


	Vf
	V'I



Â

RITE AC LEGITIJUE CONSEQUEJJDIS,
E R U B I T 0 U ü M E X A SU N I S U B M I T T f T

autem tironi difficultatibus prematur arguinenti
pertractatio, non opus est, ut exponam. Qua-

gt;'ogatos volo lector es, si qui sGrvptiunculae meae

''^^ijant, ut erroribus a me commissis benevole ignoscant.
^■^ulce mihi restat officium praeceptorihm, quos in

^nedicis habui, CL Suerman, CL Scliroe-
van cler Kolk ei Cl. Loncq gratum animum

Qiiitiii tempus mihi venisset, almae huic Academiae
quot;•'^Êt/icencZi, restahat mihi qualemcumque conscribere
'^^^^'tationem, ut summos in Medicina honor es consequi
^em. Officium illud lege academica omnibus, qui

Accipite igitur Viri Clarissimi gratias, quas paUnn
vobis ago, quam maximas. Diu servamini incoliinies
in patriae decus scientiarumque gloriam!

Te imprimis compello CI. Loncq, Promotor aestif
matissime, qui permulta benevolentiae testimonia mih^
dedisti, atque in hoc specimine conseribendo, solita iiiC'
in omnes humanitate, opem mihi tidisti. Quid tib^
debeam, nulla unquam dies memori animo eximet. ^^
pergas me benevolentia prosequi et consiliis adjuvare,
unum est quod maxime in votis haheo.

Utinam mihi licuisset etiam CI. Jo. An dr. Mul'
der gr alias meas offerre pro egregiis eju^ institutioni'
bus, at vero praematura morte jam Academiae, ff'^quot;
triae, scientiisque ereptus est. Grata manebit
memoria.

Vos denique sodales, quibmcuni amieitiae vinculo jiinC'
ins fid, mei estate niemores. Spero fore, ut nniicd^^
nostra perpetua sit!

Endocarditis secundum vulgarem dicendi rationem
est inflammatio endocardii, quo nomine Bouillaud
^ppellavit membranam cordis internam.

Haec autem membrana est quasi continuatio tunicae
vasorum intimae, quae in sinistra cordis parte ab aor-
tae origine profecta circum valvulas ejusdem semiluna-
res reflectitur et ventriculum sinistrum intrat, quem in
toto ejus ambitu cum trabeculis carneis, musculis pa-
Pillaribus et cbordis tendineis investit; valvulas obdu-
mitrales, atrium pénétrât et auriculam sinistram et

Eadem quae in corde sinistro est dispositie endocai'-
dii in d^xtra cordis parte. Ab arteriae pulmonaHs ori-
gine ducta supra sigmoideas hujus arteriae valvulas
reflectitur, ventriculum intrat eumque eadem ratione
qua sinistrum investit, tricuspidales item vah-ulas ob-
ducit et atrium dextrum, ad intimamque usque venae
cavae, tam superioris, quam inferioris, tunicam pro-
ducitur ').

Endocardium est membrana pellucida, tenuissima,
subtilissimis serosis similis, tenuior tamen in corde
dextro atque ventriculis quam in sinistra cordis parte
et atriis.

Quod autem attinet ad structuram endocardii subti-
liorem, quam Histologi recentiores, et in his mprimis
Cl. Henle, nos docuemnt, constat ex epithelio va-
sorum continuato, cui supposita est lamina fibraruffl
tenuissimarum, quales in vasis sanguiferis e tunica

striata, quae dicitur, prodeunt; sequitur stratum ö-
brarum elasticarum, quod fere tanquam tunica elastica
considerari potest, et sub strato isto tela conjunctiva

cum tela conjunctiva interstitial! substantiae muscularis
cobaerens Endocardium ipsum non gaudet vasis,
luae tamen omnino adsunt in tela subjacente.

E descriptione anatomica subtiliori patet, endocar-
•iium ipsum inflammatione corripi non posse, quando-
quidem caret vasis. Possunt verotelaesubjacentes; ha-
rum autem inflammationis producta ipsum endocardium
penetrant ad liberamque ejus superficiem deponuntur.

Nos igitur endocarditidis nomine intelligimus inflam-
mationem telae conjunctivae endocardio subjacentis,
luae inflammatio vel totum ejus ambitum vel partem
öiusculis papillaribus aut trabeculis aut (et lioc quidem
plerumque fit) valvulis respondentem, in sinistro prae-
sertim ventriculo, corripit.

Antequam autem ad tractationem argumenti propo-
siti transeam, opus esse miln videtur, ut ordinem expo-
iiam, quem in elaboratione hujus opusculi secutus sum.

In capite primo agam de endocarditidis Anatomia
Pathologica. Mutationes, quas et alii auctores et in-
primis ^quidem Bouillaud, Hope et Eokitansky
in cadaveribus eorum, qui morbo nostromortuierant,
tanquam vestigia praegressae inflammationis ejusve exi-
tus, invenerunt et descripserunt, singularibus obser-
vationibus illustratas, referam.

In capite secundo enarrabo symptomata inflamma-
tionis acutae endocardii vel potius telae suppositae et
mutationum, quae intra paucos dies oriuntur.

Caput feriîMOT de endocarditidis diagnosiaget, scilicet
de differentia fonnali, quae datur inter morbum nostrum
et pericarditidem, carditidem, palpitationes cblorotica-
rum, nec non affectiones sympatbicas, quae in corde
saepius observantur in morbis abdominis.

In capite quarto aetiologiam exponam et distin-
guam endocarditidem idiopatbicam sive protopatliicam
a deuteropatbica vel metastatica.

Endocarditidis cognitio nostrîs debetur temporibus,
quippe quibus medici Anatomiam Patbologicam de
quot;idustria tractare coeperunt, quamvis arripientes op-
portunitatem investigandi organa morbosa. Laen-
') cum de aliis medicinae partibus, tum etiam de

Traité de rAuscultation médiate et des maladies des pou-
quot;■ons et du coeur. Tome II. Chap. XIX.

Anatomia Pathologica optime meritus, inter primos
habendus est, quimentionem fecerunt de inflammations
endocardii; dicit autem morbum esse, qui rarissime
observetur. Neque Corvisarto prorsus incognita erat.
Ubi enim de diversis elementisorganicisloquitur, quae
in carditide affecta sunt, » Peut-être même, inquit,
» s'il fallait décider quel est celui de ces divers tissus
» qui se trouve le plus affecté, pourrais je avancer
» que le tissu cellulaire est plus vivement et plus
» essentiellement lésé qu'aucun autrequot; '). At vero
et Corvisart et Burns et Baillie et Kreyssig et
alii nonnulli obiter tantum morbum istum commémo-
rant.

Piene vero et accurate endocarditidem cum cogno-
verunt tum descripserunt triumvhi celeberrimi, supra
jam commemorati, Bouillaud, Hope, Eokitans-
ky. Horum uni alterive primos tribuere honores ini-
quum dici posset in ceteros.

Bouillaud, primus qui medicos excitaverit, ut ani-
mum adverterent ad morbum quem ipse denominavit

endocarditidem, mentionem jam fecit de morbo illo in
libro anno 1824 edito, cui titulus : Traité du coeur,
m quo descripsit aortae ejusque valvulae phlogosin ;
postea vero, anno 1835 scilicet, in opere suo quodin-
scribitur: Traité clinique des maladies du coeur, ac-
curatius descripsit endocarditidem ejusque sequelas.

Hope, Anglorum medicinae nuper decus et oma-
öientum, anno 1832 classicum opus in lucem edidit,
in quo cum ceteri cordis morbi, tum endocarditis
egregie exponuntur. Uterque completam ejusdem
nionograpliiam exhibere studuit, neuter igitur partem
anatomico-pathologicam neglexit. In hac vero per-
tractanda ceteris antecellere videturEokitansky, qui

opere suo consummate, cui titulus : Handhuch der
pathologischen Anatomie, mutationes quibus post mor-
tem endocarditis ejusque producta ostenduntur, accu-
ratissime et critice, ut solet, exposuit.

Quemadmodum nulla inflammatio sine hj'peraemi''
datur, quae hyperaemia diguoscitur ex injectione vaso-
rum capillarium et inde orto rubore, sic etiam post
endocarditidem easdem mutationes et adesse et obser-
vationi patere, cuivis verisimile videbitur. Quodsi jam
ad experientiam provocantes rem a posteriori considera-
mus, conrludimus ruberem istum et injectionem in aliis
casibus observari, in aliis non observari. Conspiciuntur
nimirum illa inflammationis vestigia, si desiderantur cau-
sae conspectum ilium impedientes, cujus generis sunt
materies exsudata copiosa endocardium tegens et rubor
ab imbibitione. Scilicet rubore et injectione non certo
probatur, inflammationem adfuisse, quum per solaiB
congestionem et injectio et rubor produci possint; ru-
bor autem solus etiam originem ducere potest ex imbi-
bitione sanguinis post mortem ortâ, cui favet sangui-
nis dissolutio quodque praesertim observatur, si sectio
cadaveris, aegro jam din mortuo, instituitur.

Docts- Hasse de differentia ruboris producti sive
per inflammationem sive per imbibitionem sequentia
ilocet : » Die entzündliche Eöthung ist fast immer

Stelle mehr violett, an einer andern mehr schar-
quot; lachroüi, während die Färbung durch Imbibition
quot; durchaus gleichmässiger erscheint und nur da dun-
quot; kler zu seyn pflegt, wo das Blut langer verweilen
quot; kann, daher man die Imbibitionsrötlie fast constant
quot; in absteigender Gradation beobachtetquot; ')•

Num vero haec Hassii verba sufficiant ad diagno-
sin ruboris, endocarditide producti, dubitari licet, si
legeris ea, quae tum Hopius tum Rokitansky de
hoc argumento scripserunt. Hope dicit : » In the
absence of imbibition, the redness is fainter, lessshi-
quot; nmg, more equably diffused and less characterized
hy streaks, patches, isolated unstained spots, and
abrupt edgesquot; Eokitansky : » Sie (dieRothe
quot; hei Endocarditis nempe) ist constant blass rozen-

') Anatomische Beschreibung der Krankheiten der Circula-
''ons und Respirationsorgane, p. 183.

» röthlich gedämpft durch das sie deckende eigent-
» liehe endocardium, nie gleich einer Tränkung des
» Gewebes, sondern dem Gefässverlaufeentsprechend
» ästig-streifig.quot; Addit autem, nonnisi raro obser-
vationi patere mborem endocardii vel potius telae
suppositae inflammatorium, quandoquidem, ut etiam
Hope animadvertit, saepius simul rubor adest ab im-
bibitione vel tam opacum est endocardium ab exsuda-
tione, ut translucere nequeat '). Secundum Zehet-
mayer rubor, qui decursum vasorum sequitur atque
sese pnnctatim et striatim ostendit, habendus est origi-
nem petere ex praegressa inflammatione Eubor,
qui oritur ab imbibitione, secundum nonnullos scrip-
tores ablui potest, quod non valet de rubore inflamma-
torio.

Quoniam autem rubor ab injectione simplici conges-
tion! etiam proprius est, ex hisce efficitur, solas has
mutationes pro certo inflammationis signo haberi non
posse, nisi conjunctae sint cum aliis mutationibus, cum
opacitate nempe et crassitie endocardii adaucta.

Bouillaud') multas cadaverum sectiones refert,
quibus membrana interna cordis rubere tinctaconspicie-
batur. Scilicet in Observ. XXXVIII post phlebiti-
dem invenit membranam intemam cordis dextri admo-
dum rubefactam et etiam valvulas semilunares arteriae
pulmonalis rubore profundo coloratas; endocardium
Uec non valvulae cordis sinistri ostendebant colorem
normalem. Quoniam cadaveris sectio haecce undecim
horis post mortem instituta fuit, auctor statuit, hic
hnbibitionem locum non habuisse, et tum ob hanc cau-
sam, tum quandoquidem durante vita inflammationem
dignoverat, concludit ruborem inventum fuisse in-
flammatorium. Num admitti possit haec conclusio,
dubitaverim. Primum enim non constat, ruborem cha-
racteres habuisse, quos Hope et Kokitansky, ut vi-
dimus , ad diagnosm endocarditidis requirunt. Deinde
intra paucas etiam horasimbibitionem fieri posse, dum-
niodo sanguinis conditio faveat, inter alios etiam An-
drallius animadvertit Hic autem propter phlebi-
tidem praegressam mains fuit sanguinis habitus.

'gt; Büuillaud, Traité Ciiniq. d. maladies du Coeur, p. 176 seqq.
In nota ad Laennec, Traité de l'auscuît. mèd. T. III. p. 322.

In Observ. IXL post laesionem traumaticam cruris
sinistri et inde ortam phlebitidem membrana interna
cordis dextri et sinistri et valvulae rubore intense co-
loratae fuerunt. Fatetur auctor, num rubor iste in-
flammatorius fiierit, dubitari posse. Equidem non
fiiisse statuo.

In Observ. XLII post rbeumatismum articularem
acutum, anxietate comitatum, totum endocardium et
interna vasorum tunica, aortae et arteriae crurabs, ve-
nae portarum et sapbenae rubore profundo colorata
erant. In boc casu endocarditidem adfuisse, quemad-
modum symptomatibus nonnuUis, sic etiam concremen-
tis fibrosis et albuminosis in cordis cavitatibus inventis
verisimile videtur. Rubor vero mibi quidem imbibi-
tioni potius, quam inflammationi tribuendus videtur,
idque tum propter speciem ejus, tum quoniam du-
rante vita manifesta adfuerant symptomata sanguinis
bile inquinati, quae certe sanguinis conditio imbibi-
tioni favisse �etur.

In Observ. XLV narrat, se invenisse in bomine, qui
pleuroperipneumonia et endocarditide laboravit, fere
totum endocardium rubore intense coloratum inprimis

autem valvulam mitralem et vahnlas similunares aortae.
Valet etiam in hanc observationem, quod dixlde priori,
scilicet non dubitari posse de endocarditide praegressa
propter materies exsudatas aliaque ejusdem vestigia in-
venta, de rubere vero inflammatorio non constare.

Doleo, me singulares observationes afferre non pos-
se, quibus illustrari possit ruboris inflammatorii signi-
ficatio, at mirum vdderi non potest, si reputemus. Cl.
Rokitansky asseverare, rarissimam esse ruboris illius
observandi occasionem.

Diversis locis endocardium ostendit colorem album,
lacteum, opacum est et sano crassius, quae mutatio
oriri videtur a depositione producti inflammationis in
endocardio ipso et in tela subjacente, ubi coagularivi-
detur vel tela illa quasi maceratur et emollitur. Loca
ida opaca et incrassata non circumscripta sunt sed sen-
sim sensimque transeunt in endocardium sanum adja-

cens: vahulae magis incrassari soient quam reliquae
endocardii partes, quia tela lamellis endocardii valvu-
las obtegentis interposita magis infiltratur. Evanescit
splendida et glabra endocardii superficies eodem tem-
pore, quo crassitie augetur; simul relaxatur, facile
delaceratur et a tela subjacente separatur. Kelaxatio
ista etiam in valvulis majori gradu observatur.

Quae bactenus, duce Eokitansky ') de opacitate
endocardii et crassitie ejus adaucta, tanquam signo
praegressae endocarditidis exposuimus, ab aliis etiam
auctoribus confirmantur. Laennec ubideincerta
ruboris significatione ad diagnosin inflammationis mem-
branae intimae cordis et arteriarum agit: »On pour-
rait tout au plus soupçonner l'inflammation,quot; inquit,
» dans les cas où la rougeur de la membrane interne
» des artères, (et igitur etiam cordis) est accompa-
» gnée de gonflement et d'épaississement, deboursou-
» flement et d'un développement extraordinaù-e de petits
» vaisseaux dans la tunique fibrineuse et moyenne.quot;

Hope inter signa endocarditidis recenset: »thic-
gt;gt; kening, swelling, and puffiness of the inner mem-
» brane, especially about the valvesquot; ').

Etiam Bouillaud historias nonnullas descripsit
aegrorum, in quorum cadaveribus invenerat crassitiem
endocardii auctam.

Observ. XLV, jam supra citata, hujus praesertim
loci esse videtur, quoniam inventa morbosa in cada-
Vere recentis originis erant. Invenit scilicet in cada-
Vere aegri, qui pleuroperipneumonia et endocarditide
laboraverat, endocardium inprimis atrii sinistri et val-
vulas mitrales et semilunares aortae valde incrassatas.

In multis aliis Observationibus, scilicet in XLVII,
iu XLVIII, in XLIX, in LI et duabus sequentibus,
iegimus quidem de diversis valvulis cordis mcrassatis,
at vero casus chronici sunt, de quibus igitur num in-
flammationi praegressae, an morbosae nutritioni sine
luflammatione crassitiei augmentum tribui debeat, certo

E supra dictis coucludere possumus, opacitatem et
crassitiem endocardii auctam sive cum rubore et injec-
tione, sive sine ilbs observatam pro certo signo prae-
gressae endocarditidis habendam esse.

Utrum in endocarditide exsudatio etiam ad bberam
endocardii superficiem locum habeat nec ne, quaestio
est difficibs. Verosimile quidem reddit analogia aba-
rum inflammationum, observare vero vulgo non pos-
sumus, quia ipso momento formationis plasticum pro-
ductum in sanguinem suscipitur et cum sanguine e
corde ducitur. Nonnumquam tamen coagulandi ni-
sus exsudati tam magnus videtur, ut cum superficie
endocardii cohaereat.

DoctissS' Zehetmayer ') bac de re sequentia di-
cit : » An Stellen, welche einer stärkeren Strömung

gt;gt; des Blutes nicht ausgesetzt sind, gerinnt der ergos-
» sene Faserstoff, bildet rohe, schollenförmige coa-
gula, deren Gestalt mannichfache Verschiedenheiten
darbietet, die nun die weiteren Grade der fort-
» schreitenden Metamorphose durchlaufen.quot;

Rokitansky') opinatur, maculam lacteam, quae
aliquando in endocardio observatur, residuum esse
praegressae inflammationis; asseverat, materiem ex-
®ndatam interdum in cordis cavitate relinqui, simul
quot;^ero testatur, raro dari opportunitatem materiem istam
i'ecentem observandi.

Laennec ') de exsudatione tanquam signo prae-
gressae inflammationis endocardii haec dicit : » La
formation d'une couche pseudo-membraneuse de
** lymphe plastique, plus ou moins adhérente à la
surface mterne du coeur et des vaisseaux est le
quot; signe le plus incontestable de l'inflammation de cette

Videtur igitur ipse materiem exsudatam adliberam
supei-ficiein partis inflammatae invenisse.

Burns ') in libro suo de morbis cordis, quem in!'
tio hujus seculi in lucem edidit, refert, se in uno
casu intemam atrii dextri, in alio sinistri atrii super-
ficiem lympha plastica tectam invenisse.

Etiam Hope diserte dicit, lympham plasticam
in sectione cadaverum eoram, qui endocarditide mor-
tui erant, sibi occurrisse.

Hoc loco etiam recenseri debent vegetationes, quae
dicuntur, sive excrescentia valvularum in cadaveribus
multorum e morbis cordis mortuorum inventa, qua-
tenus scilicet illae vegetationes plasticae exsudationi,
ipsa endocarditide productae, suam debent originem-
Nquot;on omnia enim valvularum excrescentia inflamma-
tion! praegressae ortum suum debere, sed dari, quem-
admodum ceterarmn corporis partium, sic etiam val-
vularum cordis paratrophiam variam sine inflammations
ortam, cum plerisque e recentioribus patliologis statui
posse miln videtur. Nihilominus certissimum est en-
docarditidem crebram esse hujus paratropbiae oriunda®

Opportunitäten!. Ut numerus, sic etiam figura et se-
ules harum vegetationum multum dift'errepossunt. Ze-
hetmayer sequentia dicit : »An den Klappen bilden
sich in Folge der Gerinnung des Entzündungspro-
quot; duktes die sogenannten Vegetationen oder Excres-
cenzen, welche entweder nur feinkörnig und kaum
quot; hei der sorgfaltigsten Betrachtung wahrnehmbar sind,
'' bald stellen sich zottenförmige Gerinnsel, kolbige
quot; oder gestielte, maulbeer-oder kauliähnliche Massen
quot; dar, welche in grösserer oder geringerer Menge,
isolirt, oder gruppenweise an einander gehäuft, an
den Klappen, insbesondere aber an den freienEän-
quot; dem derselben gelagert sind. Die mikroskopische
Untersuchung zeigt blos geronnene Massen, zahl-
reiche Granulationen und Fettkugeln. Ihre Farbe
gelbröthlich oder blauröthlich, wenn sie noch
^ nicht lange bestehen, allmäbg werden sie blässer

posito, secundum eundem auctorem, endocardium i»'
aequale est, tumidum, epitlielio orbatum. Atque
haec quidem endocardii suppositi conditio originem ta-
Hum vegetationum inflammatoriam probare videtur-
Densitas earum multum difFert. Eecentium densitas
fibrinam coagulatam aequat. Serius autem, resorptis
partibus liquidioribus, densiores fiunt et simul duriores,
dum in posterum varias metamorphoses inire possunt-
Videtur autem magnitude harum vegetationum no»
ista tantum ratione imminui posse, sed etiam sangui-
nis vi partem earum externam interdum suscipientis-
Potest interim earum volumem etiam augeri fibrin®
sanguinis immediate ex eo deposita et ad vegetationes
illas coagulata, cui quidem coagulationi tum nisu«
sanguinis plasticus favere videtur, tum etiam diutuiquot;
nior ejus mora in corde propter impedimentum circu-
lationis valvularum tumore productum ').

Atque hae quidem sunt mutationes anatomico-pä-
thologicae, endocarditidi propriae, quae brevi oriuquot;'

^nr, quarum vero una tantum tanquam signum con-
stans considerari potest, nempe opacitas endocardii et
crassities ejus aucta cumjacturaglabritieietsplendoris.

Plures attamen observari possunt mutationes, quae
Iß ulteriore morbi nostri decursu oriuntur, et pro parte
tanquam sequelae endocarditidis considerandae
de quibus in sequentibus sermo erit.

Eadem causa, quae facit, ut lymplia plastica en-
^^'ocarditide producta tam raro inveniri possit, impedit
*-tiam, quo minus productum purulentum, si quidem
adsit, detegatur. Nibilominus endocarditidis exitus in
®nppurationem interdum omnino locum habet. Quod
tantum probatur symptomatibus pyaemiae durante
^'ta observandis atque metamorphosi purulenta eorum,
^nae in vasis capillaribus nonnnllarum partium depo-
fuerunt, de quibus inframentionem faciemus, ve-
etiam mutationibus pathologicis in ipso corde in-

Nimirum nisi ad liberam endocardii superficiem pu»
inveniatur, ejus textura tamen subinde impraegnata
reperitur pure sanguini mixto; foci porro puris diver-
sae magnitudinis inveniuntur sub endocardio, in tela
conjunctiva et in substantia musculosa adjacente, in
locis profundioribus tendinibus intermediis, atque i»
valvulis; endocardiinn invenitur relaxatum, opacuni
et quasi villosum. Transitus insuper interdum con-
spicitur in ulcerationem, qua destmitur endocardium
et separatur a pariete cordis vel a tendine vel a val-
vula quadam; in loco autem ulcerante multae vege-
tationes observantur, quae sese distinguunt exigu^i
densitate, colore sordido et proclivitate in metamor-
pbosin purulentam '). Exemplum ulcerationis retulit
Bouillaud in Observ. L

') Rokitansky, 1. i. pag. 432 seqq.
') Bouillaud, I. I. pag. 48.
=•) Rokitansky, 1. 1. pag, 432.

Vel potius ulceratio eiidocardii solutionem continui
producit, sed in quavis endocarditide vehementiori
^ptura partium inflammatione afFectarum saepe lo-
eum habet, idque vel observatur in valvulis, vel in
musculis papillaribus vel in ipso endocardio. Margi-
rupturae vulgo fimbriatae sunt et vegetationibus
obsitae. Causa rupturae in excedente relaxatione
partis inflammatae posita esse videtur. Haec autem
destructie, si in pariete cordis obtinet ansam praebere
potest aneurysmati cordis, si in valvulis, aneurysmati
sic dicto valvularum.

Cavendmn est, ne haec solutio continui inflamma-«
tione producta confundatur cum rupturis partialibus
inflammatione interdum obtinentibus, e nixu
graviori aliisve causis, quarum prima exempla attu-
lisse videtur Corvisart ').

pillaribus nonnullarum partium, quae, quemadmo-
num nos docuit Cl. Rokitansky, tanquam sequelae
endocarditidis consideranda sunt. Scilicet, ubi endc-
carditis in plasticam exsudationem vel etiam suppura-
tionem exierit, productum vero inflammationis in san-
guinem receptmn fuerit, sanguis hi vasis capillaribus
nonnullarum partium coagulatur. Si tantum lympha
plastica recepta fuerit, deposita illa praesertim lienem
atque renes, interdum etiam, at vero rarissime, nee
nisi endocarditis in corde dextro obtinuerit, pulmo-
nes tenent; si vero productum purulentum cum
»sanguine mixtum fuerit, etiam in tela conjunctiva
subcutanea, in membranis mucosis aliisque partibus
deposita illa occurrunt. Solent autem concrementa
ista fibrosa sensim sensimque metamorphosin subire,
diversam pro diversitate producti inflammationis, quod
sanguinem inquinaverit. Nimirum si concrementa
ista pyaemiae tribuenda sint, solent etiam metamor-
phosin purulentam subire, cum destructione parie-
tum vasorum et textus ambientis, quo fit ut focus
purulentus oriatur.

verit, indurescere solent illa deposita, obliterari vasa,
itaque destrui parenchyma partis afFectae, ut callus
formetur sic dictus cellulo-fibrosus, in cicatricem sive
albam, sive nigro pigmento instructam converti soli-
tus. Fieri etiam possit secundum Eokitansky, ut
concrementa iterum resokantur, nullo sui vestigio
relicto. Atque haec quidem sufficere videntur de
depositione morbosa, quam Rokitansky appellavit
■^ngioïtidem capillarem ').

Symptomata pathognomonica gravioris inflammatio-
nis partium Internarum, quae conspici nequeiuit, uni-
verse quidem Iiabentur dolor vel ingrata certe sensatio
ad eam, quae veri doloris nomine Insignitur, magis
minusve accedens, functio partis affectae laesa, febris
denique continua.

Num etiam in endocarditide symptomata illa adsint,
continuo inquirendum est. Primum quidem, quod
commémora vimus, symptoma, dolor nempe, quam-
quam a multis endocarditide laborantibus accusatur,
tamen ad endocarditidem illam non pertinere dicitur.
Bouillaud certe statuit, dolorem, siquidem observe-
tur, a pericardii pendere vel pleurae inflammatione,
cum endocarditide complicata '). Eandem sententiam
tuetur Zebetmayerquot;). Non prorsus assentitur Ho-
pe. Licet concédât, dolorem saepius abesse, dicit
tamen : » I have several times noticed a slight pain
» in apparently pure endocarditis.quot; Etiamsi vero
nullus veri nominis dolor ab aegrotante percipiatur,
secundum eundem H opium, » there is always an
» undefinable uneasiness in tlie praecordial regionquot;

Bouillaud in eo differt ab Hopio, quod non dicat
semper, sed saepe ingratam illam praecordiorum sen-
sationem notari, » si la douleur proprement dite n'est
» pas la compagne ordinaire de l'endocardite, inquit,

') Bouillaud, 1.1. pag. 204.
-) Zeh et may er, 1.1. pag. 274.
=) Hope, 1.1. pag. 213.

» ce symptôme est souvent remplacé par un sentiment
» de malaise, d'embarras, d'oppression, d'anxiété,
» dans la région précordialequot; Liceat mihi addere,
nuper etiam in clinico nostro Academico duas curatas
esse mulieres rheumatismo articulari acuto laborantes,
in quibus, quemadmodum e tumultuosa cordis actione
et strepitu folliculari systolen ventriculorum manifeste
comitante dignoscebatur, simul endocarditis aderat,
quaeque mulieres diserte semper negabant, ullam se
praeter palpitationes ingratam percipere in cordis re-
gione sensationem.

Secunda, cujus mentionem fecimus, inflammationis
nota, functio scilicet partis aö'ectae laesa, in endo-
carditide manifesta est. Nimirum actio cordis multo
major est, quam in statu sano, vere tumultuosa, in
ulteriore morbi decursu irregularis et inaequalis,
tandem debilissima.

Quod jam attinet ad tertium inflammationis gra-
vioris symptoma, febrem puta continuam, haec etiam
in acuta endocarditidis specie numquam desideratur.

Plerique auctores hac in re consentiunt. Bouillaud
Vero, quamvis dicat et repetat, absentiam febris in
endocarditide acuta rarissimam esse, diserte tamen
praecipit, solâm pulsuum arteriarum et cordis mo-
tuum frequentiam, quae in endocarditide observetur,
non confundendam esse cum statu vere febrili; posse
namque frequentiam istam obtinere etiam sine reac-
tione febrili stricte sic dicta. Pro exemplo historiam
affert aegri endo-pericarditide subacuta manifesta la-
borantis, cujus cordis arteriarumque pulsus incre-
verant ad numerum 140, dum simul inaequales
erant, irreguläres, intermittentes. » Cependant, in-
1) quit, le malade n'éprouvait point ce malaise inté-^
» rieur, cette agitation générale, qui accompagne
» l'état fébril; la chaleur de la peau était normale
» ainsi que la soifquot; '). Dubitaverim, num huic ex-
emplo vis tribui possit, quam ipsi tribuit Bouillaud.
Primum enim, si attendamus ad simplicissîmam febris
speciem, ad ephemeram, quae dicitur, benignam,
videmus agitationem illam univei'salem non esse sym-

ptoma constans status febrilis. » Nullo graviore in-
» commodo,quot; sunt verba Lommii, probatissimi fe-
bris ephemerae descriptoris, » ubi jam esse coepit,
» molestus est, dolorem intelligo capitis atque ventri-
» culi, itemque nauseam, aestum, corporis inquietu-
» dinem, et hujusmodiquot; '). Tum liceat rogare, an mirari
possimus, calorem cutis in casu allato modum non
excessisse, si rationem habeamus turbae circulationis, e
pulsu manifestae? Quodquedeniquesitim attinet, quae
nonmorbose aucta erat, nonne haec regulae exceptio e
nervis vel potius nervorum centris iisdem circulationis
impedimentis male afFectis, commodam habet intelligen-
^ tiam ? Cadente argumento, quo distinctionem suam de-
fendere conatus est auctor, cadere videtur ipsa distinctio.

His generalioribus praemissis, singulatim expona-
mns symptomata, quae in endocarditide acuta observari
soient.

In primo nimirum hujus morbi stadio oppressionis
et anxietatis sensus vulgo quidem adest in regione prae-
cordiali, quo tamen respiratio plerumque non laedi-

tur. Profuntlae scilicet inspirationes fere semper per-
fici possunt, utroque pulmone, quatenus e motu
thoracis dijudicari potest, aequabiliter dilatato.

Inspectione regionis cordis pulsationes ipsius obser-
vantur, quae signa sunt, e quibus actioadauctacordis
dignoscitur,; vehementer vibrât thorax quocumque cor-
dis ictu, atque manus in regione cordis posita fortiter
repellitur, et ictum cordis majori in superficie quam
in statu sano sentit. Secundum H opium motus cor-
dis violen tus est et abruptus, quo significare \ddetur,
singulas ejus contractiones celei'iter perfici; numerus
pulsationum insigniter auctus est, rhytlimus in hoc
quidem stadio a norma %-uIgo non aberrat. Interdum
etiam tremor quidam sive vibratio in cordis i-egione
percipitur.

Regio cordis non prominet. Fuerunt secundum
Zehetmayer, qui revera prominere reglonem istam
statuèrent, et hoc quidem uti symptoma constans endo-
carditidis habendum esse praeciperent. Recte auctor
dicit : » diese Wölbung kann nur dann zu Stande
» kommen, wenn ein grösseres Exsudat im Pericar-
» dium zugleich mit besteht, oder wenn in Folge einer

» Klappenkrankheit consecutive Hypertrophie des
» Herzens erzeugt würde.quot; Liceat milii tamen ani-
madvertere, principes certe de endocarditide auctores,
Hopium nempe et Bouillaudium, ab errore isto
liberos esse. Bouillaud haec habet: » lorsquel'endo-
» cardite est compliquée de péricardite et qu'elle date
» déjà de plusieurs jours, on observe quelquefois une
» légère voussure de la région précordiale.quot; Porro :
» Je dois avouer, inquit, que jusqu'ici la saillie del§
» région précordiale m'a paru coincider toujours avec
» une endocardite compliquée de péricardite. Je ne
» sais si la simple turgescence inflammatoire du coeur,
» combinée avec la violence des battemens de cet or-
» gane, suffirait pour produire en quelques jours la
» saillie dont il est ici question. Cela ne me parait
» pas encore très probablequot; '). Pulsus arteriarum in
genere frequens est, fortis, plenus, durus, regularis,
aequalis, Eespiratio accelerata est, nec tamen, ut
supra jam annotavimus, difScilis. Cutis calida est,
in morbo simplici sicca, si vero rheumatismo articu-

îari jungitur, saepius profuso sudore tecta. Typus
febris continuus est cum exacerbatione vespertintl ma-
nifestâ.

In secundo endocarditidis stadio actio cordis irregu-
laris fit, Lnaequabs, saepius intermittens. Numerus
pulsationum increscere solet. Pulsus arteriarum in
genere parvus est, mollis, irregularis, inaequalis,
intermittens, magnitudine saepius, imo vero frequen-
tly etiam nequaquam respondens cordis actioni. Au-
getur anxietas, dyspnoea accedit intolerabilis et nisus
m leipothymiam. Color faciei, qui in priori stadio laete
ruber erat, jam partim pallidus, partim coeruleus fit.
Extrema frigent et livent. Oedema nascitur in facie,
Pedibus, aliis partibus. Délirant aegri nec raro mo-
tiis convulsivos prae se ferunt et tandem moriuntur.

Hactenus descripsimus praecipua vereque patho-
gnomonica endocarditidis symptomata, eo quidem or-
pine, quo occurrere soient, quique ordo, ut infra vi-
debimus, omnino respondet naturae et gradui condi-
tionis morbosae, sive, ut loqui soient bodierni auctores,
processus patbologici, qui morbo nostro subest. Ani-
Qiadvertere tamen debemus, id quod Bouillaud et

Hope etiam animadvertermit, interdum etiam in
morbi principio vel primo, quod assumsimus stadio,
irregularitatem, inaequalitatem et intermissionem
pulsus tum cordis tum arteriarum et nisum etiam in
syncopen observari, absentibus licet reliquis, quae
modo recensuimns, gravioribus symptomatibus ').

Quamquam ,e symptomatibus adliuc expositis, cau-
sarum simul babita ratione, quae morbo ansam prae-
buisse videntur, probabilis haberi potest endocarditidis
diagnosis, certa tamen haberi non potest, nisi ea
quoque attendantur physica signa, quae percussio et
auscultatie thoracis praebent. De his igitur continuo
videamus.

Percussio in primo endocarditidis simplicis stadio
nihil docet morbosi, in secundo vero stadio sonum
edit obtusum in loco magis extenso, quam in statu
sano. Bouillaud, nulla hac in re facta stadiorum
distinctione, in genere dicit, sonum obtusum esse in
superficle 4, 9 vel etiam 16 pollicum Parisiensium.

Differunt ab eo alii auctores recentiores : Hope '),
Piorry Zehetmayer Skoda '), qui putant,
sonmn illum obtusum originem ducere ex pericardi-
tide, quae saepe cum endocarditide conjuncta obser-
vatur, vel ex hypertropbia aut dilatatione cordis, uti
sequela endocarditidis vel alius cordis vitii. » I am
» disposed to think, inquit Hope, that increased dul-
» ness on percussion will be slight or absent in cases
» of endocarditis where the circulation is free (in
» primo igitur stadio), and exist in a high degree in
» those only, in whom tliere is a great impediment to
» the circulation, attended with the second, or dis-
» tressing class of general signs (quae nempe in al-
tero stadio observantur) above described.quot; Skoda
Der Perkussionsshall, inquit, weicht vom normalen
quot; nicht ab, ausser wenn in Folge der Endocarditis —

Zehetmayer, U. pag. 276.
') Skoda, Abhandlung über Percussion und AuscuKatlon,
pag- 304.

» am gewöhnlichsten durch Klappenfehler — eine,
» oder beide Herzkammern dilatirt und hypertro-
» phisch geworden sind. Die Zunahme des Herzens
» an Grösse kann binnen einige Tage bemerkbar
» werdenquot; ').

Auscultationis ope, secundum Bouillaud strepitus
follicularis (bruit de souffle) ad auditum nostrum per-
venit et vel utrumque vel alterutrum cordis sonum
ita obtundit, ut plane non audiatur. Secundum Ho-
pium strepitus ille follicularis priorem vel alterum
cordis sonum comitatur. Addit, plerumque quidem
audiri in sinistra cordis parte, interdum autem in
secundo morbi stadio vel minus darum esse vel om-
nino cessare. Skoda ®) dicit : » die Töne können in
» allen Gegenden ganz normal seyn, oder sie sind
» lauter, oder im Gegentheil dumpfer, oder fast gar
» nicht hörbar, oder man hört an einigen Stelle Ge-
» rausche, an anderen Töne.quot; Idem auctor eodem
loco animadvertit, strepitum morbosum in initio en-

docardltidis raro coïncidere cum diastole ventriculo-
i'um '). Quo ceterum frequentiores quoque fortiores
cordis pulsationes sunt, eo clarius resonare strepitnm
illum et tum etiam conjunctum esse solere cum tin-
uitu metallico, systolae ventriculorum respondente,
omnes affirmant auscultatores.

Dolor, uti jam dictum est, in endocarditide non ob-
servatur. Hopii quidem verba citavimus dicentis ;
quot; I have several times noticed a slight pain in appa-
rently pure endocarditis.quot; At vero primum e verbo
quot; apparentlyquot; suspicari posse videtur, nec Ilopium
casibus, de quibus loquitur, omni dubio caruisse
^'^'ca diagnoseos accurationem; tum crediderim, nüiil
obstare, quominus admittamns, In casibus illis levem
Simul adfuisse pericarditidem. Solet vero peculiaris

oppressionis et anxietatis sensus endocarditidem per
omnem morbi decnrsiun comitari. Est sane sensus
ille ab affectis nervis sensilibus, quos tum anerv'ovago
cor accipit, tum a sympathico, repetendus. Qua vero
ratione nervi isti afSciantur, quaeque causa sit, cur
oppressionis quidem et anxietatis, baud vero doloi'is
sensus adsit, vereor, ut certo determinari possit. An
quoniam membrana cordis interna eique supposita tela
conjunctiva caret nervis, ideo dolor abest, dum pressio
indirecta, quam in nervös per substantiam muscula-
rem distributes exercet pars inflammata, sanguine et
exsudato turgida, oppressionis et anxietatis sensum ex-
citât? An in ulteriori morbi decm-su augmentum
sensus istius morbosi, ab aucta pressione propter ma-
jorem exsudati copiam et sanguinis coagula cordis ca-
vitates saepius opplentia repeti possit? In altero vero
endocarditidis stadio pulmonum oppletio suum etiam
conferre videtur ad anxietatem producendam. Num
etiam in primo stadio major copia sanguinis inpulmo-
nibus, cujus causa baeret in vebementiori cordis actio-
ne, hac in re aliquid faciat, dubitari liceat.

teriarumque actione, et accelerato sanguinis circuitu
facile explicantur. Si quaeritur, quare cordis arte-
riarumque actio, in stadio illo adaucta sit, partim ma-
jor sanguinis ejusque phlogistici affluxus ad ipsum
cor, necessarius inflammationis effectus, accusandus
esse videtur, nam, quandoquidem etiam in statu sano
sanguis naturalis cordis stimulus esse dicitur, si nunc
iu statu morboso sanguinis quantitas augetur, etiam
Stimulus pro corde major fit, atque actio cordis augeri
debet; partim vero communicatio irritationis ab orga-
no morboso cum centro quodam nervorum, praesertim
cum medulla spinali, eamque secuta reflexio, quae in
omni graviori inflammatione febris symptomaticae causa
esse videtur, in censum venire debet. Subtilior vero
hujus rei explicatio tum demum dari poterit, quando
de causa cordis motuum in statu sano inter omnes
constiterit, totaque pbysiologia et pathologia nervorum
Pluribus erit numeris absoluta.

Pulsuum durities pendet ex aucto arteriarum tono,
stimulo sanguinis inflammatorii tribuendo. Ceteris
primi stadii symptomatibus non opus est ut immo-

Differentia essentialis inter primum et secundum
endocarditidis stadium in eo consistit, quod ia illo cir-
• culatio sanguinis libera est, in hoc vero maxime tur-
bata. Increscente nimirum tumore partium iaflamma-
tione correptarum iisqne lympha plastica, ipsius phlo-
goseos producto, obsessis, ostia, in quorum vicinitate
inflammatio urgere solet, ita angustantur, ut non om-
nem sanguinis copiam, quam Sana transmittunt, trans-
mittere possint. Valvulae prae tumore non rite clau-
duntur motumqne igitur sanguinis retrogradum impe-
dire nequeunt. Hinc sanguis pro parte in corde reti-
netur, sinistro potissimum, ubi fere semper endocardi-
tis observatur, cujus duplex effectus est : primus,
ut venae pulmonales rite deplerinequeant,utopplean-
tur igitur pulmones, oppleatur cor dextrum et conges-
tio venosa oriatur in toto corpore; alter, ut sanguis
coaguletnr in corde, ut cor dilatetur ejusque vires
mechanica quoque de causa frangantur. His praemis-
sis, facilis erit singulorum symptomatum interpre-
tatie.

aequalitatem et intermissionem pulsationum cordis in-
terdum e sola alienatione vis nervorum repetendas es-
se, quod certe admittere debemus, siquidem, ut inter-
dum fieri annotavimus, jam in primo stadio inordinata
cordis actio observetnr, nullum tamen dubium est,
quin in altero stadio rhythmi illa aberratio paralyticae
substantiae cordis muscularis conditioni tribui debeat.
Cujus quidem paralyticae conditionis causa partim in
mechanica cordis dilatatione, quam paullo ante com-
inemoravimus, partim in generali vitae lege, qua
nimiam virium intentionem sequitur earum exhaustio,
quaerenda esse videtur. Augeri solet pulsationum
frequentia, quasi hac compensare conaretur natura
defectum roboris.

Pulsus arteriarum'parvus est, quia sanguinisunda,
quae in arterias propellitur, minor redditur partim
mutationibus in valvulis ostiisque, partim debilitata
cordis actione. Mollities ejus, a defectu toni arteria-
rum pendens, tum copiae sanguinis arterias perfluentis
minori, tum vero venosis ejus qualitatibus, quas im-
pedita respiratio producit, tribui debet. Irregularitate,
inaequalitate et intermissione pulsus cordis actioni re-

spondet. Causa vero, cur pulsus radialis non semper
conveniat cum cordis contractionibus, baeret intumore
indeque pendente insufficientia, quam vocant, valvu-
larum, et stenosi ostiorum, quae vitia, ut facile in-
telligitur, circulationem regulärem impediunt.

Dyspnoea e plenitudine pulmonum pendet, propter
impeditam depletionem venarum pulmonalium. Nisus
in leipothymiam e cerebro justa sanguinis arteriosi co-
pia carente repeti debet. In secundo stadio mechanica
circulationis impedimenta et venosa sanguinis qualitas
in causa sunt; si vero jam in primo stadio observatur,
sola nervorum intemperies accusari potest.

Pallidus faciei color artuumque frigus defectu san-
guinis arteriosi, variarum partium livor et oedema
congestione venosa producuntur. Delirium denique et
convulsiones cerebrum et medullam venoso sanguine
irritari dénotant.

Supra jam diximus, sonum obtusum in justo majore
superficie percussione editum ad endocarditidem qua

talem non pertinere. Siquidem observetur, vulgo de-
betur exsudationi in pericardio vel hypertrophiae cordis
praeexsistenti. Potest tamen etiam produci cordis di-
latatione, partim mechanica, partim paralytica.

Strepitus follicularis (bruit de souffle), qui auscul-
tatione percipitur, in genere pendet a frictione aucta
sanguinis contra cordis parietes, ostia aut valvulas.
Adscribi debet sonus ille diversis mutationibus patholo-
gicis, nempe crassitiei endocardii adauctae et lymphae
plasticae ipsi adhaerenti, inprimis prope ostia atque in
valvulis, indeque pendenti superficiel inaequalitati,
ostiorum stenosi, atque vahoilarum insufficientiae. Si
Systolen ventriculoruni comitatur, vel tumorem endo-
cardii prope ostium arteriosum sinistrum vel hujus
stenosiu, vel denique insufficientiam valvulae bicus-
pidalis dénotât; si vero diastolen, vulgo quidem in-
sufficientia valvularum semilunarium aortae, interdum
etiam stenosi ostii auriculo-ventricularis sinistri produ-
citur. Gradus hujus strepitus non semper gradum
iiidicat mutationum organicarum, quae in corde obti-
Uent.

quae saeguinis impetum minus experitur, afiicitur,
stethoscopii ope nullus auditur sonus abnormalis. Sic
etiam diminui et evanescere potest in progrediente
cordis paralysi, nec minus augeri forsitan e nervorum
irritatione spasmum inducente.

SIGNA MAGNOSTICA, QUIBUS ENDOCARDITIS AB ALIIS
EAM SIMULANTIBUS AFFECTIBUS DISCERNI POSSIT.

Tanquam signa, quibus dïgnoscî possit endocarditis
a pericarditide, afFeruntur dolor punctorius, qui in
pericarditide vulgo quidem adest, dumin endocarditide
plerumque penitus abest; prominentia regionis prae-
cordialis, quae in altero pericarditidis stadio observa-
ri solet, non adest vero in morbo nostro; obscuritas
et longinquitas cordis motuum in eodem pericarditidis
stadio manu auribusque percipienda, dum in endocar-

ditide motus illi semper facile distiuguuntur et prope
thoracis parietem anteriorem fieri apparent; sonus
obtusus percussione in justo majori superficie semper
auditus, ubi pericardium sero repletmn est, ipsius
inflammatione producto, dum in endocarditide per
totum morbi decursum extensio soni obtusi a norma
saepe non recedit; strepitus denique coriaceus (bruit
de frottement) pericarditidi, strepitus follicularis
(bruit de souffle) endocarditidi proprius.

Keputantibus vero, dolorem nec constantem esse in
pericarditide, nec, secundum Hopium, semper de-
siderari in endocarditide; interdum sonum elici obtu-
sum in superficie justo ampliori; strepitum coriaceuin
in pericarditide, quemadmodum strepitum follicularem
in endocarditide, deficere posse; tantam denique sae-
pius esse utriusque strepitus convenientiam, ut vel
exercitatissimi auscultatores in ejus diagnosi errores
committant, (Bouillaudio ') visum quidem est,
strepitum pericarditidi proprium mutatâ corporis posi-
tione evanescere, quod in endocarditide fieri posse non

videbatur, at ßitetur opus esse hujus observatioiiis
confirmatlone) mirum Adderl nequit Bouillaudium
circa utriusque morbi diagnosin dixisse : » J'avoue-
» rai, pour ma part, qu'il y a quelques cas assez
'gt; embarrassans.quot;

Perquam difficile est morbum nostrum a myocardi-
tide dio-noscere, nam hic morbus videtur non occur-

rere sine complicatione endocarditidis quot;vel pericarditidls.
Omnes fere auctores in eo convenlunt, quod sympto-
mata cardltldi propria non dantur. Corvisart ')
nempe dicit : » il me paraît bien difficile, pom- ne
» pas dire impossible, de faire un ensemble de signes
certains auxquels on peut distinguer la cardite
» d'avec l'inflammation du péricarde, les signes et
gt;gt; les symptômes semblent être les mêmes.quot;

Corvisart, Essai sur les maladies du coeur, pag. 247.
Bouillaud, 1.1. pag. 27;lt;.

iiîsse carditidem, quae non cum pericarditide vei en-
docarditide complicata erat; quodque attinet ad dia-
gnosln : » jusqu'Ici, inquit, je ne connais aucun signe
» qui puisse caractériser spécialement la cardite.quot;

Hope, postquam affirmavit, carditidem nunquam
solam occurrere. » It does not present, inquit, any
» set of signs peculiar to Itselfquot; ').

Plorry nihllominus conatus est diagnosin stabllire.
Statuit scUIcet, dolorem adesse In cardltlde, non Item
in endocarditide; plerumque quidem In substantlae
muscularls cordis inflammatlone aplcem dolore, au-

geri autem dolorem systole ventriculorum. Atque
' hoc quidem dolore ad praesentlam cardltidls eo certlus
secundum, eundem auctorem concludere possumus,
quum post afFectlonem] quandam rheumatlcam sequi-
tur , sique stethoscopil ope non audluntur son! abnor-
males endocardltidi vel perlcardltldi proprli.

Quodsi jam rationem habeamus eorum, quae Ro-
kitansky docuit, scilicet occurrere etiam carditidem
sive myocardltidem non compllcatam, maximeque

Palpitationes chloroticarmn eo dignoscuntur a pal-
pitationibns in endocarditide, quod chloroticis potissi-
nium oriuntur, aegris certe molestae fiunt, post animi
patliemata et motus corporis graviores, quibus subla-
tis, cessare etiam soient palpitationes, certe ita imminui,
nt eas obliviscantur puellae. Non ita vero res sese
habet in endocarditide. In hoc morbo non observan-
tur palpitationum intermissiones. In chlorosi soni
Cordis stetboscopii ope percepti, plerumque normales
sunt, dum in arteriis contra, inprimis in carotidibus,
strepitus abnormalis, bruit de diable dictus, auditur,
lüi deficit in inflammatione internae membranae cor-
e's- Accidit interdum etiam in chlorosi, ut cordis
Soni strepitu morboso comitentur : hic vero semper

inteiisior est in arteriis. Contraiium obtinet in endo-
carditide. Chlorosis porro observatur tantum in foe-
minis, inprimis in puellis pubertati proximis. Ha-
bitus chloroticarum externus differentiam etiam a
morbo nostro ostendit. In chlorosi denique desideran-
tur symptomata universalia febris.

Plures denique dantur affectiones cordis sjTupathi-
cae a variis morbis abdomen potissimum occupantibns :
hysterica et hypochondriaca passione, plethora veno-
sa, infarctibus intestinorum, vermibus, aliis, quae
et propter palpitationes et propter nisum in syiacopen
et propter pulsuum ataxiam et propter strepitum fol-
licularem, quibus haud raro insigniuntur, endocardi-
tidem simulare possent. Diagnosin efficient horum
symptomatum in sympathicis illis affectibus incon-
stantia, emendatio corporis motu saepius inducta,
febris absentia, signa denique morbis primariis propria.

Dlstlnguuntur causae praedlsponentes et occasiona-
les. Ad illas referuntur aetas juvenilis et adulta,
temperamentum sangulneum, constitutio corporis ple-
'^horlca. Secundum Eokitansky etiam In foetu sae-
Pins occurrit endocarditis et quidem In ventriculo
dextro, dum, quemadmodum supra animadvertimus,
®®rins acquisita semper fere ventriculum sinistrum vel
solum

endocarditis illa foetalis e sequelis, insufficientia prae-
sertim valvulae tricuspidalis, stenosi ostii arteriae
pulmonalis, similibus. Si sexus masculinus crebrius
morbo isto corripitur, quam femineus, miiius illud
sane seminio sexus potioris proprio, quam quidem
vitae generi tribuendum est, quo viri magis quam
feminae potentiis nocentibus exponuntur. Causae
occasionales praecipuae sunt : tempenes aeris frigida,
refrigerium corporis e labore potissimum calentis et
sudantis, morbi inflammatorii atque pblogistica, quae
his quidem subest, aut purulenta, quae iis supervenit
abquando, sanguinis conditio.

Quae prioribus causis producitur idiopathica sive
protopathica vocatur endocarditis.

Deuteropatbica vero dicitur endocarditis, quae oritur
quum Organismus jam alio loco morbum patitur,
qui sive vicinitate partium sive continuitate mem-
branarum sive consensu organi affecti et centri cir-
culationis, sive denique producto in sanguinem sus-
cepto phlogosin in endocardio producit. Hujus
generis est endocarditis, quae pleuro-peripneumoniae
supervenit, quae pericarditidi, carditidi, arteritidi,

Magna profecto datur rheumatismi acuti, inprimis
articulorum, et endocarditidis, quemadmodum etiam
pericarditidis, necessitudo. Hac de re inter omnes
constat. Bouillaud ') in opere suo multas refert
historias morborum, in quibus endocarditis a rheu-
matismo articulari acuto ortum duxerat; asseveratque
e centum aegris, qui endocarditide laboraverant, 50
et ultra morbum ilium debuisse rheumatismo articu-
lari acuto. Potest autem endocarditis et rheumatis-
Hius articularis uno eodemque tempore ex eadem
eausa nasci; potest endocarditis rheumatismo super-
venire; potest denique rheumatismum sequi. In hoc
quidem casu endocarditis vulgo dicitur metastatica.

Prognosis in endocarditide, nisi ab initio inde adhi-
beatur idonea medicina, infanstissima est. Pertinet
enim ad phlogoses periculosissimas, inprimis obnexum,
qui inter vitam et cordis integritatem existit.

Intra paucos dies endocarditis, praesertim si totuin
occupât ventriculum et atrium, in mortem exire potest,

quae praecipue provocatur, si coagula sanguinis cordis
cavitates oppleant. Letlialem etiam exitum morbus
habere potest, inprimis si conjunctus est cum pericar-
ditide, per paralysin cordis, per oedema pulmonum
acutum , per pyaemiam, sanguinis adeo dissolutio-
Uem ').

organica, inprimis valvularum, quaeserius ociusmor-
tem inducunt. Etiam ortus latens morbi nostri non
raro est in causa exitus fatalis, quia nonnumquam in
illo demum morbi stadio dignoscitur, in quo jam totum
endocardium inflammatione affectum est et notabiles
Kiutationes in corde per illam obtinuerunt.

Experientia tamen docuit, non semper prognosin ae-
^lue infaustam esse. Dummodo morbus mature digno-
scatur et bene curetur, sanitatem recuperare possunt
aegrotantes, quod secundum Bouillaudium, intra
octo, secundum Hopium intra quatuor dies fieri potest.

Differt igitui- prognosis tum pro morbi veliementia,
tum pro tempore quo medicina adhibetur, tum etiam
pro medicina ipsa.

Mala signa sunt : anxietas summa, magna pulsuum
frequentia et irregularitas, leipothymia frequens, pal-
pitationes debiles, sudor frigidus.

Ex iis, quae de prognosi diximus, facile nécessitas
curationis efficacissimae liquebit. Curatio stricte an-
tipldogistica esse debet. Largae sanguinis detrac-
tiones cum universales, tum topicae, institui et post
breve temporis intervallum repeti debent. Quo largio-
res primae depletiones sunt quoque minora earum in-
tervalla (a 4 ad 8 lioras), eo melius.

Kepetendae depletionis indicatio peti debet, e per-
durante symptomatum syndrome. Copia ceterum san-
guinis detrahendi pendet tum a constitutione aegri,
tum vero a morbi gradu.

Pro usu porro iiiterno remedia requiruntur tempe-
rantia et inflammatoriam sanguinis conditionem emen-
dantia: potiones diluentes, deeoctum hordei vel decoc-
tum altheae cum oxymelle simplici, syrupo rubi
idaei, similia, inprimis vero nitrum et calomel.

Bouillaud post sanguinis detractiones exutorium
commendat in regione cordis, cui quotidie inspergi de-
bet pulveris Herbae Digitalis purpureae grana vrii-—
Xii—^xvi. Videri possit methodus illa non omni
periculo vacare ob metum paralyseos cordis, quae sem-
per in endocarditide adest, dum digitalis, ut notumest,
nervos cordis obtundit. At vero, quandoquidem lau-
datur, postquam impetus inflammationis sanguinis de-
tractionibus fractus fuerit, scrupulus ille nimius dici
potest. Nec tamen nobis arridet methodus, quando-
quidem digitalis est egregium quidem remedium ad
cordis palpitationes nervosas emendandas, sed nullas
habet antiphlogisticas virtutes, quae in endocarditide
tantum requiruntur. Vesicatoria autem in morbo pro-
tracto, cbronico reddito, admodum prodesse possimt,
quaemadmodum etiam usus mercurii coutinuatus.

tis, teutare insupar possumus inflammationem ad sedem
suam primariam revocare, applieatione rubefaeientium
vel vesicantium ad loea prius affecta.

Diaetam tenuem esse oportet. Aegri, placida meu-
te, lectum teuere debent et abstineri a stimulis qui-
busvis.

Recte Canstatt dicit : » die Endocarditis gehort
» zu den gefähriiclisten Krankheiten.quot;

Endermatica digitahs pm-pureae appUcatio in en-
docarditide, quam commendavit Bouillaud, non
probanda est.

» internes du coeur et des gros vaisseaux ne peut
» dans aucun cas, et quelle qu'en soit la nuance,
» prouver seule l'inflammation.quot;

Recte Skoda : » man wird immer gut thun,
» erst nach Berücksichtigung aller übrigen Erschei-
» nungen aus der Auscultation und Perkussion den
» Schluss zu machen.quot;

E rhythmo cordis motuum irregulari, quantacun-
que sit, organicum cordis vitium adesse, numquam,
ut recte animadvertit Skoda, concludi potest.

Ex observatis pathologicis certo concludi nequit,
cerebellum cum generationis organis cohaerere, magis
ejus functio motui inservb'e videtur.

Es ist mir nicht wahrscheinlich, dass der Mark-
schwamm, durch eine Zersetzung des Blutes in
Markmasse entsteht.

Nur derjenige ist im Besitze der Geburtshülfekunst,
welche die sämmtlichen Hülfsmittel der Kunst, die
diätetischen sowohl, als die medicinischen und chirur-
gischen für den geburtshülflichen Zweck gehörig an-
zuwenden weiss.