpus pertinent et
vestimenta, non tantum quotidiana, sed omnia (de
geheele garderobe) uti vir consultissimus Diephitis
ait 1); nimis enim durum visum fuit, uxorem vi-
duamve his privare. Sed celerum uxor omnis
lucri expers est, nihil e bonis communibus accipere
potest; omnia igitur quae ab ipsius parte in commu-
nionem inciderunt, amillit. Sed noluit legislator ut
ultra damno afficeretur. Hic tamen inter maritum
ejusve heredes et creditores distinguendum est.

1) Opere laadato, § 867. Durantoî. XIV, Nquot; 507—10.

Ratione mariti omnis damni prorsus expers; nam
quidquid solvere coacta fuerit, qualisque tandem
sit origo debiti, haec omnia a marito ejusve here-
dibus repetere poterit. Hoc disertis verbis doce-
mur alinea ultima dicti articuli 187. »Behoudens
in bet eene of andere geval, haar verhaal voor
het geheel op haren man of diens erfgenamen.quot;
Itaque verba ultima alineae secundae: »Ten ware
zij zich als openbare koopvrouw mögt hebben ver-
bonden,quot; necessario accipienda sunt de creditorum
actione. Ratione creditorum attenditur ad debiti
originem; sunt enim duae species, quibus credi-
tores uxorem, quae renuntiavit, idqne in soli-
dum, convenire possunt.

Prima est, si muiier ipsa ante matrimonium de-
bitum contraxerat. Hoe habet rationem; credi-
tor hic mulieris fidem secutus est, huic credidit;
stante communione hanc sibi obligatam habuit,
sed hac dissoluta, nulla est ratio, cur originariam
suam debitricem convenire non posset, vel cur

eliatnnum alium, cum quo non contraxit, sibi
obbgatum haberet 1).

Altera exceptio est in debito mercatorio, quod
uxor tamquam mercatrix publica contraxit. Ratio
hujus exceptionis vulgo quaeritur in eo, quod uxor
bic sola et suo nomine contraxit; sed dubito, an
haec adaequata si. Contraxit certe sola, sed mi-
nime propria auctoritate, nam mercaturam exer-
cere non potuit sine mariti consensu, differentia
tantum in eo est, quod non requiratur consensus
in singula negotia, sed generalis consensus in mer-
caturam sufficiat. Ratio saltem praecipua nobis
quaerenda videtur in ipsa mercaturae natura ; quis
cum uxore mercatrice contractus celebrare, negotia
gerere tuto posset, et igitur vellet, qui sibi metuen-
dum haberet, ne uxor repudianda communione,
se a debitis quae contraxerit, hberaret ?

Exceptio tantum spectat creditores, uxor enim

1) VooRDiiiK, ad art 186, Cod. civ.

quae communioni renuntiavit, omne id quod ex
hisce causis solvere debuit, a marito ejusve here-
dibus repetere potest; horum intuitu ab omni
debito, quaenam tandem Sil hujus natura vel origo,
immunisest. Ultima verba dicti articuli 187 al. 3,
nimis clara sunt quam ut ulli dubitationi locum
relinquere possint; itaque verba alineae secundae;
ten ware zij zich als openbare koopvrouw mögt
hebben verhonden , pjorsus abundant.

Ex citato articulo 187 igitur uxor, tantum duo-
bus casibus a crediloribus conveniri poterit, sci-
licet si 1° aut ante matrimonium 2quot; aut tamquam
mercatrix publica debitum contraxit. Jure Hol-
landico admissus erat tertius casus, scihcet, ubi
uxor conlraxerit mariti auctoritate ila ut tum pro
parte, vel in solid um prouti se obligaverat, cou-
voeniri posset; videantur Clarissimi van der kees-
SEL Theses selectae juris Hollandici et Zeelandici
thes. 226. Atque idem occurrit Codice Napole-
ontico articulo 1494. »Elle reste néanmoins tenue

envers ceux-ci lorsqu'elle s'est obligée conjointement
avec son mari-quot; Hinc nonnullis videtur, idem et
nunc admittendum esse. Sed hoc non existimem
lo quidem jus vêtus non potuit latere legislato-
rem, itaque argumento a contrario concludendum
videtur, ipsum id studio omisisse.

2«. Non deest ratio mutati juris, noluit legis-
lator , salvis dictis duabus exceptionibus, ut uxor,
ultra alla ta, damnum sentire posset.

Atque etiam gkotius quoad débita stante matri-
monio contracta, excipit tantum débita mereatoria.

»Welk geen plaats en heeft in koopluyden vrouquot;
wen die haar in tegenwoordigheydt ofte afwezen
van hare mans met de koopmanschappen in 't
verkoopen ofte koopen openbaerlyk hebben on-
derwonden, als dewelke gehouden zyn voor hare
mans schulden te verantwoorden 1).quot;

1) Inleydinge II Boek, deel 12, S 19-

SECTIO VII.

DE CONJÜGUM JURE POST MORTEM DIS-
PONENDI DE BONIS COMMUNIBUS.

Superest, ut tandem paucis videamus de jure,
quod conjuges post mortem in bona communia
exercere possint. Rei naturae consentaneum est,
ut hujus juris intuitu nulla inter maritum et uxo-
rem sit differentia. Stante matrimonio, insignis
est et esse debet mariti potestas; sed nulla est

ratio, cur maritus post mortem auctoritatem ia
uxorem exercere possit; hinc tamquam principium
generale sancitum, uxorem absque mariti consensu
testari posse. Art. 173 codicis civ. »De vrouw kan
zonder bewiihging van haren mau uiterste wils-
beschikkingen maken:quot; Idem quod videmus in
jure veteri Hoilandico. »Een gehuwde Vrouw ver-
mag by uyterste wille van haer goedt zulks te be-
veelen als haer gelieft, zonder haers Mans bewilli-
ging van noode te hebben 1).quot;

Si haecce principia ad causam applicemus, se-
quitur, utrumque conjugem de sua communionis
parte libere disponere posse, nec tamen ultra;
placuit legislatori hoe expresse sancire articulo 950
codicis civ., verbis: »Echtgenooten kunnen, ten
opzigte van goederen welke in gemeenschap zijn.

1) Inleyding 1 boet, 5 deel, § 25, et de Frisia va« de
sawde lib. II, tit. 4, def. IV.

niet verder beschikken, dan over het aandeel,
dat ieder hunner in de gemeenschap heeft. quot; Si igi-
tur locum habuit legalis, adeoque omnium bo-
norum communio, quisque de dimidia patrimonii
communis parte, quae, si acceptent, heredibus
ipsius cedet eodem modo et ad eundem juris ef-
fectum, ac hereditas. Si forte ex pactis antenup-
tialibus vi art. 197 Cod. civ. partes communionis
sint inaequales, veluti ut unum spectent pro ter-
tia, alterum pro duabus tertiis partibus, similiter
quisque tantum de eadem illa parte disponere po-
terit; ideo articulo 950 dicitur: »over het aandeel
dat ieder in de gemeenschap heeft.quot; Tandem, si
exclusa communione bonorum, obtinuit commu-
nio lucri et damni, vel communio fructuum, quis-
que de sua, sive aequali sive inaequali hujus com-
munionis parte, recte disponit. Sed hucusque
posuimus, conjugem disposuisse de parte indivisa
bonorum communium; res tum non magnam ha-
bet difficuUatem ; applicanda tum est doctrina de

communi bereditate dividenda. Verum evenire po-
test, ut conjux disposuerit de re speciali, quae
ad communionem pertinet, veluli, sunt certae
aedes communes, conjux has aedes legavit Titio,
quale erit jus legatarii? Res difficultate non caret.
Legatum speciei alienae nullum est ex art. 1013 cod.
civ. : »Wanneer de erflater eenig bepaald goed van
een ander gelegateerd heeft, zal dit legaat nietig
zijn, hetzij de erflater al dan niet geweten hebbe
dat dit goed hem niet toebehoorde.quot; Sed dici ne-
quit, conjugem aedes aliénas legasse, est enim con-
dominus aedium ; neque etiam dici potest, ipsum
legasse rem sibi propriam, nam est tantum domi-
nus aedium pro indiviso, id est, non ipsarum ae-
dium sed tantum partis earum indivisae; itaque
de ipsius aedibus testamento disponere non poluit;
bis principiis nititur dipositio articuh 950 Cod. civ.
voluit legislator, ut legatarii jus ad ipsas aedes
pendcrct ab eventu divisionis ; si aedes assignantur
parti conjugis legantis, res ita consideratur, ac si

conjux rem propriam legassel, et legatarius àedes
in natura petere poterit. Sed quid, si aedes parti
testatoris haud assignentur? nunc legatarius non
habet jus ipsas aedes petendi, hoc juris principiis
adversaretur ; attamen testator habuit jus indivi-
sum in communione, legando fecit dehbationem
hereditatis; aequitati, immo etiam juris principiis
adversaretur, si heredes legatum lucrarentur; porro
hoc collusionibus inter heredes conjugis et alteram
partem ansam praebere posset. Hinc statutum est,
ut legatarius jus haberet ad rei valorem. Sed hic
tamen distinctionibus opus est; si bona in parte
conjugis testatoris assignata sufficerent, res non
habet difficultatem, rei pretium inde praestandum
erit. Sed quid, si haec defîeiunt vel non suiïï-
ciunt? Ultima verba citati arlicuh 950 sic se ha-
bent : en hij ongenoegzaamheid wit de goederen
aan de erf genanten persoonlijk toebehoor ende.

Haec verba difficultate non carent. In articulo
1423 Cod, civilis Francici qui nostro articulo

7«

respondet, legimus. et sur les hiens personnels
de ce dernier. Unde nonnulli colligunt nostra-
tes 1) voluisse dicere: aan den erflater persoon-
lijk toebehoorende. Sed non necesse videtur
ad audacissimam illam crisin confugere, modo
cum consultissimo Schüller in notatione ad arti-
culum 950 2) distinguamus, num conjugis dis-
ponentis heredes hereditatem adierint sub bene-
ficio inventarii, sin minus 3). Si hoe fecerint, le-
gatarius valorem legati consequi posset a bonis
testatoris, sive haec communia fuerint sive ipsi
propria forte vi articuli 175 Codicis civilis, modo
bona sufficiant ad tale legatum excolendum, id
est, deductis aere alieno et portione légitima ac
salvo articulo 1019 Codicis civilis. »Wanneer de
nalatenschap niet yoor het geheel of een gedeelte

I) Regtsgeleerd bijblad torn. II, pag. 85 seqq.
8) Opere laudato pag. 175.
3) 1078 Cod. civ.

is aanvaard of wanneer dezelve is aanvaard onder
het voorregt van boedelbeschrijving, en de nage-
latene goederen niet voldoende zijn om de legaten
in hun geheel te voldoen, zullen alle de legaten, in
evenredigheid van hunne hoegrootheid, worden
verminderd, ten ware de erflater daaromtrent an-
ders mögt hebben beschikt.quot; Si heredes pure ad-
ierint, omnia legata tanquam heredes pure ade-
untes, etiam de suo exsolvere tenentur. Ut vero
heredes conjugis, hereditatem sub beneficio inven-
tarii adeuntes, legatum ultra vires hereditatis, e
bonis suis personalibus, seu sibi propriis praestare
deberent, hoe juris principiis adeo adversaretur,
ut legumlator censeri nequeat, tale quid sancire
voluisse.

THESES.

I.

Actio Pauliana non est in rem.

II.

Actione pracscripta, manet obligatio naturalis

III.

Conjuges, una de bonis, de quibus uxor cavit ne
ipsa invita abalienentur oumimodo disponere possunt.

IV.

Communio omnium bonorum inter conjuges, qualis
nostris legibus descripta est, praeferenda videtur com-
munioni bonorum limitatae codicis Gallicae.

V.

Litterarum cambialium origo est repetonda ex Italia,

VI.

Praestat in inquisitione publica, testes jurare, postquam
ex iia nomina, qualitates et aetatem quaesiverit judex.

VII.

Favemns sententiae in rebus criminalibus, reo absolute,
tum publice tum privatim, damnum rosarciendum esse,

VIII.

Judicium juratorum vitiis non caret.

IX.

Jus belli indicendi penes solum sit regem, neque cum
ordinibus Generalibus.

X.

Non assentior ludovico blanc ; statuent! concursnm,
qui ex libera industria profluit societati nocere.

XI.

Improbanda mihi videtur lex, quam nuper in Gallia
tnlerunt, qua auxerunt mercedem operariorum, atque mi-
nuerunt tempus operae.