VINDICATURLUCAE, APOSTOLORUM CONVEN-
TÜM, ACTUUM APOSTOLICORUM CAPITE XV
REFERENTIS, CONTRA RECENTISSIMAS
DUBITATIONES FIDES HISTORICA.

VINDICATUR LUCAE, APOSTOLORUM CONVEN-
TUM, ACTUUM APOSTOLICORUM CAPITE XV
REFERENTIS, CONTRA RECENTISSIMAS
DUBITATIONES FIDES HISTORICA,

PHIL. TIIEOE. MAG. LIT. HUM. DOCT. SAOEOKÜM ANTISTES IN TAGO JAAKSVELD.
AI) WEM XII OCTOBRIS, ANN! MDCCCXLVIII, IIORA I.

^^iïâàsm.s?^ il^fc^^ÄL.....

lt;Y W 1 S jf^ T /. K T T ,, ^; ■ j .j^-f « t..Vis^^--r-^S-. • -.itr

Al Snbsp;-

■ ■■ ■ ■ ;. ■ lt; ■ ■ • ' - —■ quot; ■

rvy^A^a IKV^ÏOJ» i'îpTA ûoiiasN ;
:nf ^T^i^-rt» H^ia^înH'i t k-i / n

Uuum ante biermium S. S. Ministerii Candidaiis nd-
scTiherer, continuo iis studiis me applicui, quae vulgo In-
troïtus ad N. T. nomine designantur. In Critices altioris
campo versatus, ad recentissimae, qua -prodiit, faciei,
Tubingensium Theologorum critica prolatae, cognitionem
comparandam primaria scripta adii, unde et Tubingen-
sium critica, et quae iis opposuerunt Theologi cognoscim-
tur Hoc agens dissertationis argumentum invenisse

1) Praecipuorum scriptorum, quae ab utraque parte édita fuerunt,
catalogum dedit Vener. A. Nier me ij er: de Icritieh der Tubing sehe
school, inzonderheid ten aanzien van den brief aan de Efeziërs, beoordeeld.
'sGravenhage 1848, pag. 6—12, coll. pag. 200. Hisaddatnr: Ebrard,

mihi videbar; nimirum Tubingensium critices originem,
indolem atque effectum describere, et quae ad illos refu-
tandos prolata fuerint, referre in animo haheham, adeo ui
referentis magis quam dijudicantis partes agerem. Quum
autem mox praecipuam hujus argumenti partem per-
tractatam viderem egregia disputatione Viri Vener. D.
Harting: de rigting der Tubiagsclie Godgeleerde
school in eenige hoofdtrekken geschetst in diario: Jaar-
boeken voor wetensch. Theol. T. V. P. 2, pag 242—
326; quaestionem indagare mihi proposui, cujus sum-
num est momentum in dijudicanda Tubingensium cri-
tica : utrum fides sit habenda Lv^ae, consensum Petri
atque Jacobi cum Paulo in Äpostolorum conventu
(Act. cap. X. V) referenti, an vero ah ipso Paulo onen-
dacii arguatur? Postquam igitur, critica disquisitione

m diario: die Zukunft der Kirche 1847 Eascic. 9 et 10 et Scliwan-
b c c k in libro diss. p. 3 laud., ct inter nostrates Vcncr. G. W. S t e m-
1 e r. Proeve van aniicoord op de vraag : of de door J u s t i n u s, den
martelaar, vermelde, gedenkivaardigheden der Apostelen onze kanonieke
Evangeliën zijn? in diario; Jaarb. v. wet. Thedl. YI. I, pag. 1 —
77 et 2, pag. 243—300. Doet. Joh. van Vloten de Tubinger
school en hare llollandscJie iegenstfuidei-s. Historische aanteekamp;ningen
omtrent de wording des Krislmdoms. Amersfoort 1848.

instituta, persuasum mihi habui, Lucae hac in re fidem.
historicam confirmari, haud dubiiavi disputationem me-
am ita instituere, ut continuo wppareret, me tamquam
historici apologetain prodi7'e.

De momento autem propositae quaestionis imprimis in
dijudicanda sententia Tubingensium de dissensu Pau-
lum inter atque reliques Äpostolos, cui tota illorum
critica innititur, non est quod mine disseram; de eo
enim nee dubitare possunt Theologi, quicunque hujus
critices aliquam notitiam adepti sunt, et in ipsa disqui-
sitioTie iteratis viribus illud indicandi opportunitas erit.

Ita nunc demuTn in lucem prodit haec qualiscunque
disputatio, serius profecto quam ipse, quum illam con-
scriberem, cogitavera^n ; ineunte enim anno ad Sacro-
rum Aniistitis munus obeundum vocatus, gravissimi mu-
neris curis impediebar, quominus continuo edendae dis-
putationi templis impenderem; ut autem inter médias
hasce curas tamen ^ prodire posset, effecit Promotoris
aestumatissimi, praeceptoris carissimi benevolentiä atque
auxilium. Quod si in hoc specimine quid recte monu-
erim , illud Lector acceptum referai Praeceptoribus, quo-
rum egregia institutione gavisus sum. Vobis igitur, Viri

Clarissimi, quos laudïbus celehrare hujus loei non est,
hasce in Theologia primitias modeste dicat gratus dis-
cipuli animus; illud enim Vobis jucundissimum semper
fuit grati animi pignus, quoties in discipulis veri in-
dagandi atque cognoscendi amorem Vestra institutione
excitatum^ neque frustra regiam viarn vestris eonsiliis,
monitis atque exemplo indieatam animadvertitis.

§ 3. Gomparatur Pauli iter, a Luc a Actuum Capite XV
descriptum, cum Pauli descriptione in epistola ad
Galatas Capite II............................ .

§ 6. Quodnam iter a Paulo in epistola ad Galatas proba-
biliter spectetur, indagatur.......................

§ 7. Duplex tollitur controversia, quae obstare videtur senten-
tiae, qua iter, a Paulo epist. ad Gal. II: 1 «
Luc a Act. XI: 30 memoratum, idem esse habetur... 46.

§ 9. Brevi conspectu indicatur, quam apte nostrae sententiae
convenieater, omnia explicentur, adeo ut ea, quae Lucas
refert in Actibus et Paulus inEpistohad Gal.,,sein-
vicem suppléant ntque illustrent..................... 68.

§ 10. Quomodo Pauli doctrinae, in Ecclesia primaeva contra
errores, e Judaica rdiyione oriundos, certanti, sensim
victoria parata sit, ostenditur..................... 70.

§ 11. Quomodo Ét mutata deinceps, testantibus reliquis Pauli
Epistolis, certciminis fades, ét ipsa Pauli docendi agen-
dique ratio vakant ad Lucae in referendo decreto Hie-
ros. fidem historicam stabiliendam exponitur......... 80.

§ 12. Dubitatio ex epistolis ad Corinthios contra Lucae, decre-
tum Iiieros, referentis, fidem historicam............ 95.

§ 13. Ut solvatur mota dubitatio, in Ecclesiae Corinthiae con-
ditionem, maxime in partium ibi vigentium indolem in-

VINDICATUR LUCAE, APOSTOLORUM CONVENTUM,
HIEROSOLYMIS HABITUM, ACTUUM APOSTOLI-
CORUM CAPITE XV REFERENTIS, CONTRA
RECENTISSIMAS DUBITATIONES FIDES
HISTORICA.

Jure suo cl. Baur in dijudicanda Actuum
Apostolicorum historica fide, Paul um ipsum, fata

1)nbsp;Cohors fere datur auctorum,qui de quaestione proposita dis-
putarunt, quorum nomina si quis scire cupiat, adeat Winer,
Comment, ad Paidi ad OaL Ep. iu Exc. II de itinere Pauli hie-
rosolymitano, cujus mentio fit cap. II v. 1. p. 150 sqq. Schott,
Comment, in ep. ad Gal. Prolegg. p. 301 sqq. De Wette,
Kurze Erkl. des Br. an d. Gal. und der Br. a. d. Thess. p. 21
sq. — Griesbach ius etiam iis annumerandus est, qui censeant
Panlum ante eonscriptam Ep. ad Gal. bis tantum Hierosolyma
profectam fuisse. Vidd. ejus leetiones Hermen., a Steinero edd.
p. 139.

2)nbsp;F. Ch. Baur in opere: Paulus, der Apostel Jesu Christi,
sein Leben und Wirken, seine Briefe und seine Lehre. Ein Bei-
trag zur kritischen Geschichte des Urchristenthums, pag. 104 seqq.
coli. Doct. Alb. Schvvegler; das nachapostolische Zeitalter in
der Hauptmomenten seiner Entwicklung. Tübingen 1846. II. pag.
106 seqq.

narrai!tem, testera facit; quodsi Pauli testimoni-
um Actuum scriptorem mendacii arguerit, Justus
judex mendacem historicum damnet, et quisque ae-
quus patronus ab injusta caussa tuenda désistât.
Accuratissimam autem suae vitae notitiam dedit Pau-
lus in duobus prioribus Epistolae ad Galatas capiti-
bus ; ad baec igitur prae caeteris provocandum, et inde
liaustae bistoricae notitiae normam veritatis consti-
tuant. — Veram justamque esse talem argumenta-
tionem baud facile quis negaverit, neque est sane,
quod aliquid ab hujus judicii aequitate detraham, vel
sic tamen antequam judicium cum Bauro suscipimus,
in memoriam ei revocanda sunt, quae et alibi et hic
in audiendis testibus et ponderandis horum efFatis aut
oblitus fuisse aut saltem haud semper satis attendisse
videtur. Ac primum quidem , antequam judex in ju-
dicio cujuslibet testis vel etiam rei effata justo pretio
aestimat, sciat necesse est, utrum testis ille vel
reus praesens affuerit iis, quae narrat, necne ; quod
si quis se iis, quae narrat, haud affuisse declarave-
rit, injustum dicimus judicem , qui nunc suspicionis
tormentis hunc tradat, quoties alter, qui eorum, quae
narrat, testem oculatum sese declaravit, aut ipse ea
gessit talia addat, quorum absens testis nullam fa-
ciat mentionem gt;). Paulus in Epistola ad Galatas
ea narrat, quae ipse egit, quibusque praesens affuit;

1) Hoe universe dictum sit de argumento , q. d., e silentio du-
ctum, quo liodierni Critici adeo gaudent; periculoso sane illo atque
saepius iniquo, cupide autem a plerisque arrcpto, quum conje-
cturis vastum campum aperiat, in quo Criticorum acumen de pracmio
decertare possit.

Lucas autem ea, de quibus nobis quaestio est, ex
aliorum testimoniis petere debuit ; quodsi enim dein-
ceps pro Pauli in itinei'ibus comité baberi potest '),
60 certe tempore, quo baec peracta sunt, Paulum non
comitatus fuit. Postulat ergo aequitas, ne e silentio
' in enarrandis rebus ante illud tempus actis, quarum
notitiam e Pauli ore adipiscimur, continuo malam fi-
dem de Luca suspicemur ; imo judicis est inquirere,
un,denam ea, quae tradit, bauserit, et quaenam silen-
tii caussa sit. Aliis verbis: Criticus, si hoc nomine
dignus habebitur, in dijudicandis scriptis, quibus res
narrantur, quas auctor nec ipse peregit, nec praesens
adspexit aut audivit, ante omnia rerum narratarum
primaries fontes indaget; ita quidem, ut primum
ipsum auctorem interroget, num hic fortasse fontiurn,
unde hauserit, indicium praebeat: dein, hoc tacente,
varias scripti partes accurate et singulatim examinet
et inter se comparet, ut ita e variarum partium
diverso argumento, indole, ac forma probabile de
fontibus judicium ferat ; hoc demum opere pera-
cto, de scriptoris fide historica sententiam ferre lice-
bit — Dein, ubi e diversis scriptis testimonia pe-
timus , et sci'ipti indoles et scriptoris consilium atten-

1)nbsp;Uti plerumque e mutata tertia in primam personam pluralis
numeri Cap. XVI vs. 10 efficiunt, quod tamen merito in dubium
vocatur.

2)nbsp;Egregiam hac in re oporam praestiterunt J. C. R i e h m,
Diss. Critico-Theol. inaugtir. de fontibus Actuum Apostolicorum.
Traj. ad Ehen. 1821, et nuperrime E. A. S cli w an b eck , ueber
die Quellen der Schriften des Lukas, erster Band, ueber die Quä-
len der Apostelgeschichte. Darmstadt 1847.

denda sunt, et eorum, ad quos scriptum est, ratio
habenda est. Sic enim, ut e loco, de quo videndum
nobis erit, exempla afferam, apologeta multa memo-
rabit, quae historico, etiamsi ipsi haud ignota, vix
memoratu digna videantur; in epistola plurima inve-
nies, quae historicus parum curet, neque Theophilo
omnia narranda erunt, quae Galatis suis scribat Paulus,
et contra. Tandem etiamsi magni pretii esse in tali
judicio eos locos concedimus, quibus de industria au-
etor rerum gestarum habitum atque ordinem proponat,
majoris etiam eos esse contendimus, quibus, vehiti nolens
atque fortuito, inquirenti historicas notitias praebeat,
ad quas, veluti ad lapi^em Lydium alterius efFata
exigantur, illumque demum aequum judicem dicimus,
qui, omnibus hisce subtilioribus ac fortuitis notitiis
accurate inquisitis, judicium ferat

Pauli in Dpistolae ad Galatas duobus prioribus capiii-
tibus argumentatio breviter ewponitur.

1) Merito W. P a 1 e y notitias illas, quas dicit: »undesigned
coincidences, circuitous referencesquot; maximi fecit in IToris Paulinis
(vers. Belg, anni 1792, p. 9), quibus inquirendis egregia multa
docuit; qua in re summum virum laudabiliter secuti sunt, praeter
alios, H. Bottger, Beiträge zur Jiistorisch-lcritischen Einleitung
in die Paulinisehen Briefe. Göttingen 1837 et 1838, et nuperrime
Is. da Costa, Paulus, eene Schrtßbeschouwing. 1846 seq. II
Voll.

accedamus. — Quum Paulinis epistolis plerisque certe,
ansam dederint rerum niQKSTaang in ecclesiis sive
ab ipso Paulo conditis, seu quarum notitiam per alio-
rum nuntios fecerat Paulinam argumentationem
intelligere cupienti ecclesiarum, ad quas scriptae sunt
epistolae, conditio prae caeteris attendenda est. In
Galatiae igitur Ecclesiis nonnulli {rivii; 1: 7) surrexe-
rant , qui post Pauli abitum recenter conversos
turbabant aliamque doctrinam Galatis commendabant
(iTiQOp ivuyytXioi' I: 6, 7), ita quidem, ut prorsus
inexspectate a Paulina doctrina deficerent Galatae (1:6;
III; 1,3; IV: 9-11, 21. V: 1 sqq. 7), iidem illi, qui antea

1)nbsp;Valet hoe de epistola ad Romanos, quam a Tholückio
inde, (Ausl. d. Br. P. andieRöm., dritte verb. Aufl. 1831)surami
interprétés de Wette, Olshausen, Köllner, Glöekler,
Reiche, Fritzsche, alii tuiti sunt sententiam, qua Paulus in
Ep. ad Rom. ecclesiae Romanae conditionem non respexerit, sed
dogmaticam doctrinae suae expositionem tradiderit, merito oppu-
gnavit et acute refellit B a u r {Abhdlg. über Zweck u. Veranlas-
sung des Römerbriefs, in Tüb. Zeitschr. für Theol. 1836. P. III.
p. 54 sqq. et Paulus, p. 332 sqq.) ; epistolae ad Galatas pole-
micam magis, ad Romanos magis catecheticam indolem esse (cf.
da Costa, 1. 1. p. 342) ideo non negamus, catechesi autem
huic Paulinae ipsius ecclesiae Romanae conditio ansam dederat,
cujus notitiam Paulus iis debuit, qui tempore Claudianae perse-
cutionis Româ in Graeciam cesserant, inter quos Aquilae imprimis
et Priscillae consuetudine familiariter usus fuerat, quod cum
tempore, quo epistola scripta habetur, egregie convenit. Cf. P a-
ley, 1. 1. p. 26 sqq.

2)nbsp;Eos peregrinos fuisse, qui aliunde Galatiae eeclesias adierint,
nescio unde petat Baurus, 1. 1. P- 253;nbsp;illis
ipfixTHrfiAgioDs (0. II; 4), qui Hierosolyma vénérant, eosdem
fuisse cum iis, qui Galatiae ecdesias turbabant, neque probari
potest neque veri speciem habet.

Paulum niinio adeoardore exceperant (IV: 14 sqq.). —
Judaïzantes fuisse Galatiae illos doctores, suadente
totius epistolae argumento, non est quod dubite-
temus ; eosque id imprimis voluisse, ut omnes om-
nino, tam qui e Judaeis quam qui e Gentibus ad
sacra Christiana transierant, externa legis Mosaicae
praecepta observarent, veluti quibus dierum sacro-
rum , noviluniorum , temporum statorum , annorum
jubilarium , circumcisionis imprimis observatio prae-
ciperetur, disertis Pauli indiciis probatur (IV: 10.
V: 2, 11). — Ut Galatas a Pauli doctrina avoca-
rent, et divinam ejus auctoritatem negabant, et ad
caeterorum Apostolorum doctrinam provocabant
quin etiam, ut videtur, ipsum Paulum nunc senten-
tiam suam mutasse contendebant Contra hos igi-

1)nbsp;Hoe inde efficias, quod Paulus Cap. II imprimis ostendit,
caeteros Apostolos, Hierosolymis habilantes (ol doxovvTtg}, in
iisque praesertim Jacobum, Petrum et Johannem (ot doxovvre^
acvXoi eivai.) nihil suae doctrinae opposuisse; et, ut mihi quidem
videtur, eatenus merito ad caeteros Apostolos provocabant Galatiae
doctores, quatenus hi revera olim, utpote a Judaeorum opinio-
nibus non continuo liberi, his legis praeceptis obsecuti fuerint;
hinc Paulus, narrans, quale judicium nuper Hierosolymis de ipsius
doctrina tulerint Apostoli, adversarios respidens eosque veluti oc-
cupans, in parenthesi addit; oqtaZal itoxe rjOav (attendatur impri-
mis imperfecti siguificntio) aväiv iioi, äoaqifQii, »quales demum (vel
olim, cf. Win er i comment.) fuerint, nihil mea refert.quot; Paisos
doctores universe caeterorum Apostolorum auctoritatem praetexuisse
suadet etiam factionum in Corinthiorum ecclesia ratio; cf. Act.
XV: 1, 2 et 24.

2)nbsp;Probabiliter hoc efficies ex iis, quae leguntur C. V; post-
quam Paulas et divinam doctrinae suae auctoritatem tuitus est
C. I, et caetcrorum Apostolorum judicium suamquè erga hosce

tur Paulus provocat ad 'tempora illa omnibus nota
ante suam conversionem, quum acerrimus majorum
traditionum propugnator Dei ecclesiam persequebatur
et populabatur; tum ad conversionem, qua a Deo
ipso patefactnm sibi esse Ejus Filium affirmat, quem
inter gentes annuntiaret (I: 13 — 16); ut autem pro-
bet, se non ab bomine qualicunque Evangelium suum
accepisse, enarrat quae continuo post suam conversio-
nem peregerat, diserteque negat se tune Hierosolyma
ad reliquos Apostolos profectum esse (I: 17); tribus
autem demum annis post se Hierosolyma adiisse ad
Petrum visendum; atque tune, quindecim diebus cum
60 consumtis, alium Apostolorum se non vidisse, nisi
Jacobum fratrem Domini (vs. 18, 19). Ex boc itinere
iisque quae tunc Hierosolymis acta erant, in Pauli
defensione omnia pendent ; unde, boc itinere memorato,
solemniter se vera scripsisse profitetur : « di yQamp;^gt;agt;
{ijiïv, iSov tvwniov tov Qiov , ort ov ijjei!do/^ai. Fru-
stra igitur nonnulli contendunt, Paulum ex iis, quae
deinceps Hierosolyma suscepit, itineribus nullum
omittere potuisse ; etenim, simulac ipse Apostolus

agendi rationem exposuit C. II atque Capp. Ill et IV suam ip-
sius doctrinam proposuit et probavit; C. V concludit, Galatis ideo
persistendum esse in libertate a Ciiristo allata; bane autem do-
ctrinae suae expositionem et probationem a Paulo institutam esse,
ut et Galatis suaderet se sententiam suam non mutasse et ita adversa-
riorum figmentum disjiceret, suadent verba illa continuo apposita:

^Oficu dè TCdhr (V: 2, 3) et iyü lt;fi, «cTfAfpoJ, el ntQ^To
eri. x-^qvaom, « J«nbsp;(v. 11); v. 8 rijv m^a-

/tortyr de Galatarum crodulitate intelligerem, qua falsorum docto-
rum figmento fidem habuerant.

inter gentes doctrinam suam, a nullo Apostolorum
acceptam, annuntlaverat, nihil intererat, utrum dein-
ceps etiam Hierosolyma adierit, necne; neque in ma-
ke fidei suspicionem incurrebat, aut auctoritatis suae
defensioni minus prospiciebat Apostolus, iter postea
susceptum omittens. Quodsi ergo iter, Gai. 1:18 me-
moratuni, convenit cum itinere, cujus in Actis IX: 26
mentio fit, potuit omnino Paulus iter a Luca {Act.
XI : 30. XII : 25) memoratum siientio praeterire ').
Nunc autem illud quaerebatur, quale judicium caeteri
Apostoli de Pauli doctrina tulerint, unde Paulus sponte
ad alterius, quam adversarii movebant, objectionis re-
futationem deducebatur; illudque iter ipsi memoran-
dum erat, quo cum caeteris Apostolis de doctrina sua
egerat. Hue igitur altero capite pergit Apostolus, me-
morato itinere, quod, interjectis' quatuordecim annis
(sive a conversione inde seu a primo itinere Hie-
rosolyma suscepit ; hoc autem iter tertium esse po-
test nisi in secundo itinere jam hac de re ac-
tum fuisse probari possit, quod, quum haud possit
ex iis, quae tradit Lucas {Act. XI: 30 et XII: 25),
nihil adhuc nos impedit, quominus ponamus iter Gal.
II: 1 seqq. idem esse ac tertium iter, a Luca Act.

1)nbsp;Ideo non nego, verisimilius esse, Paulum nullum iter omisisse,
uti postea videbimus; h. 1. unice argumentum a Keilio aliisque
inde ductum praecidimus.

3)nbsp;Adverbium itâXuv huic sententiae non obstare concedunt ho-
die omnes, et qui contendunt propter contextum h. 1. nróAi» idem
valere ac rffirfçoi/j.hos modo spectata Paulinae argumentatioms
ratio satis réfutât.

XV memorato. Paulinae igitur atque Lucanae de-
scriptionis inter se comparatio dubiam adbuc rem dis-
cernât necesse est, eaque, quae ex hac comparatione
contulerimus , antequam rem dijudicamus, cum totius
epistolae argumentatione componenda erunt.

Comparatur Pauli iter, a Luc a Actuum Capite XV
descriptum, cum Pauli descriptione in epistola
ad Galatas Capite II.

Lucas nonnullorum e Judaea Antiocbiam adven-
tum itineris ansam dedisse dicit. Quoniam enim hi tur-
bas in ecclesia Antiochena excitaverant docendo; on
iàv Iii] TifQtTéfiviiaamp;i Tfü iamp;ii Mmvaïcog, ov §dplt;xa9f
aœamp;^roci quorum doctrinae Paulus et Barnabas
sese opponebant, ecclesia Antiochena, crescentibus
litibus, Paulum et Barnabam et alios quosdam ec-
clesiae socios Hierosolyma ad Apostolos et Pres-
byteros vocavit, ut hac de quaestione agerent. Di-
serte igitur a Luca hujus itineris consilium, seu, ut
ita dicam, argumentum fuisse dicitur quaestio de cir-

J) Miror VS^inerum, I. I. p. 160 in tabula, qua »mira rerum,
quae Act. 15 et Gal. 2 narrantur, similitudoquot; exhibetur, hos, qui
Antiocbiam e Judaea vénérant, componere cum credentibus, e
Pharisaeorum secta v. 5 mèmoratis, horum vero utrorumque cum
^««»tóxroK n'^vdadéX.fO.ç Gal. II: 4 similitudinem contendere.

dubitemus, ncc audiendns est C. F. A. F r i t z s e h e (in F r i t z s c h. o-
rum OpuscuUsAcademicisUps.lS33, p.221)nbsp;rcfercns ad ad-

cumcisione {Act. XV : 1, 2). — Paulus se iter sus-
cepisse dicit cum Barnaba, una assumto Tito, divino
impulsum monitu {nKTà dnoxàlvipiv) ') ; neque itine-
ris consilium diserte indicat, sed potius enarrat quae
Hierosolymis tunc peregit. — Negari vix possit, diro-
xàlvipiv, quae Paulo contigit, cum Antiochenae ec-
clesiae mandato conjungi, et»utrumque conciliari posse,
»si statuas, ad hanc Antiochenorum accessisse etiam
»divinam auctoritatem, eaque effectum esse, ut Paulus
»ecclesiae Antiochenae precibus cederet (potius:
ecclesiae mandato obsequeretur tru^av, et nqonifi-
cfamp;ivTig V7IÓ vijg ixic).7jfjiag Act. ^Y : 2, 3); at vero,
ubi tenemus, Paulum in nostra Epistola tales adver-
sarios oppugnare, qui aliud Evangelium Gralatis com-
mendarent, quo etiamnunc legi Mosaïcae et quidem
diserte circumcisioni eos adstrictos esse docerent,
mirum profecto cuique videbitur, a Paulo itineris an-
sam, et, si Lucae fidem habes, definite propositum
consilium haud indicari. — Videamus igitur quaenam
Paulus Hierosolyrnis se peregisse testetur. Ecclesiae
Hierosolymitanae sociis evangelium suum sive do-
ctrinam , quam inter gentes tradebat , exposuit, pri-

4)nbsp;evayYii-iOv in Epistola ad Galatas C. I: 11, 12, uti et no-
stro loeo, minus historioo, qnam potius dogmatico sensu aecipien-
dum esse, »so dass es nicht die Notiz von den einzelnen Reden
und Handlungen Jesu, sondern die tiefe Einsicht in die Bedeu-
tung und Wirkung derjenigen allgemein bekannten Haupttbatsachen
seines Lebens bedeutet, auf welche sich die Erlösung gründet,quot;

vatim autem iis, qui auctoritate prae caeteris flore-^
bant , ne frustra curreret aut cucurrisset 2) ; cui
expositioni nihil opposuerunt illi principes s), contra
autem quum intellexissent, (ex iis nimirum, quae
Paulus iis exposuerat, et e rerum prospéré ab ipso

vere observât Heinrich W. J. Thiersch, Versuch zur Her-
stellung des historischen Standptmcts für die Kritik der neuest.
Schrißen. Erlafig. 1845. p. 141. Pauli adversaries Christum quoque
praedicasse haud dubium est, sed Christi morte legis Mosaicae
auctoritatem sublatam esse negabant vid. Gal. V: li, VI: 12 sq.
coli. III: 10 sq.

1)nbsp;Toîç âoxovauv (vs. 2 et 6) significari Jacobum, Cepham et
Johannem vs. 9) omnes affirmant interprètes. Dubito autem an re-
cte. Ecclesiae Hierosolymitanae principes, (oi äoxoi-yciq eïvai n,),
ex iis, quae Paulus de prospero rerum suarum successu narravcrat,
ejus auctoritatem agnoscebant; inter eos autem triumviris {ot
äonoirt«; arvXoi, flvat) nota erat peculiaris gratia Paulo a Deo
concessa; vel sic tamen illud âftlaq ïâmxaf non unice ad tovç
âoxovvraç arvkovç êïrat' refertur, sed etiam ad rovq âoxovvTaq
eivaù w , quorum partem constituunt ot âoxovvieq oriXoi. ei-vai-;
a genere , ut ita dicam, ad speciem descendit Apostolus.

2]nbsp;Duplicem doctrinae expositionem obtinuisse, alteram universae
ecclesiae sociis, alteram seorsim principibus, simplex verborum inter-
pretatio suadet, neque intelligo quî B a u r, 1.1. p. 117, scribere potuerit :
»de W e 11 e , welcher Gal. 2, 2 gleichfalls zwei verschiedene Mit-
theilungen annimmt, weiss aus der Stelle selbst keinen Grund da-
für anzuführen,quot; quum certe pro sua 'interpretatione baud facile
e loci habitu argumentum petere possit, praeeuntibus Chryso-
stomo aliisque, interpretans: »Ich reiste nach Jerusalem, um
mein Evangelium den Mitgliedernquot; der dortigen Gemeinde vorzu-
legen, und zwar wandte ich mich speciell.....an die vorzugsweise

Z) 7Cçoaayiamp;^yxo (vs. 6) cum lt;i r f ö-quot; (^S. 2) con-
ferendum esse daco; corriyeadi notio, quam praefert Winerus,
non procul hinc abest.

gestarum narratione), Paulo praeputiatorum pariter
ac Petro circumcisorum Evangelium concreditum esse,
(quum idem ille Deus, qui Petro ad munus ejus obeun-
dum efficaciter vires suppeditabat, Paulo quoque prae-
sens aderat), et quum cognovissent gratiam Paulo con-
cessam Jacobus et Cephas et Johannes, qui ecclesiae co-
lunmae habebantur, Paulo atque Barnabae communionis
dextras porrexernnt, ut illi gentibus, ipsi vero cir-
cumcisis Evangelium annuntiarent ; addito tamen hoc
uno, ut Paulus et Barnabas pauperum memores essent ').
Itaque dicit Paulus ecclesiae Hierosolymitanae princi-
pes , et inter hos triumviros primarios imam caussam
secum atque cum Barnaba agere constituisse, munere
tamen bipartito, ita ut hi inter gentes, inter Judaeos
illi operam navarent, quod quomodo intelligendum
sit illustratur, addito: fióvov twv utwiamp;v ivcc [ivt/-
fiovtvagt;ia,tv' quum nempe egenis bisce intelligantur
Hierosolymitanae ecclesiae, vel ecclesiarum in Judaea
socii et hoc unum sit, quod a bipartita hac di-
stinctione excipiatur et Apostolis tlg rà i'amp;vij man-
detur, certo apparet divisionem hanc eig t« tamp;pij et
fig riiv mgiTOfiijv geographicam esse, qua gentium re-
giones a Palaestina distinguantur, neque igitur eos au-
diendos esse, qui hujus loci auctoritate nisi in Actuum
Apostolicorum auctorem suspicionem commoveant,
quoties Paulus, in gentium regionibus versans, in Ju-

1)nbsp;norov... quot;»a, illad quot;va pariter ac prius quot;»ct cum rffE'«?
idmxav x. r. X. jungendum esse, neque opus esse ut aliovr-
ifSveliTagaKttAoiii'rfssuppleamns,yeremonet de Wette, adli. 1.

daeorum synagogis evangelium annuntiat. Praeter
hanc doctrinae suae expositionem Paulus de Tito, co-
mite suo, affirmat, hunc quamvis Graeca Stirpe, non
coactum fuisse ad circumcisionem suscipiendam, et hoc
quidem gt;) propter falsos fratres clam introductos, (qui se
insinuaverant), quippe quifurtim irrepsissent, liberta-
tem, qua Paulus utebatur una cum suis in Jesu Christo
(cujus Christus auctor ac veluti fons erat Cap. V: v. 1)
speculaturi, eosque denuo legis servituti addicere co-
pientes; his vero, affirmat Paulus, se suosque socios
ne unius quidem horae spatio obsequio cessisse, ut
evangelii inter gentes praedicati Veritas incorrupta
maneret — Si quid video, ex hac de Tito digres-
sione apparet, quaenam tunc fuerit Apostolorum, qui

1)nbsp;Recte verba âtà dè rovç naq. x. t. ita iuterpretari vide-
tur de Wette, ad h. 1. Caeterum merito absurdam esse illam
interpretationem, qua, praeeunte Tertulliano c. Marc. V: 3,
nonnulli e recentioribus, ipse, quod miror, Riickertus post
6i,à rff — ijiïwJacF^Açpotiç supplent îTfÇiéT^tiJÔ^«; contendit Baur,
I. I. p. 122; vs. 5 in vulgata lectione nihil mutandnm esse pro
certo habemus. Cf. J. J. D o e d e s ; Vtrh. over de Tekst-kritiek
des N. F., in T e ij 1 e r i God^e/. Genootsch. 1844. T. XXXIV,
p. 447 seq.

2)nbsp;Interpretatio, qua verba àno SI râv ioKovvcav per ana-
eoluthon explicantur, ita ut cogitaverit Apostolus ovamp;èv naqk-
Xafiov, vel ovSiv /lOi TCçoaaveTÎamp;y, a quo tamen deducitur inter-
jccta parenthesi ad occupandam adversariorum objectionem, quum
mutata constructione sententiam suam recipiat : i/toi, ydç ol àox.
haec, inquam, interpretatio caeteris probabilior mihi videtur; cfF.
de Wette, ad h. 1. et auctores ab eo laudati. Ab hoc vs. 6
Paulus recipit ea, quae de evangelii sui expositione tradere ipsi
in animo erat, quaeque vs. 2 descruerat, inserta vs. 3, 5 digres-
sione de Tito; particula âi saepius rccipicndac interruptae cogi-
tatorum seriei. Cf. Winer, Gramm. p. 52.

Hierosolyrnis erant, de circumeisione sententia; prop-
ter se quidem haud improbabant praeputiati circum-
cisionem '), nunc vero, ubi falsi isti fratres irrepserant,
eam minime urgebant; Paulus contra firmiter con-
stanterque praeputiatorum circumcisionem oppugnabat
et solenniter Ethnico-Christianis declarabat : îdè tyùi
IlavXoç Xéym vpXv, on tàv ntQirtfiv)]Samp;e, Xpiffróg
v^àg ovSiv mcpeXijaei, perspiciens legis circumcisionis-
que ad salutem necessitatem Evangelium irritum red-
dere, et Judaismi de Christiana religione victoriam

1) Minus recte, ut videtur, C. F. A. Fritzs che, 1. 1. p.
180, vs. 3 ita interpretatur, ac si Hierosolymitani Apostoli opta-
rint vel postularint, ut Titus Pauli comes circnmsecaretur ; horum
autem consilio aut imperio morem non gesserit Titus, auctoribus
Paulo et Barnaba; etenim, ct, vere monente Wettio, ad h. 1.,
apologetica Pauli argùmentatio huic interprétatioiii obstat, neque
verba eam tuentur; recte enim monet F r i t z s c h e, particulis äü'
ovifè at ne — quidem, in gradatione colloearl solitis, indicari,
»silentio oblitteratâ re leviori afFerri graViorem (ja nicht einmal —).quot;
Opcrte igitur jam indicat Paulus, quod vs. G—9 diserte dicit,. se
Äpostolorum judicio non incassum (fJç xe-vàv) laborare aut labo-
rasse ; quodsi jam in sequentibus quaedam gradatio insit, hic
verborum sensus erit: at ne Titus quidem vocatus fuit ad circum-
cisionem suscipiendam, praesentibus tamen ipsis illis .Apostolis,
ad quorum auctoritatem provocabant Pauli adversarii; aliis verbis;
Apostoli non urserunt Titi circumcisionem, et hoc quidem propter
falsos istos fratres. Paulus, Barnabas et Titus acriter falsis fratri-
bus restiterunt, ne ad horae quidem momentum obsequio, (quod
falsi sodales, non Apostoli, flagitabant), iis cesserunt {otq ovdi —
tX i a n t-n) ; reliqui autem Apostoli sua auctoritate falsis istis so-
dalibns auxilium haud praestiterunt, neutram partem secuti sunt.
In Fritzsehii interpretatione nulla apologeticae argumentationis
gradatio cernitur; imo satis magnus illius regressus; Panlusque ,
affirmans Apostolos Titi circumcisionem vel optasse vel postulasse,
dicendus esset ipse adversariis suis ai'ma praebuisse.

parare; quod id temporis nondum perspiciebant reliqui
Apostoli, qui praeputiatorum circumeisionempotiusadr«;
dSiàfOQK referebant. Paulus igitur hoe loco in apologia
contra falsos doctores, qui horum auctoritate nitebantur,
opportune hac de Tito digressioue docet, longe aliter
Apostolos hac de re sentire atque illos, qui Galatiae
ecclesias turbabant, legis Servitute demum imposita,
allatoque exemplo simul Galatis indicat, se Hieroso-
lymis, praesentibus bis ipsis Apostolis, acriter ejusdem
generis legis Mosaicae patronis, quales nunc Galatiae
ecclesias turbabant, restitisse, neque ipsos Apostolos
hac in re sibi impedimento fuisse i).

Gum Paulina hacce relatione ea conferentes quae
Actuum Gap. XV legimus, longe alia a Luca tradi

I) Baur, Paulus p. 121: »Man begreift,quot; inquit, »den so
grossen Ernst, mit welchem der Apostel hier die Sache seines
Evangeliums vertheidigt, erst dann recht, wenn er nicht hlos mit
den naqclaaxTov ipivamp;dlt;feX(fo^, sondern mit den Aposteln selbst
zu thun hat.quot; et deinceps addit p. 122: »was nach der Apostel-
geschichte unter dem bereitwilligsten Einverständniss der altern
Apostel zu Stande kam, war nach der Versicherung des Apostels
selbst nur das Resultat des kräftigsten Widerstandsquot; (contra quos-
narn ? secundum Paulum contranbsp;^evMalt;pov?),
»der nachdrücklichsten Zurückweisung eines eben so ernstlich an-
gesonnenen Zwangs.quot; Ita h. 1. et alibi Baur eos permiscet quos
Paulus accurate distinguit: Apostolos (roiç ^oxovvcaq) et falsoa
fratres; talia refutantur, dummodo textum graecnm inspexens;
neque sane tali auxilio indigemus , ut intelligamus, cur l-auiu
tam acriter contra -^.vamp;aâiX^ovç causam suam tuitus sit; ex hac

inter Galatas Paulinae doctrinae nocHorint (I: 6, III- 1, .
9-11, 21, V: 1 sq., 7); idemque AntiocMae obtinuisse, cum

fatendum est; ne enim de aliis minoribus discriminis
notis dicam, duo imprimis attendenda sunt, quae rem
conficere mihi videntur. Ac primum quidem in Acti-
bus quaestio de circumcisione in publica concione
tractatur, quo non Apostoli tantum atque Presbyteri
(vs. 6), sed caeteri etiam ecclesiae socii (v. 12 et 22)
convenerant; Petrus et Jacobus ad dicendum surgunt
et orationes habent, quibus suam sententiam aperiant
atque comprobent, (7—11 et 13—21), omnibus ec-
clesiae sociis Barnabas et Paulns enarrant prosperum
rerum suarum successum (v. 12), decernunt Apostoli
Presbyteri omnesque Ecclesiae socii (v. 22) ut diium-
viri, Judas atque Silas, una cum Paulo et Barnaba
Antiochiam mittantur, et epistola iis mandatur, qua
cum ecclesiis Antiochiae, in Syria et in Cilicia con-
ditis, quid Hierosolymis actum sit, quidque decre-
verint Spiritus s. et ecclesiae socii, communicetur.
Brevi omnia ita comparata sunt, ut haud injuria ab
antiquissimo inde tempore primum Christianorum con-
cilium a Luca hic describi statnerint i).quot; Deinde vero
ea considerantes, quae a Petro et Jacobo enuntiata
et ab ecclesiae sociis decreta fuerunt de circumcisione.

1) Cf. Baur, 1. 1. pag. 118 seq., qui vere animadvertit, Jaco-
bum hic quodammodo praesidis munere fungi; in epistola quoque
ad Gal. II: 9 Jacobo primae partes tribuuntur. Cff. Paley,
1. I. pag. 107 seqq. et Neander, Oeschichte der Pflanzung und
Leitung der chrisü. Kirche durch die Apostel, Edit. 2ae I. p. 146.
Universe Jacobo primas in ecclesia partes tributas fuisse ante ex-
ornatam fabulam de Petri primatu vere docet A. Schwegler,
in diario Theol. Jahrb. von Dr. E. Zeller. 1846. I. Polemisches
und apologetisches gegen Dorn er, pag. 168 seq.

longe aliam Palaestinensium Apostolorum hac de re
sententiam Lucas referunt atque Paulus. Quomodo
enim aut Petri verba (v. 10): vvv ovv ri nngàttis
TOP Qeov, tniamp;tXvui ^vyàv tni rov VQ^irjlov
Twv ixtKamp;rjramp;v,ov ovre ot naxtQiS Vf^^v, oiirf
i?gt;fîî laitSaaiitv ßaaraaui; aut Jacobi (v. 16):
§ià i/tö hqIvod fit] TcaQfvo'^î.fiv Tôîg dnà rwv t9v(ov
iniaTQéffovaiv inl rôv Qiàv aut denique ea, quae m
epistola leguntur, ubi ii, qui circumcisionem petunt, di-
cuntur (v. 24) àvaaxfvà'Çti.v (avertere, perturbare)
ràg ipvjfctf uvtamp;v , atque deinde (v. 28): tdo^e rw
âyîco Tcvn'iA.aTi xal ij/ilv fii]8èv nXiov lit ir i amp; t(Samp;oti
VIÜV ßäQog- quomodo, inquam, haec cum iis, quae
ex epistola ad Galatas colliguntur, concinant, videant
illi, qui utriusque loci harmoniam praedicant; ca-
veant vero, ne vocabulorum sonis allecti res negligant,
et ita nubem pro Junone amplectantur i).

At vero, inquiunt % publica illa] concio et pri-
vata colloquia facile conjungi possunt, dummodo haec
illi praecessisse statuatur, neque mirandum, Paulum,
antequam caussa in publica concione ageretur, privatim
suam doctrinam caeteris Apostolis exposuisse.'^Haec
ratiocinatio, recte monente Bauro tum demum

1)nbsp;Ita jam vere observavit K e il i u s in co7nmentat. de deßniendo
tempore Pauli itineris HierosolymUani, Gal. II: ;1 , 2 commemorati:,
inserta Opusc. Acadd. a Goldhornio edit. 1821,p. 163, quaecun-
que de Titi circumcisione in ep. ad Gai. legantur »omnium haud
dubie maxime in causa fuisse , cur de utroque loco invicem com-

vindicari posset, si Paulus in epistola sua eorum, quae
in publica concione acta essent, mentionem fecisset ');
Lucae vero historioo privata illa colloquia silentio
transire licuit, bujusque silentium continuo intelligitur
e fontium, uude rerum privatarum cognitio hauriatur,
penurie. Paulus contra miserum sane apohgetam
sese i^raestitisset , si eos, qui Äpostolorum caetero-
rum auctoritatem, ut Galatis circumcisionis necessitatem
suaderent, praetexerant, ad certamen provocans, quae-
cunque vero in concilio Hierosol. acta erant, prae-
termittens, talia enarrasset, quibus cum Apostolos
falsorum fratrum caussam tuitos fuisse negasse, tum
eos a gentilium circumcision e non prorsus alienos esse
probasse procul dubio videretur. — Quod vero alii
animadvertunt, Paulum in nostra epistola decreti Hie-
rosol. nullam mentionem fecisse, id unum probat, Pau-
lum ad caussam suam tuendam non humana auctoritate
usum fuisse, sed sola suae ipsius doctrinae, quam a

1)nbsp;Publicae concionis mentionem fieri, his verbis: àvéO-e/i.'^v
avToVç TÔ ivayyiXtov , negari vix potest) quibus tamen verbis
nimium tribuitur, si propter haec conveniontiam inter Paulinam
atque Lucanam narrationem contendis, prouti Ebrardus fecit
in diario: Zukunft der Kirche, 1. 1. p. 314 sq., qui in tota hac
quaestione haud satis ad apologeticam Pauli argumentationem
attendit.

2)nbsp;Cf. Keil, 1.1. pag. 354. Mirum lioc non attendisse de Wette,
in Comm. pag. 23 scribens ; »Während P. , wie schon das xut'
ànoxal. zeigt, Alles in Beziehung auf sich selbst und sein Ver-
hältniss zu den App. in Jerus. und von die inucrn Seite (xar'
iâlav xxl. II ; i) betrachtet, so fasst Luk. die äussere Seite ins
Auge;quot; quae ratio de duobus historieis procederet, hic vero de
historiée et apologeta agimus.

Deo acceperat, expositione adversaries suos con-
vincere voluisse hoe ipso, de quo quaerimus,
loco [Gcd. II: 1 — 10), adversaries suos respiciens,
diserte ea enuntiat, quae caeteri Apostoli de evan-
gelio senserint. Ita — quid enim omnia refe-
ram ? — alü aha deverticula quaesiverunt i), iter

1)nbsp;Ita Paley, Hor. Paul. (vers. belg.) p. 171. Henke,
Animadv. ad h. libr. p. 428.

2)nbsp;Ita V. c. Thiersch, Versuch u. s. w. p. 81 et 103 dwpli-
cem caussam propoiiit, cur ea, quae Act. XV leguntur, a Paulo silean-
tur, vel »weil die Bestimmung dieses Documents (epistolae illius)
noch eine rein gelegentliche , nicht die einer dauernden Satzung
oder einer heiligen Urkunde war.quot;' Sed Paulus se hanc episto-
lam non unice Antiochenis tradidisse, sed in aliis etiam urbi-
bus, veluti Derbae, Lystrae alibiquo hujusce decreti observantiam
commendasse, ipse docet Act. XVI ■ 4, et mirum foret, eum, in
simili prorsus in Galatiae ecclesiis rerum conditione, hoc decretum
neglexisse ; vel ideo a Paulo strictim tantum (seil. Iiis verbis :
ffiol yÙQ ol doxovvreq ovâh KQoaaviamp;ivTo) decretum Hieros.
memorari monet, qiioniam eo tantum ea confirmabantur, quorum
7tçâli,v jam Paulns instituerai. Hoc quidem haud nego. Ubi vero
falsi doctores hanc mqaiuv, qaae Paulinae doctrinae fundamento
nititur, evertere studebant, caeterorum Apostolorum doctrinam
et itçâhv a Paulina diversam esse contendentes, nonne Paulus con-
tinuo eos facilius sane profligasset memoratis, quae secundum Aclt;.XV
Hierosolymis acta erant, quam iis qnae nunc Gal. 11: 1—19 de cae-
teris refert Apostolis? Paley, 1.1. contra inter causas non memorati
a Paulo deereti, refert etiam, Paulum in nostra ep. doctrinâ sua de
lege atque circumcisione exponenda (v. c. Ill: 10, V: 4 al.) ul-
terius procedere, quam hoc ipsum decretum. Hoc sane recte vidit
summus vir, dummodo inter caussas non retulisset, cur P. decre-
tum non memoraverit; nonne ita ipse P. adversariis suis arma
pon-exisset ? et quomodo explicaremus Pauli Hierosolymis agendi
rationem iis, qnae a caeteris Apostolis decernuntur, nihil opponen-
tis, imo eorum observantiam postea variis ecclesiis commendantis,
si mox ipse doctrinam suam hic propositara migrasset ?

Gal. II: 1 sqq. commemoratum, tertiumque, Act.
XV: 2 sqq. descriptum, idem esse statuentes. Lubenter
vero, quum utriusque relationis comparatio de diversis
itineribus cogitandum nobis esse suadeat, Pauli im-
primis in epistola sua apologetae consideratio omnem
dubitationem tollere videatur, subscribimus hisce
Bauri verbis: »Wodurch konnten jene (judaisi-
rende) Gegner, (welche den Christen der galatischen
Gemeinde die Bescbneidung als nothwendige Bedin-
gung der Seligkeit aufdringen wollten) besser zurück
gewiesen werden, als durch einen in Jerusalem selbst
gefassten Beschluss, durch welchen die Beschneidung
[der Heidenchristen] für ein ebenso unerträgliches als
unnöthiges Joch erklärt worden war? Ja, man muss
sogar sagen, dass es für den Apostel schlechthin noth-
wendig war, wenn er einmal auf jene Verhandlungen
so speciell zurückging, in einem Falle, auf welchen sie
so ganz ihre Anwendung fanden, einen solchen Be-
schluss nicht unerwähnt zu lassen. Er konnte ja
davon gar nicht schweigen, ohne der Wahrheit der
Sache in einer Darstellung, welche gerade das Haupt-
moment zurückhielt, und dem Recht, das er gegen
seine Gegner geltend zu machen hatte, etwas zu ver-
geben.quot;

1) 1. 1. p. 134. — Quae Baur us de decreto tantum Hierosol.
statuit, de omnibus valent, quae tunc secundum Act. XV Hie-
solymis acta fuerunt; imprimis enim tenendura , falsos doctores,
qui in Galatia erant, Palaestinensium apostolorum auctoritatem
praetexuisse.

Quando Paulus primum Galatiae urbes adierit
et ecdesias in Galatiae regione condiderit,
inquiritur.

Ex hac nostra disputatione sequitur, non tantum ut
iter, a Paulo Gal. II: 1 memoratum, cum tertio illo
itinere {Act. XV) convenire negemus, verum etiam
ut ipsam ad Galatas epistolam ;ante concilium Hie-
rosolymitanum scriptam esse statuamus Quae quum
scripta sit ecclesiis, ab ipso Paulo conditis (IV: 13—
19 coll. I: 6—8) quaeritur, utrum Paulus ante ter-
tium, quod Hierosolyma suscepit iter, Galatiam adierit,
necne

1)nbsp;Omnium primus hoc docuit J. C. Fisch ems, in libello
de tempore, quo epist. P. ad Oal. scripta fuerit. Lougosal. 1808,
qui tamen sua e Kei Iii scholis exegeticis hausisse videtur, af-
firmante ipso Keilio: de defiuiendo temjpore, quo scripta esse cen-
senda sit Pauli Ep. ad Gal., in Opusc. Acad. p. 352.

2)nbsp;Dubia, quae primum moverat Köhlerus, Abfassungszeit
u. s. w. p. 8, postea vero ipse retractaverat, in den Ann. der ge-
sammten theol. Lit. Jahrg. I. T. II. P. III., solvit Kückertus
in Comment, p. 298 seq.

3)nbsp;Paulum ante scriptam hanc epistolam bis Galatiae eeclesias
adiisse hand opus est ut statuamus ; frustra enim ad to tegôvfçov
IV: 13 provocant. Cff. Joh. VI: 62, IX: 8, 1 Tim. I: \Z,Hebr.
X: 32, 1 Petri I: 14. Vidd. Keil, 1.1. p. 362. Ulrich, ueber
die Zeit p. Abf. d. Gal. Br. in diario: Stud. u. Krit. 1836, p. 459.
Cf. da Costa, Pauhsl p.255. Neque igitur indigemus artificiosa
B 511 g e r i interpretatione, quam, quodammodo praeëunte K e i 1 i o,
I. I. p. 362, proposuit : Beitr. III. p. 9 seq., qua Paul us, priorem
evangelii s. doctrinae expositionem coram atque ore factam his verbis:
t il tj yy a i-t a â liijii VfiZr ri 7t(jóreQ0v IV: 13 indicans, Ha altera

Paulum jam ante secundum iter, rei Christianae
caussa cum Timotheo susceptum (Act. XVI), in Ga-
latia fuisse, jam olim contenderunt Koppius ') et

cogitaverit, quam nunc, liac ipsa scripta epistola, dederit oiiç
irdiiv ààivii) IV: 19; errat enim vir dar. hoc ponens, quod
huic argumentationi ansam dedit: »srçÔTfço» setzt allerdings ein
lx âevTéçov voraus.'' Paulus, des Ap. P. Lehrbriefe an die
Gai. Heidelb. 1831 p. 26 sq. alterum Pauli iter ingeniosius apud
Lucam Act. XIV ; 21 memoratum censet. — Contendit de Wet-
te, Comment, p. 2: »Auf diese zweite Anwesenheit bezieht
sich sicherlich Gal. IV: 16 (auch wohl V: 21 , quod tamen ex
prioris loci interpretatione pcndet ; cf. idem 1. 1. p. 80) ; cur autem
àXfiS-timv non de prima doctrinae expositione intelligi queat (p.
61), fatcor me non satis intelligcrc ; P. enim in tota hacce epist.
adversarios spectat, aliud evangelium commendantes, unde de
suo evangelio dicit: ^ al-^amp;fta roi fvayyiXiov II: .5, 14 et
simpliciter: 17 àX7iamp;-fi.a Y' 7 (coll. 2 Cor. VI; 7 ó Xóyoq t. àX-tj-
amp;fiaÇf II: 2, o Xoyoq rov 0eov, qiavfçùjoiq t-^ç àXriamp;fiaq
ro fvayyiXi,ov rniâv). Quidni ergo interpretemur àXijamp;ivfiv:
verum hoc evanyelium annuntiare 1 Imprimis quoniam e sequentibus
(v. 17 seqq.) Paulum h. 1. adversariis suis sese opponere patet. To-
tum locum a vs. 12 inde ita interpreter: vs. 12 dixerat ylvsa^t
âç iyà , 0« xàyà (5ç vjiiZq (seil, yîyova) ; thesin hanc nunc ita
exponit, ut primum ostendat, quales Galatae erga se fuerint : ov-

quaestio : nonne igitur iyà yiyoya âç VfifZç ; quam ita enuntiat :
tii Or snbsp;vfiiâv yiyova {— v/iâç ^di^Kfjau) éXtjamp;s-vMv vf^tv;

Particula amp;are utitur P., quoniam cogitabat de mutata erga se
Galatarum benevolentiâ, quae non diserte enuntianda'ei erat, qnum
jam e totius Epist. contextu satis pateret. Eogat autem ita P., ut
negans responsum exspectetur ; tune vero vs. 17 veram mutati
erga se animi caussam indicat non quaerendam in Paulo, veram
doctrinam annuntiante, sed in falsis istis doctoribus, a qnibus se-
dulo cavendum esse Galatas monet.

Keil ius »); primum enim statuunl nostram epistolam
mentionem facere Barnabae, tamquam Galatis noti,
quem tamen ante susceptum secundum hoc iter a Paulo
discessisse novimus XV: 39); deinde iter illud,
Act. XVI memoratum, dicunt a Paulo susceptum
fuisse, ut ecclesias ante conditas confirmaret {Act. XV:
36, 41, XVI: 5); tandem, ad locum Act. XIV: 6
provocantes, ri^v TCfQiirnqov {yUargag Kai /Hq^rjg) de
Galatia intelligendam esse monent, Horum senten-
tiam postea alii, uti ,Mynsterus Paulus Hei-
delb. '), et Bö tt gern s ita tuiti sunt, ut Lycao-
niae partes, tempore Pauli, cum Galatia proprie dicta
ad unam Romanorum provinciam conjunctas, uniusque
Propraetoris curae commissas fuisse probarent. Quid
nobis hac de re videatur, exponamus.

Ac primum quidem nobis attendendum esse videtur
ad duplicem in Actibus partem. Quodsi enim Pauli in
Galatia praedicatio ante Act. XV accidit, illius men-
tio quaerenda erit in illa libri parte, quae permultas
lacunas continet universeque in iis, quae Paulus ege-
rit, parum accurate versatur, si unam illam Pauli
cum Barnaba in Pisidiae atque Lycaoniae urbibus

2)nbsp;Einl. in d. Sr. a. d. Gal., in ejus khin. tlml. Schrifft. Haf-
niae 1825 p. 65 sq.

3)nbsp;Heiddb. Jahrb. 1827. p. 636 sqq., cui assentitur C. W. Nie-
meijer iu comm. de tempore, quo ep. ad Gal. conscripia sÄ Hall.
1827.

4)nbsp;Beiträge u. s. w. Abth. I § 8, 17 sq. Abth. III, § 1 sq. § 49
et Zusätze z. ersten Abth. p. 26 und zur drift. Abth. p. 32 sqq.

praedicationem (Cap. XIII et XIV) excipias; contra
autem si tertio itinere Hierosol. posterior fuit, in illam
Actuum partem deducimur, quae longe accuratiorem
rerum , a Paulo gestarum, descriptionem continet,
quippe cujus, pro maxima certe parte, fontem con-
stituisse videatur testis oculati, qui plerumque rerum
gestarum socius fuerit, scriptum i). Quod inter utram-
que libri partem discrimen, quum quoad res a Paulo
gestas e sola epistolarum Paulinarum {Gai. I et II
et 2 Cor. XI: 23—29) collatio^e jam luculenter ap-
paret, tum etiam si ipsas illas partes inter se com-
paras et ad orationes Pauli attendis, singularis illa
proportio observanda est, quam admissam in bis re-
ferendis cernimus; a conversione enim ad tertium
Pauli Hierosol. iter unam tantum notatam cernimus
Pauli orationem (Act. XIH: 16 sqq.), quum post
illud iter imprimis ab eo tempore, quo non intermis-
sum oculati testis scriptum Lucae praesto fuit (XX:
5) decem fere Apostoli orationes consignatas babea-
mus Jam vero vulgaris sententiae fautores pri-

1)nbsp;Notum est, quantis difficultatibus laboret vulgaris sententia,
qua ipse Lucas iis, quae inde a Cap. XVI vs. 10 describit,
praesens affuisse censeatur; cf. imprimis E. A. Schvranbeck in
libro supra laudato p. 125—148, qui sententiam, qua Silae adver-
versaria Actuum e variis scriptis compositorum scriptori in posteriore
libri parte (inde ab Act. XV: 1 , cujus tamen capitis vs. 3—12 ad
alium fontem refert), praesto fuerint ad summum probabilitatis gra-
dum extulit, et ut difficultatem tolleret, quae e prima illa persona
plur. (c. XVI: 10—18 et XX: 5 ad finem) in banc sententiam
movetur, nonnulla exempla eollegit (1. 1. p. 187 sqq.), quibus an-
xia haec fontes in suos usus adhibendi ratio illustratur.

mam Pauli inter Galatas praedicationem a Luca his
verbis diserte memorari affirmant: Sulamp;àvrtg Si — rrjv
FaXarixiiv ^ÜQav (XVI: 6), quae brevissima, vix
hoc nomine digna, Paulinae, quae summi momenti
fuit, in Galatia praedicationis commemoratio in accu-
ratiore illa Actuum parte haud facile ab illius sen-
tentiae patronis probabiliter explicabitur, et ita diffi-
cultatem praebet, quam plerumque justo minoris faciunt;
haud minorem certe, ut nobis videtur, quam qua
illorum sententiam claudicare monent, qui per verba:
nul TTiv TtfQiyrwQov, Galatiam vel potius Galatiae quas-
dam urbes intelligendas esse censent i).

Deinde ad rationem attendentes, qua tam Act. XVI:
6 quam XVIII : 23 Galatia memoratur, in eo incidimus,
quod utroque loco dicitur j; ralarix^ %ó}Qa, quum
utroque loco Phrygia, Bithynia, Mysia simpliciter
^ (pgvyicc Jt. T. X. dicantur. Talia Interpretern ne
fugiant eorumque caussam inquirat necesse est; pro-
babilius enim certe est hujus rei caussam dari, quam
ut fortuito factum hoc esse dicatur. Jam vero ad Ga-
latiae historiam attendentes haec de ea comporta
habemus: Amyntas ab Antonio Galatiam etPamphy-
liae atque Lycaoniae partes accepit (a« 36 a. Chr. n.),
quibus mox Pisidia addita est (a° 34 a. Chr. n.).
Harum regionum rex fuit Amyntas, hujusque regnum

1)nbsp;Hanc sententiam probabilem etiam ducit, praeter memoratos
patrones, Borgerus in interpret. Ep. ad Gal. prol. p. 16.

2)nbsp;Phrygiam (magnam Phrygiam) impuberi regi Mithridati VI. (e.
a. 115 a. Chr. n.) ademerant et in proyinciae formam redegeraoat
Bomani. Cfr. Böttger 1. 1. Abth. I. p. 16.

confirmavit Augustus, additis Cilicia, (illa seil. Ciliciae
parte, quae jam diu Eomauorum provincia fuerat, ij
TçaxtwTig Kdixia) et Isauria; neque, quum post Actii
puguam variae provinciae in certam formam redige-
rentur, Amyntae imperium mutatum est; hoc demum
mortuo (a° 26 a. Chr. n.) Cihcia et Isauria Cappa-
dociae junctae, et sub Tiberio, mortuo rege Archeiao,
hae tres regiones ad unam pi'ovinciam redactae
sunt; Pamphyhae oppidis in hbertatem restitutis
reUquae hujus regni partes, Galatia proprie sie
dicta, Lycaoniae pars et Pisidia in unius provin-
ciae , cui commune Galatiae nomen datum, formu-
lam conjunctae sunt. Haec ubi tenemns non mi-
rum esse potest, cur Lucas rijv FaXarDfiiv x^gav
dixerit ; utroque enim loco communi nomine usus est,
ut universe Galatiae provinciam, quam transierit'Pa.vl-
lus, indicaret, tantumque abest ut »Lucas Derben
et Lystrae oppida a Galatia accurate distinxerit Act.
XVI: 1, 6 et Lycaoniae adscripserit XIV: 6quot;

1)nbsp;Utrum tota Lycaonia, an nonnulla tantum oppida hic in-
telligenda sint, dubitari possit. Dio Gassi us enim LIII: 26 p.
5I4: xctl oürw, inquit, xal ^ FalaTvu fterà t^ç AvxaovLalt;;
'Po)ft,aïov açgt;;(;orT« i'axfv; de Amyntae autem regno loquens
dixerat XLIX: 32 p. 411: idtoxe xai (seil, é 'Awâvi.oi) Avxao-
■vLaq rlaïKfvliiaq ré nya kiÎtw trçoôôéîç, sed P li niu s, i/tó. îîai.
V: 32, memoratis variis Galatiae urbium incolis (inter quos Lys-
treni), Galatiam attingere dicit Lycaoniae partem obigenem (meri-
dionalem partem), unde sequitur partem Lycaoniae septentrionalem
cum proprie dicta Galatia conjunctam fuisse. — Yidd. imprimis ea
quae Böttger Eückerto opposuit 1.1. .^«säteep. 32—38, ubi e
P1 i n i o atque S t r a b o n e probat, Ly stram atque Derben et circum-
jacentia oppida a rege Amynta inde ad Galatiam pertinuisse.

ut potius prius, praecipuis urbibu nominatim signifi-
catis, quae memoratu digna Paulus in Galatia pere-
gerit memorasse dein vero reliquarum regionum, in bis
etiam Galatiae provinciae, peragrationem enarrasse
videatur. Quae pej-agratio, una cum Sila et Timo-
theo i) suscepta, festinanter peracta videtur, ut e Lü-

ne dicamus, Lucam, has urbes Lycaoniae tribuentem, ideo a Galatia
eas distinxisse. Ut rem exemplo illustrem ; si, postquam aliquem
in duobus Sabaudiae urbibus commoratum fuisse quaeque ibi pe-
regerit narravi, dein scriberem eundem, peragratis Sardiniae regno
atque Lombardia, Toscanum adiisse ; quis quaeso ex aequalibus
nunc contenderet, me Sabaudiae haec oppida totamque Sabaudiam a
Sardiniae regno ita distinxisse, ut illam hujus partem constituere
negarem î Eo majore jure inde efficict, illi, de quo scribo, in
duobus illis oppidis prae caeteris negotia fuisse, in reliqua vero
Sardiniae parte eum haud memoratu digna peregisse, vel certe
mihi haec baud innotuisse. Quod si ad nostrum locum referi-
mus : Theophilum ex iis, quae Cap. XVI leguntur, effecisse cre-
dimus, Paulum in Lycaoniae illis urbibus diutius commoratum
fuisse, ut ecclesias antea in iis conditas, turbatas vero falso-
rum doctorum doctrina, confirmaret, data caeterorum apostolorum
ac presbyterorum Hieros. epistolâ (v. 4, 5), in reliqua autem Ga-
latiae parte non memoratu digna peregisse , aut certe haec Lucae
baud innotuisse. Jam vero Pauli ipsius epistolam habemus, ratq
IxulijaLaiq Tfç raXariaç datam(I; 2), ex qua novimus permulta
memoratu digna in Galatiae ecclesiis accidisse. Quodsi ab ipso
Luca exemplum petas, adeas Cap. XIV vs. 20, 21, coll. v.
24. Num forte hîc, quoniam vs. 21 Antiochia diserte memoratur,
v. 24 autem legitur d^tXa-óvrfq r^v TLa^SLay , negabimus An-
tiochiama Luca Pisidiae urbem habitam esse? Cf. C. XIII: i4.

1) Mirum sane in epist. ad Gal., si qxiidem scripta sit post iter Act.
XVI: 6 memoratum, Timothei nullam mentionem fieri; an Paulus
fortasse ejus mentionem de industria vitaverat, ne Galatae aut
falsi doctores hune, quem Paulus circumcidi curaverat (Act.XVI:
3 , Tito (Gal. II: 3-5) opponercnt? Tale quid baud injuria su-

cae descriptione patet, cujusque festinationis caus-
sam non celat historicus. Decreverat seil. Spiritus-
sanctus, Paulo, ecclesiis antea ab eo conditis in
pacem restitutis (v. 5), Europam esse adeundam.
Hinc eum impedit Spiritus s., quominus in Asia
evangelium annuntiet et Bithyniam adeat (v. 6 ,
7.), donec Troade peculiari visione Apostolo suam
voluntatem aperiat. Hac certe in re omnes, nisi
praejudicatas opiniones aiFerant, mihi assentire per-
suasum habeo, Lucae verba § leXd-óvris 8è rijv
0Qvytav «at rijv ralaTiidjV %Ó}QCCV non favere,
eorum sententiae, qui statuant, hoc ipso itinere om-
nia ea a Paulo in Galatia peracta esse, quae in
ejus epistola reperiuntur. Ad Galatiae igitur provin-
ciam referri possunt Lycaoniae pars meridionalis, quo
pertinent urbes Iconium, Lystra, Derbe, xal nt-
gtjfcoçès (ylct XIV : 1—6, 51), et Pisidia, in cujus
urbe Antiochia, uti et per totam regionem (di oXijg rijg
1lt;o(}ag Act. XIII ; 14, 49), Christi evangelium an-
nuntiatum fuit. Ipsa quoque Lucae verba (XVI, 6)
parum suadent, ut hic de prima in Galatia Evangelii
praedicatione cogitemus. Videamus utrum e Pauli
verbis probabile quicquam effici possit.

1) De Wette, 1. 1. p. 1: «schon der Gegengmnd,quot; inquit,
»dass der Sprachgebrauch sich nicht so leicht nach politischen Ein-
tbeilungen üu ändern pflegt, fast allein genügtquot; ut Paulum proprie
sie dictae Galatiae incolis scripsisse statuamus; quod argumentum
non tanti faciet, qui jam per 80 ct quod excurrit annos Lycao-
niam et Pisidiam cum proprie sie dicta Galatia conjunctas fuisse
teneat.

Tertio igitur Paulus suam epistolam scripsit eccle-
siis in Galatia (raîg ixxX'/jaiaig rîjg FaXaTiag I: 2),
quibus urbes jam memoratas Lycaoniae et Pisidiae
intelligi posse jure baud facile quis negabit, neque
e Paulina epistola quid afFerri posse video, quod
nos cogat, ut unice de Galatiae proprie sic dictae
incolis cogitemus. Id certe nemo mirabitur, Pau-
lum, verba illa indignatione plena: m àvôtjToi Fa-
làrai X. r. l. (III: 1) concitata oratione scribentem,com-
muni nomine uti maluisse, ut et Pisidiae et Lycaoniae
incolas alloqueretur. Merito universe animadverti-
tur, nostrae epistolae dictionem doctrinaeque rationem
(ràv TQÔnov naidilag) magis convenire cum ea,
quae in epistolis ad Tbessalonicenses invenitur, et
difïerre ab ea, qua Paulus deinceps in pugna con-
tra Gnosin usus est, cujus primordia in epistolis ad
Corintbios inveniuntur ; neque tamen inde efficerem 2),
nostram epistolam ante epistolas ad Corintbios ne-
cessario scriptam esse; Pauli enim XQÓnov naiSnag
in epistolis contra diverses adversaries diversum fuisse
licet cencedamus, quis tamen neget, Paulum, etiamsi
contra Gnostices jam peculiari usus fuerit tqoum
nacSelag, ad antiquiorem denuo redire potuisse , si

1)nbsp;Böttger, 1. I. Zusätze p. 40 sqq. nimium a contrariae
sententiae patronis postulare videtur, contendens Pauhim epistolam
suam incolis Galatiae proprie sic dictae scribere haud potuisse.
Utrum Paulus ante Act. XVI : 6 Gal. proprie sie dictam attigerit,
necne, quaestio est vix ullius pretii. Böttger opinatur, Paulum
in Galatia proprie sic dicta nunquam Evangelium praedicasse, hoc
autem Petro reliquisse Abth. HI- P- 1 sq,

in ecclesiis resurgerent adversarii, antea jam ab Apo-
stolo oppugnati ? Majoris autem faciendam duco ma-
gnam subinde convenientiam inter ea, quae in Pauli
epistola et in Lucae relatione leguntur. Ac primum
quidem doctrinam si spectes in oratione, Antiochiae
in Pisidia habita, unde Evangelii, a Paulo in illis re-
gionibus praedicati, rationem optime cognoscimus,
sunt quae cum doctrinae in ep. ad Gal. expositione
conveniant. Ibi igitur {Act. XIII v. 16 — 41) in
introitu, ex historia ducto (16—23) Judaeis atque
Proselytis in Synagoga (15—16) Dei in Israëlitas
benignitatem breviter enumerat, arrepta fortasse oc-
casione (v. 15) i) ex iis, quae eo die in Syna-
goga praelecta fuerunt simiilque ad Davidem au-
ditores suos deducit 2). Post hunc autem introitum a

1)nbsp;Ingeniöse conjecit Bengel illo die Perieopen, quae inveni-
tur Deuter. I, lectam fuisse, eollato Act. XIII; 18 cum Deut. 1:
31, quo loco LXX verbum per Tpo?iO(pootr* vertunt. Cf. da
C osta, 1. 1. p. 131 sq.

2)nbsp;Baur, 1. 1. p. 101 in historica bujus rationis parte simili-
tudinem animadvertit cum Stephani oratione (C. VII); quomodo vero
ex eo, quod duo viri, populi eujusdam historiam ita percurrentes, ot
praecipua facta tantum tangant, similem rerum ordinem per periodos,
quas ipsa historia praebet (vid. Baur, p. 43), secuti sint, dubium
moveatur de alterutrius orationisauthentia,nullus aequus judex facile
perspicit; B a u r u m vero hinc dubium petere absurdum dico : partim
enim ipse affirmat (p. 58), Stephani doctrinam tantam vim in Paulum
habuisse, ut post Pauli eonversionem Paulinae doctrinae indoles
hinc tota fere explicari possit, partim ipsius Stephani orationis au-
thentiam negat (p. 52 sqq.), qua negata aut alius testis afferendus
est, unde Stephani doctrina cognosci possit, aut, hoc defieiente,
ingenue fatendum esset, ignotam esse Stephani doctrinam; ex hac ipsa
autem oratione, cujus authentiam Baur negat, quum quae de Ste-

Davide transit ad Jesuni (v. 23), natum e genere
Davidico, secundum promissum, Israelis posteris ser-
vatorem a Deo datum (nar' inw/yiXiav ijyccyt rm
acoTijQoi 'Iijaovp). Christum igitur Kar' ina/-
yiXiav datum esse ' imprimis urget (coll. etiara vs.
32), eandemqne amp;iaiv in epist. ad Galatas tuetur
contra adversaries, qui legis interventum promissa ir-
rita reddidisse contendebant (Gal. III: 6 — 18), omnia-
que quae deinceps de lege hic disputantur (III:
19 — 29), probant legem promissis non contrariam esse,
et aniqfia tov 'aßgocäfi, etiam intercedente lege,
jc«r' tnayyt'KLcKv xXijqóvohov tlvai '); bine quoque in

phani fatis narrantur imitationem quandam vocat eorum, quae de
Christo relata legimus (p. 56) , alius orationis, a Paulo deinceps
habitae, authentiam impugnans, satis ostendit anna sibi ad hone-
stam pugnam ineundam defuisse. — Eadem rerum capita in Pauli
atque in Stephani oratione observari utriusque orationis collatio re-
fellit; Paulus verbo totam Israelitarum historiam a Patriarchis ad
Davidem percurrit : tempus I'atriareharum, habitationis in Aegypto,
liberationis ex Aegypto, commorationis in deserto, devictae atque
distributae terrae Canaäniticae, judicum, regum denique ; néque
ullam caussam video, ' cur Baur in hacce oratione tria prae cae-
teris rerum capita distinguât, quae in Stephani oratione veluti
periodos constituere egregie animadvertit (p. 44 sqq.) : 1° a patri-
archis ad Mosen, 2° a Mose ad Davidem et Salomonem, 3° tem-
pora post hosco duumviros, qui templum Hierosolymis conditam
firmam Jehovae sedem constituerant.

1) Fateor, Paulum in Epistola ad Gal. t^v iTcayyeUdv, Abra-
hame factam, omni suo ambitu proponcre, eumque r^r evXoyùav
elq navra là eS-vij yivo/iivf/v Iv Xq. 'I. imprimis urgere ; sed
quid miremur, primam praedicationem ad Judaeos ac Proselytas
in Synagoga habitam, diiferre ab epistola ad Christianos, plerum-
que certe e gentibus, scripta in ecclesiis, ubi Judaei prava aemu-
latione ducti {Äci. XIII: 45) defecerant. Paulo certe non erat

oratione, Antiochlae habita, legis nulla mentio fit, nisi
in fine, ubi diserte docet Paulus: dito nàvTœp, wv ov»
rjSvv^amp;tjTi iv rm vo^m Mcoatcog SiKaiooamp;îjvui iv rod-
Tcg {Xq. '!■) nag ó ni^ndm' öixaiovrai (v. 39) : de
Jesu persona praedicatio, (v. 23, 27—37) ad quam
in epistola tantum verbo respicitur (III: 1), ita
composita est, ut eum promissum esse Messiam,
cujus fata annuntiaverant Prophetae, probet eadem
prorsus ratione , qua ex Apostoli epistolis Jesum ab eo
praedicatum fuisse certo novimus (1 Cor. XV: 3—8;
Rom. I: 3; 2 Tim. II: 8) »). — Deinde in epi-

quod dubitaret anJudaei Antiocheni germani essent filii Abrahami,
diserte autem hac ipsa oratione, et iis, quae de Judaeis Hierosol.
affirmat (vs. 27), et allato Prophetarum monito (vs. 40 sq.) non
omnibus Abrahami posteris xara aàçxa datam esse salutem et
universo quodam dicto quid ex argumentatione ix, tiji tTtayyeKia:;
ducta consequatur (v. 39) indicat..

I) Neque igitur altera hujus orationis pars (v. 23—37) e variis
Petrinarum orationum frustis consuta est, uti Bauro, 1. 1. p.
102 visum est. Collatio locorum 1 Cor. XV: 3—8, et Iiom.I: 3,
ductorum ex epistolis, quarum authentiam omni dubio majorem
ét nunc esse ét semper mansuram esse profitetur Baurus (p.
248), docet Pauli evangelium hoc ipsum esse, quod in Antiochena
oratione annuntiantem audimus Apostolum, si unam Johannis
Baptistac mentionem excipias. Neque vereor, ne quisquam versus
24 et 25 necessario e Petri oratione X : 37 sq. petitos esse con-
tendat, quoniam ibi legit: iifrà to /ïctwria/ta, ö Ixiiqvltv 'laàv-
vrji. Prouti in Antiochena oratione, veluti xvitiv habemus Evangelii
historici, a Paulo annüntiati, ita Petrini Evangelii compendium
possidemus in oratione, ad Cornelium habita, cujus utriusque
discrimen eo potissimum cernitur, quod a Petro ea etiam
tradebantur, quae Christus per suam vitam peregcrat, quorum-
que ipse testis fuerat, Pauli Evangelium a Christi morte or-
diebatur. — Caeterum historicum, ut ita dicam, Evangelium (xç-

stola ad Galatas memorantur quaedam res minoris mo-
menti , quae explicantur ac veluti supplentur iis, quae
Lucas hoe ipso per Pisidiam atque Lycaoniam itinere
accidisse enarrat. Ita ea, quae Gal. IV: 13—15 verbo
memorantur, egregie conveniunt cum iis, quae Lucas
Lystrae accidisse testatur Act. XIV : 11 sqq. Ibi igi-
tur Paulus coi'poris sui debilitatem, qua laborabat,
(coll. 2 Cor. XII: 7 sqq.) inemorans i), in memoriam
revocat Galatis, eos propter banc ipsum non tantum
non contemsisse aut respuisse, imo vero tanquam Dei
nuntium excepisse, tamquam Christum Jesum
Kefert autem Lucas, Lystrae incolas post miracu-
lum a Paulo editum, Barnabam atque Paulum divi-
no adeo honore prosecutos fuisse, Deos, hominum

Qvy/ia) Äpostolorum in Actibus invenitur, hoe enim ante praedican-
dum erat, quam ecclesiae oriri poterant ; in epistolis autem dogmati-
cum, q. d., Evangelium invenitur, cujus fundamentnm est historicum ,
ex quo sensim ac sponte emanat; rebus in facto positis ab Apos-
tolis annuntiatis, dogmata in ipsis ecclesiis e diversorum studio-
rum collisione oriebantur; ad haec autem respiciunt Apostoli in
epistolis, ut errores refutarent, et quae vere e factis illis conse-
qnantur exponerent.

2)nbsp;1. 1. V. 141). (BÇ ayyfXov Otov iâtiaaamp;l /if- âq Xqiaxàv
'Itiaovv ; Galatae sane, antequam iis cognitus erat Jesus Chri-
stus, Paulum nou tamquam Christum excipere poterant, neqne,
postquam Paulus Jesum Chr. iis praedicaverat, facile intelligi-
mus, quomodo hoc factum sit; sed quid opus est talibus argutiis ?
Exceperant Galatae Paulum tali honore, qualem sibi haud vindi-
caverat Apostolus ; wç ayyilov Qtov iâiiaaamp;4 i^t ; verba œç
Xç. 'I. moniti instar ab Apostolo addita sunt, ac ut significaret:
tali honore me excepistis, qualis ipsi Christo Jesu, quem vobis
annuntiavi, debetur.

forma indutos, ad eos descendisse affirmantes; Barna-
bam Jovem, Paulum Mer curium dicentes. Barnabam
pro Jove habitum fuisse et ita Paulo excellentiorem
mirari quis possit, quum tamen Paulus Evangelium
annuntiaret. (1. 1. v. 9. 12) et miraculum ederet ;
probabiliter vero suspicatus est da Costa Barna-
bam pro Jove habitum fuisse a multitudine, corporis
habitum attendente, ob venerabilem prolixumque cor-
poris habitum ; a quo quum Pauli habitus satis dista-
ret, hunc, qui, adstante Barnaba illo sive Jove
ét verba faciebat ét miracula edebat, Mercurium, Jo-
vis s. Deorum nuntium dixerunt. Mutato igitur Gala-
tarum animo, Paulus nimium absurdumque adeo eorum
erga se studium, quod antea jam una cum Barnaba
culpaverat {Act. XIV: 14 sqq.) nunc iis in me-
moriam revocat; caussam autem mutati animi fal-
sos doctores esse monet Hi vero proponuntur
a Paulo {Gal. IV : 17) tamquam zelotypia. non lau-
dabili ambitione ducti, sed qui Galatas excludi
cuperent, uti mihi quidem videtur , a salute , cujus
Judaeorum zelotae unice circumcisos et Mosis le-
gem observantes participes esse contendebant, quum
Paulus unam eandemque salutem tam gentibus, quam
Judaeis allatam nuntiasset ; ut ita Galatae eos
studiose sectarentur, rejecta Apostolorum doctrina.

2)nbsp;Ad hunc honorera, quo Barnabam Lystrae prosecnti sunt,
attendentes, haud sine caussa Barnabam in ep. ad Gal. II: 13
prae reliquis Judaeis {ol i.oi,7Col'Iovâutoi,) tam diserte nuncupari:
ôioTf xal Bagvafiug intelligimus.

eorum doctrinam amplecterentur, eosque adirent tam-
quam solius verae salutis praecones. Haud aliter ad-
versariorum in Pisidia atque Lycaonia primitiae a
Luca proponuntur. Antiochiae enim in Pisidia, unde
deinceps Pauli adversarii in Lycaoniae urbes migra-
bant {Act. XIV: 19), Judaei zelotypia ducti (XIII:
45 inl-^aamp;Tiauv C'j^-ov) primum Paulo obloquebantur
et obtrectabant, indeque , ut e Lucae descriptione pa-
tet , effectum est, ut in harum regionum urbibus pauci
tantum Judaei, multi vero Ethnici Christianam fidem
acceperint , quod denuo egregie convenit cum Pauli
epistola, quam ipse scriptam esse profitetur ecclesiis,
quarum socii maximam quidem partem Etbnico-
Christiani erant (IV: 8, 9 V: 2, VI: 12); licet
etiam Judaeo-Christianos inter eos fuisse nonnulla
epistolae loca probabile reddant (III: 2, 13. IV: 3,
21) 3). Apostolorum hi adversarii in urbibus iUis
discordias inter cives et inimicas factiones conci-
tabant, unde graves tumnltus oriebantur, (XIII :
50, XIV: 4, 5, 19), et recenter conversi calami-
tatibus affligebantur, prouti probabiliter nobis efficere

1)nbsp;Antiochiae in Pisidia an Judaei fidem Christ, acceperint non
liquet; vevsu enim 43 dicitur quidem multos eJudaeis atque Pro-
selytis Paulum et Barnabam secutos esse, non vero utrum Christia-
nam fidem acceperint, necne, prouti hoc v. 48 de ethnicis affir-
matur (eTCiBTtvaav) ; imo ob v. 46 de Judaeis hoc potius nega-
rem: Iconii(XVI: 1) ét Judaei et Ethnici ad sacra Chr. transierunt;
Lystrae unice de Ethnicis cogitandum esse suadet tota rerum ibi
gestarum narratio (11—19); de Derbae incolls non constat.

2)nbsp;Conferendus est hicce locus cum Pauli in Lystrae urbe prae-
dicatione Act. XIV: 15.

videmur e verbis, quibus Lucas Pauli atque Barnabae
per Lystram, Iconium atque Antiocbiam reditum de-
scripsit: vniaTQi^iav tig rijv Athrgccv x«l 'Ixóviov xal
'^vamp;Tióy^eiav, iTiKSTtjQl^ovrtg ràg tpv^àg rwv
fxttd' r/r w V, TtaQcexaXovvTig èn^tviiv rfj niarei, xal
ÖTi d là ITO XXwv -d-X ï-ij.! eco V 8fT rjfiamp;g ihtlamp;tXv tig
rriv ßocadilay rott Qiov (XIV: 21'' 22). Tristi hacce
harum ecclesiarum conditione, simul atque conde-
bantur, ex Actibus Apost. comporta, num mire-
mur, Paulum mox, quum una cum increscente ad-
versariorum studio omnia in pejus ruerent, istam
vitiorum catervam memorantem, exquisito quodam
verborum delectu : i'xamp;Qag , eçeig, ^ijXovg, amp;vfiovg ,
iQiamp;ficKg , diyoaxaaiug , atgéaiig, famp;óvovg, (fóvovg
(Gal V: 20, 21') i) isti catervae annumerasse, qui-
bus dulces opponeret Spiritus s. fructus: dyaniiv^a-
Qav, iiQijvTjv, fiaxQOamp;Vfj.tccv, iQT^aTÓTijra, aYccd-oaav'i/Tjv,
uisriv, TTQCfÓTijTa (l. 1. 22 sq.) ? aut eum illis, ad
quos scriberet, hoe praeceptum commendasse : fiij
yivtojitd'cc xtpódo^oi , àXXi\Xovg nQOxuXot'ntvoi , dX-
X^Xoig (famp;ovovvng. (v. 26. coll. v. 15)? aut iis in
memoriam revocasse, quanta mala passi fuissent (III:
4) 2) ? Denique verba illa ad epistolae finem baud sine

1)nbsp;Recte de Wette, Comm. p. 80. »Die nun folgg. Laster
f'xS-QM X. r. l. sind grade die, welclie den Gal. zur Last fielen.quot;

2)nbsp;Antiquissimam hancce horum verborum: loaavra itiräO-fre
tlxrj; tXyt xal tlxij interpretationem, a Chrysostomo jam
propositam, Rückerto Comm. p. 127 assenticns tueor. Cohaeret
sanc v. 4 cum praecedenti versu 3, non autem, recte monente
Rückerto, cum v. 2 neque cum v. 5, quo interrupta versus 2
sententia particula oiiv denuo excipitur. Quamdiu Galatao Spi-
ritui obsecuti erant, calamitates passi erant; sed ipsae hae calami-

indignatione apposita: rov Xoinov, xcmovg f^oi fiTjôds
naqi^iru)' tyf» rà ar l y fi cctck tov xvqiov ' ifjdov
(»signa et notas, quae in corpore Pauli remanserant
a periculis et calamitatibus propter caussam christ,
perlatisquot; iv rm öójftan' fiov ^«ffróCco (VI: 17),
nullam praebebunt difficultatem ei, qui, quae Pau-
lo in itinere per Pisidiam et Lycaoniam accide-
rint, animadverterit : postquam enim Paulus et Bar-
nabas Pisidiae finibus expulsi {Ad. XIII: 50) et Ico-
nic, exorto tumultu, aufugere coacti erant (XIV:
5, 6), Lystrae tandem multitudo, a Judaeis Antio-
chia et Iconio advenis concitata, Paulum, lapidibus
obrutum, ex urbe traxerunt, pro mortuo illum ha-
bentes (XIV: 19).

Quando probabiliter conscripta sit epistola ad Galatas
e disputatis concluditur.

Scriptam esse epistolam ad Galatas 2) ante Conci-
lium Hierosol. Act. XV postulat apologeticae argumen-
tationis in epistola ratio ; post vero itérée«. XllI : 14—
XIV: 24 docet epistolae cum Actibus collatio, ut adeo

tates Tiam parabant ad regnum Dei (Act. XIV: 22); nnne autem
dementes isti Galatae, a Spiritu exorsi, in carne desinebant. Num
igitur, eos rogat Paulus, tantas calamitates frustra tulistisî Si
modo frustra!

2)nbsp;Primus inter caeteras Pauli epistolas loens epistolae ad Gai.
assignatur in Marcionis Canone, teste Epiphan. in 1. adv. hae-
res. XLII, 9. Cf. Keil. 1. 1. p. 364.

scripta dicenda sit eo tempore, quod praeterlit in-
ter Act. XIV: 24—28. Itaque Antiochiae in Syria,
quo rediit Apostolus et per satis longum temporis
spatium (26 — 28) commoratus est, scriptam illam
esse suspicamur; quam suspicionem singularis nostrae
epistolae salutatio ') probabilem reddit. Verissime enim
Böttgerus 2) »Für Antwc/né'n aber als den Ort der
»Abfassung sprechen die Worte des Grasses: x«i
»(rvy éfiot namp;vTig äSiXfol (I: 2). Den Ehrenplatz
»in den Anfangsgrüssen der paullnischen Briefe er-
»hielten nur einzelne Auserlesenen. Solcher Ehren-
» manner waren Mehrere in der Mutterkirche des welt-
»umfassenden, allgemein menschlichen Christenthums,
»und alle standen Sie mit Paulus in enger Verbindungquot;
(vergl. Ap. G. XIV: 26—28 mit XIII 1—3 und XI;
25 f.). Ad idem hoc tempus Petri a Paulo castigationem
(Gal. II: 11), de qua deinceps videbimus s), referen-

1)nbsp;Alius sententiae patronis haue salntationem diffieultates pepe-
risse docent Rückerti verba Comm. p. 7: »Da P. in seinenTJeber-
schriften gewöhnlich seinem Nahmen nach einem, oder einige be-
stimmte Nahmen beifügt, so fallt es auf, dies hier nicht zu finden ;
aber die Ursache möchte sich icohl kaum ermitteln lassen.quot;

2)nbsp;1. 1. p. 17; jam Beza de presbyterio Antiocbeno explicuit;
Da Costa 1. 1. p. 256 quoque ob hanc salutationis formulam An-
tiochiae scriptam esse epistolam Act. XVIII : 22b censet. Epistolae
conscriptionem ad Act. XIV : 28, äievqißo v j^fzffcj yqovoy ovk
oli'yov avv TOÏÇ piaamp;ijT aZq (coli. XIII: 1) referentes, habe-
mus denuo prorsus fortuitam inter Actus Ap. et P. epistolam
convenientiae notam, quales permultas miro ingenii acumine eruit
da Costa.

3)nbsp;In disputatione nostra hujus Antiochenae altereationis nullam
adhuc mentionem fecimus ; qui enim ex ea argumentum petunt,
quo probent aliud iter Gal. II : I memorari, quam Act. XV, peti-

dam esse puto, quam accurate Galatis suis scribit
Apostolus ipsis verbis, quibus Petrum refellerat, me-
moratis 1), utpote rem, quae nuperrime acciderat
PauHque animum baud parum percusserat. Memorat
autem Paulus hanc castigationem, ut Galatas doceat
se suam doctrinam, quam coram iis proposuerat, baud
aliter coram caeteris Apostolis, ad quorum auctorita-
tem provocabant Pauli in Galatia adversarii 2), tuen;
quum speciatim Barnabae propter Galatas mentionem

tionem principii, q. d., committunt, neque satis attendunt Pauli
verba Gal. II: 12, 13, ubi diserte docet, Petri hanc agendi ratio-
nem e ifmore {qgt;oßoiiJ-evoi rovg ix nrfj^o/ifs) ortam esse, et cum
theoretica, ut ita dicam, Petri persuasione eam pugnare {avyvni-
X(gt;iamp;-^aav a-ÈTm — avväv tj iKoxqlan.). Haec ratio explicanda
est e Petri indole, es Evangeliis jam nota nobis, fervida illa, et
ad'magna quaeque suscipienda parata; quae tamen,.ubi periculum
est, nonnumquam adtimide recedit et tanto altiore lapsu cadit, quo
certius atque alacrius antea magna pollicita erat. Quam inepte ex hac
altercatione nonnulli efficiant. Petrum, quoad doctrinam, a Paulo
dissensisse, vere jam monuit J. D. Mich aëlis, Zusätzen der vierten
Auflage vor der dritten seiner Einleitung Göttingae 1788, p. 283: »Son-
derbar ist es, wenn man aus unserm (Galater) Brief eine von Paulo
verschiedene Lehre Petri vom Levitischen Gesetz erdichtet unlt;J
Einer dem Andern dies nachgesagt hat. Unser Brief zeigt ja grade,
dass Petrus eben das glaubt, was Paulus; ob er sich gleich ein-
mal aus Gefälligkeit gegen diese Jüdenchristen den Mahlzeiten der
Heidenchristen entzog.quot; Ciï. S eh li e m ann dienbsp;391

1)nbsp;Verba enim v. 15-21 referenda esse ad Antiochenam Pauli
contra Petrum orationem cum optimis interpretibus persuasum mihi

2)nbsp;Portasse falsi illi doctores in Galatia ipsa, hac Petn agendi
ratione audita, hanc suos in usus convert^bant, ut Pauh doctrman,
everterent; neque frustra sane. Aperte nunc Paulus et accurate
totius rei habitum exponit.

faciat Neque dicat quis, loca inveniri in ep. ad Gal.
(veluti V: 7. 111: 3—5. VI: 0), quae probent. Galatas
non paullo, sed diu ante conscriptam banc epistolam
conversos fuisse et longius etiam tempus requiri,
ut falsorum doctorum successum inter Galatas expli-
cemus, quam quod e nostra sententia inter conditas
ecdesias et conscriptam epistolam praeteriit; iter enim,
ilci. XIII et XIV memoratum, circa annos 46 vel 47
susceptum est; post illud Paulus ^qóvov ovx óllyov
(XIV: 28) Antiochiae mansit; neque ante concilium
Heros (ao 51 v. 52), de alio itinere relatum quid
habemus ; quatuor autem vel quinque annorum spati-
um ad locos laudatos intelligendos sufficere nemo facile
negaverit; Galatas autem repente celeriterque, non
sensim ac pedetentirn ad falsorum doctorum doctrinam
defecisse luculenter docet illud ovra raittag (Gal. I: 6),
collatis iis, quae leguntur III: 1 tij r^tas ißäoxavf,
et IV: 20

Disputatie de itinere. Gal. II: 1 memorato, sponte
atque necessario nos deduxit ad quaestionem de tem-

3)nbsp;Cfif. Böttger, ]. 1. Abth. III, p. 7 sq. et Schott in
Commentario p. 297 sq. et 330, qui recte monet, illud ovra ra/fox;
ad deflniendum tempus conscriptae epistolae nihil conferre.

pore, quo conscripta fuerit epistola ad Galatas. Re-
deamus eo, unde digressi sumus et videamus quoduam
iter Hierosolyma susceptum spectaverit Apostolus. De
itinere , Acf. |XV memorato, non cogitandum esse, iter
vero ante illud tempus susceptum necessario spectari i)
vidimus; in Actibus autem inter primum (IX: 26) et
tertium (XV), secundum Hierosolyma susceptum me-
moratur (XI: 30 et XII: 25). Ne igitur sententiae im-
moremur, jam diu refutatae, cogitandum esse de itinere
aliquo a Luca omisso, peracto eo tempore, quo Pau-
lus (Act. XIV: 28) Antiochiae degit 2), continuo
utrum iter. Gal. II: 1 memoratum, cum secundo in
Actibus itinere conveniat, necne, inquiramus. — Ac
primum quidem quod Paulus iter illud xurà àito-
xàXvipiv (II: 2) a se susceptum dicit, id »cum Lu-
cae in Actis (XI: 27 sqq.) narratione minime pug-
nare, sed cum ea egregie potius conspirarequot;, vere
jam monuit Keilius itineris enim primam caus-
sam Lucas refert Agabi, prophetae Hierosolymi-

1)nbsp;Epiphanius haeres. XXVIII de itinere Act. XXI: 15 me-
morato, C. G. Hoffmann et Whist on de itinere, a Luca
Act. XVIH: 22, una tantum voce significato, cogitarunt, quibus-
cum fecit Köhler, probantihus quodammodo Eiickerto et
Crednero, quum Schräder iter susceptum suspicatur tempore
Act. X: 20 :sq. Cfi. Keil, Opusc. Acad., p. 169 nota 13 et de
Wette in Co7nm. p. 25.

2)nbsp;Quam sententiam propositam a Pale y 1. I. p. 168 egregie
jam refutavit Henke, Ardm. ad vers. Germ. p. 422 sq.

3)nbsp;Quum oXf! 7 otxovtiivf/ haud facile de Palaestina tantum-
modo intelligatur, Agabus universe de aliis ejusdem generis ca-
lamitatibus cogitasse censendus est, potissimum autem e Lucae
certe mente de Palaestinensium fame. Cf. Anger in disput, de
temporum ratione in Actis Apost. p. 196 coll. p. 42.

tani, qui Spiritu sancto ducebatur, (v. 27 iaij-
fiocvt did tov nvetj^iarog colb C. XXI: 10, 11
tasf quot;kiyti to nvtvfiu to iiyiov) vaticinationem de in-
signi fame, quae mox in orbe Romano exoriretur et Pa-
laestinam maxime vexaretur hmc dnoxàXvifiiv
tanquam itineris ansam a Paulo spectari potuisse,
neque opus esse, ut eam de patefactione, quae ipsi
Paulo contigerit, interpretemur quis est, qui ob justas
caussas neget Imo haec quoque duo vocabula xocTa
dnoaàXv\piv, ita exposita, insignis momenti esse in
Pauli apologetica argumentatione jam suspicatus est
idemKeilius, ubi: »id vero,quot; inquit, »qua de caussa
nunc diserte admonendum putaverit Paulus, profecto
non potest intellectu difficile judicari, quum cuilibet,
de nniversi hujus loci consilio vel leviter tantum cogi-
tanti, facile appareat, eum propterea id fecisse, ut
ostenderet, sibimet ipsi non necesse visum fuisse, ut
Hierosolyma nunc adiret, nisi pecuHari divini spiritus
moderamine eo fuisset adductus,quot; et tali quidem spiri-
tus divini monito, quod ne ipsum quidem Paulum

2)nbsp;Prophetarum in prima ecclesia vaticinationes a^toxaiv^ptt,:;
dicit Paulns 1 Cor. XIV: 6, 26, 30—32.

4) i)e Wette, Comm. p. 16, xitrct daoxaXv^iv vertens: »yer-
moge, zu Polge einer {mir gewordenen) Offenbarung,quot; addit; Diese
subjective Fassung ist so nicht nothwendig, doch natürlich. —
quare? imo Pauli apologeticae argumentationi contraria. Böttger,
1. 1. Abth. III. p. 12, xazct avcoxäXvipiv euplicat'. ut patefactionem
acciperem et illam quidem, cujus Apostolus meminit 2 Cor. XII:
20, coli. Act. XXII: 17 sqq., qua m;igis exquisita interjjretatione
haud indigemus.

spectaret; caussam igitur hujus itineris prorsus extrin-
secus allatam et a Pauli persona separandam esse.
Neque dicat quis , Paulum, si hanc Agabi patefa-
ctionem respexisset, pluribus verbis eam indicaturum
fuisse. Novimus enim Paulum in Galatiae ecclesiis
pecuniarum eollationem in commodum pauperum Hie-
rosolymitanorum instituisse (1 Cor. XVI: 1); idque
ante banc conscriptam epistolam factum esse suadet
ipsa ratio, qua Cap. II: vs. 10 verbo tantum hujus
collationis mentionem facit 2) et maxime additum illud:
o xccl lanou'ôaaa avro tovto noiijaai, neque igitur
Galatas prima collationis ansa latere poterat, et ita
Paulus opportune et apologetico suo consilio imprimis
accommodate verbo tantum illis hujus alterius itineris
ansam in memoriam revocat. — Deinde si de itineris
consilio quaeras, diserte illud ab Apostolo non indi-
catur, vidimusque antea hoe ipsum inter primas caus-
sas esse, cur de itinere Act. XV memorato hic cogitari
haud possit. Quod autem Apostolus (II: 10) tam diserte
pecuniarum illam eollationem memoret, rem sane in
Pauli hacce argumentatione nullius momenti, indicio
nobis est, Paulum singula, quae in illo itinere acta
erant, accurate referre ; quum ratio, qua haec pecuni-
arum collatio memoretur, suadeat, hanc referendam esse
ad ea, quae prae caeteris in illo itinere fuerint acta

2)nbsp;Pecuniarum haec in Galatiae ecclesiis collatio fuit fortasse in
causis, cur Apostolus continuo nQcaßvriQovq instituent Act.
XIV: 23.

3)nbsp;Illud /ióvov x. t. i. illorura sententiae, qui h. 1. de itinere
Act. XV cogitant, haud favere, vere monet Baurus 1. 1. p. 133:

quod denuo egregie convenit cum itinere Act. XI :
30 memorato, a Paulo et Barnaba suscepto, ut pe-
cunias, quas ecclesiae Antiochenae socii contulerant,
Hierosolyma transferrent; qua opportunitate duumvi-
ris hisce commendatum fuisse, ut deinceps perpetuo
pauperwm Hierosol. causam agerent, quam aliquot
annis post, probabilius videtur. — Quod tertio ad
eos pertinet, a quibus iter susceptum fuit, in utro-
que itinere Barnabas Pauli in munere socius fuit : quod
vero oppositae sententiae patroni in suam sententiam af-
ferant. Act. XV: 2 Antiochenae ecclesiae socios, prae-
ter Paulum et Barnabam, xaL Tivccg àXXovg tl ctvrœv
elexisse, quum etiam Gal. II : 1 dicat Paulus : avjjLnaqa-
Xceßäyv xttl Tirov, id parum sane procedit, quum me-
liorejure ita argumenteris: Act. XV: 2 ab Ecclesiae
Antioch. sociis munus Paulo, Barnabae nonnullisque aliis
demandatur, in epist. vero ad Gal. II: 1 Paulus a se
susceptum fuisse iter affirmat una cum Barnaba ; Titi
prorsus singulari ratione {avunccQ. xal TLvov, et vs. 3
Titos ó avv ijioi) et, ut e sequentibus patet, ob pecu-
liarem caussam mentionem facit ; rebus autem quae
a Paulo et Barnaba Hierosolymis gesta fuerunt, ne-

»Wie hätten die Apostel diese Unterstützung durch Armenbeiträge,
die doch für den Zweck der Verhandlung selbst blosse Nebensache
war, als das Einzige hervorheben können, wenn weit wichtigere
auf den Gegenstand der Verhandlung selbst, die Gültigkeit des
mosaischen Gesetzes, sich beziehende Bestimmungen gegeben wer-
den?'' licet idem his verbis; fióvor x. r. X. aliam inter Aposto-
los doctrinae convenientiam negari justo citius perhibet; de do-
ctrinae enim capite ne sermo quidem est. Cf. Ebrard in diario:
Zukunft, d. Kirche 1847. p. 321 sq.

quaquam sese immiscet. Hoc ergo itinere (Gal. II: 1)
his tantum duumviris, quam pluribus aliis munus de-
mandatum fuisse, probabilius mihi quidem videtur.

Denique, ne alia minoris momenti aut satis incerta
argumenta afFeram »)gt; etsi Paulus ex itineribus, quae
Hierosolyma suscepit in apologetica sua argumentatione,
uti vidimus , unum omittere potuerit, probabilms ta-
men manet iter Gal. II: 1 itineri, Cap. I: 18 memora-
to, proximo successisse. Quum enim { Gal. 1:22 sq.) affir-
met, se post primum illud iter in Syria .et Cilicia versan-
tem, Christianorum per Judaeam coetlbus fama quidem
non autem facie notum esse, si Paulus ante Gal. II: 1

1)nbsp;Ita V. c. argumentum a Böttgero allatum 1. 1. Zusätze p.
39: quod Joannes Gal. II. una cum Petro atque Jacobo me-
moretur, Act. autem Cap. XV illius mentio desideretur; unde
conjicit Joannem, trucidato fratre Jacobo, Hierosolyma aufugisse ,
Paulum vero atque Barnabam, pauUo antea Hierosolyma adiisse.
Quis autem neget, silentium de Joanne Act. XV inde simplici-
ter explicari posse, quod in publica condone verba haud fecerit?
Quod autem dicit, hoc confirmari testimoniis Clem. Alex. Strom.
VI. p. 762 et B US e b. H. B. V : 18, Joanneml2o. p. Chr. mortem anno
Hierosolyma adiisse testantium , haec loca universe docent 12„. p. Ch.
m. anno Hierosolyma stabilem Apostolorum sedem esse desiisse. Cf.
(^r^^Xi^^, Beitrage zur Einl. in d. bibl. Sehr. I. p. 353 et 363. - Pa-
riter haud immoramur refutandis objectionibus quibusdam minoris
momenti, veluti eorum, qui monent in secundo itinere (Act. XI: 30)
Paulum nondum praedicationis suae prosperi successus rationem ha-
bere potuisse, uti Gal. H : 7, 9; at vero P. jam per trieimmm
in Arabia et Damasci, et per octo certe annos in Cilicia et Lysia
Evangelium praedicaverat, et maxime quidem, summo cum successu,
Antiochiae (XI = 26), cujus rei certum pignas habebant in ipsis a
P, et Barn, ex Antioch. ecclesia collatis pecunns.

etiam iter suscepisset, merito illius mentio exspecta-
retur, quoniam hoe ipso Palaestinensibus coetibus facie
innotescere potuisset

Duplex tolUtur controversia, quae obstare videtur sen-
tentiae, qua iter, a Pa u l o epist. ad Gal. II: 1
et a Luca Act. XI : 30 memoratum,
idem esse habetur.

Nostrae sententiae duo obstant baud contemnenda,
Lucae nempe de plerisque, quae apud Paulum leguntur,
silentium, et pugna Chronologica, multo etiam majoris
habita, ütraque quaestio cum quaestione de fontibus,
quibus usus fuerit Lucas, arctissime est conjuncta; in
qua dirimenda provoeare liceat ad Schwanbeckii
universe accuratissimam atque philologo dignissimam
disquisitionem. Dum Paulus, uti vidimus, tamquam
Apologeta, concilii Hier. décréta, si lata fuissent, ne-
quaquam silentio praeterire potuit, illius autem con-
silio convenienter erat, ut singula, quae Hieroso-
lymis versatus maxime quidem cum Apostolis per-
egerat, memoraret; ita a Luca eadem in singuhs,
quae Pauli privatas res spectabant, diligentia im-
merito exspectatur ; etiamsi haud injuria fortasse con-
tendi possit , huic ea quoque innotuisse, quippe ab

1) Cf. Tritzsche, 1. 1. iu Fritzschiorum opusc. Aciid. p. 166 et
224, qui tarnen huic argumento nimium tribuere videtur.

ipso Paulo accepta, Ubi vero ad rationem atten-
dimus, qua Lucas fontibus, qui ipsi praesto erant,
usus est, et ipsorum fontium indolem indagamus,
silentii de multis rebus, quae Paulum spectabant,
probabilis caussa datur. Scbwanbeckius igitur,
Eiebmii vestigia in multis premens, illustrata
tamen face eorum, quae per viginti quinque an-
nos ad quaestionem illustrandam valuerant, et ac-
curatiore imprimis ab eo instituta ipsorum Actuum
indagatione, totum Actuum librum e scriptis monu-
mentis compositum esse censet, quae in operis calce
digesta bunc in modum retulit : posterions partis (XV :
1, 2 et inde a XV: 13 ad finem XXVIII: 31) Silae
adversaria fontem constituunt ; media Actuum pars
e fragmentis potissimum e Barnabae quadam bio-
grapbia sumtis, composita est (XI : 19—30 ; XII: 25;
ad XIV: 28; XV: 3, 4, uti etiam IK : 1-30
et IV: 36 , 37); quaede Stepbano leguntur (VI: 8—
VIII: 2) e peculiari quodam scripto bausta sunt; reli-
qua autem, prior potissimum libri pars, (1: 1 ad IV: 38
ad VI: 7; VIII: 3—40, IX:31 adXI: 18; XII:35; IV:
1—24; XV: 5—12) e Petri biograpbia manarunt ').
In omnibus fortasse Viro doctiss. haud assentiri, in
disputatione de posteriore potissimum parte dubitanter
saepe quaeri possit, num suam sententiam tuendi stu-
dio abreptus, immerito injurias Lucae intulerit ; illius
autem disputatio de media Actuum parte % et quidem,

de iis capitibus, quae in nostra disquisitione in cen-
sum veniunt (XI: 19—XII: i5-XlV: 23), quod
nobis gratum atque acceptum, prae caeteris probabi-
litate sese commendat. Scbwanbeckius ab itine-
ris, quod Barnabas et Paulus susceperunt, descri-
ptione (c. Xlll et XIV), quae continuam atque in-
tegram sectionem constituere videtur profectns, (unde
bis duobus capitibus di-ij/Tiaiy seorsim scriptam a
Luca operi insertam esse suspicatur Bleek ius ') ),
alias etiam Actuum partes ex eodem boc scripto
petitas videri ostendit, bis potissimum notis usus : In
priore Actuum parte rerum gestarum descriptio lu-
culenter modo cum Plierosolymorum, modo cum An-
tiochiae urbe arctissime connectitur , ita ut in bac
descriptione eorum, quae alibi acciderunt, vix ratio
habeatur, aut vaga tantum indicia occurrant, singula
autem ad Antiochiam reducantur, in illa contra sin-
gula ad Hierosolyma. — Ante Act. Cap. XV — en alte-
ram notam — de Paulo ea fere unice memorantur, qui-
bus Barnabas etiam sese immiscuerat, cujus utrius-
que viri res gestae arctissime copulantur, {eine ent-
schiedene Bualgeschichte). Paulus autem tertio ante
Act. XV ex aliorum, Barnabae maxime atque An-
tiocheni coetus auctoritate pendens proponitur. Ad
bas potissimum notas, varias in priore Actuum parte
sectiones exigens, alias etiam capitibus XIII et XIV
addendas esse statuit, et ita ad unum eumdemque fon-
tem plures partes refert, quae argumenti cognatione

eandem originem produnt , quum, ubi aliis Petrinis
atque Hierosolymitanis , ut brevi dicam, narra-
tionibus, inter se disjunguntur, sequens tamen pars
praecedentem, a qua disjuncta est, semper respiciat
et narrationem hac disjunctione abruptam recipiat i).
Deinde pluribus acute vereque probare conatur hoc
scripto, quodiLucae, Actus componenti, praesto fuerit,
Barnabiie potissimum fata descripta fuisse ; in Pauli
enim vita sunt quae prorsus omittantur, veluti illius
in Arabia commoratio (Gal. I: 17); alia ita propo-
nuntur, ut luculenter appareat scriptori id imprimis
cordi fuisse, ut quid Barnabas perfecerit notaret, re-
liqua minus curans (Ad. IX: 27 — 30 coli. Gal. I:
18, 19); alia quoque leviora indicia ad Barnabam
prae Paulo respiciunt, veluti quod primus laudatur
inter Prophetas atque maglstros Antiochenos ipsius-
que nomen Paulino praeponitur antequam ipse
Lucas Sauli in Pauli nomen mutavit , aliaque. —
Concludit fere hunc in modum: Lucae praesto fuisse
descriptionem quandam rerum, a Barnaba gestarum,

3)nbsp;Act. XIII: 9. Deinde scribitur ó JlavXot xal ó Bagvä-
/ïns Xin: 43 , 46, 50; XV: 2. — Huic tamen notae liaud
adeo multum tribuendum conseo , quoniam Act. XIV: 14 iterum
legitur Baqyamp;ßm xal HuiXo?. Cf etiam XV: 2, 22 cum vs.
12 ct 25.

4)nbsp;In liac ipsa Barnabae biographia Evangelii illam praedicatio-
nem per Pisidiam atque Lycaoniam (Cap. XIII et XIV) peculiarem
partem (einen ursprünglich unabhängigen Missionsbericht) consti-
tuere probabile censet auctor 1.1. pag. 245 sq. Hoc autem iter, ad evan-

qua ita usus sit, ut quaecunque Barnabam solum
spectarent omitteret, ea autem colligeret loca, quibus
Pauli mentio fieret, atque haec accurate et anxie
adeo secutus libro suo insereret. Animadversis a
Viro doctiss. ad nostram quaestionem de Lucae si-
lentio tralatis, primum monemus , quae hic in cen-
sum veniunt petita esse ex Antiocheno, ut ita dicam,
fonte; Lucas enim, narratione Capitis XII : 1—24,
ex alio seil, e Petrino s. Hierosol. foute petita, in-
terserta Cap. XH: 25 Antiochenam narratio-
nem, inde ab XI: 30 intermissam, recipit, et ad
Antiochenam ecclesiam redit. Quod igitur eorum, quae
a Paulo atque Barnaba Hierosolymis gesta sunt, nihil
aliud memoratum legimus, nisi hoc Mnxim: vTcfOTQexpccv
t| 'legovsccXiifi, nXijQWGavrtg rijv dtaxoviup in-
de explicatur, quod scriptum, quo Lucas fontis in-
star usus sit, ea describens, quae Antiochenam ec-
clesiam spectarent, reliqua minus curaret; Barriabae
deinde potissimum gesta memoraret, Pauli tan-
tummodo, quatenus una cum Barnaba egerit. Neque

gelium praedicandum susceptum, ex Antiocliia quoque suscipitur,
eoque perfecto Antiochiam redeunt; talium descriptionum primam
originem inde repetendam esse, quod Evangelii praedicatores sive
Antiochiam, sen Hierosolyma reversi, itinerum rationes dare sole-
bant , probabiliter idem conjicit.

1)nbsp;Ita hic quoque, rebus , quae Hierosolymis aeciderant, accu-
ratissirae traditis, alia indefinite prorsus memorantur , veluti vs.
17: iTCoQivamp;fi elq Îtiqov xónov.

2)nbsp;XII•■ 25. Haec verba haud attendit Ebrardus in diario:
Zuk. d. Kirche 1S47, p. 311, conjiciens Paulum et Barnabam
Act. XI: 30 Hierosolyma haud adiisse.

igitur mirum ea, quae Paulus Gal. II: 1 — 9 me-
morat, quaeque ipsum, nisi solum, multo magis
certe, quam Barnabam spectarent, in scripto illo
desiderata fuisse; quum Joannis Marci, quippe Bar-
nabae consobrini, nostro loco (XII: 25) mentio, quae
apud Paulum desideratur, ex eadem scripti indole
explicetur.

Ad difficultatem accedentes, quae e cbronologia in
sententiam, quam tuiti sumus, movetur, ante omnia
palam profitemur, hoc dubium reliqua omnia gravitate
superare, neque mirum nobis esse, illos, quibus
persuasum est, res in Actibus descriptas probabili-
ter chronologice disponi posse, propter hoc potis-
simum oppositae sententiae calculum adjecisse ab
altera autem parte hos rite attendant velim, annon
certiorem argumentationem missam faciant, ut minus
certam amplectantur. Nobis enim — et quis aliter hac
de re judicaret? si forte, hunc ipsae implicitae Chro-
nologorum disquisitiones et inter se tam diversae va-
riorum Chronologorum sententiae persuadeant —

1) Ita V. c. Wine rus. Comment, in P. ad Gal. Ep. p- 153,
postquam quaedam, neque tamen gravissima, argumenta, quae
nostrae sententiae favent, citavit »atque haeC,quot; inquit, »non ca-
rent aliqua veritatis specie ; dubitaverim tamen iis atiquid tribuere,
nisi istam virorum doctorum sententiam ad temporum et annorum
rationes bene accoramodari posse demonstratum fuerit.quot;'

nobis igitur persuasum est logicis argumentis, e
Pauli in epist. ad Gal. apologetica argumentatione
ductis, priorem locum, quippe certioribus, assignandum
esse; illumque injuste agere perhibemus, quicunque
haec negligat aut minoris faciat, ut argumentationem
e dubia temporum computatione petitam evehat.

En paucis verbis rei difficultatem, prouti vulgo pro-
ponitur: quodsi quaedam datur in N. T. libris temporis
nota, quae probabiliter definiri possit, valet hoc de iis,
quae Act. XI: 27 ad XII : 25 leguntur; Herodem enim
Agrippam kp aer. Dion. 44 mortuum esse omni du-
bio caret, et quidem, ut probabiliter ex Act. XII:
19—23, coll. cum V. 3, efFecit Angerus haud
diu post Paschale illius anni festum ; circa idem
hoc tempus, intra annos seil. 44 et 47 aer. Dion,
fames ab Agabo praedicta {Act. XI: 28) Judaeae in-
colas vexavit. Barnabae igitur atque Pauli iter {Act.
XI: 30), ciii haec ipsa Agabi vaticinatio ansam praebu-
erat, paullo ante susceptum censendum est: quodsi
autem hoc idem erit cum itinere, a Paulo (Gal. II: 1)
memorato, si illi 14 anni numerandi erunt a primo
itinere Hierosol. aut praedicatione in Syria atque Ci-
licia {Gal. I: 18 imitk ^erà', 21 btthtu; II: 1 i'trutu
êià), illius conversio ad sacra Christ, intra annos 26
et 28 aer. Dion ; sin vero ab ii^sa conversione nu-

sententias continentes: Goesclienii, in diario Slud. u. Krit.
1831. IV ad p. 706 , An geri, in disput, de temporum in Actis
Apostolorum ratione ad pag. 190, Wieseleri in opere: Chronol,
Synopse der vier Evangeliën, p. 485 sq.

merandi 14 anni, haec intra annos 29 et 31 aer.
Dion, accidisse dicenda est; eo igitur tempore, quod
aut Christi mortem longe antecedit, quod absur-
dum; aut, ne unius quidem anni spatio peracto,
ita prope hanc insequitur, ut ecclesiae fatis, quae
Actuum Cap. I—VIII describuntur, sufficiens tempo-
ris spatium baud relinquatur Simplex haec diffi-
cultatis expositio simul docet, quantis difficultatibus
laborandum sit illi, qui in hac chronologia validum
argumentum ad riostram sententiam oppugnandam
petere velit; quum enim totius argumentationis cardo,
annus seil., quo Christus mortuus fuit, certo definiri
vix possit, et, deficientibus in ipsa Actuum descri-
ptione notis nemo umquam probabiliter statuere pos-

1)nbsp;Chronologicam difficaltatem haud rite proposuisse Virum
doetiss. da Costa, 1. 1. p. 144, monui in operis recensione in
diario : de Gids 1847, No. 8, p. 614 seq.

2)nbsp;Etsi innbsp;permulta temporis indicia occurrunt, et imprimis,
posteriore parte identidem, qua anni parte, quo die, quin qua hora
etiam (horarum indicia in parte priore quoque permulta occurrunt
II: 15, III: 1, X: 3, 30) quid acciderit indicetur; ita ubi ab au-
ctore, quo anno quid evenerit, quaeris nusquam responsum accipis'
»Angaben über die absolute Chronologiequot; nusquam in Aetuum
libro dantur ; posterior autem pars priore multo ditior est iis notis,
quas »Angaben über die comparative Chronologiequot; dicit Scbwan-
beckius, 1. 1. p. 47. Cf. Anger, 1. 1. p. 4» notis n. o. p.
Haud assentior Viro doctissimo v an O os t e r z e e , qui in : Fer-
hand. over de waarde van de handeUngen der Apost. in: Verhanddingen
van het Haagsche Genootschap T. VII, p. 24 sq. Lucae et Evan-
gelistae et Actuum scriptori tribuit: »eene groote naauwkeurigheid
en het onmiskenbaar streven naar Chronologische juistheid.quot; Quod ad
Evangelium merito ad Luc. II: 2 et imprimis ad III: 1 provocans,

sit, quantum temporis postulent Ecclesiae fata Act.
I—VIII descripta, cerium hinc adversus nostram sen-
tentiam argumentum peti posse negamus. Quid nobis
videatur nunc exponamus,

Primum ea, quae capite XII vs. 1—24 leguntur, ne-
quaquam in auxilium vocanda esse censemus ad tempus
accurate definiendum, quo iter (Act, XI: 30) susce-
ptum fuerit. Quum enim universe in Actuum libro chro-
nologicam diligentiam desideremus, formulae, qualis
hoc loco occurrit : x«t' htTvov 3t rov xaigóv
haud multum tribuendum esse putamus, et ubi
eo loco, quo ab uno ad alterum fontem, veluti hîc
ab Antiocheno ad Hierosolymitanum transitum facit
Actuum compositor, occurrit, illam potius transeun-
di aut copulandi quandam formulam haberem '),
quam statuere chronologicam notitiam ex eâ peti posse.
Itaque unice stabilem ad hujus itineris tempus de-
finiendum notam praebet fames ab Agabo praedicta,
quae, quum, testante Flavio Josepho 2), procura-
toribus Cuspio Fado et Tib. Alexandrine Palaesti-
nam vexavit, quibus A° 48 successit Cumanus, rite
cum An g er o circa annum 47 accidisse dicitur;
quodsi jam Paulus atque Barnabas farois initio era-
num Hierosolyma tulerunt, illorum iter probabiliter

quomodo hanc chronologicam diligentiam in Actibus perspicuam
ex XI: 30 (XII: 1?) et XVIII: 2 probet, vix intelligo.

1)nbsp;Cf. Schwan beck, 1. 1. p. 250. Vaga admodum temporis
definiendi formula Lucae usitata est: ii/ raVgnbsp;xavTan
V. c. I: 15, VI: 1 , VIII: 1 , XI: 27 al.

ad annum 46 (vel 45) referetur; Paulus ita (sequimur
omnium fere computandi rationem) anno 32 ad Sacra
Christiana transient, et, quodsi cum Wieselero
Christum a° 30 cruci affixum esse dicas, biennium
primis ecclesiae fatis relictum habes ').

At vero deinde hoc ipsum, quod ab omnibus fere in
compntationehacce sumitur, iterGaZ. II: 1 memoratum
quatuordecim annis post vel primum iter Hierosol.,
{Gal. I: 18) vel conversionem Pauli obtigisse, ni-
titur satis incerta vocabulorum: Siä dmartaaamp;Qwv
irwv interpretatione, quae interpretantur: -post 14 an-
nos. Etsi enim haud negari possit praepositionem
8i(x indicari posse, aliquid tempore quodam praeter-
lapso, vel estrema illius parte evenisse maxime
usitata tamen atque vulgaris praepositionis significatio
ea est, qua aliquid per aliquod temporis intervallum,
durante vel labente tempore quodam, accidisse dici-
tur 5). Merito igitur nuperrime Agar dhus 4) asseve-

1)nbsp;Alias computationes alü inierunt, ut chronologicam difficulta-
tem tollerent, quas omnes hic memorare parum refert, imprimis
postquam et alü et Angerus maxime illas accurate recensue-
runt; plerique autem justo celerius Pauli iter ad annum 44 propter
illud: xar' exftvov rff r. xaiQov retulernnt.

2)nbsp;OT. Winer, Grammat, des neut. Sprachidioms, edit. Sa« p.
455 et Anger, I. 1. p. 159 nota n.

3)nbsp;Cf. Winer, 1. 1. p. 454: »Von der Zeit gesagt, heisst (ftó
a) während (d. h. innerhalb einer Zeitlange).quot; Cff. Act. I: 3,
xxrili 31, Luc. V: 5, Phil. I: 26, Marc. II: 1 et Matlh.XXYh
61 coli. Joh. II: 19.-

4)nbsp;In libello: von der Zeitrechnung der Lebensgeschichte des Apo-
stels Paulus, und den Schwierigkeiten Sie zu bestimmen von C. A.
Agardh, aus dem Schwedischen von A. G. Holm. Stockholm
1847. pag. 35 seqq. Hic novam rationem init, ut annum conver-

ranter monuit, in Imjus loci, cujus tantmii momentum
est ad definiendam Paulinae vitae chronologiam, in-
terpretatione interpretis esse, antequam exemplis pro-
bat, praepositionem Sià subinde idem significare quod
fiérà, demonstrare, cur huic loco primaria usitatior
significatio haud convenire possit ; quod quoniam
haud facile quis faciet, haec vulgaris significatio re-
tineatur, quae ideo quoque se commendat, quod ita
haud arbitrarie, sed de industria atque cum delectu a
Paulo ïnnTa 8 là dfKaxtaaàqatp ivamp;v scriptum intel-
ligimus, quum aliquot versibus supra (Gal. I: 18) ïnn-
T« jitrà tri] TQioe scripserat '). Totum igitur locum

®ionis Paulinae inveniat : profieiscitur seil, a loco 2 Cor. XI ; 30 ad
XII: 9, collate Ac«. XXII : 17—21; Pauli hanc ïxrsxaaiv refert
ad primum iter Hierosolymitanum (Gal. I: 18); conscripta altera
ad Cor. epistola ao 53 vel 59, Paulus itqo iräv àfKnTfaadQiar
primum post eonversionem Hierosolyma adiit, h. e. ao 44 vel 45 ,
et ita aquot; 41 vel 42 ad saera Christiana transiit. Miror in tota hae
disputatione Pauli fugae Damascenae, quum nrbs ab Aretae Ethnar-
cha oceuparetur, nullam rationem hcberi, quum tamen ipso illo
loco, unde in sua computatione profîciscitur auctor, memore tur
(2 Cor. XI; 32; 33 ; et vehementer dubito, an hanc cum aliqua
probabilitatis specie in annum 44 vel 45 deferre potuerit auctor ,
in quem annum incidit, si vera est memorata sententia. Re-
centissimae etiam chronologorum disputationes, v. c. Angeri
1. 1., qui Pauli eonversionem ad annum 38, Mynsteri, qui in
programmate: Annalium Paulinorum adumbratio, Havniae 1845, ad
annum 33, Agardhi denique, qui ad annum 41 vel 42 eam re.
tulit, luculcnter probant, lubricam admodum esse omnem e chro-
nologia argumentationem.

1) Unicum, quod, ut rfià i. q. /tfrà significare probetur e N. T.
XXIV; 17, quo loco ra/^am praepositionis significatio retinetur, merito
exemplum afTertur, optime intelligi posse jam animadvertit Agardhus

ita interpretamur, ut Paulus a Cap. I vs. 18 to-
tam suam vitam Ckristianam a conversione ad illud
tempus, quo epistolam scribit, percurrat et in tres
veluti periodos partiatur, quas triplici iTifira (I: 18;
21,etII:l) indicat»): primam, qua Damasci et in
Arabia versatus est, absolvit iter Hierosolymitanum;
altera in Syriae atque Ciliciae regionibus commo-
rationem continet; tertia denique periodus incipit a
secundo itinere Hierosolymitano ; triplex haec parti-
tio secundum ea, quae peregit Apostolus, si secun-
dum annos computas, in duas periodos dividitur,
quarum una trium annorum, quatuordecim altera;
utraque temporis nota itineri Hierosolymitano appo-
nitur. Quot annis post conversionem prius iter susce-
perit diserte indicat: fitrà ttri rgi«, quoniam hoc in
apologetica sua argumentatione summi momenti erat;
quo autem anno alterum iter susceptum fuerit nihil
intererat, hîc autem illud potius quaerebatur, quoties
per illud temporis spatium, quod a primo itinere ad

1.1. p. 85 ; ibi enim significat Paulus se, per plures annos h. e. sae-
pius , iterata vice Hieros. adiisse.

1) Minus recte de Wette, Comm. p. 16= »è'jTf«« (Gal. H:
1) führt von I: 18—21 weiter, wie dasselbe Adverb. I: 18 von
V. 15-17;quot; quum ita adverbiinbsp;vs. 21 nulla ratio habeatur;

neque tamen ideo annorum computatio eandem temporis consecu-
tionem sequatur necesse est; si Sm de temporis intervallo intel-
ligis, tres illi anni (1= 18) separatim numerandi sunt, et temporis
intervallum spectatur, quod a tertio inde anno post conversionem
effluxit; quodsi veronbsp;idem erit quod /.fra, annorum compu-

tatio a conversionis anno fieri poterit; ita Paulus vitam suam
Christianam percurrens , in computandis hujus vitae anms, a uati-
vitatis die identidem proficiscitur.

praesens conscriptae epistolae tempus effluxerat, Hie-
rosolyma adierit, et ita argumentationi suae conve-
nienter scribit: dià dexaTtaaàQcav hüv, labentibus U
annis, per 14 annorum spatium »). His igitur ver-
bis non nota continetur ad stabiliendum alterum
Pauli iter Hierosol. ; sed accurate cognito conscriptae
epistolae ad Galatas tempore, borum 14 annorum
ope annum con versionis Paulinae constituere posse-
mus. Epistolam ad Galatas probabiliter inter Act.
XIV: 26 et XV; 1 conscriptam esse haec ipsa nos
docuit disputatio; neque temere sane egimus conji-
ciendo, concilium Hierosolymitanum mox insecutum
fuisse; quum enim et Galatiae ecclesiae adeo turba-
tae essent, et Antiochiae tivwv dno 'laxoyßov adventus
Judaeo-Christianorum cum Ethnico-Christianis con-
suetudinem fregisset, imo Paulum inter atque Petrum
altercationi ansam dedisset, gravissimae rei dijudi-
cationem haud diutius dilatam esse perquam sane
probabile videtur ; quum jam concilium Hierosolymi-
tanum probabiliter ad annum 51 (vel 52) refera-

1) Hanc praepositionis âi,à significationem h. 1. attendendam
esse monuerantjam Oederus, Eambachius, Theilius et
Schottns 11. ab Angero 1. 1. p. 160 11., cui addatur
Hugius, qui Einl. II. p. 310 vertit.- tamp;nnen 14 Jahren kam
ich...,quot; neque tamen in reliqna computatione ad hanc significa-
tionem attendit. Paulum dilucidius scripturum fuisse rfià vovrav
vStv lt;ƒ{». irmv facile concedo Winero Comment, p. 152 ed. 3ae,
Paulo vero ita scribendum fuisse diserte nego: quodnam enim
14 annorum spatium ab ipso spectaretur, de eo Galatae certe du-
bitare haud poterant. Profecto si Wineri aliorumqueinterpretatie
vera erit habenda, Paulus haud rtubic dilucidius scripsisset: ^irà
âfxuTiaOnQu (X7i.

tur gt;), eodem anno epistolam ad Gal. eonseriptam esse
censemus, a quo anno, 17 annis deductis, Pauli con-
versio ad annum 34 (vel 35) referenda erit, adeo ut
quatuor annorum spatium primis ecclesiae fatis re-
linquatur; quum praeterea tempus fugae Damas-
cenae eundem conversionis annum tueatur : Paulus
scilicet, quum iterum, tertio post conversionem
anno Damasco digrederetur, insidias ab Aretae, Ara-
bum regis, Etbnarcha sibi structas effugit ; Are-
tas autem , Arabiae rex, Herodis Antipae socer,
Damascenam urbem occupasse videtur paulo post-
quam genero suo, qui uxorem repudiaverat, acre
bellum intulerat ejusque exercitum penitus profliga-
verat ; quum jam Antipas a Tiberio imperatore ,
cujus socius erat, auxilium petierat, hic Vitellio,
Syriae procuratori, demandavit, ut poenas de Areta
snmeret, et eum aut vivum aut mortuum sibi trade-

1)nbsp;Cf. Anger, 1. I. p. 114. coll. p. 87. Scilicet ultimum Pauli
iter Hicrosolymitanum ad annum 58 referendum est e compntatione
Angeri 1. 1. p. 106—113, si ab hoe sex annos cum dimidiato (cf.
p. 87 sq.) dedncis , ad annum 51 referendum concil. Hier.

2)nbsp;2 Cor. XI- .32, 33, coll. Act. IX: 24 seq. Has insidias non
effugisse Paulum, quum prima vice Damasco in Arabiam digre-
deretur, cum Angero (1. 1. p. 172), »eo movemur, quod Lu-
rcas, quae de hac fuga refert, tam arete cum narratione de iti-
»ncre illo Hier, connectit, ut Paulus Damasco relicta statim Hie-
M-osolyma petiisse existimandus sit,quot; et, quod parum probabile est,
Paulum, ut Arabum regis Ethnarcham effugeret, in Arabiam se contu-
lisse; longe probabilius autem hunc Arabum Ethnarcham jam prms
Paulo, qimm in Arabia esset, infensum fuisse, fortasse propter tur-
bas inde ortas, quod Judaei Pauli doctrinae resistebant. Cfif. Süs-
kindius ae Wurmius, 11. ab Angero, p. 181 nota q. 11.

ret. Quum jam Vitellius, Petram adorturus, medio
iu itinere versaretur, nuntius de Tiberii morte ipsi
afFertur: continuo igitur exereitum in hiberna dimit-
tit et ipse Antiochiam redit ; hac ipsa opportunitate
usum esse Aretam probabile est, ut Eomanis noce-
ret et ita Damascenam urbem, quae olim ad Arabiae
ditionem pertinuerat '), iis adimeret î). Tiberii au-
tem mors a. d. XVII Kal. Apr. anni 37 contigit;
eodem igitur hoc anno, exeunte fortasse, Damascus
ab Areta occupata fuisse videtur, neque Pauli fu-
gam multo serins contigisse censemus quoniam
parum probabile est, Aretam urbem diu occupatam
tenuisse, antequam Romanorum vindictam subiret; ita-
que, ab anno fugae Damascenae tribus annis dedu-
ctis, idem prodit Paulinae conversionis annus 34.

Hac , quam proposuimus, temporum computatio-
ne difficultas, quam speciatim contra nostram senten-
tiam e chronologia movent sublata videtur, et

2)nbsp;Haec sententia probabilitate se prae caeteris commendat. Cff.
Neander, Gesch. d. Pflanz. I, p. 122 seq. et quot;Winer, bibl.
Realioört. s. v. Aretas I, p. 83 sq.

3)nbsp;Ingeniosa est Baronii, Annal, ecchs, ad ann. Calig. 1 § 4,
ab aliis laudata, conjectura (cf. Anger, 1. 1. p. 181 nota q),
Judaeos Pauli, civis Eomani, tamquam Eomauorum speculatoris ,
nomen Ethnarchae detulisse.

4)nbsp;Nulla difficultate nostram computationem laborare hand sane
dixerim; computatio autem, quae omnes, quas 1. 1. Agardhus
enumerat, diffieultates évitât, prouti nondum prodiit, ita, turn
propter fontium atque notitiarum penuriam, turn ob dubiam saepe
rationem atque interpretationem, baud facile umquam prodibit.

quum grammatica vocabulorum interpretatione nita-
tur, in illa potius acquiescimus , quam ut e critica
conjecturali i) auxilium petamus.

1) Satis notum est, permultos interprétés Gal. II: l pro rffxet-
itaoàQiùy legere maluisse tiaaâçay, quae lectio in Eusebii
Chronica Akxand. Paschali mera conjectura est. Cflf. Anger,
1. 1. p. 128 et Fritzsche in Fritzsch. Op. Acad. p. 160 sqq.
Quodsi autem conjectura opus esset, malim pro dexarfaaiqav le-
gere ïyamp;tvia, ita ut IA a librario mutatum foret in IJ; »Alpha
»enim et Delta ductu non dissimili scribuntur tam in alphabeto un-
»ciali quam in .minusculo. Hae Uterae facile commutantur, nisi
»sensus verborum seriesque orationis manifesto doceat, utraintelli-
»genda sit. Exempla hujus commutationis satis frequenter reperies
»in citationibus librorum, quando litcrae, ütae pro notis numerorum.
»usurpantur.quot; Sunt verba Frieder. Jac. Bastii, in comment.
Palaeographica, addita Gregorii Carinihii et aliorum grammaticorum
libris de dialectis ling. Gr., quos edidit G. H. Schaefer. Lips.
1811, p. 763 sqq. Exempla vide in Bastii, Ep. Crit. ad Bois-
sonadum, p. 75 et 226; — notarum ad Gregor, opus laud. p. 155 ;
ap. Piersonum, ad Moer. AtU p. 445; ap. Friedemannum
ad Strabonem II, p. 330. Edit. Siebenkees,!. VII, p. 559 al.
Eadem literarum permutatio in inscriptionibus quoque creberrima
est, unde A ug. Bo e ck hiu s = »Si A.,quot; inquit, n-in . numeraUbus
»praesertim notis haud raro pro J lectum, non in J mutare licet,
»nullus potest titulus restituiquot; quod de contrario quoque valet;
Praefat. ad Corp. Inscript. Graec. Vol. I. p. XXVI. Neque sane
creberrimam hanc permutationem miraberis, si simillimum utrius'
que literae ductum in codicibus inspexeris; cfF. v. c. varia harum
literarum specimina, ap. Montfaucon, Palamgr. Gr. p. 188 ,
122, 152, 214 sqq. p. 347 al., uti et in tabula aenea 1, addita
Bastii laud, comment. In Voluminibus quoque Eerculanensibus,
Oxonii excusis, unde utriusque literae forma in antiquiore scripturae
genere optime cognosci potest, hae literae saepius permutantur ,
ita A pro bis, J pro ter legitur, locis indicatis ab E. Gros
in Catalogo literarum permutatarum in Here. Voll, quem apposuit
operi, cui titulus : Philodemi rhetorica ex Hcrculanensi papyro litho-

Novum autem simul argumentum illudque mi-
nime contemnendum praebet nobis haec computatio,

graphice Oxonii excusa restituit, latine vertit etc. E. Gros. Paris.
1840 pag. CXXV et CXXVI, quum pag. CXXVII plurima ex-
empla enumeret llterae I in scriptura eranidae, nullum antem su-
pervaeuae. Quod omnibus omnino Codd. h. 1. âtxareaaâqmv plene
scriptum legatur, conjecturae temeritatem haud adeo auget; in
ipso enim autographo, quum parum clare scriptum inveniretur,
postquam semel de vera lectione dubitabatur et lectionem
verisimiliorem constituerant, haee in omnia epistolae exempla
facile manare potuit; imprimis quoniam ipsius Pauli in fine epi-
stolae VI ; II testimonium, Paulum baud magnam graece scri-
bendi peritiam atque usum habuisse, ideoque hanc epistolam,
quam solam propria manu scripsit, grandibus atque deformibus
adeo literis scripsisse confirmât (Cff. Winerus et Rüekertus
ad h. 1. Paulus epistolam semper dicit ImaTokijv, numquam
fQdtifiaza). Quaestionis autem cardo eo vertitur, utrum Graeci
nomina numeralia per compendium scripserint, necne. Numerorum
consignandorum rationem a litcrarum in alphabeto serie petitam
in usu quotidiana obtinuisse affirmat I. Franzins in ekmentis epi-
graphices Graecae, Berol. 1840 p. 348; alphabeti series, in qua
Bau s. âiyatiij,«, (Cf. Franzius p. 16 et 349) sexta et ita »
décima est »in monumentis publicis secundo ante Christianam
epoeham saeculo comparetquot; (1. 1. p. 350); in Graecis subscriptio-
nibns, quae leguntur sub papyris Aegyptiacis Acad. Berolin. No.
36—41, et descriptae sunt ab J. G. Droysen in Museo Rhenano
III. p. 491, sqq., collata tabula aenea ad pag. 556, in singulis
igitur his subscriptionibas, quae intra annos 182 et 102 a. Chr.
n. scriptae fuerunt, nomina numeralia per idem compendii genus
scripta occurrunt, neque aliter in Papyris Graeàs Regii Taurinen-
sis Musei Aegyptii editis atque illustratis ab Amedeo Peyron
P. I. Taurini 1826, ubi vid. v. e. Pap. I. lin. 1 et 16; pag. 2.
lin. 3 et 9; pag. 5 lin. 30, 31, 32; pag 7 lin. 14 et 15 alibi, uti
et in Papyris Graecis Musei Antiquarii publici Lugduni Batavi'
editis a C. Leemans, 1843. y. c. Pap. A, lin. 4 et 8; Pap
B, columna 1, lin. 20; col. 2, lin 10, 14; iu his Papyris non qui-

quae sententiam nostram haud parum commendat.
Quodsi iter Gal. II:, sqq. idem est cum itinere Act.
XI: 30 memorato, Paulus circa annum 46 a reli-
quis Apostolis tamquam Apostolus agnitus fuit {Gal.
II: 7—9); quod multo prpbabihus est, quam ut hoc
quinque'demum annis post factum esse statuamus.
Quum scilicet duodenarius Apostolorum numerus
primis Christianis sanctus fere esset adeo, ut ipsi
Apostoli post Judae Iscariothae mortom, necessarium
ducerent continuo alium eligere, qui illius locum in
Apostolorum collegio occuparet {Act. I: 15 sqq.);

dem omnes numeri per compendium scribuntur (cf. v. c. Musei
Taurinensis Pap. I. pag. 6. lin. 5. rmy TC^Tcqaxo-cav iyyta , pag.
7 lin. ss. d'ça/^taç f'.vç^aç); sed, quod ad banc quaestionem magni
refert, per compendium scribuntur, quantum inspicere mihi licuit,
ubi annis apponuntur. In Voluminum Ilercuhnensium parte, quam
explicuit E. Gros, nullum numerum inveni nisi ol âexa àv-
plene scriptum, quod tamen, quum de collegio dictum est,
nihil probat,- reliqua volumina consulere haud suseepi, illud unice
animadverto, in voluminum titulis numéros per compendium scri-
ptos esse. Cff. No. 163, 207, 1007, 1027 , 1050, 1151 , 1423,
1538 , 1672.

Quodsi in Epistolarum Codicibus, quantum scio, numeri sem-
per plene scribuntur, libraries hac in re libere egisse, cum plene,
tum per compendium scribentes, suadet Codicum Evangeliorum
collatio; ita enim in Cod. Cantabrigiensi Bezae, cujus prae caeteris
antiquitatem, haud scio an immerito, praedicant Kip ling ius et
Eich horn ius, numeri saepe per compendium scribuntur, ubi
in Codd. Altxandrino atque Ephra:imi Syri rescripto plene scripti
le-untur. Cf. v. C. ad loca: Matth. X: 1; XIV: 20; XX: 17;
XXV: 15; Luc. 11: 42. Quodsi ita haud facile tcmerariam con-
jecturam quis dicet, quam proponimus, undecim annos deducas
ab anno itineris, .4c. XL 30 mamorati, 45 v. 46, annus conver-
sionis erit 34 v. 35 p. Chr. n.

intelligimus, post mortem Jacobi majoris, ab Herode
Agrippa circa a. 44 i) occisi, Apostolos, postquam
mortuo Herode Hierosolyma e fuga redierant, denuo
ad supplendum collegarum numerum processisse. Hac
igitur ipsa opportunitate, e nostra sententia, Paulus,
postquam jam Tarsi et Antiochiae in commendaudo
Evangelio diligenter occupatus fuerat, ab iis tamquam
Apostolus inter gentes agnitus et in Apostolorum col-
legium cooptatus fuit, quod ubi factum erat, ab An-
tiochena Ecclesia dimissus fuit Paulus cum Barnaba
in Asiam Minorem et ita continuo tamquam Apo-
stolus inter gentes publice processit {Act. XIH sq.).

Pauli atque Petri altercationi. Gal. II: 11 memora-
tae, e proposita sententia lux affertur.

Tandem nostrae sententiae consequens est, ut Pauli
atque Petri altercationem post iter, Act. XI: 30 me-
moratum, sed ante concilium Hieros. {Act. XV) ac-
cidisse statuamus, et quidem, ut nobis videtur, eo
tempore, quo Paulus Antiochiae degens epistolam
ad Galatas scripsit. Petri agendi rationem vix ex-
plicari posse, si statuas ilium continuo post concilium
Hierosol., in quo cum Paulo eandem caussam acriter
tuebatur, Antiochiae in Pauli vituperium incurrisse

fatentur etiam illi, qui iter Gal II memoratum cum
tertio itinere {Act. XV) convenire consent. Quodsi
vero, pro rato habens iter Gal. 11 idem esse cum
itinere Act. XV, ne Petri indoles indelebili incon-
stantiae atque simulationis macula adspergatur, sta-
tuas, Paulum hic temporum consecutionem non curare,
et ita ejus cum Petro altercationem huic itineri ante-
cedere potuisse i) ; hunc gravissimum committis er-
rorem, quod, quum imago alicujus viri libere
informanda sit ex omnibus, quae de eo accepta ha-
beas, neque curandum tibi sit, utrum formosa, an
minus procedat, nunc relata adaptes ad imaginem
quam tibi, nescio unde, informaveris, errorem nostro
quidem loco eo graviorem, quoniam et ipsa Pauli

atque Barnabae Antiochiam reditum statuunt plei-ique interprétés
{Act. XV: 30—39); Schräder, der Ap. Paulus, I, p. 126, sc-
riore tempore {Act. XIX : 20), quod iter omiserit Lucas, Petrum
una cum Paulo Antiochiam abiisse censet; Ne an der, Apost.
Zeitalt. I, p. 278 sqq. ad Act. XVIII: 22 altercationem refert,
praeëunte Koeblero, Versuch ueber die Abfassungszeit der epistol.
Schriften des N. T. p. 33 sqq.; qui cum aliis participium ànafiaq
r. 22 de itinere Hierosol. interpretatur. Cf. Schott, Erörterung
einiger wichtigen chronol. Punkte in der Lebensgesch. des Paulus, §
5,7,8.

1) Veluti nuper da Costa, 1. 1. p. 145; praeeuntibus Augu-
stino, Grotio, Calovio, Hugio, Sc h n e eke nb u r g e ro ,
IL a Wettio in comm. p. 26 laudatis, uti et a Basnagio,
annal. poUtico-eccles. T. L p. 592 et Semlero in prokg. para-
phrasées huj. ep. p. 60, quamquam in ipsa paraphrasi locum Gal.
II: 11 Sic vertit: »aceidit, - ut Petrus aliquo tempore post res
Hierosolymis gestas veniret Antiochiam.quot; — Minus recte ad Pa-
leyi auctoritatem provocat da Costa. Cf. de Gids 1847, N».
8, p. 609.

verba Petri timiditatem indeque ortam inconstantiam
et simulationem testantur, et, si quo alio loco, hoc
prae caeteris, Paulus res suas secundum temporum
Seriem digerit. Illud autem prae caeteris attendas ve-
lim, quomodo, Petrinae indolis servandae cura
abductus, Paulum, qui caeteroquin ubivis tam-
quam dexter Christi doctrinae suaeque caussae con-
tra adversariorum insidias prodit propugnator, hic
miserum tibi informes militem , qui armis, quae
ipsi praesto sunt, non tantum non utatur, sed po-
tius, quibus ipse oppugnetur, arma adversariis suis
porrigat. Concesso enim Gal. II : 1 convenire cum
Act. Cap. XV, et altercationem illam ante illa tem-
pora locum habuisse ; quomodo, quaeso , Paulus ad-
versarios oppugnans, qui ad reliquorum Apostolorum
auctoritatem provocabant, nisi prorsus ineptum eum
dicas apologetam, utramque banc rem eo vinculo
inter se nectere poterat, quo h. 1. nexae occurrunt?
Quid ? dissensum suum cum Petro vividis coloribus
pingens, omnibus suis numeris absolutum ejusdem
Apostoli assensum {Act. XV: 10) palam pronuntia-
tum tacet? vituperium a se in Petrum prolatum
referons hujus vituperii effectum, Petri illam poe-
nitentiam ab ipso haud celatam '), non memorat?

1) Attcndatar quomodo Petri illa indoles ad lapsnm prona, ea-
dem autem, postquam erroris couvicta erat, ad poenitentiam pa-
rata, hic quoque egregie prodeat. Pulcre da Costa, 1. 1.: »het
.»is juist de bestraffing in aller tegenwoordigheid door eenen jou-
Bgeren mede-Apostel, dien Petrus ootmoedig verdragen en ter
»harte genomen hebbende even grootmoedig als ware het bezegelt
»door de verdediging juist van het Paulinische gevoelen in zijne
»redevoering te Jeruzalem.quot;

Nonnullos, a Jacobo missos {nvccg dno 'laxwßov II:
12), Petrinae simulationi ansam dedisse dicit Paulus,
et ita Jacobum etiam in alia omnia a se discessisse
suspicionem apud Galatas facit ; ipsum autem Jaco-
bum mox Pauli doctrinam publice affirmasse (Act.
XV: 19 sq.), et diserte negasse, istos viros ullum a se
mandatum accepisse (1. 1. vs. 24) nou refert ')? Q^i^
plura? si ita statuis, aut Paulum miserum Apologe-
tam fuisse, aut Lucae nullam fidem bistoricam tribuen-
dam esse fatcaris, ubi Petrum atque Jacobum tamquam
Paulinae sententiae patronos proponit. At vero
meliora nos edocuit haec ipsa nostra disputatio;
brevi conspectu igitur videamus, quam apte omnia
concinant.

1) Meraorat.am inter Apostolos altercationem in Actibus haud
inveniri nostrâ quoque sententiâ etsi hand explicetur, probabilior
tamen hujus silentii caussa reddi potest; quodsi enim haec alter-
catio acciderit tempore post Act. XV, in illa Actuum parte, quae
luculenter primarînm scriptoris consilium prodit Pauli acta me-
morandi, hujus rei silentium multo magis miramur, quam in illa
parte, quae caput XV praecedit; haec enim e fonte petita videtur,
in quo non Paulus, sed Barnabas primas partes ageret, fortasse
e Barnabae biograpbia ; Barnabas autem in hac altercatione secuu-
darias tantum partes egerat, et ita, quum a Paulo diserte memo-
ratur, quoniam Galatis notus erat Barnabas, Lucae hac de re silentium
quodammodo explicari possit. Cf. S eh w a n b e c k, 1. 1. P- 235.

Brevi coiispectu indicatur, quam apte, nostrae sententiae
convenienter, omnia explicentur, adeo ut ea, quae
Lucas refert in Actibus et Paidus in Epistola ad
Gal., se invicem suppléant atque illustrent.

Postquam post Herodis Agrippae persecutionem
Hierosolyma stabilis Apostolorum sedes esse desie-
rant, Jacobus, Domini frater, ibi remanserat ; bic
autem, qui diu sacris Judaeis addictus manserat, et,
ut videtur, ultimis demum Jesu fatis sibi persuaserat
bunc promissum esse Messiam i), Judaeorum mo-
res atque cerimonias indeque ortas praejudicatas opi-
niones baud facile exuit. Facile ita intelligitur, postquam
solus relinquebatur Jacobus Hierosolymis, neque ampHus
il)i aderant, qui divina patefactione jam meliora edocti
erant , ecclesiae socios iisdem moribus atque opi-
nionibus addictos mansisse; quum contra Antiochiae
in Syria gentilium, qui ad sacra Christiana conver-
tebantur, numerus in diem augeretur, libera Dei

1)nbsp;Joh. VII: 5 fratres Domini nondum fidem ipsi habuisse di-
cuntur; Act. I: 14 autem credentibus annumerantur.

2)nbsp;Qaod de Petro quodammodo valet, Cornelii conversione meliora
edoeto (Act. X); huic autem continuo sese opposuisse Hierosol. eccle-
siae socios docet XI: 1, 2; postquam Petrus patefactionem, quae
sibi contigerat et quaecunque aeciderant, narraverat, nihil quidem
illi opponere poterant {■^avxaaav v. 18); imo Deum laudibus ce-
lebrabant, dicentes : aqa yr nal roZq tamp;rtai,v à Qtoq xijr iktó-
»oi«r eif'jixiy tig

gratia, quae a legis Mosalcae jugo credentein libérât,
iis annuntiata. His Christiani Palaestinenses iiivide-
bant ; quum igitur Paulus et Barnabas, principes
illi gentilium Apostoli, Antiochiae degebant {Act.
XIV: 26—28), fuerunt, qui Hierosolymis Antio-
chiam adierint, ut horum doctrinam turbarent, a
Jacobo se missos dicentes ; Jacobi veneratio Petri,
Barnabae aliorumque simulationi ansam dedit ; ipse-
que Paulus etiam, testante ipsa ad Gal. epistola (II :
12 rivug dno quot;laxwßov), a Jacobo missos illos habuit. •
Sunt autem bi iidem, quos Lucas {Act. XV: 1 nvts
xKTtlamp;oPTfg dno Trig 'lovSaiag memorat i), et con-
cilio Hierosolymitano ansam dedisse docet; neque
mirum sane; res enim urgebat: quomodo, quaeso,
recenter conversi fidem incolumem servare poterant,
si hîc Mosaicae legis patronos, Jacobi nomine affirman-
tes audiebant: oti tàv fifj ntqitifivrilt;s9i tamp; t%ti Mwv-
aimg, ov Sv'i'cca»e acod-fivcci ; Petrum adeo, Barnabam
aliosque, borum veneratione atque timore perculsos ,
simulantes adspiciebant ; hîc Paulum firme asseveran-
tem: ort ov Sixccicoamp;tjaéTai fj igyo}» vóf^ov^nassa

1) Diserte Ecclesiae Hierosolymitanac socii, praeeunte Jacobo,
in decreto {Act. XV: 24) negant, bos viros a se dimissos esse
(o^çnbsp;Panlus in Epistola ad Gal. II: 12 illos

a Jacobo missos dicit, ignorabat enim adhuc illos nullum a Jaco-
bo accepisse mandatum, hanc simplicem ob caussam, quod episto-
lam ante concil. Hieros. scripsit; qui epistolam ad Galatas post
concil. Hier, scriptam dicunt, videant quomodo et hoc et Petri me-
tum interpretentur. Testentur ipsi commentarii quantum haec res
interprétés vexaverit. Cff. Schott in Comm. ad h. 1. p. 387 sq.
et de Wette 1. 1. p. 26, quaequa ab his aliorum mcmor.antnr

oaoi yuQ i'gycov vófiov elaiv, vnó xuragotv
tlaiv' Xqiarog 8è ijfiag t^ijyoQuaiv tx r^g xaruQug tov
vójiov , yivójitvog vntq tjuamp;v xutuqu, iä» di nt-
QiTéfivtjaamp;£, Xgiaróg vfiug ovdèv axptXTjaei. Eei
Christianae necesse erat, ut hac de re ecclesiae an-
tesignani convenirent et quid verum esset, quid
minus palam pronuntiarent. Dimittuntur igitur ab
Ecclesia Antiochena Paulus, Barnabas et alii quidam
Hierosolyma, ibique in solemni concilio Ecclesiae ante-
signani, a divino illo Duce, Spiritu sancto, ab Ec-
clesiae Capite promisso, ducti sententiam enuntiant,
quae, utpote unice vera, cum variis communica-
retur ecclesiis, falsos doctores auctoritate reliquo-
rum apostolorum, quam adversus Paulum proferebant,
privaret, et pacem, horum studiis turbatam, resti-
tueret. Neque successu caruit Hieros. hocce decre-
tum, nam ét Antiochiae in Syria quassatis Christia-
norum animis gaudium attuht {dvayvóvvig öi, iyaQ-ijacev
T^ nccQccxXtjaei Act. XV: 31), ét Derbae, Lystrae
atque Iconii, ut nobis videtur, in Galatiae urbibus,
ubi eaedem atque Antiochiae turbae erant, Christia-
norum fides confirmabatur, et ecclesiae florebant
{al flip ovp ixxXijalcei ioTtqtovpro rfj nlarti, xai
intQiaatvov tw agtd/A-ü xad-' ij/iiQuv Act. XVI: 5).

Quomodo Pauli doctrinae, in Ecclesia primaeva contra
errores, e Judaïxa religione oriundos, certanii, sensim
victoria parata sit, ostenditur.

Ecclesiae Ciiristianae certamen contra errores, qui
ex Judaica religione in suam irrepserant ditionem,
egregie nos docens, quomodo summus Ecclesiae Pro-
curator per varia rerum pericula illam duxerit, et
haec ipsa adhibuerit, ut et Apostolis et omnibus Ec-
clesiae sociis quid verum sit. quid mmus, persua-
deret, veraeque doctrinae in Ecclesia sua victnces
partes pararet. Ipsa rerum necessitas, ut caussam
decernerent, urgebat; per certamen atque luctam
Spiritus sanctus et Apostolos et omnes Ecclesiae so-
cios ad illud, quod unice verum est, ducebat; hoe
ipso certamine res, de qua agebatur, ab omni parte
considerata, magis magisque illustrabatur, expli-
cabatur et tandem decernebatur ; postquam ita in
contrarias partes disputatum erat, consensus oriebatur
tam Apostolorum inter se, quam reliquorum Ecclesiae
sociorum, qui persuasion! nitebatur {ßSo^tv ihüv /f-
vojxîvoii ófio amp;Vfic(dày) sibique conscii Spi-
ritum sanctum esse, qui ad firmam hanc persuasio-
nem ipsos adduxerat, sententiam hoc consensu pro-
latam tamquam decretum, ab ipso Spiritu sancto
sancitum, cum variarum Ecclesiarum sociis communi-
cabant (ido^e -/àg rm ây'm nvixliiuri nal v/xtv)
Vere enim da Costa 3), cujus de Pauli atque Petri

1)nbsp;Act. XV: 25; recte Meij er ,nbsp;Exeg. Komment, neb. d.
N. T. II. 3, p. 207 hune locum ita interpretatur: »nachdem wir
einmüthig geworden waren,quot; collatis iis, quae annotat ad Act. :
14: bezeichnet kein bloss äusserliches Zusammen-
sein, sondein, wie Luther richtig I^^t: So clurchgan-
gig in den Act. und ad Rom. XV: 6.quot;

altercatione verba hic ad totius certaminis exitum
applicare juvat: »Uit geheel dezen strijd en zijne ver-
»efFening leeren wij wederom iets kennen van den aart
»der Apostolische onfeilbaarheid. Geen onfeilbaarheid
»als van een gezag in de Apostelen of hun te-zaam-
»vergadering berustende, was hun toebedeeld of
»toegezegd, of als geen werktuiglijk medegedeelde,
»ingestorte wetenschap ter beslissing van alle leer-
»punten of levensvragen. Neen! maar uit de bot-
»sing zelve der gevoelens, der richtingen, der per-
»soonlijke opvattingen wordt door in- en medewer-
»king van dien beloofden Leidsman in alle waarheid
»den Heiligen Geest, de vraag van alle zijden toe-
»gehcht, opgehelderd, beslist, de waarheid aan den
»dag gebracht en vastgesteld. Ook voorde Aposte-
»len was de waarheid een resultaat van strijd, van
» worsteling, van verschil en oneenigheid somtijds zelfs ;
»maar dat resultaat dan ook objectieve absolute waar-
»beid, onfeilbare waarheid.quot;

Convenienter iis, quae disputavimus, concedimus
Bauro, triumviros illos Jacobum, Petrum atque
Joannem e PauH descriptione (Gal. H) nondum ad

1) Recto; haud enim quoniam una convenerant Apostoli, Spir.
s. cum iis oommunicabatur; haud in concilio, ut ita dicam, Spi-
ritus saneti sedes cernebatur. Docet etiam totius certaminis exitus,
quam alieni fuerint Apostolorum singuli a Romano-Catholicorum
crrore, quo unus prae cacteris omnibus auctoritatem sibi arroget,
ac decreta veluti de tripode enuntiata reliquis imponat; contra con-
junctis in concilio de caussa disserendum esse statuerunt, persua-
sum sibi habentesj'se a Spiritu s. haud derelictum iri; auditis
autem variis partibus, hunc singulis do vero persuasurum esse,
et plurium consensum pluris valere quam unius effatum.

illum persuasionis gradum pervenisse, quo Petrus
atque Jacobus in concilio Hieros., si Lucae {Act.
XV) fidem babemus, pervenerant. Vera insunt illius
verbis, licet paulo nimium Judaic! studii illis tribuat,
ubi: »Sie konnten,quot; inquit ') , »den vom Apostel
»Paulus gegen Sie geltend gemachtenquot; (iis exposita,

xovaiv Gal. II: 2.) »Grundsätzen und Thatsachen
»nichts Widerlegendes entgegenhalten, und doch komi-
»ten Sie sich auch von dem beschränkten Standpunkte
»des Judenthums, auf welchen Sie bisher stehen ge-
wblieben waren (excepto Petro), nicht losmachen;quot;
eatenus certe quod suum ipsorum munus nondum
ultra Judaeae terminos extendebant. Communionis
dextram Paulo , qui inter gentes Evangelium an-
nuntiaret, porrigentes, quum tamen unice rijv niQi-
ro(iriv sibi designatam esse putarent, luculenter
ostendebant, se adhuc discrimen facere inter rriv
dxQoßvarlav xccl rnv niQirojAiiv , necdum de Evan-
gelio omnibus pariter annuntiando persuasum sibi
habere. Petrus quidem jam Cornelio, Romano-
rum Centurioni, Evangelium e mandato Divino
annuntiaverat, neque tamen ita ad plenam intel-
ligentiam pervenerat, per Christi Evangehum om-
ne gentes inter atque Judaeos sublatum esse dis-
crimen; nam et Cornelius a reliquis gentilibus
eatenus diversus erat, quod, ut videtur, cum fa-
milia sua portarum proselytis annumerabatur , et

Petrus hoc mandatum, nisi pro speciah habuerit,
quod CorneHi personam unice spectaret, non ea certe
extensione accepit, qua Paulus salutis universitatem
mox proposuit; in defensione certe, quam Hierosolyma
redux roTj tu ntQiTOjiîjg dedit {Act. XI), non diserte
omne discrimen gentes inter atque Judaeos sublatum
esse profitetur; sed potius, unice quomodo Dei manda-
to hac in re obsecutus fuerit, et quaenam ipse Dens per
Spiritnm sanctum operatus fuerit exponit, additis ver-
bis illis: t/tl) rig ijfitjv §vvuTog xmlvaai rov Qtóv',
(vs. 17), quae verba sunt Dei opera venerantis, ne-
que tamen altiorem sensum, qui in hae Cornelii con-
versione latebat, plane perspicientis; atque quodsi rwv
ix TtiQiTOjirig responsum aut potius miratione plenum
gratiae Divinae praeconium: äqu yt xal roTg tamp;viaiv
Ó Qtàg rijv ^iràvoiuv tSmxtv iig ^caijv (XI: 18), au-
dita Petri narratione, suspicionem alicui movere pos-
sit , ac si illi tunc jam de sublato discrimine persua-
sum sibi habuerint; observet ille velim quod mox, ubi au-
dierant in Syria, Antiochiae maxime, plures Hellenistas
ad sacra Christiana accessisse, Judaeo-Christianus Bar-
nabas continuo ab Ecclesiae Hieros. sociis illuc emitteba-
tur (Act. XI: 22) hoc satis ostendere, quantam sollici-
tudinem Ethnicorum ad sacra Christiana accessio iis tunc
etiam offerret. Alia etiam accidere oportuit, antequam

sen in cvmment. ad h. 1. Hinc quoque Petrus Act.~S.: 35 IvTtavri
ïiS-Tfi, inquit, ó lt;pofioviie-voq avi'ov {t'ov Qsöv), xal iqya-
6 IA e v O q d'I. n aii O a V v 1] V j ófxTÖq aïtrm èoTi^v/ licet igiturnon
annumerandus erat rozq vlozq 'Ioqu-^X ys. 36, unns tamen
erat ix tóiv ifo^ovniriav vel ai^ofiivmv t'ov Qiiv.
1) Cf. Schliemann, 1. 1. p. 387.

praejudicatas, e Judaismo resides, inveteratas opinio-
nes exuerent non tantum universe Ecclesiae socii, sed
seniores etiam Apostoliquot;). Valuit hue imprimis, mo-
derante Deo, persecutio, qua mox Hierosol. Ecclesiam
vexavit Herodes Agrippa; ita enim fuga dispersi Apo-
stoli Evangelii in gentium regionibus successum prae-
sentes adspexerunt, quantaque Deus non Hierosolymis
tantum sua ipsorum, sed inter gentes etiam PauU
imprimis atque Barnabae opera operaretur sibi per-
suaserunt; et mox, ubi fame vexabatur Palaestina,
pecuniarum ex Antiochena ecclesia collatio Ecclesiae
Hieros. sociis persuadera potuit, amorem Christianum
inter gentes etiam egregios fructus ferre. Valuit hue
Petri Antiochiae in Syria commoratio, ubi ingentem
adeo Evangelii successum ita adspexit, ut de pariete,
gentes inter atque Judaeos per Christum sublato, haud

1) Hinc etiam intelligimus unice Sadducaeos, nou Pharisaeos,
primorum Christianorum adversarios fuisse (Act. IV: 1, 2, 16;
V: 17, 18); habebantur seil. Christiani Judaeorum secta, et reliqui
Judaei' tantum non nullum Sadducaeis auxilium contra Christianos
ferebant, sed ita ab horum parte stabant, ut templi praefectus cum
ministris nullam Apostolis vim facere auderent, metuentes, ne a
populo lapidibuB obruerentur (^c.. V: 26 coll. IV: 21 33); ^ne
quoque intelligimus Gamaliëlem, Pharisaeum, in synedno calhdt-

d u s • »Wir lesen (prima periodo ante Stepbam mortem) noch nichts
von einer Opposition der Pharisäer ; nur die Sadducäer sind feind-
Z und fanLsch; ihnen galten die Na.arener mit dem Aufer-
sUndeLn als ÜUrapUrisäcrquot; Das Evang. M. unä dte neueste Hy-
ZTi: seine Entstehung ZUr. 1845. p. 90. -- Quantum autem
mutatus erat post decennium Judaeorum in C ristianos animus,
quum Herodes, necato Jacobo,nbsp;a^eorov .o« .o., lo«-

diutius dubitare posset, ideoque, testante ipso Paulo,
cum gentibus epularum communione uteretur, ho-
rumque vivendi rationem sequeretur i) (Gal. II: 12
fitrà tSjv iOvwv avvijaO-iev , v. 14: éamp;viyiwg ^fjg xal
ovx 'lovSaïxwg) Valuit hue denique ipsa Petri si-
mulatio; ea enim erat Petri indoles, quae in lapsum
quidem prona, eadem autem ad poenitentiam agen-

1) Ebionitarnm traditiones, quae Petrum, Matthaeum et Jaeo-
bum unice seminibus atque oleribus, non carne nee vino uses esse
testentur, (testibus demente Rom. Hom. 12: 6. Hegesippo
ap. Eus eb. H. E. Il: 23. Clemente Alex. Paedag. II : 1.
Gregorio Nazianz. TCfçl lo m ai a q, p. 241, edit.
Colon. 1690. Augustino, adv. Eaustum 22; 3. Cf. Schlie-
mann, 1. 1. p. 117 et 428 sq.) Omni fundamento historico desti-
tutes esse haud adeo dixerim. Pariter ac Eomae Judaeo-Christiani
erant, qui oleribus unice veseerentur, quum camem ad zà xotrô
«al àxâamp;agra rafsrruut (ad Rom. XIV: 2, 14, 20, 21. Cf. Baur,
1. 1. p. 384 sq.), quam opinionem ex Judaismo secum duxerant,
inter Apostolos quoque fuisse, qui huic faverent, haud ita ex tri-
pode negari potest; Petri certe responsum Act. X: 14 ita genera-
tim datum fuit, ut omnium animalium carnemadxaxotTa jtai ôxô-
■0-aQva ab eo relatam esse baud immerito suspiceris; sed ipsum
Petri exemplum, quem ex Actibus Apost. et ipsa Pauli Epistola
(Gal. II: 11 sqq.) deinceps meliora edoetum fuisse novimus, os-
tendit, quomodo Ebionitae, ut postea suae sententiae praesidium
quaererent, toiam Apostolorum efflgiem veluti truncaverint, et e
traditione quae sibi placèrent unice protulerint, reliquorum nulla
ratione habita.

2) Hoc imprimis urgendum est contra illos, qui seniores Apo-
stolos semper .Tudaeo-Christianorum erroribus favisse contendant,
ipsam epistolam ad Galatas Petrinae mentis a Judaeo-Christianismo
ad Paulinismum progressionem probare; Petriim seil., Antiochiae
è»nxâg fûrr« (II: U sqq.), jam minus Judaismo obstrictum esse,
quam qualis Hierosolymis ex eadem Pauli descriptione {Gal. II : I
8qq.)proccsscrat.

dam erroremque palam profitendum semper parata
esset; neque dubitamus, quin a Paulo jure vitupe-
ratus Petrus, Hierosolyma reversus, primus fuen't,
qui in Hierosol. Ecclesia Judaicos errores oppugna-
verit, et Jacobum, Ecclesiae antistitem, meliora do-
cuerit; imo, ubi mox (Act. XV) in publica concione
gravis hac de re ageretur disputatio, Petrum nobili
cum fervore Pauli caussam agentem, quin Jacobum
etiam et reliques ecclesiae socios, quoad rei cardinem,
publice illi assentientes audimus. Non igitur in eam
Bauri sententiam pedibus ire possumus, quam dein-
ceps proponit, ac si ab ee inde tempora, que commu-
nionis dextram Ecclesiae columina Paulo atque Bar-
nabae porrexerant, duae in Ecclesia exstiterint Judaee-
Christianerum factiones, quarum severior una sine
circumcisione nullam neque Judaee-, neque Ethnice-
Christianis salutem dari constanter contendens, Paulo
acriter sese oppesuerit et a gentilibus, qui jam ad sa-
cra Christiana transierant, legis observationem petie-
rit; laxior altera, quae, licet cum severiore eandem
doctrinam mente feveret, non tamen ita constans
fuerit, et, postquam antesignani, triumviri illi Jacobus,
Petrus et Joannes, communionis dextram Paulo porrexe-
rant, haud amplius pro doctrina sua pugnare potuerit,
atque ita unice Christianis, e Judaeis oriundis, legis
observationem imposuerit. Paucis quaenam nobis
Ecclesiae facies, pest conscriptae epistolae ad Galatas
habitique concilii Hierosolymitani tempora fmsse vi-
detur indicandum. Postquam universe hcitam, ad
salutem vero necessariam nemini, neque Ethnico-, ne-
que Judaeo-Christianis, declaraverant legis observa-

tionem, et ita Christianis e Jmlaeis Trârçt« i'i)-^ sequi
permiserant, ea vero Christianis e gentlUbus impo-
nenda esse negaverant ApostoH, qui non turhatam
censebant fidel Christianas unitatem, si una ecclesiae
pars Judaeorum cerimonias observaret, altera
minus; Pharisaeorum Judaismus, qui Ethnico-Chris-
tianis legis jugum imponebat, baud amplius irrepere
potuit in Christianorum inter gentes coetus, prouti
antea in Galatiae coetibus acciderat ; nunc autem
in uno eodemque coetu fiierunt, ét qui amplexo
EvangeKo Judaeos mores etiamnunc sequerentur,
ét qui ab omni cerinjoniarum observatione libe-
rum Evangelium amplecterentur. Talibus in coeti-
bus fuisse vel Judaeo-Christianos, qui religiose nà-
TQicc eamp;t] observarent, vel qui, perspecta mox ceri-
moniarnm vanitate, omne hoc jugum exuerent, neque
igitur liberos suos circumcidi curarent, imo eo
procéderont ut praeputium arte attraherent {imanua-
(làg); vel äb altera parte Ethnico-Christianos, qui
alto supercilio Judaeo-Christianorum religiositatem

1) Notum est, quanta fuerit Judaeorum religiositas in iegis
cerimoniis observandis post captlvitatis tempora ; harum unice ob-
servationem postulantes, se legis jura tueri putabant; itaamissonu-
eleo putamina reliquerant. Tales errores, qui per saecula altos in
gente radices egerant, non derepente evelli poterant; itaque sa-
pienter cerimoniarum observatio Judaeo-Christianis permissa fuit, ne
multo plures etiam Christi crucem repudiarent, hac demum accepta
aliquando sibi persuasum haberent: o« ovx iO« dixaioq oidi
ftg, neque veram dbxmöavvtjv ceremoniarum observatione cerni,
vereque Paulum scripsisse: oiâc ot niQ^reiivó^ityoi. nvrol vó-
liov qivXaaaovatv Gal. VI: 13. — Caeternm cf. Thiersch,
Versuch u. s. w. p. 198 et 223 sq.

despicerent et rovg àaamp;evovvTag rij ntanc vexarent;
vel denique qui, fortasse numero perpauci, tv dxQO-
ßvarlcf ovrtg circumcidendos se curarent ; quum a
priori, q. d. , veri simile sit, tum affirmant bisto-
ricae de variis extra Palaestinam ecclesiis notitiae').
Alia lono-e facies fuit coetuum Palaestinensium. Quum

hîc pariter licitum esset nàzQia tamp;ij servare, stabi-
lem ibi sedem nactus est Judaeo-Cbristianismus, et
liber ab omni Ethnico-Cbristianismo viguit ; ab exte-
ris coetibus magis magisque segregabantur bi coetus,
invidis etiam oculis crescentem adeo Ethnico-Chris-
tianorum numerum comtemplantes. Jacobus, Hie-
ros. Ecclesiae Episcopus, in gentium quidem con-
versione vaticinationes expletas videns, neque gen-
tibus cerimoniarum jugum imponendum censens,
ipse tamen fidelis legis observator profectis, ut
videtur, Petro atque Johanne solus ibi relinque-
hatur; illustri cerimoniarum, quem assidue in tem-

1)nbsp;1 Cor. VII: 17, 18. IX. X. Rom. XIV. Ipsa coetuum inter
gentes conditio ansam dabat Palaestinensium Christianorum in Pau-
lum prolatae accusationi Act. XXI: 21. Cf. Neander, Gesch.

2)nbsp;Jacobum legis observationem inter Eieros. Ecclesiae socios
potius commendasse quam improbasse , probabiliter efficias ex iis,
quae leguntur Act. XXI: 20 seqq.; ad salutem autem necessariam
illam haud amplius habere potuit, postquam Christianos e genti-
bus a legis jugo liberos declaraverat.

3)nbsp;Quum et traditio, quae in canone hisce duumviris tribuun-
tur scripta testentur, illos seriore vitae aetate alias extra Palae-
stinam regiones adiisse, e loco Act. XXI: 18 sqq. probabiliter ef-
ficias, eos tunc jam (A... 58) Hierosolymis abüsse. Cf. Thiersch,

plo Hierosolymitano adspiciebant, apparatu baud pa-
rum obcaecabantur Palaestinenses Cbristiani, qui in
dies magis magisque ^ijXcorui tov vófiov evadebant
{Act. XXI: 21), evaoescente tantum non omni Ju-
daeos inter atque Cbristianos discrimine ; unde mox
graviter verendum erat, ne Palaestinenses Cbristiani
ad pristina Judaeerum sacra redirent, quod ut aver-
teretur scripta fuit Epistola ad Hebraeos (Aquot;. 65 —
67) 1). Hacc rerum conditie originem suam petit et
facile explicatur e décrété Hierosolymitano, simul-
que certa nobis testis est de Lucae in narrandis iis,
quae Hierosolymis acta fuerunt, fide historica, quod
quomodo intellectum esse velim, e sequenti disputa-
tione luculentius etiam apparebit.

Quomodo ét mutata deinceps, testantibus reliquis Pauli
Epistolis, certaminis facies, ét ipsa Pauli docendi
agendique ratio valeant ad Lucae in referenda
decreto Hieros. fidem historicam stabilien-
dam exponitur.

Iteratis vicibus merito attendit Baurus ad di-
versas facies, quibus Pauli e Judaeo-Christianis ad-
versarii contra ipsum processerint. Ita epistolam ad
Galatas cum reliquis comparans verrissime: »Auf
der äussersten Spitze der Opposition,quot; inquit

»gegen den Heidenapostel standen unstreitig die Geg-
ner, die wir aus dem Briefe an die Galater kennen
lernen. Sie wollten geradezu nichts anders , als ein
den Institutionen und Formen des Judenthums völlig
untergeordnetes Christenthum, und drangen daher
vor Allem auf die Beschneidung, als die nothwen-
dige Bedingung, unter welcher allein die Heiden in
die christliche Gemeinschaft aufgenommen werden
dürfen. Daher tritt auch hier die Polemik des Apo-
stels in ihrer ganzen Stärke und Entschiedenheit auf,
in keinem andern Briefe spricht sich der Apostel so
unmittelbar und unzweideutig über sein ganzes Ver-
hältniss zum Judenthum und «m den Judenaposteln ms-quot;
et hoc quidem, quoniam adversarii horum Apostolorum
auctoritatem Paulo opponebant. Haud poterat ideo,
quod initio vidimus, Paulus in hacce Epistola ea quae
Hierosolymis acta fuerunt {Act. XV), siientio prae-
terire, suique defendendi arma in aliis omnibus, quae
multo minus probarent, quaerere; quodsi vero statuas
conscriptam fuisse epistolam ante concilium Hieros., ét
omnis difficultas tollitur, ét Paulum in Ep. ad Gal. ac-
curate omnia referre videmus, quibus auctoritatem suam
Apostolicam doctrinamque non ab hominibus petitam
esse, et qualis reliquorum Apostolorum de legis ob-
servatione sententia fuerit probaret. Ponamus, quod
Bauro satis verisimile videtur, decretum Hieroso-
lymitanum numquam latum fuisse; tunc jure quaerimus
undenam factum sit, ut adversarii haud amplius, reli-
liquorum Apostolorum auctoritate nisi, plenissimam

legis observationem postulare ausi fuerint ; quid caus-
sae fuerit, cur prorsus mutata sit pugnae facies?
Haud enim sufficit, ut cum Baure memorabile esse
dicamus, in epistolis ad Corintbios band amplius de
circumcisionis necessitate agi, licet idem oppugne-
tur Judaïzantium adversariorum genus , pugnamque
ibi, exuta prima, iliaque rudiore forma, moderatius
prodiisse, aut in epistola quoque ad Romanos longe
mitius adversariorum genus ab Apostolo oppugnari,
qui neque de circumcisione gentilibus imponenda
amplius cogitarent, nec Pauli Apostolicam auctori-
tatem in dubium vocarent ; sed caussa quaeren-
da est, cur haud perstiteriut in petenda a genti-
bus circumcisione, quod tam prospéré in Galatiae
ecclesiis iis cesserat. Nisi verum est, reliques Apo-

1)nbsp;1. ]. p. 258. Baurus quidem in mutata, qua Pauli adver-
sarii Corinthi prodierint, facie, horum prudentiam seu calliditatem
cerni ait, quippe qui rite perspicerent sibi in Ecclesiam, quae se-
dem constituebat Graeci cultus et maximam partem Ethnico-Chri-
stianis constabat, alia ratione prodeundum esse, quam in Asiae
Minoris Ecdesias. Vid. p. 260, coll. p. 273. Mira sane prudentia !
Quodsi enim revera etiamnunc iisdem armis uti potuerint, qui-
bus in Galatiae ecclesiis tam prospère ad doctrinam suam commen-
dandam usi fuerant; quodsi etiamnunc reliquorum Äpostolorum
auctoritatem pi-aetendere potuerint, nec tamen hoc fecerint, miseros
potius suae eaussae patronos illos dicere, quam illorum pruden-
tiam admirari quia dubitaverit? Hoc Baurus ipse perspexisse
videtur, quum fieri etiam potuisse addat, ut ipsi jam meliora
edocti haud amplius do circumcisione ab Ethnicis petenda cogita-
verint. Cur autem hoc eoncedens Baurus, ea, quae Hierosolymis
Act. XV acta sunt, et Pauli atque reliqnarum Äpostolorum con-
sensum probant, in dubium vocarc possit, non satis perspicio.

stolos suam de legis observatione sententiam ita
enuntiasse, ut variarum ecclesiarum sociis innotue-
rit, aenigma oritur, quod solvendum est, ante-
quam Lucae historicam fidem denegas, ubi facta nar-
rat, quibus omnis haec rerum conditio egregie ex-
plicatur. Quum enim tota primorum Christianorum

doctrina ab iis penderet Apostolis, qui cum Christo con-
versati fuerant, hi autem initio îlierosolymis Judaeorum
mores sequerentur legemque observarent, intelligitnr

Galatiae ecclesiis evertendae; quodsi vero illos dem-
ceps haud amplius probatis bis armis uti videmus, haec
arma iis ademta fuisse jure suspicamur. Adversarios iis,
quae Paulus primo et altero Epistolae ad Gal. capitibus
refert, provocatione ad rehquos Apostolos destitui, ple-
numque Paulum inter et Ecclesiae columina consen-
sum probari merito negant Tubingenses; contra vero
post ea, quae Lucas Actuum c. XV Hierosolymis
acta esse refert, circumcisionis ad salutem coraparan-
dam necessitas haud amplius tamquam reliquorum
Apostolorum sententia commendari poterat; data epi-
stola illa ecclesiae Hierosolymitanae, et cum variis,
quas Paulus inter gentes condiderat et deinceps etiam
condidit, ecclesiis communicata, Pauli adversarii a
commendanda circumcisionis necessitate desistere coacti
fuerunt. Ita demum intelligimus, quare deinceps
mutata prorsus facie atque obliquo quasi ictu ^ in
ecclesias, a Paulo conditas, irruerint; fidem igitur
habemus Lucae haec narranti, donec Tubingenses
meliora docuerint atque mutatae hujus rerum condi-

certis probetur indiciis historicis, Actuum cap. XV
narrationem erroris aut raendacii convincat. Lato
igitur decreto Hierosolymitano, mox (ut videtur se-
quenti anno) Pauli adversaries in Thessalonicensi ec-
clesia, obliquam, ut ita dicam, viam suae doctrinae
sternare videmus, quum, eommendata Christi instante
parusiä, nuper conversorum animos terrore implerent,
quo ducti in Evangeho, quod Paulus iis annun-
tiaverat, baud aoquiescerent, sed ad legis observatio-
nem confugerent i); in Corintbiaca Ecclesia, in dubium
vocata Pauli apostolica auctoritate prolatisque in Pauli
personam opprobriis, ecclesiae socios ab ipsius doctrina
et exempli imitatione avocare studebant^); quodsi postea,
decem fere annis post eonseriptam epistolam ad Gal.
latumque decretum Hierosol., hic illic, veluti Colossae
(Ep. ad Col. n. vs. 11, 16) et Philippis (Ep. ad Phü. HI
init.) eadem (sroi%iXcc tov xóofiov commendabantur, quae
olim in Galatiae ecclesiis, nusquam tamen reliquorum
Apostolorum auctoritatem praetentam videmus; quum
ipsa quoque ratio, qua Paulus in epistolis, quas memora-

1)nbsp;Ita probabiliter a Judaeo-Christianis turbarum, quas eommen-
data instans Christi parusia excitavit, originem repetit Schlie-
mann, 1. 1. p. 393. Quodsi hic initia hac in re cemi Judaï-
zantium factionis affirmat (einleitende Massregel.... das Gesetz
aufzudringen), quae mox Galatiae ecclesias aperte magnoque impetu
irrueret; nos ét in obliqua hac doctrinae suae commendandae
ratione, ét in conamine per fictitiam Epistolam (2 T/iess. II, 2)
ecclesiae sociis persuadendi, conatus cernimus eorum, quibus aperte
prodeundi et ad reliquorum Apostolorum auctoritatem provocandi,
quod in Galatiae ecclesiis antea fecerant, opportunitas decreto Hieros.
praecisa fuerat.

tis ecclesiis dedit, hos errores impugnet, luculento
documento est, quam exiguo cum successu ibi commen-
darentur , si cum Galatiae ecclesiis eas compares ').
Romae denique haud adeo adversarii Pauli prodiisse
videntur; in epistola certe, quam Romanae Ecclesiae
' dedit Apostolus , nusquam, prouti in reliquis epi-
. stolis, adversarios ob oculos habet neque ibi de lege
gentibus imponenda necne ambigebatur ; sed et
Christianae religionis universa conditio, cujus inter
gentes propagatio, imprimis post Pauli inter Ephesios
commorationem, quo tempore conscripta fuit Episto-
la ad Rom. {Act. XX: 3), in dies increscebat, quum
Judaeorum animi magis magisque obdurescerent, ét
Romanae imprimis ecclesiae ratio, cujus maxima
pars ex Ethnico-Christianis constabat, huic epistolae
conscribendae ansam praebuerunt. Quum enim Ju-

1)nbsp;Haec non ita intellecta esse velim, ac si Paulus minus gra-
viter invehatur in falsos doctores in hisce ecclesiis, quam in Ga-
latiae ecclesiis; imo quum in epistola ad Galatas magis eos,
quibus data est epistola, increpet, contra adversarios suam au-
ctoritatem doctrinamque ita tucns, ut alteram auctoritatem alteram-
que doctrinam, quae dialectice refatanda esset, illi oppositam fuisse
appareat; in reliquis epistolis Judaïzantes adversarios aperte mcn-
dacii, fraudis atque impudentiac accusât (cf. imprimis 2 Cor. XI:
13, Philipp. III: 2). Post decretum enim Hieros. variis o.rtibus
utendum iis erat ad commendandam suam doctrinam : quod au-
tem illi, ad quos missa est epistola, magis monentur, ne Ins
artibus capiantur, quam ut jam capti vituperantur, hoc documento
est, adversariis doctrinae suae commendationem parum successisse.

2)nbsp;Consentientem quodammodo hae in re babemus B au r u m
1. 1. p. 380: .die Gegner des Apostels sind nur die L ser des
Briefs selbst, in welchen der Apostel ebenso sehr Bruder als Geg-
ner erkennt.quot;

daeo-Christianorum de misera gentis suae incredulae
sorte augesceret anxietas, neque sine invidia crescen-
tem Ethnico-Christianorum numerum adspicerent,
quo praerogativae, Judaicae genti concessae, otFende-
rentur; Paulus in Epistola ad Eomanos non tam in
arenam descendit, ut adversarios oppugnet, quam po-
tius solatium aflfert eorum animis, qui, pariter ac ipse,
gentis suae incredulae sortem lugebant, ita tamen, ut,
exposita Euangelii summa, Judaeos quidem primum,
sed pariter etiam gentes vocatos esse, ut salutis, qua
'lov8a~i6,g re xcà quot;Elltjv indigeant, participes fierent,
ostendat. Hinc in magna argumenti similitudine cum
epistola ad Galatas, e diversa utriusque ecclesiae con-
ditione epistolae ad Romanos, cui conscribendae pa-
riter atque reliquis epistolis ipsius ecclesiae conditio
ansam dedit irenico-catechetica, si ita dicere licet.

1) Capitibus IX, X et XI ea pars continetur, unde totius epi-
stolae interpretatio proficiscenda est, quoniam iis conscriptae epistolae
opportunitates indicantur. Vere Baurus, 1. 1. p. 354: »Erhellt
hieraus dass es dem Apostel Kap. 9, f. nicht auf dieselbe Weise,
wie in dem vorangehenden Abschnitt (Kap. 1—8), um die Ent-
wicklung neuer dogmatischer Ideen zu thun ist, so ist eben so
klar, dass es um so mehr seine Absicht ist, die schon entwickelten
Ideen nun mehr auf gegebene bestimmte Verhältnisse anzuwenden'';
hae (die gegeb. best. Verh.) autem in ipsa Romana ecclesia ade-
rant: in hac ipsa ecclesia crescens in dies Ethnico-Christianorum
numerus Christianorum e Judaeis exiguam catervam invido luctu
afficiebat. Concedendum est Bauro, rationem, qua Paulus C. XI:
13—24, Ethnico-Christianos alloquitur, argumento esse, Apostolo
caeteroquin magis cum Judaeo-, quam cum Ethnico-Christianis
rem esse; neque tamen hinc efficias Romanae ecclesiae maximam
partem Judaeo-Christianis constitisse, nisi prius hanc miram sane (etsi
plerisque interpretibus pro axiomate sumtam) probaveris thesin: illi,

Quum ita diversa, qua Pauli adversarii prodierunt,
facies decreti Hierosolymitani omniumque eorum,
quae Lucas C. XV refert, d^iomariocv tueatur; ipsius
Pauli quoque agendi docendique ratio, quum Iiis de-
mum explicetur atque intelligatur, Lucanaenarrationis
veritati testis est minime contemnenda. Narrationem
de Timotheo, brevi post concilium Hierosolymitanum
circumciso {Act. XVI: 3), nulla fide dignam esse,
band sine veri specie contendit Baurus 2); quis
enim credat, Apostolum, qui antea firmiter iis sese
oppesuerit, qui Titi circumcisionem peterent (Gal.
II: 3), iisque, qui in eo essent, ut circumcisioni sese
submitterent, seriore etiam tempore scribat: idè,
iym UatiXoi Xs-/(0 viTiv, oti, tàv neqitiiivijaamp;e, Xqi-
aróg «V«? oiiSèv ü)(peXTj(rei (Gal. V: 2 coll. V. 11
et III: 10, 28), hunc, inquam, auctorem fuisse
ut Timotheus , e matre Judaea, patre vero Graeco
natus, circumcideretur ? aut ipsum Judaeorum cen-
monias religiose observasse, quin Naziraeorum etiam
votum suscepisse {Act. XVHI : 21, XXI: 23-26) ?
Ab altera autem parte jure ipsum Paulum actorum,
quae Lucas .ipsi tribuit, patronum adducunt, ubi:
iXitl»(Qos dif, inquit, ix nàvTwv, nmiv tficcvrov tSov-
Xcoaoe, quot;va Tovg nXiiovag xi^Snaco, xod iyevóiA.7iv ro.j

'lovdocioig wg 'lovöcclog, 5V« 'JovSaiovg xegdijam' toT
vnó vó^JLOv ég vnó vó/iov, iva rovg vnó vófiop xfQÖrj
aco, fiij wv avTÓg vnó vófiov (1 Cor. IX: 19, 20)
et, antequam iis, quae Lucas refert, fidem denegas
quomodo haec verba cum Pauli in epistola ad Ga
latas doctrina conveniant, esplicandum esse monent ^
Haec autem explicatie utrum interpretibus satis ces
serit vehementer dubito ; nam vel dictorum in ep
ad Gal. plenamvim, quum, in auxilium vocata ana
logia fidei, moderandam esse cènserent, enervarunt
vel ea , quae necessarie e dicto in ep. ad Cor. con-
cluduntur, callide evitarunt; vel ad locirm in ep. ad
Gal. monentes, Paulum alibi lenins de eadem re exis-
timasse, difficultatem indicarunt quidem, minime
vero solverunt. Tollitur autem difficultas, dummodo
rite ad Ecclesiae Christ, conditionem attendimus, quo
tempore conscripta fuit epistola ad Galatas, mutatam
illam deinceps, postquam seniorum Apostolorum de
legis observatione sententia variis innotuerat eccle-
siis. Tempore illo, quo Titi circumcisio petita et
epist. ad Gal. conscripta est, praevalebat in Eccle-
sia, quem seriore tempore dixerunt, Ebionitismus,
ort idv fiij niQirifivijödt ru) famp;ti Mwvatcog, oi) 8t!-
vaaamp;e (luamp;rjvai docens, et ita circumcisionem ab om-
nibus tam Judaeis quam gentibus, qui ad sacra
Christiana transirent, postulans; tali doctrinae, quae

1)nbsp;Haoc verba, quae propter homoiotelouton excidisse viden-
tur, eum plerisque interpretibus retinenda sunt. Cf. de Wette,
in comm. ad h. 1.

Judaismo de Evangelio victoriam pararet, eo majore
animi fervore resistit Apostolus, quo magis instantem
illius victoriam prospicit, quum illius patron! haud
sine veri specie ad reliquorum Apostolorum aucto-
ritatem provocarent, a qua tota pendebat prima ec-
clesia. In epistola igitur ad Galatas, vere monente
Calvino i) »circumcisionem Christo, fidei, Evan-
gelio et gratiae opponit, ut sit merum pactum legale,
in operum meritis fundatum quum pseudoapostoli
opus meritorium esse fingerent, et ita legis observa-
tionem commendarent. Nisi hicce Ebionitismus
ex ecclesia cesserai, Paulus, quam semel inierat viam,
nunquam relinquere potuisset. In tali rerum conditione
Timothel circumcisio aut voti susceptio, brevi, agendi
illa norma, quam Paulus (1 Cor. IX: 20) suam fuisse
dicit, Evangelii caussae misere nocuisset 2) ; at vero,
postquam Pauli constantia suae caussae victoriam at-
tulerat, et Spiritus sanctus caeteris Apostolis de veri-
tate Paulinae doctrinae persuaserat, Ebionitismum ex

2)nbsp;Non igitur Pauli neopliyti ardori Severins de eireumeisione
judicium tribuimus, neque nostram sententiam spectant ea, quae
contra B Ö11 g e r u m disputât E Ü c k e r t u s, Magaz. f. Exeg. n. Theol.
d. N. r. I, p. 125. Verissime hic: »Daher (quoniam legis cir-
cumcisionisque ad salutem necessitas Paulinam doctrinam prorsus
evertebat)quot; konnte er nicht nur nichts nachgeben, ohne sofort das
Ganze seiner Lehre und seines Werkes aufs Spiel zu setzen,
sondern es musste auch - bei seiner Natur zumal - der Kampf
auf sein eigenes die Wirkung haben, die er ziemlich auf jeden
Menschen hat, ihn je längerer währte, desto mehr m semer
üeberzeugung zu bestärken, je mehr er darum litt, desto unzu-
gänglicher joder mildere Ansicht zu machen.

Ecclesia expulit decreto Hierosolymitano vulgatum
Apostolorum judicium. Quum ita Apostolica auctoritate
litibus de circumcisionis ad salutem necessitate finis im-
positus esset, Paulus demum sine Evangelii detrimento,
imo magno bujus emolumento, illam normam sequi po-
tuit, quam ipse aliquot annis post suam fuisse declarat;
et Timothei circumcisio, suadente Paulo, in eadem
illa regione suscepta, quo Apostolus ante concilium
Hierosol. banc ipsam epistolam miserat, primum in
Ecclesia, a legis Servitute liberata, monumentum est
libertatis vere Christianae, quo facilius inter Judaeos
Evangelium propagaretur, exstructum i). Constantia
autem, qua Titi circumcisioni obstitit Apostolus, in
Ecclesia, quae nondum legis jugum exuerat, fervor
ille in vituperanda timida Petri simulatione, illud
dväamp;i(Jia tatw in omnes, qui aliud evangelium annun-

1) Vera hic adscribere juvat Viri Doct. da Costa verba: »Dat
Paulus Titus niet besneed op den eisch der Christenen uit de Jo-
den, dat hij Timotheus ongevraagd aan de besnijdenis onderwierp
ter wille van de nog niet tot Christus bekeerde synagoge, was
juist het toppunt van consequentie in de opvatting der vrijheid van
het geloof.quot; 1. 1. p. 156. Recte, si Timothei circumcisio eo tem-
pore suscepta fuit, qua in ipsa ecclesia circumcisionem ad salu-
tem necessariam esse haud amplius contendebant, quodsi vero
cum D. C. epistola ad Galatas, et ita tota quoque, quae ex illa
cognoscitur, ecclesiae conditio ad seriora tempora refertur, Paulus
certe valde imprudentur egisse dicendus est; etiamsi enim neque
ipse nec Timotheus, siquidem hic pariter atque Paulus Christiana
libertate gaudebat, hac circumcisione legis jugum sibi imponerent;
in ecclesia, quae Pharisaeorum Judaismo adhuc turbabatur, hoe
factum sine magno internae pacis damno haud peragi poterat. Quae
hic disputavimus satis etiam Ebrardi disputationem réfutant in
diario: Zukunft d. Kirche 1S47, p. 320 sq.

tiarent, {Gal. I: 8, 9), tota denique epistola ad
Galatas illustre constituunt tropaeum in pugna, qua
Pharisaeorum Judaisinum, in Ecclesia Christiana de
imperio decertantem, profligavit Paulus. Medium
autem inter hoc utrumque decretum Hierosolymita-
num comparatae libertatis constitutaeque internae pa-
cis pignus constituit; quod antequam concidere licet,
aliud prius in illius locum substituendum est, quod
tam devictae Judaismi formae, qua in Galatiae ec-
desias processerat, quam diversae, qua Paulus usus
est, agendi normae rationes reddat. Audio quidem,
qui graviter me vituperandum esse censeant, quod
Actuum à^ioniavlav tuendi studio abductus, Pau-
lum inconstantiae accusem, atque pro firmitate et
constantia Apostoli in oppugnandis erroribus, quibus
angusti suorum aequalium animi constringerentur,
indulgentiam quandam, vel potius ad errores istos sese
accommodandi studium, baud minus vituperandum
quam Petri istam vttó-aqigiv , ipsi tribuam ; bis
autem convenienter iis, quae hucusque disputavimus,
hoe unum respondemus, mutata rerum conditione,
qua versamur, mutandam quoque esse agendi nor-
mam 2); illumque, qui, postquam facto doctrinaque

1)nbsp;Usitata haec est Tubingensinm querimonia in illos, qui Lucae
fidem historicam tuentur; vid. v. c. Baur, 1. 1. p- 198. sq.

2)nbsp;Hoe universe monendum est contra morem illum in Tubm-
gensium critica usitatum, quo ad facta quaedam atque dicta, m
epistola ad Galatas obvia, semper provocent, ac si his solis tota
Apostoli vita atque doctrina deseriberetur, parum attendentes
utrum rerum conditio eo tempore, quo Apostolus hacc peregit
atque docuit, diversa sit ab illa, qua facta dictaque Apostolo trx-

errores oppugnaverit atque constantîa sua devicerit,
deinceps etiam agat doceatque, ac si errores illi etiam-
nunc dominarentur, non constantem dicendum esse,
sed parum sapientem; quippe qui libertatem suam,
quam aliquando sapienter inbibuerat, ne eorum, qui
nondum eadem libertatis notione gauderent, errores
augescerent, horum jam devictomm errorum vincu-
lis constringi patiatur. Haud aliter Apostolus in epis-
tola ad Eomanos, data illa Ecclesiae, ubi legem cir-
cumcisionemque necessariam esse haud amplius con-
tendebant , de circumcisione aliter loquitur quam
in Epistola adGalatas; in illa enim circumcisionem,
in sua natura consideratam, merito symbolum facit
gratiae, sigillum illam dicens justitiae per fidem,
Christum gratnitamque salutis promissionem sub
circumcisione includens, quoniam ibi explicat quale
Dei institutum , veluti sacramentum, quod Abraha-
mi fidei serviret, fuerit; in epistola vero ad Galatas,
non respiciens ad Dei consilium in instituenda cir-
cumcisione, sed unice psendo-apostolorum errorem im-
pugnans, qui opus meritorium illam esse fingebant,
et ita illius ope legis observationem commendabant,
circumcisionem tamquam initiationem ejusmodi pro-
fessionis considérât, et hanc ab hominibus profectam
corruptelam impugnatHaud aliter igitur tempore,
quo circumcisio in Ecclesia haud amplius profitendae

bnuntnr, quae, quod fatendum est, non mutata^ rerum conditione,
Apostolum, nisi simulationis, certe inconstantiae arguerent.

1) Cf. Calvinus; Comm. ad ep. a.à Gal. V: 3, cujus verba fere
intégra dedimns.

legis initiatio habebatur, eidem sua sponte in quod-
eunque Ecclesiae commodum quemvis circumcisioni
tradere licuit, qui antea, quum in ecclesia una cum
eireumeisione legis observatio tamquam ad salutem
necessaria postularetur, firmiter constanterque, quomi-
nus susciperetur, vetuerat. Hoc facto effatum suum
explicabat atque confirmabat: navra (loi i^tariv, dlX^
ov TtuvT« avficpioir navra fioi i'^ioriv, aXV ovn tyw
t^ovaiuad-nrsQiiui vnó Tivog, (1 Cor. VI: 12), et osten-
debat non offendi libertatem, quae omne servitutis ju-
gum exuerit, si mox sua sponte eadem onera libere
subeat, imo illum demum vere liberum esse dicendum,
qui, quum permultis miserura servitium ita placere
videat, ut bona a libertate allata suo pretio aestimare
nec velint nec possint, denuo servitium sponte susci-
piat, ut servus cum servis de servitutis miseria agat;
bonorum, quibus liber gaudet, communicatione horum
desiderium inter illos excitet, et viam, quae ad illa
ducit, iis monstret; qui, ut brevi dicam, Paulinam hanc
normam sequatur: tltv'amp;eQog mv Ik nàvrcov , naaiv
ifiavTÓv iSodXwaa, ïvu xovq nldovas xegdijam »)•

1 ) Quo sensu B a u r u s hoe effatum intellexerit, et quo facto e Pauli
Vita illud illustret; haud liquet in eo, quod 1. 1. pag. ISP »Was
der Apostelquot;, ipquit, »1 Cor. IX: 12 (lege: 20) sagt, er sey den
Juden ein Jude geworden, um Juden zu gewinnen, kann doch
gewiss nicht in einem Sinne genommen werden, in welchem er
wesendicU Grundsätze verläugnetnbsp;müssie,quot; ubi quemvis facile s.hi

consentientem habebit; quae deinceps leguntur: »Er kann ja den
Juden nur in demselben Verhältnisse ein Jude geworden seyn, m
welchem er auch den Heiden ein Heide wurde,quot; verba sunt, quo-
rum Ulustrationem frustra quaesivimus ; qui autem ea legerit, quae
pag. 654 seq. disputât auctor, veluti: „Wie aber die wahre Frei-

Quam ita extra Ecclesiam erga Juclaeos atque Gen-
tes, eandem quoque in Ecclesia erga Judaeo- et
Ethnico-Christianos et ipse secutus est et ahis com-
mendavit agendi normamquam iisdem fere verbis,
nisi quod magis fraterni amoris affectum testentur,
enuntiat: nccvra (fioi) a^eaviv, dlV ov nävzK av/icpi-
Qdquot; TtävTu {fiOl) t^tGTiv, aAX' ov nccvra olxod o fitl
(1 Cor. X: 23); ita enim, quum in Corinthia ecclesia
multi altiore cognitione {yvcoan) superbientes, a car-
nibus e gentium victimis residuis {tldmlóamp;vrcc) ab-

heit nicht ohne Selbstbeschränlcung ist, nur durch die Schranke ,
die sie sieh selbst setzt und wieder aufhebt, ihren BegriflF realisi-
ren kann, wie eben deswegen die grösste Freiheit, von allen been-
genden und hemmenden Formen auch wieder die grösste Fähigkeit ist,
mit seiner Subjectivität iu die verschiedensten Formen einzugehen, so
hethätigte sich bei dem Apostel ebendadurch sein christliches Frei-
heitsbewusstseyn als das wahre, aus der ächten und lauteren
Quelle der Freiheit entsprungene.... Diese tnnere sretsft^e Frei-
heit, ohne welche es kein christliches Bewusstseyn gibt, hat der
Christ iu jeder Lage seines Lebens. Er ist innerlich frei, auch
wenn er äusserlich unfrei ist'; qui haec, inquam , legerit, mirabitur
auctorem loco, quem primum laudavimus, haud distinxisse inter li-
bertatis internam conscientiam et externam, qua prodeat, formam,
neque inter verae doctrinae negationem et accommodationem ad
formam quandam externam, eamque eo consilio concessam, ut il-
los, qui neglecta seu ignorata ipsa re, his formis adhaerescant,
ad ipsam rem revoces, hanc iis patefaeias atque illustres et, quodsi
imperfectam eam esse iis constiterit, ad meliora illos ducas.

1) Neque tamen ideo n. 1. verba: iys-vóixtjv ToZg aoamp;eriatv lt;os
èaamp;ivijg de Christianis, quorum debilem conscientiam vencra-
batur Apostolus, intelligenda esse censeo, quoniam additum: quot;va
Toiii daamp;fve^i xtgdijao), de iis, qui nondum Evangelium accepe-
rint , Judaeis et Ethnicis, cogitare Apostolum suadet. Cf. J. E.
Oslander, Commentar ueb. d. erst. Br. a. d. Kor. ad 1- 1.

stinentiam angustis animis relinquendam esse, yvwsiv
autem, quominus ipsi tale quid observarent, vetare
contendeçent; amoris prae gnosi praestantiam eiFert
Apostolus: yÙQ ypamp;aig cpvaioî, ij Si dyàni] oîxodo-
(itX (1 Cor. VIII: 1 coll. XIII: 2), et, qui saepius
illud: fiinriral nov yivtaamp;e omnibus commendaret,
hac quoque in re, ut superbientes Corinthii hanc amo-
ris legem vitae quasi signo obsignarent, de se ipso
testatur: ëiÓTteg d ^Qw^a axardccll^n rov dâiXfôv
fiov, ov ia,{j cpàyœ XQta tig rov alwvcc, 'Iva firj tov
ddsXqiói' fiov axavdaXîaco (1 Cor. VIII: 13). — Sed
non Pauli vitam aut indolem adumbrare nobis pro-
posuimus; redeamus igitur eo, uude digressi sumus. —
At vero hac ipsa digressione novis difficultatibus con-
strict! tenemur, de quibus deinceps videamus.

Duhitatio, ex epistolis ad CorintUos contra Lucae,
decretum Hieros. referentis, fidem historicam.

Quodsi revera latum fuit decretum Hieros., quo
non tantum de circumcisione actum fuit, neque ab
omni onere liberati fuerunt Christiani, diserte vero
constitutum fuit: firjSiv -nUov iniTlamp;iaamp;cc. ßägog,
nlnv Twv inâvayxeg TodTwV

xal «îgt;«ros, xai nvi-ATOV, «« ^oq-
vdccg, Paulus in epistolis certe ad Corinthios hujus
decreti mentionem facere debuerat, ubi et turpem
incestum {noQvdav) punit, et quaestionem ne^l rœv

ildcoXoMtcûv solvit (Cor. V et VIII); quid? quod
lato decreto Hieros. Corintliii ne ipsain quidem niQi
rwf ildüaXod-tfToov quaestionem Apostolo proponere
potuerant. Ita Baums »). Pariter Neander us
memorabile esse dicit, nullam hujus decreti injici men-
tionem; illam autem Pauli propriam esse notam mo-
net, quod hand ad scriptam legem provocet, sed ad
internam illam legem, fidelium animis inscriptam, ad
amoris illum sensum, ab Evangelio postulatnm ; praeter-
eaque, quoniam hujus decreti erat pactum constituere
intei- utramque et Judaeo- et Ethnico-Christianorum
partem, simulatque alterntra in pacto non maneret, hu-
jus observandi officium baud amplius ab altero peti
posse, atque igitur, postquam Judaeo-Christiani ab
Ethnicis circumcisionem petere hand destiterant (quod
ex epistola ad Galatas efficitur), Ethnico-Christianos
quoque pacti vinculis solutos esse; quam Neanderi
argumentationem Baur us 4) facile atque jure eo

3)nbsp;Unice ab Apostolis Palaestinensibus observatum esse decretum
Hieros. ait Neanderus, testante Luca Act. XXI: 25; hoc au-
tem argumentum contra Bau rum nihil valere, ut latum esse de-
cretum probes, intelligitur, negamns praeterea a Judaeo-Christia-
nis haud observata fuisse, quae decreto il]o sibi imponerentur;
argumenta enim ex epistola ad Gal., ante latum decretum data,
duota nihil valent ; quum autem in Epistolis ad Corinthios de cir-
cumcisione nullus sermo sit, in ipsum indubitato argumento est,
Judaeo-Christianos ibi pactum observasse, neque igitur ibi Ethnico-
Christianis licitum erat pacti vincula solvere. Quis denique cre-
dat, Paulum talem normam probasse : una parte pactum haud ob-
servante, altera haud amplius illo tenetur?

convertit, ut probet numquam decretum Hierosoly-
mitanum latum fuisse, Quum automnes ex ipsarum
Pauli epistolarum, et diserte quidem earum, quas
Corinthum misit, diverso ab Epistola ad Galatas ar-
gumento, turbasabiis, qui circumcisionem peterent,
excitatas, sedatas esse viderimus, atque ét hanc ét alias
propter caussas latum fuisse decretum contendamus ;
jure a nobis quaeritur, quomodo explicandum sit, Apo-
stolum, quum Judaeo-Christiani pactum observarent,
hujus observationem ab Ethnico-Christianis haud di-
serte postulasse ? ad quam quaestionem solvendam co-
gnoscenda nobis est Corinthiae ecclesiae conditio,
imprimis partium in illa indoles, qua de re deinceps
videndum.

Ut solvatur mota duUtatio, in Ecclesiae Corinthiae
conditionem, maxime in partium ibi vigentium
indblem inquiritur.

Ipsa utriusque Epistolae ratio luculenter docet,
Apostolum haud explicita ratione singulas singulatim
partes refutare, ideoque, licet ipsis Corinthiae ecclesiae
sociis, lectis epistolis, continuo quid singularum par-
tium socios spectaret, quid minus, liqueret, senten-
tiarum, quas protulerunt interprétés, cohortem tuâ
quidem augere licet, adductis quae probabilem illam
reddant argumentis, sed probabilitatis nomine con-
tentus a certi quid statuendo désistas, nisi divinare
prius magnus tibi donet Apollo. IHud autem prae

caeteris caveas, ne analogiae jure abutens sententiam
sumas, aliunde, non ex his ipsis epistolis haustam,
qua sumta varios, qui ad banc sententiam adoptari
possint, loeos eligas, et ex horum interpretatione diver-
sarum partium effigiem fingas; baud dissimilis artifici,
qui, ut effigies ingenio suo, aut nescio unde, petita
cum ipsa re conveniat, hanc ad illius exemplar mu-
tare velit. Hanc tamen praepostere agendi rationem,
maxime post Storrium, permulti secuti sunt inter-
prétés, quicunque quas ex epistola ad Galatas cog-
nitas habebant Paulinorum et Antipaulinorum, qui
Paulinae doctrinae reliquorum Apostolorum oppone-
bant auctoritatem, oppositas partes ad epistolas ad
Corinthios traduxerunt et ita dichotomiae, ut ita di-
cam, patroni Paulinos atque Apollonios Petrinis
atque Christinis, Ethnico-Christianos Judaeo-Chris-
tianis opposuerunt, omnia angusti animi aut latis-
simo sensu Judaizandi indicia his, libere contra
cogitandi atque agendi illis tribuentes. Quae ratio
ideo quoque improbanda est, quoniam ubi errores in
vitae consuetudine (practici) primi sunt, atque eorum,
qui in doctrina cornuntur (theoretici errores), fontem
constituunt, aut praesidium in iis quaerunt, (ratioci-
nationes enim excogitari aut auctoritatem quandam
quaerere solent homines, quibus actiones suas tuean-
tur), haud raro cupide arripitur doctrina quaevis
aut auctoritas, etiamsi hujus patroni contrariam se-
quantur agendi normam. Corinthi autem, in sede
illa Graecae libertatis, in hcentiam libidinemque
depravatae, dissidiorum in Ecclesia primam caussam
potissimum in sociorum moribus quaerendam esse.

quum haud sine veri specie suspiceris ita indicia,
ex ipsis epistoUs hausta, probabile reddunt.

Mox ubi Apostolus Corinthum reliquerat jam
communionem cum incestis (fit/ avvavtttiiyvvaamp;Ki nÓQ-
voigy) vetare debuerat, atque ubi raah quid veluti prae-
sagiens, quoniam per longum tempus nihil certi de
ecclesiae conditione audieratipse per Macedoniam
Corinthum petere sibi proponit, a quo consilio quum
retineretur propter prosperam Ephesi Evangehi prae-
dicationem, paterno amore plenus Pauli animus Ti-
motheum, suum rtyivov dyanTjTOv xal tvkstóv tv
Kvq'ko (1 Cor. IV: 17), Epheso miserat, qui peragrata

1 ) Cf. N e a n d e r, Gesch. d. Pß. u. Leit., I, p. 300 sq. Pulcre d a
Costa, Paulus I, p. 287. »Waar had immer die YÏjand (die zijn
onkruid mengt onder het zaad van den Zoon des menschen) betere
gelegenheid en talrijker poorten om in te gaan tot dit zijn werk
der duisternis, dan te Corinthe, die stad, werwaarts zoo veel rijk-
dom en weelde, ook van wetenschap en mensehelijke wijsheid,
als op de golven van hare twee zeeboezems, als uit Azië en Eu-
ropa gelijkelijk, heen stroomde?quot;

2)nbsp;Sive postquam per annum cum dimidiato Corinthi ver-
satus fuerat {Act. XVIII: 11), seu, quod probabilius videtur
(2 Cor. XII: 13, 14 II: 1 coll. cap. XII: 21, XIII: 1 et 1 Cor.
XVI: 7), iterum per breve tempus, fortasse antequam Ephesum
adibat (Act. XIX: 1), Ecclesiam visitaverat. Cff. Ne an der, 1.1.
I, p. 327 sq. Oslander, Comm. p. 7 sq. et qui ab his laudan-
tur scriptores.

3)nbsp;1 Cor. V: 9. Hoc unum est, quod de deperditae hujus epi-
stolae argumento novimus; ne quis dicat hoc ipsum monitum argu-
mento esse decretum Hieros. Corinthi ignotum fuisse, is teneat
Ti àTiix'«^quot;quot; i^quot;?»«'«? non omnem cum nóqvoi? communio-
nem, imprimis ubi extra ecclesiam (tov xóoftov rovrov vs. 10
erant, vetare.

Macedonia Corinthum adiret, i) ut, fratribus, deliciarurn
atque voluptatis, cum idolorum cultu arete junctae,
illecebris undique cinctis, quomodo Paulus et viveret
et vivendum esse ubique doceret, in memoriam revo-
caret. Ecce, vix profecto Timotheo suo, ab Eccle-
siae antistitibus, omnium tamen sociorum nomine
epistolam accipit Apostolus; qua tristibus dissidiis,
quae e vita originem ducentia, in doctrina atque ra-
tiocinationibus sese tuendi arma quaererent, ecclesiam
turbari comperit, quibus medendi gratia de variis
quaestionibus Apostolum consulunt. Timotheus, ju-
venis adhuc (1 Tim. TV: 12), nondum ea instruc-

1)nbsp;1 Cor. IV: 17, XVI: 5—11, coll. Act. XIX: 21, 22, quo-
rum locornm collatio docet, h:md , uti 0 sian de r (1. 1. p. 39)
ait, Timotheam emissum fuisse, ut bene exciperetur Apostoli
Epistola; sed contra datam esse epistolam, ut ante Timothei ad-
ventum turbata sedaretur ecclesia.

2)nbsp;Ab una alterave parte conscriptam fuisse epistolam hand
probabile videtur, sed ab omni ecclesia; hoc autem vix aliter cogi-
tatione finges, nisi epistolam ab Ecclesiae antistitibus exaratam,
et, antequam dimittteretur, in coetu recitatam esse statuas ; Corin-
thiam enim Ecclesiam non e variis eonvcnticulis {ixxXijaicug xar' o£-
xov) constitisse, sed unam rite ordinatam constituisse societatem,
(numero tamen haud adeo magnam), quum prob.abile reddat tota
illa TtfQl râv 7Cvevna.Ti.xâv disputatio 1 Cor. XII, imprimis vs.
21—31 et Cap. XIV; ita certo'affirmant loca quaedam: 1 Cor. XIV:
23, XI: 20, 22, Rrnn. XVI: 23; tales ixxXtjOiaq xax olxov (1 Cor.
XVI: 19) cum antiquioribus interpretibus (Theodor., Theo-
phyl., Calvine et Grotio) et Rückerto de eorum, quos
satis magna comitabatur ministrorum sou servorum caterva, dome-
stico cultu optime intelligas. Cff. N e a n d e r , 1. 1. I, p. 197 sq.
et A. Niermeij er: iets over de opschriften der algemeene zendbrie-
ven van Paulus met betrekking tot derzelver echtheid, in diario : Jaar-
boeken voor wetensch. Theologie, T. V, 1 pag. 97 et 102.

tus erat prudentia, ut solus, Pauli consilio destitutus,
dissidiis istis mederi posset. Statim igitur, data epi-
stola, ad varias quaestiones respondere sibi proponit
Paulus, ut ita ante Timothei adventum Apostoli con-
silio gauderet turbata ecclesia, quum vn^ó roi;/ Xlóijg,
Corintho Ephesum advenarum, varias partes, quarum
singulae diversi patroni auctoritate gloriarentur, ex-
stitisse eomperit.

Bipartita hinc explicanda est epistolae ratio, ad
quam post Mosheminm merito attenderunt inter-
prétés; priore enim parte (C. I—VI) ea pertractan-
tur, quae ot XXotjg annuntiaverant, posteriore vero
ad propositas quaestiones respondet Apostolus. Jam
vero singulas has quaestiones, de quibus dissensio
erat, ad explicandam partium indolem referre stu-
duerunt nonnulli interprétés; alii contra hanc inter-
quot; pretandi rationem graviter vituperarunt '). Quum
autem nemo facile ad alicujus- auctoritatem provoca-
verit, alterius rejecta, nisi hoc illudve seu in vita
sive in doctrina illius ope probare ac tueri studeat,
illis potius quam his assentirer; licet ab altera parte
merito mireris, ipsum Apostolum, ad quaestiones il-
las respondentem, haud disertius inter diversas par-
tes distinxisse; posterior enim epistolae pars, seorsim
spectata, levia tantum atque obliqua harum partium
indicia continens, ita comparata est, ut Apostolum
aut accurata illarum notitia indiguisse, aut disertam

1) Veluti de Wette, Comment., p. 6.: »Es ist eine seit Storr
herrschende exegetische Unart das cor. Parteiwcsen mit jedem
einzelneu Gegenstände, den die Cor. Br. berühren, in Verbindung
zu bringen.''

earum mentionem de industria vitare voluisse, ne
discordiarum ignes suscitaret, dixeris. Quum autem
prior epistolae pars contrarium probet, merito parce
dissidiis illis de variis rebus, a Cap. VII inde mè-
moratis, utendum essemonent ad explicandam partium,
Cap. I. vs. 10—12 memoratarum, indolem, quoniam
ipse Apostolus utrumque universe haud arcto inter se
conjunxerit vinculo.

Unus tamen in posteriore epistolae parte locus da-
tur (Cap. XI: 17—19), quo diserte cspafiäTcov men-
tio fit, quem locum totum hic adscribere juvat : tovto
öi TTUQCf/'/éKKo} ovx inocivamp;v, ore ovx fig to xqht-
Tov, aVK' iig to rjTTOv avviQitaOt' ngwrop jxiv
yùq Gwegyo^ivrnv v^wv iv rfj ixxxijijia , àxotlo)
(syiofiutu iv vfiiv vn à(gt; ye iv xal /ligog ri
n i (st etiw' Seiyag xai «iQtaeig iv vfniv eivai, 'iva ot
doxifioi qiavegoi /evcoprai iv vftîv' avvfçyo/xévojv ovv
vfiamp;v inl TO avTÓ x. r. 1. Interprétés in hujus loci
interpretatione baesitant, ubi vagam et incertam hanc
dubitantis etiamnunc , utrum fides habenda sit iis,
quae audiverat, necne, discordiarum mentionem cum
disertis certisque verbis in epistolae initio (1: 10
sqq.), quibus aytajjiütcap in ecclesia accuratam cog-
nitionem habuisse, neque utrum afiuerint dubitasse
Apostolum apparet, conferunt. Vere Wet tius
contra illos , qui, praeeunte T h e o d o r e t o , ea-
dem ayia/iatu utroque loco indicari censeant, anim-
advertit : »von der Existenz jener hätte P. nicht
sagen können : xal — — nigteila, und durch
Hinzufügung von vs. 19 hätte er seinen obigen stren-

gen Tadel gar zu sehr geschwächt;'' neque, vere
rnonente Osiandro i), altiore hoc teleologico, vs.
19 proposito, indigebat argumento, ut proharet, quare
partim iis, quae audierat, fidem haberet, post ea,
quae cap. I tam certo enuntiaverat. Hinc multi sunt,
qui, praeeunte Cbrysostomo 2), aiiafiuTa référant
adea, quae deinceps leguntur de violata Corinthi sacrae
coenae sanctitate, quoniam esurientes illam adibant ec-
clesiae socii . et singuli, prouti primum advenerant ,
caeteros non exspectantes, ad famem sitimque ex-
plendam edaces appositum panem vinumque consnme-
bant, serius advenientibus nihil relinquentes ; quum
autem verecundiae illum defectum, quo conventus turba-
bantur, vix aittsjiarmv nomine, semper dissensionis
notionem habente, designare potuerit Paulus ; tum
hac ipsa de re a vs. 20 ad 34 tam diserte certoque
loquitur, tamque graviter Corinthiorum inverecun-
dam edacitatem vitupérât, ut, quae mox, praeeuntibus
W e 11 i o atque Osiandro, contra priorem senten-
tiam attulimus, argumenta hanc pariter redarguant 4).

2)nbsp;Cf. Oslander, J. I. p. 501, qni plures laudat hujus senten-
tiae patronos, in quam ipse etiam pronus est.

.3) Simplieem atque unice veram hujus loci intei'pretationem
dedit Doct. D o e d e s , de leer van den Doop en het Avondmaal op
nieuw onderzocht, 1847,1. pag. 48. sqq. 61 sq. coll. p. 224 sq.; pro-
bavit hic neque de agapis, quibuscum Apostolorum aevo sacra
coena nihil commune habuit, neque de dissidiis inter divites at-
que pauperes 1. 1. cogitasse Apostolum.

4) Quum versetur Apostolus in respondendo ad quaestiones, a
Corinthiis in epistola sibi propositas, illud àxovi» hanc a-/vanä-
Tii)v mentionem a reliquis omnibus secermt.

Recurrimus igitur ad unice veram a^iaftccrog signifi-
cationem, qua Cap. I: 10 occurrit de dissensione, qua
in doctrinae professione dissentientes, singuli ad suum
patronum provocant, omnemque e sequentibus (vs.
20 sqq.) explicationem rejicimus ; neque tamen ideo
cum Wettio aliisque, versibus 18 et 19 primum
reprehensionis Paulinae (vs. 17 ovx inaivüv x. r.'K.)
caput contineri censemus, cui deinceps alterum vs. 20 ope
partie, oïv annectatur; ovyenim pro ïntira dè respondere
Tw: TtQuTop (itv vetat particulae usus. Primum igitur
reprehensionis caput constituit violata Corinthiorum
edacitate sacrae coenaé sanctitas ; quae autem ntQi
a^ia/iarmv Paulino more ég tv nuQÓSa dicuntur,
parenthesin constituunt '), quum primariam senten-
tiam per particulam odv recipiat Apostolus. Ita au-
tem fatendum etiam est, Apostolum n. 1. longe
aliter quam epistolae initio de dissidiis istis agere; Mc
enim ita eorum mentionem facit, ut, licet Corinthii
dubitare haud possent, quin Apostolus de dissidiis in
ipsorum ecclesia comperti quid haberet, ipse tamen ,
et quoniam in epistola nihil de dissidiis scripserant, et ne
discordiarum ignis suscitaretur, diserte ea nominare di-
recteque impugnare noluerit; neque alia totius hujus po-
sterioris partis ratio est, quae caussa fuit, cur interprétés,

1) Totus locus a 7(qügt;iov fiiv aäyivaviai. ivii^Xv ad parenthe-
sin referri potest ita, ut Paulus subita de schismatibus cogitatione,
per praesentem testem injecta (hinc praesens illud historicum àxoiw),
sponte veluti abducatur; vel unice verba: àxovw ad yfrajyTHt
iv vihZv parenthesin constituunt, cui ansam dederit ipsa primaria
sententia; ad xowoniav enim in s. coenaecelebratione adhortaturus
Apostolus post verba illa: oviitQXonfvmv in Tij ixxXtjaCa interno
motu veluti urgetur , ut verbo quae de schismatibus audierat, insérât.

partium indolem ex hac epist. parte explicare studen-
tes, tantopere inter se dissenserint. Hinc posteriorem
epistolae partem (C. VII: 1 — XVI: 21), qua . ad
varias sibi propositas quaestiones respondet Aposto-
lus, ante priorem partem conscriptam esse; epistolam
igitur priorem ad Corinthios e duabus compositam
esse epistolis suspicor, quas tamen ipse Apostolus ea
ratione, qua nunc in unam epistolam coujunctae le-
imutur, Epheso Corinthum miserit.

Hanc sententiam antequam quis novi quid exco-
gitandi studio aut temere conjiciendi lüde tribuat,
is et modo observata prius refutet, et explicet no-
bis, quare Paulus, quodsi nexus erat inter partes illas
(I: 10) et dissidia de variis quaestionibus, utram-
que rem tam separatim tractaverit ; omnem autem
nexum inter utramque negare ad obliquas Pauli in
posteriore epistolae parte attendons vix potes ; por-
ro acerba illa per totam priorem epistolae partem
Apostoli ironia atque indignatio, quum in posteriore
ep. parte plerumque clementer, subinde severe mo-
neat; repens ille atque abruptus ab una ad alteram
epistolae partem transitus: ntgl Si d)v i/gäifiars /^oi
(VII: 1); duplex illa, tam in priore epistolae parte
quam in posteriore, et sui, quod in animo habebat,
Corinthum itineris, et a Timotheo susceptae legationis
commemoratio, eaque quidem utroque loco diversa');

1) Capite enim XVI: 3—11 simpliciter suum consilium, seque
fortasse per totum hiemem Corintlii mansurum esse èàv o Kv§i,oi;
iTCiTQfnn, nolle enim se obiter tantum Corinthi visere , cum Co-
rinthiis communicat, et iit amice excipiatur Timotheus commendat ;
epistolae autem initio (IV: 17—20) adversaries ob oculos habet,

ratio denique qua Apollonii mentionem faciat (XVI: 12)
Apostolus, hujus Corinthum adeundi disertae recusa-
tionis caussam non addens gt;) ; haec, inquam, omnia,
quodsi vera sit nostra sententia, vix explicatione
indigent, et ita nobis pro argumentis valent, quae
sententiam nostram probabilem reddant; an vero cum
vulgari sententia, absque quaesita atque contorta
interpretatione, concinant, hujus videant patroni.

Attulerant igitur, ita enim rem accidisse opinor,
Stephanas, Fortunatus et Achaicus Corinthiorum epi-
stolam, variarum quaestionum solutionem ab Apostolo
potentem, de diversis autem in ecclesia partibus nihil
memorantem, baud quoniam nondum aderant, sed quo-
niam sive metu cum pudore conjuncto retinebantur Co-
rinthii,seuspe ducebantur fore,ut Pauli responsum turba-
tam pacem restitueret Triumviri autem illi, viri in ec-

qui metu retineri Apostolum, ne Corinthum adiret, gloriarentur,
et Timotheum ab ipso legatum esse contenderent, ut ipse suum
metura tegeret ; et quum illo loeo patrem audias liberos suos visi-
tandi, atque per longum quidem tempus, desiderio flagrantem,
hic gravi vulnere ictus paternus animus ingrates indignosque libe-
ros rogat: rlnbsp;; iv qäßäoi tlamp;a aQoq vfiäg ^ iv àyâTtrj ,
mev/iatL rt nrçnôr^roç.

1)nbsp;His addere possis inter salutantes Toiç XXótjq desiderari; hos
enim inter illos fuisse, qui Corinthiorum cpistoiam Paulo attulerunt
(XVI: 17), perquam improbabilis est Grotii et Bengelii con-
jectura. Quomodo quaeso de his dixerit Paulus : àvÎTtavaav to
i/iàv avcv/ia? Quanta sollicitudine Pauli animu,s prcmeretur ipse
testatur: 2 Cor. II: 13. Chloën, Corinthiam matronam, uxorem po-
tius haberem Stephanae, quae, quum profecto marito dissidia
crescerent, alios etiam domesticos Ephesum ad Paulum miserit ; —
sed quid conjecturis indulgemus?

clesia veneratione dignissinii, cum Apostolo dissidia illa
diversis partibus ansam dedisse, tristem Ecclesiae condi-
tionem communicasse videntur. Respondet igitur Apo-
stolus ad varias illas quaestiones ita, ut, quum obiter
moneat, se quaedam de partibus istis audivisse , quibus
non omnem fidem denegaret, Corintbii, licet nullibi
partes diserte ab Apostolo distinguantur, facillime
perspicere possent, vera audivisse totamque Ecclesiae
conditionem cognitam habuisse Apostolum. Hac re-
spondendi ratione Apostoli elucet prudentia , quippe
qui iis, quae e fide dignis testibus comporta habebat,
uteretur quidem ad salubrem aegrotanti ecclesiae
medicinam adhibendam ; ipsius autem morbi, cujus
ipsos puderet ecclesiae socios, turpitudinem celaret,
rite perspiciens, quum essent qui in sua ipsius au-
ctoritate immodice gloriarentur, cavendum sibi esse,
ne directa adversariorum , qui ipsius auctoritatem
parvi faciebant, objurgatione et bi exacerbarentur
et illorum gloriatio aleretur ; ne , ubi de morbo le-
vando ipsum consnluerant, hunc aggravaret, Mox au-
tem mutatur rerum conditio ; adveniunt enim otXUijg,
quibus demandatum fuisse videtur i), ut et diversarum
partium dissensum, et turpem incestum, et Christia-
nis in dignum morem, quo fratres in Ethnicorum ju-

nem fieri potuisse facile intelligitur , imprimis quum inter partes
illas una esset, quae Pauli auctoritate gloriaretur.

1) Probabile mihi videtur roZq XU^i ab Ecclesiae antistitibus
hoc munus demandatum fuisse; ita enim demum explicatur, cur
Apostolus nominatim illos tanquam testes proférât, quum cap.
XI: vs. 18 neminem nomine laudet; nunc demum Apostolum aperte
adversus partes prodire oportebat.

clicium voeabant, cum Apostolo communicareut. Hunc
nuntium Apostoli animo, jam diu sollicltudine atque
aiigore propter Cor. ecclesiae conditionem vexato
grave vulnus infligisse intelligitur; nunc autem baud
amplius parcendum est Corintbiis : lacrjmis quidem
efFunditur patris dolor filii perversitatem conspi-
cientis '), sed tandem severitati cedat misericordia.
Antequam epistola illa, qua ad propositas quaestiones
responderat Apostolus, dimittitur, alia conscribatur.
Ros urget, ne mox iusanabili morbo languescat ec-
clesia; resecanda tabes, antequam levamen quid efficiet;
paterna castigatione afficiendi sunt Corinthii, ne intem-
pesti va dementia illorum lasciviam augeat. Continuo igi-
tur Apostolus epistolam conscribit, qua partium in eccle-
sia, quas diserte nominat, dissensui unum illud omnium
commune evangelium: 'itjßovv Xgiaróv, xal tovtov
ifSTUVQwutvov opponit, omni in hominibus gloriatione
graviter damnata; incesti excommunicationem solemni-
ter jubet; audaciam denique fratres in ethnicorum judi-
cium vocandi, Corinthiorum superbiam acerba ironia
pungens, severe damnat. Utramque denique episto-
lam , quam more suo scribae dlctaverat Paulus, ea
ratione, qua in Canone leguntur, conjunctam, propriae
manus veluti signo signaturus , indignatione ple-
nus , recens ab iis, quae in posterions ejustolae fine
(Cap. VI) Corinthiorum incestui Christi amorem op-
ponens {fiyoQàa^rjri yào rt^ijg vs. 20) scripserat,

gratiae atque amoris solitae notae irisolitum dvàd-ê^a
praeponit: a rig ov qpiAfî ràv Kvqiov Çlijaovv XgioTÓi/),
rjrco âvàamp;ifia, ficcQÙv damp;cc (XVI : 22).

Ab bac igitur posteriore prioris ad Corinthios epi-
stolae parte orsi, quaestionem nobis propositam insti-
tuamus; deinde ad confirmanda aut illustranda ea,
quae inde hausta sunt, ad priorem hujus epistolae
partem atque alteram ad Corinthios epistolam pro-
vocemus.

Ut igitur a quaestione de edenda carne sacrificali,
necne (Cap. VIII, IX et X), initium faciamus, quoniam
ad illam respondens Apostolus potissimum adversarios
oblique spectasse videtur, vix opus est ut Bauri
argumentum, quo decretum Hierosol. haud latum
fuisse probet, hinc ductum multis refutemus ; nisi
enim, nescio quam, magicam vim decreto Hieroso-
lymitano tribuas, diffîteri non potes inter Christi anos
esse potuisse, qui hoc quoque onus sibi imponi nol-
lent, et iis, qui mandatum Apostolicum tuerentur,
sua argumenta opponerent; cum tali autem rerum
conditione quid quaeso convenientius est, quam ut in
epistola ecclesiae nomine ad Apostolum missa hac de
re ipsum consulant? Ad rationem autem attendent!,
qua Paulus ad propositani quaestionem respondet,
hanc ipsam rerum conditionem Corinthi obtinuisse ad-
modum probabile videtur. Non enim Apostolus sim-
pliciter suam sententiam hac de re exponit, additis
argumentis, cur ita neque aliter sentiret, prouti hoc
ab illo exspectares, qui sententiam suam quavis de
re cum illis communicet, quibus nondum innotuerit ;
sed luculenter ab initio inde adversarios ob oculos

habet, quibus Apostoh quidem sententia innotuerat,
qui autem suam sententiam huic opposuerant, quam
argumentis atque ratiocinationibus tuebantur Tota
quaestio ab Apostolo ita tractatur, ut epistolam ab eccle-
siae sociis ad ipsum missam, querelas continuisse censea-
mus, quod nonnulH ab edenda carne sacrificali abstinere
recusarent, tritis bis formuhs nisi : yvamp;aiv tiofitv ,
quae nos docet : öri ovSàv iîScokov iv xiaiiw xal
ort ovdilg 0fô?, tî fiij iig , reliqui omnes autem Af-
yó/ifvot 0ioi; neque igitur caro, tali idolo consecrata,
ahquid differt a quavis alia carne; qui autem inter
utramque discernât, eo ipso infirmitatem suam osten-
dit probatque de idolorum vanitate nondum satis sibi
persuasum habere, ^fiïv dè nàvTu e^tariv. Contra
hos igitur ab initio inde suam sententiam ita tuetur
Apostolus, ut concédât iis vera esse ea, quae de gnosi
sua atque libertate jactarent, amorem autem prae onosi
commendet: yàç yywaig (fgt;vaioi,tj di dyànt] oï-
xodoiift et Tij i§ovalcf to toÎ) trÎQOv avnlt;fiQOv xcel
Tr]v oîxodofi^p opponat.

Quodsi quaeris, quaenam partes in quaestione
de carne sacrificali edenda, necne, inter se op-
ponantur, Ethnico-Christianos contra Judaeo-Chris-
tianos yvôxsiwg xal t^ovaîag patronos, et illos quidem
Paulinos atque Apollonios, qui libertate Christiana
ahuterentur, hos vero Petrinos atque Christinos fuisse
monent longe plerique interprétés, in quam tarnen sen-
tentiam quum e praepostera illa, de qua supra quere-

bamur, orta sit agendi ratione, pedibus ire haud possu-
mus. Etsi enim anxiam illam religionem e Judaeorum
inveterata opinione, »gentilium idolis vim quandam
inessecoecam et mortiferam, (daemonieam), quae in
veri Dei observantissimum quemque, si societatem
qualemcumque cum iis iniisset, plurimum valeret,quot; ,
oriundam esse, ideoque probabile esse multos quo-
que Judaeos conversos eandem opinionem fovisse fa-
cile concedimus; ita tamen ét Ethnicos omnem, quam
ateneris inde deastris suis tribuerant, sanctitatem,
simul ac ad sacra Christiana transierant, abjecisse vix
credibile est , ét fî8oalo9v'Tmv detestationem ef-
fecisse, ut multi inter Ethnico-Christianos ab iis eden-
dis religiose sese abstinerent credimus. Prouti oïaoö-f-
vovvTts non unice Judaeo-, sed etiam Ethnico-Christiani
fuisse videntur, ita Corinthi, in sede illa Graeci
cultus inter Judaeos plurimos fuisse, qui gentis suae
in Palaestina opiniones jam diu exuissent a), et ita

2)nbsp;Quod tamen Neandro, 1. 1. I, p. 313 minus probabile vi-
detur •■ »denn in dieser ersten Zeit trat das Christenthum von An-
fang an hei jedem Einzelnen in eine so schroffe Opposition gegen
alles Heidnische, dass sich eine Vermischung dieser Art (des
Heidnischen und Christlichen) laturlicher Weise nicht leicht denken
lässt;'quot; sed haec ipsa acarne sacrificali religiosa abstinentia vetabat,
quominus Ethnica et Christiana fides commiscerentur. Loco igi-
tur 1 Cor. VIH: 7: r^vh dè rf, aviquot;gt;i 9-^ i'f, quam lectionem^
tuentur A. B. 17. Versiones et Patres, atque rccepit recentiorum
criticorum auctoritas, vulgatae nrh dè rij avve-d^at^ praeferen-
dam censeo.

ad sacra Christiana transgressi cum liberioribiis Etbni-
co-Ciiristianis iraitva e^iariv gloriarentur, etTw»/ctdO-f-
voitvTwv religionem alto supercilio despicerent,perquam
probabile nobis videtur. Quodsi igitur twv àaùt-
V01JVTCOV et i^ovaia^ôvTcav oppositae partes non tam
e duplicis gentis Judaeorum et Ethnicorum discrimi-
ne, quam potius e singulorum, qui tam e Judaeis
quam ex Ethnicis ad sacra Christiana transierant,
angustiore seu liberiore animo repetendae videntur;
Ita in alia omnia discedimus, quaerentes quomodo
dissidium hocce de edenda carne sacrificali, necne,
cum quatuor, quae Corinthi erant, partibus co-
haereat.

Schenkelius imprimis multis probatum ivit
Toe)? dad-evovvrag »Petrinos fuisse, ex Petri auctoritate,
»qui clarissimus Apostolus et decreto apostolico et exem-
»plo suo {Gal. II: 12 sqq.) eorum sententiam confir-
»mavit, ita appellatos illos contra qui libertatem
plurimi faciebant, Paulinos fuisse, in hos enim dicta
esse, quaecunque ab initio Cap. IX usque ad finem
cap. X ab apostolo disseruntur 3). Petrum potissimum
decreti Hierosolymitani auctorem fuisse, cui Jacobi
auetoritas accessit, nos docet Actuum Cap. XVjsed,
quoniam, eodem narrante Luca {Act. XV: 30. XVI:
4), Paulus etiam hoc decretum ita comprobavit, ut
multis coetibus, cui obsequerentur illud traderet 4),

fateor me haud intelligere, quomodo, si Lucac nar-
ranti fides habenda est, Paulini, a carne sacrificali
abstinere nolentes , adversus Petrinos ad Pauli aucto-
ritatem provocare potuerint, quum hac in re Petrini
atque Paulini nonnisi communem caussam agere po-
tuerint 2). Tantum autem abest, ut Paulum cap. IX
seq. Paulinos spectare-opineinur, ut contrarium veri
multo siniilius nobis videatur; quum enim Schen-
kelius unice e male intellectis verbis: il allot? ovx
ilfil ùnôaTolos, dllû yi vfilp fifif V acpQuyts
Tir, w? dno(STolïii vil il g ion iv Kvq'uo, argu-
mentetur, nullum dubium esse contendens, quin hoc

stimmt waren in jeder Gemeinde der lleidendiristen gloiclisam nieder-
gelegt zu werdenquot; es Actibus Apostolorum probari sane baud
potest. Cf. Ebrard, Zulc- d. Kirche, p. 3-23; vel sic tamen ipsa
Pauli contra adversarios argumentatio illud Corinthi a Paulo fa-
ctum esse suadet, ita ut inter varias TCaqnâôef.q hoc quoque de-
cretum presbyteris tradidisse videatur. Suspicor ita laudem, quae
in fine quaestionis nfQÏ râv fîâo)}.oJ)-icogt;v legitur (Cap. XI: 2):
iTtrnrm (fi i/iäq, àâ^lq-ol, Svi, itàwa ftoir ^l^rrj»^^'

7raçéâ„gt;xa v^lTv rà, ^aqaâic^^q xctrZ/fXTf, banc, inquam,
laudem in meliorem ecclesiae partem, seu potius in omnes illos
dictam esse, qui et alia et boc decretum, tamquam Pauli naqà-
rfoo-.v observassent; et profecto propter se laudanda erat multorum
Corinthiorum religio in observandis iis, quae Paulus commenda-
verat, etsi mox in factionis studium degeneraverit.

2) De Petri exemplo (Gal. II: 12) nihil nunc monemus , quo-
niam e nostra sententia dissidium hocce inter Petrum atque
Paulum ante latum decretum Hierosol. locum babuit, et ita
referendum est ad ea tempora, quibus taies res observandi neces-
sitas ad salutem comparandam nondum diserte negata erat. Obser-
vetur in decreto Hieros. abstinentiam a carne sacrifirali et reliquis
hac formula commendari: f£ £gt;r â.atmovvrfç luvrov? ti JTçdJ^rf.

loco {i\uïigt; — Vfiùg) Faulini spectentur; tota Pauli
argumentatio suadet, ut illos ab Apostolo spectari sta-
tuamus, qui ipsius et libertatem et apostolicam aucto-
ritatem, utramque indivulso nexu inter se conjunctam,
negarent. Contra hos igitur Apostolus, more suo, ad
coetum Corinthiacnm a se conditum provocat, eos-
que, si forte Corinthi erant, et erant sane, ita
constrictos tenet, ut hos ipsos, quibus sua praedi-
catione Evangelium primum innotuerat, apostoli-
cae suae auctoritatis testes proférât Tota haec
pericope (Cap. IX: 1—XI) ita, composita est, ut
Paulus a sua ipsius defensione sensim ad Corinthio-
rum admonitionem transeat ; iPud ^ui/t^rat /aov

1)nbsp;Eecte Oslander, Comm. ad Cap. IX rs. 2.p. 332: »Panlns
nimmt eine feine quot;Wendung durchnbsp;er wusste wohl, djss er
auch in Korinth solche Gegner und Bezweifler seines Apostolats hatte,
aber es waren Eindringlinge , Emissäre von Judäa her, von wo
sich diese Verdächtigung des Ap. bei manchen Gliedern der ih-
nen feindseligen Parthien eingeschlichen; sie ist nur ein fremdes,
von auswärts eingestreutes Element in Korinthquot; et deinceps: »Mit
feinem Takt und voller Kraft seiner Liebe und seines Ver-
trauens fesselt er so die Korinthische Gemeinde, gegen die er auf
alle andern zu verzichten entschlossen ist, an sich; er zähet auf
seine Anerkennung von ihr, da ja eben sie das vorzüglichste
Kennzeichen und Denkmal seiner apostolischen Wirksamkeit ist.quot;
Miror Sehenkelium p. 155 sq. hoc de Paulinis interpretari
potuisse; quid, quaeso. Apostolus sibi vellet talibus dictis: o^ to
ïqyov fiov v/ietq iove èv JCvgita; x. in eos prolatis, qui sua
ipsius auctoritate immoderate gloriarentur ? aut inanes soni erunt:
aut illius verba, qui partium studium alat.

2)nbsp;A Cap. IX versu 24 apologia in paraenesin transire incipit
oiirw TQi/tre, quot;na xaraXa^ijvf; a Cap. X versu 1: cii3 yäq

ab initio in animo habens Apostobis »).
primum suam ipsius agendi normam contra -obtre-
etatores tuetur, ut hanc deinceps Corintbiis commen-
det. Subscribimus igitur lubenter hisce Bauri
verbis: »dieser ganze Abschnitt (C. IX: 4 — 27) er-
hält wohl seine befriedigendste Aufklärung durch die
Voraussetzung, die Gegner des Apostels haben die
Ansprucblosigkeit und Uneigennützigkeit , die cr
sich bei den Gemeinden, bei welchen er das Evan-
gelium verkündigte, zur Pflicht machte, als ein von

wie wenig er sich in dem Gebrauch der einem Apo-
stel in diesem Verbältniss zustehenden Rechte den
übrigen Aposteln gleichzustellen wage ;quot; simul autem
persuasum nobis babemus hos ipsos, qui Pauli liber-
tatem atque apostolicam auctoritatem negarent, eos-
dem esse cum illis, qui a carne sacrificali abstinere
Paulique exemplum hac in re sequi recusarent. Quodsi
enim Baurus subtiliter e praecedentibus arreptam
esse occasionem ab Apostolo ait, ut multa, quae
obtreetatores (e Bauri sententia ab iis, qui a carne
sacrificali abstinere recusarent, longe divers!) in Apo-
stoli detrimentum explicarent, ita proponeret Paulus,
ut sponte in Evangelii commodum a se suscepta ap-
parerent; animadvertimus ét concitatam rationem,
qua Paulus continuo, postquam suam agendi normam

tribus ultimis sectionibus X ^ 32, 33 et XI: 1, veluti in compendio
contrahuntur , quae ar.tea exposuerat Apostolus.

proposuit (VIII; 13), in adversarios incidit: ovx 6igt;i
iXetlamp;egog-, ovx iifil dnoaToXog-, ovyi 'Jtja. Xq. tov
Ki'q. ^fiwv iwqaxa; ov to tgyov fiov Vfing ioti iv
KvQim ; ét modum, quo haec pericope (IX: 1 — 27)
cum tota de carne sacrificali quaestione arctissime con-
nectitur, ét digressionis, qua Apostolus suam liberta-
tem una cum apostolica auctoritate tuetur, ambitum
suadere, ut hos, adversus quos Apostolus libertatem suam
atque auctoritatem apostolicam tuetur, haud diversos
esse statuamus ab iis, qui a carne sacrificali absti-
nere recusarent. Quid autem? mihireponet Baurus:
num igitur illi, qui a carne sacrificali abstinere re-
cusabant, iidem erunt cum Petrinis, quum tamen
hos luculenter ob oculos habeat Apostolus, ubi Cap. IX:
1 dicit: ovyi 'Ir^a. Xq. tov xiIq. ^fi. iwQuxa; et vs.
5 Petrum diserte nominat? Concesso etiam memorata
verba e Petrinorum, quales Baurus sibi propo-
nit, mente de externa cum Christo, in terra degen-
te, conjunctione accipienda esse i) ; minime ta-
men ideo Paulum; Petrinos per totam banc suam
apologiam spectare opinor. Imo quod Aposto-

1)nbsp;De objectiva q. d., eaque externa, Cliristi apparitione Iioc loco
cogitandum esse censemus, qua Paulus tamquam resurrectionis
testis et a Christo vocatus apostolicam suam dignitatem vindicet.
Cf. Osiander, in Comm. p. 331.

2)nbsp;Paulum memoratis verbis Petrinos oblique petere nobis
etiam probabile videtur; simul autem atque' praecipue his ver-
bis eosdem spectat, in quos totam suam Ttfql xäv tîâotioa-v-
Tw» disputationem dirigit, Christinos nimirum; qui, in neganda
Pauli auctoritate communem cum Petrinis caussam agentes, cae-
terum magnopere ab iis diffcrebant. Vix opus est, ut moneamus.

lus praedicationis mercedem petendi, seu victum hinc
quaerendi jus pluribus probat (IX: 7 -14) contra-
rium suadet; de hoc enim jure Petrini haud du-
bitare poterant. Contra hos Pauli erat, non jus
illud, sed vél suam apostolicam auctoritatem Petrinae
baud postponendam pluribus vindicare, qua rite vin-
dicata dein e concessis argumentari poterat, suamque
liberalem agendi rationem in Evangelii commodum
exponere; vél unice, cur nullam mercedem petierit,
neque victum es Evangelio quaesierit exponere, ne
amplius perbiberent, ipsum Paulum sua agendi ratione
concedere, se caeteris Apostolis postponendum esse.

Neque igitur Paulin! neque Petrini a Paulo in quae-
stione de carne sacrificali spectari videntur; optime
autem haec quaestio totaque Paul! hac de re argù-
mentatio, ut nobis videtur, intelligitur, si illi, qui
Corinthi a carne sacrificali abstinere nolebant, taies
fuerunt, qui, dum sua yv^an atquenbsp;glorlareu-

tur, apostolici decreti onus suscipere Paulique exem-
plum sequi recusarent. Negabant scilicet, Paulum tali-
bus concessis suam libertatem intactam servasse, sed alie-
num servitutis jugum suscepisse, illumque, inferio-
ris suae auctoritatis sibi conscium, cum reliquo-
rum Äpostolorum, e quibus, quoniam Christum baud
prouti illi viderat,penderet, auctoritate comparatae,
quod diversa ab bis in Evangelii praedicatione agendi
ratione ipse satis comprobabat, talia iis concessisse,

ad Cor. epistolae parte Paulinorum, Petrinorum atqne Christino-
rum nomine uti; proprie enim in hae ep. parte , ut vidimus, diserte
do factionibuK haud serrao est.

quae cum vera gnosi atque libertate eonciliari haud
possent. Talibus igitur, pariter atque praecedenti
capite, verae libertatis, Christiane amore temperatae,
notionem exponit; vitam ex evangelii praedicatione
sustentare licitum esse affirmat atque argumentis ad-
ductis ') comprobat, imo ipsius Domini praeceptum
esse (IX: 14. coll. Malth. X: 10 et Luc. X: 8 ');
at vel sic tamen se hoc jure haud usum fuisse in
evangelii aliorumque commodum. Per totam hanc
apologiam ita procedit Apostolus, ut singula, quae
isibi objicerent adversarii, omniaque convicia in se
prolata concédât, imo argumentis comprobet ; his
ipsis autem suum xudyrjiia cerni affirmet (vs. 15),
et ita suo ipsorum veluti gladio eos prosternât, quod
imprimis acuto illo dicto, quod nagaSo^op adeo esse
videtur, egregie perficit: ikidO-egog wp ix nâpTtop,
nàffiv tuavTop t^oiiXaxsot (vs. 19).

Antea jam animadvertimus, Paulum ab initio inde
adversarios ob oculos habere, qui, ipsius sententiam

1)nbsp;Duplex per totam argumentationem a Paulo allatum argu-
mentorum genus, alterum e gentium moribus, alterum e Judae-
orum historia atque lege petitum (IX: 7—9, 24—X. 11), pro-
babile reddit inter Pauli adversarios tam Ethnioo-, quam Judaeo.
Christianos fuisse ; versu 13 duplex etiam argumentum, ét ex Ethnieo-

■ rum ét ex Judaeorum saeris petitum afferri reliquorum argumen-
torum analogia probabile reddit. Cf. B ii ek e r tus, in Comm. ad h. 1.

2)nbsp;Paulus hoc jus ideo pluribus comprobare videtur, tum quo-
niam Paulini, in magistri verba agendique rationem anxie juran-
tes , in extrema ruebant, singulosque secus agentes ideo con-
demnabant, tum quoniam a carne sacrif. abstinere récusantes Petri
quidem atque reliquorum Apostolorum agendi rationem Paulinae
opponebant, ut Paulum minoris auctoritatis sibi conscium esse
comprobarent, neque tamen ideo ab illorum parte stabant.

cognitam habentes, obsequium ipsi tribuere recusa-
bant. Continuo igitur communem caussam agit ')
cum illis, qui a carne sacrificali abstinendum esse
censebant ; ad hos autem non unice roig äaamp;tvovvrag
rnnbsp;sed illos etiam pertinuisse, qui,

spreta ds9tveiccg nota, Pauli praeceptis atque ex-
emplo obsequerentur, intelligitur. Hl autem imprimis
contra PauU adversarios suam caussam difficulter
tueri poterant; quoniam eorum quidem, quae Paulus
praeceperat, tenaces erant; ubi autem hujus aucto-
ritas atque libertas negabatur, quid reponerent ne-
sciebant, et ne roTg dad-evovaiv xclt;l yvamp;aiv M hovaiv
annumerarentur metuebant. Jam vero horum ipso-
rum caussam imprimis agere nobis videtur Aposto-
lus Tales Corinthi fuisse, qui anxie in singula
Pauli verba illiusque exemplum jurarent, confirmât
imprimis caput, quo de nuptiis ineundis, necne,
agitur, quae quaestio illam de carne sacrificali proxime

praecedit, atque tam in Corinthiorum epistola, quam in
Pauli mente cum illa copulata quodammodo fuisse vi-
detur 5). Fuisse enim, qui a nuptiis abstinendum

4, 6, 8) sensu communicativo intelligendum esse censeo.
'■2) Intelligitur ita, cur Paulus C. VIII: vs. 1 dicat: oWa^fv,

oix iv 7taa:,v ^ yrßo-.si priore loco illos spectat, a quo-
rum parte ipse stabat, qui y.ßa.rnbsp;rTsnbsp;lyi-
posteriore autem loco rois äae-enowrcu.
3) Vere Ebrardus in diario: Zulc. d. Kirche 1847 , p. 324.
»Dass ihn (I'aulus) aber seine Ideënassociation gerade von der
Versprechung der ehelichen Verhältnisse aus auf den an sich meht
näher hiemit verwandten Gegenstand des Opferfleisches führt,

esse censerent, unice quoniam Paulus coelebs erat,
quum ad singulorum privum yagiafia haud at-
tenderent, docent Apostoli verba: amp;ilo] §è nàvrag
àvamp;QÔinovg tlvai dg xal ijxavrov' àXV ixaSTog
lôiov yâQiafia ïyei ix Qeov, og [xèp ovrwg, og §à
ovTcog (VII: 7). Deinde tain e cautione illa ab Apo-
stolo adhibita, ne quae scripserat continuo prae-
cepti instar haberentur: tovto §è Xé/m xarà avy-
yœ/itjp, ov xar lmruYr\v (vs. 6) et ex ac-
curata illa distinctione inter praeceptum, cujus unus
Christus auctor esse poterat {nuQayytXXw vs. 10, tm-
rayij VS. 25) atque monitum sive suam ipsius senten-
tiam {Xéyogt; vs. 12 , yvéof-irj vs. 25); quam ab altera
parte e formulis illis, ubi de sua ipsius sententia agit:
yvwiitjv Si didcoi^i cog iiXeijfiévog v n à Kvqîov
niaróg elvKi et: Soxiâ 8è xàyà nvevjiu Qeoi
e%eiv (vs. 25 et 40), et quod testificatur Apo-
stolus, se unice in ipsorum Corinthiorum commo-
dum monita dare, non autem ut praecepti veluti la-
queum illorum cervicibus injiceret (vs. 35); ex bis,
inquam, apparet illis, qui Pauli exemplum anxie
imitarentur ejusque consiliis mandatorum instar ob-
sequendum esse monerent, taies oppositos fuisse, qui
Apostoli consilia atque auctoritatem vili penderent et
apostolicam, ut ita dicam, jugum sibi imponi recu-

dürfte nicht mit Unrecht daraus erlilärt werden, dass dem Apostel
die Kombination der no^vtla mit dem iläoiXoamp;iroii in jenem
Schreiben Apostelgescb. 15 vorschwebte.quot;

surent Hos autem non alius Apostoli auctorita-
tem Paulinae opposuisse, sed quid Christus praece-
perit quaesivisse et huic unice obsequium praestl-
tisse, et modo memorata et tota Pauli argùmentatio,
quae identidem ad Christum singula reducit, sua-
dent. Eosdem spectare nobis videtur Apostolus, ubi
in quaestione de donis spiritualibus (Cap. XII sqq )
Christus corpori comparatur, quod membris suis con-
tinetur : per totam enim banc comparationem Paulus
illos imprimis oblique perstringit, qui, quum unum
tantum alterumve membrum constituant, se totum
corpus constituere putent, reliqua membra respuen-
tes ; qui se solos fFw,u« Xqiotov tivai contenderent,
quum tantum membra essent, quae certam partem, a
Deo ipsis assignatam, constituèrent ; reliquos au-
tem , utpote imbecilliores atque viliores, quorum

1)nbsp;Eosdera spectat, ubi: èjti.yv'KDaKfrii), inquit, a yçâ(poi i/tty,
S« Kvqiov eùaiy ivcolaL (XIV: 37); diserta Christi praecepta
sunt Kvqiov ijCivayal, Pauli, tamquam Apostoli arvfv/ia Xçt-
OTOV habentis, monita sunt Â'nçi'on ifioXai. Hiinc locum multum
difficultatis habere, si cum Cap. VII comparas, haud diffitendum;
teneaturautem, Paulum utrum KvQiov Ivvolai sint, necne, ea
quae scripserat, Corinthiorum explorationi {àiaymiaxira coll.
2 Cor. XIII: 5) subjicere; in censum hic etiam venit locus 2 Cor.
1: 24 ovx ori. xvQtfvofiev vfiâv T^ç TtiartoK. De indu-
stria Paulus Christum per totam hanc quaestionem Kvqiov nomme
designare videtur; et propter illos, qui in Pauli aut alius Apo-
stoli verba jurarent, qnippe Christi solius erat xvQ:evetv, hujus
unius iTiiTuyaVi propter se obtemperandum erat, et propter op-
positam bis partem, quae, ut videbimus, specie quidem Christum
magni facicns, revera tamen divinam illius auctoritatem minueret.

ope haud indigerent, alto supercilio despicerent atque
ix rov acjjJiaToç Xgiarov dvai negarent.

His, quae e posteriore epistolae parte collegimus,
indiciis unum etiam addatur, e dicto petitum, quod
in epistolae fine cuj iv nagoSca enuntiatum oblique
etiam partes spectare et ad earum indolem cognos-
cendam aliquam certe lucem afFerre videtur. Post-
quam scilicet Apostolus Cap. XVI: 13 et 14 gra-
viter monita cumulaverat, quibus dissidentes Corin-
thios adhortaretur i), quorum ultimum: nccpra vfiwy
iv d/âni] yivisùai, vere monente Chrysostomo:
ég (gt;TK(siaX,óvT0Dv ; ita scribit: itaQaxalS) v/xag,
ddtXcpol, — oïdccTa rî}V oiniav — — — tru^uv

Toig, xal navrl r^ avvigyovvTi xal xoniiâvTi. Ex
hoc igitur loco efficimus, tum Corinthi sponte pres-
byterium quoddam exstitisse, quoniam illi, qui pri-
mum Pauli praedicatione^) ad sacra Christiana transi-
erant, sese ipsos munei'ibus ecclesiasticis obeundis
addixerant tum fuisse in Corintliia ecclesia, qui
in hos, atque universe in omnes illos, quorum operae

1)nbsp;Apollinis mentionem vs. 12 Paulo his monitis ansam dedisse
acute monent E ii c k e r t u s et M e ij e r u s ad h. 1. ; nobis denuo
indicium est, Paulum liane epistolae partem scribentem varias in
Corinthia ecclesia partes cognitas quidem habuisse, directe autem
de iis agere noiuisse.

2)nbsp;Haec verba optime parenthetice posita intelliguntur, ita ut :
quot;va xal vfitzq x. t. ).. cum TCaçaxaXâ âè vfiâq jungantur. Cf.
Oslander ad h. 1.

atque indefesso labori multum debebat ecclesia, of-
ficia debituraque honorem deferre atque obsequium

Tales viros, quales Stephanas cum domesticis,
Gajus et Crispus erant , non huic illive faction!
addictos fuisse persuasum nobis habemns; ideo enim
hi, quos tamen, utpote solos ab ipso Paulo bapti-
zatos, si qui alii, hujus nomine gloriari exspecta-
res, illis ab Apostolo opponuntur, qui ipsius nomme
immoderate gloriabantur Talibus autem, utpote
Christianae fidei primitiis aut honoratioribus, qui
ipsi sponte sua ecclesiae curam susceperint, Paulum
Corintho proficiscentem, ecclesiae curam dengt;andasse,
et praecepta traditionesque (TraoaÖóffft?), ad doctrinam
ritusque pertinentes, reliquisse, quae a reliquis ecclesiae
sociis observarentur, in promptu est. Paulinorum
factlo demum orta videtur, postquam alii, negata
Pauh libertate atque auctoritate, illius institutis atque
praeceptis obsequi recusaverant ; quidnam autem Co-
rinthi primum ansam dederit, ut Paulo oppositae par-
tes orirentur, utrum falsorum Apostolorum e Palae-
stina adventus, qui Petri auctoritatem praetexebant

2)nbsp;Ita quoque judical 0 s iander, ad I: 16 pag. 73: »Es war
natürlicii dass gerade diese Erstlinge der Gemeinde von ilim selbst
getauft wurden; ohne Zweifel Männer, die ueber den Partheien
stunden, so dass es um so stärker hervortrat, wie er von egoisti-
schem Partheiwesen frei sey.quot; Cf. p. 819.

3)nbsp;Ipsum Petrum Petrinae partis auctorem haud fuisse omnes
consentiunt; ita Baurus etiam 1. 1. P- 278: »Petrus selbst,quot; in-
quit »hatte an dieser seinen Namen in Corinth führenden Partei

ut Paulinam subverterent ; an vero jam antea insitum
Graecorum indoli libertatis atque pbilosophiae studium
ecclesiae socios turbaverit, quo ducti praeceptorum
aut monitorum, quae ad pacem in ecclesia servandam
necessaria, amore Cbristiano praescripta aut com-
mendata atque hoe uno intellecta, gnosis repudiaret,
jugum, ut sibi videbatur, excutiebant; hoe, deficientibus
testimoniis, ad dubia referendum est. Prima caussa
fortasse in Graecorum indole quaerenda erit, altera
in Pseudo-apostolorum adventu, quorum obtrectatic-
nes arripiebant, ut a Pauli auctoritate liberarentur. Res
autem sacrifica, religionum antiquarum veluti anima,
cum vita communi tam arcte copulata et quasi contexta
erat, ul baud mirum sit, Christi regeneranti Spiri-
tui multa impedimenta opposita atque grave certameu
ineundum fuisse, antequam eîdcoloamp;ikœv detestatio, e
Judaismo aut e recens conversorum Ethnico-Chris-
tianorum anxietate oriunda, atque hanc ipsam deri-
dens contemtus, e philosophla originem ducens,
quae per saecula jam in vitae consuetudinem trans-
lata et cum populo communicata, quaecunque ad

keinen Antheil, wie schon daraus zu schliessen ist, dass Petrus
nicht selbst nach Corinth gekommen war; wohl aber müssen, wie
aus allem Iicrvorgeht, umherreisende Pseudo-apostel, die sich auf
den Namen des Petrus beriefen, auch nach Corinth gekommen
seyn.quot; Videant autem Tubingenses, an sincere agant atque veri-
tatis fundamento totum, quod exstruunt, aedificium nitatur, quodsi
Petrinorum, quorum, non Petrus, sed falsus quidam apostolus
dux erat, doctrinam aiihibcnt, ut ad hanc normam quae in C. S.
Petro tribuuntur dicta atque scripta exigant. Jure talis fallaciae —
lali enim nomine digna est — Baurum accusavit W. O. Diet-
Icin, das ürchrisienthim Halle 1845, p. 107 seq.

gentium religionem pertinerent alto supercilio despi-
ciebat, amore Christiano inter se conclllarentur. Hic
imprimis Apostoli rfj TcavonUct tov Qtov induti,
armis usi ov aaoxixoTs, dlXà duyaroTg tm Otü ngög
xKÙaÎQiaiv oivQœjiârwp , in certamen prodibant Xo-
yicijiovi y.uamp;uioovvTig, xal näf v^ioo^a InaiQOiiivov
xarà Trji yvóyatw? rov Qtov, xal aîxfia)MTÎ^oigt;T(s
naif vórjjia etg tÎ]v vnaxoriv rov Xqkstov i). In bis
ipsis de carne sacrificali edenda, necne, dissidiis II-
tium factionumque veluti radices latere haud impro-
babilis nobis videtur Rückerti sententia.

Quod quomodocunque sit, nobis diutius in hac quae-
stione immorandum fuit,ut dubia tolleremus, quae e nulla
decreti Hierosolymitani a Paulo facta mentione con-
tra Lucae à^iontaTlav moventur. Probasse nobis vi-
demur totam Pauli argumentationem optime Intelligi,
si decretum apostolicum Corintbiis notum fuisse po-
nimus, Imo totam Pauli apologiam Illud necessario
postulare. Quid? quod Paulus ne apologetice quidem,
certe non continuo, ad hanc quaestionem respondere
poterat, uisi ejus hac de re sententia Corinthi nota
erat. Quum autem ad hanc quaestionem accessimus,
postquam Lucae, decretum apostolicum referentis,
dhoniuTtav jam satis firmis argumentis probavimus,
nemo principii, q. d., petltione in argumentando nos
accuset. Lucas enim, In judicium vocatus, testimoniis,
quae ipsius verbis fidem habendam esse suadebant,
praedltus venit; contra adversaries, qui ad Paub, non
disertum testimonium, sed silentium de iis, quae Lu-

cas narraverat, provocabant, ut buic fidem haben-
dam esse negarent, historici caussam dicentes pi'o-
bavimus, PauH verha iis, quae Lucas narrat, indigere,
si rite intelligi velint. Tantum autem abest, ut Pauli
dlentium Lucae fidei historicae detrimenti quid af-
ferat, ut multo magis mira atque iuexspectata nobis
videretur decreti Hierosolymitani mentio in Pauli apo-
logetica argumentatione ; contra taies enim, qui alicui
praecepto obsequi recusent, quoniam illorum, qui
praeceptum aut dederunt aut commendarunt, auctori-
tatem negent, iterum ad ipsum illud praeceptum pro-
vocans Paulus pugnis aërem caederet ventisque sua
verba profunderet.

Neque tamen ad exitum jam pervenit nostra dis-
putatio; restât enim, ut videamus utrum indicia ex
hac epistolae parte bausta confirmentnr iis, quae in
priore hujus epistolae parte et in altera Pauli ad Corin-
thios epistola directius in diversas partes dicta legun-
tur. Hac tamen in re multo brevioribns nobis esse
licebit, quum saepius ad ea, quae alii pluribus com-
probarunt, provocatio sufnciet. A dissidiis in vita com-
muni rebusque ad cultum pertinentibus transitum
simul facimns ad dissensum in doctrina.

In posteriore epistolae parte errorem refutaturus,
quo ducti nonnulli [rivig iv v^Xtgt; XV: 12) resurrec-
tionem mortuorum negabant, Paulus ab universe con-
cessis, ab evangelii, quod Corinthiis annuntiaverat ,
summa : Christi morte expiatoria atque resurrectione
e mortuis proficiscitur. Haec primaria Evangelii ca-
pita Corinthi baud rejecta fuisse ét ipsa res ét Pauli
argumentatio e concessis suadet ; utrum autem omnes

his capitibus illud momentum tribuerint, quod in
Pauli praedicatione iis assignabatur, dubitaverim. For-
mulae enim illae, quibus utitur Apostolus : eî xart-
lixf i-ATÔîtl fifi dxj, èniSTiv'accve (vs. 2), indicant
ilium dissensum quondam inter Corinthios oblique
tangere vel certe suspicari; quum ratio, qua ét de se
ipso, cum reliquis Apostolis comparato (vs. 8 — 10),
agit, ét verba, quibus hanc argumentationem conclu-
dit: fÏTf ot!V ê/w, fVrf ixêTvoi, ovrca xrjQvaao-
fiiv (vs. 11) suspicionem moveant hunc dissensum
conjunctum fuisse cum quaestione de apostolica Pauli
auctoritate. Confimatur autem hoc ipsum iis, quae pri-
mis epistolae capitibus disputât Paulus: hîc enim ea,
quae cap. X7 oblique, wg iv nagóSw, tanguntur, di-
recte atque veluti ex professo ulterius exponuntur.
Postquam scilicet diserte partium nomina : Paulinorum
Apolloniorum, Petrinorum et Christinorum citavit,
continuo rogat: [kiisqigtui o Xgiawg ; (I: 12, 13)
qua formula non, uti Schenkello ') videtur, unice
Christlnos petit Apostolus, sed more suo continuo om-
nes partes prosternit; quodsi enim ad hoc dictum ex-
plicandum recte a Schenkello in auxilium vocatur
caput XII, quo Christus cum corpore comparatur,
sensus erit: num igitur unus Ille Christus in partes con-
sectus est? qiiod quum illi facerent, qui In Paulo, aut
Apollonio, ant Cepha gloriarentur, quoniam in uno
corporis membro, repudiato altero, gloriantes ad to-
tum corpus haud attendebant (XII: 14-20); tum Uli
maxime, qui, caeteris exclusis, se totum corpus con-

stituere autumarent, sibique solis Christi nomen
arrogarent. Haec autem Christi quasi consectio
copulata fuisse videtur cum neglecta, aut non suo
pretio habita doctrina de Christi morte, qua veluti
communi vinculo omnes inter se constringerentur ;
quippe per baptismum illius participes facti erant,
non ut Pauli aut cnjusvis alius, sed ut Christi unice
nomen profiterentur : ju^ Uavlog taTavQÓjamp;^ vtiÏq
viiwv, i] iig TÔ övo^ua Uai'lov i^aTtv'KSamp;tjTe ;
Sponte ita ad xijQvy^ct deducitur Apostolus, cujus
caussam deinceps agit, ita quidem , ut duplex nobis
fuisse videatur Apostoli propositum. Primum enim se
ipsum haud aliud Evangelium, neque alia ratione an-
nuntiare declarat, quam reliquos Apostolos, Christum
cruci affixum Itjdovv Xqkstov, xal rovrov isvavQw-
(itvov) praedicantes. Incipiebat pariter atque illi simpli-
cissima ratione , ab omni humanae sapientiae specie
tam longe remota, ut inter (joqfoi'j, dvruTovg xai
ivytvè~g vix invenirentur, qui Evangelium acceperint
(I: 26), quae autem sua efficacitate Divinam origi-
nem proderet atque Dei veluti signo obsignata esset
(èr dnoSet^it Uvix'fiaTog xai Svrdfuwgll-. ; deinde
autem cum provectioribus in Evangelii elementis
(o tixiioi vel ol nvtvfaarixoi II: 6. III: 1,) interiorem

1) Eecte Osiander, 1. I. p. 71: »Mit Idujer Bescheidenlicit
hebt Paulus in der nntitlietischcn, negativen Fassung dieses Ge-
dankens die Beziehung auf sich selbst, seinen Abstand von Christo
hervor, um zuerst die nach ihm sich nennende Parthei zu ent-
waffnen und zu strafen. Was gegen seine Person als vorgesclirie-
benes Parthoihaupt gilt, das gilt auch gegen die andern.quot;

doctrinam: aocpiap 0eov iv fivarf/çlco, rijv dnoKexQVfint-
Pjjv communicaba«. Deinde cur ipse interiorem banc
doctrinam (II: 7) cum Corinthiis baud communicare
potuerit exponit Paulus (ill: 1). Hac argumentatione
et Paulinos et Apollonios potissimum spectare videtur
(vs. 5. 0. IV: 6). Quum enim Paulus prima tantum
Evangelii (jrotjjä« Corinthiis, cü,- vtjnlois tigt; Xqiaré
tradiderat (vs. 1. 2), Apollo utpote Alexandrinus
allegorice e V. F. demonslrandi ratione, ut videtur,
usus, post Paulum Corinthum advena, ulterius proce-
dere et interiorem doctrinam cum iis communicare
potuerat. Quid mirum Corinthi, ubi indigenae erant
ol navimjitvoL tv dvamp;qwrrois, fuisse, et quL anxie in
Pauli verba jurarent, interiorem doctrinam répudiantes,
quoniam Paulus illam hand exposuerat, et qui Paulum
Panlinosqne despicerent, Apollonii, quippe interioris
doctrinae auctoris, nomen prae se ferentes ? Priore

1)nbsp;Haecnbsp;cum de mystico-symbolica V. Foederis inter-
pretatione, qualis v. c. in hac ipsa epistola C. X, vs. 4 occurrit,
tum universe de Dei in servando genere humano consilii, atque
hujus perficiendi rationis expositione, prouti in epistolis ad Rom.,
Ephes. et Coloss. uti et hujus ep. Cap. XV legitur, intelligenda
erit. Cff. de Wette Comm. p. 22. et Oslander, 1. 1. p. 119.

2)nbsp;Omnibus illis, quae contra Oofiar, doctrinam da Christo
cruci affiso evertentem , duobus prioribus capitibus dicuntur non
Apollonii doctrinam peti merito observarunt Schenkeliusl. 1.
p. 10 et 99 seq. et Goldhorn, in diario: Illgen's Zeitschr.
f. Ust. Theol. 1840, II, p. 152. Cf. Winer bibl. Realwörterb.
ed. 3ae I, p. 68 seq. Cavendum imprimis est, ne e dissidio
inter Paulinos et Apollonios concludas inter Pauli atque Apol-
lonii doctrinam magnum discrimen obtinuisse; se quoque ao-
,pUv XaXr.v afßrmat ipse Paulus (II: 6), sed unice Iv roZi r,
iHo.q-, quoniam vero Corinthii, quamdiu Paulus inter eos versa-

autem argumentatione duplex adversariorum genus
spectat tam eorum, qui reliquorum Äpostolorum do-
ctrinam atque auctoritatem Paulinae opponerent ; ideo
enim de apostolica doctrina atque auctoritate agens
primum cum emphasi illud ij/id^* repetit, quo se ipsum
prorsus cum reliquis Apostolis conjungit (I; 23. III:
10, 12), dein per illud xal îyœ (II: 1, 3, IH: 1),
quod identidem tw tjftHs respondet, speciatim ad suam
ipsius doctrinam atque auctoritatem, cum reliquorum
Äpostolorum doctrina atque auctoritate prorsus con-
venientem, transitum facit; quam eorum, qui rijy
ixmqlav TOV xrjQxSyfiaroç, nimirum Xqkstov iüTavQm-
Htvop, obscurarent atque deprimerent nnùoXg xal
diScexToig avamp;qtontvtjg socfiag Xöyoig.

Per quatuor haec capita, quibus Paulus singulaa
Corinthiae ecclesiae partes oppugnat, quadruplex par-
tium, quae singulae inter se difFerrent, genus discerni
nobis persuasum habemus, quorum omnium commune
Vitium erat atque omnis erroris veluti fons to xav-
y^àoamp;at iv dvamp;QÙ)noig. Quo jure, aut certe qua veri
specie reliquorum Äpostolorum, atque nominatim
quidem Petri apostolicam auctoritatem atque doctri-
nam Paulinae opposuerint, inquirenti, illi prae caeteris
loci attendendi sunt, quibus Apostolus apostolicae
auctoritatis notas doctrinaeque summam indicet. Quum
igitur primis capitibus ij ociioxälvxpig dià tov UmJ/ia-
Tog tov 0fOv, TO vovv Xqkstov i'itiv et ^ dnoSti^ig
UvidjiUTog xal dvvàfiecog tamquam verae apostolicae

batur, nondum ita provecti fuerant, interiorem banc euam do-
ctrinam iis exponere liaud potuerat; neque sane potuerat Apollo-
nius, nisi prima fundamenta jeeisset Paulus.

auctoritatîs notae, quas Paulus cum reliquis Apo-
stolis communes habebat, recenseantur (II: 10. 16.
4 coll. 2 Cor. I: 22), et doctrina de Christo cruci
affixo omnium Apostolorum xtjgvyfioc esse affirmetur,
Judaïzantes fuisse adversarios, qui, ut Pauli au-
ctoritatem infringerent doctrinamque everterent, Pe-
trum ipsi opposuerint, negantes, Paulum germani
Apostoli notis munitum fuisse, neque igitur veram
Christi doctrinam tradere potuisse, quippe qui Christum
haud prout Petrus vidisset, neque, dum in terra ver-
sabatur, illius consuetudine atque institutione usus
esset, probabiliter disputavit Baur us, argumentis e
posteriore epistola potissimum ductis (V: 16 et Cap.
X. sqq.) suam sententiam tuens »), simul autem ho-
rum locorum, jmprimis Cap. X. vs, 7 sq. colla-
tione Christinos a Petrinis haud difFerre statuit. Quodsi

merito Bauri de Christinorum indole sententia mul-
tos nacta est associas, hoc ipso tamen eam graviter
claudicare merito monuerunt Billrothus, Neande-
rus, Osianderus, quod haud explicet, quare
Paulus indole sua unam eandemque factionem duobus
nominibus insigniverit cui vitio frustra mederi
J ] p. 273—297 ; jasto majus momentum in hac quaestione
tribuit Baurus bis verbis:-, oix^nbsp;Xq^axhv t. Kvq. vi*

1 Cor. IX: 1; sensu enim adversariorum Paulus nunquam
affirmare poterat se Christum yidisse, b. e. illius consuetudine usum

autem objectionem bis verbis réfutât Paulus, qua sibi, tamquam
fanatico, internis tantum revelationibus glorianti, jus denegabant,
ut fide dignus testis de Christi resurrectione prodiret. Cff. Cap.
XV: 8. Act. I: 22.

conatur Baurus haec monens: »Nennte sich die
eine Partei nach Paulus, die andere nach Petrus,
so lag hierin für den Apostel Paulus noch nichts
ausschliessendes ; Partei stund gegen Partei, jede
hielt sich an ihren Apostel, als ihr Haupt, sobald
man aber weiter ging, und sich auch über den Grund
aussprechen wollte, warum man sich an Petrus und
nicht an Paulus halte, jenem den Vorzug vor diesem
geben müsse, und diesen Grund auf dem judaisi-
renden Standpunkt, auf welchem die Hauptgegner
des Apostels in Corinth stunden, nur darin finden
konnte, dass nur Petrus, nicht aber Paulus ein un-
mittelbarer Jünger Jesu gewesen sey, so wurde
jenes Oppositions-Verhältniss ein ausschliessendes,
man stellte einen Grundsatz auf, aus welchem die
nothwendige Consequenz gezogen werden musste,
dass Paulus gar nicht als ein wahrer Apostel be-
trachtet werden könne, weil ihm das Wesentliche
Erforderniss der wahren apostolischen Auctorität
fehle.quot; Quis enim credat, fuisse, qui Petri nomen
Paulo opposuerint, cur autem hoc facerent neque
enuntiaverint neque conscii sibi fuerint? praeterea
ita notae characteristicae, quas antea merito Petrinis
adscripserat Baurus, denuo tolluntur ; et jure

Studium inter Corinthios pingeret, animadverterat Baurus: die
Christusparthei in Korinth iu diario : Tübinger Zeitschrift für Theo-
logie 1831. IV : p. 77; merito autem hoc deverticulum esse, quo
difficultas nequaquam tollitur, monet Osiander, 1. 1. p. 13. sq.

2)nbsp;Vere Osiander 1.1 p. 20 : »Waren sie nicht Christiner
im Sinne von Baur, so waren sie auch keine Petriner mehr.quot;

quaeris, quo modo fieri potuerit, ut, simulac non-
nulli e Petrinis sibi conscii facti erant, cur Petri
auctoritatem Paulinae opponerent, et Christinomen
sibi sumserant, reliqui, ut ita dicam, in hac sua
ipsorum inscientia pernianere potuerint, neque om-
nes ad Christinos transierint.

Quid nobis videatur, breviter indicemus: uti Bauro
in eo assentimus, quod Christinorum origo a Petrinis
repetenda sit, quatenus cum illis Pauli auctoritatem ob
memoratam caussam negaverint, ita duplicem potissi-
mum notani, e quatuor illis capitibus quae ad cognos-
cendam partium indolem primarium locum obtinent,
petitam, ad discrimen, quod inter Petrinos atque Chri-
stinos obtinuerit, ducere putamus : altera, quod Paulus
iteratis vicibus rov aravQOV rov Xqkstov , 'it/aovv
XoiGTÔv, KOil rovTov isravQcoiitvov, tamquam aposto-
lici 'Aijqilriiuroi argumentum urget, band enervandum
illud nnùots xal dtSaxroXg dvd-Qtonivfjg öoqpiV Xóyoig,
altera, quod diserte affirmat Apostolos 2) prae caete-
ris divina patefactione gaudere (II: 10—16), et post
verba illa acri sarcasmo scatentia: fjdt] xixogeaj^évoi
tarty ijSv inlovr^aart, i^qlg ifftwy tßccadiv'mvf

2)nbsp;Paulum per illud i/neiç et ifiüv, et universe ubi plur»li for-
ma in hac disputatione utitur, se cum reliquis Apostolis conjun-
gere consentiunt plerique interprétés; etsi concedendum sit illum
prae caeteris' de se ipso atque Apollonio cogitasse ; illud tamen,
quod, postquam de se ipso atque Apollonio egerat, ubi ad con-
clusionem pervenit, Petrum etiam diserte citat (III: 22); et quod
ipse affirmat se ea, quae universe dicta essent in se ipsum et
Apollonium transtulisse (IV: 6), luculenter docet, reliquos etiam
Apostolos, et nominatim quidem Petrum, Paulo ante oculos fuisse.

ßaatXitJamiiev, quot quantaque mala Apostolis propter
Evangelii praedicationem subeunda essent significan-
ter memorat; quibus locis tales ob oculos habet, qui
Apostolorum universe auctoritatem parvi facerent ').
Contra bis ipsis capitibus monens, Apostolos non
nimis faciendos, sed justo pretio habendos esse, co;
vurjQtTocg Xgiarov xal oïxovófiovg nvarijolmv 9eov
(IV: 1 coll. III: 5) bis oppositam partem perstringit.
In his igitur capitibus easdem repei-imus opposi-
tas partes, quarum levia jam indicia e posteriore
epistolae parte collegimus : nimiam Apostolorum
elationem atque veluti adorationem, xav^ijaiv iv âv-
■d-QÓ)7T0tg, oppositam eorundem nisi contemtui, certe
sententiae haud majoris eos habendos esse, quam
quemvis alium Posterior nota, quum ad nullam

2)nbsp;Quod tnrpissimum ineestum in ecclesia impunitum latum fuit,
et Cliristiani se invicem in Etiinicorum judicium traxerunt ex hoc
etiam fonte manare potuit, quod seil, illis, qui sponte ecclesiae
curam susceperant et ab Apostolis confirmati erant, obsequium
praestare recusarent. Inde quoque tam gravem poenam de incesto
capiendam esse scripserat, uti ipse affirmat: I'va yrâ -vijv Jox»-
litjV v/ióv, ft ilq Ttâvxa vTirjxooi taie. 2 Cor. II: 9. Coll. V:
12, ubi cumLaehmanno, Meijero et Wettio legendum vi-
detur-. quot;.T. .pav.q. a.'zovâijy i, „ amp; ^ irciq ^ ^ « r ^goj
iif.5.q. Quodsi igitur Corinthii Pauli mandato obediendi paratos sese
ostenderant, gravique moerorc atque poenitentia affecti erant, ipse-
que incestus moerore fere eonsumebatur et ad meliorem frugem
convertebatur, Paulus quod spectabat assecutus erat. Quid mi-
rum igitur, si, probante ipso Paulo, poenam minuerint Corinthii?
Nonne illis, quibus epistolam commiserat Paulus, iisdem illis,
qui ecclesiae curam susceperant (I Cor. XVI: 16, 17), privatim

partem referri possit eorum, qui in cujusvis Apo-
stoli ') nomine gloriarentur, necessario ad Christinoa
referenda erit. Quum ita oî tov Xqkstov primo
obtuitu videri possint veram viam iniisse, in media
KocvinSH iv âvamp;QÙnois ad Christum unice provocan-
tes; duplici tamen hac in re errore ducebantur;
quum enim Apostolos justo minoris facerent atque
ita in Scyllam apostolici contemtus inciderent, glo-
riationis in eorum nominibus Charybdin vitare cu-
pientes, tum maxime Christi personam divino honore
exuebant, simulac prouti reliqui Apostolos, ita illi
ipsum Christum suae partis antesignanum declara-
bant Hoc ipsum autem copulatum fuisse videtur
cum priore nota, qua non illud pondus tribuebant
Christi cruci, quod apostolica praedicatione illi tri-
buebatur; — duplex ille error, qui, docente historia,
saepius dextras renovarunt ! — cui utrique pseudo —

maiidare potait Apostolus, ut ipsius nomine in tali rerum conditione
de poena quid remitterent? Paulum ii'acundia abrcptum inconsiderate
egisse (1 Cor. V: 5), et ubi Corinthii ipsius mandato haud obsecuti
erant, (2 Cor. II. 6 sqq.) prudentiam (Klugheit) ab eo postulasse,
ut quod fecerant probaret, ex utriusque loci collatione efficiunt
Rnckertuset Baurus! Praeter animadversa conferantur quaa
contra duumviros monet Oslander 1. 1. p. 243 sq.

1)nbsp;Paulum per totam disputationem Apollonium secum ipso atque
cum reliquis Apostolis exaequare omni dubio majus est.

2)nbsp;Ita quoque O s ia n d e r de Christinis 1.1. p. 29 : »Indem sie über
die Beschränkheit der andern Partheien hinausstrebten, fielen sie
in eine noch grössere, und indem sie den Stifter der Lehre über
die Organe der Lehre, den Oberhirten über die Unterhirten recht
hinaufstellen wollten, stellten si Ihn doch'als Lehrer neben die,
unter Ihm stehenden Lehrer; eine niedrigere Ansicht von Christi
Person und Amt war, es, wozu sie hin neigten.quot;

apostolorum istorum, qui Petri auctoritatem doctri-
iiamque Paulinae opponebant, praedicatio facile an-
sam dare potuit. Paulus scilicet — ipsum habemus tes-
tantem (1 Cor. XV: 3 sqq. coll. vs. 1) — Christi
mortem pro peccatis nostris, sepulturam, resurre-
etionem tertio die, et quinam Ipsum resurrectum ad-
spexerint Corinthiis praedicaverat. Illos, qui con-
suetudinem cum Christo, dum in terra degebat, ro
yivioaxiiv Xqiarov XKxà aÜQxa, tamquam apostolicae
auctoritatis notam postularent, reliquorum quoque
Apostolorum hac nota munitorum, nominatim Petri,
doctrinam, Christi dicta factaque,i vitam hac in
terra actam continentem Pauli evangelio, cum
Christi morte incipienti, opposuisse baud temere sane
suspicamur. Hos ipsos hac sua praedicatione id
studuisse, ut Christi crucem, quantum possent, vi sua
privarent, et ita legi justitiaeque ex operibus aditum
in sacra Christiana denuo pararent, probabile red-
dunt illi loci, quibus rijv Siuxoviup xaivtjs diaamp;ij-
itijç, ov rQufijxaTos, àllà nrtv'jiarog, rfj Siaxovicc rov
Gavàtov tv yQafijictaiv opponit, illamque arctissime
cum Christi morte conjungens biaxovlav rijg xarccX-
Xuyïjg esse declarat Paulus 2). Quum ita Christi, ve-
luti doctoris cujusdam aut Prophetae, doctrina vita-
que inter Corinthios innotuerat ; quid mirum, si

1)nbsp;Prouti lioc e Petrini evangelii eompendio Act. X: 36 sqq.
cognitum habemus, quod, vere monente Osiandro, 1. 1. p. 29
sqq., Papiae ap. Euseb. H. E. III: 39 de Marci evangelio tes-
timonio confirmatur.

2)nbsp;2 Cor. III, quo capite certissime falsos doctores spectat, uti
e vs. 1 patet, et 2 Cor. V: 18—21.

nonnulli, qui apostolicam auctoritatem ferre recu-
sabant, repudiatis Apostolis, in Christo tamquam uno
vero magistro ita gloriati fuerint '), ut, auditis Illius
dictis, quae sublimem philosopbiam spirarent, haec
arripuerint, et hinc doctrinam composuerint atque
iv SiSaxToXg dvO-Qcaniviji (soqilccg Xóyotg excoluerint,
quae Graeco eorum ingenio multo magis arrideret,
quam a Paulo praedicatus o lóyog ó tov aravQOv, quem
haud parum sua vi privabant atque veluti obscurabant?
Loci igitur, quibus Paulus Christi mortem expiato-
riam urget, cum in Petrinos tum maxime in Chri-
stinos dicta videntur , iisque locis quibus Christus ca-
put ecclesiae, mundi dominus, 81' ov rd navru, xal
^^iTg öt' aiiTov, et jam sub Vetere Foedere inter
Israëlitas praesens affirmatur, potissimum Christino-
rum errores ab Apostolo spectari censemus

Quodsi igitur hi Cbristini iidem sunt cum illis, qui
adversus Apostolum eosque, qui hunc sequebantur,
sua yfwaei atque ilovsict gloriabantur in bac Chri-
stinorum parte prima cerni putamus GnosticismI mitia,
qui mox in ecclesia primaeva apertius processit, et

1)nbsp;CAmfe'nomen: ot tov Xg..avov , hinc quoque explicatur; a
Petrinis enim notitiam de magistro suo petentes, Judalicum nomen
cum illis ei tribuebant.

2)nbsp;1 Cor. Ill: 21, VIII: 6, X: 4, 9, XII: 5; 2 Cor. IV: 6.
Cfr. Oslander, p. 32, qui, nullam Pauli Epistolam, si epi-
stolam ad Colossenses excipias, altiore Christologia vel Logo-
logia Apostoli adeo abundare, quam has duas epistolas ait, et
merito non omne polemicum consilium his locis excludendum
esse monet.

doctrinâ sua de Christi persona a prîmaevae ecclesiae
Ebionitis vel Pseudo-Petrinis haud longe recessit ; sed
philosophiam, oratorio ornatu verbisque ad persua-
dendum aptissimis commendatam, illi admiscuerit ').
Intelligimus ita per utramque Epistolam acriter op-
pugnari ab Apostolo ipsi oppositam Judaïzantium
doctrinam ; quum enim Petrini ita directe refel-
lerentur, Christinorum doctrinae fons simul arripie-
batur; explicatur simul oppositio tov ütccvqov tov
Xqkstov tjj (sotpicc tov 2,ó/ov et t^j aocfiag Qtov Tfj
goffia tov «imvog toxItov , uti et Pauli non tan-
tum, sed universe omnis apostolicae auctoritatis de-
fensie. Apostoli denique prudentia in eo nobis con-
spicua est, quod continuo, ubi varias partes citavit,
in illam arma movet, quae, etsi numero fortasse
minima , maximo errore ducebatur ; quum simul
timendum esset, ne mox plures in eundem errorem
raperentur, quippe qui cum Graecorum indole egre-

1)nbsp;Magna similitndo fuisse videtur inter Christinorum par-
tem et adversaries, quos P. in ep. ad Cohss. oppugnat; hic enim
ét Christi divinam naturam contra adversaries evehit, ét falsae
yrtioâi veram, quae in Christo habetur, yraaiv, ao(fiav xal av-
1'fBiv nyivfiaxixriv opponit (11= 2, 3. 1= 9); illam autem cum
philosophia conjunctam et mamp;aroXoyia commendatam fuisse sua-
det Col. II : 8, 4. Denique memorabile esse Colossensibns Theo-
sophis adamatam mysticam illam Christi denominationem : 7 xt-
lt;paX^ (cf. Bahr, in comm. ad Coloss. I: 18) in epistolis etiam ad
Corinthios (1 Cor. XI: 3) occurrere monet Oslander, p. 33.

Utrum errores illi, ad quos plurimi inter Corinthios
prolapsi erant, ulterius processerint, an vero Pauli epi-
stola ad illos depellendos quid valuerit, quaerenti, altera
Apostoli epistola probabiliter suadet, priorem ejus epi-
stolam salutarem vim habuisse. Gaudet enim Paulus
iis, quae e ïito de ecclesiae conditione comporta ha-
bebat: Corinthiorum sui studio, obedientia, sincera poe-
nitentia adeo uthymnum in Dei honorera, qui vi-
ctoriam ipsi largitus erat, enuntiet s), et aperte adver-
sus adversarios glorietur, se armis uti, quae essent
Svvarà TW ©fój TiQOi xa9alQelt;nigt; oivotojiarmv, Ao-
yiofiovi xaamp;atQOvyTU, xal nav (i-qicoixa tnainàiiivov
xarà tîjg yvóiaiwi tov Giov, xai aixualaiTll^ovt« nàv
yótii4.a tig ryv vnaxoiji' tov Xqiotov Praeterea ipsa
illa capita (Cap. X. sqq.), quibus vehementer adversarios
impugnat, omnique orationis impetu in eos invehitur,
idem suadent; bis enim luculenter nonnullos tantum

1)nbsp;Titum a Paulo, postquam priorem epistolam misorat, Corin-
thum delegatum esse, ut, quod epistolae auctoritas minus valeret,
id illius industria atque consilio componeretur, prohabiliter conjicit
de Wette; neque opus esse ut cum Bleekio, Tito epistolam
commissam fuisse statuas, quae deperdita foret. Cff. de Wette'
EM. in das N. T. ed 4ae p. 240 sqq. et qui ibi laudantur scriptores.

2)nbsp;2 Cor. VII: 7, 9, 11, 15; Col. VlIIquot;. 7. Tantum valuerant
illae literae ad pacem Pauloque debitum honorem restituendum ,
ut Titus cum gaudio sibi in mentem rcvocaret riiv ■Kamp;vxait

(rivag) i) ob oculos habet, qui factionibus ansam de-
derant et Corinthios deceperant, omnis generis ma-
ledictis in Paulum collatis, quosque aperte tpivda-
noarólovg, ig/ârag SoXiovi, fitroKSy^ijjxarillo^tvovg iig
dnoavóXovg Xqcotov dicit, eosdem illos, qui vthq-
XlcKv anóavoloi sibi esse videbantur , quibusque
aliud Evangelium annuntiantibus benigne aures prae-
buerant Corinthii Quodsi ita merito a Bauro
haec e posteriore epistola capita in auxilium vocata
sunt, ut cognosceret Paulo adversantiuin indolem
ita ad memoratum inter utramque epistolam discrimen
attendere debuerat; quod ubi facimus nobis persuadetur
Paulum haud ita desperatum certamen contra Judai-
zantes adversarios certasse, prouti a Tubingensibus
proponitur Etsi enim hos ipsos malae fraudis vi-

3)nbsp;2 Cor. XI: f); XII: II. His vJTiqXCav à.ToffrôAotç non in-
telligendos esse veros Christi Apostolos Petrum atque Jacobum,
praeëunte Pritzschio, vere monuit probavitque Seh e nk el i u s,
1.1. p. 20—22. Verba: Cap. XII : 11 optime etiam intelliguntur, quodsi
ibi Paulus suam ipsius a Corinthiis commendationem iis, nimi-
rum falsis doctoribus, opponat, qui Uteris commendaticiis muniti
Corinthum vénérant, aut se ipsos eommendabant. Cfr. Cap. XH :
1 , X; 12, 18.

xaXöi ! iy_faamp; I-, exspectares vel i x-j qv ao ev , vel èvt-
Xföö-f, quod e Cod. B. reposuit Lachmannus; nihil vero
mutandum, neque haud sine delectu praesens atque imperfectum
tempus ab Apostolo scriptum videtur; falsum evangelium Corinthi
adhuc praedicabatur, tempus autem, quo Corinthii illud libenter
ferebant, praeteritum erat.

ros, quos haud puderet Corinthios decipere et menda-
cia convieiaque proferre, ut PauH auctoritatem obtrecfa-
rent '), haud devicerit aut in suas partes traxerit ;
istorum tamen machinationes irritas fecit , atque,
nisi omnes, plurimos certe ex assecUs ab iis avocavit,
et ad unum verum EvangeHum veluti captivos re-
duxit; neque mirum adversarios istos his ipsis Pauli
literis, quibus suam auctoritatem adeo imminutam vide-
rent , usos fuisse, ut Apostolo obtrectarent, illum ab-
sentera quidem audacem fortemque videri, praesentem
autem timidum esse atque debilem dicentes Ubi au-
tem Paulum tali obtrectatori minaciter declarantem au-
dimns : tovto ko/i^éaamp;co 6 roiovrog, ort olol iofiep tü
Xóyo} Si' èntarolcóv dnóvTig, roiovvoi xal itaQÓVTfg
Tw tgyto seque Corinthum iterum ad venam om-
nem inobedientiam puniturum neque cuiquam parci-
turum esse ; nisi Paulum inania jactasse dicas ,
concedendum erit, probabile esse, illum mox Co-
rintbi praesentem s) perfecisse, quod per literas tam
prospéré inchoaverat, atque, quum poenas sumse-
rit de iis, qui ecclesiam aut litibus misere turbaverant,
aut libidine aliisve peccatis commaculaverant e),

1)nbsp;Malis artibus uti debuisse Pauli Judaïzantes adversarios, ut
auctoritatem sibi comparareut suaeque doctrinae viam sternerent
supra p.S3 seqq. explicuimus. Varia rnaledicta in Pauli et auctoritatem
apostolicam et indolem collata vide ap. Sehl ie m an num, die.
Ckmentimn, p. 490 sq. nota 30.

6)nbsp;Utriusque generis Vitium ob oculos habet atque distinguit
Paulus 2 Cor. XII: 20 21.

ecclesiae pacem atque sanctitatem restltulsse. Confir-
matur hoe ils, quae scrIbIt Clemens Romanus epi-
stolae suae ad Corinthios Initio i), ubi multus est in
laudanda Corinthiorum, quam omnes peregrini cele-
brabant , firma fide , pietate, perfecta gnosi, legum
obedientia, eorum, qui praepositi erant, veneratione,
aliisque virtutibus ; brevi : ovrmg tlQ^vt] ßad-ncc xal
Xmagd tSédoTO naai, xal axogiarog nóamp;og tig dya-
ùonouav, xal nXijgrji nyev'fiaroi ayiov tx^vaig inl

In acri igitur certamine, quod primo saeculo re-
ligloni Christianae contra illos certandum fuit, qui
varies errores, cum ex Ethnicismo, tum maxime e Ju-
daismo petites, alebant atque omni virium Intentlone,
nullisque non artibus dollsque usi, tw aravqm tov Xqi-
arov opponebant, huic victoriam compararunt Äpostolo-
rum, quippe extraordinariis charlsmatibus instructo-
rum, arma; sive dictis atque ratiocinationibus, ab ipso
Christo ils suppeditatis, quaecunque sibi objicerentur
dejicerent; seu facto, potestate usi, a Christo ils con-
cessa , rebelles punirent. Quae autem postea, tribus
quatuorve decennlls post, in eadem Coriothia Ecclesia,
testante modo memorata Clemen tis epistola, exstitit
sedltio [oTädig), etsi minime confundenda cum dis-
sidiis de doctrina, qualia e Pauli epistolis cognlta

I) § I et2.Clementis ad Cor. epistola exeante fere saeculo I
conscripta videtur, certe post epistolam adllcbr. et destructa Hie-
rosolyma. Cf. Scbliemannns, 1. 1. p. 403 sqq. nota 1 con-
tra S c h e n k e li u m et H u t h e r n m, qui, praeënntibus anti-
quioribus , eam ad annum 64 vel 65 rctulerant.

habemus i); ita tamen quandam analogiam nobis ha-
bere videtur cum dissidiorum istorum primordiis.
Prouti enim in prioris Pauli ad Cor. epistolae parte
posteriore, unde factionum initia cognoscenda esse cen-
semus, vestigia reperimus, Corinthios et Paulo et iis,
qui, ipso Apostolo probante, ecclesiae curam suscepe-
rant, diffidisse atque obtemperare noluisse ita ex
eodem fonte manasse et facile explicari videtur suc-
cessus ille, quem pauci quidam juvenes, qui arrogan-
tia suaque gnosi exsultantes seditionem in presbyteros
moverant, tempore Clementinae epistolae habuerunt,
adeo ut magna ecclesiae pars ab eorum parte staret,
summaque in ecclesia dra^la et turpissima morum
corruptela dominaretur Reperimus igitur in hac
etiam seditions Graecorum indoli tam penitus insi-
tum libertatis studium, quod male temperatum aut
intempestive commotum in licentiam abire solet, omne-

1)nbsp;Schenkelium haud audiendum esse, qui solam Christi-
norum partem a Paulo haud repressam esse, et hanc ipsam a
demente Romano oppugnari censet, vere monuit Baurus
in hujus dissertât, recens, in diario : Jahrbücher f. Wissensch.
Kritik 1839 N. 88 seq. Cf. ejus Paulus p. 314 seq. Ipsum cap.
47, ubi factiones a Paulo oppugnatae, Paulini, Apollonii, Pe-
trini, non autem Christini, memorantur, Schenkeiii sentenliae
non tantum non favere, sed multo magis obesse quum vere mo-
neant Dähne die Christusparthei in d. apost, Kirche zu Korinth,
Halle 1841, p. 107 seqq. et Osiander, 1. I. p. 24; ita laudes
etiam, epistolae initio in Corinthios collatae, suadent, pacem in-
tegre restitutam fuisse, quum dercpente ffrttotç illa crumperet.

que regimen aut legem pro intolerando jugo habens,
quod exuat, suam ipsius yvwoiv tamquam summum
judicem aut regem veneretur.

Confirmatum ita vidimus quod jam in quaestione
de carne sacrificali vidimus, t^ovalav xal yvcixsiv
Corinthi arcte conjunctas fuisse ; neque mirandum igi-
tur est, Corinthiis gratum acceptumque et cupide ab
iis arreptum fuisse quodcunque valere posset ad re-
movenda quaecunque huic libertati obstare, aut cum
gnosi minus convenire sibi viderentur ; quum igitur
Judaïzantes illi doctores ét Pauli auctoritatem infrin-
gerent, ét aliam doctrinam proponerent, intelligimus
fuisse, qui hoc arripuerint, ut omne jugum exuerent.

Posiquam ita disputatione nostra Christinorum fa-
ction! easdem notas proprias esse reperimus, atque
illis, quos Paulus in quaestione de carne sacrificali
oppugnat; certius etiam atque tutius quam antea re-
petimus, Paulum addecretum Hierosol. provocare haud
potuisse, ipsamque de carne sacrificali exortam litem
cum factionum indole comparatam, atque rationem,
qua Paulus illam tractat, testimonium praebere pro
Lucae fide historica in referendo memorato decreto.

Restât, ut brevi conspectu quae hac disquisitione
probare conati sumus in unum contrahamus.

Comparatione instituta inter ea, quae Paulus scribit
in epistola ad Gal. Gap. II: vs. 1 seqq. atque Lucae
relationem Act. Cap. XV, longe diversa ab utroque
auctore referri vidimus. Pauli in epistola sua apo-
logetae consideratio nos docuit, hunc ea, quae, testante
Luca, Hierosolymis acta fuerunt {Act. XV), hand
omittere potuisse. Itaque aut Lucae narranti fides
historica deneganda, aut Paulus miser Apologeta
dicendus erit, nisi Paulum epistolam suam ante
concilium Hierosolymitanum dedisse probabilia argu-
menta suadeant. Quoniam Pauli epistola ecclesiis,
ab ipso conditis, data est, quaerendum erat, utrum
Apostolus ante concilii Hierosol. tempora Galatiae
regionem adierit, necne. Vidimus autem Lycaoniae
partem atque Pisidiam, Apostolorum aetate, ad Ga-
latiae provinciam pertinuisse, ubi ante concilium
Hierosol. Evangelium annuntiavit Paulus una cum

Barnaba eo itinere, quod Lucas refert .rlc^. Capp.
XIII et XIV. Hisce in Lycaoniae parte atque Pisidia
ecclesiis datam esse Pauli epistolam confirmabatur
notis, quae ex ipsa epistola petitae cum iis, quae me-
moratis Actuum capitibus leguntur, conveniebant.

Probabiliter ita concludimus Paulum epistolam
suam Talg tuxXtjolaig rijg rulariag conscripsisse paullo
ante concilium Hieras., quum Antiochiae in Syria ver-
saretur (Act. XIV: 26-28). Iter a Paulo Gal.
II : 1 seqq. memoratum idem esse posse cum alte-
ro itinere, a Paulo atque Barnaba Hierosolyma
suscepto, quod paucissimis verbis memorat Lucas
Act. Cap. XI: 30 et XII: 25, atque hanc sententiam
neque Lucae de multis rebus siientio,neque chronolo-
gica difficultate infringi, probare conati sumns. Pauli
denique atque Petri altercationi, Gal. II: 11 seqq.
memoratae, e proposita sententia lucem afferi'i os-
tendimus.

Quum eorum, quae eatenus disputata erant, con-
sequens esset, vit Lucae, Apostolorum conventum
referentis, fides historica Pauli auctoritate haud in-
fringatur, simul e disputatis ecclesiae Christianae
conditionem comperimus, quae, utpote in dies magis
magisque judaïzantium Christianorum adversus Pau-
lum certamine turbata, talem conventum ab Ecclesiae
antesignanis habitum fuisse valde probabile reddat.
Ut autem conventum illum revera habitum atq^i.ie de-
cretum Hierosol. latum fuisse probaremus, provoca-
vimus ét ad mutatain deinceps, testantibus reliquis
Pauli epistolis, certaminis faciem, ét ad ipsam Pauli
docendi atque agendi i-ationem; utraque enim vix ex-

plicaii potest, nisi verum est, quod refert Lucas,
Paulinae doctrinae reliquorum Äpostolorum consensu
in ecclesia victoriam concessam fuisse, et hos, ad
quorum auctoritatem in Galatiae ecclesiis provocave-
rant Pauli adversarii, suam de legis observatione
sententiam ita enuntiasse, ut variarum ecclesiarum
sociis innotuerit. Tandem desivimus in solvenda du-
bitatione, quae e nulla decreti Hierosol. in epistolis
ad Corinthios mentione facta contra Lucae fidem bi-
storicam moyetur. Vidimus autem, cum Paulum
ad decretum Hieros. provocare haud potuisse, tum ip-
sam- de carne sacrificali exortam litem cum factionum
indole comparatam, atque rationem, qua Paulus
illam tractat, testimonium praebere pro Lucae fide
historica in referendo memorato decreto.

Quod si quis miretur, me in hac disquisitione ea haud
respexisse, quae opposuit Vir Consult, d a C o s ta {Pau-
lus II, pag. 403—417) dubiis, quae contra illius
sententiam de conscriptae epistolae àd Galatas tem-
pore aliisque arcte cum hacce conjunctis quaestionibus
moveram (in diario; de Gids 1847 , pag. 606 —022);
is sciat dissertationem jam conscriptam fuisse, quum
Viri Consult, opus ederetur; quum autem, lecta ejus
argumentatione, nihil in ea invenirem, cur a mea
sententia desisterem, imo plurima hac ipsa disputa-
tione refutata viderem ; neque in dissertatione recen-
sioui, vel potius anti-criticae aptus locus mihi coucedi
posse videretur, banc anti-criticam seorsim instituere
decrevi, quam igitur mox diario cuidam inseram. Neque

tarnen silentio praeterire licet R ü c k e r t i disputationem
adversus Böttgeri sententiam de Galatiae situ, quam
demum legere mihi licuit, priore dissertationis parte
jam typis expressa (loco dissert, pag. 89, ann. 2 ci-
tato); imprimis quoniam Doet. van Vloten {de Tü-
binger school en hare Holl, tegenstanders, p. 106 nota 1)
hac disputatione ea, quae, praeeunte Böttgero,
de Galatiae situ monueram, prorsus refutari {de vol-
ledige weerlegging van Böttg.'s Stellingen) contendit.
Prudentius tamen ipse Rückertus hac de re judi-
cavit; duplicem enim quaestionem sibi proponens: 1)
»was hatte Amyntas inne gehabt? und 2) was kam
»davon an Andere, was wurde Provinz?quot; e quarum
solutione omne de Böttgeri sententia pendet judi-
cium , continuo respondet: »Auf keine von beiden ist
»eine völlig sichere Antwort möglich ;quot; et profecto
fatendum est, non accurate fines describi posse re-
gionum, quae sub A my n ta cum ipsa Galatia in
unum regnum, mortuo Amy n ta in unam provin-
ciam conjunctae fuerunt. Ante omnia vero monen-
dum est, nos haud cum B ö 11 g e r o statuisse Paulum
numquam ipsam Galatiam adiisse (cfr. dissert, pag.
26 seq. et 29 ann. 1); nostram sententiam igitur haud

112): unice prima disputationis pars (pag. 98—106}
hic in censum venit. Quid autem jam E^ickertus,
in.5tituta disquisitione, statuit ? Prorsns idem, quod
Bottgerus, si hoc unum excipias Iconium, Lycao-
niae urbem, haud ;ad Galatiae provinciam relatam
fuisse, quippe quae non ad A my n tac, sed ad Phi-
lemonis, Ponti regis, ditionem portinuerit, testiinte

Strabone (XII pag. 853: iproivO'u dé nov xul tó
'Ixóvióy iarid, nolixvioy n'i auycaxiojitfov, — tovto
d' Hxf floUfiu)»). Quo jure autem Rückertus
(L 1. p. 106) scripserit: »Aber wollten wir auch Alles
»zugeben, über Iconium und Umgegend, worauf hier
«Alles ankommt, könnten wir doch nichts zugeben,
»weil diese gar nicht zu Galatiën gehörte,quot; fateor
me haud intelligere; etsi-enim Iconium baud ad Ga-
latiae provinciam pertinuerit, Derhe tamen atque Ly-
stra (cff. Strabo XII, p. 853 C et Plinius Eist.
Nat. V: 42, ubi diserte inter Galatiae incolas me-
morantur Lystreni) atque Pisidia eo referendae sunt,
ipso'consentiente Eückerto (p. 103 seq.). Negat
autem Eück. has regiones communi Galatiae nomine
designatas fuisse (p. 104 seq.): »dies wäre aller Ana-
»lot'-ie alter irnd neuer Zeit zuwider. Völker wer-

»den zwar zu Eeichen vereiniget, und in ihrer Ee-
»ziehung zu diesen dann als Theile derselben benannt,
)ilelt;jen aber im \]mga,ngs\ehen ihren urs])runglielien Na-
»men innerhalb mehrerer Menschenalter nicht ab.quot;
Hand neo-o: at vero, quum retineatur nomen tam
urbis quam regionis, cujus incola quisque sit; is com-
mune habet nomen cum aliarum urbium atque regio-
num incolis a regno, seu provincia, ad quam utrique
pertinent. Ita v. c. qui Antiochiam atque Lysiram
incolunt, dicuntur Antiocheni atque Lystreni, vel a
regions Pisidae atque Lycaones, vel denique a pro-
vincia Galatae. Quidni ergo Paulus variarum ur-
bium tam in Pisidia quam in Lycaonia incolis epi-
stolam mittens, bos communi Galatarum nomine de-
signaverit {Gal. III: 1, coli. I: 2)? Praeterea mo-

neo, exempla, a Eückerto (1. 1.) de variis in Gallia
atque Hispania, et nostra aetate in Austriensi impe-
rio stirpibus allata, quae singulae suo nomine (ubi
autem conjunctae spectantur communi nomine) desig-
nantar, haud prorsus cum nostra quaestione convenire ;
aliud enim est, ubi tota stirps, aliud ubi nonnullae
tantum e majore regione urbes peregrinae provinciae
adjunguntur. Paulus vero in epistola sua non Ly-
caones universe, sed tantum incolas illius partis, quae
ad Galatiam pertinebat, quos una cum Barnaba
adierat, spectabat. — Nequaquam igitur Rückerti
disputatione sententiam ref'utatam video, quam et in
diario : de Gids, et in dissertatione tuitus sum ; illud
unice ad dissert, pag. 28 reg. 16 et pag. 70 reg. 20
attendatur, ut urbis Iconii memoratio elidatur.

Iter, cujus ipse Paulus mentionem facit in epist. ad Gal.
Cap. II: vs. 1 sqq., non est tertium post eonversionem ab
Apostolo Hierosolyma susceptum, quod describit Lucas Act.
Cap. XV; sed convenit cum altera itinêre, a Luca Act. Cap.
XI: vs. 30 et XII: vs. 25 memorato.

Errant, qui epist. ad Gal. Cap. II: vs. 1 vulgatam le-
ctionem Sua ä fxaTfaaaqar iräv mntandam esse censeant
in: rftci Tfaaägwv iräv.

Epistolam ad Galatas ante concilinm Uierosoljmila,mm {Act.
Cap. XV) conscriptam esse contendimus.

Frustra igitur Tubingenses, q. d., Theologi e compara-
tione Capitis II epist. ad Gai. cum Act. Capite XV Lucae
in referendis iis, quae hoc Capite leguntur, negant fidem
historicam.

Haud meliore jure e nulla decreti Hierasohjmitani in epi-
stolis ad Corinthios mentions facta argumentantur, ut latum
esse illud decretum negent.

Mutata facies pugnae, quam Judaïzantes adversarii cum
Paulo inierunt, qualia ex epistolis, post epistolam ad
Galatas missam conscriptis, cogiioscitur, memorato decre-
to explicatur, et ita Lucae in eo referondo fidem historicam
tuetur.

Justini Martyris rà àTtopiyijjjioveviittTa -râv 'A^oari-
Xmv a nostris canonicis Evangeliis diversa fuisse probari nequit;
imo cum hisce convenisse videntur.

Epistola ad Romanos, cui conscribendae pariter atque reli-
quis epistolis ipsius ecclesiae conditio ansam dedit, irenico-
catechetica dicenda est.

Calculum adjicimus his Bauri verbis: «das hohe Interesse,
«das die in so vielfacher Beziehung ausgezeichneten beiden
»Briefe des Apostels Paulus an die corinthische Gemeinde
«gewähren , liegt grossentheils eben darin, dass sie uns weit
«mehr, als diess bei irgend einer andern neutestamentlichen
«Schrift der Fall ist, in die lebendige Mitte einer erst sich
»gestaltenden christHchen Gemeinde hineinversetzen, und die
«Verhältnisse, aus welchen das neue vom- Christenthum an-
ngeregte Leben in seiner Eigenthümlichkeit sich entwickeln
»sollte, zur klaren Anschauung bringen.quot; Paulus, der Apos-
tel Jesu Christi, pag. 260.

Verba Christi, Matth. XI: 12: •gt;} ßaOiXeia xigt;v oÜQavmv
ySidf fr«t, xal ßmaral aQnU^ovOkv avrrjv in vituperium dicta
esse censeo.

«mit der jüdischen Werkheiligkeit, aber was nicht wider das
»Evangelium ist, ist für dasselbe. Die Zwinglische: weg mit
»dem Götzendienste; was nicht aus der Bibel kommt, istwi-
»der sie.quot; Praktische Theologie, T. I. p. 41G.

Quod summam est consolationis, qua homines indigent, ut
demissus animus erigatur et confirmetur, id efficere quidem
studuerunt rationis ope antiqui philosophi, neque tamen per-
fecerunt ; id demum perfecit religio Christiana.

Ethiees Christianae propositum atque ambitum vere his ver-
bis describit el. Har less: »Man beschreibe den Eintritt und
»den Umfang jenes Verhältnisses, ■welches der Apostel nennt:
DfioqqiovKai, Xqinioi; iv ^/lïv. Gal. IV: 19.quot; Christliche Ethik,
pag. 3.

refert
scribentem
Paulum
docet Lucas
urbibus
memorasse,
favere
annuntiaret
'^rrtó/ftKr
Hiei-os.

addatur annot. 1) senuentis paginae; contra annot. 3) paglnaa
41 ad pag. 43 referatur.

I'ag. iï Ann. 1 ad Romanos, quam

„nbsp;» . . illis

unbsp;8 reg. 18 interjectis quatuordecim annis

ttnbsp;9 « 17 vocavit

.nbsp;13 Ann. 2seriei.

unbsp;15 reg. 7 demum

«nbsp;16 « 201)quot;

nnbsp;17 « 2 referunt

..nbsp;18 Ann. 2 scribens

2nbsp;reg. 5 Paulus so
• « 8 ipse docet
1 urbibu

3nbsp;memorasse
11 favere ,

5 annuntiaret.
i Avâ^Tihiuav
H Heros

44nbsp;Ann. hätten die

45nbsp;» 1 Hierosolyma adiisse

53nbsp;» 2 occurrunt

54nbsp;reg. 18 statuere

58 Ann. 1 ita legatur: Unicum, quod, ut diit, i. q. fiirasigniflcare pro-
betur, e N. T. Jlcl. XXIV ; 17 affertur, exemplum optime in-
telligi posse , si vulgaris praepositionis significatio retinetur ,
merito animadvertit Agardhus rel.

85 Ann. 1 a Basnagio
09 reg. 1-2 ^Xovâaiaç
74 « 25 offerret.
79 Ann. 8 et traditio,
32 » 1 in fine : reliquarum
95 reg. 18 Dubitatio,
93 Aan. 3 in ipsum
118 reg. llisibi
139 Ann. 1 opus esse

lege Basnagio

»nbsp;'lovâaLaq)

«nbsp;afferret.

Hnbsp;traditio et

Bnbsp;reliquorum

»nbsp;DuUtatio

quot;nbsp;id ipsum

«nbsp;sibi

wnbsp;opus e.ft

^ C^^affî .cr BVquot;---/is^'T-jiv, quot; ,gt;• \
»n^-iuaaj jiü'-'^^o.imm^ bil gt; ' 5iL'lt;' s.«