■l!Bi4a'fK(M aröütl (IIKÜIOHÏAÏ .

i^TTafflAJIT-OHîFîffl IA? •

ï^- OM i igt;ïa A T / ,1 n 1 /

-nbsp;■nbsp;• . ..Il

Multa jam dicta sunt, multaque scripta de matrimonio
ducis de Montpensier: variis id consideratum
est modis, aliis tum salutem commodumque, tum
publicum jus Hispaniae respicientibus; aliis externam
politicam Europae; aliis pacem Rheno-Trajectinam,
aliis Franciam; aliis notum illud Familiae Pactum,
aliis aliud. Omnes bas considerationes persequi, fuse
disputare matrimonium hoe revera in commodum
utilitatemque Hispaniae initum esse, neque a lege
Imperii hujus regionis abhorrere, nullo modo Europae
aequilibrium eo confringi, sed contra, aptissimum id
esse ad prohibendum quominus potentiae lanx nimis
in Russiam, Borussiam Austriamque propendat, viros
ab omni partium studio ahenos prudentissimosque id

considerare tamquam summum politicae exemplum,
minime vero tamquam mixturam astutiae fraudisque
quae tandem ipsi Franciae necessario perniciem af-
ferre debeat, (1) muitoque etiam minus hoe matri-
monio pactum illud familiae restitutum esse, (2),
haec omnia nos a proposito abducerent. Hacce dis-
putatione breviter tantum considerabimus regni Fran-
cici atque Britannici hac in re agendi modum. atque
necessitudinem quae ducis de Montpensier matri-
monio cum pacis Rheno-Trajectinae violatae querela
intercedit. Quibus consideratis non concludemus cum
ingenioso Capefigue, statuente tale matrionium in

(1)nbsp;Nec quis contendat hoe revera ita fuisse, quod viri, qui
Franciam in reipublicae formam mntare volebant, neque ulü rei
ad hoe perficiendum peperccrant, non veriti sint summum Guizot
coram ignoranti atque levi multitudine notare tamquam prodi-
torem, quasi matrimonio ducis de Montpensier conjungendo,
bellum inter Franciam Britanniamqae commovere voluisset.

(2)nbsp;Pactum illud quod dicitur „pacte de familiequot; et subscrip-
tum Parisiis d. 15 m. Aug. anni 1761, initum inter Franciam
et Hispaniam, quibus accedebant rex Neapolitanus atque Parmac
dax et quod 28 artt. constat, constituit omnia esse tentanda
ad coronas illarum civitatum genti Borbonicae servandas, auxilio
invicem tam belli quam pacis temporibus promisso, ita ut harum
unius hostis, omnium ceterarum hostis consideraretur. Vid.
Recueil manuel et pratique de Traités, Conventions et antres
actes diplomatiques, par le Bn. Ch. de Martens, et le Bn.
Ferd. de Cussy. Tom. I, pag. 15.

hodiernis plurimarum Europae civitatum formis et
hodierna Europae poUtica conditione neutiquam tam
graves, quam ohm habere posse consecutiones. (1)
Non quidem prorsus negamus hanc notissimi scrip-
toris sententiam veram esse, neque diffitemur mehus
fortasse atque prudentius actum fuisse, si hoe ma-
trimonium non tamquam aulae quaestio habitum fuis-
set a duobus regnis, quae ne per momentum quidem
dubitaverant Isabellam II legitimam Hispaniae re-
ginam agnoscere, sed ipsi concludemus, cum ta-
men hoc factum sit, Franciam summo suo jure
egisse, neque quidquam fecisse quod communi gen-
tium juri adversaretur. Ceterum consecutiones,
quamquam fortasse non adeo graves atque olim .in-
de certe natae fuissent, quod eo magis afiirmare
audemus, quod idem aliis Principum matrimoniis
obtinuit. Reputemus, exempli gratia, modo quam
vehementer olim contra dictum fuerit propositis nup-
tiis inter regem patriae nostrae, tunc Principem

(1) Diplomatie de la France et de l'Espagne depuis l'avenenent de
la maison de Bourbon, par Capefigue. Bruxelles 1847, p. 8.
388. sqq. Vid. etiam Den Tex en Van Hall, Nederl. Jaarb.,
IXedeel, pag. . Bibliothèque universelle de Geneve 1847, Tom.
ni, pag. 591.

Arausiacum, atque Principis Walliae filiam, quae
postea Le op O 1 do Coburgensi nupsit, quod merito
intelligebatur tale matrimonium graves difficultates
cum Hollandiae atque Britanniae parere posse, tum
universe toti Europae. (1) Quantum eo tempore discre-
pabant Britannorum actiones ab illorum hodierna agendi
ratione, in ducis de Montpensier matrimonio ! Quum
enim illae Principis Arausiaci nuptiae agitarentur, di-
cebant se de ipso matrimonio decernere nolle, sed
tantum curare velle, ut ne pacta constituta violaren-
tur, neque se ullo modo aliorum regnorum legibus
atque institutis immiscere veile. (2). At quanto ma-
gis illo futurae Britanniae reginae cum futuro Hol-
landiae rege matrimonio, superbia Britannica crevisset.

(1)nbsp;Der Zweite Pariser Frieden von H. C. Freiherrn Von
Gagern, Tom. I, pag. 41. Exemplum talium difficultatum
dedit matrimonium Guilielmi III. Principis Arausiaci. Vid.
Thorbecke, Aanteehening op de grondwet, 2 ed. adn. ad
artt. 23 et 28.

(2)nbsp;Is not this a Dutch question and might it not be left to
the Dutch legislature to determine? All we are bound to pro-
Tide is, that the two sovereignties shall not be in the same
person; and we have no objection to stipulate that the first
born son of the marriage shall not succeed to the sovereignty
of Holland. Lives of the Lord Chancellors and Keepers of the
great seal of England, bij John lord Campbell. Lond.
1847, vol. VII, pag. 313.

Disputationem nobis propositam sine ullo partium
studio aggressi sumus, atque quoad ejus fieri pote-
rat, tractavimus. Qui enim praejudicatas opiniones
habere possemus contra Guizot, magnum illum vi-
rum, qui contra Britannicae politicae moderatores?
Verum enimvero in consideranda utriusque regni
agendi ratione in matrimonio ducis de Montpen-
sier, dolorem quendam comprimere non potuimus,
scilicet Palmerstonum viam, quam decessor
Aberdeen ingressus fuerat, non esse persecutum,
sed plane ab ea aberrasse atque illum Palmerston,
callidum certe politicum, non adeo excelluisse since-
ritate et fide, (1) sed nimis fortasse patriae amore
abreptum, viam institisse quae temporariae magis
utilitati, quam verae gloriae inserviret. Omnis amor

(1) Non egredimur hoc loco fines quaestionis nobis proposi-
tae; alioquin fortasse fidem atque sinceritatem Administvi Pal-
merston multis etiam aliis rebus in dubium Tocare possimus;
ut taceamus de partibus quas sustinuit iu controversi'is Hol-
landiam inter et Belgium meridionale, reprehendenda quoque
videtur ejus agendi ratio erga Daniam iu hodierno inter hanc
terram Germaniamque bello, de possessione ducatuum Slesvici
et Holsatiae: Slesvici sane tranquillam et perpetuam posses-
sionem Britannia et Francia pacto anno 1720 inito, Baniae
promiserunt.

sui e prudentia civili ut expellatur non petimus ;
quicunque enim tale quid desiderat, is nomine pru-
dentis atque negotiorum publicorum peiiti baud dignus
est; sed fines juris gentium egredi non licet, neque
nimis est jus interveniendi extendendum. Decernere
noiumus, utrum Palmerston revera putaveritma-
trimonium ducis de Montpensier violationem
babendum esse pacis Rbeno-Trajectinae, an vero banc
pacem unice obtenderit, ut huic matrimonio juris
quadam specie obsistere posset. Hoc dijudicare neque
possumus neque volumus ; et praeterea hujus rei disqui-
sitio inutilis prorsus esset, quippe quae nihil ad ipsam
quaestionem faciat ; capite H argumenta quibus haec
querela nitebatur , data opera examinabimus eamque
absurdam plane esse perspiciemus, animadvertendo
Britanniam non satis belli atque pacis tempus a se
invicem distinxisse, quatenus pax non componitur
ut causis ob quas bellum susceptum est, plane satis-
fiat, sed tantum transactio est inter diversas partes bel-
lantes, unde sequitur, principia horum pactorum quae-
renda esse in conditionibus quibus pax composita est.

Interim hoc loco quaestionem de matrimoniis
Hispanicis non egrediemur, et bac in re laudes illustri
Guizot impertiri debemus, qui postulationibus ar-

rogantiae plenis et clandestinis machinationibus a suo
proposito.se abduci passus non est, atque eo ostendit
Franciam satis fuisse potentem ut ipsa libéré quae
vellet, ageret, ut commoda atque utilitates suas ipsa
curaret. ut consilia sua assequeretur, quae minime,
ut modo jam diximus, repugnabant communi juri
gentium neque Europae aequilibrio.

Sperare non possum me juvenem, campum juris
gentium nunc primum ingressum, opinionem meam
unicuique probaturum esse, sed qualiscunque illa
sit, illam cum abis communicare volui. Et quamvis
plane mihi persuasum sit meam hac de re sententiam
unice veram esse, tamen banc disputationem in lucem
edo non sine magno timore ne multa adhuc in ea
desiderentur, sed spes erigit animum meum fore ut
non nimis severe hoc specimen a peritis dijudicetur.
Sed difficile sane est, semel in campo juris gentium
spatiantes, hanc solam tractare quaestionem, nullasque
alias magis minusve cum illa conjunctas attingere ,
praesertim gravi illa, qua vivimus tempestate, quae
amplissimam praebet materiam quaestionum ad hoc
jus pertinentium; tempestate, qua Francia regiam civitatis
formam abrogavit et a multis jam potestatibus Europae
tamquam Kespublica agnita est ; tempestate, qua Con-

ventus Nationalis Foederis Germanici nobis injuriose
Limburgum eripere studet; tempestate, qua idem ille
Conventus de jure in Slesvicum et Holsatiam cum
Daniae rege litigat; tempestate. qua tot sibiinvicem
oppositae opiniones proferuntur atque divulgantur, ut
non sine angore tempora Ventura prospiciamus, quippe
quae pacem atque aequilibrium totius Europae labe-
factura sint. Nos quidem in praesentia quieti in
omnibus bis quaestionibus manebimus, quum tenui-
tatis virium nostrarum consciiquot; simus, neque igno-
remus earum dijudicationem nobis nunc non esse
mandatam. Quapropter ad nostram, quam diximus
disputationem transimus.

Tota fere Europa de Isabella II Hispaniaeregina
ejusque sorore nubendis, magna exspectatione jam-
dudum erat commota. Hispaniae inprimis ipsius
multum intererat quis suam reginam uxorem duce-
ret, eoque magis fortasse, quod vix composito bello
civili, regni status nondum satis firmiter ibi fundatus
erat et aula banc in rem necessario magnam vim
exercebat, unde etiam partim explicari potest, quare
quaestio de reginae matrimonio in Hispania non
tantum, sed in omnibus fere majoribus Europae ci-
vitatibus agitaretur, et ab iis tamquam victoria con-
sideraretur cujus candidato obtingeret, ut reginam
vel sororem ejus uxorem duceret. Candidati autem
erant sex: Comes de Trapani Neapolitanus,

Leopoldus Coburgensis, duo Principes Hispa-
niae Franciscide Paula filii, He nricus et Fran-
ciscus de Assis, dux de Montpensier.
et comes de Montemolin. principis don Carlos
films. Inprimis quaestio de principum connubio agi-
tabatur ab iis qui in Britannia et Francia rerum
summae praeerant, quibus frequens literarum com-
mercium fuit, et qui ut ex bis epistolis apparet,
convenerunt ut conjunctim hac de re agerent, et qui-
dem a parte utriusque regni filios Francisci de
Paula commendarent. Cum vero postea rerum ex-
terarum in Anglia Administer Palmerston. nihil
curans ea, quae decessor Aberdeen habuerat collo-
quia cum illustri Guizot, omnia faceret ut suaderet
Hispaniae reginae nuptias cum Leopolde Cobur-
gensis Guizot ratus. et recte quidem, se etiam
omni pacto hac de re non amplius teneri. hoe omni
modo prohibere studebat, contra id unice agens, ut
aliquis e Philippi V progenie et quidem alter
Principis Francisci filiorum reginam. dux de Mont-
pensier Ludovicam Infantem uxores ducerent.
Quod ei obtigit. Die nempe 10 m. Octobris anni
1846 Madriti celebratae sunt nuptiae Isabellae II,
Hispaniae reginae. cum Francisco de Assis, Lu-

dovicae Infantis cum Ludovici-Philippi
Francorum regis filio, duce de Montpensier.

Quae nuptias Anglorum invidiam adeo moverunt,
ut non longe abfuerit, quin casus belli considera-
rentur inter illos et Franco-Gallos. Illi enim Fran-
ciae moderatores (ministerium vocant) accusabant: 1°
quod contra omnia cum Anglico ministerio de quaes-
tione Hispanicarum nuptiarum conventa, 2» contra
articulum VI foederis cum Britannia , pace Rheno-
Trajectina anno 1713 initi egissent.

Tam prius quam posterius argumentum hujus
objectionis refutare nobis est propositum; quare
primum breviter exponamus quae inter Anglos et
Francos de Hispaniae Principibus nubendis acta
sunt, ut eo melius defendamus Francorum agendi
rationem et candidam et prudentem, et constantem
et fortem.

„Dans la grande question des mariages Es-
pagnols , la France, représentée par son ministre,
a toujours eu de son côté le bon droit, la fran-
chise dans les procédés, une fermeté sans mor-
gue, et si eUe a été prompte à prévenir une
surprise, elle a été fidèle jusqu'au bout à tenir
ses engagements.quot;

Inde ab initio quo quaestio Hispanicarum nuptiarum
agebatur, pobtica agendi ratio Francorum fuit et con-
stans et pubUca; ejus principium erat non oportere
Hispaniae coronam excedere e gente Borbonica, quo-
circa abquem e Philippi Vquot; progenie Isabellae II
maritum fieri, necesse erat (1). In illo principio de-

fendendo longius ab incepto aberraremus: sufficiat
monere si regnum Hispaniae alii genti obtigisset,
metus erat ne Francia consuetudine illa amica quae
inter regnum utrumque abhinc 200 annis exstitit,
privaretur. Jam vero, si unquam aliqua civitas hos-
tiliter contra Franciam agere cuperet, omnia sane
intenderet ad Hispanos contra eam excitandos, unde
Franco-Galli necessario arma adversus illos convertere
deberent, quippe quum ipsa Hispania naturali situ
nullum nisi Franciam finem habeat, neque agere
aliquid possit nisi cum Francia vel contra illam; ita
ut vel socia esse debeat ut sub gentis Borbonicae
principibus, vel hostilis ut sub Car oio V ejusque

le trône d'Espagne ne doit pas sortir de la maison de Bourbon ;
pour qu'il n'en sorte pas, il importe que la reine d'Espagne
choisisse son époux parmi les descendants de Philippe V.
Tous les intérêts nationaux nous commandaient cette politique ;
la dignité de la couronne, qui est la dignité de la France; la
sûreté de la France en Europe, l'équilibre européen lui-même,
non pas un équilibre de nouvelle invention, factice, contesta-
ble, mais l'équilibre ancien, reconnu, traditionnel, incontesté,
ce que je puis appeler l'équilibre légal de l'Europe. A tous
ces titres, nôtre politique et son principe ont été parfaitement
nationaux et légitimes.quot; Oratio ab illustri Guizot in concilio
Parium habita die 20 Jan. 1847. Annales du parlement fran-
çais. Tom. IX, pag. 39 sqq.

filio ac nepotibus, vel tandem amica et foederata
omnium Franciae hostium, quod nos docet tam his-
toria quam geographia (1). Ad hoc evitandum omnis
cura adhibenda erat, ut aliquis Philippi V descendens
vel certe gentis Borbonicae, Isabella m II uxorem
duceret. Quod tamen difficillimum. Hispaniae corona
ambitionis praebebat latum campum ; ad illam petendam
plures candidatos se oblaturos esse facile exspectare
unusquisque poterat; qui candidati, si non erant
Francicae originis, a Britannia commendarentur, quia
articulus foederis pace Rheno-Trajectinae initi, quo
Philippi V jus in Hispanicum regnum agnitum,
semper Anglis postea displicuit, uti patet ex accusatione
tribus annis post in administres Bolingbroke et
Oxford instituta, qui hancce pacemsubscripserant, et
ex Anglorum historicorum scriptis, qui Borbonicae
genti confirmatum Hispaniarum imperium semper
maximam Ariglicae politicae cladem existimaverunt.

(I) Franciae amicitiam semper magni aestimasse Hispanos
patet ex hisce clari olim Hispani verbis: „le système politique
de l'Espagne a été constamment de conserver l'amitié de la
France, de vivre avee elle dans la meilleure intelligence.quot; Ex-
position des faits et des trames qui ont préparé l'usurpation de la
couronne d Espagne, par son Exe. Mr. De Ceval-Ios, premier
Secrétaire d'Etat et des Dépêches de S. M. Ferdinand VII.
Madrid, 1813, pag. 4.

Hocce Franciae principium constanter propugnavit
inde ab anno 1842 Guizot, nihil negligens ad
publice hoc divulgandum, et ad suum consilium
assequendum. Publice, nam ad illud Europae civi-
tatibus patefaciendum, ad diversos reges et principes
legates misit, qui cum iUis consilia haberent; erga
Hispaniam ipsam per omnes ilHus regionis perturba-
tiones, magna fide, amicitia, moderatione agebat.
Cum tam Borussia, quam Russia et Austria dixissent
se comitem de M o n t e m o 1 i n candidatum anteferre,
Guizot, ut patet e literis ab eo ad comitem de
Flahault (1) die 19 m. Aprilis 1842 missis, huic
rei sese opponere non conabatur, solummodo ostendens
hancce electionem Hispaniae non faustam esse (2)-

„pratique. En Espagne évidemment, le parti exalté n'y con-
„sentirait pas. Le parti modéré, guère plus.... D'autres ob-
„stacles viendraient des Carlistes eux-mêmes.... Personne,
„îi coup sûr, en Europe, et pas plus le prince de Met-
„ternicli que tout autre ne songe amp; employer la force,
„personne ne songe à imposer à l'Espagne une combinaison
„quelconque de gouvernement ou de mariage. La transaction
„quelle qu'elle fût, qui serait tentée à cet égard, devrait se faire
„accepter de l'Espagne par son propre mérite, sans autre appui
„extérieur que celui des conseils et des influences.quot;

Cum, uti diximus, Franci a Britannis inde ab initio
jam petivissent ut conjunctim agerent, ita tamen ut
in Hispania moderate se gererent, Angli inde ab
anno 1841 usque ad 1843, hocce consilio non recu-
sato, magna tamen cautione totam hanc quaestionem
egerunt; Franciae scilicet nec sese opponebant, nec
cum illa ad finem impetrandum agebant. (1) Cum
mense Julio 1843 Espartero potestatem fere re-
giam amisit, res aliquomodo mutatae sunt. Hujus
rectoris casus Britanniae, quae illi favebat, vim in
aula Madritana diminuit. Eodem tempore in ipsa
Hispania dicebantur Franci reginae Isabellae con-
jagiuto'^cum duce d'Aumale optare, qui rumor
Anglos adeo movit ut magis cum Francia se compo-
nere studerent, ita ut illi ipsi tunc proponerent con-
junctim cum illa de magna quaestione reginae et
Infantis conjugiis agere, ut videri potest e literis a

nobihssimo Aberdeen ad legatum Cowley (2)
scriptis die 2l''m. Julii anni 1843, (3) quibus Guizot

(1)nbsp;De 1841 h, 1843 le cabinet de Londres, sans se refuser
formellement à cette ide'e, sans repousser absolument le concert,
n'y est pas nettement et activement entré. —Annales,!, c. pag.41.

(3)nbsp;Le gouvernement de sa Majesté proposerait que les gou-
vernements Anglais et Français unissent étroitement leurs eiforts

respondit die 10 m. Augusti ejusdem anni epis-
tola, ad comitem Roh an-Chabot fl) missa, qua
dicit se maximo cum gaudio Britanniae voluntatis
significationem accepisse, salva Hispaniae reginae li-
bertate maritum eligendi, qui nec uni nec alteri esset
damnosus. (2) Aliquot diebus post, regina Victo-
ria Franciam adiit ad Ludovicum-Philippum
in castello Eu visitandum, ubi initio mensis Sep-
tembris rerum exterarum Angliae Administer Aber-
deen cum Guizot ita convenit, ut illud Franciae
jam laudatum principium probaret, et omni sua auc-
toritate uteretur ad favendum cuicunque e Philippi
V progenie, et repellendos omnes alios alius familiae
procos. Cujus sermonis mentionem fecit Guizot
comiti de Flahault, die 21 Sept. 1843, inter
alia dicens: „Lord Aberdeen accepte les descen-

pour arrêter le torrent des discordes civiles, qui menace d'inon-
der encore une fois l'Espagne ; et que leurs agents diplomatiques
respectifs à Madrid reçussent des instructions à l'effet d'agir
dans un constant et amical accord, dans le sens des vues bien-
veillantes de leurs gouvernements respectifs à cet égard.

(2)nbsp;„Le gouvernement du Roi sera empressé de se concerter
„avec le gouvernement anglais pour assurer, par les voies d'une
„influence légitime et en gardant à l'indépendance de l'Espagne
„et ïi sa reine le plus scrupuleux respect, un résultat si juste
,,en lui-même et si important au repos de l'Europe.quot;

„Aucune exclusion est formellement prononcée. Nous
„n'excluons pas formellement les Cobourg, l'Angle-
„terre n'exclut pas formellement les fils du Roi.
„Mais il est entendu que nous ne voulons ni l'une
„ni l'autre de ces combinaisons, que nous poursui-
„vrons ni l'une ni l'autre, que nous travaillerons au
„contraire à empêcher que l'une ou l'autre soit pro-
„posée pour l'Espagne, et que, si l'une des deux
„propositions était faite, l'autre reprendrait à l'in-
slant sa liberté. L'apparition du princedeCobourg,
„ai-je dit, serait la résurrection du duc dAumale.

„Cela convenu, lord Aberdeen s'engage à ap-
„puyer , de concert avec nous, celui des descendants
„de Philippe V, qui aura en Espagne le plus de
„chances de succès, sous ces deux réserves, qui
„sont parfaitement notre avis aussi à nous: 1° que
„l'indépendance de l'Espagne et de sa reine sera res-
„pectée; '2° que l'Angleterre ne prendra aucune ini-
„tiative et se bornera à marcher avec nous, en ap-
„puyant de son influence notre résolution commune.

„Nous disons de nôtre côté, qu'entre les descen-
„dants de Philippe V nous ne voulons prendre

„nous-mêmes aucune initiative ; que nous les accep-
„tons tous, que c'est à l'Espagne à voir lequel lui
„convient le mieux, et que nous nous emploierons
„au profit de celui vers lequel l'Espagne elle-même,
„la portion la plus considérable et la plus considérée
,,de l'Espagne, inclinera.quot;

Hisce compositis , primus frater regis Neapolitani,
Comes de Trapani ab Aberdeen candidatus
proponebatur, qui neque Franciae (1) neque Isa-
bellae matri, Mariae-Christinae, displicebat, ita,
ut si huic faveret Hispania, regina ipsa a rege Neapo-
Utano agnosceretur, quod revera subinde factum est.
Quamquam comiti de Trapani maximopere favens ,
Francia tamen censuit, eum etiam tam ab ipsa regina
quam ab Hispanis expeti debere ; quod cum non obtine-
ret, hocce consilium ruptum est. Ipsa gens Hispa-
nica multa odia, injusta quidem, in illum habebat ;
et Isabellae aetate nondum matura, quotiescun-

(I ) Comitis de T r a p a n i cum Isabellall matrimonium Fran-
ciae non displicuisse, patet ex hisce a Guizot dictis:,, c'était
une combinaison qui avait l'avantage de réconcilier, d'unir
étroitement ensemble les trois branches régnantes de la maison
de Bourbon en Europe. Grand résultat dans Tintérêt de nôtre
dynastie et dans Tintérêt national, qui, sur ce point comme sur
*ons les autres, sont inséparables.quot;

Nil alicujus momenti factum est ante annum 1845,
quo anno dux d'Aumale, cujus supra mentionem
fecimus, principem Neapolitanam duxit; et paullo
post, moderatores Hispaniae Francis proposuerunt ut
eodem tempore conjugia reginae cum comité de Tra-
pani, Ludovicae Infantis cum Ludovici-Philippi
filio, duce de Montpensier, celebrarentur. Cum
mense Septembri ejusdem anni, Victoria iterum
castellum Eu frequentaret cum Administro Aberdeen,
hunc secundum pacta conj unctim agendi docuit Guizot,
consilium Ludovicae Infantis Franco-Gallo principi
nubendae, quod probavit Anglus, dicens se semper
in eadem mansisse opinione, omnia esse facienda.
Ut aliquis e^Philippi V progenie coronam Hispaniae
impetraret ; quod si factum esset et liberi ex matrimonio
Isabellae J nati essent, sese nullo modo ducis de
Montpensier matrimonio oppositurum esse. Quae
colloquia inter Guizot et lord Aberdeen dicta
sunt: „les engagements du château d'Eu.quot;

Interim Madriti quaestio frequentius agebatur; et
cum, ut supra diximus, comes de Trapani His-
panis magis magisque disphceret, Leopoldi Co bur-

gens is saepius ibi inentio fiebat; quod eum pericu-
losum Franciae videretur, Aberdeen affirma vit,
nullam adesse causam quare Francia timeret.

Uti jam vidimus, mense Novembri 1845 ab Hispa-
nis conjugia reginae cum comité de T r a p a n i et L u d o-
vicae cum duce de Montpensier, quae eodem
tempore celebrarentur, Ludovico-Philippo pro-
posita sunt, quod hic renuit, nolens adversus ea,
quae in colloquio castelli Eu convenerant, agere,
dicens tamen se paratum esse ad filium suum In-
fanti maritum dandum , postquam regina nupta esset
et liberi ex illius matrimonio nati forent; legato'suo
comiti de Bresson interim mandans ut omnia quae
Madriti fierent, caute observaret, ne Britannia prin-
cipi Coburgensi plus justo faveret.

Cum mense Februario anni 1846 Administrorura
regiorum praeses Narvaez Madriti a nobilissirao
de Miraflores exciperetur, hic Franciae aliud quid
obtulit, scilicet Francici principis cum Lu do vie a
matrimonium, antequam matrimonium Isabellae
contraheretur. Quod etiam est recusatum.

Magna fuit celeberrimi Guizot miratio, literas
accipientis a legato de Bresson, docentes nihil
non Madriti agi ad favendum Leopoldo Cobur-

gen si, quem ut eodem tempore Aberdeen scripsit,
revera consiliarii Hispaniarum reginae maritum pete-
bant; immo banc ob causam Lisbonam legatos esse
missos ad ejus patrem, ibi tunc degentem. Major
vero etiam ejus miratio, audientis Britanniae legatum
Madriti, Bul wer, hoc novisse et probasse. Cum
autem Guizot hanc suam mirationem Londini sig-
nificaret, respondebatur inde omnia fieri ut mutua
pacta rata essent, legatum Bu 1 wer haec fecissesine
ullo jussu et hanc ob causam jam vituperatum.
Videtur ipsa Hispania maximopere hunc principem
antetulisse, et causa hujus rei videtur fuisse recusatio
Ludovici-Philippi detrectantis matrimonium ducis
de Montpensier cum Lu d o vi ca Infante, ante vel
simul cum reginae nuptiis celebrandum. Politica
scilicet Hispaniae agendi 'ratio erat haec: semper
pars gentis matrimonium reginae, qualecunque tan-
dem, vituperatura erat, quare ei foedere cum magna
civitate opus foret, ad quod impetrandum in animo
habebat vel Franciae , matrimonio cum duce de M o n t-
pensier, vel Britanniae, matrimonio cum principe
Leopolde Coburgensi ineundo gratiamcaptare. Tres
igitur erant politicae a se invicem diversae agendi
rationes : Franciae, recusantis ducis de Montpensier

matrimonium cum regina, et cum Ludovica sorore
nisi Isabella jam nupta, simul petentis ut Coburgen-
sis rejiceretur: Britanniae, quamquam majore cautione
quam vigore agebat, probantis matrimonium Franco-
Gallorum regis filii cum principe Hispanica, dum-
modo post nuptias reginae celebrarentur : Hispaniae
tandem cupientis vel cum Francia vel cum Britannia
amicitiam, et eo tempore maxime Leopolde
principi faventis.

Ad aequilibrium et pacem totius Europae conser-
vandam requirebatur, ut Francia et Britannia conjunc-
tim agerent ; et revera utriusque hujus civitatis Adminis-
tri Primarii Guizot et Aberdeen eadem voluntate
moti, huic negotio studebant, putantes utrique opus
esse pace externa ad pacem internam servandam,
neque ullam invidiae, ambitionis, auctoritatis politi-
cam alterutri esse vel optandam vel necessariam ;
quam opinionem eandem alebat vir prudentissimus
Peel, ita ut omnia omnino spem darent fore ut
mox matrimonia unanimo consensu utriusque regni
inirentur. Sed magna interim mutatio locum ha-
buit. Aberdeen enim et Robertus Peel a ne-
gotiis publicis se removerunt versus finem mensis
Junii illius anni 1846. Ille a Palmerstono, hic a

nobilissimo Russell exceptus est. Quae regiminis
Anglici mutatio Franciae spem ademit conjunctim
solvendi quaestionem de matrimoniis Hispanicis. Ni-
mirum plus semel Aberdeen in Regni comitiis ab
bodierno Administro rerumquot; exterarum acriter fuerat
reprebensus, quod, ut Palmerston dicebat, in ne-
gotio illo Hispanico auctoritatem et dignitatem Bri-
tanniae Franciae cedere permisisset, quam accusatio-
nem falsam esse, nobis probandum esse non putamus,
quia hanc pohticam non minus Britanniae, quam
Franciae fuisse utilem, cum ex omnibus utriusque
negotiationibus in quaestione Hispanicarum nuptiarum
jidij^imenda patet, tum ex aliiscontroversiis, indefesso
labpre et summa prudentia compositis. (1)
.floGumoiyero neque in comitiis neque aliis occasio-
nibus Palmerston sententiam suam de quaestione,
squae magis magisque exspectationem Europae suspen-
sam tenebat, aperiret, tandem die 20 m. Julii Gui-
zot comiti de Jarnac (2) mandavit, ut Palmer-
s;tonum adiret, eique proponeret conjunctim Madriti
agere in gratiam filiorum Francisci de Paula, quo-
ïT^-—isr—■—

Cff. qnae Angliam inter et Franeiam acta sunt de jure visita-
tionis , de controversiis cum Imperio Maroccano, de Graecia.

rum alter reginam uxorem duceret. Die superiori
Londino jaip literae ad legatum Bulwer missae erant,
dicentes: „matrimonii cum Isabella II candidatos
superesse tres :. principem Coburgens em atque am-
,bos principis Francisci filios; comités vero de
Trapani et de Montemolin praetereundos, quia
in Hispania non accepti essent;quot; e quibus verbis sa-
tis liquebat Leopoldum principem, si reginae pla-
ceret.ia parte Britanniae nullam objectionem passu-
rum esse: simul vero hisce Uteris manifestum erat,
novos moderatores Anglicos, ab iis quae antea cum
Francis convenerant, recedere. Hinc cumcadiliteras
a Guizot, ut diximus die 20 Julii scriptas, post
quintam hebdomadem nondum rescriptum esset
gatus de Bresson jubebatur summam curaminten-
dere ut, cum videret principem Coburgensem'^quot;'in
Hispania, Anglica opera, plurimum valere, omni ope
huic sese opponeret, quin etiam nullis amplius cum
Britannia conventis adstrictus, Hispanicis'consiliariis
persuaderet, ut reginae alter Francisci filiorum,quot;Lu-
dovicae Infanti simul dux de Montpensier com-
mendaretur, regiis virginibus tamen electionem ex his
permittens. Et summa laude officio suo comes de
Bresson functus est, et principium ab initio a

Francis proclamatum secutus, quamdiu potuit. ste-
tit a conventis anno 1845 in castello E u initis ; cum
vero ipsa Britannia per legatum Bul wer omnia
tentaret Madriti, utLeopoldo futuro reginae marito
faveret, matrimonium vero ducis de Montpen-
sier cum reginae sorore dissuaderet, spretis iisdem
colloquiis, opera prudentissimi Francici legati factum
est, ut die 28 m. Augusti ejusdem armi 1846 pac-
tum subscriberetur ab eo et Hispaniae Administre
Isturitz, quo statutum ut Francisci de Paula
filius reginam, dux de Montpensier Ludovicam
infantem uxores ducerent. (1) Die demum 4 Septem-
bris Franci adstipulati sunt simultaneae utriusque
matrimonii celebrationi, quem consensum illo die de-
dit Guizot post acceptas literas a comité de Bres-
son, nuntiantes, si hic consensus differretur, omnem
spem esse amissam. Haecce matrimonia probata esse
non dubia voluntate ipsorum Hispanorum, patet ex
eo quod comitia, quae Cortes dicuntur, die 14
ejusdem mensis Septembris congregata, magna tran-

(I) iCa mariage sera associe' k celui de la Reine, autant que faire
se pourraquot;; quibus verbis aliquam libertatem sibi reservabat comes
de Bresson de tempore quo hoc matrimonium locum haberet, et
fidelem sese ostendit conventis antea cum Britannia initia.

quillitate et libertate de his nuptiis sententiam dicerent,
et sine ulla fere haesitatione plane iis assentirentur.
Magna igitur pompa celebratae sunt nuptiae Isabel-
lae II, Hispaniae reginae cum Francisco de Assis,
Infantis vero Ludovicae-Fer dinandae, cum duce
de Montpensier, die 10 m. Octobris ejusdem anni.

„Puisque la guerre et la paix imposent aux
nations des devoirs entièrement diffe'rens et même
opposés, il est indispensable de distinguer ces
deux états dans le raisonnement aussi bien que
dans la conduite,
iitaiaini;.'nbsp;Mémoire justificatif de la Grande-Breiagne

pour servir de réponse à VExposé de la Cour
de France, du 16 Octobre 1779.
O enahnt:- ^ j

'O Britannia videtur'abusa esse Pace Rheno-Trajectina,
in suum usum eam explicans. Sed eo, quo scripta est
sensu accipienda^^ est, neque fines ejus egrediendi; et
hanc ob

causam concedentes, illam in aetemum im-
pedire unionem Franciae et Hispaniae, negamus tamen
ducis de Montpensier nuptiis cum Ludovica
Infante initis, aliquid

esse factum quod banc stipulatio-
nem infringeret, neque probabilitatem talis infractionis

adesse. Et ipsae Ephemerides The Times die
2 Dec. 1846 editae , hoc tandem agnoscunt, dicentes,
falsam esse sententiam, illud matrimonium talem
violationem pacis Rheno-Trajectinae esse. qualis
Cracoviae subjectio Austriae adjunctae Pacto Viennae
obstat, et solam Ludovicae de Montpensier
Hispaniae coronae renuntiationem, concordiam Fran-
ciam inter et Britanniam firmare posse. Quod enim hoc
connubio violata pax dicitur, ea revera nulla est nisi
cerebrina laesio quae vix miro rerum concursu oriri
posset, scilicet quod post longam annorum et fac-
torum Seriem (quae tunc quidem parum congruerent
renuntiationibus illo pacto celeberrimo praescriptis)
aliquando Rectoris Franciae alicujus descendens et
ipse rector coronam Hispaniae obtineret. Sed primo
talis casus nec hodie exstat, nec unquam fere ob-
venerit, ita ut, sit venia verbis, ridiculum: foret, hoc
matrimonium tamquam casumjbelli considerare, et
in praesenti trutmam (1) quietemque totius Europae
perturbare metu ne posteris, sexcentis fortasse annis
post nascituris, débita cura et diligentia prospexerimus.

(]) Bilanx gentium quoque dicitur, vel Aequilibrium inter gentes.
Vid. K.G.Günther, Europäisches Völkerrecht in Friedenszeiten.
Akenburg 1787, Vol. I. cap. 5. § 5. pag. 327 sqq.quot;

Tum vero si pacis Rheno-Trajectinae stipulationes bene
attendimus, patebit eam tale quid minima prohibuisse.
Omnia autem quae pace illa constituta sunt, omnia
quae acta bello inde ab anno 1702 usque ad annum
1713 gesto, omnia pacta quae inter varias civitates
inita sunt exponere, non lubet neque nobis est pro-
positum. Permulta sunt scripta, quae de hisce fusius
agunt. (1) Sufficiat monere, cum die 1 Nov. anni
1700 Carolus II Hispaniae rex, sine posteris mor-
tuus, Philippum Andegavensem, LudoviciXIV
nepotem, suum successorem testamento instituisset,
atque hic igitur d. 24 ejusdem mensis sub nomine
Philippi V publice Madriti Eex creatus esset,
Britanniam una cum Leopoldo Imperatore, Foederato
Belgio, Borussia, Germanico Imperio, Lusitania et

Cérisier, Tableau de Vhistoire des Provinces-TTmes. Tom.
IX. pag. 1 sqq.
Mémoires de Lamberty, tom. II. pag. 208. sqq.
Mémoires de M. de Torcy, Tom. HT. passim.
Memoirs of John duke o/Marlborough, with his original
correspondence-, etc. by William Coxe, Archdeacon of Wilts
London 1820. in 8™.

Disputatio academica auctore S. C. Klinkhamer, de bello ob
successionem Hispanicam gesto. Pace Rheno-Trajectina composita;
Trajecti ad Bhenum 1829.

Sabaudia Franciae et Hispaniae bellum indixisse, quia
harum civitatum reges in Caroli II testamento
accipiendo, pacta et foedera omnia anteriora violas-
sent (1). inprimis ea quae die 13 Martis anni 1700
utrimque erant inita, quibus successio totius Monarcbiae
Hispaniae ita ordinata erat, ut Neapolis et Sici-
liae regna una cum Hetruriae portubus, Finalis
comitatu, Guipuscoa provincia, nec non ducatus
Lotbaringiae et Barium cederent Ludovici XIV
nepoti,dum Car oio, Imperatoris Leopoldi filio, re-
liquae omnes Hispanici imperii partes traderentur (2).
Causam belli, successionis dicti, hanc fuisse patet e
declarationibus a Britannia, Foederati Belgii Ordinibus
Generalibus, Leopoldo Imperatore atque Germanico
Imperio sejunctim diebus 4, 8, 15 Maji, 28 Sept.
anni 1702 editis (3). Quod bellum, cum summa

(1)nbsp;Quibus constitutum erat, Francicum principem in Hispanicum
regnum nunquam succedere posse.

(2)nbsp;De Flassan., 1. c. Tom. IV. pag. 183. 204. sqq.
Pacta die 11 m. Oct. anni 1698 et die 13 m. Martis anni 1700

inter Britanniam, Franciam et Foederatum Belgium de successione
in Hispanica regna post Caroli II mortem ordinanda, saepe
impugnata sunt tamquam juri gentium atque omnino aequitati
contraria. Nos vero non dubitamus haec pacta tamquam légitima
defendere vid. thes. XXH.

(3)nbsp;Du mont. Corps diplomatique du droit des gens. Tom.
Vni. part. I. pag. 115.

vi saepius in Franciae detrimentum continuatum erat,
tandem ei finis impositus est pace Rheno-Trajectina, die
Ilm. Aprilis anni 1713 inita. Negotiationes de hac pace
constituenda cum magnis moris et molestiis conjunc-
tae, jam ab anno 1711 inde duraverant (1); maxima
difficultas erat quod Britannia ante omnia postulabat,
ut Philippus V Franciae successioni renuntiaret.
Repetitae scilicet calamitates, quae brevissimo inter-
vallo Lu do vi co XIV obvenerunt, tam Principe
haereditario (Dauphin), quam duce de Bourgo-
gne et duce de Bretagne mortuis, (2) Anglis
persuaserant, ut huic rei insisteront et renuntiationem
omni juri cum ipsius Philippi in Franciae, tum
ducum de B e rr i et d'0 r 1 e a n s in Hispaniae succes-
sionem, conditionem et totius pacis fundamentum po-
nerent, ne aliquo tempore Franciae et Hispaniae regna
sub uno rege conjungerentur, quia secundum leges
Franciae fundamentales Philippus V ad hanc civi-
tatem regnandam vocari poterat post ducis de B o u r-
gogne minoris natu filii mortem, qui debilissima

(1)nbsp;Histoire abrégée des traités de paix, par M. de Koch, ou-
vrage augmenté et continué par F. S c h o ell. Tom. H. cap. 10. sect.
3. pag. 60. sqq.

(2)nbsp;Lacretelle, Histoire de France pendant le XVIIhsUcle.
Torn. I. pag. 15. sqq.

utebatur valetudine. (1) — Hisce renuntiationibus le-
gitime in aetemum factis, reliquisque difficultatibus
sublatis, tandem ut diximus, die Ilm. Aprilis 1713
pax constituta est, et varia pacta subscripta. Pacta
haec, quae erant Septem, nempe duo cum Bri-
tannia, unum cum Sabaudia, unum cum Lusi-
tania, unum cum Borussia, duo cum Foede-
rati Belgii Ordinibus Generalibus, exponere, nil
ad rem: non nisi pacti primi inter Franciam et Britan-
niam initi articulus sextus sequatur, quia nuptiae, de
quibus quaeremus, hujus articuli tenori^ contrariaé
dicuntur:nbsp;Jd .Jn£wa£xrei9q

„D'autant que la guerre, que la présenté péta;
„doit éteindre, a été allumée principalement par-
„ceque la seureté et la liberté de l'Europe ne pou-
„vaient pas absolument souffrir que les couronnes de
„France et d'Espagne fussent reünies soks une même
„teste, ^ du consentement tant de sa Majesté Très-
„Chréticnnc que de sa Majesté Catholique on est
„enfin parvenu, par un effet de la Providence^divine p
„à prévenir ce mal pour tous les tems à venir, moi-
„cnnant des Renonciations conques dans la meilleure

(1) Petitot, Collection des mémoires relatives à Vhistoire deFrante
2iéme série, tom. 76, p. 85. sqq.nbsp;|

,,forme, et faites en la manière la plus solemnelle dont
„la teneur suit ci-après.quot;

(Sequuntur hîc acta renuntiationum mutuarum re-
gis Philippi V amp; ducumde Berry amp; d'Orléans.)

,,Etant suffisamment pourvu par la renonciation ci-
relative, laquelle doit être éternellement une Loi
„inviolable et toujours observée à ce que le Roy
„Catholique; ni aucun Prince de sa postérité, puisse
„jamais aspirer ni parvenir à la couronne de France,
„et d'une autre costé les rénonciations redproques à
„la couronne d'Espagne, faites par la France, ainsi
„que les autres actes qui établissent la succession
„héréditaire à la couronne de France, lesquelles ten-
„dent à la même fin; ayant aussi suffisamment pourvu
„à ce que les Couronnes de France ^ d Espagne de-
„meurent séparées et désunies, de manière que les
,,susdites rénonciations ^ les autres Transactions qui
„les regardent, subsistant dans leur vigueur et étant
„observées de bonne foi, ces couronnes ne pourront
.jamais être réunies ; Ainsi le Sérénissime Roy Très-
„Chrétien, et la Sérénissime Reine de la Grande-
„Bretagne s'engagent solennellement, ^ par parole de
„Roy l'un à Vautre ; qu'eux ni leurs Héritiers ^ suc-
„cesseurs ne feront jamais rien, ni ne permettront que

„jamais il soit rien fait capable d'empêcher les Ré-
„nondations ^ autres Transactions susdites d'avoir
„leur plein et entier effet: au contraire leurs Ma-
,Jestez Royales prendront un soin sincère ^ feront
„leurs efforts, afin que rien ne donne atteinte à ce
„fondement du salut public , ni ne puisse Vébranler
etc (1).

Si nunc Pacis Rheno-Trajectinae constitutiones bene
attendimus, facile videmus duplicem earum fuisse
finem: 1° ut Hispaniae regnum Philippo V ejus-
que genti confirmaretur (2); 2° ne Hispaniae corona
unquam cum Francia conjungeretur. Ad haec duo
observanda Britannia, Foederati Belgii Ordines Ge-
nerales , Borussia, Sabaudia, Lusitania seorsim dein-
ceps guarantiam in se susceperunt, ut ex variis ab
illis cum Francia initorum pactorum articulis patet.
Usque ad hunc diem neque pacto subséquente, ne-
que alio modo pax Rheno-Trajectina mutata vel rupta

(2)nbsp;Vel, quod est idem: ut antiqua successio cognatica in regno
Hispanico confirmaretur; quod bene est tenendum; nam illi, qui
jus principis Don Carlos in successionem Hispaniae nuper
defendere conati sunt, contendunt paceEheno-Trajectina,succes-
sionem agnaticam in Hispania introductam. Vid. de hisce suc-
cessionum ordinibus, Grotius de Jure Belli ac Pacis, cap.
VII. § 27, sqq.

est; contra, semper ejus articuli renovati et confirmati
sunt foederibus posterioribus inter magnas continen-
tis et maritimas potestates, usque ad Franco-Gallo-
rum mutatam, versus superioris saeculi finem, rem-
publicam initis (1). Quorum pactorum confirmatio
demum omissa est pace Ambianensi d. 27 Martii
anni 1802, uti et illa, quae in urbe Lu ne vi lie
anni 1801 fuerat icta. Unam tantum alicujus mo-
menti mutationem subiit pax Rheno-Trajectina, pacto
scilicet Viennae anni 1738, quo Siciliarum regnum
Borbonica gens obtinuit (2). Ceterum etiam nunc
majoris Europae partis jus gentium nititur elementis
pacis Rbeno-Trajectinae. Quare unaquaeque illarum
civitatum, quae pactorum observandorum guarantiam
in se susceperunt, non aliter quam secundum prin-
cipia Juris Gentium universalis, jure interveniendi
deberet uti si aliquid hisce contrarium factum

(1)nbsp;Exempla sunt foedera inita anno 1748 occasione pacis
AquU Granensis-, deinde anno 1763 Parüiis et Hubertsburg;
anno 1783 in urbe Versalia, aliaque. Becueil manuel et pratique
de Traités, Conventions et autres actes diplomatiques par le
Bn. Ch. de Martens et le Bn. Perd, de Cussy. Leipzig
1846. Tom. I, pag. 30, 301. Introd. pag. VL

(3)nbsp;Henry Wheaton, Elements du Droit international.
Tom. I. pag. 77. § 3. droit d'intervention.

diceretur. Si igitur matrimonio Infantis Ludovicae
cum duce de Montpensier ineundo, revera pac-
tum laudatum vel illius quidam articulus laesus est,
Britannia jure suo usa est in illo prohibendo; sin
minus, injuria egit.

Num est matrimonium cujuscunque gradus heredis
Francicae coronae, cum cujuscunque gradus Hispanicae
coronae berede, violatio illius articuli sexti, et re-
nuntiationum, quibus cautum, ut hic articulus ratus
sit? Si esset, tum certo ex tali matrimonio natiliberi
duplici exclusione premerentur, coronae nempe Fran-
ciae , quia Borbonicae gentis in Hispania , et coronae
Hispaniae, quia Borbonicae gentis in Francia posteri
essent; sed tum etiam ut eleganter expressit dux
de Broglie (I), in concilioParium, secundum illam
articuli sexti explicationem,neque Ludovicus-Phi-
lippus rex, neque Isabella II regina manere pos-

(I) «Comme il s'est conclu beaucoup de mariages entre les deux
branches de la maison de Bourbon, on peut dire qu'il n'y a en ce
moment sur les marches du trône de France, aucun prince qui n'ait
dans ses veines un peu de sang des Bourbons d'Espagne. Les fils
du Roi, sont lestilsdelaReine,et la Reine descend dePhilippe
V. On peut dire également qu'il n'y a, ni sur le trône ni sur les mar-
ches du trône d'Espagne, aucun prince, aucune princesse, qui n'ait
dans les veines un peu de sang des Bourbons de France. La reine
Isabelle, l'Infante sa soeur, ses oncles ct ses cousins, sont tous

set, quia Franco-Gallorum regina e Stirpe est Phi-
lippi V, et Isabella II sororque ejus recta linea
a Ludovico XV ortae sunt (I). At pace Rheno-
Trajectina nihil tarn stulte est constitutum. Ea enim
tantum successionem, non vero matrimonia ordinat.
Videmus ante omnia illam exegisse, ut PhilippusV
Franciae, duces de Berry et d'Orléans Hispaniae
successioni renuntiarent, quibus factis , articulus ille
sextus, providens etiam aliis modis quam successioni
légitima, electione, exempli gratia, vel testamento,

quiri posse, principium posuit generale, nimirum
Europae trutinam non permittere ut unquam in
uno rege duae illae coronae conjungerentur ; quae
constitutio eo tendit, ut si casu quodam simul uni
principi obvenerint, hic non utramque retinere pos-
sit, sed uni vel alteri renuntiare debeat. Haec tan-
tum cavet ille articulus, qui etiam nunc viget. Neque

flls ou petits-fils de Char lesIV, et la femme de Cha ries IV,
la mère ou l'aïeule de ces princes ou princesses, était petite-fiUe
de Louis XV; d'où il suit, que si cette théorie devait prévaloir,
le plus pressé serait de faire dans les deux pays maison nette des
races royales, de déclarer les deux trônes vacants, et de convoquer
les deuxnations pour y pourvoir.quot; .ilnîiato du Parlement Français.
Tom. IX, pag. 23.

magis hodie, si Borbonica gens in Hispania esset
exstincta, prineipi alicui ejusdem gentis Franciae im-
peranti, ibi succedere liceret. nec contra; etiam nunc
si casu aliquo in uno homine ambae illarum civita-
tum coronae conjungerentur. locum optioni esse, m
dubium vocandum non est. Non vero propterea dici
potest pax Rheno-Trajectina prohibuisse, vel prohi-
buere voluisse matrimonia inter duas gentes ineunda,
principem inter aliquem Francicum et Hispani-
cam Infantem, aut inter Hispanicum principem
et Francicam. Quibuscunque modis pax Rheno-
Trajectina explicetur, nunquam tale quid invenietur
in articulo sexto, neque in ipsis renuntiationibus,
quibus est fundatus. Neque eam hoc prohibere nos
docet etiam historia, quae inprimis in jure gentium
practico est consulenda, contra scimus plura talia
matrimonia inita esse, exempli gratia, anno 1721,
octavo igitur anno post pacem compositam. cum in
Britannia regii Administri Bolingbroke et Ox-
ford jam damnati fuerant (I). quod hanc pacem sub-

(1) Bùtoire constitutionnelle d'Angleterre, depuis Vavènemenl
de Henri VII, jusqu'à la mort de George II, par Henri
Hallam, traduction revue et publiée par M. Guizot. Paris
1829. Tom. V. p. 28, 29.

scripsissent in detrimentum suae patriae, duae ducis
Orleanensis, Vicarii Franciae filiae principes de M o n t-
pensier et de Beaujolais nupserunt altera
Ludovico I, principi Asturiensi, altera principi
Carolo, Philippi V filio; dum infans, filia pri-
maeva regis Philippi V, quae aetatem quatuor an-
norum nondum impleverat, destinabatur Ludo vico
XV ipsi (1); aliaque inveniuntur exempla matrimo-
niorum initorum inter Philippi V posteros et alios
principes gentis Borbonicae, qui successioni in His-
paniam renuntiaverint. Nunquam tamen tempore quo
hae initae sunt nuptiae, existimabantur illi Philippi
posteri jus regnandi in Hispania amisisse, quasi e
renuntiationibus exortus esset morbus contagiosus,
qui ab una Stirpe alteri communicaretur ; neque ma-
gis nunc hoc cogitari licebat de matrimonio ducis de
Montpensier. Post bellum enim undecim an-
norum , quod breviter attigimus, Europa, inprimis
Britannia putabat Ludovici XIV nepotem et hu-
jus progeniem sine ullo periculo Europae trutinae
Hispanicam coronam gerere posse, dum eodem tempore

(1) Diplomatie de la France et de VEspagne etc., par M.
Capefigue pag. 113, 114.

Ludovici XIV posteri Francis imperarent, Quicon-
sanguinitatis gradus inter ambos potentissimarum
regionum reges, et vincula inde oriunda, initio sae-
culi 18 non suspecta fuerunt ab omnibus fere Eu-
ropae civitatibus, quibus sufficere videbantur cautiones
pacis Ebeno-Trajectinae; quibus coronarum laudata-
rum unio probiberetur.

Concedimus pacem Rheno-Trajectinam adhuc vi-
gere, concedimus igitur etiam conjunctionem Fran-
ciae et Hispaniae semper esse prohibendam, sed inde
ut sequatur illud pactum esse violatum, non conce-
dimus. Ludovicus-Philippus neque ipse reginam
vel Infantem duxit, neque ejus nepos, nisi ista tris-
tissima reipubUcae conversio intervenisset die 24 Fe-
bruarii hujus anni, qua tota familia regis exacta est,
designatus successor. Comes Parisiornm, ne-
que hujus frater dux de Chartrest! neque dux
de Nemours, qui post Ludovici-Philippi
mortem, Vicarii munus obiturus fuisset. Uxorem
Hispanicam obtinuit dux de Montpensier , qui nul-
lam spem habebat regiae in Francia dignitatis adi-
piscendae. Angh autem aliter banc pacem inter-
prétantes, non quoniam, ut ipsi dicebant, conditio-
nes ejus violatae essent, sed revera quod eorum fas-

tus atque insolentia retusa erat, hanc Francorum
victoriam concoquere non potuere. In Ephemeridi-
bus The Britannia d. 5 m. Octobris 1846, ipsa
haec verba leguntur: „Administri nostri confugiunt
„ad pacem Rheno-Trajectinam.quot; Et recte quidem
„confugiunt,quot; nam nullus casus, qui pacem infringe-
ret, aderat. Inprimis nobis est quaerendum, num
ducis de Montpensier matrimonium aliquam pro-
babilitatem praebeat, ut Franciae et Hispaniae co-
ronae conjungantur, an vero de hac probabilitate
merito dubitetur a prudentibus ingeniosisque viris?
Si enim illud matrimonium talem eventum non in-
certum secum traheret, sine dubio omnia tentanda
erant Britanniae ut illud prohiberetur; si vero tahs
rei nullus aderat metus, intercessionem non tantum
damnosam esse statuimus; sed etiam injustam in re even-
tuah, qualis haec est. Quippe quae ex illo matrimonio
fortasse oriri possunt consecutiones, vix tales erant,
quae rerum civilium peritum virum vel per momen-
tum detinerent. Etenim si ulla aderat probabilitas,
Ludovieam Infantem, Hispaniae coronam unquam
obtenturam esse, et adesse videtur, quia hue usque
Isabella regina liberorum procreandorum spem non-
dum dedit, quaenam tandem aderat suspicio ducem

de Montpensier Franciae regem unquam creatum
iri? Ei antecedere debebant duo filii ducis Orleanensis
praemortui; tres fratres: dux de Nemours, princeps
de Joinville et dux d'Aumale, e quibus omnibus
jam liberi nati sunt, quique illum ergo jam exclu-
dunt. Probabilitas igitur Franciae coronae obtinendae
ei nulla erat, et longe ut videtur certius ita, quam
omnibus politicis computationibus a regno arcebatur.
Posset, concedimus, obvenire ut post aliquot gene-
rationes aliquis nasceretur, qui simul utriusque coro-
nae heres esset, sed aeque probabiliter lex salica non
eadem duabus mansisset civitatibus, atque coronas
diversis gentis principibus assignasset; eo magis quod
generaliter successiones legibus imperii ordinantur,
quas non semper stabiles, constantesque esse, pos-
terioribus temporibus maxime patefactum est. Ad
summum igitur longe remota probabilitas qualiscum-
que, nulla vero certitudo istiusmodi successionis
aderat. Sed ponamus talem casum exstare, tum ipsa
Hispania prima consurgeret ad bellum civile, et om-
nes Europaeae civitates, cautionibus quae continentur
pace Eheno-Trajectina non violandae, huic infractioni
resisterent.

persunt, quae fortasse lector, si quis erit, nostrae
disputationi objicere possit, nempe nuptias, quae an-
tea locum habuerint inter Hispaniae et Franciae
principes, nullo modo conferri posse cum eo, de quo
agimus matrimonio, quia eo tempore mos, feminas etiam
succedere in Hispanico regno, non vigeret, cum Fer-
dinandus VII demum hunc introduxerit, atque ita
Hispanicas Infantes per se, olim nullum jus ad suc-
cessionem habuisse; hoe vero nunc esse mutatum:
et etiam si casus exstent, quibus pacis Rbeno-Tra-
jectinae constitutiones non observatae sunt, banc prae-
teriti saecuh supinam negligentiam, minime hujus sae-
culi administris favere. Hoe ita esse non negamus ;
verum adeo nihil contra nostram sententiam probat,
ut potius illam confirmet. Attendamus scilicet Phi-
lippum Infantem, Parmae ducem, Philippi V
filium, anno 1739 Ludovicam-Elisabetham,
Ludovici XV filiam, duxisse; Infantem Ludovi-
cam-Theresiam, ex hocce matrimonio natam,
Ludovici XV igitur neptem, anno 1765 Carolo
nupsisse, principi Asturiensi, qui deinde Hispa-
niae rex fuit sub nomine Caroli IV; ex hocce
matrimonio natum Ferdinandum VII, Hispaniae
regem, fuisse Ludovici XV pronepotem, atque ita

illius filiam Isabellam II, quae liodie Hispanisim-
perat, recta linea ab illo Ludovico XV progenitam
esse. Num Britannia unquam jus Isabellae in
regnum Hispanicum in dubium vocavit? Impugnatum
revera est ab aliis; non quia pax Rheno-Trajectina
impedimento esse crederetur, quominus duo ex una
eademque Stirpe Francis et Hispanis imperarent (ejus
enim patris Ferdinandi jus nemo unquam contra-
dixit); sed quia secundum multorum opinionem in
Hispania feminis non liceret succedere, nisi omni
proie masculina exstincta, atque igitur principem
Carolum, Isabellae nepti anteferendum esse.
Hanc sententiam falsam esse, paucis verbis exponere
facile erit (1).

(1)nbsp;Pulcherrimam disputationem scripsit, qua jus Isabellae II
in successionem Hispaniae probavit, cl. Zöpfl, Die Spanische
Successions/rage, historisch und publicistisch erörtert. Heidelberg.
J839.

(2)nbsp;Hugo Grotius, Z)e jure .BeZ/tacPacis,libri II, cap. VII,
§ 22. «Prequens autem in regnis est alia quaedam successio,
non hereditaria, sed quae linealis dicitur, in qua observari solet,
non jus illud subitionis in locum quae rcpraescntatio dicitur,
sed jus transmittendi futuram successionem, quasi delatam, lege
scilicet ex spe, quae nihil ex se et naturaliter operatur, jus
quoddam verum excitante.

consuetudine (1) nitens, anno 1260 primum lege con-
stitutus est, cum Alphonsus X, sapiens (El Sabio)
dictus, libro „de las siete partidas,quot; huic consuetu-
dini legis auctoritatem tribuit (2). Lex H tituli XV,
parte secunda, cui titulus: „como el ftjo mayor ha
adelantamiento, et mayoria ssobre los otros sstts erma-
nos,quot; successionem ordinat. Secundum hanc legem,
corona semper tilio majori natu obtingebat; post
filios mortuos filiabus, hisce deficientibus, patruis,
materteris cet. (3); quod anno 1505 a comitiis (Cor-
tes dictis), in urbe Toro congregatis, confir-
matum est (4), post mortem Isabellae, hujusque

(1)nbsp;«Diese Thronfolgeordnung, die fast eben so rft ist, als die
Spanische Monarchie selbst, ist durch keinen Pursten, durch
kein gewaltsames Ereigniss, durch kein streben einer Faktion
zuerst eingeführt worden......Die Einführung dieses successi-
ons Principes war aber auf der anderen Seite, kein Ergebniss von
Zufälligkeiten: es war das dringende, das allgemein gefühlte
Bedürfniss, welches darauf führte — die Nützlichkeit war es,
welche es empfahl, und endlich hat es die Zeit mit ihrer heili-
genden Autorität bekleidet.quot; Zöpfl., pag. 10, 11.

(2)nbsp;Chroniqua del muy esclarecido principe y rey don A1 o n s o,
impresso en Valladolid, ano 1554 in 4o, segunda partida,
titolo XV, ley 2, fol. 35.

Vid. M igne t. Négociations relatives à la succession d Espa-
gne sous Louis XrV. Tom I. pag. 15, 16, 17.

(3)nbsp;Mariana. Historia de Espana. lib. I. cap. 3, publicada
por el Doctor Sabau. Madrid. 1828.

filiae Joannae, Caroli V matris, in regnum suc-
cessionem. Hic ordo successionis, quo filii filiabus,
filiae patruis praeferebantur , semper sexus, aetatis,
gradus rationem habens, quamquam minime in com-
modum ipsius Hispaniae erat, etiam a Car oio V
observatus est, ut videre licet ex ejus testamento,
Bruxellis dato, die 6 Junii anni 1554 (1). Initio
demum saeculi 17, ordo successionis femininae per-

quarenta de las hechas en la ciudad de Toro), est haee: «En la
sueession del mayorazgo, aunque el hijo majormuera eu vida del tene-
dor del mayorazgo, o deaqnelaquienpertenesce,sieltalhijo,mayor
dexare hijo, o nieto, o deseendiente legitime, estos talesdeseen-
dientes del hijo mayor por su orden se prefieran al hijo segundo
del dieho tenedor, o de aquel a quien el dieho mayorazgo per-
tines9ia. Lo qual no solamente mandamos que se guarde y
platique en la sueession del mayorazgos a los aseendientes, pero
aun en la sueession de los mayorazgos a los transversales, de
manera que siempre el hijo, y sus deseendientes legitimos, por
su orden representen la persona de sus padres, aunque sus padres
no ayan sueedido en los dichos mayorazgos, salvo si otra eosa
estuviere dispuesta por el que primeramente eonstituyo y ordeno
el mayorazgo, que en talcaso mandamos que se guarde lavoluntad
del que lo instituyd.quot; Comm. in leges taurinas, nunc postremo
aucti et recogniti per Antonium Gomez, primarium juris civi-
lis in academiasalmanticensiprofessorem. Nova edit, in foMo. Genevae
MDCXXVm, pag. 186.

(1) «Preferiendo siempre el mayor al minor,yetvaronalahem-
bra, y en ygual linea o grado, el nieto o nieta hijo del primo-ge-
nito que murio en vida del padre al hijo secundo-genito que se
hallo vivo al tiempo de la muerte del padre, eonforme amp; la dispo-

petuus esse cessavit, quum duae gravissimae res
crederentur repugnare huic in regno Hispaniae suc-
cessioni, altera justitiae principio, altera poUtica
ratione fundata. Ipsa scilicet juris aequalitas, inter
Franciam et Hispaniam matrimoniorum ineundorum,
constituenda erat, ita ut Hispaniae aliquis Infans
Franciae coronae non civitates afferret, quibus His-
paniam donare non posset Francici regis filia (I).
Et Europae trutina, quam necessariam esse osten-
derant bella, saeculo 16 gesta, cohibebat quominus
duo regna, tam lata atque vicina, matrimoniis con-
jungerentur. Quam ob causam anno 1612, Infantis
femininae jus in successionem imminutum est. Hoc
enim anno, quo Lu do vi eus XIII Infantem An-
na m Austriacam uxorem duxit, in duarum civita-
tum futuram conjunctionem, cautiones quaedam
adhibitae sunt. Hispaniae lex fundamentalis hujus
matrimonii stipulationibus mutata est, quibus Anna
Austriaca juri suo in successionem futuram renunti-
avit, pacto Madriti, d. 12 Aug. ejusdem anni inito,

sicion de las leyes y prematicas de las Pariidas, y otras
de nuestros reynos y senorios.quot; (Extrait du Testament de Char-
les V, du 6 Juin 1554.) Corps diplomatique amp; Dum ont,
suppl, tom. II, part. I, pag. 141.

quo et pro se ipsa, et pro omnibus suis posteris,
in perpetuum omnia jura in Hispaniae regni here-
ditatem, repudiavit (1). Haec legis fundamentalis
abrogatio praecessit et exemplum fuit pacto renun-
tiationis Mariae-Theresiae, Philippi IV filiae,
cum Ludovico XIV nuberet (2), neque tamen ejus
sensus, neque conditiones tam certae et firmae erant,
quales prioris pacti, cum, qui apud Francos tum
temporis summa pollebat auctoritate, Cardinalis
Mazarin, has nuptias cogitans, Franciae principi-
bus Hispaniae successionem adserere studeret ; quod
patet e literis ab eo ad Franciae legatos Monasteri-
um, d. 20 m. Januarii a. 1646 missis (3), ibi ad
pacem constituendam degentes. Jam autem, cum
ex illo conatu ortum esset bellum successionis in
Hispania, ante omnia pace Rheno-Trajectina curan-
dum erat, ut et trutina totius Europae ordinaretur.

(1)nbsp;«Que la christianissima reyna de Francia D. Ana, y sus
Iiijos y descendientes del matrimonio con el christianissimo rey
Luis Xni no puedan succeder en los reynosde Espana, ni en
sus adjacentes, salvo en los casos que dispone esta ley.'' Nueva
recopilacion de las leyes de Castilla, Madrid 1640.1. V, tit. Vn ,1.12.

(3)nbsp;Mignet, Négociations, pag. 33. «L'infante étant mariée à
sa majesté, nous pourrions aspirer à la succession des royaumes
d'Espagne, etc.quot;

et successio Hispaniae regni Philippe quinto ejusque
posteris confirmaretur; quem in finem inprimis leges
fundamentales hujus civitatis mutandae erant; quod
revera factum est lege die 12 m. Maji, anni 1713.
a Philippo V et Regni Ordinibus lata; qua lege
cautum est, ne feminae, nisi Stirpe mascuhna om-
nino deficiente, succederent (1); quae praecipua erat
mutatio in illa, quae hactenus valebat, „successione
Castihana,quot; vel „successione lineali cognatica,quot; ita
dicta (2). Haec constitutio viguit usque ad annum
1789, quo anno a rege Carolo IV, suadente Ad-
ministro Florida Bianca, antiqua Hispaniae lex

(1)nbsp;D. Petri Joseplii Perez Valiente, Apparatus Juris
Publici Hispanici, Matriti n51. Tom II, Cap.XXI.§82,pag. 335.

(2)nbsp;Secundum hanc legem regnum Hispanicum est indivisum (sen-
noi^o uno), legitimum, jus primo-geniturae confirmans (mayoria).
Vid. Achenwall. Staatsverfassung der heutigen vornehmsten
Europäischen Reiche und Völker. Göttingen 1790. Tom. I. §14.
pag. 88.

Hugo Grotius, De jure belli ac Pacis. Lib. II, cap. VII,
§ 22: «Haec est successio regni Castellae, ad cujus exemplum
etiam majoratus jura in eo regno constituta sunt. Suceessionis
autem hujus linealis argumentum, si lex et exempla desint, sumi
poterit ex ordine qui in publicis coetibus servatur.quot;

Lud. de Molina, De primogeniorum Hispanorum origine et
natura libri IV. Lugduni 1727, L. I, cap. 2 § 7 amp; §8.

in gratiam successionis femininae restituta est. Hic
actus (Sanctio pragmatica), cum illam successionis
ordinationem a Philippo V introductam, abole-
ret (1), anno 1830 a rege Ferdinando VH ite-
rum solenniter promulgatus est et confirmatus, qui
rex, cum non haberet filium, metuens ut hoc secun-
dum nonnullorum sententiam sufficeret, quo filiae
suae successionem firmaret, anno 1833 regni con-
cilium , quod Cortes dicitur, convocavit, petens ut
fidem Isabellae, coronae heredi, jurarent (2). Prin-
ceps Carolus huic rei sese opposuit, contendens
regnum Hispaniae sibi tradendum esse, cum Fer-
di nan du s sine prole masculina obiisset, et secun-
dum Philippi V constitutionem, successionem agna-
ticam in Hispania unice vigere. Quamvis autem
reges Neapolitanus et Sardiniae, aliique ei faverent.

(1)nbsp;Haec co^stituiio, Auto-acordado dicta, aPhilippo V «motu
proprioquot; est introducta, et quamquam legis vim habebat, tamen
non est ordinata et confirmata secundum ea, quae requirebantur
ad legem fundamentalem constituendam (Ley 24 delaPartidall.)

Campomanes, iVbfîCîa de las CoHes en Espana, Madrid 1729.
Essai historique sur la loi de succession de la couronne d Espagne,
par le Marquis de Miraflores, Comte de Villa paterna,Paris.
1839, pag. 12.

(2)nbsp;Henry Wheaton. Histoire des progrès du droit des gens.
2 ed. tom IL § 26, pag. 207.

Francia et ipsa ilia Britannia, quae 13 annis post,
matrimonio ducis de Montpensier frustra obsti-
tit, statim jus Isabellae II agnoverunt; quam
agendi rationem eo defendebant argumento, quod
legis fundamentalis mutatio, quatenus ordinem suc-
cessionis respiciebat, solenniter, ut jam dbdmus ,
anno 1789 a Carolo IV introducta, a Ferdi-
nande Vn confirmata esset, secundum constitutio-
nes et praescripta ipsius legis fundamentalis (1). Quam
ob rem Francia, Britannia, Lusitaniae regina
Maria, auctore Petro, Braziliae olim Imperatore,
jiatre atque tutore (2), et Hispaniae regina Isabella

(1) Cum enim anno 1789 comitia (Cortes) eonvocata sunt, non
ut patria perturbarent mstituta, sed ut antiqnam Imperii legem
fundamentalem restitueront atque tuerentur, omnia quae re-
quiruntur, ut lex fundamentalis legitime eonstituatur atque rata
sit, aderant,''scilicet, lo Solennis a rege facta conToeatio; 2o
Valida atque sufficientia delegatorum exhibita mandata; So nu-
merus legitimus delegatorum, ita ut nulla non repraesentare-
tur urbs; 4o regis rogatio, ordinum deliberatio in solenni
sessione, petitie delegatorum ad regem, sacrum rescriptum {sanctio)
ei a rege datum, ejusdemque proclamatio in delegatorum con-
ventu; — verbo, omnium ratio habita est, quae religiosissima
diligentia in ceremoniis atque ritibus observandis postulare pos-
sit. Zöpfl pag. 158.

(2) Jus Mari a e scilicet in regnum Lusitaniae, ab ejus patruo
(Don Miguel) impugnabatur, quam ob causam, Mariae pa-

II, tutrice Christina raatre, die 22 mensis
Aprihs anni 1834 foedus, quadruplex dictum, inierunt.
Et haec ipsa Britannia, quae jura Isabellae 11
palam agnoverat, quamvis tunc jam Franciae regis
neptis, nunc affinitatem inter ilium et Hispaniae
reginae sororem paullo arctiorem, violationem pacis
Rheno-Trajectinae nominare. non veretur!

Hocce igitur, quod e superioribus matrimoniis
petitur argumentum , nostro proposito favere magis
quam nocere, satis fuse nos exposuisse credimus;
et etiam si Ludovica Infans aliquando Hispaniae
regina foret, nulla tamen, uti jam ostendimus,
illo, quo celebrabantur tempore nuptiae , aderat pro-
babilitas, ut duci de Montpensier Franciae co-
rona obtingeret. Sed fortasse dixerit aliquis (quod
secundo loco nobis refutandum est argumentum),
qualemcunque metum sufficere; nimirum certitudi-
nem, non vero probabilitatem adesse debere, pacem
prorsus ruptum non iri foederis alicujus laesione;
et nisi certitudinem, probabiHtatem saltem quandam
adfuisse, ducem de Montpensier aliquando Fran-
ciae fore regem; nam quod Ludovico XIV acci-

ter imperatoria dignitate regni Braziliae se abdicavit, atque se
in Lusitaniam contulit, ut rector jura filiae suae tueretur.

dit, idem Ludovico quoque Philippo accidere
potuisse, ut omnis fere ejus proles, quae ducem de
Montpensier a regno arcebat, de vita decederet.
Hoc revera fieri potuisse, facile concedimus ; sed
istam probabilitatem vix cogitari potuisse ostendimus,
dicentes, Britanniam injuste actionem in re even-
tuali instituisse. Certitudo fere nunquam, probabi-
litas fere semper aliqua exstat in rebus humanis,
ita, ut si contendere vellemus, hancce ob causam,
istud, de quo agimus, matrimonium infringere arti-
culum sextum aviti inter Franciam et Britanniam
foederis, tum etiam matrimonium Ludovicae Infan-
tis cum quovis Franco-Gallo probibendum fuisset,
quia ille articulus non solum eorum, qui bereditate
légitima ad regnum vocentur, mentionem facit, sed
omnium, quibus vel electione, vel testamento, vel
matrimonio imperium obtingat; et quia, quod tamen
nemo tunc verosimile fuisse dixerit, in magna re-
rum conversione, is, cuicunque tandem Ludovica
nupta fuisset, a populo Franciae rex, vel dictator
eligi potuisset. Sed quis tandem adeo ineptus est,
ut taie quid auctores pacis Rbeno-Trajectinae vo-
luisse, contendat? Contra, cum viderimus ante illam
pacem constitutam, Philippo V renuntiandum fuisse

Francico imperio, non negamus, si Lud o vie i-
Philippi gens huic civitati adhuc praeësset, et duci
de Montpensier aliqua ex inopinato spes nata
fuisset, ut ejus successor in regno Francico fieret,
omnino hunc oportuisse Franciae, vel ejus uxorem
Ludovicam, Hispaniae coronae renuntiare.

Quae sufficiunt ad secundum argumentum refel-
lendum, et ad nostram probandam sententiam.
Etenim, cum pacis Rheno-Trajectinae constituendae
historiam et pacta attendimus, quanta nos subit
miratio, ubi videmus, Anglos non tantum celebre
illud foedus falso esse interpretatos, sed ejus etiam
mentem , consilium, naturam ipsam detorsisse, con-
tendentes, praecipuum et verum ejus finem, prae-
ter pacis restitutionem, fuisse eundem, unde bellum,
quod antecesserat, ortum esset: ut nempe, inter
Franciae et Hispaniae regna, arcta necessitudo san-
guinis prohiberetur, quamquam ipsa, quam lauda-

secutum est, non uno nos docet exemplo, hancce
affinitatem plus semel, nullis contradicentibus, ad-
fuisse. Secundum talem illius pacis interpretatio-
nem , pacta neque sufficiebant saeculo praeterito neque
hodie sufficerent proprio ejusdem pacis consilio.

quippe quod non in ipsis tune initis stipulationibus,
sed in belli causa esset quaerendum. Jam vero Bri-
tannia , ejusque socii sibi invicem fidem dede-
rant , se probibituros esse, quominus Ludovici
XIV nepos, bujusque progenies»- Hispaniae regno
potirentur. Lu do vi eus XlVrpro suo nepote ejus-
que proie coronam Hispaniae accipiens, eidem omnia
jura in Franciae regnum servare cupiebat. Haec
ambo bello ansam dederunt. Bello vero 11 annos
gesto, controversia transactione sopita est. Britanni
cum sociis, stirpi gentis Borbonicae tranquillam His-
panicae coronae possessionem permiserunt. Lu do-

vÏcus XIV contra, misso proposito, non amplius
obstitit, quominus Franciae et Hispaniae regna in
aeternum duo, eaque separata regna manerent, quae
nunquam uni eidemque principi cederent. Haec
utrimquejconstituta sunt pace Rheno-Trajectina, cu-
jus unicus et verus finis erat, ut non hae vel illae
partes omnia obtinerent, quae bello obtinere studue-
.rant, sed ut, frenatis tandem ambitiosis consiliis,
omnes communiter pace fruerentur.

Qui talem hujus pacis indolem esse negant, et in
bell^^successionis Hispanicae primis causis, non in
conditionibus quibus ipsa pax composita est, princi-

pium agendi celeberrimorum illius temporis politico-
rum quaerunt, ipsi pad Rheno-Trajectinae vim face-
rent ; et his ipsis omnia mala, quae ex tam perversa
foederis interpretatione consequerentur, imputanda
forent. Rex Ludovicus-Philippus, et qui ilU
a consiliis erat, Guizot juris gentis praecepta non
violarunt, quippe quae nil aliud, nisi Europae tru-
tinae fundamenta intacta servari velint, pace Rheno-
Trajectina confirmata (1). Angliae vero Administri
eodem tempore, quo ad unum sextum articulum

(1) Vid. Discours préliminaire de Mr. le Conseiller d'Etat
Engelstoft, in libro qui inscribitur Re,peHoire historique et
Chronologique des traités conclus par la couronne de Danemarc etc.
parH. C. deEeedtz. Gott. 1826, pag. XV. «Lapaixd'KrecAi,
quels que fussent d'ailleurs les changements qu'elle amena, maintint
le système d'équilibre que le traité de WestphaUe avait fondé, et lai
donna plus de consistance. Ce système, ayant au milieu des
chocs les plus redoutables sauvé l'indépendance de plusieurs états
et son utilité comme moyen de défense et de garantie étant
ainsi prouvée par des faits, dut nécessairement augmenter
de crédit comme la seule véritable égide, contre l'abus de la force.
Et l'Angleterre qui avait déjà, joué le premier rôle dans les
negotiations d Utrecht, étant par ses propres intérêts attachée k
nn système de balance continentale, ce système ne cessa pas
dans la suite d'excercer une influence marquée, même en par-
tageant des violations du droit que d'ailleurs il avait pour but
de prévenir ou de réprimer, comme l'histoire du dixhuitième
siècle en fournit suffisamment des épreuves.quot;

pacti, inter Franciam et Britanniam illa pace initi,
provocabant, fundamenta ejusdem pacis loco suo
moverunt, et longe aliam agendi rationem secuti
sunt, qua revera Europae aequilibrium et pax pu-
blica tantum non rumpebatur (1).

(1) Defensorem nacti sunt Angli in ipsa Francia, eelebrem
poetam Lamartine, qui die 4 Martii hujus anni elegantius
quam verius dixit in Circulaire du ministre des affaires étrangères
aux agents diplomatiques de la république française (Manifeste
aux Puissances). „Une seule question dc guerre avait e'te'pose'e,
il y ann an, entre la France et l'Angleterre. Cette question de
guerre, ce n'était pas la France républicaine qui l'avait posée,
c'était la dynastie. La dynastie emporte avec elle ce danger
de guerre qu'elle avait suscité pour l'Europe, par l'ambition
toute personnelle de ses alliances de famille en Espagne.
Ainsi cette politique domestique de la dynastie déchue, qui
pesait depuis dix-sept ans sur notre dignité nationale, pesait
en même temps, par ses prétentions à une couronne de plus a
Madrid, sur nos alliances libérales et sur la paix.quot; Trois mois
au Pouvoir par M. de Lamartine. Brüx. 1848. pag. 72.

Inter omnes creditores principem obtinet locum
fiscus, quatenus omnino habet.privilegium.

Retinemus possessionem tamdiu, quamdiu et po-
testati nostrae subjicitur res, nec contrariam habendi
voluntatem certis indiciis significavimus.

Vacua possessio non est propria species possessio-
nis, neque ad res mobiles pertinet.

Dominus aedium non habet directum pignus in
rebus ejus, qui a conductore conduxit.
or

Art. 1601 Cod. Civ. Bat. dispositio praeferenda
videtur art. 1733 Cod. Civ. Nap.

'' Jus mercatorium minus recte a nonnullis dicitur
esse mera applicatio juris civilis ad res mercatorias,
vel illud constare exceptionibus a jure communi.

Sententiam viri Cons. Frets, de jure Nummularii
(Kassier) in apochis publicis, ei a mercatore missis,
quae exponitur in Bijdrag. tot Regtsgel. a. 1836,
Vol. X, N». 3, minus veram credimus.

In jure criminah constituendo, etiam nunc sen-
tentia valet Ciceronis [pro Cluentio Cap. 46), dicen-
tis: „faciendum est ut metus videlicet ad omnes,
poena ad paucos perveniat.quot;nbsp;:nbsp;itA

Certamina singularia nunquam probanda esse puta-
mus, eaque legibus de homicidio et vulneribus vin-

Quamquam i poena personam delinquentis non egre-
ditur, tamen probanda videtur constitutio art. 447
Cod Quaest. Crim. Bat.

Stabilitas ordinis judicialis cum civitatis, tum sin-
gulorum juribus ac quieti firmissimo est praesidio.
Et cum eo facimus, quod legitur in libro cui titu-
lus: „Beginselen van Nederlandseh Staatsbestuur,quot; pe^.
123: „Deze (levenslange benoeming) is een der gewig-
„tigste waarborgen voor de onafhankelijkheid der
,,Regterlijke magt.quot;

In jure publico constituendo, magis historia, minus
vero theoria consulenda est. Quocirca assentiendum
videtur docto viro, in ipso aetatis flore exstincto,
Klimrath. dicenti in libro. Travaux sur l'histoire
du droit franqais, Tom. I. pag. 12: „le législateur
„ne saurait se soustraire à l'élément historique, aux
„usages, aux coutumes, aux lois antérieures, aux
„règles générales, aux maximes reçues, parceque
,,tout cela répond à des besoins et à des habitudes,
„qu'il est hors de son pouvoir de changer.quot;

Varii variam sententiam tuiti sunt, in dijudicando
quaenam imperii forma aptissima sit ad civium felicita-
tem et prosperitatem promovendam. Alii monarchicam,
alii democraticam. alii aristocraticam formam optimam
habuerunt. Frustra autem de illa quaestione generaUter
proposita disputatur, quum populi indoles etipsa regi-
onis, in qua degit, natura, rationes, quae hanc illamve
formam commendant aut dissuadent, adeo mutare so-
leant, ut universale de illa re judicium ferri nequeat.

Recte dicitur in: Etat des négociations actuelles
entre les Puissances alliées et la France, 26-28
Juillet 1815: „Un système de gouvernement quel-
„conque ne peut offrir à lui seul la garantie absolue
„de sa stabilité.quot; Vid. von Gagern, der zweite Pariser
Frieden, Tom. II. pag. 29.

Rerum conversiones, quae hisce temporibus mag-
narum civitatum faciem mutaverunt, nec casui for-
tuito, nec populi arbitrio unice sunt adscribendae.

Filium suum, ducem de Montpensier, Ludo-
vicae-Ferdinandae, Hispaniae Infanti, conjugem

dans, nil fecit Ludovicus-Philippus, Franco-
Gallorum rex, quod juri gentium esset contrarium.

♦ Foedera, diebus 11 m. Oct. 1698 et 13 m. Mar-
tii 1700 inter Franciam,» Britanniam et Foederatum
Belgium, de successione in Caroli II, Hispaniae
regis, imperia ordinanda, inita, injusta non sunt
dicenda.

.ill ':i' =H7 oii-quot;'nu(r' ■
Errare videntur illi, qui internam productionem
legibus, quae prohibitoriae vulgo dicuntur, a Summo
Imperante promovendam esse censent. Contra, leges
prohibitorias illas, productionum pretia et sic pauper-
atem augere, statuimus.nbsp;' quot;wuf nu.--

Usum machinarum civitatibus magis prodesse quam
nocere credimus, et horum temporum paupertatis
causam non adeo in machinarum introductione si-
tam, sed potius aliis in rebus quaerendam esse de-«
fendimus. Et plane assentimur viro consultissimo
Say, Traité d'Economie Politique, tom. I pag.
57 : „D'ordinaire la multiplication d'un produit en
„fait baisser le prix: le bon marché en étend l'usage,
„et sa production, quoique devenue plus expéditive,
„ne tarde pas à occuper plus de travailleurs qu'au-
„paravant.quot;


	ffl
^I^Hjjll