mm

.li-

Ävj^^

Doctrina Älisccii.
(hiarto. 11quot;.

RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT

1759 5798

r^«aï.«^

Si'

m

s»-

M. ACCI PLAUTI
MOSTELLARIA

EDITIONIS BIPONTINAE, NOVISSIME RECOGNITAE
ET EMENDATAE A. CIOIOCCLXXXVIII

Cl'II

CODICE MANUSCEIPTO LEIDENSI COLLATA.

M. ACCI PLAUTL

MOSTBLZaAIlIA

EDITIONIS BIPONTINAE, NOVISSIME RECOGNITAE
ET EMENDATAE ANNI CIOIOCCLXXXVIII

CüM

CODIOE MANUSCEIPTO LEIDENSI COLLATA.

odam ,

QÜOD DEUS BENE VERTAT,
PRO SPECIMINE ACADEMICO.

Ei AUCTORITATE KECTOniS MAGNIFICI

BERNARDI FRANCISCI SUERMAN

ME». DOCT, lîT l'ROP. ORD.

AMPLissiMiauE SENATÜS ACADEMICI consensu,

ET

nobilissimae EACULTATIS PHILOSOPHIAE THEO-
RETICAE et LITTEEARÜM HUMANIORÜM decueto,

PRO GRADV DOCTORilTVS

SÜHMISOUE IN

phii.osophia theoeetica et litteftis homaniokibus
honoribus ac peivilegiis
IN ACADBBIIA RBBNO - TRAJBCTINamp;
rite el legitime conseouendis,

ERÜDIÏORUM EXAMINl SUBMITTET

PETRUS OOSTERBAAN,

HHEMOTRAJECIlNüS.

DIE XIII M. AUGUST! A. MDCCCXLVII, HORA 11

ïiDuccALyn.

. ________ .

îr-

- X- '

ARGUIMENTUM

(ut quibusdam videtiir)

prisciani.

Vers. Edit. Bijj.nbsp;Cod. Leid.

4 ait viderinbsp;dicit sentiri

7nbsp;Ludusque .... fit senex.nbsp;Ludoque .... fit senex.

8nbsp;Acceptum dicit pignusnbsp;Acceptum turn dicit pignus
10 requirit quae sint:nbsp;requirit quae sunt:

DRAMATIS PERSONAE.

Tbanio.
Getjmio.
Philolaches.
Philematicm.

scapha.

Callidamates.

Delphium.

Theubopides.

SiMO.

Danista.

Phaniscus.

Servus.

PUEB.

PRAEFAÏIO.

Minim plerisque videbitur, et videri sane debet, quod levem
hanc et nuUiiis fere momenti scriptionem specimiuis Academici
loco emittere ausus sim: his praesertim temporibus, quibus
litterarum studia in nostris Academiis laetissima vigent. Vix,
aut ne vix quidem, liaud difnteor, liabeo quae excusationis
loco praeloquar, quum praesertim probe sciam, quam tenuis
sit liic libellus, imo quam indignus, qui tamquam studiorum
specimen eruditis offeratur. Quamquam igitur nihil habeo, quo
hanc meam opeUam apud^ te, benevole Lector! defendam,
nedum tibi commendem, habeo tamen perpauca, quae tecum
communicata velim, unde scias, quae me impulerint causae, ut
hanc Plauti Mostellariae coUationem Codicis manuscripti in lu-
cem ederem.

Multi jam anni praeterlapsi sunt, a quo tempore, absoluto
propemodum studiorum curriculo, Liram ad Scholarum Lati-
narum rectionem vocatiis, Academiam Eheno-Trajectinam reliqui.
Invitissimo hoc animo feci: destitutus enim eram Praecepto-
rum institutione et consiliis, unde alii in disciplinis colendis
plurimum proficere potevant. Philosophiae autem Theoreticae
et Litterarum Humaniomm Candidatis adscriptus, ut summos
deinde in iis consequerer honores, nunquam desii hos sperare,
et onuii studio semper id egi, ut aliquando rem speratam
assequerer. Verum impedimenta multa fuere et varia, quibus

hoc serius accidit; quamquam, si vitae prions memoriam recor-
clor, infelicis admodum et inquietae, maturias etiam quam
exspeotare potueram.

Primum enim Liram, ut dixi, deinde Lira Tredonopolim
vocatus, ut ibi quoque Gymnasii Eectoris munere fungerer,
variis institutioiiis laboribus et cura rei domesticae semper
cum in modum eram distiictus, ut nullum fere miM relinque-
retur vacuum tempus et liberum, quod litterarum studiis iin-
penderem. Jam vero exoritur Belgarum seditio, quae, si cui,
mihi maxime fuit calamitosa. ûuum enim in statione manere
non possem, cum uxore et tribus tenerrimae aetatis liberis e
Belgio fugiens ad majora etiam mala evitanda, in urbem na-
talem secessi. Ad haec brevi post accesserunt domesticae cla-
des gravissimae : supellectiKs et librorum, quae in Belgio
reliqueram, jactura; tum vero uxoris mors subita, qua et maxime
solatio et in educandis quatuor parvulis dulci auxilio orbato,
eorum cura mihi jam soli erat agenda. Tandem ut mala malis
cumularentur, mihi rei familiaris subsidium, quod per undecim
annos continuos Eegis benevolentia et auctoritate ex aerario
publico mihi concessum fuerat, anno 1841, plane est denega-
tum: quippe quum munus, quo ante Belgarum seditionem
functus eram, etsi a Ministro Eegio mihi delatum, tamen non
publicmn fuisset, neque merces ejus annua ex aerario publico
data. Spes solummodo mihi data est muneris priore haud in-
férions obtinendi, saltem si Doctoratus, qui dicitur, gradum
nactus essem; — interim egomet mihi consulerem.

Ab eo inde tempore ob rerum angustias multo majorem dare
coactus operam privatis, quae dicuiitur, lectionibus, tantum
temporis et aHorum et utriusque mei filii studiis adjuvandis
impendi, ut, nisi nocfes saepe diebus continuassem, paucae
admodum fuissent horae, quas litterarum studiis potuissem
tribuere. Haec vero solatium in rebus mihi adversis semper
praebuere atque perfugium.

Uuum autem supremos in Litteris Humanioribus honores
appeterem, earum studia in Academia inchoata et culta, sed

temponun difßciiltate intemiissa, constanti ardore, ut tandem
examen superarem, repetenda sentiebam: nam talis rerum mea-
i-um fuerat conditio, ut multa denuo tractare cogerer, quae
partiin milii exciderant, partim facta erant obscuriora.

Jam aliquot abliinc annis, superato tandem examine, Litte-
rariae Tacultatis decreto mihi concessum est, ut, scripto me-
orum studiorum specimine, ipsum Doctoris gradum expeterem.
Mox argumentum quaerenti, in quo vii-es forent experiundae,
non facile fuit materiem scriptioni idoneam invenire, quae meis
viribus rebusque conveniret. Accedebat quod mihi, non solum
quotidianis ciiris districto , parum admodum temporis ad scri-
bendum superesset, verum etiam quod propriis privatus libro-
rum adminiculis, remotus viverem a litterarum subsidüs, quae
Academiae bibKotlieca suppeditat.

Diu, ut fit, cogitanti de argumente, quod mihi tractandum
sumerem, et vero haesitanti in tanta, quanta quotidie prodit,
commentationum multitudine, tandem consilium placuit, ut hanc
illamve Plauti fabulam, commentario instructam, speciminis in-
auguralis loco exhiberem. Sic me officium, quod lex Acade-
mica praescribit, rite explere posse putabam.

Cur Plauti aliquam comoediam commentandi materiem mihi
sumserim, id fuit in causa, quod Comiconim poetarum lectio,
imprimis elegantissimi Ulius poëtae, qui inter Latinos scrip-
tores haud immerito semper magni habitus est, a prima jam
adol'escentia continenter me delectavit et tenuit.

Multa sunt quidem Vins Doctis disputata de Plautinorum
operum vitiis et virtutibus, at convenerant postremo sententiae,
lectionem Plauti, poëtae procul dubio ingeniosi et faceti, etsi
maoulis non vacui, ut jucundam sic utilem esse et necessariam.
Merito enim habetur Latirdtatis fons uberrimus atque limpi-
dissimus.

Plautinarum igitur fabularum lectionem repetere institui, eas
ea mente legens atque relegens, ut lianc ülamve ex iis quae
maxime placeret fabulam, iiondum a nostratibus peculiariter
editam, mihi tractandam sumerem.

Ego vero non ita magnifice de me ipso existimabam, quasi
hac in re praeelari quid efficere possem; veram commentario
conseribendo haud paucos mild videbar laboris fmetus esse
consecuturus, cum et peiiculum facerem intei-pretandi et multi
essent legendi scriptores, maxime vero interprétés, qui amp;cem
milii praeferendo multa me docere possent. Lectis igitur re-
lectisque Plauti fabuüs, Mostellaria, quae inscribitur, meo con-
süio optime respondere visa est. Etenim Maris liaec fabula
et festiva, plurimis etiam dotibus se commendans , bonis item
sententiis moriunque praeceptis est insignis. E reliquis autem
fabulis, quae milii maxime plaeebant et inter omnes eminent,
eas jam alios tractasse videbam. Sic Viii Doctissinii Bosscha
Captivos 1), V e r w a i j e n Amphitnionem »), D e e n i k Aulu-
lariams), Eomeyn Pseudolimi speciminum loco Academi-
corum emisenmt, et ante illos Clariss. Lindemannus
Captivos, Militem Gloriosum et Trinummum in tironum gra-
tiam et usum scholarum elaboravit 5).

Haud mirum, credo, videri potest, si illorum, maxime vero
hujus fabulae editae mihi exempla fuere, ad quorum rationem
operam meam et consilium dirigerem.

Cum igitur MosteUariam commentaturo interpretis maxime
mihi pro\dneia capienda esset, id agere volui, ut non modo
quemque locum difficiliorem explicare conarer, verum pei-petua
fabulam instraerem annotatione ; quem ad finem assequendum
commcntarii ex notis aüorum, Plauti imprimis et Terentii in-

J. Bosscha, M. Acci Plauti Captivi , comoedia , ad metricae
lefis notmam recensita, cum quinque Codicum Mss. collatioiie, et
observalionibus aucta. Trajeeti ad Rh. et Amslelod. 1817.

S) Th. Ver wa ij en. Specimen litciaiiuni in Plauti Amphitiuonem.
Tiajecti ad Rhenum , 1827.

3)nbsp;A. A. Deenik, Specimen literarium exhibens Plauti Aululariam,
annotatione instruotani. Lugd. Bat. 1835.

4)nbsp;P. Romeyn, Pseudolus , annotatione instructa. Daventriae, 1836.

5)nbsp;Fr. Lindeniann, Plauti conioedias tres (Captivos, MiHlem
Gloriosum et Trinummvm) iti tironum gratiam et iisum scholarum
edidit. lipsiae, 1823.

terpretum, conflandi operam sustinui, noimuUis quidem ex-
plicationibus de meo additis.

Quum vero miM innotuisset in Bibliotlieca Academiae Lug-
duno-Batavae Codicem Plauti inveniii, Mostellariam etiam con-
tinentem, bibKothecae Praefectum G e e 1 i u m , Virum Clariss.,
adii, et ab eo pro Immanitate sua impetravi, ut eum Codi-
cem, quoad opus, describere et cum editione Bipontina con-
ferre possem. Ex editionibus enim, quae mihi ad manus erant,
illam secutus sum, et variis lectionibus textui subjectis, in
eo, si quid etiam comgendum videretur, in annotatione monui.

Haec sunt, quae monenda videbantur quod ad rationem at-
tinet, quam in commentario componendo adhibuimus. De Codice
autem a nobis collato et de ipsa collationis ratione mox pauca
dicturi sumus.

Jam vero cum haec Codicis coUatio simplex atque nuda in
lucem exeat, enmt certe qui quaerant, quare Mostellaria cum
commentario a nobis -composito non prodierit. Ejus rei ex-
cusationem benevolus Lector hanc velim benigne accipiat. Sub
ipsima anni hujus Academici finem, magna, imo fere certa,
mihi data spes est, fore, si ad Doctoralem, quem vocant,
gradum provectus essem, ut pro'pediem in Gymnasio nu'sus
ad munus vocarer, quod alii nisi Litterarum Doctori lex vetat
deferri. Omnibus jam abhinc septennio peractis quaecunque
' ad summos in Litteris honores requiruntur et commentario qua-
licunque tandem scripto, conveni Clariss. Goudoeverium,
qui nunquam non mihi consultum voluit, et exoptato nuntio
cum illo communicato, eum rogav^, num, titulum et priores
tantum commentarii si plagulas edidissem, nonnuUis quaestio-
nibus illis adjectis üsque propugnatis, Academicae legi satis-
facere possem? Hanc maxime quoque ob causam, quod feriae
Academiamm aestivae prope adessent; — postea, quae reliqua
forent commentarii, sine mora edituras essem. Praeceptor ille
optimus, qui jam Promotoris partes in se suscipere haud re-
cusaverat, scripta mea, multis licet variisque occupationibus
districtus, inspexit legitque. Quid quaeris? Commeutarius haud

prorsus improbatur; at pro nostrorum temponim ratioue minus
convenire videtur. Etenim multa in eo desiderantur, quae his
novissimis temporibus de Plauto prolata, in nova fabulae cu-
jusvis editione haud intacta relinquenda censentur. Sed fieri
nequit, ut omnes omnium recentiorum de Plauti fabulis com-
positi libri et disqidsitiones congerantur: sane multae opus
curae multique laboris, quod non tam brevi temporis spatio
potest transigi.

Nam quae ex his Praeclarissimorum Viromm manu pertrec-
tàta sunt, non omnia haec in peculiares collecta sunt scriptio-
nes, sed in Litterariarum scriptis Societatum hie illic sparsa
leguntur. Multa praeterea magnique momenti de Plauto pro-
tulere recentiores, imo nuperrimi Critici, tum ad omnes çm-
nino fabulas, tum ad hanc iUamve separatim editam, quae
in scriptis mixti argumenti i) fusius vel brevius de illo nar-
rata circumferuntur. Alii quoque fontes recens aperti mihi in-
dicantur, unde haurienda sit accuratior rei Plautinae notitia 2).
Inter alios Bothius multas dedit emendationes, quae per se
et per codices probentur. Ille, ait Weisius 3), respicicndus in
omnibus illis, in quibus aut praeclaras librorum aliorum lec-
tiones eruit, aut ingenii et analogiae ope textum bene emen-
davit. ûuod baud sane paucis in locis ab eo eflfectum esse
multi contendunt. — Etiam quas dedit Schneiderus in Eudente
librorum et praecipue princip. edit, lectiones, eae praecipua
sine dubio laude ponderandae sunt ab üs, qui Plauti textum
vere sunt recensituri, Neque negligendus Lindemannus, qui

1) Scilicet in operibus quae vocantur periodicls, ut Rheinisches
Museum für Philologie, Geschichte und griechische Philosophie, H
Jena. AU. Literatur-Zeitung.

S) Vid. omnino Bahr, Geschichte der römische Literatur ; Edit. 3tiae
paj;. 154 sqq.

3) In praefat. ad Plauti opera. In his Mostellariam secus paulo
ordinatam dedit Weisius, quam in editionibus reliquis ordinata legi-
tur; jubente, ut ait, Tel codicum optimorum suffragio, vel ipso ar-
gumente.. Vidd. quae ad hujus fabulae Act. IV. Sc. 1, Vers. 36 ^
et quae in éjusdera scenae argumeitfo ab illo sunt annotata.

inter muitos multum quoque attulit ad Plautum perpoliendum.
/nbsp;Idem tres illas comoedias, quas supra laudavimus, postea cum

criticis solum animadversionibus edidit Et Goellerus in
tribus quas edidit coir.oedüs et quibus doctissimum addidit
commentarium, acute in emendando Plauto diligenterque se
.nbsp;versatum ostendit. Deinde Kitschelii Baccliides et Jacobi Epi-

dicus exempla sunt Plaviti rite tractandi; H lioc sibi proposi-
:nbsp;tum habuere, ut unice Palatinas lectiones sequendas censerent :

ubi vero eas sequi non poterant, suas posuere conjecturas.
Inbsp;Tandem Wolffii docta laudatur, quam de Aulularia scripsit ,

inbsp;disputatie. Ne vero omittamus Lingii Quaestiones Plautinas;

'nbsp;Eostii (cujus in Plauto interpretando acumen extolKtur) Opus-

cula Plautina ; Osanni Analecta critica, et aliorum Observationes
Inbsp;criticas in locos quosdam Plautinos 2), et Conjecturas ab aliis

inbsp;allatas 3).

jnbsp;Uuamquam vero a nuUo opere, nedum a speeimine Academico,

requin postest, ut absolutum sit opus et consummatum, ab una-
;nbsp;quaque tamen editione merito requiritur, ut melior sit illis, quae

ante prodiere. Commentarius autem meus, quidni aperte et
1nbsp;candide fatear, Keet multa habeat bona, habet multa etiam

'inbsp;mala, aut sane multa parvi pretii et minus accurate exposita.

Quodsi pluribus subsidiis potiri licuisset, uti voluissem, labor
Inbsp;milii fortasse longe fuerat felicior, at nunc longe major quam

cui per temporis angustias sufficere possem. ûuare ne mirere,
L. B., me meam, utut erat, MosteUariam nondum in lucem
inbsp;emittere ausum fuisse, de multis quidem rebus earumque ex-

'inbsp;plieatione persuasissimum habentem, multa rectius interpretatos

esse recentiores quam antehac a plerisque, quos secutus sim,
fuerint explicita et intellecta.

1)nbsp;Multa , ait Weisius 1. 1., Clar. Bosscha ad Captivos emendandam
ex utilibus quos adhibuit hbris, bene dedit, quae Lindemannus etiam
in textum suum recepit.

2)nbsp;Quales Doctiss. C. C. Balbach scripsit. Erlangae 1822, item alii.

3)nbsp;Cujusmodi J. B. Loman dedit in Speeimine Critico-litterario in
Plautum et Terentium. Amstelod. 1846.

C;oiisiliiim igitur cepi opus meum in aliud tempus recensendum
differre , aUam rationem secutums. Mostellariam enim ad leges
poëticas refingere conabor, eique commentarium addere, in quo
tum varias lectiones aiïeram quascunque e scriptis editisque li-
bris nancisci potero, turn emeiidationum causas sensumque lo-
corum difficiliorum exponam, a Criticis et Intei-pretibus adjutus,
qui adhucdum me latebant vel molestius a me conquiri potuere.

Quum vero videretur esse periculum in mora, ut dicitur,
tempusque urgeret, feriis Aeademiae interim initium captis,
visum est, cum niliü dare non possem, coUationem, approban-
tibus item Clariss. Viris Goudoeverio atque Karsteno,
ita constituere et ordinäre, ut nunc prodit. Interea spe ducor
fore, ut aliquando neque vires desint neque opportunitas, qui-
bus ea quae nimc desiderentur, digno modo absolvam.

Jam de Codice et de ipsa coUationis ratione pauca praefanda

sunt.

Est unus e quinque illis Codicibus Plautmis, qui in biblio-
tbeca Aeademiae Lugduno-Batavae sive Leidensis adservantur,
unde et ipse Leidensis nominatur i). Hunc unum atque solum
eonferre licuit, quippe qui solus ex illis Mostellariam amplecta-
tur, quatuor reliquis octo fere priores Plauti comoedias exhi-
bentibus. Illius tractandi nobis benigne facultatem dedit Clar.
Geelius, Bibliothecae Leidensis Praefectus, cui Yiro eniditissi-
mo atque aestimatissimo pro hoc officio gratias hic publice agimus.

1) Praeter Codicem Plautinum a nobis collaüitn quatuor alil Codices
Plautini manu cxarati in publica Acadeniiae Lugduno-Batavae bibüo-
theca habentur: tres item membranacei, unus chartaceus, quorum
duo Vossiani dicti, quippe quos e bibliotheea sua Vossius suppedita-
verat. Alter horura est quadratus, ineipiens ab Aulul. Act. II, Sc. 2,
Vers 12- coniplectitur praeterea Captivos, Cnrculionem, Casinam,
Cistellarilm, et finitur in Epid. Act. 11, Seen. 2, Vers. 60. Alter
incipit ab Ampb. Act. I, So. 3, Vers. 43, et finitur cum Aulularia ,
quam post Epidicum collocat: nitidissime in membrana scr.ptus est.—
Duo reliqui Leidenses dicti non nisi octo priores continent comoed.as
easque integras. Horum alter est cbartaceus. Vid. Clar: Bosscba m
praef, ad Captivos, pag. 14 sq.

In nostra autem Codice, qui maximae est formae, nec locus
ubi neque annus quo scriptus sit, legitur, foliis in libri initio et
prope finem exscissis. Quamvis de vera Codicis aetate decer-
nere ego non ausim, dubitari tarnen non potest, quin sit re-
centissimus, baud ita multo ante saeculum XV, si non ineunte
hoc saeculo, descriptus. Ad illos imprimis meretur Codices
referri, qui nitide atque eleganter in membrana sunt exarati.
Librarius fuisse videtur Italus suique temporis xciXXi'y(d(po(; ;
at distinetis Ucet et grandiusculis eum descripserit litteris, sin-
gulaeque seenae ab argentea littera majuscula incipiant, haud ta-
rnen peritissimus rerum , quas calamo exaravit. Quod autem ad
litterarum vocumque compendia attinet, quae magnam interdum
Codices legentibiis difficultatem exhibera solent, pauca eaque
haud adeo difiicilia lectu intellectuque in nostro Codice inve-
niuntui. Codex vero etiamsi sit recentior, ut modo diximus,
ex antiquiore tamen bonae notae Codice descriptus esse videtur,
at librarii inscitia et futilitate Me illic depravatus. Omnes an-
tem Plauti fabidas, si unam eamque primo vulgo loco positam,
exceperis, complectitur, praeterquam quod etiam lacer est ab
initio et truncus in fine. Incipit enim ab Asinariae Act. I,
Seen. 3, Vers. 7: „Ego pol istum portitorem privabo portono,quot;
et finitur Truculenti Act. I, Seen. 2, Vers. 102: „ Jam hie ad-
futurum aiunt eum : nondum advenisse miror;quot; ita ut Amphi-
truo tota omnino et Asinariae Actus primi duae priores See-
nae desiderentur. Ceterum in hoc Codice Leidensi fabulanxm
ordo hie est: Aulularia,
Captivi,
Curciüio,
Casina,
Cistellaria,
Epidicus,
Bacchides,
Mostellaria,
Menaeehmi,
Miles Gloriosus,

Mercator,

Paeudolus,

Poenulus,

Persa,

Eudens,

Stichus,

Triiuimmus,

Truculentus.

Guemadmodum in aliis Oodicibus, ita hic fabulanun series est
fere alphabetica. Nimirum facilitatis evolvendi causa hoc or-
dine Plauti fabulas dederunt antiquiores ; hi vero, ipsi licet ad
alphabetum illas ordinäre solerent, Epidicum tarnen separatim
Bacchidibus praeposuerunt. Cujus rei causa haec esse videtur,
quod ilLius fabulae in ipsis Bacchidibus fit mentio.

De nostro Codice, uti et de reliquis illis quatuor Codicibus
Plautinis, in publica Academiae Leidensis bibliotheca adserva-
tis, jam in praefatione editionis suae dixit Gronovius, eosque
omnes non quidem optimae esse auctoritatis, sed tamen post
optimos Camerarianos in secundo facile pretio esse existimavit.
Iis ille jam fuerat usus: eorum autem conferendorum, „coepto
jam opere, preHs sine intennissione moventibus,quot; otium ei de-
fuit, ita ut inde a Mercatore (Actus I, Seen. 1, Vers. 16), in
quo demum iis uti coepit, parcissime eum hos inspexisse vi-
deamus.

Deinde Codex noster cum quatuor reliquis usui fuit Clariss.
Bosscha in adornanda Captivis, in cujus fabulae praefatione
sibi etiam vidcri emn dicit bonae esse notae et antiquiorem certe
duobus ex quatuor Codicibus, quos ille, quod ad Captivos atti-
net, contulit omnes, et quorum varias lectiones textui subjecit.

In adornanda Pseudolo Doctiss. llomeyn quoque usus est
Codice hoc Leidensi, cui, ut monet ille, saepius se sociam adjun-
git Plauti editio, a Eob. Stephano annol536 Parisiis curata, quo-
cum fere haec conspirât, ubicumque solus iUe meliora promit i).

1) Quam ob causam vehementer ille miralur, banc Stephani

Verum liaec in universum de Codiee, quem contulimus,
deque ipsius collatione ab aliis facta, fuffieiant. Sequitur jam,
ut peculiariter de MosteUaria pauca dicamus, quomodo nempe
ilia, ut in Codice legitur, a Plauti editione Bipontina dif-
férât.

Constat autem quatuor omnino corruptionis esse in antiquis
scriptoribus genera : lacunas (ut hoc verbo hie utamur), in-
terpolationes, depravationem scriptuxae, ordinis denique verbo-
rum et versuum turbationem. Nullum autem eomm est, quo
Plautini praesertim Codices non pessime sint contaminati; cu-
jus rei gravissima causa merito quaerenda censetur in libra-
riorum metri prosodiaeque ig-noratione.

Lacunae in noslro Codice, quod, saltern ad MosteUariam
attinet, admodum sunt rarae. Quae vero vacua verboram ob-
literatorum spatia occurnmt, ea, ut in Codice habentur, suo
loco descripta dedimus. (Verbi c. Act. Ill, Sc. 3, Vers. 33 sqq.
et Act. IV, Sc. 1, Vers. 8 sqq.).

Et ut omnes omnino Plauti Codices, et antiquissimi etiam,
in aliis locis mutilati sunt, sic hi aliis vel recentius vel jam
antiquitus multis variisque modis sunt intei-polati. NonnuUas
hujusmodi interpolationes jam in aliis fabulis ejecerunt Critici,
nonnuUas etiam in aliis alii extrudendas existimavenmt, ut-
pote antiqui vel medii aevi homiiium figmenta, quibus qua-
i-undam fabularum lacerae vel deperditae siipplerentur. Ejus
vero generis interpolationes MosteUariae nullae fere inesse vi-
dentur : his enim adnumerari non possunt versus et verba,
quae errore Ubrarii repetita sunt; ut (MosteU. I, S, 93.)
upecxdo ehma elusa est pro specido ei imi 'st; et sie ex. c. in Cod.

editionem hiicusque a -virls docUs nihil! fiiisse habitam ac paene ne-
glectam. Hano nimirum, in Mss. et reliquarum editionum tnrbis
et discrepantia, saepissime lectionem plurimis acceptam tueri cog-
novit: haud raro quoque solam exhibenteni, id quod verissimnm vide-
batur; atque ita quidem ut palam esset, non a Stephano novalam ,
sed e libris scriptis esse petitam. P. Romeyn , in praef. ad Pseiido-
um , p. 2.

Act. U, Sc. 1, Versus: „ Clavim ceih, atque ahi hinc intro,
aique ocdnde odmn.:quot; versum 63 iiiter et 64 legitur, et ite-
ratur, ubi in edit. Bip. occurrit, vers. 77.

Genus deinde corruptionis, in ipsius scripturae depravatione
positum, ubique in Plauto obvium esse, nota res est. Cu-
jusmodi scripturae vitia sunt in Codieis nostri Mostellaria:
plagipaü Aferri triiaces viri, pro pla^ipatidae, ferritribacegt;i vin
(Act. II, Sc. 1, Vers. 9); a portui adit pro a portu redit {koi.
II, Sc. 1, Vers. 16); qno do edo pro quod credo (Act. II, Sc. 1,
Vers. 80) et hujus generis alia. Tuni literae h, d,p, q saepe
confunduntur, ut Act. I, Sc. I, V. 10 : abveniat pro adveiiiat;
Act. I, Sc. 1, V. 19 : qde rem pro pde rem, simüia.

Saepius littera simplex geminatur, et contra ubi geminanda
est, simplici usus est librarius , ut (I, 1, 23): emitte pro emite;
(I, 1, 38) alium pro alUum; (I, 1, 65) aferat pro affemt sive
adferat; (I, 2, 35) adikir pro aiditnr; sic scura pro smrm;
mutire pro imdtire; dmrmlaho pro dissimulabo; gutam pro gtMam,
etc. Nonnunquam syllaba simplex duplicatur et contra, ut:
(I, 1, 64) piscacatnm pro piscatmn; (II, 3, 34) ut ut passies pro
ut passies; (III, 1, 14) ut res haec sese habet pro ut ut res liaec
sese habet, eet. Tempora autem verborum scio et nescio liaud
raro sine littera c soribuntur. Atque haec quidem vitia levia
simt, uti et qiiae in temporibus et modis verborum sunt com-
missa, ut (I, 3, 79) adJMit pro adUbet; (III, 3, plaxeni
pro placeant. Graviores in alüs locis comiptelae insident, ut
(III, 3, 23) eandem inis gratiam pro eam miU debeo gratiam;
(V, 1, 64) Numquam edepol id hodie imltus designmem pro
miiqrtain edepol Iwdie inmtus destinant, eet.

Alius generis etiam enwes sunt üque frequentissimi, qui
tamen accurata moris veterum poëtarum ol5servatione facUe
cognoscuntm-, v. c. permutationes vocularum en ti hem, ut
Act. I Sc. 4, V. 2; tum etiam conjunctionum quom et quia
et quoniam et quando et relativi qui ac similium, quae per
compendia Htteraxmn in libris veteribus scribi solent. Hujus-
modi sunt etiam neque pro nee, ac pro atque, quae particulae

ab aureae aetatis, quae dicitur, scriptoribus uunquam ante _
vocalem ponuntur: nec magis nm. Sic contra mi apud Veteres
Comicos nunquam ante consonantem invenitur (Vid. Clar.
Hermannus in praefat. ad Trinumm.). Sunt praeterea aliae plu-
rimae, quae librariis quoque tribuendae sunt, aberrationes ,
quas boc loco silentio praetermittimus. Ut vero multa in men-
sura syllabarum occurrunt, quae veram falsamve lectionem ar-
guant, ita in multis etiam loeis sensus corruptionem prodere
solet, imprimis ubi verba permutatas sedes habent, vel si
unum altemmve vocabulum, quod in libro manu exarato ab-
est, in bbro edito vel contra exHbetur. Non solum hujus ge-
neris abeiTationes, in quibus a librariis in Codicibus descri-
bendis passim peccatum est, admodum necesse duximus, ut in
Collatione adderentur, sed mauifesta etiam scripturae vitia dili-
genter enotanda putanmus; in Plauto enim praecipue hoc va-
lere arbitramur, quod dudum jam pronuntiaverunt Viri Docti,
ut quam maxime scilicet depravata scriptura verae lectionis
indagandae viam haud raro ostenderit.

öuartum denique corruptionis genus, quod in verboi-um tur-
bato ordine cemitur, in omnibus Plauti fabidis adest, et com-
mune omnium übrariorum vitium haberi potest. Hi enim,
quum metra prosodiamque non satis intelligerent, facillimum
esse duxerunt, ordine verbomm mutando, cos numeros resti-
tuere, qui ipsis in quoque loco veri aptique viderentur. Unde
magna in libris scriptis et editis confusio. In Codice nostro
librarius multos etiam versus, nulla metri ratione habita, vel
conjunxit vel disjunxit, adeo ut singulis quibusque versibus tot
fere verba dederit, quot in eadem linea rite stare poterant.
Hos autem versus, eosque praecipue omnes, in quibus non
eaedem personae loquuntui-, üsdem editionis Bipontinae ver-
sibus in CoUatione ipsa subjecimus. Non tantum versus ple-
ramque dissipati sunt , quaedam quoque scenae, quando-
que sensu prorsus turbato, sunt distractae, ita ut in Codice
marum divisio magnopere sit diversa a scenarum divisione,
quam postea in editione Bipontina secuti sunt. Ad haec tan-

dem aecedit, quod personarum noidina hie illic omnino falsa
leguntur, praeterquam quod, licet raro, plane omissa sunt;
nonnunquam tarnen, quamvis aliter atque in aliis editionibus
sunt iudicata, sensu quodammodo probante, locum s\iimi vin-
dicare posse videntur.

Haec habui, quae praefarer et de Codice Leidensi, quoad
Mostellariam, et de con-uptionis generibus, in ea obviis. Si
qui forte exspeetarint additmn huic CoUationi integram editionis
Bipontinae textum, eos monitos velimus , ut, si Deus faveat,
resque viresque sinant, hanc Plauti fabulam eommentario, a
nobis jam inchoato, instructam, in lucem edere propositum ha-
beamus.

m

MOST ELLAR! A.

Vers. Ed. Bip.
34 boves ?

37nbsp;quam confidenter
loquitur! fue.

38nbsp;obolmsti allium,

39nbsp;Germana inluvies,
„ hara suis,

40nbsp;Canes capro conmista.
„ quid tu vis fieri?

43nbsp;neque superior accumbere,

44nbsp;piscis, avis,

45nbsp;sine alUato fungi
49 Cluia miM

B2 O carnificmn cribrum,
55 istuc prius eveniat,

57nbsp;operam conpendiface,

58nbsp;mactari eupis.

59nbsp;daturin' estis

60nbsp;date aes,

„ si non estis.

63 effercite vos, saginam cae-
dite.

63nbsp;atque rus abi
„ in Piraeum

64nbsp;parare piscatum

65nbsp;ervom tibi .... afferat.

66nbsp;Quid est? quid tu

68nbsp;Dum interea

69nbsp;nimio celerius

70nbsp;quod molestum 'st
„ quam id

71nbsp;teque amove
73 miH non feicies
77 periere.

Cod. Leid.
bovis ?

quam confidenter

loquitm- fur!
oboluisti alium,
Germana illius,
hara sui,

Canem capram commixtam.'

quid vis fieri.

neque superior accubare,

pisces, aves,

sine me aUiato fungi

quia mi

O carrdficum

istuc eveniat prius,

operam commendi face,

matari eupis.

daturi estis

dato aes,

in honestis.

ac ferite vos saginam —

atque abi tu ras
in pyreum
parare piscacatum
ervum tibi .... aferat.
quid est quod tu
dum intereas.
nimio ce —
quod moleste est
quam iUud
te amove
mi non facies
perdere

Edit. Bipont.
Ver».nbsp;GKUMio.

1nbsp;Exi e culina, sis, foras, mastigia,

2nbsp;Qui mihi inter patinas exhibes argutias.

3nbsp;Egi-edere, herilis pemicies, ex aedibus.

4nbsp;Ego pol te rari, si vivam, uloiscar probe.

5nbsp;Exi, inquam, nidor, e culina, quid lates ?

tkanio.

6nbsp;Quid tibi, malum, hie ante aedis clamitatio' st ?

7nbsp;An ruri censes te esse? abscede ab aedibus.

8nbsp;Abi rus; abi dierecte; abscede ab janua.

9nbsp;Hem, hoccine volebas?

gkumio.

Perii ! cur me verberas ?
In Codice Leid. hi tunem verms, nulla metri ratione
habita, sic leguntur:
geumio.
Exi e culina sis foras mastigia.
Qui mi inter patinas exibes argutias.
Egredere herUis pernicies ex aedib', ego pol te rm-i si —
Ulciscar pbe exi inq nidore cupina qd lates.
Qd t' malu hie an edis clamas? io st an ruri ceses te
Esse abscede ab aedibus, abi rus. abi dierecte.
Abscede ab ianua, en 'occine volebas. Gr. perii em- me verberas?

Vers.nbsp;M. Bip.

18nbsp;Augebis inri numeram, genus ferratile.

19nbsp;Nunc, dum tibi lubet licetque, pota, perde rem,
30 Conrumpe herilem filium, adulescentem optimium:

Qui tres versus, inetro turhato, dmbus versibus con-
stant in Cod. hoc modo:
Augebis rm-i munenim, genus ferratile, nunc dum tibi lubet
Licetq pota qd rem, conrumpe herilem filium, adulescentem

optimum.

Vers.nbsp;Ed. Bip.

21 Dies noctesque bibite, pergraecamini,
23 Amicas CBiite, liberate, pascite

Uterqiie liio versus in Codice um tantum versu couirahitur.

Ed. Bip.

23nbsp;Parasitos, obsonate pollucibiliter.

24nbsp;Haeecine mandavit tibi, quom peregre hinc iit, senex?

25nbsp;Hoccine modo hic rem cm-atam offendet snam?
25 Hoccine boni esse officimn servi existnmas,

Cad. Leid.

Parasitos, obsonate pollucitibus, haec ne mandavit tibi,
Quom peregre hinc iit, senex? hoccine modo hic rem cm-atam
Offendet suam? Hoccine boni esse officium servi existmnas,

Vers.nbsp;' Ed. Bip.

27nbsp;Ut heri sul conrumpat et rem et filium?

28nbsp;Nam ego illum conraptum duco, quom his factis studet,

29nbsp;Quo nemo adaeque juventute ex omni Attica

30nbsp;Antehac est habitus pareus, nee magis continens:

31nbsp;Is nunc in aham partem palmam possidet.

Codex.

Ut heri sui conrampat et semet filium? Nam ego iUum conraptum
Dueo, quom his factis studet, quo nemo adaeque vivente
Ex omni athiea antehac est habitus pareus, nee magis
Continens: is nunc in aliam partem palmam possidet.

Ed. Bip.

jrgj-s.nbsp;teanio.

33nbsp;Quid tibi, malum, me, aut quid ego agam, curatio 'st?

34nbsp;An ruri quaeso non sunt, quos cures, boves?

35nbsp;Lubet potarc, amare, scorta ducere.

36nbsp;Mei tergi facio haee, non tni, fiducia.

grumio.

37nbsp;Quam confidenter loquitm-! fue.

tkanio.

Vers.nbsp;At te Juppiter

38nbsp;Diique omnes perdant, oboluisti aUium,

39nbsp;Germana inluvies, rusticus, bii-eus, hara suis,

40nbsp;Canes capro conmista.

geumio.

Quid tu vis fieri?

41nbsp;Non omnes possunt olere unguenta exotica,

Novem M verms sex modo versibtis leguntur in Cod. Leid,
metro neglecto.
tranig.

Quid tibi, malum, mea ut quid ego agam, curatio est? an

run quaeso

Non sunt quos cures bovis? lubetpotare, amare, scorta ducere.
Mei tergi facio haec, non tui, fiducia. Gk. Quam confidenter

loquitur fur!

tranio.

At te Jupiter Diique omnes perdant, oboluisti alium, germana illius,
Eusticus, hircus, hara sui, canem capram commixtam.

grumio.

Quid vis fieri? non omnes possunt olere unguenta exotica,

Ed. Bip.

Vers.nbsp;grumio.

42nbsp;Si tu oles: neque superior accimibere,

43nbsp;Neque tam facetis, quam tu vivis, vlctibus:

44nbsp;Tu tibi istos habeas turtures, piscis, avis.

45nbsp;Sine alliato fungi fortunas meas.

46nbsp;Tu fortunatus, ego miser: patiunda sunt.

47nbsp;Meum bonum me, te tuum maneat malum.

tranio.

48nbsp;Quasi invidere mihi hoc videre, Grumio,

49nbsp;Quia mihi bene est, et tibi male est; dignissumum 'st.

50nbsp;Decet me amare, et te bubulcitarier:

In Cod. Leid. hi nmem verms mc se liabent:

— 6 —
gul'mio.

Si tu oles, neque superior accubare, neque tam facetis quam

tu vivis

Victibus; tu tibi istos habeas turtures, piscis, avis. Sine me alliato
Fungi fortunas meas. Tu fortunatus, ego miser.

tkanio.

Patiunda sunt.

Meum bonum me, te tuum maneat malum, öuasi invidere
Mihi hoe videre, Grumio, quia mihi bene est, et tibi male est;
Dignissmnum 'st. Decet me amare, et te bubulcitarier.

Ed. Bip.

gbumio.

52nbsp;0 carnificum ciibrum, quod credo fore :

53nbsp;Ita te forabunt patibulatum per vias

54nbsp;Stimulis, si hue reveniat senex.

tranio.

55nbsp;Q,ui scis, an tibi istuc prius eveniat, quam .mihi?

gutjmio.

56nbsp;Quia numquam memi: tu meruisti, et nunc meres.

tuanio.

57nbsp;Orationis operam compendiface,

Qttos sex verms Cod. Leid. ita Mbet:

0 carnificimi, quod credo fore: ita te forabunt patibulatum
Per vias stimulis, si hue reveniat senex. Ti-an. Qui scis.
An tibi istuc eveniat prius quam milii ? Gr. Quia numquam

merui, tu meruisti,

Et nunc meres. Tran. Orationis operam commendi face.

58nbsp;Nisi te mala re magna mactari cupis.

gbtjmio.

59nbsp;Ervom daturin' estis, bubus quod feram ?

60nbsp;Date aes, si non estis; agite porro, pergite

Ol Quomodo occepistis: bibite, pergraecamini,
63 Este, efferoite vos, saginam eaedite.

Codex Ijeid. hoc tnodo:
Nisi te mala re magna matari cupis. Grum. Ervom daturi estis
Bubus quod feram? dato aes in lionestis. agite porro, pergite
Quomodo occepistis, bibite, pergi'aecamini, este ac ferite vos

saginam —

Vers.nbsp;M. Bip.

63nbsp;Tace, atque rus abi: ego ire in Piraeum volo,

64nbsp;In vespenim parare piscatum mihi.

65nbsp;Ervom tibi aliquis cras faxo ad villam afferat.

66nbsp;Quid est? quid tu me nunc obtuere, furcifer?

Cod. Leid.

Tace, atque abi tu nis: ego ire in pjreum volo in vesperum
Parare piscacatimi milii. Ervum tibi aliquis cras faxo ad villam
Aferat. quid est quo'd tu me obtuere, furcifer!

Edit. Bip.

Vers.nbsp;teanio.

68 Dum interea sic sit, istuc actutum sino.

Cod. Leid.

geumio.

Dum intereas. Tkanio. Sic sit. istuc actutum sino.

In Edit. Bip.
Vers.nbsp;tkanio dicit:

73 Ne tu erres, liercle praeterliac miM non facies moram.
In Codice autem Leid. haec verba Grumioni tribuuntur.
Sic contra versus
73 Satin' abiit, neque quod dixi, flocci existumat !
in Cod. Leid. a Tranione dicitur, a Grumione vero
in Edit. Bip., ut et rcliqui versus ad finem hujus seenae.

Edit. Bip.

' grumio.

67nbsp;Pol tibi istuc credo nomen actutiun fore.

tranig.

68nbsp;Dimi interea sic sit, istuc actutum sino.

grümio.

69nbsp;Ita est. Sed unum hoc scito, niinio celeiius

70nbsp;Venire quod molestmn 'st, quam id, quod eupide petas.

tranig.

71nbsp;Molestus ne sis: nunc jam i rus, teque amove.

72nbsp;Ne tu erres, hercle praeterhac mihi non fades moram.

grumio.

73nbsp;Satin' abiit, neque quod dixi. flocci existmnat!
7é Pro Dii immortales, obsecro vostram fidem.

In Cod. L. U octo versus sex tantum versm fadunt
etsic leguntnr:

grumio.

Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Dum intereas.

Tran. Sic sit.

Istud actutum sino. Grum. Ita est. sed unum hoc scito.

nimio ce —

Venire quod moleste 'st quam iUud quod cupide petas. Tran.

Molestus ne sis.

Nunc iam i ms, te mnove. Grum. Ne tu erres, hercle praeter
Hac mihi non fades moram. Tran. Satin' abiit, neque quod dm,
Elocd existumat. Grum. Pro Dii immortales, obsecro vostram

fidem,

Vers.

75. Facite, hue ut redeat noster quam primum senex,

76nbsp;Triennium qui jam hinc abest; prius omnia

77nbsp;Periere, et aedis, et ager: qm nisi hue redit ,

78nbsp;Paucorum mensiirai sunt relictae reliquiae.

79nbsp;Nunc rus abibo. nam cecum herilem filium

80nbsp;Video conraptum hie ex adulescente optumo.

Coi. Leid.

Facite hue ut redeat noster quamprimum senex, triennium

qui iam

Hinc abest, prius omnia perdere et aedis et ager: qui nisi

hue redit,

Paucorum mensium sunt relictae reliquiae. Nunc rus abibo.

Nam eccum herilem filium video conruptum hic ex adulescente

optumo.

SCENA SECUNDA.

PHILOIiACHES.

Ed. Bip.nbsp;Cod. Leid.

wterque Jdc versus in Codice abest.

M. Bip.

1 Recordatus multum et diu cogitavi,
3 Argumentaque in pectus multa institui

3nbsp;Ego: atque in meo corde, si est quod milii cor,

4nbsp;Eam rem volutavi, et diu disputavi,

6 Hominem quojus rei, quando natus est.
Cod. Leid.

Recordatus multum et diu cogitavi argumenta, quae in pectus

multa

Institui modo, atque in meo corde, si est quod mihi cor,

cam rem vo —
Et diu disputa\i hominem cuius rei, qn natus est,

Vers.nbsp;Edit. Bip.

6nbsp;Similem esse arbitrarer, simulacrumque habere.

7nbsp;Id reperi jam exemplum.

8nbsp;Novarum aedium esse arbitror similem ego hominem,

9nbsp;Quando hie natus est. ei rei argumenta dicam.

10nbsp;Atque hoc haud videtur verisimile vobis :

11nbsp;At ego id faciam esse ita ut credatis.

12nbsp;Profecto ita esse, ut praedieo, vero vincam.

13nbsp;Atque hoc vosmetipsi scio,

14nbsp;Proinde uti nunc ego esse autumo, quando

15nbsp;Dicta audietis mea, haud aliter id dicetis.

16nbsp;Auscultate, argumenta dum dico ad hane rem:

17nbsp;Simul gnarm-es vos volo esse hanc rem mecum.

Cod. Leid,nbsp;^

Similem esse arbitrarer simulacrumque habere id reperi iam
Exemplum : novarum aedium esse arbitror similem ego hominem
Quando hue natus est. ei rei argumenta dicam, atque hoc
Haud videtm- verisimilequot; vobis : at ego id faciam esse ita ut

credatis.

Profecto ita esse, ut praedieo, vero unicam. atque hoc vosmetipsi
Scio, proinde uti nunc esse autumo, qn dicta audietis mea,
Haud aliter addicetis. auscultate argumenta dum dico
Ad hanc rem, simul gnaturi suo velocem hanc rem mecum.

Vers.nbsp;Edit. Bip.

18nbsp;Aedes quom extemplo sunt paratae, expolitae,

19nbsp;Factae probe , examussim,

20nbsp;Laudant fabrum, atque aedis probant.

21nbsp;Inde exemplum expetunt sibi quisque simile,
23 Suo usque sumtu : operae ne parcunt suae.

_ 13 __
Cod. Leid.

Aedes quom extemplo sunt paratae, expolitae, factae probe

examussim,

Laudant fabrum, atque aedis probant, sibi quisque inde exem-

plum expetunt,
Sibi quisque simile suis suo suintu operam pascunt suam.

T^ers.nbsp;Ed. Bip.

25 Hie Jam aedibus Vitium additur,
36 Bonae quom cuiantur male.

Cod. Leid.

Hic iam aedibus vitium aditur bonae cum curantur male.

J^ers.nbsp;Ed. Bip.

27nbsp;Atque illud saepe fit, tempestas venit,

28nbsp;Confringit tegulas, imbricesque: ibi

39 Dominus indi%ens reddere alias nevolt.

Cod. Leid.

Atque iUud saepe fit, tempestas venit constrigit tegulas
Imbricesque: ibi dominus indiligens reddere alias nevolt.

Vers.nbsp;Edit. Bip.

30nbsp;Venit imber, larit parietes, pei-plumit

31nbsp;Tigna, putrefacit aër operam fabri:

32nbsp;Nequior factus jam est usus aedium :

33nbsp;Atque band est fabri culpa. Sed magna pars

34nbsp;Moram hanc induxerunt, si quid nummo sarciri potest,

35nbsp;Usque mantant: neque id faciimt, donicum

Cod. Leid.

Venit imber, lavit parietes, perpluunt tigna, putrefacit popam,
Fabri culpa. Sed magna pars hominum moram hanc induxerunt,
Si quid numo sarciri potest, usque dum maneant, neque id

faciunt donicum

Vers.nbsp;Mit. Bip.

36nbsp;Parietes ruunt. aedificantur aedes totae denuo.

37nbsp;Haec argumenta ego aedificiis dixi. nunc etiam volo

Cod. Leid.

Parietes ruunt. aedificantur aedes dixi. mmc etiam volo

Fers.nbsp;M. Bip.

39nbsp;Primum dum parentes fabri liberum sunt,

40nbsp;Et fundamentum liberorum substruunt,

41nbsp;ExtoUunt, parant sedulo in fii-mitatem.

Cod. Leid.

Primumdum parentes fabri liberum sunt et fundamentum
Subtruimt liberorum, extollunt, parant sedulo infirmitatem.

Fers.nbsp;Edit. Bip.

42nbsp;TJt et in usum boni, et in speciem populo

43nbsp;Sint: sibique aut materiae ne parcunt.

44nbsp;Nec sumtus sibi sumtui esse ducunt:

Cod. Leid.

Et ut in usum boni et in speciem populo sint, sibique aut

materiae

Eeparant. nec sumtus ibi sumtui esse ducunt :

Fers.nbsp;Mit. Bip.

45nbsp;Expoüunt, docent literas, jura, leges;

46nbsp;Sumtu suo et labore nituntur, ut

47nbsp;Aüi sibi esse illorum similes expetant.nbsp;• '

Cod. Leid.

Expoliunt, docent literas, iura, leges: sumtu suo et labore
Nituntur, ut alii sibi esse illorum similes expectant.

^ers. ■nbsp;Mit. Bip.

49nbsp;Tum jam aliquem cognatum suum.

50nbsp;Eatenus abeunt a fabris.

51nbsp;Unum ubi emeritum 'st stipendium, igitur tum

52nbsp;Specimen cemitur, quo eveniat aedificatio.

53nbsp;Nam ego ad illud frugi usque et probus fui,

54nbsp;In fabrorum potestate dum fui.

Cod. Leid.

Tum iam aliquem cognatum suum. aatenus abeunt fabris. unimi
Ubi emeritum 'st stipendium, igitur quom cemitur quo
Eveniat aedificatio, nam ego ad illud frugi usque et probus fid.

Yers.nbsp;^it- Sip.

55nbsp;Posteaquam inmigravi in ingenium meum,

56nbsp;Perdidi operam fabrorum illico oppido.

57nbsp;Venit ignavia; ea mibi tempestas fuit.

Cod. Leid.

Posteaquam immigravi in ingenium meum, perdidi operam

fabromm

lUico oppido. Venit ignana: ea mild tempestas fuit.

Vers.nbsp;Edit. Bip.

59nbsp;Haec verecundiam miH et virtutis modum

60nbsp;Detm-bavit, texit detexitque a me illico.

61nbsp;Postilla obtigere eam neglegens fui:

Cod. Leid.

Haec verecundiam mibi et virtutis modum deturbavit, texit
Detexitque a me iUico. post iUam obtexere eam negligens fui:

Ygys^nbsp;Edit. Bip.

62nbsp;Continuo pro imbre amor advenit in cor meum.

63nbsp;Is usque in pectus permanavit, permadefecit

64nbsp;Cor meum. nunc simul res, fides, fama, virtus,

65nbsp;Decusque deseruerunt: ego sum in usu

66nbsp;Eaetus nimio nequior. atque edepol ita

67nbsp;Haec tigna humide putent: non videor mihi

68nbsp;Sarcire posse aedis meas, quin totae

Vers.

69nbsp;Perpetuae ruant, quin cum fundamento

70nbsp;Perierint, nec quisquam esse auxüio queat.

Cod. Leid.

Continuo pro imbre amor advenit in cor meum, is usque in pectus
Permanavit, permadefecit cor meum, nunc simul res, fides,
Pama, virtus decusque desemerunt; ego sum in usu factus '
Nimio nequior. atque edepol ita haec tigna humi deputant:
Non vdeo mihi sarcire posse aedis meas, quin totae perpetuae ruant,
Q,uin cum fundamento periemit, nec quisquam esse auxüio queat.

Vers.nbsp;Edit. Bip.

71 quot;Cor dolet, quom scio, ut nunc sum, atque ut fui:
73 Quo neque industrior de juventute erat
73 Arte gymnastica, disco, hastis, pUa,
Cod. Leid.

Cor dolet, quom scio ut nunc sum atque ut fui, quo neque
Industrior de iuventute erat arte gymnasica, disco, hastis, filia,

Vers.nbsp;Edit. Bip.

74nbsp;Cm-su, armis, equo. victitabam volupe:

75nbsp;Parsimonia et dmitia discipKnae aliis eram:

76nbsp;Optumi quique expetebant a me doctrinam sibi.

77nbsp;Nunc postquam nihüi sum, id vero meopte ingenio reperi.

Cod. Leid.

Cursu, armis, equo, vectitabam volupe: parsimonia et duricia
Discipulinae aliis eram. optumi quique expetebent eam
Doctrinam sibi. nunc postquam nihüi sum, id vero meopte

ingenio repperi.

SCENA TEKTIA.

scapha, philolaches.

Cod. Leid.
meeastor
reres aedifieatam.
teetusq fui:

in pectus perpulit meum :
obtingere possum.
Philolacheti,
quom lepida tute es.
vestem amatores amant mu-
lieris ,

sed vestis ptum. , -
lepida Scapha.
omnes res
donantium.
ut me hoe me
Ergo ob ho verbom te,
donabo ego hodie
te hanc gratis laudasse,
assentiri mihi.
Nimis quidem tu
Eo, mavis
quam vero extoRis.
Quidem pol vel
ain' meam speciem alios in-

ridere ?
verum volo mihi dici :
id cura non additum esse.
Peristi.

quod promiseram tibi dona,
pol miror tam captam.

Ven. Edit. Bip.

29nbsp;tam doctam te, et bene
eductam,

30nbsp;Non stnltam stulte faeere.

31nbsp;illum exspeotes unum,
34 malum......illud?

36nbsp;fameque atque algu.

37nbsp;Nolo ego mihi

38nbsp;aetemum putcs fore

39nbsp;te deseret üle

43 Nihilo ego, quam nunc tu,
„ atque uni modo gessi

45nbsp;tibi idem futurum crede.

46nbsp;illi. . . . stimulatrici.

47nbsp;illi me soli eenseo

48nbsp;solam iüe me soli sibi

51nbsp;Inscita

52nbsp;cures. Ut te ille amet.

53nbsp;Tu jam, quod quaerebas,

55nbsp;Perii hercle, ni ego

56nbsp;melesuada vitüena.

59nbsp;At hoe unum

„ si illum inservibis

60nbsp;haec aetatula 'st,

„ in senecta . . . querere.

61nbsp;me velim vorti

62nbsp;atque enicem

64 priusquam id extudi,

66nbsp;et nisi Scapham

67nbsp;Si tibi sat acceptmn 'st,

„ fore victmn tibi sempiter-
num,

69 .et capiundos crinis.
72 hercle vendundum 'st, pater
75 gratiam referri.

Cod. Leid.
tam doctam te et bene do-
ctam,
Nosti id tam facere.
ülum expetes unum,

malum.......ülum ?

fame atque gelu.
Nolo ego mei
aetemum putas fore.
te nie deseret
Nihilo ego quam tu,
atque uni moi gessi
tibi idem futurum credo.

üli.....stimulacri

illi meo soli eenseo
solam üle soli sibi
iscist

cures in te üle amet.

Tu quod quaerebas,

Perii, ni ego

malesuada et uti lena.

Et hoe immn

si iUum servibus

haec aetatula est,

inenecta .. . querere.

me velim verti

atque enecem

priusquam id extuli,

et ni Scapham

si tibi acceptum 'st,

fore tibi vinctum sempiter-

num,

et capiendos crinis.
hercle vendundum si pater
gratiam referenti.

Fers. Ed. Bip.

astute in mentem venit de
speculo malae!

117nbsp;Nam istaec veteres,

118nbsp;edentulae,
„ oeculunt,

121nbsp;Quid oleant neseias, nisi
id unum, ut male olere
intellegas.

122nbsp;Ut perdoete cuneta eallet!

123nbsp;maximaque adeo pars----

inteUegit,

124nbsp;quae vos dote meruerunt.

125nbsp;Agedum eontempla...

„ Satin' taee me deceat,
Scapha?

129nbsp;Quid opu'st, quod suum
esse

„ ei ultro ostentarier.

130nbsp;Purpura aetas oeeultan-
da 'st:

„ aurum turpe mulieri.

132nbsp;exomata 'st bene,
„ si morata 'st male,

133nbsp;eoeno conlinunt.

134nbsp;Nam si pulchra 'st,
„ nimis omata 'st.

„ Nimis diu abstineo

135nbsp;Quid bic vos duae agitis?
„ omata es satis.

136nbsp;Abi binc tu intro,

137nbsp;Pbilematium,

„ conlibitum 'st mihi.

139 Hern, istuc verbum vile
est viginti minis.

Cod. Leid.

in mentem venit de speculo!
scaph. Mane.
Nam istae veteres,
edontulae,
oceultant,

Quid oleas neseias, nisi id
unum, ni male olere intel-
legas.
Ut perdoete caUet.
Maximum adeo pars .... in-
teUegit,
quae vos docte meruerunt.
Agendum, eontempla . . .
Sati mi haec, Scapha?

Quid opus est quod suuum
esse

te ultro ostentarier.
Purpura aetate occultanda 'st.

aurum turpi mulieri.
.exornata est bene,
si morata est male,
coeno concinunt.
Namne si pulchra est,
nimis omata est.
Nimis diu abstineo
Quid hic vos diu agitis?
omata!

Abi tu binc intro,
Philomatium,
coUibitum est milii.
lam istuc verbum vide viginti
minis.

Vers. Edit. Bip.nbsp;Cod. Leid.

140 ccdo, amabo, decern:nbsp;cedo amabo decum:

143nbsp;cur exprobras?nbsp;q'uor exprobras?

144nbsp;jam diunbsp;tam diu

148nbsp;Haec qui gaudent,nbsp;hae qui gaudent

149nbsp;invideat ... commodis.nbsp;mvideat . . . commodi.

150nbsp;appone hic mensulam.nbsp;appone hic mensam.

151nbsp;Vide, tali ubi sint. Vin'nbsp;Vide tu an ibi sint unguenta.
unguenta?

„ Quid opu 'st? cum stactanbsp;Quid opu 'st? quom sic apud

accubo.nbsp;te aceubo.

153 CaUidamates cum amica,nbsp;CaUidamates cum arnica, ut

eccum, incedit.nbsp;incedit!

134 Conveniunt maniplares.nbsp;Conveniunt manuplares.

J^ers.nbsp;Ed. Bip.

3 Nec quom me melius, mea Scapha, rear esse defaecatam.
scapha.

3nbsp;Eventus rebus omnibus, velut homo messis magna

4nbsp;Fuit.

PHILEMATIÜM.
Quid ea messis attinet ad meam lavationem?

scapha.

5nbsp;Mhilo plus, quam lavatio tua ad messim.

phuolaches.

Oh, Venus venusta!

Cod. Leid.

Nec quom me meHus, mea Scapha, reres aedifieatam. Scaph.

Eventus rebus

Omnibus, velut homo messis magna fuit. philem. Quid
Ea messis attinet ad meam lavationem? scaph. Nihilo plus
Quami lavatio tua ad messim. Philol. Oh, Venus venusta.

Vers.nbsp;Edit. Bip.

33 Eqmdem pol vel falso, tarnen laudari multo malo,

23nbsp;Quam vero culpari, aut alios meam speciem iiiridere.

philematium.

24nbsp;Ego verum amo: verum volo dici mihi: mendacem odi.

scapha.

25nbsp;Ita tu me ames, ita Phüolaches tuus te amet, ut venusta es!

philolaches.

26nbsp;Quid ais,.....

Cod. Leid.

Quidem pol vel falso, tamen laudari multo malo quam vero
Culpari: ain' meam speciem alios irridere. philem. Ego verum

amo;

Verum volo mihi dici: mendacem odi. scaph. Ita tu me ames,
Ita Phüolaches tuus te amet, ut venusta es. philol. Quid ais.

Ed. Bip.

Vers.nbsp;scapha.

31nbsp;Tu ecastor erras, quae quidem illum exspectes unum, atque iUi

32nbsp;Morem praecipue sic géras, atque alios asperneris.

33nbsp;Matronae, non meretricium 'st, mium inservu-e amantem.

philolaches.

34nbsp;Pro Juppiter! nam quod malum vorsatur meae domi illud?

35nbsp;Dii Deaeque omnes me pessumis exemplis interficiant.

Cod. Leid.

scapha.

Tu ecastor erras, quae quidem ülum expetes unum, atque üli

morem

Praecipue sic géras atque alios asperneris: matronae non mçretri-

cium 'st,

Unum inservire amantem. philol. Pro Jupiter! nam quod

malum

Versatur meae domi ülum? Dii Deaeque omnes me pessumis

exemplis.

Interficiant,

In Codice Leidemi versus 37-58, qui in Edit. Bipontina

vigiuti versus sunt et duo, viginti versibus et uno leguntur
et quidem hoe modo, ut
Versus 37 finiatur vocula plane,

—nbsp;39 — — non spero

—nbsp;44 — — reUquit,

—nbsp;45 — — vix comprimor,

—nbsp;46 — — solam illi meo

—nbsp;47 — — solam ille soli

—nbsp;49 — — lepidam

—nbsp;50 — — gaudeo mihi

—nbsp;51 — — tu quidem es.

—nbsp;52 — — obsecro

—nbsp;53 — — habes:

—nbsp;54 — — perdiderit

—nbsp;55 — — pessimis

—nbsp;56 — — malesuada

—nbsp;57 — — meritu 'st

Férs. 70: Ut fama est homini, exin solet peeuniam invenire,
in Cod. Leid. hanc sententiam profert Scapha, non Philematium,
ut in Ed. Bip.

In Edit. Bip.
Vers.nbsp;philematium.

75nbsp;Quom videbunt gratiam referri.

phil0lache3.

76nbsp;Utinam meus nunc mortuus pater ad me nuntietur!

77nbsp;Ut ego exheredem meis bonis me faciam, atque haec sitheres.

scapha.

78nbsp;Jam ista quidem absumta res erit: diesque noctesque estur,

79nbsp;Bibitur, neque quisquam parsimoniam adiibet: sagina

plane est.

In Cod. Leid. hi quinque versus sic ordinati sunt:
philem. Quom videbunt gTatiam referenti. Philol. Utinam
*nbsp;nunc meus

Mortuus pater ad me mmtietm'! Ut ego exheredem meis
Me bonis faciam atque haec sit heres. Scaph. lam ista ab-
sumta quidem

Res erit, dies noetesque estur, bibitur,

Neque quisquam parsimoniam adhibebit: sagina plane est.

Versus 87-101 i% Cod. Leid. quindecim item versibus con-
stant, at hoe modo divisi:

philolaches.

87nbsp;Qui pro me caussam diceret, patronum liberavi. Scaph.

Video te

88nbsp;Nihüi pendere Philolaches omnis hom. nunc ne eius caussa

89nbsp;Vapulem, tibi potius assentabor, is acceptum sat hoies,

tibi fore

90nbsp;nium amieum sempiternum. Philem. Cedo mihi speculum,

et cum

91nbsp;Ornamentis arculam actutum, Scapha: ornata ut sim, quom

hue veniat

92nbsp;Philolachas, voluptas mea. scaph. Muiier quae se suam-

que aetatem

93nbsp;Spemit, speculo elusa elusa est. Quid opus speculo tibi,

quae tu

94nbsp;Speculo speculum es maximum, philol. Ob istuc verbom,

95nbsp;Nequicquam, Scapha, tam lepide dixeris, dabo aliquid hodie:

96nbsp;Pertuli tibi, Philoconatium mea. Philem. Suo quique loco

viden'

97nbsp;CapiUus satis conpositu 'st commode? Scaph. Ubi tu

comodes, -

98nbsp;Capülum commodum esse credito. Philol. Vah, quid ilia

j)otest

99nbsp;Peius quicquam muliere morarier? nunc assentatrix scelesta

est,

100nbsp;Dudum advorsatrix erat. Philem. Cedo cerussam. Scaph.

Quid

101nbsp;Cerussa opu 'st? Philem. Nam qui malas oblinam.

Versus 104 et 105 Cod. L. sic liabet:

104nbsp;Philemat. Tum tu igitur cedo purpurissum. Scaph. nondo;

105nbsp;Scita es tu quidem. Nova pictura interpolare vis opus le-

pidissumum.

Priora hujus versus verba, nempe: Cape igitur
speculum; quae in Mit. Bip. Scaphae tribuun-
tur, Philematio dat Codex Leidemis.
Age, accumbe igitur, cet. Codex Leid, praeponit
versui 149: Qui invident, cet.

ACTUS PEIMUS. SCENA QUAETA.

callidamates, delphium,
philolaches, philematiüm.

Ood. Leid.
Advergum venire
Volo temperi
en, tibi imperatum est.
Nam illi ubi sint,
censunt. Qme vox vmsum 4
claudit: ita ut quintus versus
in Cod. L. a particula Nunc
ineipiat.
commessatum ibo '
hilari ingenio et lepido ae-

cipiet.
Haec quid tibi.videor,
mammam adire?
moratis vite

A vocula Semper, qua Editio Bip. septimum versum finit,

Codex Leid, octavum hunc versum incipit.
9 Visne ego te, ac tute me Visne ego te, ac tu me am-
amplectare?nbsp;pleetere?

Fers. Edit. Bip.

12 Oh! ocelhis es meus,

14nbsp;ubi lectus est stratus,

15nbsp;Sino: sed et hoc, quod mihi
in manu est:

18 Tun' me ais, mamma, ma-
dere?

20 Hern tene, age, i simul.
„ quo'd ego eam, an scis?

22nbsp;Coniissatum.

23nbsp;ob\dam me

24nbsp;lUi ego ex omnibus optume
volo.

25nbsp;Bevortar incipit,

„ Diu est jam id mihi.

26nbsp;Eu, Phüolaches, salve, ami-
cissume mihi.. omnium

28 Callidamates.

32 Sic sine eumpse.

Cod. Leid.
Oh, oh, ocellus es meus,
ubi lectus est status,
Sines et hoe quod mihi in

manus est:
tun', mea, vis mammam a-
dere?

En tene, age simul.
quo eam, an scis?
commessatum.
me obviam

illico ex omnibus optume volo.

revm'tar versum 24 claudit.

Vive iam id mihi.

En, Phüolaches: salve, mi

amicissime ... omnium.
CaUidimates.
Sic sine eum ipse.

Edit. Bip.

Versus 13 et 14 Edit. Bip. unum modo versum in
Cod. Leid. efficiunt.

In Edit. Bip.

Vers.nbsp;CALLIDAMATES.

15nbsp;Sine, sine cadere me.

DELPHIUM.
Sino: sed et hoc, quod mihi in niaiiu est:

16nbsp;Si cades, non cades quin cadam tecum.

Li Cod. Leid.

CALLIDAMATES.

Sine, sine cadere me; sines et hoc quod mihi in manus est.
DELPHIUM. Si cades, uon cades quin cadam tecum.

In Edit. Bip.
Vers.nbsp;delphiüm.

21nbsp;Scio.

callidämates.

In mentem venit modo; nempe domnm eo

22nbsp;Comissatnm.

delphium.

Immo.

callidamates.

Istuc quidem jam memini.
In Cod. Leid, hoc modo:
belph. Scio; in mentem venit. callid. Modo, nempe domum eo
Commessatum. belph. immo istuc quidem iam memini.

In Edit. Bip.
Fers.nbsp;PHiLoiACHES.

24nbsp;Uli ego ex omnibus optume volo: jam .

25nbsp;Eevortar.

philematium.
Diu est jam id mihi.

callibamates.

Ecquis hic est?
philolaches.

26nbsp;Adest.

callibamates.

Eu, Philolaches, salve, amicissume

27nbsp;Mihi hominum omnium.

philolaches.

Dii te ament. accuba,

28nbsp;Callidamates. unde agis te?

callibamates. '

Unde homo ebrius.

philolaches.

29nbsp;Probe, quin amabo accubas, Delphium mea.

• callibamates.

30nbsp;Date illi, quod bibat: donniam ego jam.

philolaches.

31nbsp;Num minim aut novom quidpiam facit? quid ego

32nbsp;Hoe faciam postea, mea?

delphium.

Sic sine eumpse.

philolaches.

Age tu,

33nbsp;Interim da ab Delphio cito canthanim circum.

In Cod. Leid.

Versus 24—-33 in octo versus contract! sunt et sic ordinati;

dramatis quoque personae in iis aliter loquentes inducuntmquot;.
philol. Hlico ex omnibus optume volo: iam revortar.
philem. Vive iam id miH. callid. Ecquis Hc est? philol.

adest. callid. En, Pliüolaclies:
Salve mi amicissime liominum omnium, philol. Dii te ament.
Accuba, Callidimates, unde agis te? callid. Unde homo ebrius.
Probe, quin amabo accubas, DelpHum mea. Date illi quod bibat:
Dormiam ego iam. delph. Num mirum aut novom quippiam facit?
Quid ego hoe faciam postea, mea? philol. sic sine eum ipse.
Age tu, interim da ab Delphio cito cantharum circum.

ACTUS SECUNDUS.nbsp;SCENA PEI]VL\.

tbanio, philolaches, callidamates,
delphium, philematium, puer.

Vers. Bd, Bip.nbsp;Cod. Leid.

5nbsp;Ita mali maeroris montemnbsp;Ita alium erroris montem

6nbsp;periit Tranio.nbsp;perii Tranio!

8 meam vicem possit pati?nbsp;me animo possit pati?

10nbsp;Vel isti, qui bastis triumnbsp;Vel istis qui hastis trium
nummoram caussa subeuntnbsp;numerorum caussa venit
sub falas.nbsp;sub falsa.

11nbsp;aliqui quindenis hastisnbsp;aliqui quique denis hastis
„ solent.nbsp;solet.

12nbsp;dabo ei talentum,nbsp;dabo et talentum,

Vers. Ed. Bip.

13 qui iu ciiicem excacurrerit.

13 ut afiigaiitur

16nbsp;a portu redit.

17nbsp;et ego et tu.

„ Quid et ego et tu?

18nbsp;Pater adest.

19nbsp;Ubi est is, obsecro te?

30nbsp;Quis id ait?

31nbsp;Quid ego ago?

„ Nam quid tu... me rogitas,
33 Tun' vidisti?
„ Certe?
33 Quid milii sit boni, si men-
tiar?

38nbsp;atque ego disperii.
31 jam hic me olFendet

35nbsp;deposivit caput,

36nbsp;Etiam vigilas?

39nbsp;nisi mihi matulam datis.

40nbsp;istum , .. medicabor metum.

41nbsp;ego, qui istaec sedem, me-
ditabor tibi.

45 cum hac, cum istac eris.

47nbsp;Namque intus potate

48nbsp;quam, istaec blanda dicta

49nbsp;Potin' animo ut sies quieto,
et facias quod jubeo?

50nbsp;Phüematiimi, intro abi, et
tu Delphium.

53 Animum advorte nunc tu
53 aedes jam fac occlusae sient.

57 Clavem mihi......

Laconicam
61 qnoi nulla in pectore 'st
audacia,

Cod. Leid.
qui cmcem excurrcrit.
ut obfingantur
a portu adit,
ego et tu.
quid ego et tu?
Patera quidem est.
Ubi is est, obsecro?
Quid ait?
Quid ego agam?
Num quid tu ... me rogitas,
Tu eum vidistis?
omissmn.

Quid boni sit mihi si mentier?

atque disperii.
iam hic me offendit
desposuit caput,
Etiam vigilia.
nisi matulam datis.
istum ... medicabo metum.
ego qui istaec sede medicabo
tibi.

cum hac istac eris.
Non metuis potare
commista haec blanda dicta
Potin' animo ut sis quieto, ut

facias quod iubeo?
Philematium, intro et tu abi

Delphium.
Animum advorte tu nunc
aedes fac iam occlusae sient.

clavim mihi......

hac or ea

cui nulla est in pectore au-
dacia.

Vers. Mdit. Biß.
f)3 Nam quoi vis homini,

65nbsp;Quae designata sint et facta
nequiter.

66nbsp;Ne quid patiatur,

67nbsp;sine malo.

68nbsp;quae facta ... tiui)avimus,

70nbsp;Neque quidquam nobis pa-
riant ex se.

71nbsp;quid tu egrederis?
„ perii! oh jam jam

73nbsp;Herus jussit

74nbsp;Quin etiam illi hoe dicito,

75nbsp;Facturum me,

Cvd. Leid.
Nam cuivis homini
Quae dissignata sint et facta

nequitia.
ne quid ponatur,
sme mo.

quae facta ... turbabimus,
Neque quicquam nobis pare-

ant ex eo.
quid tu egredere?
Spero iam iam
lussit omisso herus
Quin et iam ülic dicito,
Factunim sine pronommie

Ed. Bip.

Vers.nbsp;philol.iches.

23 Tun' vidisti?

tranig.

Egomet, inquam.

philolaches.
Gerte?

tranio.

Gerte, inquam.

philolaches.

Occidi !

23 Si tu vera memoras.

Cod. 'l£id.

philol. Tu eum vidistis? tran. Egomet inquam. Gerte, in-
quam, occidi!

Vers. 33: Igitur demum fodere puteum, ubi sitis fauces tenet;
in Cod. Leidensi omnino abe.st.

Versiun 63 inier et Vers. 64 in Codk-e Leid, legitur:
Clavcin cedo atque abi intro atque occludc hostium ;

et iteratur iisdem verbis vers. 77, ut in Edit. Bipont.,
quae Clavim exhibet et ostium.

Edit. Bip.
Vers.nbsp;PUEK.

7nbsp;2..........Herus jussit maximo

73nbsp;Opere orare, ut patrem aliquo absterreres modo,

74nbsp;Ne introiret. adest.

tkanio.

Quin etiam iUi boc dicito.
Cod. Ldd,

PXJER...........lussit maximo

Opere orare, ut patrem aliquo absterreres modo,
Ne introii'et. tkan. Adest. Quin et iam illic hoc dicito.

ACTUS SECUNDUS. SCENA SECUNDA.

theuropides, tkanio.

Vers. Ed. Bip.
4 inposisse in undam,
6 Apage, apage te a me,
8 peecawsti largiter,
13 edepol iUe potuit
15 ecquis istas aperit mi foiis?

17nbsp;Meus servos hic quidem 'st.
„ O Theuropides

18nbsp;Here, salve:

19nbsp;Usquene valuisti ?
24 Cur non tangerem ?

35nbsp;paene confregi foris.

36nbsp;Tetigi . .. et pultavi.

33nbsp;Dii ... omnes faxint

34nbsp;Metuo----ut possies.

35nbsp;aut quam subito

Cod. Leid.
imposissie in undam,
apage ac age te a me,
peccavisti iugiter,
poll ille potuit
ecquis istas aperit foris?
Heu! servos hic qmdem 'st.
O Theuropidem
Persalve!
utque invaluisti?
Quor non tangerem?
paene confregi fores,
tetigi et plutavi.
Dii .... omnes perduaxint

ne tuo____ut ut possies.

at quam subito

Fers. Edit. Bip.
2gt;1 Aedis ne attingite
38 qidn eloquere jam.

40nbsp;Nemo mtro tetulit,

41nbsp;Circiimspieedum, numqnis
est

50 Auram eii ademit
54 rediit a eoena

58nbsp;St, taee:

59nbsp;Ait venisse----ad se

62 Mirum quin ... diceret,
65 quae üle inquit:

68nbsp;me Acheruntem recipere

69nbsp;vita careo.

71 Defodit insepultum
73 inpia 'st habitatio.

75nbsp;St, st!

76nbsp;Hiccine percussit?

77nbsp;Vivom me arcessunt

78nbsp;Olisce hodie

„ conturbabunt fabidam.

79nbsp;Nimis quam formido,
„ ne . .., me opprimat.

80nbsp;Quid tute tecum

81nbsp;etiam tu fugis ?

82nbsp;Nil ego formido:
„ pax mibi est

84nbsp;Nil ego conmerui,

85nbsp;quid aegre'st?

„ quae res te agitat?

86nbsp;Quicum istaec loquere ?
89 nee, quae dico,

94 quantiun quis, fugies,
98 Quid ... negoti

Cod. Leid,
Aedes ne attigite
quin eloquere.
Nemo intro detidit,
Circumspicendum numquis

auramque et ademit
redit a coena
Sic tace,

Ait venisse .... ad sese
Mirum qui . . . diceret
quod iUi ait:

me in Acheruntem recipere
vita caro.

defodit in sepulchrum
simpla 'st habitatio.
Secede,

Hie me percussit
Vivom me accersunt
hisce hodie
contralabimt fabulam.
Nimisque formido,
ne ... me opprimant.
Quid tu tecum
etiam tu fuges?
Nihil ego formido:
pax est mihi
Nihil ego commerui,
quid aegre es?
quis te agitat?
Qidcmn ista haec loquere?
nec quid dico,
quantum quis fuge.
Quid negotii

Versus hujus scenae septinius:

Quod crediturns tibi fui, omne eredidi.
in Cod. Leid, non occurrit.

In Edit. Bip.
Vers.nbsp;tkanio.

45nbsp;Scelus, inquam, factum 'st jamdiu antiquom et vetus.

46nbsp;Antiquom id adeo nos nunc factum invenimus.

theuropides.

47nbsp;Quid istuc est, sceleste? aut quis id fecit? cedo.

In Cod. Leid.

tkanio.

Seelus inquam factum 'st iamdiu antiquom et vetus.

theuropides.

Antiquom id adeo nos nunc factum invenimus.
Quid istuc est, sceleste? aut quis id fecit? cedo.

In Edit. Bip.

theüropides.

60 Nempe ergo in somnis?

tranio.

Ita. sed ausculta modo.
61- Ait illum hoc pacto sibi dixisse mortuum.

Utmmque hunc versum Cod. Leid, non habet.

ACTUS TEETIUS. SCENA PEIMA.

danista, theuropides, tranio.

Vers. Edit. Bip.
3 in foro dego diem,

13nbsp;hei quam timeo

14nbsp;ut ut res ... sese habet,
Dixi herwde

„ Vae misero mihi!

Cod. Leid.
in foro ago diem.
et quam timeo
ut ... sese habet,
Dixi herele
Hei misero mihi.

Ed. Bip.
24 Negat, inquam.
27 obsecro hercule,
80 eccum servom Tranium,

37nbsp;frustra istic homo.

38nbsp;Misargyrides,

41nbsp;Hic homo 'st inanis.

42nbsp;istas mittis tricas?

44nbsp;Magis opportuuns advenire,
quam advenis.

45nbsp;argentum redditur?

46nbsp;ne clama nimis.

47nbsp;Ego ... vero clamo.
49 circiter meiidie.

53nbsp;verum hercle dico:

54nbsp;quid nugamini?

5 5 Eu,hercle, nae tu abi modo.
57 Meum peto.
60 hoc verbo eripite.
63 Quid tu, homo hominum

omnium teterrime,
63 Yenisti hue extentatum?
65 an mavis, ut aliquo abeat
67 quoi sortem vix dare licebit?
153 Euge, optume.

„ eccum dominus aedium

155nbsp;senatum consili

156nbsp;Igitur tum accedam hunc,

Cod. Leid.
quin cogita,
obsecro hercle,
Servom eccum Tranium,
frustra est homo,
mi Sartirites!
Hic homo inanis est.
istas mutiscis tricas?
Mains opportunus adventa.re

quam mine advenis.
argentum quaeritur?
ne clama.

Ego .... vero clamabo.

circiter meridiem.

verum erede dico;

quid hic nugamini?

Tu, hercle, nae tu abi modo.

me ut puto.

hoc verbo eripit.

quid tu, hominum omnium

teterrime,
Venisti hue tu extentatum?
an quod abeat
quin sortem licebit.
Euge, optume.
eccum aedium dominus
senatum consilii
Tum accedam hue.

Vers. 6 et 7 hujus Scenae in Edit. Bip.

6nbsp;Danista adest, qui dedit argentum fenori,

7nbsp;Qui amica est emta, quoque opus in sumtus fuit.
in Cod. Leid', sic se habent:

Danista adest, qui dedit qui amica est emta quoque.

Vermm 19 inter et vemm 20 in Cod. Leid. hi tres versus
iivserti snnt:

tkanio.

Cape hercle ohsecro cum eo una iudicem;
Sed eum videto ut capias qui credat mihi:
ïam facile vinces quam pirum volpes comest.
et iterautur versu 27 ut in Mit. Bipontina.

M,. Bip.

Vers.nbsp;teanio.

24nbsp;Negat?

THEÜKOPID£S.

Negat, inquam.

tkanio.

Perii oppido, quom cogito!

25nbsp;Non confitetur?

theuropides.

Dicam, si confessus sit.
in Cod. Leid. uno tantum versu sic leguntur:
tkan. Negat? Q,uin cogita. thetjr. Dicam si confessus sit.

Vers.nbsp;In Edit. Bip.

33nbsp;Scelestus, natus Diis inimicis omnibus!

34nbsp;Jam illo praesente adibit. Nae ego homo sum miser!

non dat Cod. Leidensis.

In Edit. Bip.
Vers.nbsp;danisxa.

37 Spes est de argento.

TRANIO.

Hüarus est frustra istic homo.
In Cod. Leid.

DANisT. Spes est de argento: hilarus est. tkan. Frustra est

homo.

In Cod. Leid, ad Vers. 45: danist. Quin miki argentum quae-

ritur? in margine eadem manu additum est femts.
Fers. 60: Eesponsiones omnis hoe verbo eripite, in Cod. Leid.
TEANio dicit, in Edit. Bip. Danista.

In Vers 66: XJrbem exsul linquat factus hic caussa tui, Cod.

Leid, duo verba: linqnat fadm omiiiït. Hic desi-
derantur praeterea 85 versus, qui versum 67 se-
quuntur; nempe a vers. 68: Eia, rrmtigia, ad me
redi. usque ad versum 153: Euge, optume, cet. vel
ut in Cod. L. legitur: Euge optume. Hos autem
versus in Cod. Leid, invenimus post „Illi erunt
bucaedae multo potius, quam ego Sim restioquot;, qui
versus, in LMU. Bip. idtimus Act. IV. Seen. 1, in
Cod. Leid, legitur post vers. 154 Seen. 3 Act. III.

ACTUS TERTIUS. SCENA SECUNDA.

simo, theuuopides, tkanio.

Vers. Edit. Bip.

1nbsp;Melius anno hoc

2nbsp;Nec quando esca... me ju-
verit

5nbsp;Non......üUco fuit,

6nbsp;quam solitum, dedit.

7nbsp;Voluit in cubiculum abdu-
cere me anus.

10 turget mihi uxor nunc, scio,

12nbsp;est intus

13nbsp;Quo magi_s cogito ego

21nbsp;Pejusque posthac

22nbsp;Si abitus____fecerit male,

25 Tempus.. est.. hunc alloqui

mihi.

31 Herde at te ego

Cod. Leid.
Melius hoc anno
Ne quidem ea meruerit

Nam......in loco fuit,

quod solum dedit.
Voluit in cubiculum adducere,
eamus.

turget mihi uxor, scio nunc,
si intrabis,
quum magis cogito
Peius posthac
Abitus.. fecerit male,
Tempus .. est.. hunc alloqui
me.

Herde te habeo, hau

Vers. Wil. Bip.
33 Hand boiiiun teiieo servom.
43 Nunc nobis omnia haec
49 Quid est? quomodo, pes-
sume?

50 Quaene subducta erat

53nbsp;Velim ut veUes,
„ Quid est negoti?

54nbsp;Eloquere.
„ Hems peregre venit.
„ Time tibi

55nbsp;Chorda tenditur :
inde in ferriterium:

60 quod ad te...memisit
63 Jam de istis rebus

63nbsp;Niimquid increpavit filium?

64nbsp;Tam liquidu 'st, quam
66 has aedis tuas.

69 Et'balineas
71 Dare volt uxorem filio,
73 sibi laudasse basce ait ar-
chitectonem

76nbsp;Nae üle malo quidem ab
opere exemplum petit.

77nbsp;bio audivit esse aestateni

78nbsp;Subdiu coli absque Sole
perpetuum diem.

80 Sol semper hic est usque

a mani ad vesperum,
87 I, voca.

91 Vehit hic autem alter

96nbsp;hunchaudscioanconloquar.

97nbsp;Quis nominat me?

98nbsp;Hero servos multunr suo
fidelis.

Fers. Md. Bip.

100 Quid ... tam diurestitisti?

102 lioc obtines tuum,

104nbsp;baud facile

105nbsp;hic esse et illic simul

107nbsp;Num moror?

108nbsp;ipse te ante ostium

112nbsp;quisque ruri metit.

113nbsp;haud liceret.

158 Apage istum a me per-
ductorem :

160nbsp;Ergo intro eo
„ i, licet.

161nbsp;Ibo intro igitur.
„ Agedum vide.

162nbsp;TkANIO. Est. THECROP.
Ubi canis est?

„ Abi dierecta. st!
„ abin' hinc in malam cni-
cem ?

163nbsp;st! abi istinc.

164nbsp;quam est aqua:
„ vise, ire intro

169 Sequere hac igitur.
„ a pedibus abscedam.

Cod. Leid.
quid ... tamdiu destitisti?
obtines hoc tuum,
haud factum facile
hic esse , illic simul et
Non moror.
ipse ante ostium
quisque rure metiat.
haud placeret.
Apage istum a me

Ego introeo igitur

üicet.

Ibo intro.

Agedum un?

Theueop. Et ubi canis?

Abi dierecte. Sim. est?
Abin hinc malam crucem:

Sim. est? Tran. abi hinc;
quam feta:
quavis ire intro
Sequere me igitur
ab aedibus abscedam.

In Edit. Bip.

Versus hujus Scenae

15nbsp;Neminem sollicitât sopor.

16nbsp;Ire dormitum odio est. nunc vero mihi

17nbsp;Exsequi, cet.

In Cod. Leid.
Neminem sollicitât sopor , ire dormitimi odio est.
Exsequi, cet.

Vers. 31 iu Mit. Bip.

simo.

Amice facis,

ûuom me laudas.

tkanio.

Decet certe.

simo.

Herole at te ego, cet.
in Cod. Leid. sic habetur:

Sim. Amice facis
Q.uom me laudas: decet certe; hercle te habeo, hau, cet.

Vers. 32-38 in Cod. Leid. manei sunt et laeeri ;
33 Bonum teneo servum

Eia mastigia a meridie amisticero

Quid nunc quam mox. Tean. Qd. est? Sim. Quod solet fieri.

Hicnbsp;Tkan. Qd id est?

Sic decetnbsp;morem geras

Vita quam sit brevis simul cogita.

Hem vix tandem pcepi sup his reb nostris te loqui.

Musice, cet.

Edit. Bip.
Vers.nbsp;simo.

53nbsp;Velim ut velles , ïranio. Sed quid est negoti?

54nbsp;Eloquere.

tranio.

Herus peregi-e venit.

simo.

Tune tibi

55nbsp;Chorda tenditur : inde in ferriterium:
66 Postea in crucem recta.

tuanio.

Nmic te ego per genua
57 Obsecro, ne indicium hero facias meo.

— 3ö —
simo.

E me,

58nbsp;Ne quid metuas, niliü seiet.

te-inio.

Patrone, salve.

simo.

59nbsp;Nihil moror miM istiusmodi clientis.

CoA. Leid.

Velim ut tu velles Tranio. Sed qd e negotii? Tkan. Eloquar.

Tuusne

Herus pegre venit, tune. tkan. Cor tenditur.
Inde ferri iterum postea hem obseero,

Nem inditium hero facias meo. Sim. e me ne qd metuas

mihi seiet.

Tean. Patrone salve. Sim. nihil moror mihi istiusmodi clientis.

Vers. 69 et 70 in Cod. Leid.
Et balneas et ambulacrum

Et porticum. Si. qd csomniavit? Te. ego dicam tibi.

Nec mihi, prima verba vers. 82 in Edit. Bip., sunt in Cod.
Leid. ultima versus praecedentis.

Vers; 85. Attamen inspicere volt: in Cod. Leid.. non Tranio,
sed Simo dicit.

Vers. 94. Habent: hoc verbo in Cod. L. versus praecedens
ckuditur.

A versu 96: Nunc haud scio an conloquar, in Cod. Leid.
nova incipit Seena.

Vers. 107: Age, — incipit liune versum, in Cod. Lj-mI. ver-
sum praegTessum claudit.

Vers. 108 incipit a voce nenex, in Ood. L. hac voce versus
praecedens finitur.

Vers. 110. Quid tandem? Cod. Léd. versui praegresso jungit.

Post vers. 114 : Lucri quidquid est, id domum trahere opor-
tet , in Cod. L. Tranio dicit: „ Latius demum est operae
pretium ivisse,quot; unde in Mäit. Bip. itieipit versus 155; in
Cod. Leid. hoe loco versus 39 omissi sunt; Iii autem in Cod.
Leid. inveniuntux post vers. 27 act. IV. scen. 1 Edit. Bip.,
quae Seena in Cod. Leid. scenae 2 act. III. jiincta est. Vid.
pag. seq.

Vers. 160, 161, 162, 163 et 164 in Cod. Leid. sic se habent:
th. Ego introeo igitur sine pductore. s. ilicet. t. ibo intro.
tb. Manesis videam ne canis, th. agendu un? S. et ubi canis.

te.

Abi dierecte S. est? te. abin Mtic malam crucem, at etiam
Eestas S. est? te. abi hinc; nibil pericli est, age tam placida est
Quam feta: quavis ire intro audacter licet.

Versus 165 sqq. ut in Edit. Bip. ; at post Vers. 169 , quo
in Ed. Bip. haec Seena finitur, et ubi Seena tertia incipit.
Cod. Leid, pergit his verbis:

„Servi qui quom culpa carent tamen malum metuunt,quot; a
quibus verbis in Ed. Bip. Actus 4 Seena 1 initium sumit;
poiTO in Cod. Leid, sequentes versus hoc modo exarati sunt :
Hi soient esse heris utibiles; nam illi qui nihil metuunt,
Postquam sunt malum meriti, stulta sibi expetunt consilia.
Exercent sese ad cursuram, fugiunt, sed hi si repnsi snt
Eaciunt a malo peeidio quod nequeunf
Augent expauxiUumnbsp;'nbsp;déparant

Mihi impectore consiliinbsp;inalam rem prius

Quam ut meum

Ut adhuc fuit mihi, corium esse oportet sincerum,
Atq ut vetem veruerare si huic imperabo, probe tectum habebo

malum.

Cum impluit certos ne impluat mihi: nam ut servi volunt
Esse herum ita solet boni improbi sunt malus fuit.

Fers. 18. Nam cet.

19 finitur vocabulis: ut eant, et vers. 21 verbis: ire vis.

Fers. Edit. Bip.
21 Scio, quo properas:
23 Hoc pretium inde abstuli.
ita abii foras, solus

2.5 die crastini
27 minoris pendo

Cod. Leid.
Scio quod properas :
Hoc pretium unum auseultavi
foras. (Sequens versus a
Solm inchoatur.)
di crastini
minori spero

Mirum sane prope ad finem Imjus Sconae insertos inveniri versus
115-155, quos ad Act. III, Seen. 2 omissos esse notavimus.

Edit. ■ Bip.
Vers.nbsp;tranio.

116 Morare herele, quom verba facis. subsequere.

theuropides.

In Cod. Leid.
Morale herele facis; subsequere, fiat.

117 adduxi tibi .hominem.

119 Dii te ament.nbsp;Dei te ament.

„ Inspicere te aedis has velle Inspicere aedis te has velle

aibat mihi.
123 Ab! cave tu

127nbsp;atque te existumo humano
ingenio.

128nbsp;otiose perspeetas,

aiebat mihi.
Ah tu cave

ac esse existumo humani in-

genii.
otiose perspecta,

Inter vers. 129 et 130 in Cud. Leid. Iii duo versus inveniuiitur:
„Vin q perdueitet. Te. apage istum perductorem, no placet.
Si. quid est! Te. errabo potius q perductet quispiam.quot;
qui iidem fere sunt ac vers. 158 et 159 Mit. Bip.
Vers. 130 in Cod. Ms. sic legitui-:

Viden vestibulum ante aedis hoe ambidaerum cuiusmodi!
Vers. Edit. Bip.nbsp;Cod. Leid.

136 pro istis duobus,nbsp;pro istis diebus,

139 tarmes seoat.nbsp;terram secant.

143nbsp;Viden' coagmentanbsp;viden omamenta

144nbsp;ut connivent,nbsp;ut convenit,

145nbsp;Ut quidque magisnbsp;ut quidquid magis
148 ut conspicere possies. ut conspicere possis.
150 tu isto ... obtuere, tu istac . .. obtuere,

153nbsp;aetate non quisnbsp;aetati non quis

154nbsp;vehementer placent.nbsp;vehementer iacent.

His versibus conjungit Codex Leid. versum:
„Uli erunt bucaedae midto potius quam ego Sim restio,quot; qui i,
Edit. Bip. ultimus est versus Act. IV. Seen. 1. incipientis a
„Servi, qui emu culpa carint,quot; cet.

Codex Leid. autem deinde hoc modo pergit:
Mane tu atque assiste illico: Tra. molestus ne sis, nemo dat.
Cujus versus prior pars in Edit. Bip. iuitium est Act. IV.
Seen. 3; pars vero posterior est initium vers. 69 Act. III.
Seen. 1. (Vid. pag. 35.)

Porro in Cod. Leid. legitur:
Age quid lubet. tu solus credo foenore argentum das;
Cedo fenus. Tr. foenus illic foenus hie, nescit quidem
Nisi foenus fabularier. Vetro te neq ego tetriorem bellum
Vidisse me unquam quam te censeo.
Non edepol cet.

Quos versus Edit. Bip. Act. III. Sc. 1. sic exhibet:

yf^g^nbsp;tuanio.

69nbsp;age quid lubet.

70nbsp;Tu solus, credo, fenore argentum datas.

danista.

71nbsp;Cedo fenus. redde fenus. fenus reddite.

72nbsp;Daturin' estis feuus actutum milii?

73nbsp;Date milii fenus.

teanio.

Feims illic, feuus liic.

74nbsp;Nescit quidem nisi fenus fabularier

75nbsp;Yeterator. neque ego tetriorem beluam

76nbsp;Vidisse me umquam, quemquam quam te, censeo.

Vers. Edit. Bip.nbsp;Cod. Leid.

78 Calidum hoc est, etsinbsp;Callidum hoc est, etsi

procul abest. urit maie. procul abcs tu ita maie.

Versus 79, 80, 81 et 82 Cod. L. dat hoc modo:
Quod illud est foenus. tea. et sortem dabit pater,
Quom advenit peregre non multo prius.
Is tibi foenus et sortem dabit, ne concüiare quid nos porro

postules.

85 Quid____gnatum conpel-

lat meum 86 Sic,

88nbsp;Obici argentum huie ob
os inpurae beluae.

89nbsp;Jube homini argento os
verberarier.

93nbsp;paullum id quidem est.

94nbsp;videtume obsecro

97nbsp;id me scire expeto.

98nbsp;Adeo etiam

100 Die te datui-um, ut abeat.
theue. Egon' dicam dare?

105nbsp;Tuus émit

106nbsp;in mercatura vortitur.

107nbsp;Ain' tu, aedis? Te. acdis,

Quid____gnatum compeUat

■ sic,

Obi argentum ob os impurum
beluae.

lube in hominem argenteos

verberarier.
{Tlimropides, non Banista, didf).
videtur obsecro
id me scire exspecto.
Abeo etiam
{ahest)

versus 104
in mercatum advortitur. {mer-
catmi vers. praeced. claudit.)
Ain tu aedis: Te. inquam.

_ u —

inquam; sed sein' quojus- Sed quoiusmodi?
modi?

108nbsp;Qui scire possim?nbsp;Qui scire possum?
Quid est? Vers, hmc claudit.
Ne me roga. Versimi 109 incltoal.

109nbsp;elamorem merum.nbsp;canorem merum.

Versum 110: Bene herele factum, quid? eas quanti destinât?
Cod. Leid, finit his verbis: etiam respicis. Deinde pergit;
Mihi molestus ne sis. tra. Vide ut fastidit simia!
Qui versus in Ed. Bip. in initio habentur Act. IV. Seen. 2,
ubi personae loquentes sunt servus, phaniscus, theuropi-
des; in Cod. Leid. vero tranio et danista.

Ve^-s. In Edit. Bip.
4 quid id ciu-as?

6nbsp;Ego enim

7nbsp;Dicam ;
„ perduci poteris

8nbsp;te herus tarn amat.

9nbsp;Vah! Oculi dolent.
11 Nummos, initimn hujus versus, in Cod. L. eimi praecedente

versus cohaeret.

13 Maledieam
13 eulciteUam

15nbsp;i advorsus.

16nbsp;herele, Phanisee, abstine

21 Nequam homines, ita sunt :
33 male me mulcet.

{Versum 11 claudit.)
culcituUam
advorsus. (i omisso).
herele abstine {versum clau-
dunt, reliqua cum versu sq.
juncta smit.)
versum praegressum finiunt.
male me mulctet.

Vers In. Edit. Bip.
1 lioc mercimoni?
3 me scio

3nbsp;abjectas aedis,

4nbsp;Ecqiiid placeut,

9 mercimoni lepidi! si hercle
11 Numquam accipiam.
„ Si, here, te . .. cupias,

tranio.

16nbsp;Haud nummo amplius.

theurop.

17nbsp;Hodie accipiat.

19 ne quid eaptioni mihi sit,

si dederim
32 Qui tibi numquam
23 eam mihi debeo gratiam

atque animo meo.
35 Nunc abi; i rus.
26 Licet.

28 Uicam, ut hic res sint qui-
etae,

In Cod. Leid,.
mercimonii?
me scito
ablectas aedis,
Ecquid placeant.
mercimonii lepidi! herclc
Numquam accipiem.
Si recte te ... cupies,
tiieuropides.

At imo amplius hodie
accipiat.

ne quid eaptioni mihi, sed si

dederim
Quia tibi unquam
eaudem inis gratiam. (Theuro-

pides respondet.)
Nunc abi rus.
Lubet.

Dicam, ut huic res sunt qui-
etae,

In Cod. Leid, hic incipit nova Seena hoc versu:
„Hic qd neq convivar sonitus itide ut anthacfuit,quot; qui versus
est 23 Act. IV, Seen. 2 Edit. Bip.

Vers. In Edit. Bip.

24nbsp;neque alium quemquam

25nbsp;quid illi homines quaerunt

phaniscus.

26nbsp;Pergam pultare ostiiun.

In Cod. Leid.
neque aliquem
quid illic homines quaenint

danista.

Pergam pultare ostium. (Us-
que ad finem hujus Scenae
danista loquitur, ubi in
Edit. Bi.p. phaniscus.)

Fers. Edit. Bip.
31 nimium es delicatus.
33 Quoi homini?

33nbsp;te esse arbitror

34nbsp;bic Phüolacbes adulescens

36nbsp;nisi liüic liodie emigravit,
„ certo scio 37 Hic liabitare.

37nbsp;jam hic nemo habitat.
89 Nemo habitat? hem!

theüuopides.
• Ita profecto.
41 Abiit, niomquam hic tridu-
um in unum desitum est
esse et bibi.

43nbsp;quid ais?

„ Triduum in unum

44nbsp;Qui Philolaches?

45nbsp;Hei! hei! occidi,

48nbsp;Cum hero vostro?

49nbsp;Vide sis, ne forte

50nbsp;Atque ibi meUuscule,
„ satis fuerit,

51nbsp;Ita dico, ne ad alias...
deveneris.

52nbsp;Scio, qua me ire oportet:
„ et quo venerim, novi, loci.

53nbsp;quojus est pater

54nbsp;postquam pater abivit

55nbsp;Liberavit.

56nbsp;Ma «v 'a.t:ó'üui

57nbsp;amicam destinatam Philo-
lachi?

58nbsp;Ajo.

Cod. Ijeid.
nimium delicatus.
Cui homini?
te esse arbitro
hic Phüolaches
nisi hie hodie emigravit,
certos scio hic liabitare.

(hic verms finitur).
Iam nemo habitat.

{egone? hunc versum claudit).
Nemo habitat.

thetjäopides.

Habitat profecto.
Abiit, hie nunquam triduum
unum desitum esse et bibi
est.

quid agis?
Triduum unum
Qmd, Philolaches?
Hei! occidi.

Vermin praegresswm clazidunt.

Atque ibi nielius,
IJic finitur versus.

Ita dico, ad alias---- ne

veneris.
Scio, quo me ire oportet:
et quo venerim novi loqui,
cuius est pater
postquam abiit
(versum praecedentem claudit.)
ma ton Apollo,
amicam destinatum Philola-

ehem.
(ver-ws 57 chuditur.)

Fers. Ed. Big.

59nbsp;perpotasse assiduo

60nbsp;duid, is aedis emit liic
proximas?

61nbsp;dedit taic quae essent pig-
nori?

62nbsp;Neque illud ajo.

„ patrem dlic perdidit.
67 Tranio:

„ is vel.....possiet.

69 Facta ita,

71nbsp;Quid istac pultas, ubi nemo
intus?

72nbsp;comissatum abisse.

74 Milii, nisi herum metuam
„ qui tergum tegam.

Cod. Leid,
sunt ultima ve-rha vers, praec.
Quid ais, aedes hic proximas?

dedit usque pignori?

Neque istud aio.
patrem illic perdit.
(versum 66 claudit).
is vel .... potest.
Facta,

quid ita pultas, ubi nemo

intust?
comessatum abisse.
Mihi? nisi herum ut metuam
qiü tergum queram.

ACTUS QUAETUS. SCENA TERTIA.

theuuopides, simo.

In Edit. Bip.nbsp;In Cod. Leid.

1nbsp;Perii hercle,

„ ut verba audio,

2nbsp;hinc modo
orasque ultimas

4nbsp;circmnvectus,

5nbsp;Verum jam scibo:

6nbsp;A foro

10nbsp;efferri foras:

11nbsp;vixisse aibant.

12nbsp;requiritas?

14nbsp;te vocare censeas.

15nbsp;Verum eras,

„ nisi quis priais

Peri hercle,
ut audio,

Fersmn, primum, claudmt.

circumventus,
Vemm iam ibo;
Versus quartus clauditiir.

.... Septimus......

Vixisse aiebant
Versus octavi fmk est.
evocare censeas.
Fei-sum 10 daudmrt.
nisi prius

Vers. Ed. Bip.

16nbsp;vel apud te coenavero.

17nbsp;Ne istuc quidem

18nbsp;Maxume.

19nbsp;Minas quadraginta
„ quas sciam.

20nbsp;A Pliilolachete.

21nbsp;Multo id minus.
23 at quidem tu,

25nbsp;quod .... tecum luc filius

26nbsp;Negoti gessit.

„ ut ille liic gesserit,

27nbsp;negoti quidquam? at quo
die?

29 Non memini quidem hercle.
.30 postules.

32nbsp;accepisse

33nbsp;responde mihi.

34nbsp;aibat ..,. dare,

35nbsp;hinc veUe aibat in tuis.

Cod. Leid.
apud te coenavero.
Vermm 11 finiunt.

.... 12 .....

Minas triginta
qi iam

Veisiim 13 claudmt.

.... 14 ____

amp;mo dicit, non TJwuropides.
quod . . . filius hic
Negotii gessit.
ut hic iUe gesserit,
negotii? quidnam aut quo die?

Non mihi qd hercle.
Vemmi 22 daudit.

.... 23 .....

.... 24 .....

aiebat .... dare,
hoc veUe aiebat in tuis. (Post
haec verba Theurop. dicit:
Habeo satis.)

In Edit. Bip.

Va-s.nbsp;theuropides.

36nbsp;Hinc aedificare volui?

simo.

Sic dixit milu.
THEEKOriDES.

37nbsp;Hei mihi, disperül vocis non habeo satis.

38nbsp;Vicini, interii, perii!

In Cod. Leid.
THEUR. Hic aedificare voli. si. Sic dixi mihi.
THEUR. Hei mihi, disperii! Vos, o nunc vicini,
Perii, interii!

— 49 —
In Edit. Biß,

ïheukopides.

39nbsp;..... Immo exturba\-it omnia.

40nbsp;Te ludifieatiis est et me hodie indignis modis.

In Cod. Leid.
theukop. Immo exturbavit omnia.
siM. Te Indifieatust. thecb. me hodie indignis modis.

In Edit. Bip.nbsp;In Cod. Leid.

41nbsp;Qmd tu ais?nbsp;Quid tu agis?

42nbsp;Te bidificatus et menbsp;diludifieatust me

47 hodie ille ludifieatus est.nbsp;hodie ludifieatus est.

ACTUS aUINTUS. SCENA PRIMA.

tbanio, theüropides.

Fers. In Edit. Bip.nbsp;In Cod. Leid.

1 in rebus dubiis, nauei nonnbsp;in rebus dubii is nauei non
erit. erit.

3nbsp;filium... areesserem,nbsp;filium ... aeeerserem,

4nbsp;Abii illa ... ad hortumnbsp;Ab iUo .. . ad hortum
9 Quem quom eonvoeavi,nbsp;Quoniam eonvoeavi

10nbsp;Ubi ego video rem vortinbsp;Ubi egomet video verti rem

12nbsp;Ut ne quid possitnbsp;Ut quid sit

14nbsp;Sed quid hoc est,nbsp;sed quid est hoc,

15nbsp;gustare ... sermonemnbsp;gustare ... sermones
17 continuo exsiliatis:nbsp;continuo ex illatis

Hunc versum in Codice Leid, subsequitur:
„Talentis a magnis totidem qd ego et tu sumus.quot;
qui versus est III Act. III. Sc. 1 in Edit. Bip. et sie sese
habet: Talentis magnis totidem, quot ego et tu sumus.

112nbsp;Sed ... . has deditnbsp;Sic----has dedit

113nbsp;Hinc sumsit, quas ei dedi- Hic sumsit qi ante dedimus.
mus.

Vers. Ill Edit. Bip.
11-t post([nani haeco aedes ita
eraiit,

116nbsp;Bene hercle factum.

„ Heus, jam appétit meridies.
(Danista dicit.)

117nbsp;nos enicet.

118nbsp;Et sors et fenus.

120nbsp;Velim quidem

121nbsp;meeuni rem habe.
fTJtewropides dicit.)

„ abs te petani.

In Cod. Leid.
postquam hasee aedes viderat,

versum praegresmm claudunt.
Heus, iam appétit meridie.
(Tranio dicit, et quae se-
quuntur.)
nos eneeet.

praecedentem vermm, flniunt.

mecum rem habet.

(Banista dl/;it.)
abs te petit.

1». Edit. Bip.

THEt'llOPTDES.

122 Petito cras.

DANIST.A.

Abeo: sat habeo, si cras fero.
In Cod. Leid.

theur. Petito cras: abeo. dan. Sat habeo, si cras fero.

124nbsp;Ita mea consilia perturbât
paenissime.

,, mea consilia

125nbsp;Nidlum . . . genus est ...
tetrius,

128nbsp;Ecce autem perii!

129nbsp;quid siet.

131 Nisi, ut......dicam

133nbsp;Calidum .... mendacium.

134nbsp;id rectum 'st dicere.

135nbsp;Jam conmentu's?

,, Dii istum perduint!

Mea consilia perturbât plenis-
sime.

Versm praecedens Jinitur.
Nullum ... genus ... tetrius,

Versum praec. claudunt.

Nisi......dicam

Callidum .... mendacium.
id decretmn 'st dicere.
lam commentu' es? (Ultima

verba versus praegressi.)
Dii istum.

Vera. In Mit. Bip,
138 argentum

140 Non____emit .... has.

,, Cupio

142nbsp;Atque evocato----

„ ad te, Tranio.

143nbsp;Eeee autem iterum

„ quid ego dicam nescio,

144nbsp;ad ... saxum me... ferunt.

145nbsp;non hercle, quid nunc fa-
ciam, reperio:

146nbsp;Manifesto teneor.

„ Evocadum aliquem

147nbsp;at hic sunt mulieres:
150 dum exis, te opperiar

In Cod. Leid.
Versus 137 clauditur.
Non ... emit.
Versum 140 fiwit.
Atque evoca.... (verms praec.

finitur.)
atteterno.

Versum 142 claudunt.
quid dicam nescio,
ad saxum ... me eiferunt.

(Finis verms praegressi.)
hercle, quid nunc faciam?

Codex deinde hoc modo pergit;
20 Res palam 'st. nunc te videre meliu 'st, quid agas, Tranio.
23 O mortalem malum!nbsp;0 mortale malum!

35 Verba dare iUi non .... Verba illi non____potest.

potest.

27 assum praesens praeseati tibi, id siun praesens praesenti tibi
39 oppoi-tune advenit.nbsp;opportune adveniet.

33nbsp;Quid jam? Scio, cel.nbsp;omnino ahest.

34nbsp;neque se has aedisnbsp;neque se hasee aedis

r

Fers. in Edil. Bip.
37 neque . . . argentum datum,
f

39nbsp;numquam . .. dabit.

40nbsp;in jus jube ire. theueop.
jam mane.

43 si igitur ego areessam

„ Factum jam esse
43 mancipio poseere.
„ hóe primum volo,
„ censeo.

48nbsp;Ne occupassis ... aram.

„ Scies.nbsp;*

49nbsp;Quia id enim ... volo,

50nbsp;tante apud judieem----fa-

cilius.

51nbsp;Quod agis, id agas.

53nbsp;Nescis tu quam metieulosa

54nbsp;Sic . . . hinc ... dedero.

55nbsp;Tum .... sunt

58nbsp;nihü quaesti siet.

59nbsp;Qui tandem? th. Probe

60nbsp;Me emunxti.

„ Vide sis, sati' ne recte?
„ num mucci fluunt?

61nbsp;Cerebrum .... omnem . . .
emunxti meum ?

64nbsp;id hodie inultus designaveris;

65nbsp;jubebo .. . sarmenta,

66nbsp;Ne faxis: nam elixus esse.

Ih Cod. Leid.
neque argentum . . . datum
esse.

numquam ... mihi dabit.
in iussi veniam. (Simt quoque

Trmmnis verha.)
igitur si ego acersam
Factum esse iam
mancipio poposcere.
primum volo,
est hujus versus ßnis.
ne occupassis . .. arma.
Sies.

Quia enim id ... volo,
tantum apud iudicem .

cilius.
Quod agas, id agas.
Nesis quam metieulosa
Si ... hinc ... dedero.
tune .... sunt
nihü quaestis id.
Tandem th. probi
me emunxit.
Viden si satin et recte?
nmnmi hue fluunt.
Cerebrum .... omnem . . .

unexi mero.
hodie invitus destinant.
iube . .. sarmen ,
Ne faxis sis; nam ellisus esse.

ACTUS QUINTUS. SCENA SECUNDA.

callidamates, THEUKOPIDES, TKANIO.
Vers. In Edit. Bip.nbsp;In Cod. Leid.

1 Ubi somnum sepelivi om- Ubi somnium sepelivi, om-

Ven. In Mit. Bip.
nein, atque .. . crapulam

3nbsp;Quoque modo . .. advenien-
tem servos ludifieatus siet,

4nbsp;Ait: sesemetuereinconspec-
tum illius oecedere.

8 Sic talem,... Dii te ament,

10nbsp;si tibi non übet.

11nbsp;Quiau' me ... autumo?

13nbsp;mitte ista, et ito ad me ad
coenam.

„ Die venti;irum.

14nbsp;tu .. quid confugisti... ?
16 utriusque disceptator,

18 absente te:
21 Hercle mihi
„ quam es orator catus.

23nbsp;Enim istic captio est.-

24nbsp;ne metuam igitur,
„ et ut tu

25nbsp;Jam minoris omnia facio,
prae quam

27nbsp;Sapere istac aetate oportet,
qui sunt capite candido.

28nbsp;Quid ego nunc faciam,

„ Demipho, aut Philonides?

29nbsp;Dieito iis,

31nbsp;sine vicissim me loqui:

34nbsp;quae fecit quia te scire seit.

36nbsp;Seis .,. ülam aetatem

37nbsp;nobiscum una fecit:
42nbsp;quod lubet:

44nbsp;dat istam veniam.

45nbsp;Tamen ctsi pudet?

In Cod. Leid.
nemque ... crapulam,
Quoquo modo ... a servo ludi-

fieatum sit,
ait se metuere ia conspectu ac-

cedere.
tale ... Dii te ament,
Si re non libet.
Quin me ... autumo.
mitte ista haec, et ad me ad

coenam.
Die iturum.
tu ... quod confugisti,
utrisque disceptator,
absente:
Herile mihi
qs es orator catus.
Sunt Theuropidis verba.
ne metuam,
ut tu

lam minori scio pdam. (Tranio
dicit; tum TImmpides: qui-
bus modis etc.
Sapere ista actate oportet,
quis capite candido.
Quid ergo nunc faciam,
Dephilo aut Pliilomontes?
Dicito his,

sine me vicissim loqui:
quia fecit quae te scire seit.
Seis .,. ülac aetate
una nobiscum fecit;
vers. 43 incJioant.
istam veniam
tam etsi pudet?

Vers' In Mit. Bip.
46 Tnterimam liercle ego, si
vivo.

49nbsp;pesstun premam.

50nbsp;Mitte quaeso istimc.

„ Hem, viden' ut restât

51nbsp;Traiiio, quiesee, si sapis.

53nbsp;Niliil opus est profecto:

54nbsp;Nolo, ores.

„ Nolo, inquam, ores.
„ Nequidquam nevis.

55nbsp;Hanc modo unam noxiam;
imam, quaeso, fac caussa
mea.

56nbsp;cras jam conmeream
58 Age abi.

In Cod. Leid.

Interiinam liercle, ego iubeo
(dicit Callidamates.)

Ab his verbis vers. 50 incipit.

Mitte quaeso tu me. (Tranio
dicit.)

Viden ut restât

Tranio quiesee.

Nihil opus profecto.

Nolo.

Nolo, nunquam oras.

Nequicquam venjs. (Theuro-
pides dicit.)

Unam modo hanc noxiam

quaeso caussa mea.

gram commeream si

Age habe.

QUAESTIONES.

I.

Quo antiquior Codex Ms., eo ferme emendatior auctoris
lectio est.

II.

Praeter libros Mss. maxime vetenimae editiones adliibendae
sunt, quarum baud multo minor, quam scriptomm libroram
est auctoritas.

III.

De Plauti Mostellaria dici potest, ut ea exhibeat dicta casque
facetias, quae cum veris, quas agere videmus, personarum
moribus et cum vero rerum habitu et natura argumentoque
coneiliari queant.

lY.

In Mostellaria condenda exemplum Graecum secutum esse
Plautum, quamquam non diserte monemur, multa tamen adsunt
vestigia Graeca, qiiae nos dubitare non sinunt.

Y.

Acrosticliides, Plauti fabulis praefixas, quae Prisciani esse
quibusdam videntur, Plautinae aetati tribuendas vel Plauto
ipsi viudicanda? rensemiis.

Plautus ex. se ipso eruendari posse videtur..

VII.

Leetio Plauti et Terentii ad eognoseendam interiorem Eo-
manorum vitam utilissima.

VIII.

Veterum Mytliologiani in historiae antiquae studio minime
negligenda.

IX.

Non immerito dicuntur Plioenices antiquissimae historiae
Batavi.

' X.

In antiqua historia tractanda ratio ethnographica, in recen-
tiore vero ratio synehroniea universe praeferenda videtur.

XI.

Eomanos cum Graecis jam dudum ante bellum Tarentinum
commercium habuisse, idque in illorum linguam, artes et in-
stituta non exigui fuisse momenti, jure statui posse arbitramur.

XII.

Gladiatoria apud Eomanos humanitati contraria sunt.

XIII.

A Dictatore Eomano ad populum nulla provocatio fuit.

XIV.

Haud probanda mihi videtur nonnulloinim Criticorum sen-
tentia, qui Horatii librum de Arte poëtica opus indigestum
aut perturbatum esse statuunt.

Omnes, quotseio, interprétés haec Tereiitii verba Andr. 1.1. 15;

sos. Gaudeo,

Si tibi quid feci aut facio, quod placeat, Simo;

Et id gratum fuisse advorsum te, habeo gratiam.
ita accipiunt, ut gratmn significet jiicundmn, et advorsum te
dativi t'ài vice fungatur. Quod num recte fecerint, vehementer
dubito.

XVi,

Lectio Vulgata vidpecuh in lloratii Epp. I. 7, 3!) recte
defendi potest.

XVIL

Eloquentiae opportunitates majores habueruut Autiqui quam
Eecentiores.

XVIII.

Praeclare Wyttenbachius: „Sed hic nimirum est fructus
philosophiae longe ubenimus, ut vitia minuamus, virtutes
augeamus, et quotidie aliqua parte superstitionis, erroris, vitii
pravai-umque opinionum liberemur.quot; Lect. a Clar. Mahnio
edit. pag. 33.

XIX.

Magnum est illud Catonis effatum; malle se virmi honuui
esse quam vlderi. At simul tamen tenendum est Platonis mo-
nitum (de Legg. XII. 150): ^pi) Sf ovt^orstrsfi aiincfou tioisI-
o-ä^f T3 5o«£7i/ àyaSoû? eTvkj toTçnbsp;Vi SoxsTv.

XX.

Praedarum Solouis dictum, quod logimus apud Valeriulu
Maximum Vll. 3, § 2-. Si iu unum locum cuucti mala sua
eoutulisscnt, futurum, ut propria deportare domuui, quam cx

cominuni miseriamm acervo portionem suam ferre mallent, —■
expressisse videtur Herodotus VII. 152, ubi scribit: sÎTrcivrig
avôpùiTTOi T« oMviia xciM, fç fAsaov ffvvsvs'maisv, àWd^ciffècti
ßovxoiisvot toïm vm'^ioiffi, iykv^av'ts(; av £? tst, tsv tré^^ai;
xcixà, àffyruffiaç 'éxccittov avrèav aaod^sfoiato Iwiau to. id-

svsiku,vto,

XXI.

Nihil fere ant ad honesta quaeque peragenda effieaeiua, aut
ad inhonesta detestanda aptius inveniri potest, eo Pythago-
reorum placito, quo praeeipiebant :

TTdvriav Ss fcä^^iffT' eillt;r%vv£a irxurav.

Aur. Carm. vers. 13.

XXII.

Inseriptio templi Delphiei : rvwö» ««i/tov, prorsus refert
philosophiae Soeratieae indolem.

XXIII.

In llepubliea gubemanda boni mores plus monienti, quam
bonae obtinent leges.

XXIV.

In adoleseentiae institutione laudanda est sockatis ratio,
quam eommemorat Xenophon, Mem. IV. 3 , 1 : to f(êv oSv
^sxTixovç xcii TpuxTixovt; XCÙ jMiiK�V(jcoùç yiyvEO-Sat roîç
trvvivraç ovx 'éiTTrsvSiv, kXKa, TrpoTspcv rovrav iiero ;cpgt;)Vfl!(
truippoo'iyviiv avTOi^ lyyEVfirSas».

XXV.

Non immerito Hemsterhusius statuebat Latinam linguam
Graeeae sic aptain et nexam esse, ut qui alteram ab altera
distrahat ae divellat, animi et corporis discidium inducere
videatur. Kuhnkcnius in ejus Elog. pag. 13. '

— 59 —
XXVI.

Haec Hem-ici IV, ülius Fraiiciae regis, senteiitia, quam
refert kollin, de la manière d'enseigner les Belles Lettres,
torn. I, pag. 3: „La félicité des roiamies et des peuples, et
mrtout d'wi Etat chrétien, dépend de la bonne éducation de la
jeunesse, où Von a -pour lut de cultive)-, de polir par Vétude des
sciences l'esprit encore hrut des jeunes gens; de les disposer aind
à remplir dignement les différentes phces qui leur sont destinées,
■tans quoi ils seraient inutiles à la Bépublique; enfin de leur ap-
prendre le culte religieux et sinècre que Dieu exige d'eux, Vat-
tachement imiolahle qiCïls doivent à leurs parens et à leur patrie;
le respect et Vobéissance qu'ils sont obligés de reïidre am Princes
et aux Magistrats.quot; cnm ceterarum tum imprimis antiquarmn
litterarum Doctoribus in erudienda juventute curae esse debet.

SS«

quot;y

S V'

^ quot; .t'A