SPECIMEN JBRIDICÜM INABGCRALE

SOlIOARIA,INREBlJSMERCATORIIS,OBlIGATIOfi£.

.Müfumi^JSß

¥

ï

,nbsp;^^ CU./5

ltsnbsp;. . ■ . ■

'li., ^

SPECIMEN JÜRIDICUM INAUGURALE

de

SOLID ARIA, IN REBUS MERCATORIIS,
OBLIGATIONE,

Q r. O D

FAVENTE SUMMO NUMINE

ex aïctobitite kectüris maomfici

fetri ^ahans^is Msaäei ae F»^entery gt;

„xth. macj. phit. nat. med. et aht. obst. doct. et pkof.
nec non

amplissimi senatus academici concensu

et

nobilissimae facültatis juridicae decreto

PRO GRADU BOCTORATÜS,

SÜEMISIJXIE IN

JURE ROMANO ET HODIERNO

iiosokieüs et pbitilegiis

IN ACADEMIA RHENO-TRAJECTINA

rite AC legitime GOaSEQBEKDIS
PUBLICO ET SOLEM«! EXAMIM SUBMITTIT

JOHANNES ADRIANUS WOLSTER.

amstelodamensis,
„I.M XXIV .KNSIS OCTOBim ANNI MOCCC.tVIM,

hora it—in

\mstel0dami ,

t. KOMIJN.

Mncccxi-vin-

Relisez les vieux Jurisconsultes. Us sont
trop negligés.

pardessus.

Patris (lilectissimi ineinoi'iiK.'
Matri carissimae
Fratri amicissimo.

HA.SCR SUOnUM ST.JD10BUM PnlMHUS ,

D. D. D-
auctor.

Ej typographeo fbatrum van ctEEF.

VIRO MAXIME VENER AN DO

J. A. D. M O L S T E

s. p. D.
adrianus frater.

Qui'e studiorum scholasticoriim mrrimlo in
laUora vitae stadia transituri sunt, lihenter illud

vitae .patium, quod in vita scholastica decurrere,

animo et mente revohunt. Quod et mihi nunc ac-

cidit, quandoquidem ultro f Iura se hocce die memo-
riae meae offerunt, quae mente agitare cogor.
Ante omnia alia mihi oh mentem versatur patris
nostri optimi imago, qui cum oh juris purum doc-
trinam tum oh sapientiam in rehus humanis, mul-
torum annorum esperiniiae superstructam, mihi
jamjam Themidos templum ingressuro se fidelis

Yin

sinium ducem praelmi^isdt^ cujusque i:ara palemu
erga suos liberos nabis altius in animo haesit,
quam ut unquam vjus oblivisci possimus. Quam
jucundam et gratum mihi fuissetsi illi., pro
omnibus in me collatis curis y ublicas agere gratias
potuissem. Cum. vero hoe mihi denegatàm sit^ hoc
agam., quod mihi restâtquodque me jiietas monet,
sc. ejus memoriae hasce meorum studiorum primi-
tias dedicare, quas etiam tibi, Frater delectissime
dedicatas esse velim, ut animum gratum. tibi sig-
nivicarem pro diligentissima cura qua tu patris
partes ita in te suscepisti, ut ejus desiderium mihi
valde levaretur. (Jtinafn illa insignis tua dmicitia
et animus fraternus in me crescat vigeat in aeter-
num. Si Jorte quis arbitreturme minus recte
specimen cujus argumentum jurisprudentiae est,
tibi Theologiae almae cultoj^i et antistiti dedicare
hisce Ciceronis verbisquidein satis tritis at non
minus veris responsum esse velim ; unum esse om-
nium artium et doctrinarum vinculum., omnesque
literai^um humaniorum vere amantes, quicunque
sunt., ubiubi degunt., quidoe agunt., in munere
mo fungendo, ad hoe unum tantum tendere ^ ut

hominum atque societatis humanae conditionem
in dies magis perfectam reddant.

Dubitanti, quod dissertationis argumentum Su-
merern , cum fere nil restaret ex nostra arte, quod
non jam scripto esset mandatum, auctore v. cl.
van Hall praeceptore aestumatissimo, mihi visum
est, aliquod universum juris principium tractandum
eligere et vel potissimum, de solidaria ohligatione
in rebus mercatoriis quippe quum multi praesertim
francici auctores eam regulam esse contenderent.

Vix verbis exprimi potest, Amicissime Frater
quantopere cum ob consilia alias mihi data, tum
propter ea, quibus me auxit, in hocce specimine
conscribendo, nee non oh benevolam libroi-um sup-
peditationem viro cl. van Hall me obstrictum sen-
tiam-, mimquam affahilitatis comitatisque, qua
tum in publica cum in privat a institutione, qua
uti mihi etiam licuit, me discipulum e x cepit, im-
memor ero-, sper o fore ut aliquando dies illucescat
quo palam facere potero, haec omnia non in in-
gratum esse collocata. ISon minus me felicem
praedico, quod uti mihi licueril institutione v. cl.
den Tex, qrd me studia juridica ingredientem

ßdelissimi ducis instar, quo tendendum, quid
agendum., quidve fugiendum esset., docuit. Diu
D. 0. 31. hos duumviros in juris studiorum decus
in omnium quihus ea disciplina cordi curaeque
est, emolumentum incolumes servet!

Scripsi Amstelodami ad D. XX mensis Septem-
bris, Anni MDCCCXLVIII.

CONSPECTUS.

CAPUT I.

DE SOLÏDI OBLIGATIONE UNIVERSE.

§ 1. Obligationis solidariae notio.....pag.

§ 2.nbsp;obligationis natura.....»

CAPUT II.

quomodo SOLIDAEIA obligatio UNIVERSE SIC SE
EXTENDERIT , EX historia INDAGATUR.

§ 1. Quomodo ipsa mercaturae principia universe
se ....................

§ 2. De solidi obligationis vestigiis apud Bomanos.
§ 3. Quomodo haec principia postea seexcoluerint,

historice .................

Jus nostrum antiquum.......

Jus .................

CAPUT III.

de solidaria in rebus MERCATOBII obwgatione
in jure nostro hodierno.

. . « 38

§ 1. Societas nominata ••••''
§ 2. Litterae Cambiales

§ 3. Quaestio de negotiis communiter gesUs .

CAPUT IV.

QUID DE EOßUM SENTENTIA , QUI SOLIDAKIAM OBLIGA-
TIONEM IN REBUS MERCATORIIS PRO REGULA
ADMITTUNT EXISTIMANDUM SIT?

§ 1. Eorum sententia refertur ......nbsp;pag. 46.

§ 2. Quid de hac sententia universe existiman-

dum sit...........»47.

§ 3. Quaestio ex aequitate spectata.....» 49.

§ 4. Quaestio ex jure nostro spectata ....nbsp;»50.

§ 5. Quaestio ex doctrina de consuetudine spectata.nbsp;» 53.

Conclusio................»57.

Vitia haecce tijpographiea ignoscat precor B. L.
Pag. 6 regula 16 nequenut,nbsp;legatur; nequeunt

DE SOllDARIA IN REBÜS MERCATORllS
OBIIGATIONE.

CAPUT PRIMUM.

DE SOLID! OBLIGATIONE, UNIVERSE.

Duo rei promittendi ita Bunt.

■Tüstinianus.

§

Obligationfs solidariae notio.

Si plures unam obligationem contraxerint daplc.v
eorum officium recte dicitur; nam vel jura et officia
quae inter se habent erga creditorem , vel ea quae
erga eos habet ipse creditor nobis consideranda sunt.
Quod ex rei natura sequeretur, nemo nisi ex re
sua pro rato teneri posset; licet vero hoc semper
circa ea jura officiaque obtineat, quae inter se erga
creditorem habeant , et quae sic inter se dividant;
id semper tamen in modo, quo jus suum creditor
pprseqnifur, non usque occurrit. Qnarundam enim

übligalionuin luiec os(, natura , ut quisque debitor iii
solidum teiieatur i. e. jure, a quo velit totam obli-
gationem , licet proprie inter plures esset dividenda ,
creditor petat (1). Inter se ipsos vero obligationem
dividunt debitores.

Ut ipsa obligatio active ae passive semper spectari
potest, prouti cam a debitoris vel creditoris parte
consideramus, sic ea , quae in solidiim esse dicitur,
in passivam et activam dividi quoque licet (2). Juris
Uomani interprétés, talis obligationis latiorem. cl
angustiorem notionem accipere , ad illam , nomen
illud prae ceteris referre, in eaque creditores reos
credendi, debitores reos dehendi appellare solebant (3).
Hi quasi unum debitorem constituunt, ita ut singuli
solidum solvant ; et, obligatione ab uuo soluta omnes
alios liberari, ex re sequitur (4).

Quod ad ipsa vocabula attinet, jurisconsultos
Romanos de duobus reis promittendi et stipulandi
de deobus reis dehendi vet credendi, interprétés
vero, de sotidi, solida et in solidum obligatione
dixisse, hic in medmm profei\im. Pessime in lege

(1)nbsp;Fr. II dig de duobus reis constituendis (XLV 2). Ex lioe cotione
jam duo liujus obligationis requisita adesse apparet. I. ut plures adsint
correi vel debendi vel credendi et II. ut bi plures unius obligationis
sint participes C. F. GKick Erlaut erung der Pandecten etc. IV. pag. 512.

(2)nbsp;Vir cl. C. J. van Assen, Leiddraad voor het collegie van het
Burgerlijk Wetboek. Leiden 1846, pag. 322, eam distinctionem ex
hibuit, secutus Gluckium 1. e.

(3)nbsp;Fr. I. XI. Dig de duobus reis. Jurisconsulti ipsi de duobus
reis stipulandi et promittendi, dicere solebant. Reus est cujus, aliquid
obligari inter e,-.t Cicero de orat. II 43. Gluck 1. c. pag 511, nota
30. Feslus in voce reus,.

(4)nbsp;C. C. art. 1316 coll. 1329.

nostra hoc , voce : cc hoofdelijk » (1) redditur^ is eriim ;
qui (ihoofdelijk^^ obligatus est contrarium debet,
illius qui in solidum tenetur. Et ipse legislator hoc.
sensu, semel voce usus est (2). Melius dicitur a hoof-
,Uelijk voor het geheel, » sed praestat iis uti verbis

quae usu recepta sunt.

§2.

De solidi obligationis natura.

üe solidi obligationis causis et eflectibus pauca
cousKlcranda hoe loco nobis se offerunt. Jure Romaic
ea constituitur , conventione , lestaniento , vel lege (d),
quarum conventio si in solidum teneret, stipulatione

confirmanda erat; saepe etiam judicis sententia plures

in solidum condemnabantnr (4); vel lege delictorum
socii tenebantur (5); denique tutores unam tutelam
gerentes (6), exercitores et socii (7); et plures
quibus utenda vel custodienda data esset res plane in

Cf inscriptio CC. Lib. in, Tit, I, sect. VIH. vir. clar. C. .T.
van Assen 1. c. p. 320 inf.

(2) Art. 32 alinea 1 C. Mere :

IV, F,- XXV S 10 Di? de familia erciscuiida (X2). Anlege eüan.
fidtjuslres, m solidum tencantnr, quaestio est. Cf. tamen M T-

'VTSrr'l'cod si plures una sent. (VII 55) fragm. XLIII dig de

deeo per quam etc. (H 10) iV. 3. Di, de

injuriis (47. 10).nbsp;^vyvt

(6)nbsp;Fragm. XXXVIII dig de administrat.one tutelae (X^VI. 7).

(7)nbsp;Fragm. I, II, IH, IV M- lt;liS- d« exercitona actione (XIV I).

dividua (1). Lege nostra vero conventione et lege
constituitur in soliduin obligalio , omissa in conven-
tione , stipulatione ilia , pro qua ex recentioruni
populorum legibus scripta semper sunt usurpata (2).
Lege in solidum tenentur; maritus secundus cum
uxore tutelam gerens; pinres, qui hereditatem ad-
ministrant , nisi testator testamento aliter de re
disposuisset ; ii qui de individua re contraxerunt ,
licet non solidi obligatio esset slipulata ; plures com-
modatarii eadem re usi , plures mandantes uni ean-
dem rem ; societatis nominatae socii ; omnes quorum
nomina in literis cambialibus leguntur ; criminis
socii (3) ; qnum denique plures locatarii de domiis
incendio non in solidum tenentur , ut in CC. N. (4).
In iis, quae communis juris exceptiones sunt, pru-
denter semper versati sunt legislatores. Sic etiam in
solidaria obligatione , quae secundum jus Ilomanum ,
Francicum , et hodiernum nostrum numquam prae-
sumitur. Licet nonnulli, in quibus imprimis est
doctissimus Fremery (5) usus contra legem acerrimus
vindex, solidariam obligationem regulam vocent, in
rebus mercatoriis, (quam sententiam infra accuratius

(1)nbsp;Fragm. V 515 dig conimodati (XIII 6) et fragm. I () 43 dig
depositi (XVI. 3).

(2)nbsp;A. Fremery Etudes du droit commercial etc. Paris 18Î3, pag.
25 sqq.

(3)nbsp;CG. art. 406. 1063. 1337. 1786. 1848. Cod. Mercatorius art.
18. 146. 209 Cod. Pen. art. 55. Van Ajsen, bl. 322.

(4)nbsp;C. N. ait. 1734. In bis activa correalis obligatio pacto et tes-
tamento, p.issiva vero etiam aliis dictis causis exstare docet Gluck 1. c.
pag. 514—518.

(5)nbsp;In Etudes du droit commercial pag. 21 sqq.

evolvaiii) ; lamen aul faUor , aut hoe saltem loco ,
quo de universis principiis verba facio, facile ex
Iriplici illa legislatione, obligationem soliclariam nou
praesumendam esse probatur. Ex fragmente enim IX.
Principio digestorum de duobus reis (45. 1) testatoris
expressa declaratione opus est, ut correorum oEGciuni
existât (!)• in locatioiie conductioue constituenda .
in solidum\eneri posse ait ülpianus(2); et ne plura
addani, in fragment« XLVII dig locati conducti haec
Marcelli jurisconsulti verba exhibentur : «Gum ap-
«parebit', emptorem conductoremve pluribus ven-
« dentem vel locantem singulorum iusolidurn intuituni
(c personam, ita demum ad praestationem partis
«singuli sunt compellendi, si constahit esse omnes
.csohendo; quamquam fortasse justum sit, etiamsi
«solvendo omiies eruiit, electionem conveniendi,
« quem velit, non auferandam actori si actiones suas
cc adversus celeras praestare non recuset. »

In jure francico etiam idem principium animad
vertimus; legimus nempe m Codice Napoleontico^(3).
«La solidarité ne se presume point, il faut qu'elle
((Soit expressement stipuleé,» ex quo articulo etiam
nostri codicis constitutio profluxisse videtur, qua
expresse notatur. (( Geene verbindtenis wordt voor-
« ondersteld hoofdelijk (I) te zijn, ten zij zulks u.t-

M) Fra-m. VIII § 1 , de legatis I. fr. XVI de leg II.

X. quot; VIX fi 9 dk locati conducti (XIX 2); vide auctores

dig. dc RI.nbsp;.„. . ...

■■ • ■nbsp;Touilhcr et ahi.

(3) C. N. art. 1202, ibique )u1e.prct-s,

«drukkelijk bepaald is (1).» Qimm ita nostro jure,
et fere omnibus codicibus (2) claris verbis expressum
sit hoe pnncipium , quod eliam et aequitas et juris
universi ratio approbat, non dubito, confirmare,
numquam solidanam obligationem praesumendam
esse.

Solidariae obligationis vis et effectus praesertiin
ad duo potest referri: 1 Reorum credendi unus quis
lt;[ue totum debitum potest exigere (3) , et eo dato
statim a debitorum parte omnis obligatio exstincta
habetur, licet ille, qui in solidum solvit, ad indem-
iiitatem cum correis semper recte agat (4). 11 Quia
pro uno debitore omnes correi debendi considerantur,
quisque etiam in solidum solvat necesse est (5). Omnia
ea, quae unius sunt mere personalia, ad alios trahi
nequenut, sic mora, in qua unus est, vel poena,
sub qua obligationem suscepit, aliis numquam nocere

(1)nbsp;CC. art. 1318.

(2)nbsp;Quum secundum plerasque leges in solidum obligatio est exceptio,
quam expresse, debet esse stipulatam, sic contra iu Borussia semper
praesumitur, quamvis contrahentibus ante contractum jam initum,
expresse banc excipere liceat. Cf. Allg. Landr, fur die Preus. stat.
f 424 et 425. In Aiiglia vero nostrum principium summo rigore
tuetur jurisprudentia. Merlin Ilepeit de jurisprud., voce société Sec-
tion II, § 3, art. 2.

(3)nbsp;Fragm. XVI dig de duobus reis CC. art. 1314.

(4)nbsp;Fragm. VI pr. dig. ad legem falcidiain (XXXV) 2),

(5)nbsp;CC. art. 1316, § 1 Jnst b. t., fr. III, § 1, Dig. cod; ubi
est: «a singulis peti posse, dubium non est« Jure liomaiio quaestio
est, utrum beneticio separationis uti possint conei, necne. Cf I\luh-
lenbruck doctrina pandectarum II 8492, 8, jure nostro iis boc
denegatum est CC. art. 1315, 1319, f869, 2. Gluck pag. 525,
sqq. coli Nov. XCIX hoc iis tribuit nisi delicti sint socii.

nossuiit(l)U«quot;sjurandi ad unum delalio, si personau.,
non obligationem spectet, ad alios non pertmet

trc irt 1795), debiti unius eorum liberatione,alii

on Ube;antur (CC. art. l315alienea2eoll. 1476) (2)^
.ulo-im et dolum is praestat, qm commis»t (CC.
,t 1321). Ea autem, quae ad obligationem ipsam
per'tiiient, ad omnes jure referuntur, inter haee est :
' ,escriptionis interruptio (art. 2022) debiti ipsius
Leratio (art. 1476), rei interitus (art. 1321) exccplio
nersoaalis, quae non ab uno contra totam obligatio-
nem moveri potest (art. 1313 coel 1466) , aha..

Vel tota solidi obligatio perimitur, vel ea unius
correorum debendi tantum exstinguitur. Omnes correi,
et nostro et Romano jure, liberantur: unius solu-
tione (CC. art. 1816), rei iiiteritu ; liberatione totms
debiti omnibus (ari 1315 , novatione xmius 1460
1460^/), jurejurando de ipsa re (CC. art. 1976) (3).
Sic Pomponii jam haec sententia in fruit pand h.t
occurrit cc multum enim interest, utrum res ipsa sol-
vatur an persona Iiberetur , cum persona liberator
ccmanente obligatione, alter durât obligatus , et ideo

,nbsp;34 pr dia- de recept., fr. 32, 54 dig. de usuris (XXII l),

„Quia'/ut'dixitJuslinianus IV C. Cod eod. «ex uno fonte unusefllu-

„xitnbsp;i eorreus credendi liberare potest debitorengt;,

' hoc -.liis correis noceat adbuc dispulatur. Gluck pag. 20
utruravero ^nbsp;^^^^ ^^^ Contrarium quaestionis est, an,

distinguit m ^^^ ^^^^^^ credendi reis dividi id debeat, quod
accepto toto lie Gluckio

pag. 519nbsp;in, Dig. de duobus reis; fragm. 31,

'.'quot;Vovationibus (46. 2) fr. 26, 27, 28 pr. dig. de jorejur

SmlierÎ cS^Hs obUgationis principits cgit. Cf. tbiq. citatt.

«si aqua et igni interdictum est, alicui fidejussor
cc postea ab eo datus, tenetur » Sic etiam bis modis
unius correorum solvitur obligatio, confusione (CC.
art. 1334) liberalione, (art. 1326) partis debiti aceep-
tione (art. 1326); tacita per decem annos usuraruin
datione (art. 1327), denique jure Romano capitis
dimimitione maxima et media (1).

Haec de solidaria obligatione in universum sulBci-
ant. Ad eam transeamus, quae in rebus mercatoriis
imprimis secundum nostrum codicem obtinet; pri-
usquam vero hoc indaganus, de historia hujus
principii nonnulla adferemus.

CAPUT SECUNDUM.

Quomodo solidaria ohligaiio universe sic se
extenderit, ex historia indagatur.

Wir befragen zuerst die Gesehiclite.

von Satigny.

Quia, Ut postea videre licebit, ex historica illa
inquisitione, imprimis pendet auetoritas, quam sen-
tentiis nonnullorum aut tribuere aut clenegare debe-
biinus; primo loco videamus, quomodo universe
mercaturae principia se extenderint, tum in specie

(1) Cf. fragm. ult. iJfges ti. t. De obligationibus in solidum universe
in rebuj civilihus consultissimus vir svipsit C, Cornells dissertation inaugu
ralera LB. 1848.

de vestigiis juris Romani denique in scqueutia tem-
pora spectemus.

§ 1-

Quomodo ipsa mercaturae principia universe
se extenderint.

Quae codicibus receptae sunt constitutionum ves-
tigia jam saeculo X sqq. iu Italia invemmus; nam
liLt alii populi mercaturae theoriam explicuerint,
in Italia praxis, et,utita dicam, mercaturae idea an-
tiquitus se excolluit, quae etiam postea mercatorum
jus consuetudinarium, a recentioribus vocata est(l).
Italia antiqua numquam mercatura floruit (2j, et
licet post Barbarorum invasiones pluribus turbis,
bellisque vexata esset, tamen quaedam civitates
jam saeculo X mercaturam maritimam exercuisse
iraduntur. Quae causa sit, cur ea hoc tempore se
explicuerit, adhuc sub judice Iis est: «Wahrschem-
cc lieh lag sie aber in dem kräftigen aufstreben des
((langen, durch die Volksturme gedrückt gewesenen
«Geistigen Lebens, nachdem es einmal angeregt und
«vvieder erwacht war» (3). üt ut est, saeculo X
urbes Genua, Pisae Venetiae, Amalfimercatura certe

4 Park Oii. Insurance I vol. Introduct, pag. 43, Lond.
,8oi Universe, magis e.culta jurisprudentia, ad antea nimis neglec
-..risconsultos, nostrae artis pcriti convertere se solent.
f^ M tesqueui, Espr. des Lois XXI, Chap. 14.
! n'^'w Hoffmam,, Geschichte des Handels un.l Schiflahrl
auU^lkl etc. .. Auflage, Leipzignbsp;blad. 365.

florebfint, el foetlera quae cum iis llenricus IV in-
iit, amii sunt 1081, 1114 et 1116 (1). Quum vero
per erucialas expeditiones Italiae cum regno Byzan-
tine commercium concessum sit, et libertatem con-
tra iraperatores tuei'etur Italia, omnes ejus mercatores
justa scientia summoque ardore se mercaturae dede-
rint. Certa principia semper a mercatoribus in usu ha-
bita , m tota Italia recepta, pro lege valere inceperunt?
et quum semper populus minus cultus se a cultiori
docei i facile sinat, Italique eo tempore in mercatura
summi, jure dicerentur, a tota Europa reliqua ea-
dem principia accepta fuerunl. Ita «tous les corn-
«mercans de l'Europe, considérés en cette qualité,
«formaient vi-aiment un peuple, qui se régissait
«parses propres lois (2)». Hoc tamen magis eo
tempore, quam his diebns, quibus codices diversi
recepti sunt, valuisse , non est quod multum dispu-
tenius Foedera nunc Italiae urbes inierunt ; sic Genuae
urbes memorantur cum Armenia (1205), Grenada
(1178), Aegypliaco regno (1290), foedera ; omnes
civitates exterae ilalis privilégia concesserunt ; in
urbe Tuneto libero introitu in portum gaudebant,
Alexandriae duo eorum merciuni horrea invenieban-
tur. et libertatem, comnierciunique quam maxime
mari tuebantur. Instilutum, quo potest intelligi,
quid Italorum commercium hoc tempore valeret,
consilium est mercatorum, quod non nisi foederi-

(1)nbsp;Muraloii Aiiliquilates ttaliae medii aevi, It 882 sqq. fV^ (9 sqq.

(2)nbsp;A, Fremery, I.e. pag. 13. Cilali apud Holimann, 1. 1. p;ig.
365, in nota.

bus conceditur, et libertatis testimonium somper
habitum est. Consules illos in Italia primos consti-
tutos esse, omnes contendunt ; in urbe Messena anno
1128 primi occurrunt postea per totam Italiam vim
obtinuerunt, ita ut Cuetae etiam esset summus consu-
latus, et inde in universam Europam migrasse con-
stat (î). ni consules omnibus, quae ad mercaturam
pertinerent Italiae, summo studio sua jurisdictione
favebant, et foederibus stipulabatur, ut camhiato-
ram et negotiatorum jura imperatores semper tue-

antur (2).nbsp;.

Quomodo vero ex Italia ad alios regiones Europae

hae consuetudines migrarint, ex mercatuum (jaar-
markten jaarmessen) historia maxime est efficiendutn.
Religionis causa primis temporibus populi convenie-
bant, sed quod fuit religionis postea fiebat utili-
tatis. Venditores ad illos mercatus proficiscebantur,
emp'toresqne sciebant, imprimis ii, qui rure dege-
bant, tempore quodam fixo ex magna mercmm
varietate eligere sibi licere. Quo summo momemto
hi mercatus essent medio aevo, ex iis patet, quae m
urbe Lugduno (Lyon) indicebantur, ct ad quos

, , Hoffmann 1. c. bl. 370. Vatlel droit desGensI.Liv.II.Ch.il,
de Martens precis du droit des Gens etc. § 147 sqq. Ab Italia primo
inHisriniain transit hoc institutum, sic in Ueciiionibus rotaeGenuae,
Dec quot;'l 39 ,nbsp;quot;nbsp;mercator. «

p.emery, 1- c- 87—97. Idem pag. 13. not., memorat inscrip-
•nbsp;-1 lapide, inecclcssia urbis Luccae inscissa, qua cambiatores

lioneni m^^ (Licier) iu contractibus semper «doivent agir loyalement.«
et speciaii 1 ^ ^^^^^^^ litterarum cambiarum usuni Florentiiiis esse
Sunt '^quot;am 1 ' ^sselregt in de XTV eeuw. Jaarboeken voo.
7eZ7 el' Wetgcv'ing, IV et vir ampl. H. I. Koenen, Ge-
redet der Joden, bl. sqq. coli. blad. 20

egregio hujus urbis jure litterae cambiales scribi
solebant. Horum inslitutorum enim imprimis hoc
erat cômmodum; in emptione venditione tempus va-
lere fîxum, quod semper difficultates obtinet injure
consuetudinario. Ad hos mercatus sic omnes populi
proficiscebautur, quorum merces permutare intererat;
et ita imprimis Italos ad hos venisse dubium uou
movet. Ordiuationibus « sur les foires d^ Champagne
et de Brie » in Francia Italorum argentaria trans-
lata sunt, quarum Venetiis prima habebatur (camera ,
banco del giro) (1). Saeculis XII et XJIl societatum
mercatoriarum vestigia in Italia inveniuntur. Exstabat
nempe ille: (.icotitrat de commande vel pacotille,
quo nautae vel alii mercatori merces vel pecunia
dabatur, ea lege, ut iis lucrum faciat et lucri par-
tem accipiat. Komen hujus contractus in nostra
societate commanditaria superest (2). Postremo loco
assecuratio reliquis accessit contractibus, quae im-
primis, extensa mercatura, in mari rneditcrraneo,
usu reccpta videttir. Fructus est medii aevi : Ro-
mani enim, licet iis non lateret foenus nauticum,
assecurationem non noverunt. Dubium autem manet,
utrum Itali an Ilispani hujus contractus sint inventores.
Hoc tantum scimus, publicationem adesse de asse-
curatione, quam Bareelonae toparchae jam inno 1135
dederunt (3). Inventa a Vasco de Gama ad Indiam

(1)nbsp;Has ordinationes extiibet Fremery I. c. p. 14, sq. Argentaria
urbis Lugduni etiam a Florentinis instituta dicuntur.

(2)nbsp;I^ardessus collection des Lois marit, Ut n°. 703, 70:^ et I,
pag. 276 , 281.

(3)nbsp;Cf. pro Italis, Beckmann, Gesch. der Erfindungen ; voce As-

oriuntalein per mare via, merces omnes, quae olim
per mare mediterraneum Iransferebanlnr, ad Italos
non amplius veniebant: in oblivionem sic abiermit
m-bes Veneliae; nec non Genua. Pisa,aliae. Aucto-
ritate in rebus mercatoriis paullatim destituta est
Italia, sed mater tamen semper manebit juris illuis
consuetudinarii, quod unius corporis instar per totam
Europam medio aevo viguit (1).

Ante haec duo vel tria saecula , theologi omnia
ex sacra scriptura, lurisconsult ; ex digestis explieare
posse contenderunt. Jurisprudentiae quid prosit jus
Romanum, omnes tenent sed plura sunt, quae postea
ex crescente humanitate moribusque mutatis inducta,
Romanis plane incognita fuerunt. Sic frustra Ilei-
neccius m libro suo, magno studio mquirit, cui
contractui Romano contractus cambialis aequipa-
randus sit, nec emm juriseonsultis nec imperato-
ribus quid cambium esset, cognitum fuit. Alia tem-
pora , consuetudines legesque alias afferunt. Quod ad
mercaturae disciplmum , in hoe saepe errarunt an-
tecedentium saeculorum juris consulti, qui potius
spectare debuerant, e qui novo fonte nova exstitissent ;
eorumque perversa inquirendi ratio juris mercatorii

studio universe nocuit.

Aluid superaccedit, se. lex. Quaestionem de codi-
cibus motam non repetam. Populo vero opus esse

r,.o Hispanis Don Antonio de Capmany Memorias , etc.

secmancen, P'quot; 1

n pag 383.

(I) Traver Twiss Vieuw of the progress of political oecon : Lon-
don 18 4i, Lecture II initio.

Jt'ge fere omnes consensere, nisi lex cnm moribus
pugnet, nec iis conveniet , moresque non lege san-
cili sint (1). Diversa ratione pro diversis populis sic
codicibus mercatorum consuetudines sunt receptae,
quod enim una lex permisit ; altera prohibetur.
Qneritur Fremery pulcrum illud consuetndiunm cor-
pus quod pro una lege omnibus Europae merca-
toribus habebatur sic lege disjungi et evanescere.
Quod ad aestbeticam rationem,probandum mihi videtur
non item qnod ad jus. In diversis regionibus, diversae
leges sint necesse est. nam moribus lex debet conve-
nire, si vero omnibus populis unum universum jus
consuetudinarium daretur, singulorum moribus hoe
convenire non posset, et idem huis inesset vitium,
quod etiam Napoleontis proposito inerat, quo omnibus
Europae populis unam universam legem dedisset (2).

Gum lege, Jurisconsultorum cohaeret interpre-
tatio; et judicum sententiae. Libenter cum iis faci-
inus, qui querantnr de jnala legis ordinatione, de
quaestionibus pluribus , de pugna inter plures judicum
sententias; facimus etiam cum iis, qui non ita co-
dicem accipi velint , ut « legis verba teneamus, non
(C vero eorum vim et efficautatem » (3), sed simul
abusuni rerum nil contra usum probare posse con-
tendimus. Eadem confusio in jure consuetudinario
universo exstaret, nam cum lege etiam ipsa merca-

(1)nbsp;CT. praeclarum opus. von Savigny von Beruf unsrer zeit fur
gesetxgebung.

(2)nbsp;Fremery bl. 19.

(3)nbsp;Paulus in fr. t7 dig. de legibus (I 3).

iura progreditiir. Jus usiuini esse antiquum (1) nil
probat; bonam rem. illustrare potest antiquitas,
justam numquam injustam rerldere potest. Lex sie
paullatim repulsit consuetudinem , quae tamen juxta
le.em vigere perrexit, imprimis in bis rebus, quae
J formas pertinent, vel in iis, de quibus tacet le-
gislator. Utrum de bis coram judice agi possit, nec
le, facti magis qii^m juris erit quaestio. Si lege vero
receptae sint consuetudines, quaestio non eaden.
manet; tum enim lex corpus est comnetudinum. Hoc
contra se ipsum affirmât Fremery pag. 35 d.cens
ccles principes de la coutume sont répétés par les
«auteurs et sanctiones par la jurisprudence. )) Saepe
tamen lex aliquid statuit, quod usui fu.sset rebn-

quendum, puta legem An 1807 de usuris (2).

Universe vidimus, quomodo usu ct lege, mercaturae
principia se extenderint; revertendum nuncestadipsum
argumentum, ut in specie idem de obligatione solidaria
videamus. Et primum sic Romani nobis se offerunt.

§ 2.

J)e solidi ohligationis vesiigiis apud Romanos.

In eo imprimis aliis praecelluerunt Romani, quo-
in iure tractando, non studebant, ut codices
iiicim ^ J

111 ^

(1)nbsp;nemery,nbsp;^^^^^ contra hanc legem disputât. Assensuerunt

(2)nbsp;F-me,J c^ „^.„„omiae polilicae auctores. Say traité II £43.

quoque f-e omnes 0nbsp;^

Voltaue dic mn. voce inbsp;1 b^ ^nbsp;^^ jurisprudence

cours sur 1 orisme et les pio^nbsp;onbsp;,nbsp;. ,

quot; n..rlp«us ante eius cours de droit commercjale
commercuile par Pairtessus a. j

Bruxelles 1822, Torn- 1-

conficerent ; sed potuis ut veram rerum naturum ex-
plicarent. Plura juris principia , quae sic saepe usu
et necessitate in codicibus violata sunt, salvo ser-
vant ur in jure Romano. Sic etiam , quod ad nostrum
argumentum , non nisi paucis casibus in solidum
aderat obligatio, quum ea semper a volentibus con-
trahebatur, aequitasque monebat, neminem teneri
ultra id quod suum diceret ; rinde haec profluxit
regula (c neminem teneri nisi ex re sua » (1). Valente
hac regula dubitari non potest, quin solidi obligatio
apud Romanos non valeret nisi expresse esset sti-
pulata , vel, ut in re individua, ex ipsa re seque-
retur (2).

Loci, in quibus oorrealis occurrit obligatio, im-
primis sunt, de duobus reis constituendis, porro de
heredibus testamenfariis, de re individua , de cri-
minis societate, de tutoribus simul unam tutelam
gerentibus, de magistratibus qui rem individuam
gerunt, de exercitoribus et institoribus , denique de
fidejussoribus et societate, de quibus pauca afferre
nunc mihi liceat. Quae iiidagatio non ita sehabebit
ut, quod de jure Romano dici posset, omnibus nu-
meris absolutum tradam , sed potuis ut omnia attm-
gam, e quo solidi obligationis vestigia apud Ro-

(4) Fr. 73 § ult. Dig. de regulis juris § 18 Inst, de inutili stip.
Fr. II C ne uxor pro marito {IV 13).

C5) Fr. V fi 1-5 dig commodati (XIII 6) fr. I § 43 dig deposit!
(XVI. 3). Vide auctores citatos apud Gluck 1. c. IV pag. 511 nota
9 3. supra cap. I § 3 imprimis fragm. 39 § 6 dig de legatis II et fr.
39 dig de legatis III. In const 11 cod eod dicitur «si probaveris te
conventum in solidum solvisse » Cf. etiam Nov. 99.

manos patere possent, quod reliquae inquisitioni
sane non a re erit.

Stipulatio jure Romano praecipue eo tendebat,
ut omnis contractus vel nominatus vel innominatus
ea firmari semper posset, sic duorum vel plurmm
stipulatione, omnem contractum correalem efficere,
contrahentibus licebat (1)- Stipulatio illa primis
temporibus solennibus verbis fiebat donec Leo impe-
rator constitueret, eam quoque valere, si iuterro-
gationem , corigruum responsum secutum esset (2).
Correalis obligatio sic fiebat: «Maevi quinque aureos
«dare spondes? Sei eosdem quinque aureos dare
«spondes. respondet quisque pro se «spondeo » (3)
Nainsi rogaretur «spondesne dare Kalendis lanuarüs
(( centum ? » et responderetur a Maevio et Sejo « spon-
« deo » tum duo illi conjunctirn centum dare spopon-
derint, et ita unicuique quingenla solvere liceret (4).
Debendi correi vero utrum simul an separatim pro-
mittant, parvi est momenti (5). Solidum vel partes
recte tamen ab nnoqnoque correorum creditor ex-
io-it et unius solutione libera tur alter (6). Interrogatio
vero sic quoque potest instrui : cc spondetisne ?» Si
nunc responderetur a singulis : « spondeo » vel a
duobus: « spondemus;» et ita quoque: «spondes»

(1)nbsp;Gajus iii, § 92-

(2)nbsp;CxC de contr. stipul.

(3)nbsp;Pr. Inst. de duobus reis.

(4)nbsp;Fremery 1. c. pag. 24.

(5)nbsp;Ulpianus in fr. IU- F- dig- de duol us reis.

•6) Fr. III, § 1 eod. C, III C. eod.

si resppnsum esset cc spontlerniis » (I). Tempus in
hac formula addi potest, intra quod responsio sequi
debet, quod si non adjectura sit non valet; e. g.
responsum, quod die sequenti fit (2). Si autem
rogatum sit « spondetisne » et unus modo diceret,
alter sileret, ille qui respondebat, non tenebitur,
donec alter quoque obligationem in se susceperit (3).
ünus sub conditione, pure obligari potest alter, sed
tunc nil impedit, quominus ab eo , qui pure obli-
gatus sit, totum debitum requiratur (4). Ex roga-

tionis specie imprimis correalem pendere obligationem

vidimus; sic fr. XI, $ 2 haec leguntur: (c tot aureos
« recte dari stipulatus est Julius ; spopondimus ego
« Antonius , et Cornelius. In hoc exemplo non soli-
cc daria est obligatio ; quemque virilem partem dare
« sufficit. » Nam regula est a quando duo vel plures
«se obligant, singuli obligantnr pro rato et si
«duobus vel pluribus promitlitur, singulis debetur
« pro rata. » Cum eo , quocum agi non potest, puta
pupillum, servum, non correus es, sic ipse pro toto
teneris. Praecipuus ut vidimus , correalis obligationis
effectus hic est ; pro uno debito duorum sponsio ,

(1)nbsp;Fr. IV dig. eod j eiegans iiiijus rei exemplum occurrit iu
Plauti Trinummo Act V sc II ver 39, ubi Lysiteles juvenis quaeiit.

Istac lege filiam tuam spondesii' mibi uxorem? Cbarmides pater
lespondet :

Spondeo.

Sed addit Calliclcs amicus.

... ... et ego spondeo idem boc.

(2)nbsp;Fr. VI, § 3 eod coll. fr. XIV pr.

(3)nbsp;Fr. VI pr. dig. eod.

;4) Fv. VIT dig. eod.

duoque correi debendi vel credendi pro uno debi-
tore vel creditore considerantur ; quod paroemio
exprimitur: «unus pro omnibus, omnes pro uno (1).
Promittendi reus tamen actionem dividere potest,
licet dividere non coactus sit (2). Haec omnia nec
iniqua , nec contra juris rationem sunt, omnes debendi
correi enim quasi creditoris esse fidejussores intei-
liguntur (3).

Judicis sententia saepe dabatur solidaria obligatio
pro poena. Sic duos vel tres condemnare potest judex,
ut quisque eorum teneatur in solidum (4). Quod
perspicuis verbis Alexander imperator explicavit,
Const I Cod. si plures una sentent etc. (VII. 55):
«Si non singuli in solidum sed generaliter tu et
« collega tuus, una et certa quantitate condemnati
« estis, nec additum sit, ut, quod ab altero servari
« non posset, id alter suppleret, effectus sententiae
« pro virilibus portionibus diseretus est » (5).

Plures tutores simul eandem tutelam gerentes, in
solidum ex jure Romano teneri, e quibusdarn locis
apparet, sic quaestio occurrit, quatenus tres tutores
teneantur , quorum unus solvendo non est, secundus
nil fecit, et tertius administrationem in se suscepit.
Tryphoninus omnes teneri putat, addita praeclara
ratione: « tutorum periculum commune est in ad-

(1)nbsp;Fr. Ill dig. eod. Const. I cod. eod.

(2)nbsp;Fr. XI, dig. eod.

(3)nbsp;Fr. XV pr. dig. eod fr. 34 Dig. de Recept.

(4)nbsp;Fr. 43 Dig. de Re judicata (XLIII. 3).

(5)nbsp;Cf. omnino Sell. Zeits. fur Civilr. und prax. Ill, pag. 415.

c( ininistratione tutelae et in solidum uniyersi te-
cc nentur. » Si vero inter singulos pupilli pecunia ,
partibus inaequalibus, divisa sit, nemo tutorum
tenetur, ultra id quod administrai (1). Inde coll.
Const. II C. de dividenda tut. (V. 52) cotutores in
solidum omnes teneri, si nondura divisa sit eorum
administratio , nullamque ante hanc divisionem
exceptionem iis restare, si vero jam divisa sit tutela
(piemque ex re sua teneri idemque apud curatores
obtinere, effici forsan posset (2).

In solidum tenentor, ex eodem principio, magis-
tratus si unum munus gerant. In his vero hoc sin-
gulare occurrit, illum , qui magistratum creavit non
idoneum , ut fidejussorem ante omnes teneri, postea
quemque magistratum suum solvere debere, el de-
mum alios obligari, si ex rebus suis solvendo ipse
non sit. Ex hoc, apud Romanos stipulatam esse
expresse obligationem correalam, eamque quasi ex-
ceptionem esse, rursus apparet (3). Si de civitatis
indemnitate quaeratur, administrantis ejus collegarum
bona primo obligari fas esse dicitur (4). Ad magis-
tratuum heredes obligatio vero non transit. Porro ani-
madvertere non opus est, haec omnia non valere, si mu-
nus quod simul gerebant non Individuum diceretur (5).

(1) Fr. 51 pr. de adm. tutelae {XXVI, 8).

{2) Cf. etiam C. VI Cod. Arbitr. tutoris (V. 51) et Voet ad Tit
de mag. conv. nquot;. 6.

(3)nbsp;Fr. XI dig. ad Municipal et de Incolis {L 1).

(4)nbsp;C I C quo quisque ordine conveniatur (XI. 35).

(5)nbsp;C u G. eod. Simile quid occurrit in ministrorum collegii respon-
sabilitate , qualis hodie multis regionibus viget.

In solidum tenentur fidejusjores, ita ut credilor,
a quo yelit solidum petere , et si mallet, debilorenj
vel fidejusjorem ejusve heredes convenire potest.
Hoc firmavit Hadrianus imperator (1). Lege Apuleja
de eo, quod fidejusjores plus quam portionem de-
dissent adversus debitorem actionem habebant. Lege
Furia vero biennio liberabantur sponsores et lide-
promissores; perpetuo tenebantur fidejusjores (2).
De re nostra recte dixit Gajus (3): «et non solum
«ille, qui debitor est, sed et is qui fidejusjor
«exsistit, obligantur. Credilor autem , qui pecuniam
« dedit, in potestate habet ad reddendam pecuniam ,
«quem velit tenere, utrum ipsum debitorem an
« fidejusjorem ; sed si debitorem eligeret, fidejusjores
«absolvit, si vero fidejusjores tenuerit, debitorem
«absolvit, quia, uno electo, quem idoneuin judicet,
«creditor alterum liberet.» Contrarium obtinet in
eo, cujus mandato pecunia alicui creditur (4). Immo
duos correos fidejusjores, fidejusjores vicissim jure
Romano correos haberi, Inlianus affirmat (5). Fide-
jussione sub hac formula suscepta: «si non solveril,
«fide mea promitto, me soliturum esse,» fidejussor
in solidum tenetur, si reus occumberet, antequam
debitum praeslitum esset; sed cum debitorum,

(1)nbsp;§ 4, Inst, de fidej.

(2)nbsp;Gajus m, f 121, 122. Heineccii Ant. Synt. ed Muhlenl.™-
cliiana, pag. 557 , (,) 8 , nota.

(3)nbsp;Inslit. II, Tit IX, §2 ibig.Schulling, in corpusjmis anIejusUn.

(i) Paulus sent. Ree. II Tit. 17, j 16. Cicero ad Atticum XVI

Ep. 15. Waller Ges des Rom. rechts II pag. 232.

(5) Fragm. XV dig. de Condict. indeb. (XII 6).

heredibus ad indemnitatem agere tunc fidejussori
licebat (1). Postea iuductum est divisionis, quod
dicitur, beneficium, et si toto solvendo non esset
debitor principalis, fidejussor pro reliqua parte te-
nebatur. Const. Ill eod de fidej. (VIII 41). Si vero
unus ex pluribus fidqussoribus solverit, id suo
periculo fecit (2). Sic antiquo jure plures fidejus-
jores solidum solvere debebant, non item postea ,
sed ex re ipsa sequi, etiam plures in solidum posse
obligari, ultra apparel.

Si res individua factumve Individuum sit, quod
])romittitur, in solidum quoque debendi correi te-
nentur. Illud vero quod promittitur, duobus vel
pluribus dari, vel ab iis praestari posse debet; ita
vehiculi usum duobus commodatum non esse in
solidum , licet culpam dolumque praestare quisque
debeat, sed e. g. balnei vel carnpi usum in solidum
esse affirmat Celsus (3). Si alter sic, quod deberet,
praestiterit, liberabit alterum , et ambobus competit
furti actio. Ea in solidum actio quoque ad heredes
transit, et rei credendi, a quonam velint, totam
viam, aquaeductum etc., poscant, quia jam Xll
tabulis, hae actiones fuerunt indivisae (4): Sic
etiam heredes tenentur si testamento individua res

(1)nbsp;Add. fr. XVI, § 6, Dig. de fidej. (XLVI. 1).

(2)nbsp;§ 4, I. de fidej. (IlIXX)Süictissimum jusestinCoii-t.XXVJlI.
Cod. de fid (VIII 41).

(3)nbsp;Fr. V § ult dig. Conimodati (XIII 6) coll. fr. II, § 6, dig.
de V. 0. (XLVI).

(4)nbsp;Fr. XVII, dig. de Servitute (VIII 1).

legata sit (1), et universa regula est: «ea, quae
« in partes dividi non possunt, solida et a singulis
« debentur (2). »

Correalis obligatio etiam in heredibus locun obti-
net. Si enim ita scripsisset testator «Sejo vel Maevio
« quem velit, beres decern des, » et nemini heres
solvit, Sejo et Maevio competit ex testamento actio.
Si tamen ita scripsisset : « Sejo vel Maevio centum do
cclego,» cessât haec legatariorum lacultas (3). Sed
testator heredes etiam scribere ita potest testamento,
ut omnes ia solidum teneantur ad aliquid faciendum
vel praestandum (4). Perspicuis verbis expressum
esse hoc debet nam « in re dubia correalis obligatio
«cessât,» qua regula alia haec, « nunquam solida-
c*. riam obligationem praesumi » rursus afïimratur (5).
lure Romano formula : « Titi us et Maevius Sejo decem
« dato, » correalem obligationem jam continebat,
noiv quia formulae inerat; sed quia sic jurispru-
dentia et usu erat receptum (6). Hodie profecto
aliud obtineret.

Ixpressa lege illi, qui simul rem deposuerant a
depsitario omnes totam rem repetere poterant (7).

(■) Fr. VII, dig. de servit, leg. (XXXIII 3).

'1) Fr. 192, pr. dig. de II. I.

(3) Fr. VIII, dig. de leg. I, fr. 25 dig. de leg. Ill, fr. 16. Dig,
deteg. Ill, fr. 16, dig. de leg. II. Coll. C. IV C. Verb. Sign.

0 Fr. IX, dig-de duobus reis.

(;) Fr. XXXIX, § 6, dig. de leg. I, fr. 25, dig. de legatis Jlf.

(C) Cujacius Quaest, Libr. ir. et Gluck, I. c. IV, bl. 516,
nota 49.

(Ï Fr. I, (\ 44, dig. depositi.

Correalem obligationem in delicti sociis adesse
monet jurisprudentia, monet quoque utilitas pu-
blica (1); si enim de actione de damno resarciendo,
quae locum occupare solet juxta actionem poenalem,
loquamur, quisque, a quo sic totum damnum pos-
tulatur, illud resarciat necesse habet, qua solut-
ione alii vero liberantur (2). Idem manet, re aliqua
dolo culpaque peracta ; de dolo dixit ülpianus (3) :
Gajus de culpa (4). Hoc vero imprimis tenendum
est, in actione poenali cessare correalem obligatio-
nem, quia poena delicto convenire, et sic quisque
de re sua teneri debet, ut Paulus id jam exprimit
^c tot injariae sunt, quod personae injuriam facien-
« tes (5), » unde obligatio personalis in delictis esse
videtur. Hac in doctrina vero non eadem, qua sole-
bant , perspicuitate usi sunt Romani, quum duohus
aliis in locis (6), qui aliquam occiderit, si igno-
tum esset, quis fuisset actor, omnes tenen tur, sed
ita ut, uno punito, alter non liberaretur. Mira
haec doctrina videtur : delinquens adest unus , vel
plures ad unum crimen concurrentes ; sed si de urius

(1)nbsp;Socii h. I. non est ucomplices •. » sed coactores mededalers
ut dicuntur in codice novissimo nostro.

(2)nbsp;Gluct 517, n». 4, ibiq. citati,

(3)nbsp;Fr. I, J 4, dig. de eo per quem factum, etc (II 10).

(4)nbsp;Fr. I, g to, fr. 11, dig. de Iiis cjui effuderint. Ratio ilia, rua
omnes qui uno coenaculo habitant unde dejecta sit res, in solidim
teneantur, quia ut ait Gajus, impossibile est scire quis dejeceit,
aequitati nequaquam convenire puto. Tamen inde patet, quo slrcto
jure etiam a delicti sociis culpa in solidum petatur.

(5)nbsp;Fr. 34, dig. de inj. (47. 10).

(6)nbsp;Fr. XI, J 2. fr. 57 dig. ad legem. Aquiliam (IX. 2).

dolo non pateat, omnes delinquenles esse praesumere
ultra veritatem, ultra aequitatem, ultra jus esse
mihi videtur.

Plures exercitores simul unam navem exercentes
tenebantur in solidum (1), etiam de eo, quod pe-
regre navis magister, vel ex necessitate vel ex uti-
iitate eum aliis contraxerit. Exercitores tune vero
quasi societatem inire et unitatem (?) facere debe-
bant ; nam si plures separatim per se navem exerceant
quorum unus ne alterum quidem adesse scit, etiam
ex jure Romano singuli viriles partes solvebant (2)
solidi obligatio in hac re probavit Gajus (3), Grotius
vero improbavit (4), et ex utiiitate et ex securitate
publica: Gajo forsan assentiendum est (5). Institor
quoque in solidum tenetur (6), etiam ille dominus,
cujus servus communis aliquid contraxerat (7).
Aluid principium vero nostro codice receptum est,
quo quisque exercitor, non ultra portionem (portie
scbeeps) tenetur (8).

Ad correalis obligationis, quae in exercitoribus
occurrit, normam etiam in solidum omnes tenentur,

(1)nbsp;Fr. I § ult. dig. de exc. act.. (XIV. 1) Pardessus Lois Maiit. I,
pag. 96, 97. Fremery, bL 181.

(2)nbsp;Fr. IV, pr. dig. eod.

(3)nbsp;Fr. II, dig- de exc. alt;t.

(4)nbsp;De Iure Belli ac Pacis U, cap. Xl, § 13.

(5)nbsp;Vir ampl. VV. J C. van Hasselt, diss, de exercitoiiu aclione
L. B. 1820, pag. 20 et 52 sqq.

(6)nbsp;Fr. XUI, $ 2, (lig- de Inst. act. (XIV. 3).

(7)nbsp;Fr. 27 ult. dig. de peculio (XV. 1).

(8)nbsp;Art. 321, alin. I. Cod. Mere.

qui societatem inierunt (1). Illi eliam solvere debent
ex bonis, quae extra societatis sortem (kapitaal)
possident. Beneficium divisionis datum iis non est.
Quaestio mota refertur, utrum omnes in solidum
teneantur, si ceteri solvendo non sint; sunt qui ne-
gent, ex ea ratione omnes teneri ex sua parte, in
obligatione correal! , si vero ceteri sunt decoctores,
non amplius omnes teneri possunt et cessât correalis
obligatio. Recte tamen alii contra amimadverterunt
illud OMNES tantum ad eos referri posse, qui solvendo
sunt (2).

Haec pracipua de jure Romano sufficiant, ad alia
tempora transeamus.

$ 3.

Quomodo haec principia, postea se excoluerinf,
historice indagatur.

Errorem magnum plures illi errarunt, qui de
aliquo argumento seribentes, primo de jure Romano,
postea de jure nostro dicere solebant. Huic inqui-
sitioni nempe, medii aevi doctrinis plane neglectis,
plura semper desunt. Hoc quo vivimus saeculo etiam
antiquiores scriptores inprimis Italos studiis juris
adhiberi, in consuetudioem venit. Ad haec tempora
reclamare solent ii, qui consuetudinis vim contra
legem vindicant; et cum iis in arenam descendere

(1)nbsp;Cf. imprimis, Gluck 1. c. Tom. XV, pag. 466, sqq.

(2)nbsp;Gluck XV, p. 468.

non possemus, nisi eosdem auctores legamus, fontes-
que indagemus, e quibus ipsorum doctrinae manarunt.
Quod ad nostrum locum, libros, qui de re evolvendi
sunt, referre mihi est: Decisiones Rotae Genuae,
Saeculi XV et Straccha de mercatura, circa annum
1570 scribens, qui in uno volumine collecti sunt in Ed.
Coloniensi An 1622, qua etiam uti mihi contigit.

Stipulatione recte facta, correalem omnem fieri
obligationem posse vidimus; sed postea, instrumen-
torum magis usu inducto, stipulationes in scriptum
redactae, vim obtinere quoqne poterant : («. Si scrip-
«tum in instrumento fuerit, promisisse s\\(\\\em,
«perinde habetur atque si interrogatione praece-
(c dente, responsum sit» (1).

Sed usus, qui medio aevo, imprimis in Italia,
mercaturae summa erat lex., alia plura addidit,
quae non ex jure Romano, sed ex mercaturae et
ipsius medii aevi principiis exstitere. Quum vero
jus scriptum non valeret, sed illud, quod consuetudi-
narium dicitur, de consuetudine ipsa pauca afleram
ex ejusdem ipsius aetatis scriptoribus.

Consuetudo pro lege habenda est, sed semper
pluribus modis temperanda, quum et iam penes
judicem est, illam ad res varias referre, et quid con-
tractum sit, inquirere (2). Jurisprudentia porro,
sententiisque curiarum consuetudenis exeptiones
plures inductae sunt (3). Has pro legibus admissas

(1)nbsp;Paulus Sent. Ree. V, VU 2.

(2)nbsp;Slracha de Mercatura II, nquot;. 88.

(3)nbsp;Id. Mandat!, n^. 47.

tamen semper jjcr eonsuetudinis rationem explicare
veteres solebant, qunm vel ipse Stracdia admonet :
ccConsuetudinemoptinam esse legum interpretem»(l),
quod imprimis in contractibus explicandis locum
obtinet, ut ea in rebus nauticis imprimis attende-

retur(2). Quas sententias mercatorum curiae dicebant
saepe pro jure consuetudinario valere perrexerunt (3),
quod confirmationis quoque non indigebat. Ita et
lam in Decisionibus Rotae Genuae legimus : «■ Com-
« munis observantia (a qua recedere non licet), et
« fori mercatorii consuetudo, utiqae servanda est»(5).
lis vero temporibus de eonsuetudinis inalae vigore
scriptoribus actum est, de qua praeclareStraccha ita
memorat: «Accedit, quod mala consuetudo vim
«eonsuetudinis perdit, et dicitur usurpatio; et con-
« suetudo rationalis esse debet, ubi enim est contra
ff rationem et contra aequitatem naturalemque rati-
« onem, non est admittenda » (6). In hoc etiani
juris periti conveniebant, consuetudines unius loci,
m altero non vigere, nisi generales sint (7), quae
ubivis spectanda est. Consuetudines introduci non
poterant, nisi ab iis qui potestatem habebant legis

(t) Id. de sponslonibus III 6. Quomodo in rebus mercatoriis etc.
De probatione, n°. 12.

(2)nbsp;Id. de sp. II, 6.

(3)nbsp;Id. de Nautis III 28, de Navibus III 9, de Navig., nquot;. 24.

(4)nbsp;Id. Quam in rebus mere , nquot;- 8, 9, 53.

(5)nbsp;Dec. Rot. Gen. XXXtX, 8.

(C) Straccha nicae ed. p. 403, 7.

(7) Traclatus de Assecur.'jtiombus post Straccham, editus HI
7, 8.

condendae (1). Recte quoque in Decisionibus legi-
tur: «Consuetudo ab uno casu ad alterum trahine-
«quit» (2).

Si ita quaeramus, utrum solidi obligatio medio aevo
imprimis in Italia mercaturae patria, jure consue-
tudinario esset recepta, ut semper in rebus mercato-
riis locum obtinuerit, fixaque esset regula, an
potius in quibusdam causis non in omnibus daretur,
non dubitarem contendere semper, jure saltem, non
obtinuisse: Nam.

I.nbsp;Consuetudo esse debet ^c secundum aequitatem
(Crationemque naturalem.» Solidi obligatio in om-
nibus rebus admitti, non naturali rationi congruum
esse, infra videbimus.

II.nbsp;Casus, in quibus in solidum contrahentes tenen-
tur, expresse exhibentur, et consuetudo cc non ab
cc uno ad alterum casum potest trahi.»

III.nbsp;Consuetudinis vis tanta non est, ut substantialia
contractus mutaret, quod breviter Straccha admo-
net (3): cc Substantialia autem contractus a consue-
ccdine non supplentur.»

IV.nbsp;Lege medii aevi certi casus dati erant, in
quibus in solidum obligabantur debitores, in aliis
rebus eandem rationem afferre contra j us foret, nam :
«Consuetudo spectanda est, dummodo legi non ad-
lt;c versetur, hoc est, a lege non reprobetur (4).

(1)nbsp;Eod., 11°. 3.

(2)nbsp;Dec 55, n°. 8.

(3)nbsp;De Navibus HI 9.

'4) Straccha de Navagatione, nquot;. 24.

V.nbsp;Hoc dare volo, in multis casibus datum esse
solidi obligationem, in quibus hodie non datur,

(quod infra apparebit), sed ideo tamen non semper
obtinet.

VI.nbsp;Cons. Fremery Ic. pag. 23. duos locos affert
ex deeisionibus, quae probarent in solidum semper
teneri mercatores ; nempe Dec. XXX, no. 5, et
Dec. XLVI nquot;. 5, Primus locus sic audit: « Fuit pro-
«batum de consuetudine et stylo mercatorio, quod
(( quando duo expendunt nomen insimul, quilibet
((tenetur in solidum, quae consuetudo valet.» Sed
hoc fugit forte fortuna, Fremery, in Decisione XXX,
de Cambiis agi; et in his semper in solidum expen-
dentes tenuisse nemo est qui dubitet. Secundus locus
hoc habet : « Usu enim in civitate Genuae et quidem
«notorie receptum est, quod socii expendentes,
((nomen, tenentur contrahentibus secum in soli-
((dum, et talis consuetudo et observantia attendi
((debet, cum faciat jus, et non debet probari. »
Fremery negligentia quae vix excusari potest, forsan
malafide, hujusce loci nil affert, quam hoc: ((Nam
((est notorie et non debet probari, )gt; praetermittens,
etiam in Decisione XLVI de societate agi et in hoc
valuisse solidi obligationem constat, idcirco tamen
illa consuetudo ad alios (( casus trahi non potest. »

VIII. Loci allati sic nil probant; contra vero tres
locos adversus acerrimum consuetudinis illum vin-
dicem habeo, ex ipsis deeisionibus sumptos, quibus
et ille usus est. Dec. 161, nquot;. 2: ((Pro virili parte
«tantum erat obligatus: » Dee. XXVHI, no. II, qua

in quaestione quadain alii in soliduni tenentur, alii
ad viriles partes tantum curia damnati sunt. Prae-
cipuus locus est in Dec. 97, nquot;. 12, ubi legitur
« nam quando duo vel plures separatim subscribnnt,
(cquilibet manu sua, tunc, alio non apparente,
«quisque pro sua portione tantum obligatur; secus
« vero, quando reus subscribit nomen suum , ut alte-
«I'ius socius vel plurium scientium et patientium,
« quia tunc obligatur in solidum. »

IX.nbsp;Sic solidi obligationem non regulam fuisse in
medii aevi jurisprudentia, satis constat. Potest tamen
esse, ut curiae mercatorum eam saepissime adhibuis-
sent, nam jam medio aevo juri, repugnare solebat
mercatura, quod e dicto Stracchaejurisconsulti videri
licet. « Sunt ignari, imperitique mercatores, qui ex
«aequitate agendum esse credunt, et inquiuntjuris-
« consultos cavillationes concupiscere, et sequi ; mer-
«catores vero aequitatem.» Utrum contra jus curiis
SEMPER solidi obligatio admissa sit difficillime esset
statuere , sed ex iis auctoribus, qui adhuc supersunt,
contrarium potius apparet, et quod Fremery dixit (1)
«plusieurs decisions de la Rote de Genes, et juris-
« consulte Straccha, declarent expressement, que
« la solidarité de commercans est le droit consulaire, »
non probatur nisi in duobus locis qui omnino de
alia re agunt.

X.nbsp;Eo ipso auctore, Bartolus etiam dixit : « Plures
«auctores hoc principium agnoscere.» Cum vero hi

(1) L. c.. pag. 2,3.

auctores eodem tempore vivebant certo de re non
dubitassent, si tam vulgo esset agnita (1).

Post hace magis generalia, in quibus causis in
solidum debitores eo tempore tenebantur, videamus.

In libro de Adjecto , a Straccha conscripto , et qui
edilione quae mihi in manibus est folio 497 sqq.
invenitur, jurisconsultus , ante quam de re ipsa agat,
universalia plura docet, in quibus etiam est reorum
stipulandi ex jure Romano doctrina. Correalem obli-
gationem sie medio aevo in Italia saepissime esse
contraclam , ibi docelur. Pro ipsa stipulatione, igitur
instrumenta usurpabantur, in quibus scripto confir-
ma tam fuisse dixerunt (2). Plures eliam hac de re
quaestiones commemorantur , quorum e. g. haec una
est : an debitor, si mihi quinque, Titio vero decem
promiserit, a me liberetur, si Titio quinque sol verit,
quod Straccha recte negavit (3). Doctrinam hancce
tamen potuis ex jure Romano interprétés explicarunt
quam novis quaestionibus illustrarunt (4).

Exercitores in solidurn teneri, jam inde patet
quod Straccha pag. 416 dixit, se ea de renonam-
pluis acturum esse, quia tam praeclare ab aliis
onmibus interpretibus res illustrata fuerat. Idem
etiam notsvit Valin (5). In rebus naulicis universe
medio aevo facile lex correalem obligationem admit-

(1)nbsp;Ad fr. 9 de duobus reis, Quaest 7, nquot;. 9 Fremery pag. 23.

(2)nbsp;Straccha de adjecto pag. 547.

(3)nbsp;De adjecto pag. 511, nquot;. 49—50.

(4)nbsp;De acjjecto pag. 555 , n». 4.

(5)nbsp;Sur iWon. Liv. II Ti. 8 art. 2, p. 69. Fremery pag. 196,
nota 3.

tebat, ita domiiius rnerciuni, qui ad nierces trans-
ferendas navem loca verat, sibi op tionem liabebat,
utrum contra navis magistrum (patronum), an contra
dominum ipsum agere mallet (1). In solidum tene-
bantur de damno ii, qui per mare advehebant merces
quae terra possent tranferri (2).

Fidejussor, licet non extra principale debitum
teneretur, tamen solidum solvat necesse erat (3).
Mandator vero non tenebatur , quia alieno nomine
■gessera t.

Praecipue vero correalis obligatio in soeietatibus
et contractu cambiali occurrebat. Cujus rei jam supra
manifesta exempla attulimus. Quaestioni an socii
cessionis beneficio uti possent sic respondebatur, ut
qui mala fide versabantur, eo non gauderent, qui
bona fide egerunt, eo uterentur ; quia « est bonorum
(c beneficium , non malorum praesidium » (4). Pecu-
liaris quaestio etiam tractabatur haec: Ex quatuor
personis , qui societatem inierunt, duo , nescientibus
aliis, alio loco aliam societatem inter se rursus con
traxerint, utrum nunc, si hi decoxerint, illi hac de
societate teneantur, nec ne ? Quod negando respon-
detur, quia «una societas ad aliam trahi non po-
test » (5). Si vero unius societatis plures sunt alio
loco sectiones, de his quisque socius recte tenebitur
in solidum. Solidi illud obligationis principium in

(1)nbsp;Stracclia de Nautis bl, 417, n». 2.

(2)nbsp;Id. de Navig. n°. 4.

(3)nbsp;Straccha de adjecto IV. nquot;, H.

(4)nbsp;Straccha de decoctoribus II. 9.

(5)nbsp;Straccha eod V. 13.

societate contrahenda, tam firmiter medio aevo tuiti
sunt, ut de societate vix quid legere possimus quin
etiam de principio admoneamur. Sic in Deeisionibus
est : ((in sobdum enim socii teneri debent (1); (c in
«solidum quisque, qui nomen ex pendit, tenetur ;
((haec consuetudo jus facit, est notoriaetnon debet
(( probari » (2) ; in dubium vocari non potest, omnes
socios in solidum teneri de gestis per institorem (3).
Idem de jure cambiali dicere lieet ; nam eliam in
hoc contractu ubivis de solidi obligatione et Decisiones
et Straccha monuerunt. Praeclarus locus in lis est,
qui occurrit Decisione XXX n». 5: ((qui nomen
(( insimul expendunt, consuetudine et stylo mercatorio
((in solidum tenentur,» hoc adeo verum est, ut
vel jam illi, qui litteras cambiales solvere promise-
rant pro aliis (per onor di littera , per onor della
gira), aeque ac alii endossantes et varus acceptor
in solidum teneantur (4).

Sunt qui afiirment, injure nostro antiquo quoque
hoc principium adesse , quo solidi obligatio in rebus
mercatoriis regula esset. Si etiam locos, quos inter-
prétés afferunt, prima obtutu inspiciamus hoc sine
dubio esse videretur , si autem accuratius iudagemus,
quo nexu his verbis scriptores usi sint, nil ad pro-

(1)nbsp;Dec. XXIX, n°. 3.

(2)nbsp;Dec. XLVI. n°. 5.

(3)nbsp;Decis: CXVI. n°. 2.

(4)nbsp;Dec. XXXII. 1 , pag. (32.

bationeni efficiunt. Memoratur sic locus Ici apud
nostrum Barels , quo « omnes qui simul unam mer-
cc cantiani faciunt, in solidum teneri » dicuntur.
Addunt locum Mozzii Ici e quo, si plures contraxe-
rint, ab omnibus solidum repeti posse contenditur (1).
Tertius locus occurrit in jure consuetudinario urbis
Antverpiensis, caput 51 n». 1, quo idem principium
sancitum est. Sed non recte loei intellecti esse
videntur: Mozzii enim sententia occurrit in titulo
de societate, Barels quoque de ea dixit, et expresse
in statuto urbis Antverpiensis dictum est de: cc com-
pagnieschap van koopmanschap. » In societatibus
semper et ubivis in solidum socii tenebantur, sed
hoe nondum probat, idem aliis in omnibus merca-
torum contractibus obtinuisse. Sed insuper duo loei
contra afferri possunt, quorum unus hic est : cc Abji-
((ciendum est hoe male Romanis legibus introduc-
es tum, ut exercitores in solidum singuli tenerentur ,
cc absterrentur enim sic omnes ab navibus exercendis ,
c( nec publice utile est. Atque adeo apud Hollandos
c( ubi mercatura pridem maxime viguit, et nunc, et
cc olim lex illa Romana observata non est, immo
cc contra constitutum ne exercitores etiam singuli,
cc amplius teneantur, quam ad aestimationem navis,
cc et eorum quae in navi sunt » (2). Alter locus sic
audit : cc Na de Roomse regten plagen veel mede-
cc reeders van een schip , ofte andere 't samen koop-

(1)nbsp;Barels Adv. 59: Mozzias in contractibus. Tit de societate caput
de Natura societatis.

(2)nbsp;Grotius de I. B. a P. II. XI n°. 13.

«liandel drijvende, elk uijt de daet van hare
« bewint-hebbeis in 't geheel aangesproken te wer-
(cden; maar bij ons is sulx niet aangenomea, als
« den koophandel schadende. Oversulx werden de
« koop.luijden alleen verhonden , elk voor haer aan-
cc deel in de koophandel (1). Quum igitur loei pro
re allati nil probant, illi, quos contra attuli a summo
Grotio sum tos , magni momenti sint, non dubmm
mihi est, nostro etiam antiquo jure patrio solida-
riam obligationem in rebus mercatoriis numquam
regulam fuisse , in quo ipse Fremery etiam consentire
eoactus est (2).

In Francia edictum de mercatura terrestri anni
1673 Titre IV. art, 7 quidem socios in solidum teneri
in societate nominata dixit, sed de solidaria obli-
gatione porro tacetur, eamque semper locum ha-
buisse in eodice saltem non dicitur. Accessit art.
1202 C. C: (( La solidarité ne se présumé point il
c( faut qu'elle soit expressement stipulée. » Si codex
speciales res exhibuerit , et art. 1202 C. C. non
praesumendam esse dixerit obligationem correalem,
earn etiam non semper locum obtinuisse videtur;
saepe tamen a curiis aliter actum est (3). Art. 1862

(1)nbsp;De Groot, Meijding tot de Holl. Regtsg. B. III. Deel I, n°. 38
en 39, ibiq. citati. Vinnius ad Inst. IV. 7, 2.

(2)nbsp;L. c. pag. 196, n°. 3.

(3)nbsp;Arret du part, de Toulouse 17 Juin 1662, in Journal du palais
11 43. Bornier conferences, II vol. 4. Paris 1704 II. pag. 471.
Cassat-, 17 Fevr. 1830. Bordeaux 19 Juillet 1830 in Dalloz 1830—1831
pag. 130 et 1831 — 1832 pag. 74.

C. C. Fr. nempe sic audiebal: «dans les sociétés
« autres que celles de commerce , les associes ne sont
« pas tenus solidairement des dettes sociales. » Ita ,
argumento a contrario curiae francicae dicebant, si
debita non sunt mercatoria, cessât obligatio correa-
lis , si vero mercatoria sint, ea semper- obtinet. Hoc
a curiis saepe est sancitum , pluribusque sentenliis
confirmatum. Accesserunt juris periti, qui, maie
intellectis Italicorum scriptorum locis, jurisque con-
suetudinarii vindices , hoc principium secuti sunt.
Poithier enim correalem obligationem regulam fuisse
perperam contendens , hoc addidit : « cela à passé
(cen maxime» (I). Pardessus ex juris consuetudinarii
auctoritate idem confessus est (2). Sententia cous.
Fremery infra accuratius erit investiganda. An vero
jurisprudentia in Francia hac in re tam firma esset
ut semper admitteretur solidaria obligatio difficile
statuere foret. Quamvis hoc vero constct potius ex
inlerpretum doctrina et consuetudine, quam ex ipsa
lege, interprétés hoc statuisse, non tamen crederem
sic in omnibus rebus mercatoriis semper hoc prin-
cipium a curiis fuisse acceptum.

Injure Romano, decisionibus Rotae Genuae, in
libris Stracchae Jurisconsulti, denique in antiquo jure
patrio et codice francico regulam non fuisse correalem
obligationem jam vidimus. Una restât de jure nostro
hodierno quaestio , quae nunc consideranda est.

(1)nbsp;Obligations, nquot;. 266.

(2)nbsp;Cours du droit commerciale n'. 190,

CAPUT III.

DE SOLIDARIA IN REBUS MERCATORIIS OBLIGATIONE
IN JURE NOSTRO HODIERNO.

La nécessité de fixer les usages et d'assurer
l'exécution de ces engagemens a produit Ia
legislation commerciale.

Pardessus

§ 1-

Societas nominata.

Duo pluresve , qui Genuenses forsau et ita mer-
catores fuerunt., in utriusque utilitatem saepe se
conjunxerant, ut clamma lucraque communia habe-
rent (1). Quum vero periculum sic majus esset ex-
traneis, qui cum sociis agentes, magnis pollicitatio-
nibus fallerentur, principium introductum legimus,
quo omnes socii in solidum tenerentur ; quod semper
viguit hodieque exstat. Hoe jam antiquis temporibus
valuisse ex locis videre est, quos supra capite se-
cundo attulimus (2). Crescente mercatura, et mer-
catorum negotiationibus auctis socios in solidum
teneri majorem attulit utilitatem et legibus expressis
verbis praescriptum est illud principium, quod pu-
blicae utihtatis esse facile dicas, et sic privatorum
pactis commutari numquam potest (3).

(1)nbsp;Historiam societatum exhibet Fremery 1. c. pag. 30 sqq.

(2)nbsp;Praecipua placita hac de re etiam collecta exstant in Barei»
Adv. LIX, Tom. H, pag. 233, sqq.

(3)nbsp;Alg. Bep. art. 14.

Iure fraucicü socios in soliduni leneri sancilur
art. 22 Cod. Mere. , jure nostro art. 18 ejusdem Cod.
Disciraen tamen quoddam inter hos articulos facile
animadvertitur; quum ex jure francico unius socii
actus semper societatis nomine cornmuni perfici de-
beat (pourvuque ce soit sous la raison sociale) et jure
noslro hoc additum non sit. cc In vennootschappen
(.( (van koophandel) onder eene firma, is elk der
(( vennooten wegens de verbindtenissen der vennool-
c( schap hoofdelijk voor het geheel aansprakelijk. »
Latins sic patet art. 22 Codic Mere, franc, sed jure
noslro quoque in jurisprudentia idem principium
receptum est.

Duo requisita tamen semper adsint oportet, ut
contra omnes socios jus suum recte exerceat credi-
tor. Nam ei, quocum egit, potestas esse debet so-
cietatem obligandi, et ipsa obligatio societatis nomine
contracta sit necesse est. Ex publicationibus, quae
diario inseruntnr, qui et quatenus agi possent, ex-
tranei admonentur, et si hoc nesciant, habent quod
sibi detrimentum imputent. Vel nihil de administra-
tione publicatum est et tacite sic omnibus agendi
potestas esse data videtur, ac si actor idoneus non
sit, socii querantur, non extranei quibuscum con-
traxit societas (1). Societatis nomine porro res acta
esse debet nam alios non de iis rebus teneri, quas
socius suo nomine fecit et quarum lucrum etiam ad
solum socium spectabat, ipsa monet aequitas. Si vero
constat, rem , quae acta est, revera ipsam spectare

;i) Gourde Cass. 28 Germ. An. Xtll.

ad societatem , extraneus cum ea egisse intelligitur,
quum praesumptio veritati cedat (1).

Quaestio mota est, quomodo jus suum recte per-
sequi possit creditor; utrum societatem ipsam in
jus vocare, an socios debeat citare ? Societatem no-
mmatam fictam personam representare fatendum
est, sed eam in jus vocare absurdum videtur. Si
nempe citetnr societas ipsa, omnia jura et officia,
quae cuique reo incumbunt, incumbunt quoque
societati. Potest sic etiam e. g. jusjuramdum deferri,
cui delationi numquam ipsa societas satisfaciat. So-
cios vocare A. et B., utpote socios societatis A. etB.
et citationem illam societatis domicilio dare, semper
praestabit.

Alia quaestio haec est: utrum unum ex sociis
recte in jus vocare possimus nec ne ? Et urbis nostrae
curia, primum contra omnes socios societatem re-
praesentantes agi debere , postea vero, quem ex his
velit, creditorem tenere possi intellexit (2). Uno
socio mortuo, heredes ejus in solidum tenentur.

Placita, quae in jure circa societates sancita ex-
stant, ex prudentia politica orta sunt, ne splendidis
sed fictivis pollicitationibus homines laedantur. Si
igitur has leges ita non secuti sint mercatores,
poenae dantur, inter quos illa primarium locum
obtmet, qua illi, qui aliter pro re sua tenerentur,
nunc correalis obligationis participes fîunt eamque

.atSl'rS fr- quot; ™ quot;

(2) Amsterdam 11 Maart 1840. Cf. Annotât, in art. 18.

hl se suscipere debent. In societate commanditaria
solidum solvat necesse habet is, qui, quum comman-
ditarius esset socius (A et socuis, A en comp.) tamen
nomen suum in societatis nomine adesse sinebat,
nam societas tum non commanditaria manet, sed
revera nominata evadit. Socius commanditarius,
qui se rebus societatis immiscuit, eadem poena pu-
nitur, licet etiam a sociis mandatum ei datum esset.
Verba quibus legislator hoe decrevit sunt haecce.'
« deze vennoot mag geene daad van beheer verrigten
Cf of in de zaken der vennootschap werkzaam zijn.»
Locus hic non est de hoe placito ex industria agere?
sed ex historia juris francici patet, hoe non lignifi-
care nil perficere quod ad societatem attinet, e. g. esse
ministrum societatis, sed potius non licere socio
commanditario cum extranei^ agere et se societatis
administrationi immiscere (1).

In societate innominata, in qua majus adhuc
periculum extraneorum fidei minatur, eadem poena,
plures formae praescriptae, sancitae sunt. Acta adesse
debet, insinuata apud curiae graphiarium et in dia-
rio publicata; si ille, qui praesint societati, hoe
negligant, in solidum tenentur qua poena etiam
afficiuntur , si sortis diminutionern ad dimidium us-
que , non publicarent. Correalis tune exstat inter
illos obligatio de damno, quod post illam diminu-
tionern exsistit (2).

(1)nbsp;Art. 20 Cod. Merc. Voorduijn a. h. t.; Cf. art. 21 et Re^tsg
Adviesen II, bl. 167.

(2)nbsp;Art, 93, coll. art. 47, Cod. Merc.

42
$ 2.

Litterae Cambiales,

Primis temporibus , quam mercatura permulatioue
potius quam emptioue fiebat, facile mercatores jure
cambiali carebaut, postea vero, exlensis mercatorum
negotianiotibus etiam ad peregrinas regiones,in favorem
commercii litterae cambiales inventae sunt. Quia
saepe vero illi, quorum nomina in litteris invenie-
bantur, alio loco degebant, et cum bona fides in hoc
contractu primarium locum habere deberet ortum
illud est strictum jus cambiale, quod jam antiqui-
tus obtinuit, et ideo recte ab aliis juris speciebus
distinguitur, quia omne debitum cambiale carcer
civilis sequi potest, et omnes, qui litteram signa-
runt, de toto debito in solidum tenentur. De illo
videatur articulus 516 Cod. de Ord. proc. in caus.
civilibus; de hoc, pauca addam.

Si fmgamus litteras cambiales, quibus plures sub-
scripserunt, vel unus post alterum secundum ordinem,
vel omnes simul et quemque velimus de toto debito
tenentur. Id est, quod vulgo vocatur: regressus per
saltum, et per ordinem. Ille, qui per ordinem fit,
quibusdam legibus expresse saneitus est ; regressu per
saltum exciuso. üterque regressus jure nostro admit-
titur , sed ille per ordinem consuetudine, plerumque
fit (Ij. Iluic regulae tamen art. 186,0. M. sancitae,
a legislalore hoe addftum est, liberari secundum, si

(I) Art. 186, Cod Were.

primus Icneatur, quod l'orsan contra juris principia
esset, ex quibus correi non liberantur; sed si unum
in jus vocemus, praesumptio esse videtur, qua illi,
qui cambiales litteras possidet tacite secundum remis-
sisse creditur, si primum evocaverit (1). Hoe prin-
cipium adeo verum est ut etiam illi, qui cambii sunt
fidejussores (Avallum) et qui acceptum tulerunt
(acceptanten), vel per onor di littera, vel per onor
della gira , nec non omnes qui signarunt litteras in
solidum teneantur (2); ita ut ab omnibus simul vel
ab eo, quam aptissimum solvendo esse putet, soluti-
onem recte petat cambii possessor (3).

Quum vero regressus ad secundum non admittatur,
si primus vocatus sit, ita concordato cum primo, secun-
dus ; cum debitore principali, fidejussor liberatur (4) ;
at modo concordatum illud voluntarium, nec a judice
datum sit. Si possessor litterarum non tempore modo-
que justo contra debitores egerit, jus, quo contra
eum gaudeat, qui scripsit litteras, periisse, sed huic
jus ejus in provisionem possessori cedere debere pru-
denter additum est (5). Denique apud nos obtinet
etiam regressus per saltum, quod aliis juribus vetitum
est ; quod non novum est, quum jam antiquo jure
nostro idem regressus obtineret (6).

(1)nbsp;Art. 186, alienea 3, 4, ibique Annotât. Coll art. 13)6, God.
Civ. et Voorduyn, pag. 690 sqq. Contra hoe principium dixit vir
cons: Lipman, Wetboek van Koophandel, pag. 53.

(2)nbsp;Art. 136, Cod. Mere.

(3)nbsp;Art. 186, Cod. Mere.

(4)nbsp;Art. 199, Cod. Mere. ibiq. Annotationes.

(5)nbsp;Art. 201, Coli art. 109.

(6)nbsp;Barels II, Adv XVII.

44
§ 3.

Quaestio de negotiis communiter gestis.

A societate haec negotia jam jure Romano distingui
solere patet inde quod apud ülpianum jam haec
verba occurrunt; cc qui nolunt inter se contendere, so-
ft lent per nuntium rem emere in commune, quod a
«societate longe diversum est. » (1) Jure antique
patrio ea negotia quoque diversa a societate intellec-
ta sunt, et ut solidaria obligatio eo tempore, ut vidi-
mus, non regula erat, sic etiam in negotiis commu-
niter gestis non occurrebat (2). Licet in Francia in
rebus mercatoriis quoque non semper correalis obligatio
obtineret, et Jurisconsulti discrimen inter societatem
et ea negotia factions en participation) recte per-
spexerunt, saepe tamen quaestio mota est, utrum in
his negotiis agentes teneantur in solidum nec ne?
Pardessus affirmando respondet, et eadem sententia
nuperrime a curia recepta est (3). Causa vero, cur
in jure francico solidaria obligatio hac in re admit-
teretur inprimis ex redactione fluxit art. 162 Cod.
Civ. et 18 Cod. Merc, de qua ratione male intellecta
supra jam diximus (4). Quae hac de re nostra sit
sententia ex iis, quae antecesserunt, statim apparet;

(1)nbsp;Fragm. XXXIII dig pro socio (XVII 2).

(2)nbsp;Barels Adv. LXV, n°. 1,2, Tom. If.

(3)nbsp;Pardessus cours du droit commercial, n°. 190, Zwol 24 Fe-
Wuarij 1847.

(4)nbsp;Cap. II in fine.

quum enim, nec jure Romano medii aevi, et antiquo
patrio, nec jure francico regulam correalem obliga-
tionem fuisse contenderimus, et causa illa quaecunque
est, tamen non exstet jure nostro (Cf. art. 1679,
God. civ. coll. art. 1862, Cod. Civ. franc) participes
illorum negotiorum, quae commnniter geruntur (han-
delingen voor gemeene rekening) non in solidum
teneri arbitror. Unum restât, sc. rem apud nos in
titulo de societate tractari, quod tamen potius errorem
fuisse legislatoris patet ex eo, quod nemo saltem illa
negotia soeietatibus velit aequiparari (1). Prestitisset,
si specialis titulus fuisset, ut e. g. est Libri III Ti-
tulus VIII codicis civilis (2). Addi potest, verba legis
tam stricte esse composita, ut destinctio admitti vix
possit (3), verba nempe sunt haecce: «Zij geven aan
« derden geene regtsvordering dan tegen dengenen
« met Wien die derden gehandeld hebben. »

(1)nbsp;Art. 58, alin. 2, ea a societate, etiam distinguit.

(2)nbsp;Art. 57 , ibi(j. annotatio.

(3)nbsp;Art. 57 et 58. De quaestione vide, Diepliuis en Oudemans, op-
helderingen en mededeelingen III, bl. 125 et 161.

CAPUT IV.

QUID DE EORUM SENTENTIA, QUI SOLIDARIAM OBLIGA-
TIONEM IN REBUS MERCATORIIS PRO REGULA
ADMITTUNT, EXISTIMANDÜM SIT?

Au dessus de l'autorité de la coutume
est la raison.

A. Fremery.

$ 1-

Eorum sententia refertur.

Jure communi quisque tenetur ex re sua, et num-
quam correalis praesumitur obligatio, sed «endroit
« commercial le principe est absolument contraire ;
« si plusieurs personnes contractent envers moi une
(C obligation relative à un acte de commerce elles sont
«obligées solidairement» (Ij. Consuetudines, quae
in Italia vigebant, ut ex Stracchae de mercatura
libris, et ex rotae Genuae deeisionibus aj)paret, huic
principio quam maxime favebant, quod ita cc a passé
«en maxime» (2). Codices vero aliam viam ingressi
sunt, et non nisi quibusdam in casibus eorrealem
obligationem admiserunt. Licet ergo lex contra con-
suetudinem statuisset, haec vigere adeo perrexit ut
« rien n'est plus constant que ce point de droit com-
« mercial fondé en Italie (?), adopté par la France,
«et par toutes (??) les nations commerciantes, savoir

(1)nbsp;A. Fremery 1. c.

(2)nbsp;Poithier oblig. n°. 280.

« la solidarité à lieu de droit en matiere coinnier-
ccciale» (1). Consuetudinis illi vindices ad jus Ro-
manum provocant et stipulationis vim, pro qua
postea, remissa a Leone imperatore solemni interro-
gatione , tabulae in usum veniebant, deinde explicant.
Quod ipse Justinianus in novella XCIX affirmat, ex
sua tantum re quemque teneri posse, ita explicant,
perinde ac si non nisi ad stipulationem pertineret,
et sic regulam confirmaret, et in aliis contractibus
semper solidaria obtineat obligatio, ut Papinianus
hoc expresse de re, apud duos deposita, in digestis
exhibuit. Quod quisque facile fatebitur. quum res
sic individua sit et ita semper obligatio de ea re in
solidum esse debeat. Addunt ex Novella illa XCIX,
articulum 1202 c. c. profluxisse: «La solidarité ne
« se presume point, il faut qu'elle soit expressement
«stipulée.-» Ex locis maie intellectis, vel male fide
pro parte tantum allatis, hoc medio aevo in Italia,
mercaturae patria, etiam semper obtinuisse dicunt,
et nunc abhuc consuetudinis, scriptorum et curiarum
sententiarum auctoritate effectum esse, ut in rebus
mercatoriis correalis obligatio sit regula, affirmare
ausi sunt (2).

§ 2.

Quid de hac sententia existimandum sit.

Sententia, quam Fremery 1. c. attulit, fundata ,

(1)nbsp;Fremery 1. c.

(2)nbsp;De tota hac sententia vide Fremery, pag. 21, sqq.

est historiae. Sed aut fallor, aut ex iis, quae capite II
attuli, ex argumenti historia contrarium potuis patet.

Jure Romano enim principia mera sancte serva-
bantur, unde quisque non nisi ex sua re tenebatur.
Casus, in quibus solidaria obtinebat obligatio, expres-
sis verbis notati sunt. Unus locus Papiniani, qui de
deposita re apud plures, ahquid exhibet, et quem
attulit Fremery, nil probat. Illi loco plures supra
addidi, sed quodjurisc: prudenter omnes casus cir-
cunscripserunt, in quibus solidaria obtinebat obli-
gatio, potius probat, eam non regulam, sed regulae
exceptionem fuisse.

Supra vidimus qua mala fide hi juris consuetudi-
narii vindices, eos locos adhibuerint qui in Stracchae
jurisconsulti libris et in Decisionibus Rotae Genuae
de re occurrunt. Adhibiti nempe sunt pro regulis
universalibus, et ab iis auctoribus non aliter usurpati
sunt nisi in doctrina de societate et litteris cambia-
libus, in quibus correalem obligationem semper ad-
fuisse , nemo negabit.

Idem obtinet in locis, qui ex jure antiquo patrio
allati sunt ; qui etiam non nisi in societate nominata
et literis cambialibus hoc principium sanxerunt.
Contra vero ex ipso jure Romano , ex Decisionibus
et Hugonis Grotii libris quaedam placita hausi, ex
quibus exceptionem non vero regulam correalem
fuisse obligationem liquet , quum universe nemo
teneretur nisi ex re sua,

Argumentationis fundamento ita labefacta , cadat
ipsa doctrina necesse est.

Insuper contra principium adhuc pugnant acqui-
tas, lex, consuetudo.

§3.

Quaestio ex aequitate spectata.

Sententia const Fremery c. s. aequitati et sanae
menti quoque oppugnat. Ex aequitate enim quisque
ex re sua tenetur , et qui rei damna patitur lucra
aceipit, et vicissim (1). Prudenter itaque omnes
legislatores in hujus regulae exceptione sancienda
egerunt ; et in quibusdam casibus ita solidaria accepta
est obligatio, vel suadente prudentia politica, vel
ex ipsa rerum natura secuta. Marito secundo nempe
cum uxore tutelam in se suscipiente , ambo in solidum
tenentur ut res pupilli, qui se ipsum nondum defendat
salvae sint ; socios in solidum tenet creditor, ne
extranei fallantur, et ii tuto cum societate agere
possent: in jure cr.mbiali solidi occurrit obligatio,
quia bona fides in hoc contractu vim maximam
exercet, et ut faveaiur commercio: res individua obli-
gationem solidariam effecil ex ipsius rei natura: et
sic porro.

Sed insuper ad absurda quoque dueeremur, si
sententiam illam, quam Premery defendit, temere
sequeremur, et in omnibus mercatorum contractibus
solidaritatem admitteremus. Puta polizzam assecu-

fl) Voovcliiyn Vm, bl. 205 sqcf.

ratiuJiis, ((uae, si daninuui pergrave resarciendujii
esset, eo consilio a pluribus proxenetis signa tur, ne
unus soliduin solveret, sed ut damnum inter plures
divideretur, quia uni nimis grave esset. Si semper
in rebus mercatoriis solidaria obligatio admittenda
esset etiam hac in re valeret, et illi , qui eo con-
silio contraxerunt ne solidum solvant, solidae tamen
obligationis essent participes. Si quaestio vero rite
perspicere velimus non ad consuetudinem solam, sed
ad jus et consuetudinem provocandum est.

§4.

Quaestio ex jure nostro spectata.

Jure francico et curiarura sententiis, et maie ab
interpretibus intellecto art. 1862 C. C. N. saepius,
quam nostro jure fieri potest, solidaria obligatio
admissa est. E jure nostro hodieque vigentis , cujus
tantum nobis ratio habenda est, principium istud

non manat. Nam :

I. Jus privatum lato sensu sumptum, mercatorium ,
nauticum, cambiale et civile jus includit (1). Codex
Civilis igitur non ad unum civium genus tantum sed
ad omnes cives spectat; codex mercatorius vero ad
cives pertinet, quoad inercuturam exercent, sed
quia illi mercatores semper tamen cives inanent,
codex civilis quoque ad eos pertinet. Non ego is

(1) Praeceptor aestumatissimus C. A. den Tex in Encyclopaedia
,l\uispuidentiae § 90 sqq.

sum qui ad omnia, quae commercium spectant,
nullo discrimine admisso nec judicio usus, semper
codicem civilem adhiberi velim; alia enim mens in
codice mercatorio adest. Tamen admisso illo dis-
cnmine et idea mercaturae pro fonte secundo ad
bibita, recte quoque ad codicem civilem mercatores
possunt provoeare; quod adeo verum est, ut saepe
ad eum ipse legislator relulerit (1). Regula quoque
in ipso codice mercatorio principalis sancita est:
(diet burgerlijk vs'etboek is, voor zooverre daarvan
(cbij dit wetboek niet bijzonder is afgeweken, ook
« op zaken van koophandel toepasselijk (2). » Licet
in alia re , mercatoriam dico , versemnr, codex civilis
regula est, cujus exceptio codex mercator ius recte
vocatur.

II. Quae quum ita sint, et imprimis principia
universalia in codice civili sancita, ad mercatores
referantur, inspiciendus tantum est Art. 1318 Cod.
Civ., qui strictissimis verbis solidariam obligationem
praesumi vetat, eannpie non locum habere dicit,
nisi lege ipsa expressis verbis sancita sit: contra haec
omnia tamen eam praesumere, non esset veri juris-
consulti , nam ubi, lex ipsa non distinguit, nobis non
est distinguendum. Licet ab illa interpretatione ab-
horream , qua litteris vocibusque adhaereatur, non
vero iis, quae lex voluit; ab altera parte non dis-
tinguendum esse puto, si verba et mens legis idem

(1)nbsp;Art. 15. 79. 84. 139. 157. 204. 244. 296. 452. 747. 754.767
785. 857. 885,

(2)nbsp;Cod. Merc. art. 1 alin. I.

veliiiL Nemo post allata dubitabil, non sola ¥crl)a
sed etiam legislatoris voluntatem co sensu aecipien-
dam esse , correalem obligationem non contra historiam
et aequitatem semper obtinere (1). In quibusdam
tantummodo casibus solidae obligationis principium
legislatorem admisisse supra in capite 111 vidimus.
Caussa in iis adest, cur correi in solidum teneantur
de reliquis, in quibus ea causa non obtinet, legis-
lator tacuit, et ad ea trahere, quod praesumere
vetitum est, ultra veritatem esset, ultra jus.

in. Clamare soient nonnulli de consuetudine. At
ex ipsa lege juri consuetudinario legis vis denegatur,
nisi lex ad illud provocet. « Gewoonte geeft geen
(C regt, dan alleen wanneer de wet daarop wijst » (2).
Consuetudo, quae antiquitus valebat, de qua vero
nunc tacet lex, abrogata esse intelligitur. Si soli-
daria obligatio ita regula fuisset, quae non fuit,
tamen jure nostro lege esset abrogata. Codicis C.
Libri III Tituli VII Sect. V ita etiam in abusum
trahit omnia quae antea hac de re consuetudine vale-
bant. In Decreto (3) etiam legimus, cc insgelijks
cc zijn op het zelfden tijdstip d. i. te rekenen van
cc den dag der invoering van het Burgerlijk Wetboek
cc der Nederlanden afgeschaft, de algemeene en plaat-
ccselijke gebruiken, in de stoffen welke bij het

(1)nbsp;Voorduyn act art. 4 313 Cod. Civ.

(2)nbsp;Art. 6 Alg. Bep. Ad eam provocat lex in Cod. Civ. Art. 108,
670, 677, 690, 703, 713, 720, 738, 788, 813, 816, 819, 1547,
1609, 1614, 1607, 1618, 1621, 1635, 1639, 1654.

(3)nbsp;Art. 1 alinea 2. Wet 16 Mei 1829, (S. B. n°. 39).

«iiicuwc Welhoek worden behandeld.» Taie quid
iu juro francico desiderari fateor, sed cum sit univer-
sale principum, quod ex jurisprudentia ultro sequi-
tur, et quod sequela est juris scripti, etiam in
Francia obtinere debet.

$ 5.

Quaestio ex doctrina de consuetudine spectata.

Iuris consuetudinarii sive juris non scirpti, uli
apud Romanos audiebat, Ires species vulgo citantur.
Consuetudo enim esse potest certae Cujusdam regio-
uis, quae tum extra eam non valet (plaatselijk ge-
bruik), certae personae collegiive, vel denique
certorum ordinum, veluti mercatorum (1). Primis
temporibus jus non scriptum solum fuit juris fons,
nam ut cum Cicerone dicam : « justitiae initium
« est a natura profectum, deinde quaedam in con
« suetudinem ex utilitatis ratione venerunt, postea
« res et a natura profectas et a consuetudine proba-
« tas legum metus et religio sanxit » (2). Lex moribus
conveniat et igitur, ut Cicero dixit, jus non scriptum
jure scripto sancitum esse debet. Quum vero ex pru-
dentia politica plura nova contra consuetudinem
addita sint, consuetudo saepe cum lege certare coe-
pit , et inde plures illae quaestiones ortae sunt, quae
circa hoc argumentum moveri solent.

(1)nbsp;De consuetudine niercatoiia scripsit J. G. Busch, Ueber Hand
lungusances, in Handlungs-bildiotbeet I P'lg 241 et 660

(2)nbsp;Cicero dc Invent, 11 58.

Si jus sriptuui uou aclsit, et consuetudo tunc
revera legis partes agat, debet esse secundum jus ,
ex omnium comprobatione, et ex temporis diutur-
nitate (1); numquam etiam bonis moribus et sanae
rationi contraria sit.

I.nbsp;Solidi obligationem regulam numquam obtinuisse
et id etiam contra jus fuisse vidimus. Quum ad jus
consuetudinarium duiturnitas temporis, omnium con-
sensus , et jus aequitasque requiratur, sine quibus
recte illud exstare non potest, etiam ex ipsa con-
suitndinis definitione, solidi obligationem non pro
regula ex consuetudine mercatores posse applicare,
statim apparet.

II.nbsp;Differt imprimis juris consuetudinarii spectandi
ratio, prouti de regionibus mentionem facimus, ubi
codicibus carent, vel de iis, ubi scriptis legibus
cives utuntur (2). Lex bona mores lege sanciet,
quum juris et jurisprudentiae principia saepe cui-
dam populo communia sint, cum populo existunt
et cum eo cadere soleant. « Das Recht wächst also
(emit dem Volke fort, bildet sich aus mit diesem,
((und stirbt endlich ab, so wie das Volk seine
« Eigenthümlichkeit verliert (3). » Si lege ita sancita
est consuetudo, ea legem explicare potest, et ad in-
terpretationem historicam egregie facit. In quibusdam

(1)nbsp;Cicero de Inventione II 2, 54. TJJpianus fr. I § 4- §9,
I. de J. N. G. e. C. fragm. 32 dig. de legibus. Puclita Gcwolintr.
pag. 79, 99 , 149.

(2)nbsp;Von Savigny von beruf unsrer Zeit fur Gesetzgebung, pag.
III et 135.

(3)nbsp;Von Savigny, libr. cit. pag. 11.

rebus juxta legem sinitur, iioii vero ultra legein

regnat.

III.nbsp;Ipse Straccha, cujus auctoritate male vero
intellecta, suam sententiam superstruxit Fremery,
consuetudinem secundum aequitatem esse debere
dixit (1). Quum vero solidaria obligatio, licet ex
prudentia politica nonnumquam admittatur, proprie
contra aequitatis principia sit, quibus quisque ex re
sua tenetur, haec consuetudo etiam legis vim obti-
nere numquam posset.

IV.nbsp;Consuetudo, quae juxta legem valet, ad for-
malia contractus referenda est, et exempla plura
afferri possunt, e quibus apparet in his consuetu-
dinem multum valere. Numquam vero haec vis ei
tribui solet, quod ad contractus essentialia , conlra
legis expressa verba, attineat. Idem Straccha hoc
affirmavit (2) , de modo dicens emptionis venditionis
et locationis conductionis, in quibus valet consue-
tudo, quod ad modum vendendi et locandi, non
vero ad pretiim ipsum hanc posse referri addit,
quia «substantialia a consuetudine non supplentur. »
In solidum teneri contrahentes ad essentialia quam
maxime est referendum , et ita ex consuetudine etiam
sequi non posset, illud semper in rebus mercatoriis
locum obtinuisse.

V.nbsp;Consuetudinem mercatoriam (handelsusantie)
latius adhuc quam aliam patere fateor. Causa in
promtu est, quia contractus mercatorum bonae fidei

(1)nbsp;Straccha Tractatus de Assecurationibus Libr. III, n°. 7, 8.

(2)nbsp;Straccha de Navibus III, n°. 9.

vulgo sunl, ct saepe ila a partium voluntate et ineundi
ratione pendent, ut lege non recte omnino regantin-.
Exempla hujus rei plura afferri possunt. Inter alia jure
francico praescribebatur a magistratu, semper mercato-
rum librorum paginas signatas esse debere, et in
patria nostra tamen numquam signatae sunt (1). Sic
cognoscamentum a navis conductore navisque magistro
signari debet (2), et tamen solus magister id semper
signât, cc Het is bekend dat dit onderteekenen van
«den inlader algemeen wordt verzuimd, en dat het
(c overal gebruikelijke formulier zelve der cognosee-
(cmenten slechts eene eenzijdige erkenning, der inla-
« ding door den schipper medebrengt » (3). ütut est,
semper tenendum est, jus illud consuetudinarium
mercatorum non nisi ad formalia referri, quum essen-
tialia contractuum, a quibus recedere non licet, lege
sancita maneant, et ita quoque non valet ad sancien-
dum istud principium (4).

VI. Saepe tamen contra leges agunt mercatores, sed
hoc eousquefieri solet quousque de re ipsi non teneantur.
Si mercator sententia judicis suo damno coactus sit legi
obtemperare, consuetudinem missum facit et ad le-
gem recurrit; sed nobis dicendum est eliam de iis quae
facere debeant, si boni cives legi obtemperare velint.

VIII. Non semper mercatores ad solidariam obliga-

(1)nbsp;Vir- cons Lipman, Wetboek van Koophandel, pag. 8.

(2)nbsp;Cod. Merc. art. 507, n«. 3.

(3)nbsp;Lipman, 1. c. pag. 181.

(4)nbsp;De jure mercatorio, quod ad consuetudines, eligantcr scripsit
A. Fremery le droit commercial, ou le droh fondé par la coutume
universelle des commerçants, Paris 1833.

lioncm apud nos provocaruiil. Et ila cam semper
admittere, esset contra morem et mercatorum con
sueludinem. Exemplum est in polizza assecurationis,
quae solet a pluribus signari, ne in solidum tene-
antur, et ipsa consuetudo diceret eos teneri in soli-
dum, quod consuetudo esset contra consuetudinem.
Saepe cum lege certant mercatores, hoc verum est,
sed jam Straccha sic de re pronuntiavit accusans
illos cc ignaros imperitosque mercatores qui se aequi-
cc talis magistros esse credunt; et inquint Juriscon-
cc sultum cavillationesconcupiscere, se vero aequitatem
cc sequi. Longe tamen melius quid aequitas sit, juris
cc consulti norunt quam ipsi quid sit rigor, qui aequitati
ccopponitur. Consulunt etiam mercatores in dicendis
cc sentenliis Jurisconsultos bonosque viros » (1).

Coneltislo.

Jure Romano, medii aevi, uti in Deciscionibus
Slracchaeque libris diversis explicatum est, neque
autiquo jure patrio solidariam obligationem regulam
fuisse vidimus, quia loci male intellecti, vel male
rescripti nil affcj'unt, contra vero alia placita exstant,
c{uae contra rem statuunt. Jure Francico e lege ipsa
priucij)ium admissum non erat, sed nonnumquam a

(1) Straccha mea editionis fol. 494, 2.

curiis est uccepluui, ita vero ut uon in Omnibus
casibus locum haberet (Caput I). Jure nostro hodierno
dicitur de solidaria obligatione in societate nominata
et in jure cambiali, de reliquis contractibus vero nil
dicitur, quum illa negotia communiter gesta saltem jure
nostro numquam solidi obligationem efficere possent
(Caput III). Historia ita contra sententiam pugnat,
quam attulit Fremery, pugnat etiam aequitas, qua
quisque non nisi ex re sua tenetur, puguat quoque
lex, quae consuetudini auctoritatem denegavit et
numquam praesumi dixit correalem obligationem,
pugnat denique ipsum jus consuetudinarium, ([uia
non temporis diuturnitas, nec jus nec omnium con-
sensus adest, et consuetudo numquam ad contractus
essentialia potest referri. Quod si haec vera sint,
correalis obligatio non regula, sed potuis exceptio
est, et insuper si esset consuetudo, quod esse nequit
verissimum tamen est quod ipse dixit Fremery. « Au
(C dessus de l'autorité de la coutume est la raison.
«Nul ne peut sacrifier sa conviction, c'est a dire
«l'idée qu'il se fait de la raison de la vérité, du
«droit, a l'autorité de la coutume.»

TA^TUM.

THESES.

I.

Const. Il Cod. de Resc. Vend. (IV, 44) ad loca-
tionem conductionem nequaquam trahi potest.

II.

Quum solidi obligatio numquam regula fuit, non
cum iis facio qui eam in rebus mercatoriis sernper
obtinere, dicunt.

III.

Pugna quae inter art. 1053 et art. 478 CC. adesse
videtur, ex historia tollitur. *

IV.

Jus necessitatis , quod dicitur, non admittendum.

V.

Improbanda est lex 3 Sept. 1807 , quatenus usuris
conventionalibus, quae dicuntur , modum imponit.

VI.

Art. 380 C. P. uou ad extraneos socios referen-
dus est.

VII.

Egregie montesqüieü Esprit des lois L. XI Ch III.
«La liberté politique non consiste point a faire ce
que l'on veut. »

VIII.

Poena capitalis non recte in crimina mere politica
constituitur.

IX.

Exilii poena , si admittatur, optime constituitur
in crimina mere politica.

X.

In art. 183 Cod. de Crim Cogn. vox gezindheid
coetum religiosum publico, admissum , significat.

XI.

Recte fremery {Etudes du droit Commercial
Introductionnbsp;vl\ 7) cc Au dessus de l'autorité

cc de Ia coutume (consuetudo mercatoria) est la raison,
cc Nul ne peut sacrifier sa conviction c'est à dire
«l'idée qu'il se fait de la raison de la vérité, du
cc droit , a l'autorité de la coutume. »

■ ■ -T?' -If.-'' ' .

Pv

«

a.

.

U,

» gt;

Ir'^:

■■ -...... - -

t Vquot;

■ti

mm

.. ..... .......«V 'ÎT»

'V v5i

f

gt; ^

té»

m

n

n.]