DISSERTATIO MEDICA INAUGURALIS

de

DIARRHOEA.

* ft

'j

lt;ilt;

Î,

DISSERTATIO MEDICA INAUGURALIS,

DE

DIARRHOEA,

QUAM,

favente sümmo numine,

EX AUCTORITATE RECTORIS MAGNIFICÏ

BERNARDI FRANCISCI SUERMAN,

MED. DOOI. MX JPnOF. OBH.,
MEG KON

AMPLISSIMI SENATUS ACADEMICI COI^SENSü

ET

nobilissimae facultatis medigae degreto,

SUMMISQUE IN

MEDICINA

HONORIBUS AG PHIVILEGIIS,

A.CADE1HIA. RHEMO-XRAJECTIWA,

RITE AC LEGITIME CONSEQUEWDIS ,
ERUDITORUM EXAMINI SÜBMITTIT

JANUS BRUNE,

IlJBZjt- eSLBVS,
A- D-:XXniM. OCTOBRIS, A. MDCCCXLVII, HORA V.

TIEL^ ,

APÜD A. VAST liOOBT.

MDCCGXLVir.

r ^

^Td rm ^ytTüizw

ir

r

,7iuiJ4v

Ifï

f'f'

V

PARENTIBUS
optimis, garissimis,

SACRUM,

PRAEFATIO.

Çuum, ex lege Academica aliter ßeri nequeät,
^mn, qui lauream Doctoralem petat, specimen
^liquod exhiheat, huicce legi, ßnitv mei academici
^tudii curricula, pro viribus satisfaciam. Quot
fiutem et quantis difficultatibus prematur argu-
''^enti alicujus tractatio, non opus est, ut di-
^dni. Quamohrem, quidquid in hoe specimine
elahoratum inveniant vel omissmn putent
Lectores henevoli, id virium juvenilium tenuitati
'Concédant, etiam atque etiam rogo.

^ntequam vero hoe qualecunque opus ad finem
P^^'ducam, pium mihi superest officium, ut Vo--
Viri Clarissimi, Suerman, Schroeder van der
^olk et Loncq, Medicinae facultatis in hac Aca'
demia Professores celeherrimi, Praeceptores opti-
gfatissimum significem animum pro egre-
vestra institutions, vestrisque monitis et
'^^nsiliis^ quibus studia mea, maxima henevolen-
adjuvistis et provehere conati estis,
Atque utinam in his compellare liceret Cl.
lo- Andr. Mulder, quem, dum in vivis esset, du-
hahui henevolum. Hunc tristi fato nobis,
artt Medicae ereptum, ex animo lugemus.
nomen ejus, honor qtie et in alios mérita
semper manebunt.

•VIII.nbsp;PRAEFATIO.

Jnprimis autem tihi, carissime Praeceptor
Loncq, Promotor aestumatissime.' gratias deheo
quas possum. haheoque maximas, pro benevolo
auxilio, in hac scriptiuncula elaboranda mihi
praehito aliisque multis humanitatis et amiei-
tiae documentis, quibus per Academicae meae
vitae curriculum semper me afficere voluisti,
quorum gratissima mihi semper erit recordatio.

Quid tibi debeam, sentio, semperque me gra-
tum Tibi futurum spondeo. Ut per gas me in
amieitiam recipere et benevolentia prosequi, unum
est quod maxime in votis habeo.

Utinam B. O. M. Vos, Viri Clarissimi, Ves-
trosque diu servet incolumes in Academiae glo-
riam salutemque patriae.

F obis denique, amici conjunctissimil qui jam
fere omnes hancce Musarum sedem reliquistis,
quorum vero amicitia dulcissima, per cursum
academicum, frui mihi licuit, salutem mitto,
semperque nos jungat amicitia, etiam atque
etiam opto.

Quod et inprimis vobis dictum volo, qui me-
cum in sodalitio : Felix qui potuit rerum cognos-
cere causas, vel in collegio Senatus Veteranorum
brevius aut lonyius versati estis.

Valete omnes.' Vivite felices, meique me-
mores !

SBS

DE DIARRHOEA.

§ 1.

Be diarrhoeae notione universe.

Variis lemporibus varii auctores diarrhoeam vane
definiverunt. Ceteris autem definitionibus fere praeferenda
est Gauhiana, quae his verbis continetur: »Diarrhoea,
ventris profiuvium, est frequens et capiosa materiae li-
quidae per alvum excretie, ab idiopathica, vel sympa-
thica intestinorum affectione repetendaquot; (1),

(1) Institulioncs path. med. auctore H. J), Gatihio , pag,
^47, § 801.

Diarrhoea igitur idem est, quod ventris profluvium
sive ventris fluxus, ut a Celso appellatur. Scilicet
graecum verbum Siocppoix derivatur a $ilt;xppeM, com-
[)osito e ^Lx et géw , quod significat perfluere sive
profluere. Est frequens et copiosa materiae liquidae
per alvum excrelio. Si quacritur, quid in hac definiti-
one intelligatur per excretionem frequentem, cum Celso
respondcmus (1), eam ita did, quae saepius quam
ex consuetudine obtineal. Sic etiam copiosa dicitur
excretie, ratione haLita excretionis habitualis, quae fit
in statu sane.

Ex additis verbis: »ab idiopathica vel sympathica
intestinorum affectione rcpetenda,quot; intelligimus, di-
arrlioeam , qua talem , non esse morbum , sed morbi
symptoma, elTectum nempe conditionis morbosae canalis
intestinalis klius vel minus late diflusae, quae quidem
conditio morbosa tum juslo majorem producit mernbra-
nac mucosae intestinalis secretionem , tum auctum mo-
lum peristalticum, proximam cujusvis diarrhoeae causam.

(1) Cehi;s , do medicina, L, IV. cap, 19.

§ 2.

De symptomatihus diarrhoeae ^eneralibus.

Descriptionem symptomatum diarrhoeae generalium
desumiraus a Frankio, utpote quae ab una parte con-
cinnitate sese commendat, ab altera vero, tanquara ab
observatore experientissimo profecta, accurata haberi
meretur. »Languor,quot; inquit, »oppressio ventriculi, appe-
titus deletus, inflatie, tensio abdominis, obstructio alvi,
borborygmi, plerumque , pulsuum intermissie interdum ,
praecedunt. Sequitur mox dolor ventris , per vices in-
vadens, mine hanc istius partem, nunc illam quasi
discindens, perterebrans; nauseam, vomendi conatum
breves indiicens, ab alvo , primum faecali, excreta re-
mittens; mox iterum, 'eadem fluidiore instante, redi-
urus. Saepe satis vix dolor diarrhoeam comitatur; sed
praeviis modo turbis abdominis, flatibus hinc inde diva-
gantibus, sonoris, alvus denuo excernitur liquidier, co-

piosa. Sub hoc vero profluvio abdominis moles ac tensio
minuuntur quidem in multis, in aliis vero redeunt ; et
quo major copia humorum ano excernitur, eo magis au-
gentur: meteorismus subnascitur. Urinae interea parcius
secedunt, cutis plerumque sicca est. Rarius tenesmus
ad anum hic premit, post fréquentés tamen alvi excre-
tiones, ardor in recto intestino percipitur incommodus.
Continuante per dies, aut ultra, hoe fluxu, vel eodem,
licet breviter, sed magna humorum sub jactura absolu-
to, facies mirum coliabitur , pallescit, mutatur; torosi-
tas, pinguedo corporis, vel si quis praeeesserit, tumor
aquosus subcutaneus, disparent; cutis exsucca llaccescit;
ulcéra, fonticuli exsiccantur, crura vacillant, pedes
tumere incipiunt, febricula accedit, capilli decidunt,
lipothymiae sequuutur; et vel fabes, vel hydrops, vel
novo atque diro, ardente, fixo, abdominis in cavo sub-
orto dolore, praevio singuUu vomituque, intcstinoiutn
inflammatio, gangraena succeduntquot; (1).

(1) J. F. Frank, de curandis hominum morbis T. Y.
pag. 232scq. Edit, 2. Yienn.

Hacc descriptio conspcctuni continel symplomatum,
quae diarrhoeam praecedere, comitari, sequi tum so-
lent, tum possunt, quaeque pro parte ah ipso fluxu,
pro parte a conditione intestinorum morbosa, qua pro-
ducitur fluxus, repeti debent.

S 3.

Divisio.

Diarrhoea varia ratione dividi potest. Et primo qui-
dem loco pro morbi ipsam excitantis sede, prouti
nempe in intestinis soUs adsit, vel diarrhoea ab
aliarum partium vitio dependeat, diarrhoea prima-
ria est aut secundaria; pro decursu et duratione,
diarrhoea acuta vel chronica; pro complicalione cum
aliis morbis, diarrhoea simplex et composita; pro
ratione ad morbos, quibus supervenit, diarrhoea cri-
tica vel symptomatica denique diarrhoea distin-
guitur sporadica, endemica , epidemica.

Ad artis usum autem ceteris accommodatior est
divisio, quae nititur diversitate causae propioris diar-
rhoeam producentis. Hoe respectu distinguuntur:

1®. diarrhoea gastrica, s, sahurralis; 2quot;. diar-
rhoea liliosa; 3®. diarrhoea catarrhalis; 4®. diar-
rhoea mucosa et verminosa; 5®. diarrhoea in-
flammatoria; 6®. diarrhoea ulcerosa; 7quot;. diar-
rhoea nervosa; 8®, diarrhoea atonica.

Nos, ultimam divisionem in hae dissertatione secuti,
singulas diarrhoeae species deinceps exponemus.

§ 4.

De diarrhoea gastrica s. saburrali.

Diarrhoea gastrica s. sahurralis ea vocatur , quam
irritatio ciet intestinorum, intempcrantia cihonini po-
tuumque, copia aut natura peccantium , prodncla.
Ad causas igitur occasionales hujus ahi profluvii

refcruntur crrorcs in diaeta: cibi oopiosiorcs, durac
potissimum materiae, pingiies, acres, acidi; fructus
imniaturi, aquosi, acidi; cereyisia aoida; vinum auste-
rum; catharticorum abusus, similia.

Dignoscitur tum e causis, quae diarrhoeam istam
produxisse Tidentur, tum e symptomatibus eam et de-
notantibus et comitantibus, scilicet cx cibi fastidio si-
ve apositia, capitis dolore, nausea, vomitu, borboryg-
mis, ructibus ingratis, odorem ardentis sulphuris refe-
rentibus, abdominis tensione , excretionibus deniquc
liquidioribus, foetidissimis , stercorosis , nunc minori,
nunc majori copia crudas indigestasque sordes cum
muco et sero mixtas ejicientibus atque molestum ar-
doris dolorisque sensum in ano excitantibus, imo eti-
am ani orificium corrodentibus.

Prognosis, siquidem alias diarrhocae species species,
omnium fere faustissima est. Ut plurimura brevis du-
rationis est et tanquam salutare naturae moHmen con-
siderari meretur, quo sordes irritantes ejiciantur.

In banc scilicet diarrhocae speciem valent Celsi ver-
ba: »uno die fluere ahum, saepe pro valetudine est:

atque etiam pluribus, dum febris absit, et intra septi-
mum diem id conquiescat. Purgatur enim corpus, et,
quod intus laesurum erat, utiliter effunditurquot; (1).

Hue etiam spectat aphorismus Hippocratis : »Tn
alvi perturbationibus et vomitionibus, quae sponte
eveniunt, si qualia oportet purgentur, conducit et fa-
cile feruntquot; (2).

Differt ceterum prognosis pro majori minorive metu,
ne irritatio intestinorum transeat in inflammationem,
quem metum augebunt acrimonia contentorum, do-
loris vehementia et mali diuturnitas.

Gura pro gradu irritationis, aegri natura et causis
occasionalibus diversa sit oportet. Quae ex intempe-
rantia ciborum duriorum, dyspeptorum oritur diar-
rhoea, nisi justo gravior, naturae tuto rclinquitur,
namque haec diarrhoea ipsa remedium est ac crebro
intra spatium viginti-quatuor horarum, evacuatis sor-
dibus sistitur. Nulla hic medicina opus est, nisi leni-

(1)nbsp;Celsiis, de med., Lib. IV. caj). 19.

(2)nbsp;Mippocratis ApUor., Sect. L Apli. 2,

1er demulcenle : v. c. decoclo Iiordei , dec. altliaeac,
vel simili remedio, quorum dcmulcentium adminis-
trandorum eo major necessitas erit, quo delicatior
aegri constitutio. Omne ceterum refrigerium in hac,
quemadmodum in omni diarrhoeae specie, evitandum
est, quandoquidem frigus cxternis corporis partibus
admotum per se facile producit irritationem intestino-
rum, eamque igitur, quae jam existit, facile auget.
Quodsi vero parcior sit alvus et signa sordium infra
turgentium manifesta sint, tunc leniora eccoprotica
Tel potius resolventia conveniunt: extr. gram., cxtr.
tarax., extr. cich., alia, nec non clysmata mucila-
ginosa, quibus naturae molimina imperfecta promo-
veantur. Horum autem medicaminum delectus ad
propriam aegri naturam et vel maxime ad conditionem
intestinorum prudenter accommodandus est. Signa ma-
teriae supra turgentis: nausea, ructus acidi, ingrati,
vomiluritio, sapor oris maxime depravatus, cephalal-
gia frontalis, similia, emeticum ex ipecacuanha re-
quirunt, quo cum invertatur motus peristalticus , ni-
mius simul cohibebitur fluxus. Hoc scilicet interdum

fit solius naturae bencficio, quemadmodum Hippocra-
tes obscrvavit: »Longo alvi profluvio detento, sponta-
nea accedens vomitio, alvi profluviura solvitquot; (1).

Si ex intemperantia potuum aeidorum diarrhoea ori-
tur et signa acoris ventriculi adsint, sine ceteris, quae
emetici administrationem requirerent, tunc absorbentia
dantur: carb. pot. et sodae, magnesia, lapid. cancro-
rum, conchae praeparatae, similia, quorum delectus
pendet e frequenlia alvi vel promovenda vel moderan-
da, Adduntur vulgo cum demulcentibus sem. anisia,
aqua foenic., similia, doloribus colicis accommodata.

Diarrhoea, cui ansam praebuit catharticorum abusus,
emollientia, involventia spissiora requirit; solutionem
saleb, decoctum consolidae, similia, addito opio.
Huic scilicet ut gravior subesse solct intestinorum ir-
ritatio , ita major est inflammationis oriundae oppor-
tunitas, quam praevertere debet medicus (2).

(1)nbsp;Hipjtocratis Aphor., Sect. YI. Apli. 15.

(2)nbsp;Cf. Stall, prael. in tliT. morb. chron., T. II. pag.
220 seq.

De diarrhoea hiliosa.

Diarrhoea hiliosa originem petit ab aucta hcpatis
actione, qua fit, ut nimia bilis copia in canalcm in-
testinalem eflFusa, ibidem irritationem producat, inci-
tato motu peristaltico, auctisque secretionibus et ex-
cretionibus intestinalibus, et ventris torminibus manifes-
tam.

Causae hujus diarrhoeae habentur: ira, terror aliae-
que animi aflectiones, calor atmosphaerae insighis,
refrigerium, abusus pinguium. Est hicce alvi fluxus
endemius in regionibus calidis et, quemadmodum
Hippocrati inter morbos aestivos reccnsetur (1) , ita
in nostra patria saepe fit morbus epidemicus sub fi-
nem inprimis aestatis. Seminium proprium hujus diar-
rhoeae continetur temperamento cholerico.

Symptomata pathognomonica sunt: anorexia, sa-
por oris amarus, lingua muco flavo obsessa, ructus

(1) Hippocr. Aphor., Sect. III. Aph, 21.

aniari. acidi, \omiliis biliosiis, sitis pracmagna, uri-
na flava, crocea, cephalalgia frontalis, color faciei,
circa nares potissimum, flavescens ; tormina ventris,
dejectiones flavo aut viridi colore tinctae, nunc mi-
nori , nunc majori copia excretae, cito sese sub-
séquentes (1).

Prognosis in genere quidem non infausta dici potest,
vulgo namque in simplici morbi specie sanantur ae-
grotantes ; attamen alvi profluvium biliosum semper
pertinet ad conditiones morbosas graviores, propter me-
tum resorptionis nimiae bilis ex intestinis, qua scilicet,
febre accedente , facile status putrid us oriri posset.

Diarrhoea biliosa antibiliosam postulat medicinam.
Initio interdum vomitorium adhibetur, si nempe sig-
na materiae supra turgentis adsunt, ct quidem vel
tart. emet. vel ipecacuanha, prouti diarrhoea modica
sit vel admodum copiosa. Nimirum per tartarum

(1) Cf, SioU, Prael. in dir. morb, cliron., T. II. pag.
232 seq.

J. P. Frank, I. 1. pag, 234.

emeticurn augeri solet motus intestinorum peristalti-
cus, per ipecacuanham irarainui. Vulgo quidem ipeca-
cuanha praeferenda erit, atlamen si parcior alvi fluxus,
polycholia insignis et aeger robustus fiierit, melius es-
se crediderim tartarum emeticum dare, ut nempe su-
pra et infra sordes biliosae expellantur; certe ipeca-
cuanhae parvam dosin tartari emetiei addere, ut non
slringatur alrus, nec tamen niraiura incitetur. Quod-
si autem non sursum turgeat bilis, sed magna copia
in intestina effusa sit atque diarrhoea critica haben
debeat, caveatur ab iis , quae criticum illud naturae
mobmen turbare possent, inprimis ab adstringentibus,
quippe quibus et retineretur bilis in cavo intestinorum
et, stimulo stimulo addito, facile accenderetur inflam-
matio intestinorum cum omnibus ejus sequelis, quemad-
modurn exemplo illustratum legimus apud Fridericum
Hoffmannum (1). Si diarrhoea sufficere videatur, sola
conveniunt demulcentia, dec. hordei, dec. althaeae,

(1) F) id. Hof mann , Med. rat. syst. T. IV. P. Ill,
Sect. II. C. VIII. Obs. IX.

solutio saleb tenuior, similia , quibus bilis iiivolvi, ci-
curaii, atque intestinorum irritatio igitur temperari
possit.. Tormina ventris quo magis urgeant, quoque
copiosior diarrhoea et major aegrotantis inanitio, eo
spissiora requiruntur medieamina, quibus in tali casu
non sistitur quidem excrelio, sed moderatur tamen.

Quodsi autem tantum alvi profluvium esset, ut vita
perielitari videretur, ad opium confugiendum foret,—
Parcius alvi profluvium per dec. graminis et extr.
graminis, sique nulla tormina adsunt, per decoctum
graminis tamarindinatum prudeiiter promoveri debet,
dum tamarindi, quemadmodum aeida vegelabilia in
genere, ad nimiam hepatis actionem temperandam
jure merito celebrantur atque igitur causae diarrhoeae
biliosae primariae accommodati sunt.

§ 6.

«

De diarrhoea catarrhali.

Universa catarrhi symptomata nolant cam diarrhoeae

speciem, quae a natura sua catarrhalis, a qualitate
excretorum serosa dicitur, quamque Frankius (l)
his verbis describit et interpretator: » Plurimi autumno ,
ubi corpus et aestate , et subinde meridianis caloribus
agitatum, subito frigore corripitur, in levitateni, seu
quasi sudores intestinorum aut inversam fere transpira-
tionem, qua humor multus aquae simihs exit, etiam
pluribus diebus, incidunt. Tormina plerumque sat
acuta flatuumque exclusionem urgentium fallax sen-
satio, praecedunt. Sequitur et citior et magis abun-
dans per alvum excretio; quo tempore et cutis auge-
tursiccitas, et urinae parcius fluunt, et sitis incrcscit,
et vultus, vel et corpus universum , forsitan anasar-
ca laborans, citius collabitur. Coryzae persimilis hic
morbus, seu rerus intestinorum catarrhus est; quo,
pro tunicae villosae extcnsione amplissima, tensio-
nis primum ingratae in abdominc scnsatio, alvus quid-
quam tardior vel etiam obstructa; mox vero copiosioris
atque acrioris hic secreti humoris eflectu , qua ra-

il) J P. Frank, 1. I. pag. 233.

tione drastica id ipsum remédia efficiunt tormina, al-
\ique urentis fiequens ac liquida depositie sequuntur.quot;
Lingua in radice alLida, sed in marginibus et apice
rubra esse solet ; pulsus parvus, saepe contractus,
vulgo acceleratus.

Inter causas hujus diarrhoeae praedisponentes recen-
seri meretur magna et cutis et intestinorum sensili-
tas ; inter occasionales aër humidus (1J , frigidus,
refrigerium corporis calentis, frigus praesertim vel
abdomini vel pedibus etiam admolum. »Nolum quo-
que est,quot; sic scribit Fridericus Hojfmannus, »ex in-
cessu nudis pedum planlis in pavimentum frigidurn,
nec non improvida pedum refrigeratione, culim per
omnem corporis ambitum stringi et tormina ventris,
nonnumquam cum alvi fluxu, arcessiquot; (2).

Prognosis universe salis fausta est, pendet cete-
rum e morbi gradu aegrique constitutione; si ex-

(1)nbsp;Hippocr. Apkor., Sect. III. Aph. 16.

(2)nbsp;Frkl. Hoffmann, Oper. omn. T. I. p, 315. Edit.

Gcuev.

orehones copiosissimae sunt et diutius perdurant, inpri-
mis in infantibus et in genere in debilioribus, tunc
prognosis infaustior redditur.

Haee diarrhoeae species naturam subphlogisticam ba-
tet, id est; non vera quidem ipsi sübest tunicae in-
testinorum mucosae inflammatio, at ejusmodi tamen
irritatio cum congestione, quae facile in inflamma-
tionem transeat. In ea curanda duplioi indication! satis-
facere debet medicus, Indicatio causalis, quae jubet
remediis uii ad restituendam perspirationem cutaneam
aptis, requirit: regimen calidum, diaphoretica leniora
wt inf. flor. sambuci, vel inf. flor. cham. vuig., etc.
parcas ipecacuanhae doses, praesertim etiam opium
vel pulv. Doveri; indicationi morbi, quae spectat ir
ntationem mucosae intestinalis, optime satisfacimus re
mediis demulcentibus, emollientibus, mucilag, gumm
arab., dec. sagu, dec. oryzae, sol. saleb, similibus
Externe adhiberi possunt clysmata mucilaginosa cum
syr. pap. albi, fomentationes aromaticae, involucra
calida, balnea denique tepida, quorum, cum cutis per-
spirationem facile promoveant, egregius usus esse potest.

Recte enim Stollius dicit: »Si vero de ulla diarrhoea
illud Baglivii valet, quod videlicet sudor diarrhoeis
superveniens morbum sistat, id cerlo de hac specie in-
primis valet, utpote quae artificiali humorum perspira-
bilium ad superficiem corporis determinatione cilo et
pulchre sanatur.quot; Idem auctor methodum Uoffman-
ni commémorât, quam illustris auctor suis auditoribus
tanquam arcanum saepius commendabat. Sequens erat :
»aeger in lecto bene tectus, cubet, assumatque repetitis,
sed paucis dosibus liquoris cornu cervi succinati cum
liquore anodyno, desuper sorbillandum infusum menthae
calidum: ut vero certius sudor moveatur, abdomini
imponatur cataplasma ex fermento panis cum pulvere
quodam aromatico et vino paratum. Sudor autem
prommpens debilo regimine sustentetur aliquamdiu.quot;
Boerhaavius, eodem narrante Stollio, dabat primo
granum unum opii, vel theriacam venetam, spiritum-
que vini cum charta bibula, vel aliud epilhema cali-
dum umbihco apponebat, sudoremque provocabat, quo
erumpente sanata diarrhoea erat (1).

(I) SloU, prael. in div. morb. chron., T. II. pag. 230 seq.

§ 7.

De diarrhoea mucosa s. jtituitosa et verminosa.

»Excernitur per ahum aliquoties, larga satis copia,
mucosa ct pituitosa. materies, unde diarrhoea pi-
tiiitosa et mucosa nomen sortita est.quot; Haec Stol-
id (1) verba definitionem diarrhoeae, de qua nunc
agimus, comprehendunt historicam. Est vero Llennor-
rhoea intestinalis, cujus causa proxima posita est in
conditione morbosa cryptarum mucipararum sive folli-
culorum intestinalium. Non raro sequitur post diar-
rhoeam gastricam vel catarrhalem.

Oritur ut plurimum refrigerio, humido, fridido au-
tumno, praesertim in locis paludosis, utque igitur inter
endemios nonnullarum regionum morbos recenseri me-
retur, ita non raro epidemice regnat. Secundum
Stollium etiam ingesta tenacia, glutinosa, farinacea,
debilitate priraarum viarum et bilis inertia non bene

(1) StoU, prael. in div. morb. chron., T. II. pag. 227.

subacta, huic diarrhoeae favent. Laxis, phlegmaticis,
scrofulosis, üsque qui mala digestione et statu piluitoso
intestinorum diu laboraverunt, inprimis proprius mor-
bus est.

Cognoscitur ex tumore, tensione, ponderis et ple-
nitudinis sensu in abdomine, flatulentia, anorexia, lin-
gua crasso muco obtecta. Excreta sunt nunc tenuiora ,
nunc tenaciora, mucosa, gelatinosa, glulinosa, alba
vel cinerea, interdum cum nonnullis striis sanguineis
juncta; nunc majori, nunc minori copia prodeunt,
vel inodora, vel foetidissima. Excretio initio saepe
levamen alFert, sed brevis illud durationis est. Valde
namque debilitantur aegri atque emaciantur. Numerus
dejectionum diversus est: nunc diarrhoea celerem de-
cursum habet, atque tune dejectiones copiosae sunt,
viginti vel triginta intra spatium 24 horarum ; nunc
diu durât per menses, imo vero per annos, aique hoc
in casu dejectiones minores fiunt, ter vel sexies de
die (1).

(1) Haase, über die Erkenntuis und Kur der Chron. Krankli,
B. III, Abth. I. pag. 230 seq.

a

Prognosis, si nimis longe durât atque igitur chroni-
ca redditur, satis dubia, praesertim apud infantes et
pueros juniores, scrofulosi simul laborantes. In morbo
r«centi, a diarrhoea gastrica vel catarrhali superstite,
prognosis satis fausta est.

In diarrhoea mucosa conveniunt demulcentia, re-
solventia, tonica mitiora, fortiora, prouti irritatio in-
testinorum adsit vel desit. Quodsi irritatio oryptarum
mucipararum adhuc adesse videatur, quemadmodum
e recenti diarrhoeae origine sÛspicari, e doloribus ve-
ro ventris excretiones vel comitantibus vel praeceden-
tibus dignoscere possumus, demulcentia: dec. alth.,
sagu, oryzae, saleb vel similia medicamenta admi-
nistrari debent; post vero, absente omni irritationis
signo, resolventia et tonica remedia conveniunt ad
solvendum mueum morbose seeretum et ad corrigen-
dam functionem folhculorum intestinabum, quod par-
tim fit restituendo ipsorum tono, qui morbi diutur-
nitate frangi solet. E resolventibus murias ammoniae,
e tonicis rheum, parca dosi administratum, praecipuam
laudem merentur, inprimis copulata.

Tanquam rarietas diarrhoeae mucosae considerari
debet diarrhoea verminosa.

Dignoscitur ex statu pituitoso intestinorum cum statu
verminoso, ani nariumque pruritu, pupilla dilatata,
cephalalgia aliisque helminthiasis symptomatibus. »Ver-
minosam diarrhoeam, inquit Frankius, praevia ver-
mium symptomata, pituitae quasi vitreae copiosa
per alvum excretio, tum istius, tum animae foetor
specificus, faeces griseae, magis vero corruptorum
exuviae vermium , aut* vermes ipsi, tum vivi, tum
mortui, per intestina secedentes, interdum sanguis pu-
rus, vix multus, cum istis vel sine istis cxcretus,
distinguuntquot; (1).

Est morbus aetatis potissimum puerilis. Interdum
autem etiam adullos corripit. Subinde ob venit inter
pueros tanquam morbus epidemicus eodem anni tem-
pore , quo inter adultos diarrhoea mucosa saepius
régnât (2).

(1)nbsp;./. r. Frank, 1. 1. pag. 234.

(2)nbsp;Cf. L'aase , 1. 1. pag. 231.

Prognosis fausla, siquidem mature dignoseatur, nec
pueros valde labefactaverit.

Diarrhoea verminosa, si copiosa sit atque cum magna
intestinorum irritatione conjuncta, primum quidem de-
mulcentia: dec. hordei, sagu, sol. saleb requirit,
deinde vero anthelmintica, pro varia vermium specie,
symptomatumque concomitantium natura varia : sem.
santon., flor. tanac., asam foetidam, alia; postea
vero, expulsis vermibus, tonica amara prosunt, inprimis
absynthium , quippe quod remedium anthelminticam
virtutem cum virtute tonica habet conjunctam.

S 8.

De diarrhoea inßammatoria.

Diarrhoea inßammatoria ca nobis dicitur, quam
chronica producit mucosae intestinahs inflammatio (1).

(l) Cf. Morgagni, Epist, anat. med. XXI.

BToussais , Hist, des phlegraasics chroniques T. III. pag.
49 seq.

Haec inflammatio, quemadmodum analome palhologi-
ca nos docel, vel totum occupât traclum intestinalem
Tel singularem ipsius portionem et inprimis quidem
intestina crassa, dum vel aequabiliter in membrana
mucosa dilTusa est vel ad folliculos sive cryptas mu-
ciparas limitata (1).

Quaecunque membranam mucosam intestinalem ir-
ritare et sanguinem in ipsam congerere possunt,
causae dici merentur diarrhoeae inflammatoriae.

Hue pertinent frigus atmosphaerae vel aliud, in-
gestaacria, materies foeculenta, biliosa, acida, ver-
minosa in intestinis accumulata, haemorihoidum ,
catameniorum , lochiorum suppressie , rheumatism! ,
arthritidis, exanthematis retropulsie, alia. Etiam scro-
fulosa et tuberculosa corporis diathesis huic morbo
favent.

Dignoscitur ex ventris dolore obtuso, vel leviori etiam
vel fortiori demum pressione, tussi, sternutatione alio-
que corporis motu adaucto, pulsu parve, frequentissi-

(1) BokitansJnj, Handb der path. Anat, B, IH. pag. 234.

1110, debili, febricula vcspertiiia, (quot;xticiiiis frigidis, facie
collapsa, anxia, ocubs cavis, Irislibus, excrctis nunc
serosis, nunc mucosis, flocculenlis, sanguinolentis, pu-
rulentis. Lingua justo siccior esse solet et vel tota vel
ad apicem certe et inargines rubicundior, sitis intensa,
tenuibus affectis intestinis, nausea crebra, crassis vero,
inprimis colo descendente et recto intestine, moles-
lissimi tenesmi.

Prognosis in morbo diutius quam par est sibi relicto
aut male curato infaustissima, at vero etiam in in-
flammatione ad speciem leviori semper dubia. Facile
enim ex inflammatione ista oritur ulceïatio, quae
varia ratione vitae periculum affert.

Cura antiphlogistica esse debet. » In diarrhoea in-
flammatoria,quot; sunt verba cl. Suringar (1), »ma-
xime prodest sanguis quam proximo partibus aegro-
tantibus ipsis detractus, quo consilio adhibentur cu-
curbitulae abdomini crueiito facto aptatae aut hirudines

(1) Suringar, Isagogo in tlocl. morb. cUrou. Tom. I,
pag, 85, § 273.

circa ani orani sugentes quot; Hirudines ad anum inprimis
pvod(;ruiit, si causa diarrhoeae inflaramaloriae, id est,
mflammatio haeret in iiitestinis crassis, tum quoque si
snppressio fluxus haemorrhoidahs praecipuam morbo an-
sam praebuisse videtur. Juvare etiam possuiU, si intes-
tina lenuia affecta sunt; tum vero plerumque magis
conducuni vel hirudines vel Cucurbitae cruentae abdo-
mini appositae. Si menses suppressi sunt, vulvae utili-
ter admoventur hirudines. Magnitudo ceterum sanguinis
detractionis cum gradui symptomatum, tum vero vi-
ribus aegrotantis prudenter accommodanda est.Ad usum
ititernnm conveniunt remedia emollientia, demulcentia:
emuls. amygd., sol. gumm. arab., sol. saleb, similia.
Etjam balnea tepida ad promovendam cutis functionem,
nisi certe obsit nimia aegri débilitas, commendari me-
rentur. Rheumatismus, arthritis, exanthemata retro-
pulsa, medicinam postulant singulis revocandis aptam:
rubefacientia, vesicatoria , locis primarie affectis ad-
mota, frictiones, balnea, alia.

§ 9.

De diarrhoea ulcerosa.

Diarrhoea ulcerosa dicitur, quae uiceratione
membranae mucosae intestinalis oritur vel suslentatur.
Haec ulceratio, exitus inflammationis, in aegris dys-
crasicis, phthisicis, febre typhoidea sive typho abdomi-
nali laborantibus, facile oritur. Tenent autem ulcera,
quae vel pauciora vel plura sunt, aut folliculos mu-
cosos, sicuti in typho, aut alias membranae mucosae
partes. Neque vero semper subsistunt in tunica mu-
cosa. Possunt enim et muscularem suppositam et
ipsam etiam scrosam tunicam corripere atque, hoc
facto, perforationem canalis intestinalis producere.

Diagnosis hujus ulcerationis magnis premitur diffi-
cultatibus vel potius nulla datur certa. Alvi fluxus
in hoc morbo sunt plerumque mucosi, purulenti eum
strus sanguineis juncti, nonnunquam flocculenti, in-

tei'dum inagis aquosi, saepe foetidissimi. Naliira cx«-
cietoruin convenit igilur cum iis, quae alvo reddun-
liir, ubi sola inflammatio adest sine ulceratione. Nec
differunt reliqua symptomata hanc diarrhoeam comilan-
tia. Symplomatibus igitur diagnosis superstrui non po-
test. Potest tantum, probabiliter certe, fluxus diuturni-
tate, nempe si vel adsint vel saltem praegressa fue-
rint symptomata inflammatoiia, aegri corpore cachecti-
co, naturà morbi, cui supervcnerit vel a quo reman-
serit diarrhoea, tuberculosi nempe vel typho. Firmant
autem diagnosin sanguinis excretio copiosa, sive im-
provisa vehementis peritonitidis signa, quorum haec
instantem vel factam perforationem indicant, illa vero
vasa majora corrosa. Exempla diarrhoeae ulcerosae
inter ahos commémora vit Andrallius (1).

Est haec ulcerosa diarrhoea plena periculi habenda.
Saepe, vel optima adhibitâ cura, lethalis est. Progno-
sis igitur semper dubia. Potest tamen sanatio obtinere.

(1) Jlndral, Clinique médicale, T. 1. pag. 211 , T. II-
pag. 624 seq. Edil. tort. Parisioasis,

Hanc igitur omni ope promovcre debet medicus.

Diarrhoea ulcerosa eodem fere modo curari debet
ac diarrhoea inflammatoria. Urgente dolore, hic etiam
sanguinis detractiones adhiberi possunt. Minus tamen
in genere indicatae sunt quam in diarrhoea simpbciter
inflammatoria. Requiruntur igitur inprimis, certe quam-
diu irritationis symptomata adsunt, demulcentia : dec.
alth., orjzae, emuls. amygdal, sol. saleb, similia, tum
etiam lacticinia, dec alb. syd., aliaque euchyma, eu-
pepta viribus prospicientia omnique stimulo earentia. Si
vero evanuerint inflammationis signa, adstringentia ten-
tari merentur, quorum vis salutaris in ejusmodi casibus
experientia comprobata est. Inter mitiora praesertim
aqua calcis celebratur, inter fortiora saccharum sa-
turni atque nitras argenti. In bis autem administrandis
ut semper magna circumspectione opus est, ita absti-
nendum putaverim, ubi univcrsa aegrotantis conditio
radicalem curationem respuit.

10.

De diarrhoea nervosa.

Diarrhoea nervosa adesse dicitur, ubi cx intempe-
rie nervosa, nimia intestinorum sensilitale, causis sys-
tema nervosum proximo afficientibus, secretio mem-
branae mucosae intestinalis et motus peristalticus ita
augentur, ut ventris fluxus oriatur.

Haec diarrhoeae species, notante Stollio (1), inpri-
mis propria est hominibus delicatae compagis, hys-
tericis, hypochondriacis, quique animi pathematibus
magis obnoxii suiit.

Causae occasionales sunt animi perturbationes, ira ,
terror, gaudium, moeror, tempestas, electricitas at-
mosphaerae, similia.

Dignoscitur ex ortu subitaneo, doloribus ventris
pressione non auclis, vulgo penitus intermittentibus.

(1) Stoll, prael. in div, morb. chron., T. II. pag. 224 seq,

tlifficili uriiiac cmissioiic, slianguria, voniilu aliisque
symptomatibus ncrvosis, cx aegrolunlis tempeWe , in
liane diarrhoeae speciem inclinanle, c caiisis deniqne
praegressis yel perpetuo cxislentibus, quibus turbari
potuerit generis nervorum actio. Excreta tali in casu
soient esse parca, liquida, plerumque foetidissima ,
saepe redeuntia.

Prognosis in genere satis fausta est. Saepe post
breve temporis spatium sua spoiite cessât istud alvi
profluvium. Et hoc etiam si non fiat, artis auxilio
facile tollitur. Excipienda videtur diarrhoea ex moe-
rore. Haec enim, asseverantc Baglioio (1), fere in-
curabihs est, praesertim si causa moeroris perstiterit.

Cura irritationi ncrvosae op|)osita esse debet. Re-
motis, quoad ejus fieri possit, causis occasionalibus,
si medicina opus esse videatur, opium om.iem rem
absolvit. Etiam ipecacuanha, nec non hujus cum
opio connubium, laudem merentur. Bonum autem
est jüngere ista remedia demulcentibus ad involven-

(1) Baglivi, Opera omnia, pa», 107. Edit.

da acria inlcslinis contenta, quibus diarrhoea promo-
veretur. Babiea tepida hic etiam prodesse possunt. In-
terdum fit, ut, causis licet remotis, simulac a me-
dicina ista sedante abstineatur, redeat diarrhoea, ut
igitur secundum vulgarem dicendi rationem babitua-
lis fiat. Tunc emeticis de ipecacuanha quotidie vel
alternis diebus repetitis, quam optime curatur.

Ad diarrhoeam nervosam etiam referri potest ea,
quam in infontibus sympathiea producit intestinorum
irritatio, a dentitione repetenda (1). Haec, nisi mo-
dum excedat, utpote revellendo de capite proficua
potius quam nociva, naturae rclinquenda est. Nimia
demulcentia, réfractas ipecacuanhae doses, in casu
urgente, secundum Hufelandum (2) , etiam opium
requirit. Cum hoc remedio tamen in infantibus et
pueris junioribus semper cautissime mcrcandum est,
quoniam tam facile producit congestionem cerebralem,
in quam maxima est hac aetate proclivitas. Auxilium

(1)nbsp;Cf. Biidge, allg. Path. pag. 274.

(2)nbsp;Hufeland, Enchir. med. pag. 633.

chirurgicum, indication! causali satisfaciens, in hac
diarrhoea interdum omnem rem absolvit.

§ 11.

De diarrhoea atonica et paralytica.

Diarrhoea atonica vocatur alvi profluvium laxitate
intestinorum ortum. Quae laxitas tum membranam
mucosam tenere videtur ibique passivae secretioni seri
et muci ansam praebere, tum etiam tunicam muscu-
larem, cujus vim retentricem imminuit. Hujus autem
conditionis morbosae summus gradus paralysis dicitur
quaeque inde dependet diarrhoea, paralytica appel-
latur.

Haec diarrhoea senibus et exhaustis propria, cau-
sis debilitantibus nascitur. Potest autem cujusvis diar-
rhoeae esse pedisscqua. Scilicet diuturna coiigestione,

quam in omni diarrhoea ex irritatione admittimus,
facile frangitur tonus intestinorum irritationemque
igitur excipit laxitas. Nec semper tamen in intesti-
nis, interdum in medulla spinali primaria haeret
paralvtieae diarrhoeae causa. Sanguinis dissolutio,
quahs in scorbuto et febribus adynamicis est, huic
diarrhoeae etiam favet.

» Signa hujus diarrhoeaequot; , secundum Stolliurn,
quem, tanquam observatorem egregium, saepius
laudavimus, »sunt corpus debile, pallidum, pulsus
debilis, exilis, alvus statim deponenda inier murmura
ventris, ut primum aliquid ingeritur; absentia dolo-
rum colicorum, os non pravumquot; (1). Lingua pal-
lida, humida est, abdomen molle, alvi fluxus aquo-
si non levantes, interdum inscio aegro. Iiis igitur
et causis cognitis et morbi diuturnitate, tanquam

firmo fundamcnto, diagnosis superstrui potest.
*

Prognosis infaustissima est, quum sencs ot exhaus-

(1) Stall, l.i. pa- 223 scq,

los corripit, quum in febribus adynaniicis apparct
aut vitio mcduilae spinalis tribui debet. In ceteris
pendet potissimum e morbi gradu et diuturnitale.

Quod ad curationem attinet : diarrhoea atonica re-
media tonica, tcI amara vel adstringentia, postulat:
corticem cinnamomi, rad. columbo, cort. simarubae,
succum catechu, gummi kino, cort. cascarill., rad.
ratanh., rad. lormentillae, cort. peruv., martialia; vere
paralytica, arnicam etiam, lam flores quam radicem,
nucem vomicam, similia: delectu ad morbi gradum
aegrique naturam accommodando. Opiata hic non con-
veniunt. »Licet enim,quot; est animadversio StoUii, »pro
tempore diarrhoeam hanc ex laxitate oriundam sistant,
ea tamen postmodum gravior redit, et pertinacior.quot;
Hic quoque infrictiones spirituosae, •:amphoraceae vel
de oleis aethereis; fomentationes caiidae, aromaticae;
cnemata adstringentia ex dec. rad. arnicae, cort. si-
marubae , similibus conveniunt (1).

(1) Cf. Stoll, 1.1. pag. 223, Jlaasn , 1,1, pag, 235, 245 scq.

S 12.

De cura diarrhoeas diaetetica,

Superest, ut nonnulla addamus de cura diarrhoeae
diaetetica, quam hactenus nonnisi obiter tetigimus.
Haec autem maximam fere partem curationis consti-
tuit et saepe sola sufficit ad diarrhoeam sine medi-
camentis sistendam. Neglecta vero hac curationis
parte, therapeutica auxilia vix quidquam juvabunt.
»Nisi ventrem simul pedesque,quot; sic Frankimn legi-
mus praecipienlem, » a frigore foveamus, sat raro
illa (auxilia therapeutica nempe) proficiunt. Nec mi-
nus Tel optima remedia non ob aliam rationem to-
ties incassum adhibentur, quam quod aegri, in mor-
bo tam taedioso ac tam facile redituro, regiminis
strictioris impatientes, vix quidquam sublevati, monitis
medicorum recalcitrent, ac vel in victu , vel in potu
vel aliis in rebus iterumque délinquant. Hine summa

in delectu ciborum ac sobrietatis in legibus observandis
cura diu et morbo adeo jam, ut videtur, devieto,
ponenda est. Fructus horaei, olera, potusque in
fermentationem proni, cibi pingues, sloniachoque
graves cane pejus et angue fugiantur; panis vero
biscoctus, carnes tenerae, assatae potissimum, fari-
nacea, ova recentia, parca manu sed saepius ob-
ferantur, oportet. Potus copiosus cibos per intestina
citius praecipitat: hinc pareus hic esto, vel ex aqua
mebus destillata, cui tosta panis crusta et cort. cin-
nam, integri portio commissa fuerit, vel, quibus id
rerum inopia non vetat, ex vino generosoquot; (1).

Haee Frankii praeeepta non ita sunt accipienda,
acsi eadem diaeta conveniret omnibus diarrhoeïcis.
Quemadmodum enim in omni morbo, sic etiam in
conditionibus morbosis, quae diarrhoeae subsint,
diaetetica cura respondere debet curae therapcuticae.
Aquam cinnamomi, ut hoc utar, et vinum gene-
rosum dare in diarrhoea inflammatoria, esset oleum

(1)nbsp;1.1. pag. 250.

igni addere. Haec lanliim iis convenire possunt,
qui diarrhoea atonica laborant. Nec semper noce-
bunt, imo vero subinde proderunt, in diarrhoea
nervosa. In orani vero diarrhoea, cui irritatio cum
activa congeslione subest, potus tantum demulcen-
tes, aqua oryzae v. c. et cibi omni stimulo caren-
tes, amylacei, de oryza, de amylo marantae ,
similibus parati, aegris concedi debent. In diar-
rhoea atonica victus carneus commendandus. aro-
mata, vinum rubrum gaüicum.

TANTUM.

THESES.

I

Medicofum est cum Cicerone diccre: »Naturam opfi-
mam ducem, tanquam deum, sequimur, eique ijaremus.quot;

II.

Hepar est organon sanguinem depurgans.

III.

Epiglottis in deglutitione non solum inservit ad ciau-
dendum laryngem, ne cibi vel potus illabantur.

IV.

Endocarditidis symptomata, quae observantur post rheu-
matismum articularem, non indicant morbi metastasin.

y.

Recte Choulant: »die ehemalige Meinung, als kä-
men die Würmer von aussen her in den Körper, ist
völlig grundlos.

VI.

Nisi vermes expellantur, morbus verminosus certo
dignosci nequit.

VII.

»Braucht man ein energisches Mittel, so wende man
CS auch in voller Kraft an, weil man nur dan volle
Wirkung hoffen darf.quot;nbsp;Pösser.

VIII.

Digitalis in hypertrophia cordis simplici, id est, non
complicata cum aliis hujus organi vitiis, commcndari

meretur; ostiis unguslatis el valvulis non bene clausis,
caute cum ea mercandum est; in dilatatione passiva
contraindicatur.

IX.

In pleurilide vera rernedia topica, ipsi loco dolenli
apposita, magni sunt momenti.

X.

Itaquc vesicatoria, quamquam in initio hujus morbi
nocent, in ulteriori ipsius decursu valde prodesse pos-
sunt.

XI.

In empyemate thoracis paracentesis non nimis
urgenda esl.

XII.

Recte el. Stromeyer: »al die gevallen , waar de
aderen over de geheele uitgebreidheid van een of
zelfs van de beide onderste ledematen zijn aange-
daan, moeten als kruidje roer mij niet (noli me
langere) beschouwd worden.quot;

XIII.

In herniis ex inflammalione incarceratis primum
remedium est Venae Sectio.

XIY.

Si parturientibus uteri haemorrhagia periculosa
accidat, optimum auxibum in absolvendo partu
habe mus.