TOORBERIGT.

TF'aarde Landgenooten !

Hier hiedt men If een GemakkeUjk Huishoekje van 50 Geneesmiddelen voor Koeijen aan en waarmn vele by proefondervinding ayraquo; goed bevonden, het ztjn min kostbare Remedien, zoo dat men geen halve Apotheek of winkcl in sijn huis noodig heeft, in tc-gendeel kan men veel van 't goed, dat ik opgeef op naastgelegen plaatsen ktijgen, en heel veel heeft men zelfs in huis.

Ik verkies niet opcnlijk met mijn naam ie pronken, ik heb dit taten drukken zoo als ik hetzelve jaren ge-hruikt en voor mij opgestelt hebbe, hot zal mij het grootste genoegen sijn, door dese eenvoudige middelen lets toe te brengen tot ons gemeenschappettjk xnelzijn en mij hiervan te kwijten maakt myn pligt mraquo;{, en' die te volbrengen maakt weder myn genoegen uit.

Van welk een groot nut het groeijen en bloeijen der Koeijen is, begrypt elk ligt, en welk nadeel derhahe

IVnbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp;--------

rerwaarloosing van of aan deze allernuttigste Beesten doet, is gemakkelijk na ie gaan,

Ziet daar de reden, die my bewegen hebten, dit lieekj'e algemeen verkrijgbaar ie tnaken. , Gebruikt dan dit aantal Geneesniiddelen zoo ah eij II hier worden voorgestelt en aan de hand gegeven, tot het algemeen en uto eigen welzyn.

Ontvangt se met die toegenegenheid als ze U worden raquo;anbcvolen , leert zoo het wehijn uwer Beesten kennen, laquo;laquo; vaart wel,

I)E HuiSMAPf.

�

GEMAKKELIJK

ia m copy; i� d i^'

VOOR DSU

LANDMjik.

Ml Baud voor Kocijen , di^4net\

blijven staan. \,

Zoo uw Icoe met het ligt blijft staan, neemt 2 mengelen karnemelk, 8 groote of 12 kleine ^tjen, cen hand vol salie, een musje wijn-aziju , laat dit te zamen een half uur koken, en als het 4aauw is, doet er dan een kop vol raap-olie in , roert lietzelve wel, en geeft'bet de koe in.

Foor Koeijen , die arm de Melk blijven leggen,

Neemt een vierendeel bakelaar, twee stuk-ken brood, een menge! bier, een half kop boter, laat dit een half uur koken, smeert voor 4 stuivers alteaopbet kruis, en droogt belzelve met een kool vuur in.

Voor de hlaar der Koeijen,

Wanneer amp;r groole blaren oncler de tong van een koe komen, als een wind-ei, of 00k wel onder de staart, als glj dit gewaar #9632;wordt, zoo neemt een scbaar, en knipt de blaar door, en wrijft daar dan zouf in, twee � drie dagen lang, zoo gij dit in tijd;s doet is uw koe behouden. Goed bevonden.

. ( 6 )

Yoor de pof der Kocijen.

Wanneer uw koe aan de pof is, wordt zij aanstonds zeer dik, als �;ij dit gewaar #9632;yvordt, zoo haalt direct de long uit de mond , en bijt daar een slullt;je �f, dan zal u\v koe aanstonds dun worden, maar zoo gijditmet een schaar of niiptrng deedt, zal niet baten , lieb dit bij ondervinding, doch als Loven goed bevonden.

Yoor bloedziekte der Koeijen.

Zoo u\v koe niet eet, dat zij scbijnt ziek te ziin, voelt dan met uwe regterliand tus-sclien de litiker voorbout en de ribben in. #9632;vvanneer het hart da�r zeer sterk slaat, zoo moet gij denken, dat, zij aan het bloed is, dan moet gij haar bloed hiten aan de linker-zijde van de hals , en nemen daar bloed af naar uw goeddunken, doch zoo het geheu�ren m�gt, dat gij geen bloed genoeg daar krijgen kunt, dan moet gij het op, andere plaatsen zien te krijgen , en zoo uw koe dan nog niet beterd, moet gij haar deze drank ma-ken , een lepel vol Feneetse drieakel, twee musjes wijn-aztjn , een oords kopvolpekel, mengt dit te zamen onder elkander , en geeft dit uw koe koud in. Goed bevonden.

Yoor vurige ziehte der Koeijen.

Zoo uw koe met vurigheid is beladen, dan moet gij met de linkerhand tusschen de regterbout en de ribben van uw koe voe-len, zoo het hart daar slaat, zijt gij daar van

⁽ ⁷ ^, . . .

verzekerd, dat uw koe groole vurigheid bij zieh lieeft, maakt dan een drank klaar ge-lijk zoo even van h'et bloed geschreven heb, en geei't uw bcest dezelve koud in, dan moet gij het een dag of twee aanzien, en zoo het dan niet betert moet gij haar wrangen, met goede wrangwortel in de borst of achter in haar bil, en wel-op dezemanier, neernt dat vel en snijdt daar een gat in , boortlietmet uw vinger naornhoog, neemt half wegen uw vinger wrangwortel, en buig die in een klein bosje, steekt hetzelve in dat gat en stop daar wat haar op, dat het niet uityalt, doch dit haar moet van dezelfde koe komen , tusschen de hoornen of van de staart. Goed bevonden.

Om velerlei %ieklen der Koeijen ie leeren kennen.

Als uw koe niet lust te eleii, en gij denkt, dat zij ziekis, zoo voelt liaar na he-t slaan van het hart,, zoo dat aan de linker-zij slaa't is het bloed, maar zoo het hart aan de beide zijden slaat, dan is er vurigheid bij, en zoo het hart aan de regterzij slaat, dan. is het vuriglieid alleen , zoo het bloed alleen is, kan het met laten wel geholpen worden, maar als er vurigheid bij is, moet gij het bloed maar wat aftappen , maar niet zoo veel als een koe, die aan het bloed is, en deze drank maken: een half sleepjewijn-azijn, en een oords kop vol pekel, met een groole tinnenlepel vol Feneetse drie�kel, de�ze drank kunt gij uw koe ook geven, die

( 8 )

aan Let bloed , en aan de vuriglieid te za-men ziek is, Goed bevortden,

Voor zeere speenen der Ifotijen,

Zoo uw koe zeere speenen lieeft, zoo smeert dezelve met roze-marijn de iiltea en tritrutn onder elkander gemengd. Goed be-vonden.

Foor wind of weebuik der Koeijen,

Als uw koe met wind of weebuik bela�den is, dan komt zij veel te leggen en weder op te staan, en smijt de achteiste beenen na de buik, dan moet gij een weinig bloed aftappen, en geven haar een hall pintje a-nij.s in, en dekthaar heel warm toe. Goed bevonden.

Voor de sprouw aan der Koeijen voelen.

Wanneer uw koe aatistonds begint te hinkfn, zoo voelt haar naar de voet; zoo dezelve dik en warm is, dan is het de sprouw dat dikmaals uit het bloed ontstaat, neemt dan een scherpe beittl met een honten ha-mer, en slaat van de binnenste groote klaauw een eind af, tot dat hij sterk bloed. Goed bevonden.

Voor het longenvuur der Koeijen.

Wanneer uw koe aan het longenvuur is, dan Staat zij zeer dun, hoest, kwiilt en steent veeltijds, en zoo het hart slaat aan de regterzijde van de koe, dan moetgij haar een weinig aderlaten, en sleken haar een wrangworlel in de borst bij het linker voor-

( 9 ) been, of in de bil, en deze drank ingeven , een lepel vol Feneetse drieakel, een half sleepje Avijn-aztjn, en een oords kop vol pe-kel, 't is goed zoo er geen geel haar bij is, maar dat daar bij ziinde, helpen geen Me-dicijnen. Goed bevonden.

Voor de wolf der Kocijen,

Zoo uw koe aan de wolf is, dan mag zij niet rijzen, dat ontstaat haar in de staart, en flat in het lange haar, daar wordt de staart slap en bol, zoodat het been daar uit is, als men dit dus bevind, zoo moet men in de staart daar zij bol is, eene lange snee insnijden, tot dat het vlies door is, en bin-den daar een dock met zouten zeep om, ai-tijd goed bevonden.

Voor bloed pissen der Koeijen.

Zoo uw koe bloed pist, dan moet gij haar ten eerste een weinig bloed aftappen , dat het bloed maar geroerd Is, en neemt dan een metje tarwe meel met alle, beslaat dat in heete melk, bLjna zoo dik als of gij daarmede pannekoeken wilt, maar gij moet daar een musje boom-olie in roeren, geeft dit te zamen uw koe in, zoo gij dit bij tijds verrigt. Altijd goed bevonden.

yoor JJToeijen die aan de sckyt ztjn.

Zoo nw koe aan de schijt is, dat de ma-terie zeer dun is, en het beestook vrij dun , neemt dan een metje tarwe meel met 6 k 8 henne eijeren, beslaat hetzelye in warme

( io )

Yoete melk, geeft of giet dit de koe in , het is dikwijls goed bevonden, maar zoo dit niet helpt, neemt dan dit navolgende iniddel bij de hand, twee banden vol klijfsbladen snijd die fijn, een metje brouwers mout, en een cords kop vol wit duinzand, kookt dit een lewartier nur in ruhn sop, geeft dit uw beest in, bet is een best doch uilerst mid-del, zoo bet eerstgemelde niet belpt.

foor JCoeijen die verstopf zijn.

Wanneer uw koe verslopt is, zoo neemt voor een stuiver mosterd, en een sleepje karnemelk, zet bet op vuur, roert het wel onder elkanderen, tot dat bet warm is, giet dat de koe in, 'tis veelmaal goed bevonden.

Anders.

Ik beb er wel vele geholpen met een half pond raap-olie, en een half pond boler on�der elkander warm gemaakt tot dat de bo�ter gesmolten is, laat dit te zamen koelen, tot dat gLj bet dogen kunt, en dan ingeven, bet is ook veelmaal goed bevonden ; zoo er dan geen afgang is, moet gij hetplegtanker er na toe zelten, dat is twee banden vol peperwortel, en twee banden vol zuring, dit te zamen klein gesneden, kookt dit in een mengelspot vol hier, bijna een half nur laten zieden, maar gij moet die P^ot digttoe L dekken , om de walm daarin te houden , al-zoo die de grootste kracht aan de drank geeft, dit dus gekookt, dan moet gij de wor-

( quot; )

tels of het loof uitknijpen, en doen daar een half pond boter in, men gebruikt des zomers het loof, en des winters de worteis, geeft dit de koe in, en dekt haar wel toe, zoo zal zij in den tijd van 6 a 8 uur wel af-gang krijgen, anders moet zij sterven, doch als bovengemeld verscheiden gered.

Voor Koeijen, die men vieent dat ami de schijt zijn.

Het gebeurt veehnaal dat men meent dat de koe aan de schijt is, omdat zij van haar stel is, en niet veel eet noch herkaauwt, dit ontstaat, dat de blaadjes pans verstopt zijn, gebruikt hiervoor een weinig aple-kolie-kwint, 't is goed bevonden.

Om een koe, te doen ontsluiien.

Als uw koe toebereid is om te kalven op zijn tijd, en niet wel ontsluit, zoo moet gij neraen een kop vol karnemelk met vier lood Spaansche zeep, twee lepels vol zeeschuim, die wel fijn gestoten ofgeschraapt zijn, geeft het de koe in. Goed bevonden.

Voor Koeijen die aan de Melk blijven liggen. Als uw koe gekalft heeft, en aan de melk blijft leggen, en niet kan rijzen , zoo voelt haar na de staart of de wolf daarin is, als de staart niet slap is, zoo voelt haar na het hart, als datsterk slaat, moogtgij vrij den-ken, dat zijj aan de melk leidt, dan moet gij de koe in de melk �deren, aan weder-aijden een waterpot vol bleed aftappen, geeft

( 12 )

haar een weinig daarna , wat tarwe meel in zoete melk beslageu, smeert wat allena O]) het Icruis en droogt het met eon kool vuur in, en dan vooral om de Iwee nur haar melken. Goed bevonden.

Voor zware kog der IToeyen.

Zoo uw koe zcer slerk lioest of kogt, neemt dan mos van cikenboomen en muizen ooren, die zoekt men aan wallen liollen be-neden aan de duinen, snijdt bet beide wel fijn, en geeft cen bandje vol onder wat ze-melen, meel of zoo grj het de koe bet best kunt inkrijgen. Goed bevondefi.

f'oor de kog der Kalveren.

Wanneer uw kalf aan dc kog is, neemt een ketel vol zoetewaai en kookt daarin wat Alandswortelen, wat Angieloka woi-telen en een weinig wrangwortel; geeft of giet bet tweemaal daags twee koppen vol warm in , zoo lang tot het gcnezen is. Goed bevonden.

Voor Koeijcn die niet kunnen pissen.

Zoo uw koe, paard of eenig beest niet kan pissen, dan moet gtj twee banden vol pieterselie nemen en dezelve fijn snijden, kookt ze dan in een mengel bier, geeft dit uw koe in, het is dikwijls goed bevonden.

J^oor digte speenen der Koeijen.

Wanneer uw koe digle speenen heeft,nbsp; het

zij van vurigheid of digte speenen, zoonbsp; dat

gij geen melk uit dezelve krijgenkunt,nbsp; om

( i3 )

dan die melk, uit die digte speen te verdrij-ven, en in de andere speenen over te bren-gen, die nog goed zijn, om uit te melken, zoo neemt dan olie en eek van rozen, te zamen een half musje voor de speen, maar wilt gij de melk uit twee speenen overdrij-ven, dan moet .gij eens zoo veel hebben, smeert de digte, of zeere speen met deze kwantiteit, maar ziet vooral toe, dat gij de speen of speenen, die melken wil, niets aansmeert, anders zou de melk van de zeere speenen d.iar niet inkomen , en de digte of zeere speenen, moet gij tweemaal daags met deze oiij en eek smeren, en hiermede 4 � 5 dagen lang aanhouden, bet is dik-wijls goed bevonden,

yoor de drop der Koeijen.

Als uw koe de drop heeft, zoo moet gij haar in de melk-aderen laten, aan die zij daar het beest de drop heeft, en smeert dan alle meele met versehe koestront daar de har-digheid of de drop is. 't is goed bevonden.

f^oor Koeijen , die met het ligt blijven staan.

Als uw koe gekalft heeft, en dan met het ligt blijft staan, zoo neemt een metje groene erwten , kookt eerst de helft, en om een half etmaal de andere helft, doet er ie-der reis een goed stuk van uw vetste spek iin, kookt het vooral in ruim sop, en geeft dat sop uw koe in, het ander is goed men-ischen eten, het bovengemelde goed bevon-

( i4 )

den, en de beste raatl die ik er nog ooit voor gevonden heb.

Voor Koeijen die te weinig bloed in het lijf hebten.

Zoo uw koe nieuw hloed van nooden heeft, om hetzelve aanstonds te doen was-sen, zoo neemt een mengel Lest oud Lier, met Iwee � drie pond roggenbrood, en een half kop boter, kookt dit te zamen^ tot dat heb brood murf en bei hier lemig wordt, laat hetzelve koelen, tot dat het beest het dogen kan , geeft of giet dit de koe in-, en dek haar wel toe, zoo zal er in de lijd van 3 a 4 uur wel bekwaatn bloed in haar zijn. Goed bevonden,

Om gaten, awellen of builen van Koeijen te genezen.

Als uw koe eenige gaten of zwellen die doorgebroken ztjn ofclooigesneden of versehe wonden heeft, wischt die dan met sebapen-pis schoon uit, met een doekje of spuit, zoo gij er het best kunt bijkomen , neemt dan een weinig terpentijn, een lepei vol boom-olie met een vingerhoed vol zout, en zoo veel schapenpis , als terpentijn , boom-olie en zout te zamen, minder of meerder na dat de ga�ten zijn, groot of klein, maakt de voorge-melde kruiden ziedend en giet ze in de ga�ten of wond, spuit of bet bet met een linnen doekje, dat vet in deze kruiden isgedoopt, of zoo gij het anders best kunt inkrijgen, verbind haar dan om de zes of acht dagen,

( i5 ) ten zlj het groote of kwade guten zijn, die verbindt men dan 2 a 3 maal, dit is een voornaarn midde) en hier t.e land weinig of niet bekend en goed bevonden.

Poor Koaijen die vervavgen zijn,

Wanneer uw koe vervangen is, dan is zij stijf zoo dat zij kwalijk gaan kan of rij-zen , ik heb er wel gezien die in het geheel niet bleven liggen en rijzen kon, die ik nog weder met Gods zegen gezond maakte, met Lloedlaten, en een drank van een pintje Fransche wijn , met een oords kop vol specie uit uw gemakhuisje onder elkanderen in een pot die wel toegedekt is over het vuur, daar na de wijn uitpersen, en dat vogt de koe ingeven of ingieten, en haar wel toedckken, goed bevonden 00k voor paarden.

yoor de dolle kol der Koeijen,

Indien uw koe aan de dolle kol is, dat schert haar in het voorhoofd op of aan het vlies van het brein, daar dan eenig bloed vergaart is en dat begint te reuren, dan be�gin! het beest te razen, of het dol en beze-ten is, zoo dat men haar, wel aan 2 � 3 touwen moet vastbinden: geeft haar dan een sneede in het voorhoofd tot aan het been toe, steekt dan een eiken pennenlje onder het vel, en dan dat gat voorts vol brazilikum met wat wrangwortel er onder, mede voor paarden goed bevonden.

( i6 )

Voor de oogen der Koeijen.

Wanneer uw koe of eenig ander beest zijn blind geworden, het zij door vliezen of door parels, of dat de appel is wit gewor�den , dan moet gij lien in de oogen aderla-ten, tusschen het oog en het nensgat, en dat oog dan tweemaal daags met witte he-reide salpeter die wel fijn gestoten is in dat oog blazen , of met een veertje instrijken, maar gij moet dat veertje met uw mond nat maken , en doopen het in de gestoten salpe�ter , strijlc dan 2 a 3 maal elke reis de oog-leden, 00k kan men fijn geschraapte zee-schuim gebruiken, mits op dezelve manier; het is goed.

Anders,nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp;-^

Ik heb ze 00k wel geholpen met oogwater in Maart's sneeuwater toegemaakt, zijnde een half lood nagelen en een stuiver wit koperroorl, en eens zoo veel wit gedraaide stok-suiker, met twee pinljes sneeawwater,. maakt daar een veertje in nat en wascht de appels der oogen tweemaal daags. Goed be-vonden.

Voor Koeijen, die aan de galziekte zijn.

Als uw koe de galziekte heeft, loopt zij te steenen, en sotntijds wat te eten, en het hart is aan beide zijden stil en gerust, dan is de gal, wel zoo groot als een mans hoofd, zoo gij daar in tijds bij zijt, is daar wel raad voor , laat haar in de �deren, tapt bijna het beest twee koppen vol bloed af,

( i7 ) neemt dan twee musjes wiin-aziin met ecn tinnen lepel vol Feneetse dric�kel, roertdit beide onder elkiinderen, geeft ot giet dil de koe in, heb liet^elve verscheidene keeren gedaan en goed bevonden.

Foor verrukle ledc.n dar Koeijen.

Als uw koe de Jeden zwaar verrukt beeft, zoo dat men er geen zetten aan weet, stool dan die ieden met warm gemaakt pekel uit uw knip 2 � 3 maal da;'gs; een best, doch eenig middel dat ik Aveet en goed bevonden.

Foor Koeijen, die de horens %yn afgebroken.

Als uw koe een of twee horens ziin af�gebroken , bet zij door- of afgestoten of eenig ander ongeluk , zoo bet bloedt, dat moet gij eersl doen ophondeh , en dan die stomp smeeren met betzelfde goed , als van de ga-ten en wonden vermeid is, om de a of 3 dagen; docli men moet die niet binden, maaralleen vet maken. Goed bevonden.

Foor Koeijen , die de spj-ouw aan de voeten hebben.

Als uw koe de sprouw aan haar voet of voeten beeft, en de voorsle klaauw niet is afgebakt, gelijk als voren is gemeld, maar verzuimd is, zoo dat de malerie reeds tus-sclien deklaauwen zieh openbaart, dan moet gij het weeldrig vleesch met de materie er uit halen, en smeert het dan ook met bet�zelfde goed, voor gaten en wonden aange-prezen, maar het moet heet zijn, en eens

( i8 )

of tweemaal gesrneercl worden , doch niet

Linnen de week, 't Is altijd goed bevonden.

Voor miersheid der Koeijen.

Zoo uw koe miers is, dat zoo trekt zij van de melk, en loopl dun over het veld, en cet heel schaars, voelt haar dan naar het hart, zoo dat nog tamelijk stilis, dan kunt gij haar wel heipen met oud hooi zoo zij in de weide loopt, 2 a 3 malen, zoo zij dan niet betert, moet gij deze drank niaken : een tinnen lepel vol Feneelse drie�kel en een oords kop vol pekel uit uw vleeschvat, mengt dit te zamen onder elkander, geeft of giet haar dit koud in; 't is zeer goed, maar zoo zij op stal staat, dan gebruikt men wel turfmollem , en daar wat zout ondei geroerd is 00k goed, men kan ze 00k wel helpen met rapen of koolsbladen , met zand of asch uit de kolk, daar de natuur maar trek toe heeft ; het geen men dient te onderzoeken. Goed bevonden.

Yuor vurtge monden der Koeijen,

Als uw koe vurig van mond is, zoodat de tong hard, stijf en dik is, en liaar mond in het geheel rood is, zoo dat er veel slij-migheid uilloopt, wascht dan de mond schoon met wijn-azrjn en zout onder elkander ge-mengd twee � driemaal daags. Goed bevon-den.

( 19 ) Yoor aamheyen der Koeijen,

Als uw l^oe eenige aambeijen heeft, doet daar een fijn koortje om, met een mastworp vast aangehaald , en om de twee dagen wat vaster toe trekken, lioud hiermede eenigen tijd aan, zoo zullen ze afvallen. Goed bc-

vonden.

Yoor zeere keelen der Koeijen.

Als de keel uwer koe zeer is, en van Lui-ten onder de keel heel dik wordt, en be-gint to rotten, dan moet glj de keel van buiten tweemaal daags met zeep besmeeren , en eenigen tijd aanhouden, en gij zult quot;vvel beterscliap gewaar worden. Goed bevonden.

Voor dikke keelen der Koeijen,

Zoo uw koe een dikke keel krijgt, als zij op de stal staat, dan slaat men wel twee palen voor op de stal, te weten een voet boven de aarde, en een voet van de rebut�ting en ook een voet van de weeg af, zoo dat de koe daar aan kan wrijven , opdat ze daarvan doorbreken. Goed bevonden.

Yoor Jfoeijen die staan te awoegen, en somtijds et en.

Wanneer uw koe staat te zwoegen, en somtijds wel eens boest en bij wtjle nog wat eet, tapt liaar dan wat bloed uit de hals, en rnaakt deze drank gereed : een oords kop vol pekel uit uw kuip, doet daar een tin-nen lepel vol Feneetse drie�kel onder, en

( 2o ) roert bei wel onder elkancler, giet dit uw beest in. 't Is goed bevonden.

Voor Koeijnn die waterig %tjn.

Als uw koe waterig is, en haar hart daar weinig van ontstelt, en een paf onder haar keel, en oolc wel een groole bull onder haar buik krijgt, daar is weinig raad voor, maar zoo zi] op stai staat, geefl haar dan tarwe moel en zemelen le eten , en steekt gaten in de builen. Good bevonden.

Voor Koeijen die ruidicj %ijn.

Zoo uw koe ruidig is, moet gij nemen een pond reuzei, drie vierendeel zwavel, smeert Iiaar 10 � 12 clagen tweemaal daags daarmede, laat baar dan 8 a 10 (lagen staan, en wascht liaar daarna met best warm bier af, zet-liierna de deur van het aclitei eind open, zoo lang tot dat uw beest droog is, dan is zij genezen. Good bevonden,

Otn Koeijen te droogen.

Als cij uw llt;oe droog wiltmaken, neemt dan eek en olie van rozen , van elk een half rausje, doet daar voor 10 stuivers aan goud-schuim in, smeert het jaar en het kruis van de koe 2 � 3 maal daags daar mede. Goed hevonden.

Voor Koeijen, die aan de melk legten,

Neemt een groote hand vol kliifsbaden, _fmet twee kannen bier, laat dit te zaraen

( 21 )

j een lialf uur zieden , en als liet dun he-kwaam is, de kne ingeven , men zegt goed te zijn , maar laten in de melk-uijers, en aan beide ziiden een waterpot vol bloed af-tappen, is bij niij liet beste middel, daarik veJe mede gehbJpen heb, men geeft ze ook wel een metje tarwen meel in lieete zoete

'^v melk geroerd geJijk vooigemeld lieb, het-welk ook goed is.

rjnbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; Dtlo raad.

Zoo uw koe gekaJfd heeft en�pet hot ligt blijft staan , dan moet gij uit tie Aj)Olheek vooi '8 sluivers peper-olie haJen, en geeft i haar dat in, dan nog daar boven op een musje wijn-azijn, dekt haar dan warm toe, an om de twee of drie uren melken , tot dat de melk scliiet,

Voor Koeijen, die draaijm in haar darmen kebben , of verstopf %ijn,

Wanneer uw Koe een knik of een draai

in de daimen heeft, of in het geheel ver-

stopt is, en liet niet wil deijen met die

middelen , die ik voormaals heb beschreven,

dan zoo moet gij nemen 7 � 8 Beetwoitelen,

eif kookt die murf in schoon regenwater,

j als ze gaar zijn moet gij ze schoon uildruk-

I ken, doe dat uitdrukamp;el weder in dat water,

als die worielen er uit zijn gehaald , roert

. dit wel te zamen en laat uw beest dat warm

s \ litdrinken. Goed bevonden.

( 22 ) Voor Koctjen, die ruidirj of sch�rft sylaquo;.

Vcegt of rost dat sclioon van liaar af tot^; ^x 1 Lloedens toe, neemt dan oude of bejaarde \ mans water, een mengelspot vol, een kop vol teer, een kop vol traan en voor t^ee stuivers aan zwavel, kookt dit een poosje over een klein vuurtje , maar roert zonder . ophouden, tot dat het kookt en weder koud is, smeert hem hier tweemaal daags mede, 't zal beteren.

Yoor Koeijen, die toi de mond uilschylen ^sjlnbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp;en pissen.

Als men geen onderscheid kan bemerken , ' van hetgeen de mond of van achter uit-komt, neemt dan voor een stuiver mosterd en een sleepje karnemelk, en maakt dit al roerende warm, geelt of giet haar dit in, en om 't half etmaal drie musjes anijs ook warm gemaakt ingeven, ik heb maar ooit twee zuike koeijen gczien, en beide met de-ze drank geholpen.

E1NDE.

#9632;

vmamp;e*

EM/A


	^,r

	raquo;Ifreg; 8 9) it 4

	VOOK DEN

	* bij P. de LANGE, *' ,iJ/?^!#9632;.#9632;* .**		VAN AOTTIG GENEES^DELElSr _;V!QQKnbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; ;
			WU�
			EEN K�Nttifi 9ijeen verzameld Proefondervin, bevt

	A





	Gezgganii is �e koe.

	Want B�ter) kamp;	#9632; flc i?

	Kdntt aMes ui� haw speeneiti.



		pPiKKELUK V�OR DEN VAN YIJFTIG GENEESi^DELE^ a ;nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; VOOB.
				M m
		bij P. raquo;e LANGE,


	r

	GEMAKKELIJK

	ia m copy; i� d i^'

	VOOR DSU LANDMjik.

	Ml Baud voor Kocijen , di^4net\ blijven staan. \, Zoo uw Icoe met het ligt blijft staan, neemt 2 mengelen karnemelk, 8 groote of 12 kleine ^tjen, cen hand vol salie, een musje wijn-aziju , laat dit te zamen een half uur koken, en als het 4aauw is, doet er dan een kop vol raap-olie in , roert lietzelve wel, en geeft'bet de koe in. Foor Koeijen , die arm de Melk blijven leggen, Neemt een vierendeel bakelaar, twee stuk-ken brood, een menge! bier, een half kop boter, laat dit een half uur koken, smeert voor 4 stuivers alteaopbet kruis, en droogt belzelve met een kool vuur in. Voor de hlaar der Koeijen, Wanneer amp;r groole blaren oncler de tong van een koe komen, als een wind-ei, of 00k wel onder de staart, als glj dit gewaar #9632;wordt, zoo neemt een scbaar, en knipt de blaar door, en wrijft daar dan zouf in, twee � drie dagen lang, zoo gij dit in tijd;s doet is uw koe behouden. Goed bevonden.



	. ( 6 ) Yoor de pof der Kocijen. Wanneer uw koe aan de pof is, wordt zij aanstonds zeer dik, als �;ij dit gewaar #9632;yvordt, zoo haalt direct de long uit de mond , en bijt daar een slullt;je �f, dan zal u\v koe aanstonds dun worden, maar zoo gijditmet een schaar of niiptrng deedt, zal niet baten , lieb dit bij ondervinding, doch als Loven goed bevonden. Yoor bloedziekte der Koeijen. Zoo u\v koe niet eet, dat zij scbijnt ziek te ziin, voelt dan met uwe regterliand tus-sclien de litiker voorbout en de ribben in. #9632;vvanneer het hart da�r zeer sterk slaat, zoo moet gij denken, dat, zij aan het bloed is, dan moet gij haar bloed hiten aan de linker-zijde van de hals , en nemen daar bloed af naar uw goeddunken, doch zoo het geheu�ren m�gt, dat gij geen bloed genoeg daar krijgen kunt, dan moet gij het op, andere plaatsen zien te krijgen , en zoo uw koe dan nog niet beterd, moet gij haar deze drank ma-ken , een lepel vol Feneetse drieakel, twee musjes wijn-aztjn , een oords kopvolpekel, mengt dit te zamen onder elkander , en geeft dit uw koe koud in. Goed bevonden. Yoor vurige ziehte der Koeijen. Zoo uw koe met vurigheid is beladen, dan moet gij met de linkerhand tusschen de regterbout en de ribben van uw koe voe-len, zoo het hart daar slaat, zijt gij daar van



	⁽ ⁷ ^, . . . verzekerd, dat uw koe groole vurigheid bij zieh lieeft, maakt dan een drank klaar ge-lijk zoo even van h'et bloed geschreven heb, en geei't uw bcest dezelve koud in, dan moet gij het een dag of twee aanzien, en zoo het dan niet betert moet gij haar wrangen, met goede wrangwortel in de borst of achter in haar bil, en wel-op dezemanier, neernt dat vel en snijdt daar een gat in , boortlietmet uw vinger naornhoog, neemt half wegen uw vinger wrangwortel, en buig die in een klein bosje, steekt hetzelve in dat gat en stop daar wat haar op, dat het niet uityalt, doch dit haar moet van dezelfde koe komen , tusschen de hoornen of van de staart. Goed bevonden. Om velerlei %ieklen der Koeijen ie leeren kennen. Als uw koe niet lust te eleii, en gij denkt, dat zij ziekis, zoo voelt liaar na he-t slaan van het hart,, zoo dat aan de linker-zij slaa't is het bloed, maar zoo het hart aan de beide zijden slaat, dan is er vurigheid bij, en zoo het hart aan de regterzij slaat, dan. is het vuriglieid alleen , zoo het bloed alleen is, kan het met laten wel geholpen worden, maar als er vurigheid bij is, moet gij het bloed maar wat aftappen , maar niet zoo veel als een koe, die aan het bloed is, en deze drank maken: een half sleepjewijn-azijn, en een oords kop vol pekel, met een groole tinnenlepel vol Feneetse drie�kel, de�ze drank kunt gij uw koe ook geven, die



	( 8 ) aan Let bloed , en aan de vuriglieid te za-men ziek is, Goed bevortden, Voor zeere speenen der Ifotijen, Zoo uw koe zeere speenen lieeft, zoo smeert dezelve met roze-marijn de iiltea en tritrutn onder elkander gemengd. Goed be-vonden. Foor wind of weebuik der Koeijen, Als uw koe met wind of weebuik bela�den is, dan komt zij veel te leggen en weder op te staan, en smijt de achteiste beenen na de buik, dan moet gij een weinig bloed aftappen, en geven haar een hall pintje a-nij.s in, en dekthaar heel warm toe. Goed bevonden. Voor de sprouw aan der Koeijen voelen. Wanneer uw koe aatistonds begint te hinkfn, zoo voelt haar naar de voet; zoo dezelve dik en warm is, dan is het de sprouw dat dikmaals uit het bloed ontstaat, neemt dan een scherpe beittl met een honten ha-mer, en slaat van de binnenste groote klaauw een eind af, tot dat hij sterk bloed. Goed bevonden. Voor het longenvuur der Koeijen. Wanneer uw koe aan het longenvuur is, dan Staat zij zeer dun, hoest, kwiilt en steent veeltijds, en zoo het hart slaat aan de regterzijde van de koe, dan moetgij haar een weinig aderlaten, en sleken haar een wrangworlel in de borst bij het linker voor-



	( io ) Yoete melk, geeft of giet dit de koe in , het is dikwijls goed bevonden, maar zoo dit niet helpt, neemt dan dit navolgende iniddel bij de hand, twee banden vol klijfsbladen snijd die fijn, een metje brouwers mout, en een cords kop vol wit duinzand, kookt dit een lewartier nur in ruhn sop, geeft dit uw beest in, bet is een best doch uilerst mid-del, zoo bet eerstgemelde niet belpt. foor JCoeijen die verstopf zijn. Wanneer uw koe verslopt is, zoo neemt voor een stuiver mosterd, en een sleepje karnemelk, zet bet op vuur, roert het wel onder elkanderen, tot dat bet warm is, giet dat de koe in, 'tis veelmaal goed bevonden. Anders. Ik beb er wel vele geholpen met een half pond raap-olie, en een half pond boler on�der elkander warm gemaakt tot dat de bo�ter gesmolten is, laat dit te zamen koelen, tot dat gLj bet dogen kunt, en dan ingeven, bet is ook veelmaal goed bevonden ; zoo er dan geen afgang is, moet gij hetplegtanker er na toe zelten, dat is twee banden vol peperwortel, en twee banden vol zuring, dit te zamen klein gesneden, kookt dit in een mengelspot vol hier, bijna een half nur laten zieden, maar gij moet die P^ot digttoe L dekken , om de walm daarin te houden , al-zoo die de grootste kracht aan de drank geeft, dit dus gekookt, dan moet gij de wor-



	( quot; ) tels of het loof uitknijpen, en doen daar een half pond boter in, men gebruikt des zomers het loof, en des winters de worteis, geeft dit de koe in, en dekt haar wel toe, zoo zal zij in den tijd van 6 a 8 uur wel af-gang krijgen, anders moet zij sterven, doch als bovengemeld verscheiden gered. Voor Koeijen, die men vieent dat ami de schijt zijn. Het gebeurt veehnaal dat men meent dat de koe aan de schijt is, omdat zij van haar stel is, en niet veel eet noch herkaauwt, dit ontstaat, dat de blaadjes pans verstopt zijn, gebruikt hiervoor een weinig aple-kolie-kwint, 't is goed bevonden. Om een koe, te doen ontsluiien. Als uw koe toebereid is om te kalven op zijn tijd, en niet wel ontsluit, zoo moet gij neraen een kop vol karnemelk met vier lood Spaansche zeep, twee lepels vol zeeschuim, die wel fijn gestoten ofgeschraapt zijn, geeft het de koe in. Goed bevonden. Voor Koeijen die aan de Melk blijven liggen. Als uw koe gekalft heeft, en aan de melk blijft leggen, en niet kan rijzen , zoo voelt haar na de staart of de wolf daarin is, als de staart niet slap is, zoo voelt haar na het hart, als datsterk slaat, moogtgij vrij den-ken, dat zijj aan de melk leidt, dan moet gij de koe in de melk �deren, aan weder-aijden een waterpot vol bleed aftappen, geeft



	( 12 ) haar een weinig daarna , wat tarwe meel in zoete melk beslageu, smeert wat allena O]) het Icruis en droogt het met eon kool vuur in, en dan vooral om de Iwee nur haar melken. Goed bevonden. Voor zware kog der IToeyen. Zoo uw koe zcer slerk lioest of kogt, neemt dan mos van cikenboomen en muizen ooren, die zoekt men aan wallen liollen be-neden aan de duinen, snijdt bet beide wel fijn, en geeft cen bandje vol onder wat ze-melen, meel of zoo grj het de koe bet best kunt inkrijgen. Goed bevondefi. f'oor de kog der Kalveren. Wanneer uw kalf aan dc kog is, neemt een ketel vol zoetewaai en kookt daarin wat Alandswortelen, wat Angieloka woi-telen en een weinig wrangwortel; geeft of giet bet tweemaal daags twee koppen vol warm in , zoo lang tot het gcnezen is. Goed bevonden. Voor Koeijcn die niet kunnen pissen. Zoo uw koe, paard of eenig beest niet kan pissen, dan moet gtj twee banden vol pieterselie nemen en dezelve fijn snijden, kookt ze dan in een mengel bier, geeft dit uw koe in, het is dikwijls goed bevonden. J^oor digte speenen der Koeijen. Wanneer uw koe digle speenen heeft,nbsp; het zij van vurigheid of digte speenen, zoonbsp; dat gij geen melk uit dezelve krijgenkunt,nbsp; om



	( i3 ) dan die melk, uit die digte speen te verdrij-ven, en in de andere speenen over te bren-gen, die nog goed zijn, om uit te melken, zoo neemt dan olie en eek van rozen, te zamen een half musje voor de speen, maar wilt gij de melk uit twee speenen overdrij-ven, dan moet .gij eens zoo veel hebben, smeert de digte, of zeere speen met deze kwantiteit, maar ziet vooral toe, dat gij de speen of speenen, die melken wil, niets aansmeert, anders zou de melk van de zeere speenen d.iar niet inkomen , en de digte of zeere speenen, moet gij tweemaal daags met deze oiij en eek smeren, en hiermede 4 � 5 dagen lang aanhouden, bet is dik-wijls goed bevonden, yoor de drop der Koeijen. Als uw koe de drop heeft, zoo moet gij haar in de melk-aderen laten, aan die zij daar het beest de drop heeft, en smeert dan alle meele met versehe koestront daar de har-digheid of de drop is. 't is goed bevonden. f^oor Koeijen , die met het ligt blijven staan. Als uw koe gekalft heeft, en dan met het ligt blijft staan, zoo neemt een metje groene erwten , kookt eerst de helft, en om een half etmaal de andere helft, doet er ie-der reis een goed stuk van uw vetste spek iin, kookt het vooral in ruim sop, en geeft dat sop uw koe in, het ander is goed men-ischen eten, het bovengemelde goed bevon-



	( i4 ) den, en de beste raatl die ik er nog ooit voor gevonden heb. Voor Koeijen die te weinig bloed in het lijf hebten. Zoo uw koe nieuw hloed van nooden heeft, om hetzelve aanstonds te doen was-sen, zoo neemt een mengel Lest oud Lier, met Iwee � drie pond roggenbrood, en een half kop boter, kookt dit te zamen^ tot dat heb brood murf en bei hier lemig wordt, laat hetzelve koelen, tot dat het beest het dogen kan , geeft of giet dit de koe in-, en dek haar wel toe, zoo zal er in de lijd van 3 a 4 uur wel bekwaatn bloed in haar zijn. Goed bevonden, Om gaten, awellen of builen van Koeijen te genezen. Als uw koe eenige gaten of zwellen die doorgebroken ztjn ofclooigesneden of versehe wonden heeft, wischt die dan met sebapen-pis schoon uit, met een doekje of spuit, zoo gij er het best kunt bijkomen , neemt dan een weinig terpentijn, een lepei vol boom-olie met een vingerhoed vol zout, en zoo veel schapenpis , als terpentijn , boom-olie en zout te zamen, minder of meerder na dat de ga�ten zijn, groot of klein, maakt de voorge-melde kruiden ziedend en giet ze in de ga�ten of wond, spuit of bet bet met een linnen doekje, dat vet in deze kruiden isgedoopt, of zoo gij het anders best kunt inkrijgen, verbind haar dan om de zes of acht dagen,



	BIBUOTHEEK UNIVERSITEIT UTRECHT

	2856 029 4



	BIBLIOTHEEK UNIVERSITEIT UTRECHT

	2856 029 4



	�-;



	( i6 ) Voor de oogen der Koeijen. Wanneer uw koe of eenig ander beest zijn blind geworden, het zij door vliezen of door parels, of dat de appel is wit gewor�den , dan moet gij lien in de oogen aderla-ten, tusschen het oog en het nensgat, en dat oog dan tweemaal daags met witte he-reide salpeter die wel fijn gestoten is in dat oog blazen , of met een veertje instrijken, maar gij moet dat veertje met uw mond nat maken , en doopen het in de gestoten salpe�ter , strijlc dan 2 a 3 maal elke reis de oog-leden, 00k kan men fijn geschraapte zee-schuim gebruiken, mits op dezelve manier; het is goed. Anders,nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp;-^ Ik heb ze 00k wel geholpen met oogwater in Maart's sneeuwater toegemaakt, zijnde een half lood nagelen en een stuiver wit koperroorl, en eens zoo veel wit gedraaide stok-suiker, met twee pinljes sneeawwater,. maakt daar een veertje in nat en wascht de appels der oogen tweemaal daags. Goed be-vonden. Voor Koeijen, die aan de galziekte zijn. Als uw koe de galziekte heeft, loopt zij te steenen, en sotntijds wat te eten, en het hart is aan beide zijden stil en gerust, dan is de gal, wel zoo groot als een mans hoofd, zoo gij daar in tijds bij zijt, is daar wel raad voor , laat haar in de �deren, tapt bijna het beest twee koppen vol bloed af,



	( i8 ) of tweemaal gesrneercl worden , doch niet Linnen de week, 't Is altijd goed bevonden. Voor miersheid der Koeijen. Zoo uw koe miers is, dat zoo trekt zij van de melk, en loopl dun over het veld, en cet heel schaars, voelt haar dan naar het hart, zoo dat nog tamelijk stilis, dan kunt gij haar wel heipen met oud hooi zoo zij in de weide loopt, 2 a 3 malen, zoo zij dan niet betert, moet gij deze drank niaken : een tinnen lepel vol Feneelse drie�kel en een oords kop vol pekel uit uw vleeschvat, mengt dit te zamen onder elkander, geeft of giet haar dit koud in; 't is zeer goed, maar zoo zij op stal staat, dan gebruikt men wel turfmollem , en daar wat zout ondei geroerd is 00k goed, men kan ze 00k wel helpen met rapen of koolsbladen , met zand of asch uit de kolk, daar de natuur maar trek toe heeft ; het geen men dient te onderzoeken. Goed bevonden. Yuor vurtge monden der Koeijen, Als uw koe vurig van mond is, zoodat de tong hard, stijf en dik is, en liaar mond in het geheel rood is, zoo dat er veel slij-migheid uilloopt, wascht dan de mond schoon met wijn-azrjn en zout onder elkander ge-mengd twee � driemaal daags. Goed bevon-den.



	( 19 ) Yoor aamheyen der Koeijen, Als uw l^oe eenige aambeijen heeft, doet daar een fijn koortje om, met een mastworp vast aangehaald , en om de twee dagen wat vaster toe trekken, lioud hiermede eenigen tijd aan, zoo zullen ze afvallen. Goed bc-

	vonden.	'A

	Yoor zeere keelen der Koeijen. Als de keel uwer koe zeer is, en van Lui-ten onder de keel heel dik wordt, en be-gint to rotten, dan moet glj de keel van buiten tweemaal daags met zeep besmeeren , en eenigen tijd aanhouden, en gij zult quot;vvel beterscliap gewaar worden. Goed bevonden. Voor dikke keelen der Koeijen, Zoo uw koe een dikke keel krijgt, als zij op de stal staat, dan slaat men wel twee palen voor op de stal, te weten een voet boven de aarde, en een voet van de rebut�ting en ook een voet van de weeg af, zoo dat de koe daar aan kan wrijven , opdat ze daarvan doorbreken. Goed bevonden. Yoor Jfoeijen die staan te awoegen, en somtijds et en. Wanneer uw koe staat te zwoegen, en somtijds wel eens boest en bij wtjle nog wat eet, tapt liaar dan wat bloed uit de hals, en rnaakt deze drank gereed : een oords kop vol pekel uit uw kuip, doet daar een tin-nen lepel vol Feneetse drie�kel onder, en



	( 21 ) j een lialf uur zieden , en als liet dun he-kwaam is, de kne ingeven , men zegt goed te zijn , maar laten in de melk-uijers, en aan beide ziiden een waterpot vol bloed af-tappen, is bij niij liet beste middel, daarik veJe mede gehbJpen heb, men geeft ze ook wel een metje tarwen meel in lieete zoete '^v melk geroerd geJijk vooigemeld lieb, het-welk ook goed is. rjnbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; nbsp; Dtlo raad. Zoo uw koe gekaJfd heeft en�pet hot ligt blijft staan , dan moet gij uit tie Aj)Olheek vooi '8 sluivers peper-olie haJen, en geeft i haar dat in, dan nog daar boven op een musje wijn-azijn, dekt haar dan warm toe, an om de twee of drie uren melken , tot dat de melk scliiet, Voor Koeijen, die draaijm in haar darmen kebben , of verstopf %ijn, Wanneer uw Koe een knik of een draai in de daimen heeft, of in het geheel ver- stopt is, en liet niet wil deijen met die middelen , die ik voormaals heb beschreven, dan zoo moet gij nemen 7 � 8 Beetwoitelen, eif kookt die murf in schoon regenwater, j als ze gaar zijn moet gij ze schoon uildruk- I ken, doe dat uitdrukamp;el weder in dat water, als die worielen er uit zijn gehaald , roert . dit wel te zamen en laat uw beest dat warm s \ litdrinken. Goed bevonden.