|
D E
NIEUWE SCHOUBURG
DER
NEDERLANTSCHE KUNSTSCHILDERS
E N
SCHILDERESSEN.
EERSTE DEEL.
|
||||
|
VERKLARING
DER
TITELPRINT.
jD S Waerheit, onder 't oog en opzicht van Minerfy
Bejchryft hier, onvermoèit, de kunfi- en levensdaden Der Schilderhelden, die, gekroont met Iquwerbladen,. Gequeekt zyn op den gront van Batoos wettig erf$ En welkers kunjiroem door de Faem wordt uitgeblazen: Terwyl de Schryffier , met een Zonnekroon bekleet, De Nyt en Luiheit, kloek , met hacren voet vertreet: Ten teken , dat ze niet op dit gefpuis wil azen; Maer liever hoivg zuigt uit boek- en briefgeryf; Het geen den voorgront dekt,en dat haer, van de braven Groothartig toegevoegt, niet weinig in 't befchaven Geholpen heeft van dit onjlerfelyk gefchryf. De Zuil, haer lejfenaer, vertoont ons, met wat vlyt De Schilder, vadzigheit en welluft heeft te lachen, Te vlieden als een peft; om, ryk van lof, te raeken Ter kunftvolkomenheit, door oeffening en tyt. A. Kuipers.
|
||||
|
D E
NIEUWE SCHOUBURG
DER
NEDERLANTSCHE
KUNSTSCHILDERS
E N
SCHILDERESSEN:
Waer in de Levens- en Kunjibedryven der tans levende en
reets overleedene Schilders, die van Hou-
braken, noch eenig ander Schryver, zyn
aengeteekend, verhaelt worden.
DOOR
JOHAN VAN GOOL,
KUNSTSCHILDER.
EERSTE DEEL. |
|||||||
|
O
|
|||||||
|
*
IN 'SGRAFENHAGE,
GEDRUKT VOOR DEN AUTHEüR.
M. D C C. L,
|
|||||||
|
PRIVILEGIE.
*P\E STATEN vanHOLLANDT enWESTVRIES-
r*—^ LANDT; Doen te weeten, Alzo ons te kennen is gegeven £y Johan van Gool , Kunft-Schilder in 's Gravenbage , dat hy °£zig was met te doen drukken een Werk, voerende tot tytel: -°e Nieuwe Schouburg der Nederlantjche Kunflfchilders en Schilde- r^Jfen : waer in de Levens- en Kunftbedryven der tans levende en reets overleedene Schilders,die vanHoubraken, nocheenig ander Schryver, zyn aengeteekent, verhaelt worden; beflaende twee Deelen in Octavo, door den Suppliant zelfs befchreeven. Dat hy daer toe niet alleen veele moeiten eenige jaeren had
befteed, maer ook veele kolten geimpendeert aen het Plaet- werk, 't welk daer in gevoegt, en ook gedeekelyk voorde Liefhebbers van Portretten apart gedrukt zoude worden, om daer mede hunne Verzamelingen te completeeren; maer dat hy bekommert was, dat het zelve Werk door andere baetzoekende Menfchen mogte nagedrukt , en het Plaetwerk nagefneeden worden, waer door hy groote fchade zoude komen te lyden, Weshalven hy zig by dezen was keerende tot Ons, verzoekende, dat Wy aen hem Supplt., voor zig zelf en zyne Erven, geliefden te verleenen Octroy voor den tyd van vyftien eerftkomende jae- ren, om binnen dien tyd het voorfz. Boek en Plaetwerk in zo- danig formaet en talen, als hy zoude goedvinden, alhier te Lande alleen te drukken, benevens het Plaetwerk, en als zyn eige Werk te verkopen , met feclufie van alle anderen om het gemelde Boek te mogen nadrukken, 't zy in 't geheel of ten deele, of elders nagedrnkt zynde, in deze Landen te mogen inbrengen of verkopen op zekere groote prene , en conlifcatie van alle zoda- nige Exemplaren, tegeus de Contraventeurs te ftatueeren. ZO IS 'T, dat Wy de zaeke en het voorfz. verzoek overge-
merkt hebbende, en genegen wezende, ter beede van Jen Supplt. , uit Onze regte Wetenfchap,Souvereine Magt en Authoriteyt.den- zelven Supplt. geconfenteert,geaccordeert en geoflroyeertheb- ben , confenteeren , accordeeren en oftroyeeren hem by dezen, dat hy gedurende den tyd van vyftien eerft agter een volgende jaeren het voorfz. Werk, voerende tot tytel: De Nieuwe Schou- burg der Nederlantjche Kimftfchilders enSchilderejJen , in dier voe- gen als zulx by den Supplt. is verzogt en hier voren uitgedrukt ftaet, binnen den voorfz. Onzen Lande alleen zal mogen druk- ken , doen drukken, uitgeven en verkopen, verbiedende daer- omme alle en een iegelyken , het zelve Werk in 't geheel of ten deele te drukken , na te drukken , te doen nadrukken, te verhan- delen of te verkopen; of elders nagedrukt binnen denzelven Onzen Lande te brengen, uit te geven, ofte verhandelen en verkopen, op verbeurte van alle de nagedrukte, ingebragte, verhandelde of .verkogte Exemplaren, en een boete van drie- duyzend guldens daerenboven te verbeuren, te appliceeren een derde part voor den Officier, die deCalangedoeazaL eender- * 3 '<fc
|
||||
|
de part voor "den Armen der plaetfen , daer Tiet Cafus voorvallen
zal, en het refterende derde part voor den Supplt., en dit telkens 20 menigmael, ais dezelve zullen worden agterhaelt, alles in dien verftande, dat Wy den Supplt. met dezen Onzen Oftroye al- leen willende gratificeeren , tot verhoeding van zyne fchade door het nadrukken van het voorfz. Werk, daer door in genigen deele verftaen den innehoude van dien te authoriferen of te advou- eeren,en veel min het zelve, onder Onze protectie en bêfcher- minge , eenig meerder Credit, aenzien of reputatie te geven , ne- maer den Supplt., in cas daer in iets onbehoortyks zoude ififtUee- ren, alle hét zelve tot zynen lade zal gehouden wezen te ver- antwoorden : tot dien einde wel expreiïeiyk begerende, dat by aldien hy dezen Onzen Qctroye voor het zelve Werk zal willen ftelien, daer vangeenegeabrevieerde of gecontraheerde mentie 2al mogen maken ,nemaer gehouden weien het zelve Qcfroy, in 'r geheel en zonder eenige omiflle, daer voor te drukken ofte doen drukken, en dat gehouden zal zyn een Exemplaer van het voorfz Werk, op groot papier, gebonden en wel geconditioneert, te brengen in de Bibliotheek van onze Univerfiteyt te Leiden, binnen den tyd van zes weeken, na dat hy Supplt. het zelve Werk zal hebben beginnen uit te geeven, op een boete van zeshon- dert guldens, na expiratie der voorfz zes weeken by den Supplt. te verbeuren ten behoeve van de Nedcrduitfche Armen van de piaets, alwaer de Supplt. woont, en voorts op poene van met 'er daed verfteeken te zyn van 't effect van dezen Oftroye, dat ook de Supplt., fchoon by het ingaen van dit Oótroy een Exem- piaer gelevert hebbende aen de voorfz onze Bibliotheek, byzo verre hy, gedurende den tyt van dit Oflroy, het zelve Werk zou- de willen herdrukken met eenige obfervatien , noten, vermeer- deringen , veranderingen, correctien of anders hoe genaemt, of ook in een ander formaet, gehouden zal zyn wederom een an- der E :t van het zelve Werk .geconditioneert ais voren, te brengen in de voorfz Bibliotheek binnen denzelven tyd , en op de boete en pcenaliteït als voorfz: En ten einde de Supplt., dezen Onzen Confente ende Oftroye moge genieten als na behoren , laften Wy allen en eenen iegelyken dien het aengaen jnag, dat zy den Supplt. van den inhoude van dezen doen, laten gedogen ruftelyk, vredelyk en volkomentlyk genieten en ge- bruiken, cefierer,de alle belet ter contrarie. Gegeven in den Hage onder Onzen grooten Zegele, hier aen doen hangen op den eerlten September in het jaer onzes Heeren en Zaligmakers, duizend zeven hondert en vyftig. A. vakber DUYN,
Aen den Supplt. zyn nevens dit Ter Ordonnantie van Oftroy ter hand geüelt, byExtraft de St/tfen
authenticq.haerEd.Gr.Mog.Re- • «««»«.
folutien van den 28Juny 1715 en *" "0£Y-
50 April 1728 , ten einde om zig
daer na te reguleren, AEN
|
||||
|
A E N DEN
|
|||||
|
> WELEDELEN GESTRENGEN HEERE,
MR JOHAN VAN DER MARCK,
^GIDIUS ZOON, RAEDT, VROEDSCAHP EN TEGEN-
WOORDIG HOOFT-OFFICIER DER STADT LEIDEN, ENZ. ENZ. ENZ.
|
|||||
|
KENNER EN BEMINNAER
DER EDELE TEKEN- en SCHILDERKUNSTEN,
En Bezitter van een uitmuntent
KABINET SCHILDERYEN,
Nevens eene fraeje
VERZAMELING van TEKENINGEN. |
|||||||
|
gggteJjË eer en 't geluk my onlangs
$KD>i te keurt gevallen om U Wel |
|||||||
|
<&m Ed. Gestr. fraeie verza-
meling van Schilder- en Te- kenkunfl te mogen zien, nevens het heufch en vriendelyk onthael ten uwen huize my aengedaen, fchoon myn per- zoon U Wel Ed. Gestr. alstoen maer weinig bekent was, hebben my ver- plicht en aenleidinge gegeven om dit eer- fie Bed van myne nieuwe S CTIIL D E R- "SCHOUBURG. U Wel Ed. Gestr. eerbiedig toe te wyden; te meer, om dat ik, in het befchouwen van U Wel Ed.
|
|||||||
|
O P D R A G T.
|
|||||
|
Ed. Gestr. verzameling, niet alleen
Ontdekte een vuurige drift en liefde tot de Kunft, maer zelfs voor de perzoons-ver- beelding der Kunftenaren: daer reets een meenigte van in U Wel Ed. Gestr. Kabinet beruft; en, om dezelve te ver- meerderen , noch dagelyks veele met luft en yver opgezogt worden , om ter befpiegelinge van U Wel Ed. Gestr. Kunftliefde te verftrekken; daer noch by komt U Wel Ed. Gestr. gene- genheit voor de tans in wezen zynde Kunftenaren en hunne Kunftwerken; het geen U Wel Ed. Gestr. onparty- dig oordeel te kennen geeft, zo wel over de Kunft der levende, als der afgeftor* vene Meefters. Alle welke pryffelyke hoedanigheden
my aangefpoort hebben, om deze gerin- ge vrucht van mynen Letterarbeit on- der het onverwelkbaer Loof van uwen Naem te doen fchuilen, niets anders hier mede beogende, als om U Wel # 5 Ed,
|
|||||
|
O P D R A G T.
|
||||||||
|
Ed. Gestr. eenig teken van danker-
kentenis voor genoten Vrientfchap te geven. In vertrouwen, dat deze gerin- ge aenbieding U Wel Ed. Gestr. niet onaengenaem zal zyn, ben ik, mee fchuldige hoogachtinge, |
||||||||
|
WEL ED. GESTRENGE HEER,
|
||||||||
|
U Wei. Ed. Gestr.
Ganfcb Verplichte en Gehoor'
zaeme Dienaer^ JOHAN VAN GOOI.
|
||||||||
|
O P
|
||||||||
|
OP DEN
NIEUWE SCHOUBURG
DER
NEDERLANDSCHE KUNSTSCHILDERS
E N
SCHILDERESSEN,
DOOR DEN HEERE
JOHAN VAN GOOL;
KUNSTSCHILDER.
TT"
XVunflmïnnaars! die geen' fchat of yver/paart,
Ten einde gy een fchat van Kunji vergaêrt Der Kunjlenaars, wier Faam zich boven de aard Verheft op wieken;
Bedankt Va nGool,&, als door 't Kunjlpenfeel, Met inkt u maalt hun Levenstafereel, Waar door het hart verdaagt, als 't Zangprie'el Door 't uchtendkrieken.
Inzonderheid detuyl gy veel' van hen , Die gy gekent hebt, ziet verbeeld, dat men Hun Wezen uit de Print befcheid'lyk kenn Gelyk herboor en.
Daar
|
||||
|
f
|
|||||
|
Daar Schoumans geeft voor juiftc Tekening
Den lof bekomt om zyn behandeling Vanhet Penfeel, 't welk, vol verandering, Elk kan behoren,
't Graveerftaal toont, door houding, zwier enfneê, Het oordeel van Houbraken en Tanjé In ieder Print, waarom ik deze twee Moet hoog waardeeren.
Msecenen! dit vermeerdert uw vermaak, Gelyk de faus de fpyze geeft den f naak, En 't druivenfap den zwyger helpt aan fpraak En 't kwinkeleer en.
Dies, ah ge uw oog laat weiden in uw Zaal, Daar ieder Stuk in fpreekt zyns Meefters taal, Zyn Leven leeft, en Beelt'nis ziet: wat paal Kan u beperken ?
Dewyl ge u dus, als wezentlyk, verbeeldt, Dat hy het Stuk voor uw gezicht penfcelt: Vindt gy dan hart en eog niet meer geflreeld Dan ge ooit koft merken ?
Ik ondervind, hier door, een drift in my, Om nu met luft myn fpreekende Schild''ry Te paar en aan de ftomme Poëzy Onafgefcheiden.
Kom fchrander Kunftgenootfchap! kom, en fier Den fchedel van Van Gool met Lauwerier- En tracht met my op 't veld van zyn papier Ruim uit te weiden. ■
Daar
|
|||||
|
Daar zult ge in zien het edelfie oogenmefk
Der Kunjienaars, die in het worjielperk Steeds zwoegden, om den prys voor Heldenwerk Ten loon te erlangen.
Dus zult ge u ook tot yv'ren zien verpligt, Cepnkkelt en voorbeeldelyk geflicht, &n u als door het Sterrenheir verlicht Op alle uw gangen,
■Ten einde men de onfierf' iykheid verdien Als zy, die we in hun Kunjl verheven zien: Dies wilt met luji het werk de handen biên, En nooit verjlappen.
Den top des bergs, waer op de Kunftenftaan , Beklimt men niet langs vlakke- en effen paên ; Maar daar men op moet arbeid ondergaan En zeker Jiappen.
Den Lauwertak, die 't hart verwekt tot moed, Schoon hoog geplant, befchowwt ge al van den voet- Des bergs, en toont hoe a"arbeid word geboet
Met loon en achting. Gy Schilderjeugd! door ed'le zucht bekoord, Hier zult ge een weg naar Pindus zien gefpoord, Wanneer ge naar Va n G o o l's befchryving hoort En zyn betrachting;
Die firekt alleen niet om den gryzen tyd Te hiniïren, dat hy Naam noch Daaden flyt" Der Schilders en Schild!reffen, die de nyd Op 't harte traden; Maar
|
||||
|
Maar ook op dat de Kunfl blyve in gezag,
Te voorfchyn kome op haaren fchoonflen dag En voorde omhe/Ji van hem, die treeden mag Op voorfpoeds paden:
Daar 't voorbeeld van de Vorfien toe verflrekt, 't Welk Kimfienaars en Kunftbeminnaars trekt, En dus de Kunfl ah uit den doodjlaap wekt Door milde handen:
Die maaken dat Augustus-eeuw herleeft, En niet meer voor 't gefpan der Wolven beeft, 't Welk de Oorlogskar van Mars getrokken beeft Door alle Landen.
Hier van zal dit Gefchichtboek blyk op blyk Doen zien, op dat ge in 't bouwen niet bezwyk* Jan 't Kunflpaleis; maar doen 't weer luiflerryk Als voormaals ryzen.
Dan zult ge u naafl Amphion zien getelt, Die Thebe ommuurde enflerkte op C a d m u s-veld Door 't Liermuzyk, ten voorbeeldc, ons gemeld Door de oude Wyzen.
Maakt, zo als door zyn Kunfl de fleen bewoog. Die naar zyn Lier zich wentelde en zich boog, Dat door 't Penfeel 't verfteende hart door 't oog Ook word bewoogen.
Bemin 't Geluk , op dat het u beminn. Wy maaken de Fortuin tot een Godin, %egt Juvenaal, zy word ten Hemel in Door ons getoogen.
J. Wandelaar.
O P
|
||||
|
OP HET LEVEN
DER
SCHILDERS
E N .
SCHILDERESSEN,
befchreven door den
KUNSTRYKEN HEER JOHAN VAN GOOL.
Wat IS de Schïlderkunfi niet aan uw vlyt verplicht,
O nyvere Van Gool! daar gy, door zucht gedreven, Uw Kunjlgenoten uit het graf weer doet herleven, En ons hun wezens en verdienjlen fielt in 't licht. Qy> die voor Mander noch Houhrake in yver zivicbt,
Noopt dus de Schilderjeugt hun voorbeelt na tejireven, En door eene eile drift den moed niet op te geven, Maar zich vaak de Eerekroon tefiellen voor 't gezicht. Laat
|
||||
|
Laat driejle oninetenheit op d'eile kunjlen finalen,
Voor die is 't hooftfieraadt van Midas te behalen. Cy, van een ed'ler Geeji en Kunflvuur aangedaan, Verinerft u zelve een' Naam by die de kunft beminnen,
Haar nut, haarfchoonheit,enhaar/voaerde recht bezinnen? Die nimmer door den roeji der tyden Zal vergaan. Frans Greenwood.
|
|||||||
|
#<$>#
|
|||||||
|
DE
|
|||||||
|
*«fl|$fll$ftlllïilfi
|
|||||
|
D E
NIEUWE SCHOÜBÜRG
DER
NEDERLANTSCHE
Kunstschilders
E N
SCHILDERESSEN.
I|Sp|ET is' van outsher, een loffelyk
g§ H SS Sebruik geweeft by alle befchaef- tj^gde Volkeren, de Schilderkunft, a's de Koninginne der zeven vrye Kunften, op den zetel hunner hoogachtinge te veftigen, den rykftaf hunner gunfte op te dragen en met de glorikrone der eere te verderen; de beroemde Kunftfchilders, ech- te zonen der Hemelfehe Kunftgodinne Miner- va, onder het getal der vermaerde Mannen, die door uitmuntende hoedanigheden boven het gemeen uitftaken, te rekenen; door de i". Deel. A fier. |
|||||
|
^, Jtjeu&ra&dn' fcidesié' isixtJë. ij-f-g -
|
||||||
|
*■**• 'JcAeusn.an ad yivtfm, det>.
|
||||||
|
'f
|
||||||
|
2 NEB ERLANTSCH E
fierlykfte pennen hunner Fenixfchryveren de
Naemen, Levens- en Kunftbedryven dezer Kunfthelden in hunne gedenkschriften te ver- eeuwigen, voor de volgende Gedachten als diamante gedenkzuilen der onfterffelykheit te wyden, en als leerzaeme voorbeelden aen te pryfen en naer te laten. De Grieklche Fenixfchryvers hebben dus
Apelles, Zeuxis en Pharasius, Aen de eewwigbeit gewyd in hunne boeken : Dus hebben de Italjaenfche Letter-Moeken, Met vloeibaer gout, den lof te boek gezet Van Rafel, Titiaen en Tintoret: Duspraelt van Dyk met Rubbens , Schilderhelden Des Keulfchen Rhyns, in goude lettervelden: Dus haelt de Franfche letterzwier in top Poussyn, en rechthE Brun een eerzuil op; Kortom, de Fenixfchilders zyn onfterflyk, En voor den roejl der eeuwen onbederf yk. Onze Nederlanders hebben al vroeg die prys-
waerde gewoonte gevolgt; getuige hier van zy de naerflige en voortreffelyke Ka rel van Mand er : en gelyk ons gezegent Nederlant geene andere Landen van Europe in het voort- brengen van vermaerde Mannen behoeft te wyken,
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 3
wyken, zo is het inzonderheit vruchtbaer ge- eelt in het queeken en koefteren van be- faemde Kimftfchilders; overtreffende in de- zen, naer evenredigheit van deszelfs engeri en bePaelden omtrek in vergelyking van veel grooter en uitgebreider Landen, alïe andere %ken en Staten van Europe. Eene waerheit, die allen onzydigen Liefhebberen der Vorfte- ]yke Schilderkunft, door eene menigte van proef bewyzen, te vinden in de vermaerdfte Kunftkabinetten van Europe, ten vollen be-
kent is. Een bant vol Lams, door 't A t v e r m o g e■ n
Ah uit denfchoot der Zee getogen, Roemt billyk op die Hetnelgunji : , Dat, nevens andre gloritrappen,
Verheve en nutte wetenfchappen, En boven al de Schilderkunft, Zynglori Hernelwaerts verheffen, En andre Volken doen befeffen : Dat de albezielende Natuur Op Neêrlants vette klavervelden Beft tieren wil, om Schilderhelden Te teelen door haer edel vuur. Geen wonder dan, dat bequaeme Mannen f
A 2 door |
||||
|
4 Nederlantsche
door eene edele drift van volgzucht geprik-
kelt, het ruftig voorbeek van'KAREL van Mander volgende, zich, van tyt tot tyt, benaerftigt hebben de Geleerde Werelt met eene gepafte Schilder-Hiftori en een naeukeu- rig verhael van de Levens- en Kunftbedry- ven der Nederlantfche Kunftfchilders en Kunft- fchildereffen te verryken. De Heer Arnold Houbraken (om
nu van anderen niet te reppen) is in zynen tyt een der befte ondernemers van dezen nut- ten en loffelyken arbeit geweeft. Het Boek door hem , in zuiver Nederduits,
met eenen zwierigen en vloeienden ftyl, oor- deelkundig, onpartydig en ter goeder trou- we, voor het grootfte gedeelte gefchreven, en onder den Tytel van de grooteSchou- burg der Nederlantsche Kunst- schilders en Schilderessen we- , reltkundig gemaekt, kan ons gezegde proef- ondervindelyk beveiligen en ftaven. Een werk, dat, tot groot genoegen van den Schryver, de goetkeuringe en toejuichinge der Kunftlievenden is te beurt gevallen, zo dra het te voorfchyn quam, en noch dage- lyks in prys aengroeid. Jammer is het echter, dat hy dit fraeie werk
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 5
werk niet geheel en al voltooit het licht heeft
mogen doen zien. De doot, die veeltyts, met het ontydig befnoeien onzer dagen, de befte vruchten van onzen geeft den vollen wasdom beneemt, overviel hem, kort na dat hy het tweede deel hadde uitgegeven. Uit de menigvuldige wanordens van het \
derde of laetfte deel, door deszelfs weduwe | ln 't Jaer 1721 afgelevert, is gemakkelyk op te maken, wat nadeel 's mans ontydige doot aen de volvoeringe van het zelve heeft toe- gebracht , en wat fchade de onfterffelyke ge- dachtenilTe van een aenzienlyk getal Kunfte- naers hier by geleden heeft. Want zo men het oordeelkundig en met
opmerkinge doorbladerc, befpeurt men licht dat veele brave Meefters, die toen noch in leven of reets overleden waeren, en by ge- v°lg in het zelve hadden kunnen en beho- ren geplaetft te worden, door gebrek van naeukeurig onderzoek verzuimt, of van zom- migen met voordacht verzwegen , in het zelve niet eens te vinden zyn. Daer in tegen- deel van eenigen, die 'er plaetfe in hebben, door onaehtzaemheit de berichten geheel on- volkomen en verwart zyn opgeftelt. Onverfchonelyke misflagen, welkers on-
A 3 aen- |
||||
|
6 Nederlantsche
aengehaeme vertoninge Houbrakens def-
tige Schilderschouburg nooit ontlui- ftert zoude hebben , had de doot hem niet verhindert de Hooftrol van zyn werk zelf te voleindigen , en tyt gegunt om zyn Boek (terwyl 'er voor hem noch flof genoeg voor- handen was) met een vervolg te vermeerde- ren ; beginnende daer Karel van Man- de r eindigt, en eindigende daer, na verloop van tyt, een ander op eene gemakkelyke wyze wederom hadde kunnen beginnen. Dit zoude den grontflag gelegt hebben
eener cierlyke en net gefchakelde Schilder- Hiflori van alle de Nederlantfche Kunflfchüders en Schildereffen, die na Karel van Mander tot heden hebben gebloeid. Daer zyn, zedert Houbrakens doot,
reets by de dertig jaren verlopen, en in al dien tuflchentyt heeft zich niemant ontdekt, om het verlies van dien naerftigen en nodi- gen Schryver te vergoeden, de wanordens, waer van boven gefproken is, te herftellen, en het geene aen onze Nederlantfche Schilder- Uiftori ontbreekt, aen te vullen : behalven Kampo Weyerman , die, op eene on- geoorloofde Wyze, de onbefchaemtheit heeft gehad, een Boek , befiaende drie deelen in quarto,
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 7
quarto, van de perffe te doen rollen en aen den dag te brengen; het geenhy door eenen cueffchen roof met de geftoIen veêren van Houbraken heeft opgepronkt, en waer
m hy ons een mengelmoes opdifcht van din- ëen j die Houbraken reets, cierlyk en fmakelyk, had aengerecht; en voor't overi- ge met onhebbelyke byvoegfels, ongefchikte preekwyzen , naem- en faemrovende by- en -naemen, en andere eer- en zedenquetfen- de ongeregeltheden heeft zamengeflanft. Daerenboven heeft hy Houbraken,
dien eerlyken Man, nevens veele anderen myner Kunftgenoten , volgens zynen gewo- nen fpotachtigen aert en fchryfftyl, tegen alle wetten van reden en plicht gelaftert en belogen : want veelen dezer van hem zo
lelyk gehavende Kunftgenoten hebbe ik ge- kent als ^Mannen van een onbefproken le- ven , welke hunne kunft met roem geöeffent hebben. Wat wyders de Brahantfche Meeflers be-
treft, die hy, in Zyn derde deel , met zulke zwarte verwen heeft afgefchildert, niet of het menfchen maer beeften in eenen men- fchelyken fchyn, en vaneen beeftachtig ge- drach geweeft waeren. A 4 My
|
||||
|
g Nederlantsche
My is verzekert van de Kunftfchilders
Louis de Moni en Jaqjjes de Roore, geloofwaerdige Mannen en uit die quartieren van geboorte , die ook deze Brabanders ge- meenzaem gekent hebben, dat al wat hy van hen geboekt heeft, niet alleen onwaerachtig en valfch verdicht, maer daerenboven de beeftachtigfte ondankbaerheit zelf is; gemerkt veele dezer Meefters, als hy, Weïerman, door zyn Godloos en onbezonnen leven in de uiterfte elende gebracht was en broot ge- brek had, hem gevoed en menigmael uit -het gevaer, om van honger en kommer te ver- gaen, gered hebben. De ondankbaerheit, die licht vergeet
Genoten dienjl, is woeji; maer inreed Daer by, wanneer zy goet beloont Met quaet, en haeren gever hoont. Dit is my van goederhand verzocht hier
aen te tekenen , ter verdediginge van den goeden naem dier Meefters, en tot naricht der geenen, die, onkundig van dit aengete- kende, den lafter en leugentael van Weyer- man tot hier toe by ongeluk mochten heb- ben gelooft. De
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 9
De leugen kan de Waerheit wel
Verdrukken; maer niet heel verderven, ■hen Met, eene enkle vrucht der Hel, Kan geen onjlerflyi Zaet doen fierven. ^ll deze -weinige flaeltjes van Weyer-
M ANs onbefchofte handelwyze blykt van zelf, dat hy geenfins aen de begeerte van recht- schapen Kunftminnaers, noch aen het waere °°gtnerk van een verilandig, edelmoedig en eeriyk Schryver heeft voldaen. ■ it ^ met ernft overwegende , ben ik, uit ige zinlykheit en zonder eenig aenzoek van anderen, te rade geworden een Vervolg op Houbrakens Werk te fchryven; en fchoon ik van myne onbequaemheit in dezen volkomen overtuigt ben : als hebbende my nooit in het worftelperk der Geleerden ten letterflryt geoeffent; en my ook niet onbe- kent is, hoe kiefch en keurig de knibbelzieke vreters van dezen tyt zyn ; heeft my ech- ter de liefde tot de kunft, en de achting, die ik de nyt en tyt verduurende, en niet als met eerbiet te noemen gedachtenifle myner Kunftgenoten verfchuldigt ben, overgehaelt hant aen 't werk te flaen } en dezen hachely- ken tocht, hoe luttel van voorraet onderlegt, |
|||||
|
A 5 te
|
|||||
|
io Nederlantsche
te wagen, zonder my aen de bedilzucht der
hedendaegfche betweeters eenigerwyze te kreunen; my het zelve lot getrooftende, dat Hoübraken heeft moeten ondergaen,zyn- de door eene menigte van hairkloveryen be- fchuldigt; dan dat hy zich te veel met ver- tellingtjes, die weinig om 't lyf hebben en niets ter zake doen, heeft opgehouden ; dan wederom zyn de Kunftwerken niet wel be- fchreven, of de gebreken van zommigen te veel, van anderen te weinig ten toon geftelt, en diergelyke vitteryën meer: zo dat 'er naeu- lyks iets is , of het moet over den hekel ge- haelt worden. Ondertuflchen weeten miffchien weinige
van die muggezifters te recht, wat moeite het in zich heeft, alles uit den diepen en dui- fteren gront der aloutheit op te delven; want de meefte dingen heeft men maer door be- richten , die ieder naer zyn begrip en be- quaemheit opgeeft ; of wel naer dat hy den Kunftenaer, van wien hy bericht doet, gene- gen is of niet; dit weet ik by ondervinding. Het is onmogelyk alles zelf te kunnen nagaen, en fchoon ik hier vlyt en moeite genoeg toe hebbe aengewent, om myn onderzoek op be- richten van anderen, zo weinig mogelyk was, te
|
||||
|
Schilders en Schilderessen, ii
te doen beruften, echter is zulks, in allen ge-
vallen , voor my ten eenemael ondoenlyk ge- Weeft. Evenwel durve ik niet ontkennen, dat
Houbraken zelf nalatigheden heeft be- ëaen : ja het is naeulyks te begrypen, hoe het niogelyk is, dat hy zulke heerlyke Mee- sters, als: Johannes van Ravestein, ■Adriaen Hanneman, Arnold Ra- V£stein, Theodoor vander Schuur, Daniël Mytens en anderen, heeft kun- nen over 't hooft zien ; terwyl 'er zo veel ichoone Kunftftukken van deze Fenixfchilders °P openbare plaetfen te zien zyn: gelyk ik in t vervolg aentonen en met onwrikbaere be- Wyzen uit de Boeken der Haegfche Kunftfchil- ders Broederfchap zal beveiligen. Ook kan ik die grove fout aen 's Mans
fchielyke doot niet toefchryven: om dat de meefte der gemelde Kunfthelden hunne plaets a' ïïioeften gehad hebben in het eerfte of twee- de deel van zyn Boek. Wat dan? ik ben van gedachten, dat het
hier aen twee dingen heeft gehapert: name- lyk aen de juifle omzigtigheit van den na- lpeurder, en a£n de naeukeurigheit van de berichtgevers; en wat fterveling is 'er onder de
|
||||
|
12 NEDERLANTSCHE
de Zonne, die altyt en alomme zich zelf ge-
lyk en zonder gebrek is. Is dan het dolen menfchelyk? is ons onze
onvolmaektheit in allerlei opzichten bewuft? dan zal of kan ik zo dwaes niet zyn van te denken, dat myne geringe verhandeling min- der berifpinge zal bejegenen, als Houbra- ke ns groot Schouburg heeft moeten onder - gaen. Maer : terwyl dezelve zo wel in de handen van verftandige en befcheidene, als in die van verwaende en onbefcheidene Le- zers zal vallen , verwachte ik van de eer- fte niet anders dan éene heufche en gunftige verfchoninge der gebreken en ingeflopen feilen. En worde ik van de laetften onredelyker
wyze befprongen , wat raet? ik zal met een taei gedult hunne fchimpfchichten op het fchilt myner oprechtheit en goede meninge doen affluiten en te rugge kaetfen; hebbende by myn zelven vaft befioten geen harnas voor deze Levensbefchryving tegens hen aen te fehieten; verzekert zynde , dat hier mede te- gen die onwettige aenvallers, doorgaens, het meefte velt te winnen is; te meer, om dat ik met dit fchryven niemant beledige of fchade toebrenge , en gevolgelyk ook aen niemant reken-
|
|||||
|
É
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 13
rekenfchap of verantwoordinge van het zelve
verplicht ben te doen. En terwyl ik alleen ten diende der Kunft-
Hevenden dit werk , dat hoewel kleen, my echter tyts en vlyts genoeg gekoft heeft , hebbe opgeftelt, eifche ik van hen geene an- dere beloninge, als hunne goetkeuringe ; ver- trouwende, dat zy myn wit beftemmen, my- nen yver pryfen , en mynen arbeit dank wy- ten zullen. Eer ik nu ter zake kome, oordeele ik het
nodig den Lezer kortelyk te zeggen, hoe, en op wat wyze, ik my in dezen zal trachten te gedragen, te weeten: ik denke my niet op te houden met onnutte en tytverquiilende herha- lingen , en daerom zal ik van eenige Mee- fters, door Houbraken maer even als met den vinger aengeroert, opgeven, en aenvul- len, al wat hy van hunne perfonen en ver- mogens in de kunft had kunnen en behoren aen te tekenen. Oni dezelve reden, zal ik alleen die gee-
nen myner Kunftgenoten ten Toneele voe- ren, die in 't geheel noch geen Rol gehad hebben; niettegenflaende dezelve in Hou- bRakens Scbouburg, als lang voor hem al in wezen
|
||||
|
Ï4 Nederlantsche
wezen geweeft zynde, hunne Rol al moeden
hebben afgefpeelt. Vervolgens zal ik, na myn befte weeten en
zo veel doenlyk is, na nette tytorder en ver- dienden, die Kunftenaers invoegen, welke, toen Houbraken zyn Boek floot, noch by levenden lyve waren. Onder welken Man- nen van naeme en vermogen in de Kunft zyn geweeft \ wier Levens- en Kunflbedryven wel verdienen geboekt te worden : want de tyt gaet met alle dingen ftryken , zelf met onze gedachteniffe, ten zy dezelve, door de naer- ftigheit en vlyt van nyvere aentekenaeren, der vergetelheid ontrukt, en de tytverduren- de eeuwigheit toevertrouwt werde. Einde- lyk zal ik van de tans levenden en hunne Kunft met vlyt en lof oeffenende Schilders zo veel zeggen, als met zedigheit gefchieden kan; zonder my in te laeten om van hunne bequaemheden een Mecfterachtig oordeel te vellen; willende liever misdoen met te wei- nig , dan ondank behalen met te veel hunne werken te pryfen: Want opgefmukte loffpraek zonder maet,
Is, als bet overtollig boufieraet: Dat
|
||||
|
aniies -van Havesteiii. z° AdLriaen. HajiJieinaui.
|
|||
|
Schilders én Schilderessen. 15
Dat de oogen van onkundigen en zotten
■*« vleit, maer daer verftandigen mê/potten. Of ah een kunftglas, dat ons, door te veel rergrooting, 't voorwerp duifterder en heel Uneigentlyk, in plaets van met meer klaerheit, ■Voet zien; en dus meer fchyn vertoont dan waerbeif. Kortom, onmatige loftuiting is, Voor goede Schilderyen, quaet vernis. y°°r quaden, een lakfeering, die vermogen &och kracht heeft om te diepen of te hoogen. Terwy] het dan bezwaerlyk valt, met dit
zoort van fchryven ieder een genoegen te geven, of het van paffe te maken; hebbe ik het beft geöordeelt, de Kunftwerken der noch m wezen zynde Meefters zelve te laeten fpree- ken, en den Lezer die alleen met den vinger aen te wyzen. Dit vooraf gezegt hebbende; wil ik myn
voorgenomen werk nu beginnen en dit kleen Aenhangfel muHoubrakens Schouburg ope- nen s met den uitmuntenden Portretfchilder, J°Hannes van ravestein,
geboren in 'sGravenhage omtrent het Jaer
1580: want Karel van Mander ge- denkt aen hem in zyn Boek op pag. 213, met deze
|
||||
|
16* Nederlantsche
deze woorden : „ Ik behoefde ook niet te
„ verzwygen in den Hage een zeer goet „ Schilder en Conterfyter, Ravestein ge- „ heten , die een fchoone en goede hande- „ ling heeft ". Waer uit blykt: dat Ravestein toen al
met roem bekent was, en zekerlyk wel vier- entwintig jaren zal bereikt gehad hebben. Als men dan van den jare 1604, waer in Karel van Manjder zyn Boek gefloten heeft, de vooronderftelde vier-en-twintig ja- ren van onzen Ravestein aftrekt, blyft 'er voor den tyt zyner geboorte het jaer 1580 over. Wie zyn onderwyzer in de Kunft is ge-
weeft, hebbe ik niet kunnen te weeten ko- men; ook is het ten hoogden te verwonde- ren , waer die groote Meefter zulk eene heer- lyke Manier van Schilderen heeft gezien of geleert: want voor dien tyt zyn my geene Schilderyen bekent, die, ten opzichte van de fchoone en kloeke behandelinge, by die van onzen Puikfchilder in aenmerkinge kunnen komen ; en naer hem kan ik maer weinige Kunfthelden, als:ANTONi vanDyk, Bar- THOLOMEUS VANDER HeLST en G 0-
vert Flink, die hem hier in geëvenaert
of overtroffen hebben. Tot
|
||||
|
Schilders en Schilderessen, ty
Tot bewys van myn voorgeven , zyn 'er
in"den nieuwen of Schutters Doelen van 'sGra- venhage drie Stukken, door hem gefchildert, lC Zlen- Het eene ftaet inde eetzael voor de ichoorfteen, waer in drie Burger Kapiteinen nevens hunne Lieutenants en eene meenigte Schutters, wel tot vyf-en-twintig in getal, Vei'toont worden. Het is niet alleen krachtig en fchoon ge-
fchildert; maer men kan den yver en bezig- neit uit de wezens befpeuren, en niet zonder Verwonderinge de fpreekende doening der beeltenhTen aenfchouwen. In dit Stuk zyn de •Beelden levensgrootte en tot de kniën toe af- geraaelt. Het is gejaermerkt 1616. In het zelve vertrek is geplaetft een groot
Stuk, wel Vyftien voet lang; verbeeldende
"e Magiflraet van 's Gravenhage, zittende aen
eene langwerpig vierkante tafel. Het is overheerlyk gefchildert! deplaetfing van das en fehaduwe, de fchikking der hooft- en t chencoleuren > de ronding en wyking der voorwerpen, zyn'er met over- § en °ordeel in waergenomen.
houding en doening der Beelden zyn
er levend', natuurlyk en fpreekend' in uit- gedrukt. iecjer ^oet wat. (je eene fpreekt, de l Deel. B an-
|
||||
|
'i8 Nederlantsche
andere luiftert toe. Een oud aenzienlyk Bur-
ger komt aen den Hooftfchout, Willem van Oütshoorn, iets verzoeken; men kan aen zyn wezen zien, dat hy met aendacht let op 's Mans verzoek. Eenige Kapiteinen , Lieutenants en Vaen-
dragers der loffelyke Haegfchc Schutterye, worden door de aen tafel zittende HeererI met eenen friiTchen dronk wyns befchon- ken; onder anderen brengt een der Magi- ftraetsperfonen, zynde al een bejaert Man, aen den Kapitein van het Oranje Vaendel eenen groenen Roemer vol Rynfchen wyn, die denzelven op eene beleefde wyze ont- fangt. Men vint 'er den Kunftfchilder zelf in af-
gebeelt; wellc Portret wy gevolgt hebben, en in de Plaet A te zien is. Aen zyne kloeke gedaente en friiTche co-
leur is licht te zien, dat hy een zwaerlyvige en gezonde Broer is ge weeft, die zyn-glas fmakelyk heeft kunnen uitvegen. Kortom, alles is evenredig aen den ver-
fchillenden rang en ouderdom der voorwer- pen, zo kundig, krachtig en uitvoerig uit- gewerkt, dat het de verwonderinge van el- ken oordeelkundigen en kunillievenden aen- fchou-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 19
fchouwerna zich trekt: Hoedanigheden, die
veel fchaers in dit zoort van Stukken, in of
J°or dien tyt gefchildert, zich opdoen; als
ynde doorgaens zo leven- en werkeloos, als
e voorwerpen geen menfchen maer flok-
ntn Vertoonden
p „r ^" bevat 'in 'c geheel zes-en-twintig
°nen, alle levensgrootte en tot de kniën toe
verheelt, en is gefchildert 1618. De naemen
a%ebeeide Heeren zyn : Jacob Cor- Nelis van Wouw, Johan Quar-
T£LAER, pnr- -nv
„, D » en Covert van Duinen,
*» Burgemeelleren. Jan Wolf, Jacob
IRKs" zomin Ceulen, Johan Nobel,
WALDUS SCHREVELSEN, HENDRIK
CHUffEN' en Joost DEDEL, a]s Sche-
ienen; benevens den Geheimfchryver Phi- *-IPs Doublet, en Mr. Pieter van Veen, als Penfionaris. Het derde Stuk is daer neven geplaetft, zicT m ZÊS °fficieren van het Witte Vaendel
vertonen ; zynde niet minder kunftig a s het voorgaende gefchildert. Noch is 'er van hem een uitmuntent Kunfltafereel te zien op het Stadthuis van 'sGmvenhage, dat insge- lyks de Magiftraet dier Stede, zittende aen eene met een groen kleec over(jekte ta- B 2 fel, |
||||
|
50 NeDERLANTSCHE
|
|||||
|
fel, vertoont. Q_uintyn de Veer is als
Hoofcfchout aen het boveneind' geplae'tfl. De naemen der overige in dit Stuk afgebeelde Magiftraetsperfonen zyn: Nicasius Han- keman , Albert Bosch en Arnold Qjü arteeaer, als Burgemeefteren ; en als Schepenen : Hendrik van Slicht- HORST, CoENRAET HOUTTUIN, CoR-
NELIS Z'OUTLANT, AdRIAEN VAN As- SENDELFT, EwALD BRANDT en JAC0B Sels , en die van den Geheimfchryver is
Philippus Doublet. Dit Stuk is ruim zo fchoon van coleur als
het voorgaende, en weergaloos zuiver enfix behandelt, als mede kunflig en verflandig geördonneert. Het is gejaermerkt 1636. Daer zyn buiten tvvyfel hier en daer , on-
der aenzienlyke Familiè'n, noch wel Portret- ten van onzen Puikfchilder beruftende , die niet tot myne kenniffe zyn gekomen: maer de reets befchrevene zyn genoeg in ftaet om 's Mans naem en gedachteniffe onfterffelyk te maken. Voorts dient hier noch gemelt, dat ik den
naem van onzen Ravestein vinde ge- plaeift aen 't hooft der Lyfte van de achten- veertig , zo Schilders, als Beelthouwers en Lief- heb- |
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 2i
hebbers, die in het jaer 1655 aen de Ed. chtbare Magiftraet van 's Gravenhage het ver- z°ekfchrift, om van de Klatfchilders, of het Zogenaemd St. Luk as Gilde gefcheiden te zyn, overgaven. Hy was toen al hoog be- jaert en heeft niet lang na dien tyt geleeft. De bovengemelde Kunfttafereelen , verbeeldende de Ed. Achtbare MagiftraetvanV Gravenhage, aer in veele jaren niet naer behoren na ge- zien was, zyn zedert eenigen tyt op hunne order fchoongemaekt. Dit fpoorde de lofFe- yke HooftofRcieren der Haegfche Schutterye, °P den voorflag van den Doelmeefter en Ka- pitein van 't Blaeuwe Vaendel, A RNOLD D°RWater, mede aen, om hunne uitmun- tende Kunftftukken, verbeeldende hunne voor- zaten , in goeden ftaet te laeten ftellen j dat nu in den jare 1750 ter uitvoer is gebracht, Zo dat dezelve zich tans met luifter ver- tonen. Als men het geen, tot dus ver, van onzen AVesteinverhaeltis, metaendachtover- weegt, kan men zich niet genoeg verwonde- ren , dat Mannen van die verdienften en ver- mogens in de Kunft zo onverfchoonlyk zyn over t hooft gezien; te meer, om dat ze niet 111 een vreemt geweft van het onbekende Zui- B 3 den. |
||||
|
•22 Nederlantsche
den, om zo te fpreeken, maer in ons Staten-
hof, in het door heel Europe bekent en ver- maert 's Gravenhage, geleeft en gebloeit heb- ben, en daer als eerile oprechters van de lof- felyke Broederfchap , gelyk van onzen Ra- vest e in gezegt is, ftaen aengetekent. Eer ik van Ravestein affcheide, moet
ik, in 't voorbygaen, noch zeggen, dat in ' het zelve Schepensvertrek meede een Stuk hangt, gefchildert door den braven JANSONS van KEULEN. Hy
heeft veele jaren te Londen gewoont ten tyde
van Koning Ka rel den eerjien; doch, om de dagelyks toenemende oproeren en onluften te ontwyken, ftak hy naer Hollant over, en heeft zich eenigen tyt in den Haeg opgehouden, en gedurende dat verblyf het gemelde Kunstftuk gefchildert. In het zelve is almede de Magiftraet van
's Gravenhage, die in den jare 1647 aen 't roer der Regeringe zat, afgebeelt. Het is by uit- ftek kunflig geördonneert en gefchildert; de Beelden vertonen zich levensgrootte ten voe- ten uit, alle zeer levend' en krachtig, tot veertien in getal, doch ik zou Ravestein den lauwertak toewyzen. Men
|
||||||
|
Schilders en Schilderessen. 23
Men ziet hier uit, dat ons Vorflelyk 'sGra-
"°enhage in het bezitten en bewaeren van over- neer]yke Kunfltafereelen, die met de Beelte- öilTen haerer Magiftraetsperfonen praelen, Voor geene Hollantfche Steden behoeft te wy- ken, ja zelf, in dezen opzichte, boven de- zelve uitmunt: want ik weet by ondervin- ding, dat in de aenzienlykffce Steden van Hol- lant wel kunftige Portretflukken , Regenten Van Godtshuifen , Dekens en Hooftmannen van Gildens, Burgerbevelhebbers en gewa- pende Burgers uitbeeldende , te vinden zyn : maer ik hebbe in dezelve weinig Portretfluk- ken van de Hoofden der Regeringe gezien, die de Stukken van Ravestein de Kunst- kroone durven betwiften. Hier mede zullen Xve onzen Fenixfchilder vaerwel wenfchen, en met dit vaersje: Gelyk geen Diamant by duifter
Onzichtbaer zyn kan, wyl de kracht Van zynen ingefcbapen luifier Hem helder lichten doet by nacht; Zo kon de donkerheit der tyden Ons Ravestein, dat Kunjijuweel 1 Niet heel verbergen (wel benyden), Zyn groots <en geejlryk Kunjlpenfeel B 4 Gaf
|
||||
|
£4 Nederlantsche
Gaf glans en licht, en vuur en leven ,
Jen dooie verf en duifter doek. Des moet op alle tongen zweven Zyn Glori! nyt en tyt te kloek. Op de kunftwieken zyner onfterffelyke lof-
gedachtenifle keten heenen dryven ; in zyne plaetfe, als by de hant, ten Toneele oplei- dende zynen Stadt- Tyt- en Kanftgenoot, ADRIAEN HANNEMAN, geboren
binnen 'sGravenhage in 't jaer 1610, of 1611. Hy is een der vermaertfle Schilders van dien tyt geweeffc; men twift wien hy tot Onder- wyzer in de Kunft heeft gehad, eenigen wy- zen hem Antoni van Dyk, andere Johan Ravestein, toe, en die zou wel de naefte en gelegenfte zyn geweeft: als heb' bende zynen meeften levenstyt in den Haeg •verfleten; daer, integendeel, van Dyk den Haeg maer als ter loops heeft aengedaen, en ook zo heel veel jaren in ouderdom met Hanneman niet verfchilt; doch, hoe het hier mede gelegen zy, beide zyn ze waerdig zulk eenen Fenix in de Kunft te hebben ge- leert. Het waere te wenfchen, dat ik meer Proef-
ftuk.
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 25
ftukkeh van 's Mans ftout en vleiend' Kunft-
Penfeel kon aentonen: doch een voor allen zal °ns hier moeten en kunnen voldoen; ik mee- ne dat overheerlyk Kunfttafereel, door onzen Hanneman gefchildert en tans in de Ver- gaderzael der Staten van Hollant, boven de ichoorfteen geplaetft , te zien. In het zelve word dat dierbaerkeil aller Vol-
keren , namelyk de gewenfte Vrede, in de ge- daente eener bevallige en overfchoone Jonk- vrouwe vertoond: Zy zit op eenen verheven Zetel, tuffchen twee koflbaere en boukundig gefchilderde 'Kolommen, rykvan Majefteiten zwier, drie trappen hoog verheven; zynde, naer de wyze van dien tyd, in 't blaeuw, met eene witte fatyne rok'er onder, gekleet; zy heeft eene duive, het Zinnebeeic van den Vre- de} in haeren fchoot, en word door twee naekte Kinderen met laurieren gekroont. Dit Stuk is groots en ryk van ordonnantie,
tachtig en fchoon van coleur, en by uitne- mentheit natuurlyk; ja ik durf zeggen, zelf in defmaekvandengrooten van Dkk gefchil- dert. Eigenfchappen, die een kundig oog dra doen zien, wat Meefter in de Kunfl on- ze Schilder geweeft is. Dit kunftryk Tafe- reel is hem ook rykelyk betaelt geworden. B 5 Hy
|
||||
|
2,6 Neder eantsche
Hy heeft het naer 't leven gefchildert, en
de Juffer, die 'er voor gezeten heeft, is, by Refolutie van myne Heeren de Staten, voor haere moeite befchonken met eene vereering van duizent guldens; gelyk noch in 'sLants Finantie kan nagezien worden, zo ik my niet bedriege : want dit aengetekende fteunt op geen lofTe, maer vafte en geloof baere berich- ten ; ja het Stuk zelf fchynt deze byzaek niet duifler te beveiligen: gemerkt een Kunftken- ner aenftonts ontdekt, dat het niet alleen flipt naer het leven, maer zelf naer een uitnement bevallig en fchoon leven is gefchildert; maer de nette tyt, wanneer, is niet in het zelve te vinden; na giffing in den tuffchentyt van het jaer 1653 tot 1662; om dat deze prachtige Vergaderzael, nevens al het nieuwe bywerk van het Hof, in 1653 en eenige volgende jaren geboud is , en de tapyten , waer mede dit koftbaer vertrek verciert is , 1662 ge- jaermerkt zyn. Ten minften is hier uit op te maken, dat
hy toen in den vollen bloei van zyne kunft en leven is geweeft; het geen uit de gedenk- ftukken van de Haegfche Kunftfchilders Broe- derfchap nader blykt, want: ik vinde niet al- Jeen zynen naem onder het meergemelde ver- zoek- |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 27
zoekfchrift, om van St. Lu kas Gilde ontfla-
gen tezyn, aengetekent, maer ook, dat hy door de Magiftraet als eerfte Deken van die Broederfchap is aengeftelt in het jaer 1656. Noch hebbe ik van hem een Kunftftuk ge-
zien, waerin hy zichzelf hadde afgemaelt; net geen mede in allen opzichte aen de verhevenfte deelen van de Kunft voldoet: Welk kunftryk Portret wy gevolgt hebben, en zich vertoont in de Plaet A, onder het af- beeltfel van Ravestein; ook hebbe ik het Haegfche blafoen 'er nevens gevoegt ter aen- duiding, dat het twee Haegfche Overvliegers m de Kunft geweeft zyn. Hy heeft veele Vorften uit het Doorluch-
tig Huis van Nassau geportretteert, on- der welke uitmunt dat van Prins Willem den tweeden; die alle in de manier van den groo- ten van Dyk gefchildert zyn. Op het Haeg- fche Stadthuis in Schepenskamer , voor de fchoorfteen, is noch een Stuk van hem te z^en , verbeeldende eene geblinddoekte Ge- rechtigheit met een Weegfchael in de hant, insgelyks kloek en kunftig behandelt. Zyn fterfdag kan ik niet net opgeven; dit
alleen is my zeker bekent, dat hy 1662 noch in leven was. Daer
|
||||
|
28 Nederlantsche
Daer zullen zekerlyk onder adelyke en
aenzienlyke Familiën noch wel andere Kunft- werken van Hanneman te vinden zyn, hoewel dezelve niet tot myne kennis zyn ge- komen. In dezelve Vergaderzael hebbe ik noch gevonden een fraei Stuk, verbeeldende den Krygsgodt Mars in zyne volle wapen- ruflinge. Zo teder, bevallig en lieffelyk, als zich de Vrede, in het Stuk door H a n n e m a n gefchildert, vertoont, zo verwoet en ver- fchrikkelyk is Mavors in dit Stuk uitgebeelt. Het is door den ouden Jan Lievense
gefchildert, doch zonder tytmerk , en bezit Meefterlyke kenmerken van zyn kloek Pen- feel; en daerom: Zo lang diefchoone Vrede de oogen
Van Hollants Vrede-Vad'ren vleit,
En Mavors, door zyn krygsvermogen,
Voor V recht der Batavieren pleit y
Zal Hollants vrye Maegd gedenken
Aen Hannemans vergode Kimjl!
Jan Lievens dapp'ren Krygsgodt fchenken
Den lauwerkrans van haere gunfl.
Wenfchelyk waere het, dat alle Meefters
hunne werken, niet alleen met hunnen naem, maer
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 29
^aer ook met het tytmerk, onderfchreven,
ttzoude, voor de nakomelingen, eengroot hcht byzetten om hunnen netten bloeityt te bepalen, en veel onderlingen twift over den vroegeren of keteren tyt van dezen of genen Meefter uit den weg ruimen , doch dit is door veele brave Meefters van dien tyt, het zv door eene verkeerde gewoonte , het zy nitbloote onachtzaemheit, verzuimt, en tans van zeker, zoort van Menfchen ook niet graeg onder Stukken van waerdy gezien. In het nazien van verfcheide Kunflwerken
op den Haegfchen Doelen, vond ik noch drie Stukken, waervan'er tweezyn, die ieder zes gewapende Officieren, halflyfs gefchildert, be- vatten; het derde vertoont een Vaendrager ^n voeten toe uit; deze drie Stukken zyn uitvoerig en fraei gefchildert door eenen «oekgeest; zy zyn gejaermerkt 1621 Uit deze en andere Portretftukken van Bur-
gerhoplieden en Schuttersknechten is blyk- aerj dat onze Haegfche Schutters groote Lief- hebbers Zyn geweeil om hunne gedachtenifTen door Schilderyen te vereeuwigen. Op dien zelven boelen zyn 'er noch al meer van dit zoort, die wel kunilig gefchildert zyn, maer van welke naem noch tytmerk te vinden is, en
|
||||
|
3© Nederlantsche
en zelf veele, daer de tyt zyne roofzieke en
verfcheurende tanden in gezet heeft, en die geheel bedurven zyn. In het naflaen van de boeken der Haegfche
Schilders-Kamer, vinde ik den naem van ee- nen MARTINUS LENGELE, als een der drie Hooftlieden in 't Jaer 1655 verko- ren, aengetekent; ik had te voren dien naem nooit horen noemen, en by gevolg, met ken- nis , nooit iets van 's Mans Kunfr. gezien: maer in het onderzoek op dien zelven Doelen, zag ik op de groote Burgerzael, voor de fchoor- fteen , een Stuk , waer in tien levensgroote beelden, ten voeten toe uit, zich vertonen. Dit Stuk, om dat het zo natuurlyk en ftout ge- fchildert is, met aendacht en by herhalinge befchouwende , vond ik gevallig den naem van Martinus Lengele, nevens het jaer 1660 op hetzelve. Deze Man is waerlyk een wakker Meefter
geweefl, en mag, met reden en roem, on- der het puik der Haegfche Kunflfchilders getelt worden. Het gemelde Kunftftuk vertoont eenige Schutters van het Oranje Vaendel; de Kapitein, die voor aen flaet, is een kort in- eengedrongen Man: van wien men zegt, dat hy
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 31
% met vier-en-twintig, zo Kinderen als Kints-
kinderen, na de Kerk ging. De Beelden zyn a'le vaft en onverbeterlyk getekent, en de "erfoonsverbeeldinge is 'er wonder wel in uit-
gedrukt. -Dit is 't al 9 wat my van dezen Kunftenaer
ter kenniffe is gekomen; ook is my zyn fterf- dag geheel onbekent. Nu volgt zyn Tytgenoot, ARNOL-
DUS van RAVESTEIN, zoon van
den beroemden Johannes van Rave-
stein, en geboren in 't Jaer 1615 binnen
sGravenhage. Zyn Vader is zonder twyffel
ook zyn Leermeeller in de Kunft geweeft,
en heeft hem dus zo wel in de Kunft, als
'm de natunrlyke nootdruftigheden des Le-
Vens, vaderlyk gequeekt en gekoeilert: want
"Y is een uitftekent Portretfchilder geweell,
etl heeft de Kunffleflên van zynen Vader niet
te vergeefs aen hem hefteed noch onbëant-
w°ort gelaten ; jammer is het maer, dat ik
zo httel proefbewyzen van zyn edel Kunft-
vermogen kan bybrengen.
^"ntrent dertig jaren geleden, flierf de Procu-
reur Ravestein; onder zyne Schilderyen, dienaerzyn dootop de Haegfck Schilderkamer wier-
|
||||
|
3z Nederlantsche
wierden verkocht, vond men eenige Stukken
door onzen braven Arnoldus gefchildert, welke hem miffchien aen de hant zyn gebleven; een onprofytelyk lot, dat den Portretfchil- ders veeltyts te beurt valt: Onder andere was 'er een Stuk, verbeeldende een Vaendrager van het Blaeuwe Vaendel, dat in allen dee- len overkunftig behandelc was. Dit Stuk met noch eenige andere, ook heerlyk gefchildert, kocht de Prins van Hessen Philips- dal, en plaetfte die op zyn Lufthuis buiten den Haeg op de Scheveningfche Weg, daer de- zelve mogelyk noch te vinden zyn. De Beelden zyn alle levensgrootte, en ten
voeten toe uit, gefchildert. Onder de Fami- liè'n van de Arkels en Booten berus- ten noch eenige Portretftukken,. door onzen Kunfthelt gefchildert. Ik hebbe 'er eenigen van gezien, die edel en verrukkende van Kunft waeren. Voorts is my niets meer van zyne Kunft-
werken bekent; want deszelfs geheele Geflacht is, met de doot van den ftraks genoem- den Procureur Ravestein, uitgeftorven. Het was eene Roomfche Familie. Onzen
Arno ld was van tydelyke middelen niet misdeelt, hebbende nevens zynen Vader veel geit
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 33
geit met de Kunft overgewonnen , en altyt in
de Nobeljiraet binnen V Gravenhage gewoont, ■Ik vinde zynen naem geboekt als Deken
Van de Haegfche Broederfchap in de jaren 1661 en K562. Hy aerde vry wel naer zynen Va- üer > zynde ook een gezet en ly vig Man. Hy §ing veeltyts, gemantelt, langs ftraet; eenige spotters den Pachter eene pots willende fpeej en > maekten hem wys, dat op zeker uur des aV(>nds een Man, die een Vaetje van vief toop gefmokkelt en onder zynen Mantel
Verborgen had, over de markt zou komen gaen; de Pachter liet zyne Kraeiè'rs, Gryp- vogels die op diergelyken roof zyn afgericht, er beftemder uure oppaffen; zo dra kregen
2y R a v e s t e 1N ( die van de Schilderskamer Wen het Korenhuis op de Princegraft quam ) niet in \ 00g ? 0f vielen hem aen, en riepen ^g af, leg af, het Vaetje dat gy gefmok- eU hebt! hy de klucht ftraks merkende, gaf
_^n tot antwoort: ik heb het in mynen buik. e °pfnufFelaers van dit ingebeeld fmokkel- ziende, dat ze bedrogen waeren , gin- gen met befchaemde kaken door: doch qua- men ' _.. er echter beter af als hunne makkers, ie de Mande met gefmokkelt Vleefch aen-
naelden Van Dokter Helvetius, en by
1 D*el C het
|
||||
|
34 Nederlantsche
het openen met de uiterfte afkeer eenen ge-
hangen Dief in dezelve vonden, en daeren- boven verplicht wierden de opgebroken Man- de te betalen. Dit grappig geval van onzen Ravestein
met de Kraeiërs , is my van verfcheide ge- loofbaere menfchen , die hem noch gekent hebben, verhaek, anders zoude ik het hier niet aengetekent hebben; gemerkt her my- nen aert noch voornemen niet is , my met diergelyke en veekyts vergezogte kluchtpraet- jes op te houden. Om dan een einde te maken met onzen Ra-
vestein, moet ik alleen noch zeggen, dat hy zyne dagen heeft geëindigt in het jaer 1676. Als een Portretfchilder het geluk niet heeft
groote Stukken de Regeering eener Stadt, de Regenten van een Godtshuis, Deken en Over luiden van een Gilde, of Burgerofficie- ren met hunne onderhebbende Schuttersknech- ten uitbeeldende, te fchilderen; maer alleen enkele Portretten of Familieftukken fchildert, i kan hy na verloop van tyt heel licht in 't vergeetboek raken , want de Familiën fler- ven uit; en gelyk het onder de Adelyke Ge- flachten de manier is de Geilachtwapens, met
|
||||
|
Schilders en Schilderessen^ 35
^et den laecft o verbly venden Stamhouder, me-
e te begraven, zou men haeir. denken, dat
Unne A^eeltfels ook met hen in 't graf
Waer by komt, dat, als de eigenaers
-zyn, hunne Portretten verwaerlooft wor*
5 om dat 'er, zo als met andere zoort van
1 deryen, geenen openbaren handel mede
reven , noch in de vermaerde Kabinetten
§een plaets aen dezelve vergunt word,- of
1 moeten juill Stukken van Rubbens^
N ^yk, Rembrant, en by geval eenen
ïwef11 van FransHals zyn' fchooii
t, 1 i Ê tretten van andere Meefters gezien
j~- }~, die voor dezen niet behoefden te wy-5
en , maer niet in tel zyn, om dat ze quans-
WYS met de ketterye der wispelturige kunft-
mode niet overeenkomen; en hier door ge-
beurt het niet zelden, dat brave Meefters on-- efchreven blyven: Want de tyt hunnen bend°em' met hunne lichaemen' als heb'
. e doen vergaen, en hunne kunftwerken en kunflhandel niet gangbaer zynde, is
et den Schryveren der Schilderhiftorie niet
fjogelyk hen aen te tekenen: Dit zy alleen
dV Voorbygaen tot naricfrt van hen gezegt,
. deze Schryvers menigmael al te voorba-
z§van misflagen befchuldigen, en nalatighe-
C 2 den
|
||||
|
gö Nederlantsche
den te laft leggen, die geheel en al buiten
hunnen fchult zyn. Om dit met een exempel te ftaven, is het
my onlangs zelf gebeurt dat ik te Leyden op het Pefthuis zynde , aklaer een Portretfluk vond, de Regenten van dat Huis verbeelden- de, en dooreenen J. POTHEUK gefchil- dert in 't Jaer 16^8- Schoon ik voor dien tyt van dezen Man niet had horen reppen of roeren, moet ik hier opentlyk betuigen, dat dit Portretfluk onder die van de eerde Gaf- fe mag geilelt, en deflèlfs Maker onder de eerfle Meeflers van Nederlant gerekent wor- den. Zo vind men ook in het Kunftkabinet van den Kunfflievenden Heer Lokmier twee Kabinetftukken van eenen KOEDYK ge- fchildert , het een is een kapitael Stuk en verbeelt een Barbierswinkel, daer een Boer zyn knie verbonden word, met veel bywerk. Het andere vertoont eenen Jongen , die A- mandelen wil fhoepen en over zynen fchouder ziet, of hy niet befpied word. Beide zynze natuurlyk en fraei gefchildert:
maerdat men juifh, om dezen Koedyk noch hoger op te vyzelen, zou willen zeggen, en voor goede munt moeten aennemen, dat de Koedyken in Douwen, door het behen- dig |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 37
dlg veranderen der naemen, verandert wae-
£n , (non credo) hier toe weiger' ik myne
ern , want, gelyk in alle dingen, zyn 'er
°ok in de Kunft trappen van verheffinge.
Hoewel nu deze Koedyk omtrent den-
zelven tyt van Gekard Dou gebloeit heeft, n hem zynen Schildertrant wel fchynt te heb- en afgezien , echter zoude ik deze twee -Refters niet gevoeglyk (myns oordeels) op denzelven Kunfttrap van verdienften naeft ^en voegen. Hier uit blykt dan , dat een >cnryver der Schilderhiftori onoverwinlyke ïsiiagen kan begaen ; maer dat men de nae- men van grote Meeflers aentekent, en voorts n "en zo bot ftil zwygt, of hunne onwaer- eerbare Kunftverdienften geene andere belo- mnge toequam als de blote meldinge van hun- ne naenien, is vry wat flordig ; echter kan Houbraken van deze flofheit niet vry y eiten: terwyl hy wel op vier verfchillende Paetfen van Zyn Boek zegt, dat Ar 1 de , 0ls> Isaak Paling, Michiel van Usscher en Karel de Moor, by ABRAfjAM VAN DEN TEMPEL
geleert hebben, en de Levens- en Kunftbedry-
ven dezer Leerlingen wel befchryft,maer van
C 3 hun-
|
||||
|
38 Nederlantsche
hunnen braven Meefter niets als den bloten naem
opgeeft, niet tegenftaende van den Tem- pel een uitmuntent Hiflori- en Portretfchilder is geweeft. Hy is geboren te Leyden en heeft de Kunft geleert by Joris van Schooten, jnet dien gewenfchten uitflag, dat hy onder de beroernfte Meefters van zyn ty t plaetfe verdient. Ter beveiliging van deze waerheit, is te
Leyden op de Lakenhal van hem te zien een jStuk met levensgroote Beelden , van eene fchilderachtige poëtifche vinding. Het is Jieerlyk gefchildert, vaft en fchoon getekent, en tot een eenig ftael genoeg, om te tonen dat hy het Hiftorifchilderen ( daer zyne ftoute en breede behandeling recht bequaem toe was) piet min fix had als het Portretfchilderen; daer hy anderiints wel het meeft door ver- maert is, en onder de aenzienlykfte Familiè'n der ingezetenen van Leyden veel voortrefFe- lyke proefbewyzen van beruften : waer van ik 'er alleenlyk twee zal te berde brengen. Het eene is geplaetft in het Weeshuis, pron- kende met de Afbeekfels van deffelfs Heeren Regenten, en voldoet zo volkomen aende ver- hevenfte hoedanigheden van de Kunft, dat het fegen het befte Penfeelwerk kan proef houden. Het ander is te vinden by den Kunftfchil-
der
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 39
°er Frans van Mieris, zynde een Por-
tretftuk van Man en Vrou, men zegt uit het ^ermaert gedacht der A MSTELS VAN Mynen , ook kan men uit de defdgheit der Wezens en kleding zien, dat het Luiden van rang en vermogen zyn geweeft. Dit Stuk is zo heerlyk en kunftig behandelt, dat het van ■^unftkenners met toejuiching befchout word, en is nu in 't Kabinet van den Heer de la C°urt. Behalven de Leerlingen hier bo- ven gemek, is de groote Frans van Mie- R1 s ook zyn Difcipel geweeft; het geen s Mans roem niet weinig helpt vergroten. Wanneer hy in den beften bloei van zyn le- ven en kunit is geweeft, toont ons het vol- gende Vaers, getrokken uit de Bruüoftsdich- ten van Reinier Ansloo. £*e Minnegodt kreeg onlangs dszen zin
O'7* door de trou vanTempel, fchuw van min , Te paren met K atryn van Hogemaden, ^n fprak tot hem, toen hy zich had beraden: O Abraham/ betoon door uw penfeel
^en my uw Kunft, en mael dit tafereel. ^° naem vermaent (het werk zal wel gedyën) ^ Zelf, om my een' Tempel toe te wyën. C 4 Mael
|
||||
|
40 Nederlantsche
Mael dan de Min, daer ieders hart naer trekt,
En fiel hem daer , niet meer om 't hart bedekt
Dan 't naekte lyf, gelyk men plag te leven
In ouden tyt, die ons nu heeft begeven.
En maek daer in, dat voor het out er Jiaet
De Zuiverheit, zo zedig van gelaet.
Dit wijl de Min hem aerdig in te fcherpen:
Hy, niet gezint dit voorwerp te verwerpen,
Greep zyn penfeel; maer 't was al in der yl
Zelf van de Min verandert ineen pyl
Van Tempel; ziet, hoe 't met hem is gefchapen,
Hy is 'gewondt en met zyn eigen wapen.
De Min rnoefl ook in hitte Zyn verkoelt,
Zo hy hem moeit en noch geen Min gevoelt.
Die fprak tot hem, betonende genade :
Die Zuiverheit is Jongkvrou Hogemade,
Dees hebbe ik u, als zynde 't Opperhooft,
Al by myn zelf van jongs af toebel ooft.
Ga naer haer toe, het minjl daerom verlegen,
Al fchynt het, dat gy haer niet zult bewegen.
Ik zal u zelf bevrye'n voor gevaer,
En zy u zyn en Tempel en Altaer,
En Priefteres, die zult gy noch bekoren.
't Geen gy niet ziet, zie ik al van te voren.
Toon dan aio gunji, ê milde Voeflervrm!
4en Tempel, in uw' eigen Tempelbou.
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 41
u is 't gelukt na zoo veel zwarigheden,
Dle hy zoo lang heeft moedig doorgefireden, Den 22 van Lenteinaent
1648. va-nt uit den trant van het gedicht is het
^aerfchynlyk,dat hy met overjaert, maer in ^acht van zyn leven met Jongkvrouwe Van Hogemade dit huwelyk heeft voltrok- *en. Zo dat men uit het onderftaende jaertal van het vaers by giffing kan bepalen, zo wel z^n geboortejaer, als de jaren ouderdoms,in Jelke hy geftorven is; want laet ons {tellen at ny op zyn dertigfte jaer is getrout, dan is y m 't jaer 1618 geboren, en volgens Hou- BRaken is hy te Amjlerdam in 't jaer 1672 °verleden; waer uit volgt, dat hy ïn den ou- derdom van 54 jaren is ten grave gedaelt. Nu volgen drie Meefters uit onze naburige
Provincie Zeelant, van wien ik in het geletterc Zeelant van den Heer de la Rue melding vinde gemaekt, zynde de eerfle JOHANNES GOEDAERT, in het
begin der voorledene eeuwe te Middelburg in Zeelant geboren. Hy munte voornamelyk uit in het fchiK
C 5 deren |
||||
|
42 . Nedekiantsche
deren van allerlei Vogels met waterverwen,
nevens alle de onderfcheide zoorten der zo ge- naemde gekurvene Diertjes , die hy alle op het keurlykfl naer 't leven tekende , en een van de eerflen is geweefl, die, met grooten aendacht en gedult, de vormverwifTeling dezer wonderbaere Schepfekjes heeft nagefpoort en te boek geflagen; hebbende met het een en ander wel dertig jaren bezig geweefl. Toen zyne gefchilderde Diertjes en aente-
keningen tot een volleedig werk waeren aen- gegroHt, verdeelde hy het zelve in drie Dee- len, van welke hy 'er in de jaren 1661 en 1667 twee heeft het licht doen zien. Het derde is in 't jaer 1669 te Middelburg by Fie- re ns gedrukt, en door, de Weduwe van on- zen geleerden Kunflenaer opgedragen aen de Heeren Gecommitteerde Raden van Zeelant; ook is dit fraeie werk naderhand in 't Latyn en Franfch gedrukt. Voor alle drie de druk- ken is des Schryvers Afbeeltfel geplaetfl, zynde naer het Portret, door den kunfligen Willem Eversdyk gefchildert, door R. VAN Persyn m 't koper gebragt; doch de- Zelve zyn tans fchaers te bekomen. Deze kundige en weetgierige Schilder is omtrent het jaer 1668 overleden. De
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 43
De tweede is -CORNELIS EVERS-
*K, uit een aenzienlyk Geflachte van Ter
0es geboortig. Hy was in zynen tyt een
goed Hiftorifchilder. Van zyne Penfeelkunfl;
zyn tans noch eenige fraeie Stukken overig,
meeft beruftende onder zyne deftige Familie.
•^e derde en laetfte is
^ILLEM EVERSDYK, Zoon van
f*
0rKelis. Hy is een braef Portretfchil-
«er geweeft, en heeft omtrent 1660 gebloeit; ^aer van noch weinige overbiyffels getuige- njs dragen; onder welke zyn de Af beeitfels der beroemde Mannen Johan de Brune, ^aetpenfionaris van Zeelant, en Cornelis Ransz.Eversdyk, Rekenmeefter 'sLants
en Graerlykheks van Zeelant ; zynde de laet- fte onlangs na die Schilderye in 't koper ge- bragt door den uitmuntenden J. HoUBRA- KeN; voorts Nicolaes Blankart, Pro- ieffer te Franeker; Johannes de Mey, "r°fe(Ter en Predikant te Middelburg; en Jo- HaNNes Goedaert, Kunftfchilder en Schryver der bekende Metamorphcfis Naturalis. _ Noch ziet men van hem eenige groote en
Wtvoerjge Schilderyen, in de groote Zael van het Schuttershof der edele Buffe te Middelburg, Een
|
||||
|
44 Nedeelantsche
Een ftaet 'er ter zyde van de deur, twee
hangen 'er naeft de fchoorfteen, verbeelden- de Burgerofficieren, en een is 'er geplaetft voor de fchoorfteen , dat het kapitaelfte en befte is , verbeeldende de ganfche Broeder- fchap, in order by een vergadert en alle le- vensgrootte ten voeten uit. Nu moet ik gedenken aen den vermaerden
THEODOORVAN DER SCHUUR, geboren in 'sGravenhage in den jare 1628. Wie zyn Leermeefter alhier is geweeft, kan ik met geen zekerheit melden : want hy be- gaf zich al vroeg naer Parys om zyn kunft voort te zetten , en heeft verfcheide jaren het onderwys van Sebastiaen Bourdon gebruikt. Hier zyn oogmerk bereikt heb- bende, en de Kunft al meefterlyk verftaende, vertrok hy naer Romen, om te ftuderen na de beroemde Werken der Italiaenfcbe Meefters; het gelukte hem daer, dat Koningin Chris- tina achting voor zyne Kunft kreeg, en hem verfcheide Kunftftukken liet maken. Ik hebbe hem dikwyls horen verhalen, dat
hy aen de edelmoedige en mildadige behan- delinge dezer Kunftlievende Vorftinne niet als met verwondering en opgetogenheit kon ge-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 45
gedenken; ja dat hem de prikkelingen dezer
ë°ude fpooren des te meer noopten om zyne unft met yver voort te zetten, en dagelyks
en luft in hem vermeerderden om de ver- aertfle Stantbeelden en beroemfte Italiaen-
Jche Knnfttafereelen van Raphaël Tul 10 ■^ o m a n o, en andere Overvliegers in de Kunft, v ytlg en met aendacht af te tekenen. v an welke tekeningen ik noch eenige ge-
Zlen hebbe, die kunftig en zwierig behandelt Waeren, nevens de Academiebeelden, die hy daer getekent had, en geheel naer de Italiaen- . jehe Manier waeren behandelt. Na dat "ƒ nu te Romen, al wat tot opbou en volma- Kmge der Kunft in zyn vermogen was, hadde aengewent, en met de Bentbroeders, onder het genot van menigen Vrolyken avond, eeni- §e jaren vriendelyk en vreedzaem verkeert ^> (om welken vrolyken en vriendelyken
0lïlgang hy van hen met den Bentnaem Van ^r^ntfchap vereert werd) bekroop hem de *uft om zyn Vaderlant en geboorteplaets te êaen bezoeken , en vertrok naer 'sGravenha- £e> daer hy al de overige dagen zyn's levens, 20 in voor- als tegenfpoed heeft verlieten. *k vinde zynen naem als Lit der Hacgfche
Broederfchap 16653 den 11 van Hooimaent, aen«
|
||||
|
4<5 NederLantschë
aengetekent. Hy heeft eene menigte kapi-
tale Stukken gefchildert; onder anderen een Zolderftuk., te zien op 't Stadthuis van 's Gw- venhage in Burgemeefters Kamer ; het zelve verheelt de Geregtigheit , Matigheit en Sterkte. Noch een Stuk op den Haegfchen Doelen
met eenige Schutters , gejaermerkt 1675. Te Maeftricht op het Stadthuis in Burge-
meefters- en Schepenskanier zyn ook proef- ftukken van zyn groots en zwierig kunftpen- feel geplaetft. De wifpelturigheit van 'smenfchen geeft,
en de veranderlykheit van zyn ongeftadig en rufteloos gemoet, baeren hem dikwerf, mee de rukelofe verandering van zyn beroep, na- deelige en fchadelyke veranderingen in zyne finantie; deze waerheit heeft onze van der Schuur met zyn eigen gedrag beveftigt: want met het jaerlyks inkomen zyner Pen* feelkunft niet te vreden zynde, ondernam hy het folliciteeren, en werd betaelmeefter van eenige Legerbenden ; doch, in plaetfe van met deze nieuwe onderneminge groote win- ften te doen, verloor hy in tegendeel, door verfcheide rampen, alles wat hy had; zo dat hy de kracht dezer rymfpreuk: Die
|
||||
|
°childers en Schilderessen. 47
£üe zonder noot, alleen uit zucht Tot hoger ftaet, zyn fiaet ontvlucht, -tra dartel zyn beroep verruilt roor iets, waer meer gevaer infchuilt, Omhel ft, inplaets van Jüno, Jleets -en Wolk, bezwangert van veel leets; *^ls hem niets anders baeren zal üanfchade, fchande en zwaeren val. ^aer al te gevoelig , door ondervinding,
Heett leeren kennen. Daer by had hy een zwaer huishouden en veel kinderen, die alle rykelyk teerden, en verloor, midden in dien Jrvallen ftaet, zyn Vrou en Huishoudfter; !t bracht hem zo ver in verval , dat zyn §°et door zyne fchulteifchers wierd verkocht, ^anzyne vSchilderyen quam de helft niet, s hy 'er van gewoon was te maken , niet e§enftaende 'er Hukken van zynen beften tyt °nder vvaeren; onder anderen een, verbeel- dde de verwoeftinge van Jeruzalem, zyn- e heerlyk van ordonnantie; men zag 'er de Woedende wreetheit van het krygsvolk," en ^graven van de oogen des Hogenprief- ters Zo levend' en natuurlyk in uitgedrukt ( dat men het niet zonder yzing en gemoets- bewegbg van fcnrik en meêlyden kon aen- zien.
|
||||
|
48 Nederlantsche
zien. Het grootfte gedeelte dezer Stukken
werd toen door den Heer van Schuilen- burg gekochtj en zyn noch in die Familie te vinden. Na alle deze wederwaardigheden heeft hy
in den Haeg nog veele aenzienlyke werken gemaekt; onder andere de Coupel in de Tre- veskamer of vergaderzael van de Staten Ge- nerael, verbeeldende de Wapens van de ze- ven Provinciën , die door Vrouwen worden gedragen , met veel bywerk van kinderen. Noch voor de fchoorfteen een Vrede , dit Stuk is gejaermerkt 1698. De bekende Deu- ren van den Orgel in de Nieuwe Kerk; op de eenè word de Koninglyke Pfalmdichter Da- vi D, fchryvende zyne gewyde Trapgezan- gen, verbeelt. Op de andere is de Hiftori van Zacharias, ftom uit den Tempel ko- mende, gefchildert, men ziet de verwonde- ring heel natuur lyk in de wezens van het volk, dat hem buiten den Tempel opwacht: op de kleyne deuren ziet men aen de eene zyde de ontmoeting van Maria en Elisabet, met de uiterfte zedigheit en tederheit afge- maelt. Aen de andere zyde ftaet SimeöN met het kindeken J e z u m in zyne armen , om het den Heere voor te dragen j terwyi men
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 49
•^n de Godtlovende geftalte van zyn hart nit
ien °pgetogen aendacht van zyn wezen kan efpeuren. Het is gefchildert in 't jaer 1702.
Ja het is zo kunftig en verftandig alles uitge- oert, dat men niet begrypen kan, hoe een
Man van die hoge jaren noch zo veel ïult gehad heeft, om zulke groote werken te onder- emen, en zo kloek uit te voeren.
. -Hy verftont de Doorzicht^ en Boukunde in. n grontjin de Hiiloriën der gryze Aelout- ^eitj Godtsdienftplegtigheden, Tempel- Feeft- en -Praelgebruiken, met al hunnen toeftel, Lyk- beftellingen en Vergodingen, was hy wonder we] bedreven. Hierom helde zyne genegen- heit meer over om verheven en grootfche Hif- |°nè'n te fchiideren, als zich met Fabelen en aege voorwerpen op te houden; kortom, de
grote Italiaenfche manier flraelde altyt in zy-
ne Kurifttaferelen door. Hy tekende tot in zyne hooge jaren op het
Akademie veeltyts mede; en wifl met weinig °eiten, het zy met crayon, zwart- en röotkryt,
} ê^Ölyde houtskool, het zy kleine, of levens- grote Beelden zo vafl: en wel te tekenen, dat een wonder en lufl; om te zien was voor *en Man van die hoge jaren. ■"Ywas een beleeft en vriendelyk Man, zeer
1 #»/. D ge-
|
||||
|
50 Nederlantsche
gewillig om zyne leffen op eene verftandige
wyze, zo wel aen andere als zyn eige Difci- pelen mede te deelen. Zyne arbeitfaemheit was zonder weerga;
zoekende altyt op eene edelmoedige wyze zyn beftaen zelf te winnen , hoe hoog van jaren hy ook mochte zyn. Het geen hem , in zynen hogen ouderdom,
onder al de bittere vruchten van het weife- lend geval, noch de zoetigheit deed fmaken van het zeggen des Dichters: Die , hoog bejaerd, noch lufi en kracht heeft om
te 'werken,
Hoeft met een's anders broot zyn krachten niet te fierken ,
Is dan, noch and'ren, noch zich zelven, tot een laft:
Maer blyft, tot aen zyn doot, zyn' eigen Heer en Gafi.
Hierom zeide hy eens tegen Robbert du
Va l , die toen Kabinetbewaerder van Koning Willem den derden was, en veel gelegen- heit had om zo wel anderen zyner Kunftgeno- ten als zich zelf dienft te doen: „ Je bent „ niet alleen te lui om het zelf te doen, maer „ zelf
|
|||||
|
■'
|
|||||
|
SchilDERS en Schilöeresseïï. 5?
" zelf ben je te lui om het anderen te zien
" doen. " -Hy heeft veelmalen Deken van de Kamer
geweeft en Beftierder van het Akademie; ook neeft hy het Diakens- en Ouderlingsampt van de Franfche gemeente met eere bedient. Hy Was vrienthoudende, maer teffens ernftig en "atig ; laetende zich van de jonge Meefters niet overbluffen ; fchoon deze toen al de "orens begonnen op te fteken, en na den Ryks- ltaf des oppergebiets te dingen: waer van ik ^el ftaelen gezien hebbe; doch, dit zy genoeg gezegt van onzen grooten, naerftigen en on- *fennoeiden Kunfthelt. Wy eindigen zyne Levensbefchryvinge met
!C Zegg£n•> ^at hY' in den ouderdom van 77
J^en, den weg van allen vleefche is gegaen
^ 't jaer 1705. MÈÊ^s-. De hoogachtinge, die ik voor de Haeg fche
^unftfchilders hebbe, verplicht my om noch t een en 't ander aen te tekenen van-den ver- orden Hiftorifchilder WILLEM DOUDYNS; hoewel hv van 10ubraken al befchreven is, doch zo °°er, dat 'er voor my noch wel iets merk- aerdigs is overgebleven. Hy is geboren in D 2 'sGra- |
||||
|
52 Nederlantsche
'sGravenhage den laetften December des jaers
1630. Zyn Vader is Burgemeefter van 's Gra- venhage en CoIIonel van de Schutterye ge- weeft. Onzen braven Hiftorifchilder was van tydelyke goederen rykelyk voorzien, als blykt door twee prachtige Huizen, die hy op het Buitenhof* aen de noortzyde, heeft ge- boud; de voorgevel van het eene is gefierd met twee leverisgroote Beelden in Niflen, zyndeheteen, eenHERKULEs, het ander, een Flora. In dit Huis, boude hy ook eene groote fchilderzael; hooftzakelyk om in dezelve een heel groot ftuk voor den Vorft van Oojlvriejlant te fchilderen. Het Stuk verbeelde de offerhande van Iphigenu. Ik hebbe van hen,die dit weergaloos Kunft-
tafereel gezien hadden, met de uiterfte ver- wondering dikmaels horen fpreken , zo wel wegens de heerlykheit van de ordonnantie, als wegens de zuivere en krachtige manier van fchilderen, zynde volkomen in de fmaek van Paulo Veronees, zo wel ten op- zichte van het Naektr, als van de Zyde-, La- ken- en andere ftoffen der Klederen; de be- handeling der coleuren was edel en verruk- kend' om te zien, ( van dezelve waerdy zyn de drie Stukken in de Vierfchaer van 't Haegfche Stadt-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 53
stadthuis, waer in hy de bekende Hiflorie van
Aiomons eerde Recht heeft gefchiklert,)
noch was in dit grootfch en verheven Kunft- ^erk de perfoonsverbeeldinge en de gemoets- neweginge van droef heit, zo wel in de -ichaenisgebaerden, als wezenstrekken,natuur- yk uitgedrukt. Het is ryk van Beelden en anderebyfieraden, en een overtuigend en ver- v°nderenswaerdig bewysfluk, dat hy een der grootfl-g Meefters van zynen tyt geweefl is. Het Model van dit werk is, eenige jaren ge-
leden 5 hier in den Haeg (of het op zyn eige Vefkopinge of by een ander toeval geweefl is, Weet ik niet) verkocht, en wierd wel be- teelt. yitn ziet in byzondere huizen zo veel van zyn kunft niet; want hy fchilderde niet v°or allerlei pryzen, noch behoefde het om "^n broode, als men zegt, te doen. Hy was y uitftek naerftig en van een ordentelyk en ftig gedrag. Hy quam in de Haegfcbe Broe-
. rfchap den 8 van Louwmaent des jaers 1661; ^ vinde.zynen naem al geboekt als Hooftman 1<5ö2; hebbende verfcheide malen Deken van 016 Kamer en Beflierder van het Akademie ge- beft } en tekende, tot aenfporinge der Schil- oerjeugt 5 dikwyls mede. ■^y heeft veel Leerlingen in de kunfl ge-
D 3 had, |
||||
|
54 Nederlantsche
had , onder welken uitgemunt hebben Au-
gustinüs en Mattheus Terwesten; hoewel al de Meefters van dien tyt veel Leer-- jingen hadden, ja toen meer in eene Stadt, als nu in al de Hollantfche Steden zamen ge. nomen. Hy heeft zich nooit in den Huwelyken ftaet
begeven, en is in zyne laetfte dagen zeer met jigt geplaegt geweeft; echter fchilderde hy om den tyt te korten, als het hem maer eenïg- zints mogelyk was. Hy heeft alle zyne tyde- lyke goederen aen een of twee Neven naerge- laten ; onder dezelve was bygevolg ook zyn penfeel- en tekenkimft, die al vry aenzienlyk was. Deze lieten die fchoone verzameling op de Haegfche Schilderkamer openbaer ver- kopen; maèr, door een verkeert begrip, veel van de belle Hukken (om dat ze na hun zin niet genoeg mochten gelden,) weer ophou- den; door welke onvernoegende handelwys zy de iCunfl van hunnen Oom veel benadeelt, en hun zelven merkejyk verlies toegebracht hebben; want in eene tweede verkopingever- fchilde het wel vier of vyf duizent guldens, dat 'er minder van quam, als 'er in de vorige ^eilinge van gekomen zoude hebben. Op deze tweede verkoping, kocht de Heer
Dol
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 55
u ° L eenige Stukken, en liet dezelve bequaem
maken om 'er eene geheele kamer in 't ront mede te verfieren. Ik hebbe eenige dezer bukken, die toen verkocht zyn, gezien: on- der anderen een by den Droft de Jode, daerVENus by Vulcanus komt om hem te verzoeken, dat hy de wapens van haeren °ne E n e a s fmede ; dat overfchoon ge- childert en getekent was, gelyk meer ande- ren > alle levensgrootte en even kunftig als ^ Voorgaende. •Uit Wonder van zynen tyt! deze brave en
^^oernde Man! is, tot groot verlies van de ^Uiift, in den ouderdom van 67 jaren geftor- V£n in 't jaer 1697. Het volgende gedicht is d°or Silvius op zyn affterven gemaekt. Het Lamfer dekt de Kunfigodhl,
Haer traennat rolt ten vyver in, De boezem looft al ogenblik, By duizend zugten, fnik op fnik; Om dat het Schilders aerdfchjuweel Geworden is de Doot ten deel. O vinnig noodlot! mat gewelt Jieeft d'allerbraeffien neergevelt? Verhael het niet aen 't gryze Atheen Nog ook te Rome, die 't geween D 4 Van
|
||||
|
Nederlaktschb
|
|||||
|
Van ons luidruchtig ongeval
Weerliactfen mogten met gefchal, Het eenigft' dat ons overfchiet Tot troojl van al het hartverdriet, Zr 't merk des Mans; gedagtenis, Die duurzamer als koper is, In Schilderyen vol van kunji, Meer waerd dan eenig Konings gunfi; Zyn oordeel, overfchrander, kloek , Bevatte meer als 't groot/ie boek , En klauterde naer 't heilig Jleil, En won het zo, dat boven peil Van menfehen lof zyn wysheit wies. O 's Gravenhage! wat verlies Hebt gy, nu u die Jchat ontzinkt; Want is Minerva uit Jüptn, Zo moet die kunji uit P a l l a s zyn En Goddelyk van eigenfehap, Door hem hier op de hoogjle trap. Koomt Kenners van natuur, beziet Met arends-oogen in 't verfchiet, Al wat de Helt heeft afgemaelt Met verwen, daer zyn geeft uitftraelt; Het vuur, delugt, het water, Saerd Met al haer volheit, zyn wel waerd Dat gy ze in 't harte aendachtig merkt; JLlks denkbeelt word daer door verjlerkt. |
|||||
|
CHILDERS EN SCHILDERESSEN. 57
Befchouw, ik bid, dat hoog, dat diep,
t Geen zulk een wyze Meefter fchiep.
O Schildergeefi! o groot Penceel!
Dat heelt hangt als uit zyn panne el,
Hier is de kunji gewis in top.
Zag Rubens uit zyn tombe eens op,
Hy fprak geivis, Doüdyns ter eer,
Die was myn nazaet, en geen meer.
Hy is de Koningklyke baen,
■dis Rafaël, en Titiaen,
£b Angelo, ook opgetreên,
Heeft O R f e u s, bofch, en dier, en Jleen,
Beweegt met zyn vergode lier;
Hier word de inenfch in Godlyk vier,
Door verf, op doek 'en plank ontfonkt,
Dat tuonderbaer in $ 00gen pronkt;
■En o"arme aelouheit tonen kan
Ap'el en Zeuxis in een man.
Indien 'er nu eens Fidias
Met heeltgereetfchap bezig was,
En klonk van marmer (d'eigeftof
Voor onvergangkelyke lof)
Een Gr af gewelf, dat pal kanftaen,
Zo was de grote fchim voldaen:
Terwyl de Faem, 's Mans kunft verfchult s
Vier Deelen van den Aerdkkot vult.
|
|||||
|
D 5 De
|
|||||
|
58 Nederlantsche
De berichten van veel Meefters, tot de Haeg-
fche Kunftfchilders Broederfchap behorende , moeten aen Houbraken heel mank enge- brekkelyk zyn opgegeven: want hy zegt ergens in zyn Boek, dat Augustinus Terwes- ten een Leerling van Nikolaes Wie- ling is geweeit, en al wat hy meer van hem zegt, is alleen dit: dat hy beroepen wierd tot Hoffchilder van den Keurvoril van Bran- denburg. Ik hebbe door nader onderzoek gevonden, dat
dezeNIKOLAES WIELING een braef Hiflorifchilder is geweeit, en fraeie werken voor den Grave van Hoorn gemaekt heeft; hebbende in den Hdeg, zyn geboorteplaets, zyne Kunft met roem geöeifent. Ik hebbe Meefter- lyke Kunftftakken van hem gezien, die wel geördonneert, getekent en gefchildert wae- ren. Hy werd aen 't Hof van Brandenburg geroepen in den jare 1671, en heeft, tot groot genoegen van dat Hof, zyne Kunft al- daer met toejuiching voortgezet, en, na dat hy veele groote werken had gemaekt, zyne dagen ook aldaer geè'indigt in 't Jaer 1680. Ik vinde hem in de gedenkfchriften van de Hacgfche Kunftfchilders Kamer, al geboekt 16Ó1.
|
||||
|
Schilders en Schilderessen, sq
ï66i. gevolglyk moet hy mede een'van de
eerite grontleggers dezer loffelyke Broeder- schap gevveeft zyn. Ik hebbe reets verfcheide Kunftfchilders,
v^iens naemen by anderen, zo veel my be- ^is, niet zyn aengetekent) ten toneela
pvoert, en zo veel van hunne Kunftwerken en ev£nsgevallen bygebracht, als ik uit den ver\varden doolhof van den voorledenen tyt - ^b kunnen opfpeuren, en met proeven bevef- ^ j, fchoon ik nu overal het nette tytflip van nUnne geboorte niet hebbe kunnen aentonen; ^bbe ik ten minden hunnen netten bloeityt t ^et echte bewyzen, aengevvezen. °1TL dan den draet onzer Schilderhiftorie
te vervolgen, zo vinde ik nog de drie Gebroe- ders en Kunftfchilders, PIETER , HERMAN en SIMON
VERELST ; van welken, zoo veel ik eet, ook niet by eenig fchryver, met zeker- st s iets is te boek geflagen , ten opzichte an hunne Levens-en Kunflbedryven. Ik zeg- ^ niet zonder reden , met zekerheit: want E T e r m a n heeft van S i m o n eenige din- |
||||||||||
|
gen
|
> en G. de Lairesse in 't algemeen
|
|||||||||
|
van
|
||||||||||
|
\
|
||||||||||
|
6o Nedïrlantsche
van eenen Verelst, zonder zynen naem
te bepalen, iets aengeroert. Als men 't verhael van Lairesse met
dat van Weyerman vergelykt, zou het in den eerden opflag fchyrien , dat het S i- mon Verelst is geweefl:, van wien Lai- resse fpreekt; en dan zou de vertelling, die ons Weyerman van dezen Simon zoekt wys te maken, al heel waerfchynlyk voorko- men ; maer laet ons dezen knoop, zo veel mo- gelyk is, ontwarren. Lairesse fpreekt in het twaelfde Boek, in 't begin van de verhan- delinge der Bloemen, aldus: „ Wy hebben veele voorbeelden, datfraeie
„ en doorluchtige Meeflers van het generael „ tot enkelde verkiezinge, met uitmuntent- „ heit, zyn overgegaen, maer geen van een „ enkelde tot het generael, als met fchande. „ De eerfte zyn ontelbaer, zo Italiaenfche , „ Franfche als Nederlanders; maer van de twee- „ de eenige weinige; waer van Verelst „ alleen de kroon fpant tot verwonderinge „ van de geenen, die hem in zynen bloeityt „ hebben gekent. Ja, indien'er een doorluch- „ tig Bloemfchilder is geweefl, zo was hy „ het. NochMARio de Fiori, nochPA- „ ter
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. <Sï
» TE& Segers, noch de Heem, hebben
» net zo hoog gebracht: doch hy is eindelyk, » door zyne flegte ruiling van eene aenge- J> naeme lente in een bedroefden winter, ge- » vallen en gefmoort. Weyerman nu ver- » haelt van Simon Verelst, onder ande- ren > dat hy van het Bloemfchilderen tot het Po ■
I ortret-fchilderen overging, ja dat Koning
■^aRel de Tweede en de Prince van Con- Dl^ dezen Simon dit hebben aengeraden tot zyn bederf, en om hem in zyne zotte Afbeelding voort te helpen. Hy voegt'er by, dat hy in den jare 1718
II Engelant zynde, dezen Simon Verelst
noch heeft gezien en gekent: maer dat hy ^en al out was, en Rozen en Papavers zo groot a'S teljooren fchilderde. Om nu waerfchynlyk
te doen zien, dat het S1 m o N niet is, waer van
■^Airesse fpreekt, en dat al wat Weyer- 11 an van hem zegt, in zyn leugenachtig har- tvat alleen verdicht is,- zeg ik voor eerft, ~at ik verfcheide Stukjes van Simon hier te ^■and hebbe gezien, maer niet van die uit- ^untentheit, om hem boven de Heem of
P
ATERSEGERste ftellen, of een doorluchtig
. '°emfchilder te noemen. Ten tweeden zeg
** ? dat zyne Stukken maer weinig voorkomen; wae-
|
||||
|
6z Nedbelantsche
waeren die zo heerlyk gefchildert, als Laï-<
r e s s e van zynen genoemden Vereist op- geeft, zy zouden in den Kunfthandel en in de Kabinetten wel beter bekent zyn ; en hier uit blykt, zo ik my verbeelde, genoeg, dat het Si m on niet is, van wien Lairesse dit heeft bygebragt. Dat Weyermans' verhael valfch en ver-
dicht is ,'blykt voor eerft: om dat ik dezen Simon nevens zynen Broeder Herman, als Meefters al geboekt vinde 1666; als men nu maer fielt, dat Simon Verelst toen een Man van 38 of 40 jaren is geweeft, zo moet hy, toen Weyerman hem te Londen heeftgekent,en noch Rozen en Papavers als teljooren zag fchilderen , al 90 of 92 jaren out geweeft zyn; dat heel onwaerfchynlyk is : ten twee- den, voege ik 'er by, dat, hoewel ik twee- mael in Engelant geweeft ben, en al veel Kabi- netten gezien hebbe, my echter nooit eenig Schilderwerk van S1 m o n V e r e 't s t is voor- gekomen , noch zelf geen V e r e l s t , in En- gelant , onder de Liefhebbers hebbe horen noe- men ; daer by zegge ik: dat het beneden de Majefteit vaneenen Koning en tegen de Hoog- heit van eenen Prins is, zich te bemoeien met zulke laege en zelf onbetamelyke dingen |
|||||
|
na-
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 63
namelyk5 om een Schilder tot zyn bederf te
raden, uk dit alles kan een oordeelkundige ■Lezer genoeg ontdekken, dat Weyermans ^eniael niets anders dan eene opgepronkte leL1gen is. Wat voorts van dezen S1 mon Verelst
/leer te zeggen valt, is my onbekent. Zynen
r°eder Pieter vinde ik aengetekent als
T-T
■l0°ftman van de Kamer der Haegfche Kunfl-
childers 1660. Meer weet ik van hem niet. Van Herman is reets gezegt, dat hy 1666 als Meefter geboekt flaet. Hy is ook een fraei "'oemfchilder geweeft, getuige hier van zy een Bloemftuk,dat ik te Amjlerdam in 't Kabi- net van den Kunftminnenden Heere Pieter Leendert de Neufville gezien hebbe, zynde kloek gepenfeelt en kunftig gefchildert. ( Maer het allerfchoonile, dat ik van hem ge- 2lenhebbe, benut tans in't Kabinet van den °°rdeelkundigen Heer Tonneman , dat Itlogely k zal weezen van dien Verelst, daer Lairesse met zo veel roem van fpreekt. |
|||||||||
|
is
|
|||||||||
|
J°Hannes beeldemaker,
in ^en Haeg geboren in het jaer 1630. De
voorWerpen
zyner Penfeelkunft waeren Harten
cn wilde Zwynenj achten, en al het geen wat
tot
|
|||||||||
|
64 NfiDERLANTSCHE
tot deze Vorftelyke tytkorting behoorde. Hy
had in zyn' beften tyt noch al veel te doen ; men quam haeft in geen huis, of men vond 'er van zyn werk, en geen wonder, dit was Kunft van alle mans gading, want de pryzen waeren niet groot. Hy had veel Leerlingen, ook veel Kinderen, en daer onder twee Zo- nen, die hy tot de Kunft heeft opgebracht; aen dewelke wy op hun plaets zullen gedachtig zyn; ïn wat jaer hy geftorven is, kan ik niet zeker zeggen; maer hy leefde noch in't jaer 1710. Op Pag. 382, in't III. Deel, maekt Hou- eraken gewag van Hendrik Carree, maer zo duifter, dat men niet kan onderfchei- den,of het geen hy aldaer zegt, op Carree of op Juriaen Jacobs, defzelfs Meefter, moet toegepaft worden. Indien op den laet- ften, dan zegt hy van Carree niets. Ook ver- zwygt hy defzelfs Vader , Franciscus Carree, niettegenftaende hy een goet Schil- der geweefl is; wy zullen hier ter plaetfe dit gebrek vervullen , en naderhant aen dezen Hendrik en defzelfs Broeder Michiel Carree, beide Zonen van Franciscus, gedenken. FRANCISCUS CARREE, geboren
in
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. é$
1!* Prieflant in 't Jaer 1630. Zyn Vader zocht
ilefti in den Geeftelyken ftaet onder den orden ^ei" Jezuïten op te brengen; zynde hy reets 111 de kenniflè der talen ver gevordert: maer Ineer genegen tot de Teken-en Schilderkunft, ning hy de kap op den tuinflok, ging hem mec v]yt in de kunft oefFenen en bracht het zo Ver> dat hy Hoffchilder is geweeft. van Prins **UiemFrederik, Stadthouder van Vries- «m. ]Vfa he(: overlyden van dien Vorft, het geen voorviel den 31 van Wynmaent r 664, heeft hy deszelfs prachtige Lykftatie in prent gebracht. Uit deze Prentkunft is licht te zien, dat hy geen 0Iibequaem Meefter is geweeft. Hy fchil- Qerde ook fraeie Boeregezelfchappen, daer de Liefhebbers achting voor hadden. Hy bleef n°ch eenigen tyt in dienft van de Princefle ^^bertina: maer zette zich naderhant te ■dam neder, en overleed in 't jaer 166$. JOHAN LE DUCQ_, geboren 1636 in
611 Haeg; hy was een Leerling van den ver-
maerden Paulus Potter, en wift zyn
eefters Manier , zo in tekenen als fchilde-
*en > Zo wel te volgen, dat hy met recht on-
er ^e brave Meefters mag getelt worden. Ik
let> verfcheide Stukjes van hem gezien, die
x-Deel. E raeef-
|
||||
|
6<5 Nederlantsche
meefterlyk gefchildert waeren. Ook bezitte
ik tekeningen van hem, die hy naer het leven van Koejen, Schapen en Honden, getekent heeft; men moet dezelve met oplettentheit be- zien, om hen uit de tekeningen van zynen Meefter te kunnen onderfcheiden ; zo vaft en breet aangetoetft, en alles op zyn plaets aen- gewezen, zyn dezelve behandelt, en met zo weinig moeiten opgemaekt, dat het een luft om te zien is. Hy heeft een Boekje met Hon- den , door hem zelfs geëtft , in 't licht gege- ven ; zo goed en kunftig in allen deelen, dat ik'er geen weerga van kenne. Had hy het fchilderen met yver behartigt,
hy had zo grooten Meefter geworden, als Potter ooit geweeft is: want hy verftont de tekenkundige eigenfchap van een Dier zo wel, als een van al de Meefters,die zich op die Studie hebben toegelegt: maer hy was los, van een onbezonnen leven en tot verandering ge- neigt. Hy begaf zich tot den Krygsdienft, kreeg een Vaendel, en is noch Kapitein geworden. Deze nieuwe levenswys ftont hem wel aen,
en quam met zynen aert wel over een; want hoewel hy kleen van perfoon was, droeg hy het hart hoog onder den riem, was dapper en bequaem tot een goet Soldaet. . Myn
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. €j
MynMeefler, Simon van der Does,
"eeft my meer dan eens verhaelt, dat onze ^E Ducq meefterlyk metBeeften wift om te Springen, kunnende hen, hoe boos en onwil- lig zy ook zich aenftelden, gemakkelyk naer zyn 2m dwingen; dog deze Kunft hebbe ik ook Voor een gedeelte verftaen , hebbende twee Wonden gehad , die ik, in wat poftuur ik wilde, k°ftftellen, en ftokftil bleven ftaen, zo lang ** hen als Modellen nodig had. Wanneer onze Schilder-en Krygshelt den
Veranderlyken loop zyn's levens geëindigt heeft, hebbe ik niet kunnen vinden ; maer vel dat hy 1671 Hooftman van het Kunftge- hootfchap in den Haeg is geweeft, en noch al «en geruimen tyt .daer na geleeft heeft. Jonker MARCUS DE BIE, was van
een Adelyk geflacht; het fchikt zich hier ge-
vallig en geefiïg, dat deze twee malkaer volgen,
^aerdien ze een goet paer uitmaken, zo wel
ln manier van fchilderen, jaren als Jevens-
Sedrag. Jonker heeft tot Onderwyzer in de
^nft gehad den beroemden Jacob van
. ER Does, een Puikfchilder, die zyn weerga
het fchilderen van Schapen niet heeft ge-
ac> > hy wift de wol van dit onnozel Slachtvee
Es zo
|
||||
|
68 Nederlantsche
zo natuurlyk na te bootfen, dat hy hier in tot
noch toe onnavolgbaer is; niettegenftaènde onze Jonker hem op dat edel Kunftfpoor ruf- tig naftreefde, en zo hy zyne Kunft met naer- ftigheit hadde voortgezet, miflchien hem al dicht op de hielen getrapt en agterhaelt zoude hebben; want ik nebbe Stukjes van hem ge- zien , die geheel en al den zwier van zyn Meef- ters edel kunftpenfeel hadden ; ja ik durve zeggen, dat hy de Beeften zo vaft enfraei naer 't leven tekende als zyn Meefter: maer den A- deldom lag hem zoo hoog aen 't hart, dat de Schiluerkunft veel te laeg en gering in zyne oog en was; des verliet hy de Kunft en begaf zich in den Krygsdienft als Vaendrig. Daer gaen vier boekjes, die hy na tekenin-
gen van Potter geè'tft heeft, van hem uit. Het was jammer, dat zulk een bequaemKunf-
tenaer het fchilderen, alleen uit een ingebeel- de dwaze glorie, de zak gaf. Ik zeg dwaze glorie, om dat onze Kunft eene edele en Ko- ninglyke Kunft is, die zelf van Koningen en Vorften geöeffent word. Hy quam in 't Kunftgenootfchap der Haeg-
fcbe Kunftfchilders in'tjaer 1664, maer zyn Sterfdag weet ik niet. |
|||||
|
DA-
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 69
DANIEL HA RING, geboren 1636 na
giffing; want 1685 1S ny m de Haegfche Broe-
"^fchap gekomen, is verfcheide malen Hooft-
^an van de Kamer en Beftierder van het Aka-
Qeii)ie geweeft, en was al hoog vanjaren, toen
^ 1703 op het Akademie quant tekenen; waer
Ult ik het gefielde jaer zyner geboorte waer-
chynlyk opmaken kan. Hy heeft veel Portret-
en gefchildert, in grootte als die van den
°uden Netscher, doch zo goet niet.
Maer Luiden, die zo veel niet wilden befte-
^n, als Netscher voor zyn Kunft moeft hebben, quamen by hem; want hy had in zy- n«n beften tyt veel te doen, ook veel Leer- InSen, om te leeren tekenen; zynde het in dien tyt als een Mode (hoewel eene loffelyke ■^ode, veel van de hedendaegfche Franfche lodens verfchiilende) dat niet alleen veel brave en gegoede Burgers, maer zelf groote ei1 aenzienlyke Luiden hunne Kinderen het tekenen lieten leeren. Met het een en an- er won onze Haring veel geit: maer lei ^ penfeel hem veel goude eieren , hy had er> zwaer Huisgezin, dat maekte veel leege °Ppen; daer by quam, dathy met de twee jon- |e Graven van Bentheim (zyne Teken- polieren,) die grote Liefhebbers van de E 3 Jacht |
||||
|
70 Nederlantsche
Jacht waeren , heel dikwyls mede uit jagen
ging, dus veel tyts verzuimde , en meeft altyt uithuizig was; waer door op't laetft alles in 't wilt liep, en de ondervinding hem leer- de, wat het het te zeggen is: out en berooit te zyn. De opmerking heeft my aen veele exempels
doen zien, dat het fpreekwoort (zoon by zoort) waerachtig is; en dat het ongelukkig lot van onzen Haring gewonelyk op dien taer- ling, van dagelyks met de Grooten te verke- ren , loopt, vermits de kans te ongelyk is; voor al ten opzichte van Schilders, die hun werk door geen anderen kunnen verrichten, maer zelf hant aen de Penfeelploeg moeten flaen. Het een en ander word, myns oordeels, in het volgende Vaersje niet onaerdig uitge- drukt , en op onzen ongelukkigen Kunftgenoot, toegepaft: Die met de Grooten omgaen wil,
Moet- als een Weêrhaen op de fpil Van hunne Zinlykheden draeien; Terwyl hy zyn Beroep of Kunft Opoffert aen een hant vol gunji; Waer mede zy hem (gratis) paeien. Zo lang dit Schyngelük hemjireelt^ Ver-
|
||||||
|
Schildere en Schilderessen. 71
Vergeet hy Huis en Hof; ontjieelt
Hen 't nodig voed/el om te leven. ■Allengs verergert hy vanjlaet; Hy valt, en ondervint te het, E>at dan de Grooten hem begeven. Wy zullen hem ook vaerwel zeggen , met
*ot flot te boekftaven, dat hy het treurein- ent Blyfpel van zyn leven geëindigt heeft in denjare 1700'. , DANIEL MYTENS, geboren in
s Gravenhage in 't jaer 1636, is een der groot- je Meefters van zynen tyt geweeft. Wie zyn erfte Onderwyzer alhier is geweefl:, heb ik Illetkunnen ontdekken: maer,naer hetmy toe- Ichynt, is hy al vroeg naer Italiën vertrokken °mzicrwiade uitmuntende voorbeelden, welke ^n daer in alle Steden vint, te oeffenen; zyn- .e Romen toen noch de Hoge School voor de J0lige Kunftenaeren , en de groote Schilder- en Karel Marath, Karlo Loth n andere, in 't befte van hunnen tyt. -^ geloof datDouDYNS, vander CliuUR, en onze Daniel Mytens ge- noegfaem op een zelven tyt in Italien geweefl yn > om reden, dat'er weinig verfchil in den E 4 tyt |
||||
|
72 Nederlantsche
tyt van hunne t'huiskomft is: want de eerfte
quam in de Haegfche Broederfchap i6$i, de tweede 1665, e" de derde 1664. Dan iel is daer al een geruiraen tyt ge-
weeft , en heeft zyn en tyt wel befteet ,want, met ledig teftaen toekyken, is hem zulk eeneheer- lyke penfeelbehandeling van zelfs niet aenge- gewaeid. Daer by verftont hy de vermen- ginge der verwen zo meefterlyk, dat'er maer weinige zyn weerga in dit deel van de Kunft te vinden zyn, hy mag zo veel geeft en vlugheit tot zyn voordeel gehad hebben als in een Ster- veling vallen kan; men bereikt echter den top van den fteilen en glibberigen Kunftberg zo licht niet, of daer moet braef geklautert worden. Hy was rykelyk gegoet , en behoefde by j
gevolg niet om den nootdruft des beftaens te I fchilderen; dat een groot artikel is voor een Kunftenaer ; want dan behoeft hy niets, dan 't geen ter volmakinge en voortzettinge zy- ner Kunft flrekt, uit te voeren. Ook was hy een groot Liefhebber van den opfchik, zynde graeg mooi gekleet, en met quikken en ftrik- ken opgepronkt , volgens de Mode van dien tyt ; het geene aenleiding gaf, dat hem de Bentbroeders met den Bentnaem van Bonte- kraei doopten. Cornelis van Ryssen* die
|
|||||
|
A
|
|||||
|
Schilders en Schïederess'en. 73
le zich te Romen op het Smulmael zyner in-
ying mede bevond , maekte op hem die
Vc%end', op zynen Bentnaem zinfpelent ,
vaersje: Gevels fier en de Gebouwen;
Schone wimpels fier en 't Schip; Hooftfieraet vermoeit de Vrouwen; 't Rofeblosje fiert de Lip En de Wangen; ook de Meeren Worden door haer kleuren fraei. Dus werdg' ook, tot uwer eer en t Onze bonte Bontekraei. ■Uezevan Ryssen was eenkunftig Goutfmit,
üle veele jaren te Romen gewoont, en een
nette Lyfr, van al de Bentvogels , die 'er by
zyn' tyt gemaekt zyn, gehouden heeft. Hy
Xvas ftekelig van aert; dit was de reden, dat de
^entbroeders hem met den naem van Satyr
§edoopt hadden.
Na dat Mytens te Romen eenigen tyt
lucht
ig geleeft, doch teffens naerilig geftu-
eert had, quam hy weder naer zyn geboorte-
P'aets afzakken; daer hy veel blyken van zyn ^uaemheit deed zien. Het is myleet, dat ik
20 Geinig bewysllukken van zyn Kunil kan
E 5 op-
|
||||
|
74 Nederlantsche
opgeven. Hy heeft veel enkelde Stukken ge-
maekt, en die lopen van de eene in de andere hanti daer waeren fraeie Stukken in den boe- del van de Vrouwe van St. Annelant. Veel fchoorfleen- en deurftukken zyn 'er
hier en daer te zien. Ik was onlangs in ze- ker huis op de Princegragt, in 's Gravenhage, en zag daer een fchoorffceenftuk, datuitmun- tent gefchildert was, en zo uitvoerig en aenge- naem van coleur, dat het een luit. was om te zien; maer, door dien zyn manier van leven niet al te flichtelyk was, en hy fomtyts wel eens met een vrolyk en ontnuchtert pen- feel fchilderde, is het geen wonder dat 'er by geval iets onderliep, dat niet in den haek was. Had hy zyne gaven wel gebruikt, daer
zouden 'er weinig ge weeft zyn, die hem in het kunftperk voorby gedraeft zouden heb- ben: want fchilderen was voor hem geene moeite, zo fix had hy de behandeling van het penfeel. Hy was op zekeren tyt bezig met het portret
eens Krygsoverften te fchilderen, en willende in 't verfchiet een Bataille plaetfen, zeide hy al pratende in zich zelf: dees zal dien doot- fchieten, die zal dien dootflaen; en terwyl hy fprak
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 75
Prak, ftont het al met een; zo ongemeen
^aerdig Was hy. Terwyl dit gebeurde, ftont
*• L A e s Hooft, zyn Leerling, achter
ertl j die zulks met verwondering zag. Jam-
er was het, dat zyn levensgedrag zo flor-
dig Mras.
^illem Doüdyns had voor zyne ge-
-°ntheit een reisje naer Aken gedaen ; het
0lgende jaer had Mytens ook luft een
Peelreisje te doen, hy vroeg aen Doüdyns
'at hem die reis wel had gekoft, en kreeg
0t antwoort: tuffen de vier- en vyf-hondert
Suldens. Hier op toog Daniël op reis,
aer toen hy thuis quam, betuigde hy aen
-u o ir d y N Sjdat Zyne reize hem wel tweemael zo
veel gekoft had; dat geloof ik wel, antwoor-
Doudyns, want ik hebbe geen twee H e-
. e^Aes mede gehad , zo als ik van u hoor j
lkW ook zo out niet als gy, herhaelde My-
Ë5^s; gy Zu]t ook zo out niet worden, gaf
eitl Doudyns weder tot antwoort ; en
Zu'ks heeft de tyt beveftigt. Het gebeurde
> dat hy over tafel wat te veel gedaen had
11 echter luft tot fchilderen kreeg; dan moeft
La£s de palet opzetten,- Mytens zette
fldervyyi een hoet met een breede rant op
^ een pyp aen, en de ketel der pyp door
een
|
||||
|
j6 Nederlantsche
een gat van denhoet, ten dien einde daer in
gemaekt, geftoken hebbende, ging dus al ro- kende fchilderen. Men kan denken hoe zulks in zyn werk ging. Door deze flechte levenswyze wiert hy niet
ryker, fchoon hy met fchilderen veel geit won; en al die zwier en opfchik van franjes en klatergout op de kleeren maekten de kaS dikwerf onopgefchikt, dat is ledig,- daer de Vrouvan Netscher, die een flimme trip was, fix en fnedig op aesde: want dan wift zy onzen verlegen Kunfthelt de fraeifte Stuk- jes van zynen beften tyt, voor een klein prysje, afhandig te maken. Noch moet i& hier byvoegen , dat het Zolderftuk op de Haegfche Schilderkamer, voor hy 'erdelaetfte hant aenfloeg , beter was als naderhand fchoon het noch geen der minfte Kunfttafë' ' feelen is, daer deze Kamer mede pronkt. Onze vrolyke en luchtige Kunftenaer '$ nooit getrout geweeil. Hy kende de fpreuk: „ Zo lang men melk kan kopen, is het ofl' „ nodig een eige Koe op ftal te zetten. " Hy is menigmael Deken en Beftierder van h.&
Akademie geweeft, en heeft ook het eeramp' van Vaendrager der Haegfche Schutterye b^' kleet; doch zich te veel gehaeft hebbend ►
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 77
orn aen het endt der loopbaene van zyn leven
_e komen, is die vlugge en rykbegaefde Schil-
erhelc, naer hy zyn levensrol op eene kluch-
J§e en luchtige wyze had uytgefpeelt, achter
e fcherm van zyn grafzerk fchuil gegaen ,
en *9 van Herfft-maend desjaers 1688 } in
en ouderdom van 52 jaren.
^P zynen uitvaert is een fraeigedicht, door
TaRrenberg gemaekt; dit heeft op de
Warner, t'zyner eere en gedachtenifle, lange
Jaren te pronk gehangen: maeristans, door
ae Woede des alvernielenden tyts, en voorts
°°r onachzaemheit, zo lelyk mishandelt en
vervvaerlooft , dat 'er fluk noch ftol van te
Vjnden is; waerom ik het tot myn leetwezen den
Lezer niet mêdeelen noch 's Mans gedachte-
^ifledaerdoor vereeuwigen kan; doch om, vol-
Sens het fpreekwoort: verandering van Spys
Uekt nieuwen Appetyt, door eenig tuffenge-
echt den leesluft wat te vergragen, voe-
o ^ Wy hier by dezen grappigen inval:
■dlwyze P a L l a s, Levensader
^an kimjl en ivetenfchap! en gy
Alziende Apollo, Forjl en Vader
&er Hemelfchone Poëzy!
"oe komt bet} dat uvi zorg niet waekte
VüQt
|
||||
|
2B Nederlantsche
Foor dit gedenkfluk van den lof
Mytis braven Schilderhelts? ofmaekte Zyn los gedrach het dan zo grof, Dat dit getuigfchrift zyner glori Vergaen moejï met zyn floflyk deel, En in myn kleine Kunfihijlori Geen plaets vermag ? Of is geheel En al het ivoedent Tytsvermogen Uw' Mogendhêen tejlerk? of kunt Gy koel en yverloos gedogen, Dat ons de Nyt dat Vaers mifgunt ? Neen: Tyt noch Nyt kan overtreden De grenspael van uw Macht: dan draegt De kerfflok van 's Mans dart'Ie zeden Alleen defchidt. De Maelgeefi plaegt En quelt toch meeft verheve Zielen. Neen flil: het Nootlot van J u p y n , Daer zelf de groot e Goên voor knielen, Zal, vajlenwis, de Roervinkzyn, Dat M y t e n s niet door Lofgedichten Onjlerfiyk zy. Ik mag dan niet Jen myne Poè'zy verplichten Zyn Schjm, wyl 't Nootlot zulks verbiet. JOHAN WEE NINX, geboren te jA
Jierdam in het jaer 1644. Hy was de Zooi1 van den alomberoemden Jan Batist* We*'
|
||||
|
e«unx„ i. Robbert Buval. 3. Jahaiuties Yollevens.
|
|||
|
e
schilders en Schilderessen. 79
E£Ninx, 1660 overleeden. Onze Jo-
an Weeninx was pas 16 jaren out, toen. y zynen Vader verloor; doch echter alzo ver °or zyns Vaders wyze kunftleffen gebracht, ny geen onderwys meer behoefde, maer P 2yne eigen wieken kon dry ven; en de kunft, et zich naer het leven te oeffenen, voort- '. eil< Hy heeft zynen Vader in allerlei op- aten en in allerhande zoort van Schilder- , erk zo natuurlyk weten na te bootfen, dat J Jti dit geval geen weerga heeft gehad; heb- ende zynen Vader in kunil niet alleen geë- enaert,' maer zelf inveele deelen overtroffen. 11 *yne jeugt was hy inzonderheit zynen Va- er Zo gelyk in het behandelen van het Pen- eel en het fchikken der coleuren, dat men al- eeti door de bygevoegde naemen de Schil- |'eryen van Vader of Zoon onderkennen kan; fiet Zy in Beelden, Beeflen , Lantfchappen , uilien en wat het ook zyn mag, het is alles §elykformig, dat het te verwonderen is, hoe ee onderfcheide handen zo net op malkande- en künnen paffen; maer met den aenwas zyner •)aren veranderde onze Weeninx van ma- ler> en wel tot verbetering: want zyn Va- ers banier was fomtyts wel wat fteenachtig, het
|
||||
|
8o Nedehlantsche
het geen onze Kunftenaer zich ten eenend
heeft afgewent. Voorts was het hem oni even wathy fchilderde, levensgroot of in h^ klein. Ik hebbe Kabinetitiikjes van hem geziefl'
verbeeldende doot en levent Wilt , die 2° edel en kunftig uitgevoert zyn, dat het geeI| Sterveling verder brengen kan. Welhaeft wer onze Puikfchilder zo beroemt, dat zyne faem overvloog tot in het Hof van Joha* W i l h e m Keurvorfi van de P a l t s, dien gi"°0' ten Voedfterheer van alle Kunfren en Weteö' fchappen, welke hem ontbood en in zynel1 dienft nam. Op het Vorftelyk ilot Bensberg zyn tw^
Gaenderyen, de eenemet eene Harten- en & andere met eene wilde Zwynenjacht, door he^ gefchildert. De Beelden, Dieren en Lantfchaf pen, zyn alle zo overheerlyk en kunftig U*] gevoert, ieder naer zynen byzonderen aert e" eigenfchappen , dat alle Vreemdelingen , & aldaer het merkwaerdigfte komen zien, niets 1° verrukkent vinden als deze twee Gaenderyeïl' Hy heeft meer kapitale Werken voor dielJ
Vorft gemaekt, die alle even uitmunt^ |
||||
|
Schilders en Schilderessen. §t
A e 4mfièrdam zyn noch twee Zalen, door
nem gefchildert, te zien ; een by wylen Juf-
r°U B er nart s op de Heeregracht, de an-
ere by eenen Jood op de nieuwe Heeregracht
0Ver de Middellaen van de Plantaüe.
■^e Kabinetftukjes, door hem gefchildert,
y*1 by de Liefhebbers in hoogachtinge en
*0*den wel betaelt.
, Ak hebbe, niet lang geleden, een Stuk van hem
Jen verkopen, verbeeldende eene dode Faï-
^ nevens eenig ander wilt; voor het zelve
lerd 300 guldens betaelt: Vogels fchilderde
y 20 goet als H O N D E K O E T E R.
*k 'hebbe Hazen met ander wilt, in een
ar>tfchap met een fchoon achterwerk , van ea gezien, die ai wat dit deel der Kunft ver- ^ach, aen een kundig oog vertoonden. Ver- sheiden van dien aert zyn in 't Kabinet van en Heer de la Court te Leiden. Ook hebbe ik Bloem- en Fruitflukken van 111 gezien, die fchoon gefchildert waeren; dat zyn gelukkig penfeel genoegzaem over- bequaem toe was, en alles even natuurlyk ', ** üabootfen; waerom hy, met recht, voor j1 voortrerFelykilen algemeenen Schilder, die eilt is, mag gehouden worden. Hy heeft ^e Portretten gefchildert, tot bewys daer |
||||||
|
Üeel.
|
||||||
|
xron
|
||||||
|
van
|
||||||
|
82 Nederlantsche
|
|||||
|
van dient zyn eigen af beeltfel, dat by zynê
Dochter, benevens meer voor treffelyke bewy- zen van zyne kunft, te zien is; en, door on$ gevolgt, in de Plaet B zich vertoont. Hy heeft zyne kunft tot in zyne hoge ja'
ren met roem en voordeel geöeffent, was eert Man van vriendelyken omgang en onbefpro' ken leven ; doch zyn levenslamp wiert uit' gebluft in het 75^5jaer zyns ouderdoms, deJ> 20 van Herfftmaent 1719. Wy vereeren zf- ne onfterffelyke nagedachteniffe, nevens di^ van zynen Vader, met het volgende, op hui1 natuurlyk overeenftemment KimftvermogeH zinfpeelent Vaersje: Geen Schilderhelt, hoe ryk van geeft,
Is ooit zo algemeen geweeft Als Weeninx, om Natuur te maelen, En haer in alles te agterhaelen. Geen Zoon volgde ooit zo vafl en net Zyns Vaders grootjien Schildertret. Geen Schilderpaer, van Zoon en Vader, Quant in de Kunft, malkacr ooit nader. Mogtik, in plaets van Godt Jupyn, Hun Deugt- en Kunftbeloner zyn, Ik fcbonk hen (eeuwig waerd bekeken) Een plaets in 't Schael- of Schutterteken. |
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 83
, ROBBERT DU VAL, geboren in
* ra,°enbage in 't jaer 1644. Zyn eerfle On- erwyzerisgeweeftNicoLAEs Wieling,
een wakker Hiftorifchilder. Na dat hy hier enigen tyt geweef|. was t vertrok hy naer
allë'n om zyne kunfl verder voort te zetten,
eef daer eenige jaren, eerft te Romen, en
naderhant naer Fenetiën; daer hy het
°e|ük had de gunft van eenen Nobelen Fene-
'aen aen te treffen. Hier kon hy zyne Studie
°nder kollen vervolgen, en kreeg noch zak-
gelt toe.
Hoe hy daer geleeft, of wat mirakelen in
e kunH hy gedaen heeft, is my onbekent.
^aer gelyk andere Kunftenaers van dien
y*- te rug quamen met fraeie modellen en
tekeningen der Wereltberoemde Antiquen
^er oude Grieken , of van de groote Kunftwer-
. ^ der Italiaenfche Fenixfchilders, kon hy
^ tegendeel niets tonen: want, myns wetens,
leeft niemant zyner Kunftgenoten ooit eeni-
. ^ trek, in Italiën gemaekt, van hem ge-
zien. % was evenwel geen onbequaem Schilder;
at °nbegrypelyk is voor een Man, als hy, ^e Kunft zo weinig geöeffent heeft.
"7 is getrout geweeft met eene Juffrou F 2 DE
|
||||
|
84. Nederlantsche
de Marees, dochter van een Franfch Predi-
kant, groot gunlteling van Koning Wille ft den derden. Daer was eene groote opfchudding ovef
dat Huwelyk, vermits 'er de Vader der Jongk- vronwe zeer tegen was; dan de Natuur het heb- bende nootzakelyk gemaekt, wierd het vol' trokken. Na dat den toorn en het mifnoegen de$
Vaders wat ter nedergezet waeren, werd D u Va l , door defzelfs voorfpraek, Kabinet' bewaerder van Koning Willems Koning' lyk Kunftkabinet. Ter zelver tyt wierd het Koninglyk Luflhuis, het Loo, gebout^-aef over de Marees, als zynde Intendant Ge' nerael vanalle'sKonings Luflpaleizen, het op' zicht had. Hier had onze Kunllenaer ef Kabinetbewaerder een ruim velt voor ziel1 open ter oeffeninge, en om zo wel andere zy' ner Kunflgenoten als zich zelf dienft te doen I een geluk dat een Kunflenaer zelden vooï' komt; maer zyn luien aert belette alles; z" dat het verwyt, door van der Schuu# hem aengedaen, niet zonder reden was, ei1 deze Dichtkundige Zinneprent eens onnutte" Luiaerts niet onvoeglyk op hem mag toeg£' paft worden: f0
|
||||
|
^HILDERS EN SCHILDERESSEN. 85
"^at is een Luiaert ? anders niet
^an een ondraeglyk pak voor de Aerde. ■ten Meubel van gebruik noch waerde. &en Blodaert, die Jleets bergen ziet ^w zwarigheên, tot zyn verfchoning. Een Boog, die nooit ge/pannen fiaet. ^•en Uurwerk zonder wyzerplaet. Naer 't zeggen van den wyzen Koning, Een Plompaert, dommer dan een Mier, ^e eeuzvig vreejl voor Leeuwe-tanden. Een Monjler zonder hooft of handen. ■Kortom, een traeg en vadzig Dier, £>at niets voor anderen heeft ten beften: Maer als een Dachdief van zyn tyt, Zyn leven hd en keg verjlyt, 0»z zich voor 't hongrig graf te mejlen. -. ^P order van Koning Willem den derden,
^0liarch van Groot Brittanje, ftak Du Val , er Engelant over, om als Kabinet- en Kluift- eerder de Schilderyen, daer onder die be- 1 ^de kartons van Rafaël, op het Koning- in paleis Hamptoncourt te plaetfen, daer zyne . Aftelt verfcheide zalen en kamers ten dien e had laeten maken, en om verder, het 11 befchadist of vuil was, in order te bren-
gen ei* fchoon te laeten maken; hoewel hy
F 3 van
|
||||
|
g5 Nfderlantsche
van dit laetfte een heel verkeert begrip had ]
daer ik wel meer als eens met hem over in ge' fprek ben geweefl, en verflont van hem , dat hy, in plaets van goede Vernis, Nooten-Olie ge' bruikte om uit te halen; voorgevende, dat zulks het befte middel was om de Schilderyen jn goeden flaet te houden; het geen ik geenzintf met hem eens was ; want daer is niemand in flaet, om 'er den Olie zo dor en fchrael op te vryven, of, eer hy droog is, loopt 'er dezel' ye by neer; waer nochby komt, dat 'er geel1 Olie bekent is, die niet geel wordt door defl tyt, en de Schilderyen bederft; ook is 'er de' zelve nooit af te krygen, als met bytendemid' delen , het geen ten uiterfte gevaerlyk i* Daer men in tegendeel Vernis, die geel g$ worden is, op een heele makkelyke manier, voof iemant, die de behandeling weet, daer wede* kan afdoen. Daer zyn op het Koninklyk Lutf' huis Honsholredyk verfcheide blyken van dez^ verkeerde handeJwys te zien , inzonderhetf aen een. Stuk, dat voor de fchoorfkeen flaet tf de Kollonels kamer, verbeeldende den Stad*' houder Fredrik Hendrik, en meer afl' dere in 't zelve huis; die door deze onkundi' ge behandeling van onzen Kunftbewaerder b^' dpryen zynj behalven zyne reis en teerkoflef |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 87
r°k hy als Kunftbewaerder 800 guldens jaer-
y^s. gy. de7Q gelegenheit, dat hy te Londen
as 5 wiert de oude vrientfchap tuflchen hem
n den grooten Godfried Kneller
ernieuwt,zyhaddenmalkanderen reets inIta-
^n gekent, en ten bewys van oude genegen-
eitj maelde hem Kneller af, aen welk af-
eekfel men de kloeke en breede behandeling
vati dezen Schilderhek kan zien, en van ons
gevolgt is en vertoont wordt in de Plaet B.
Zyne manier van fchilderen had eenige ge-
'ykheit met die van Petro de Cortone, als te zien is aen de trap in het Huis des Gra- y^n van Portlant, in het Haegfche Voor- st ; zynde het groofte werk dat hy hier ge- bekt heeft , nevens het Zolderiluk op de ^egfche Schilderkamer. Hier of elders mach n°ch iets van zyn werk te vinden zyn, maer 20 Weinig, dat het niet waert te noemen is. yn kunft is evenwel te pryzen. Hy was zo ng in barensnoot, eer de vruchten van zyn Penfeel te voorfchyn quamen , dat het een leder verveelde. En daer uit befluite ik, dat hy zyn werk
z^aermoedig moft uitvoeren; doch dit is een
natuur]yk gevolg van het leeglopen: want
&etyk in alle andere dingen, word des temeer
F 4 in
|
||||
|
8g Nederlantscbe
in de Schilderkunft de vaerdigheit en makkely-
ke behandeling door gedurige oeffening ver- kregen, volgens het oude fpreekwoort: Veel doen leert doen. Hy quamin deHaegfche Broederfchap 1682-
en is verfcheide keeren Deken der Kamer en Beftierder van het Akademie geweeft. Maer niemant zyner Medebroeders heeft hem ooit een eenig beelt, gedurende den tyt van ruim veertig jaren , zien tekenen ; in tegendeel bragt hy met praten, op het Akademie, meer hinder aen de Tekenaers toe, als hy hen ooit, door zyn onderwys , voordeel heeft gedaen. Hy heeft drie Zonen en eene Dochter by
zyne Vrou verwekt. De outfte en jongfte Zoon hebben de kunfl geöeffent; hoewel de outfte naderhant het penfeel wiflelde voor den degen, Officier wierd, en noch Kapitein ge- ftorven is; doch hy is lang voor zynen Vader overleden. S a müë L, zynde de jongfte, heeft de Kunft
voortgezet, en drie jaren, met eenen Tres- j e ( mede een Kunfthek als hy, als men van onderen optelt) te Romen doorgebracht. Zy quamen beter Muzikanten dan Schilders te rug. S a m u Ë l was zo wel in poftuur als in levens- gedrag een wanfehikkelyk gedrogt. Onzen ROB'
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 89
°Bbert is heel out geworden ; en was
ot Jn het laetfl van zyn leven , zo lang hy niaer voort kon, een groot Liefhebber van
e ftraet; wandelende doorgaens met de han- en achter op zynen rug, en had groot ver* j^aek de mooie Meisjes over al te ftaen beky-
en '• want hy was een Liefhebber der vrou-
Welyke
fchoonheit; anderfints leefde hy heel
°ber. Kortom , onze Fortuin (dus was hy
§ebentnaemt) heeft zich overleeft; want hy
erd op 't laetfl kintfch , en is geftorven' in
et jaer 1732 den 22 van Louwmaent, in
en ouderdom van 88 jaeren. Het gebeurt
eekyts, dat de onachtzaemheit van een Schry-
er oorzaek is, dat de verdienften van brave
Mannen als in den poel der vergetelheit ge-
ftïioort worden ; ten zy naderhant een nau-
keuriger onderzoek de rechte waerheit ont-
en die verdienften op haeren rechten
Prys waerderende, dezelve in het volle dag-
llcht ftelle 5 alsblyktaen
.JOHANNES VOLLEVENS, van
wien Hoübraken flechts als in het voorby gaen fpreekt, daerhy nochtans eengoetMeef- er ls geweeft, die wel wat ruimer plaets in
zYn Schouburg verdient had. F 5 Hy
|
||||
|
90 Nedereantsche
Hy is geboren te Geertruidenberg in 't jaef
1649, en niet 1654, als Houbraken zegt; fchoön nuWEYERMAN op eene onhebbelyke wy ze van hem fpreekt, dat niemant,die Weyer- man gekent heeft, vreemt dunkt: want goet van zyne Kunftgenoten te fchryven en de waerheit te zeggen , waeren hem onbekende zaeken; gelyk ik gelegenheit zal hebben in 't vervolg aen te tonen, en hier zal doen zien, dat onze Johannes een braef Portretfchil- der is geweeft. Van zyner jeugt af was hy genegen tot de
Teken- en Schilderkunft;weshalven zyne Ou- ders hem beftelden by N. Ma es , te Dor* drecht, om de eerfte grontbeginzelen te leeren. Hier zich eenigen tyt geöeffent hebbende,
vertrok hy naer denHaeg byjAN de Baen; in dien tyt de vermaertfte Portretfchilder van Hollant. Hier bleef hy zeven of acht jaren, en zet-
te zyne kunft met yver voort; waer toe hy groote gelegenheit had: want de Baen was altyt overladen met werk, en wel van Johan- nes gedient, zo in het fchilderen van klede- ren als achterwerk: ook om Copyen naef Portretten te maken; het geen altyt voor- valt by een Schilder, die veel groote Perfona- diè'U
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 91
üleii afmaelt; daar by was de B a e n de naer-
niet; Johannes integendeel een y ve-
ri§ en naerftig Jongman; het geen de B a e n
v°nder wel behaegde, en Vollevens niet
^der aenftont, vermits het hem daer na in
aet ftelde om gewenfchte vruchten van zy-
netl arbeit te plukken.
% verliet zynen Meefler in 't onruftig jaer
6?2, en vond ten eerflen begunftigers zyner
^Utlft; onder anderen den Prins van Courlant,
lezich nevens alle de Officieren van zyn Regi-
^ent doorhem liet fchilderen, welken arbeithy
^ et roem en tot genoegen van allen heeft vol-
racht. Hier door vloeide hem het werk van
a^e kanten toe.
In het jaer 1675 fchilderde hy de Por-
tretten des Graven en der Gravinne van Naf-
^u, nevens alle de Officieren van zyn Hoog-
^eits Regiment, alle levensgrootte. In den jare
1(% , den Cóllonel P erzival met zyne
^eieren, en den Overfte Lanooy met zyne
beieren. Dit fchynt in dien tyt een gebruik
|e\veefb te zyn onder de Militairen, waer van
JuisFredrik Henr 1 k, Stadthouder van
°"ant, den pryslyken infteller en voorganger
is geweeft; gelyk men zien kan op het
0rftelyk Lufthuis Honsholredyk , in een der
Ka-
|
||||
|
92 Nederlantsche
Kamers, de Kollonels-kamer genaemt, daer
die Prins te paert verheelt en voor de fchoor- fteen geplaetft is, zynde voorts alle de Collo- nellen vanzyne Doorluchtige Hoogheits Regi- menten , in byzondere Stukken in het ront der Kamer gefchikt. Deze Portretten zyn alle levensgrootte , en halflyfs gefchildert door Mich. Mierevelt. Daer zyn'er onder, die zo kundig zyn, als ik 'er ooit van dien Meefter gezien hebbe. Dit gebruik ging over tot de Burgers, als te zien is op meeft al de Doelens in de Steden van Hollant. Het wae- re te wenfchen, dat die Mode niet verandert Was, maer. noch ftant hielt ; het geen aen het penfeel der hedendaegfche Portretfchil- ders geen klein voedfel zou geven : maer trouwens! al die goede gebruiken zyn af, en de nieuwe brengen den Schilder geen voor- deel by. Nu zal ik den afgebroken draet van
Vollevens Kunftbedryf weder hechten. In het jaer i6%6 was het voorwerp van zyn penfeel den Engelfchen Afgezant Schel- ten met zyne Gemalinne en twee Zo- nen , alle levensgrootte ten voeten uit. Den Prins van NaJJau , Stadthouder van Friejlant en Groningen, levensgrootte. Salo- MON
|
|||||
|
/
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 93
°^ Parera, levensgrootte en te paert,
nevens zynen Geheimfchryver, die hem eenen rief overgeeft. Dit Stuk was niet lang niUs, of het huis van Parera raekte in den land, en dat proefbewys van 's Mans kunfr,- Penfeel werd door de vlammen verteert. Al eze Portretftukken, nevens eene menigte 3ndere afbeeltfels van Regenten der Ste. ^n j Raetsheeren van den Ed. Hove van °"ant, en Predikanten van 's Gravenbage, neeft onze Vollevens, met roem en niet binder voordeel , afgemaekt. Voorts is fty veele jaren Ouderling en Diaken der ge- formeerde Kerke geweeft , was een Man Van g^ gedrag en een Uil en zedig leven, zynde getrout geweeft met eene Jongkvrouwe ^eZElle, afkomflig van een out aenzien- yk Burgergeflacht. Iti 't einde zyns levens was hy zeergeplaegt
^ de jicht en 't graveel, twee voorboden
Zrx zynen aennaderenden fterfdag. Hy is
°Verleeden in ''s Gravenbage, zyne gedurige
w°°nplaetfe, in den ouderdom van 79 jaren
en 3 maenden , in 't jaer 1728, nalatende
tVVee Zonen ; zynde de outfte zynen Vader
P het edel Kunftipoor nageftapt, aen wien
Vy °ï> zyn tytbeurt zullen gedenken. De
jong-
|
||||
|
I
|
|||||
|
94 Nederlantschs
jongfle is Secretaris van Maesjluis. Zyn beeï'
tenis flaet in de Plaet B. Om zyne fixe en vaerdige manier van fehÜJ
deren en de kunfl om wel te doen gelyken» plaetfen wy hem, met dit Vaersje, onder het getal der brave en gelukkige Kunflenaeren: VötLËVENS, die vol leven
En kunfl in zyn Portretten is, En aen hen de gelykenis Natuurlyk wijl te geven, Zal leven door zyn kunflpenfeel, Zo lang men waerheit boven De leugen zal 'geloven, By kenners van dat Kunjljuweel. ANTONI SCHOONJANS, gebo-
ren te Antwerpen 1650, is een braef Meeflef geween:, zo wel in Hiftori- als Portretfchildc ren, maer een ongemakkelyk Man in zynefl omgang. Wie zyn eerfte Onderwyzer in de Kunfl ge'
weeft zy, is duifter. Al vroeg bekroop hen1 dereislufl om Italiento. zien. In den jare 1574 was hy te Romen by de Bentbroeders al be' kent, die hem met den Bentnaem van PU' razius vereerden. Hier oeffende hy zich naei" m
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 95
!g naer de beruchte Italiaenfche werken; doch
te /? Komen eenigejaren doorgebracht hebbende,
. °§ hy naer Weenen, en raekte als Hoffchilder
Qienft van Keizer Leopoldus; aen wiens
^°f hy de voornaemfte Vorften en Vor-
lnnen van dat Doorluchtig Huis gefchildert
heefc. ■^ier woonde hy eenige jaren en won veel
^*■ Ook was hy aan't Hof wel gezien nevens
Yn Vrou, die de Muziek- en Zangkunfl in
en gront verftont, en eene aengenaeme en
°ordeelige Hem had. Maerdaer viel iets voor
et geene hem mishaegde, des verliet hy Weenen
nevens al de voordeelen van het Keizerlyk Hof,
ertrok naer Hollant en quam in den Haeg. Hier
°nd hy aenftonts eenige goede vrienden,
kelken hy in Italiën gekent had, onder ande-
^n eenen S p y k , een goutfmit, die ook te
°t>ien is geweeft, en aldaer Tiberius was ge-
entnaemt.
^ees had de maling in't hooft gekregen om,
etsbejaert, van Battery te veranderen, en
et Goutfmeden aen de Schilderkunst opteof-
ren; met dat inzicht en denkende wonderen
11 Schoonjans te leeren, bood hy hem
,/ huis en tafel aen, die zich dat wej
1 Stallen, en, metzyn Vrou en Knecht,
een
|
||||
|
§6 Nëdehlantsche
een ront jaer op dien akker graesde. Dit w&»
eene zotte daet van Spyk, in zyne hoge \V ren het fchilderente willen ondernemen, eene Kunft van dien omtrek, dat eene geheele leer tyt niet genoeg, is. dezelve te omvatten, ge hy dan ook niet weinig in zyne meening ziek bedrogen vond; want al had Schoon ja Ns al zyn Kunftkennis en bequaemheit aen hem te kofte gelegt, S p y s> was 'er, vermits zyne W ge jaren, de Man niet na, om zyn oogmeï* te bereiken ; daer by komt, dat hy het zek£' re verliet, met het onzekere, ja het onmoge' lyke, te kiezen, en dus, door zyne verwaefl' de inbeelding, zich niet dan fchade toebracht» want al wat hy tot erkentenis zyner gaftvry heit genoot, waeren de Portretten van zy# Vrou, Dochter en zich zelf, die hem by ge' volg, duur genoeg quamen te ftaen. Doch de' ze fchrale vergelding wierd by veele braVe luiden als eene flechte daet van Schooi*' jans opgevat; te meer,om dat hy een Ma" van middelen was; daer in tegendeel des afl' derens Finantie al vry mank ging. Maer me" zag in 't vervolg, dat het S c h o o n j a n s ae^ medebracht, liever op eens anders dan op zy" eigen velt te weiden; want van Spyk raek^ hy op dezelve wys weerby eenen van Ho&' Kt*
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 97
EN in. Doch, om tot ons oogmerk te ko-
en 5 het fchilderen vlotte zo fchielyk niet als
Zen Hoffehilder zich verheelt had, want,
^draeglyk trots op den eertytel van Hoffchil-
er zyner Keizerlyke Majefteit, dacht hy, dat
en om zyn Kunft bidden en geit toegeven
°eft; ook was het eene groote gunft,ais hy
et zyn Vrou by zyne goede Vrienden genodigt
as> dat Madame haereftem eens horen liet.
Met een woort, zyn Penfeelkunft vond hier
e gewenfchte toejuichinge niet. Hy fchilder-
de zo wel eens een Portret, maer daer bleef
^ by.
Zyne Hiftoriflukken wilden ook zo vlot niet
aen den jy[au • Zy waeren wel fraei, maer niet in.
^e fmaek van de Liefhebbers, om als Kabinet*
^ukjes te waerdeeren. Hy fchilderde noch
^ afneming van het Kruis voor eene Kerk, of
6etl Ambaffadeur, dit is my ontfchoten. Dit
^ was wel behandelt, zo,dat 'er met roem
, an gefproken wierd. Hy was ook een Lief-
ebber van het Akademitekenen en verftont
et^el, maer hy wilde het zo wel weten,
at hy zyn weerga niet meende te hebben.
1 fiaengezien deze verwaende handelwys,
. Matheus Terwesten hem veel
'lentfchap, brengende hem overal, waer Kunft
1 Deel. G te
|
||||
|
e)8 Nederlantsche
te zien was ; doch hy vond zo weinig na
zyn fmaek, dat het Ter westen begon te vervelen, evenwel bracht hy hem noch eens op den Nieuwen Doele, en liet hem de Stukken van R a v e s t e i n , die wy boven befchreven hebben, zien; doch toen zeide hy, volgens zyn fpreektrant: Ba! ik had niet gelooft bier, zulke fchoone Stukken te vinden. Eenigen tyt daer na vertrok hy naer Amfierdam, zonder by iemant zyner goede Vrienden affcheit te nemen; zelf j Terwesten zou niet eens kennisvan zyn vertrek gehad hebben, maer op de Veerkaei by geval aen zyn deur ftaende, zach hy onzen Hoffchilder fcheep gaen. Hy bleef te Am- Jlerdam omtrent een jaer, (want zyn manier van doen vond daer noch minder ingang als in den Haeg,) en fchilderde. daer eenigeStuk- ken ; maer mede al niet van die gewenfchte uitwerking, als zyne opgeblazenheit vorderde- Jan Vos, een Kunfthandelaer, quam hen1 J zien, met verzoek, dat hy hem een Stuk wilde fchilderen, maer het moeft iets byzonders eö vreemts zyn. Dit verzoek mogelyk niet be' leeft genoeg door Jan Vos, (want hy wa* een ruwe knaep) aen onzen Hoffchilder voor j geftelt wordende, kreeg hy dit onhebbelyk ant' woort: Ik meet daer wel roet toe, en zal het vl& nart
|
||||
|
Schilders en Schilderessen, gg
®er het leven fchilderen; gaet maer op urnen kop
aen > en in dat po/iuur' zal ik U fchilderen ; dat dan vreemt genoeg zyn. Den ander, mer- ende dat Schoonjans de fpot met heffl reef, ging al vloekende van de Kamer. cüoonjans Amfierdam, naer verloop van . ^ jaer, ook al moede zynde, quam weder ^n Haeg, doch was 'by de meefte Kunft- £etloten zo welkom niet als de eerfte keer; , jer over deed hy aen Terwesten zyn be- ag: maer die beduide hem, dat men hier zo e* als te Weenen wifl te leeven, en zulk eene ^andelinge als de zyne niet gewoon was. *Wt daer na vertrok hy naer DuJJeldorp by 'eri Reurvorft Johan Willem, daer hy °t het overlyden van dien Vorft , (voor- blende 1716) is gebleven. Naer dien , ^ heeft niemant van hem iets gehoort: want ^ heeft zyne Haegfche Vrienden niet eens ver- aerdigt eenen brief te fchryven. Hy was ze- «ei%k een bequaem Meeller, maer ondraeglyk °ts, en zal tans den weg van allen vleefche lang Zyn gegaen; want zedert de doot van • ^ Keurvorft tot heden zyn al in de dertig etl verlopen. JAN MORTEL, geboren te Leiden
G 2 1650, |
|||
|
ioo Nederlantsche
i 650, is een fraei Schilder geweeft: inzondef
heit was hy uitmuntende in het fehilderen van allerlei Zomerooft, waer in hy de Natuur 1° wel wift na te bootzen ,dat het de fnoepluftigs deed watertanden. Zyne Bloemen zyn zo goet niet. De H e e &
en Mingnon wift hy kunftig te copieeren* met welke Copyen de onervaerene menigma^1 bedrogen zyn. Hy heeft zynen meeften leei' tyt te Leiden verfleten ; daer hy zyn tydely* beflaen wel kon winnen , had hem de zuch1 tot den drank hier in niet hinderlyk geweeft- Hy is in zyn geboorteplaets overleden de$ jaers 17195 den 15 van wynmaent, out 69 jaren. ABRAHAM BEGYN, geboren in 'l
jaer 16505 maer het nette ty-tflip, of in wa1 plaets, is my niet bekent. Doch dit weet ik z£' ker, dat hy een groot Meefler in de Kunft is ge' weeft, veel jaeren in Hollant,enwé[ den meef' ten tyt in den Haeg, gewoont heeft. De voot' werpen van zynpenfeelwaeren Lantfchappefl» Water- en Lantgezichten, geftofFeert met Bed' den, Beeften en Gebouwen. Hy verflont de Doorzicht- en Boukunde i'1
den grontj waer uit op te maken is, dat W |
||||
|
CHlLDERS EN SCHILDERESSEN. IOI
ttnement bequaem was om groote werken 'te
_akeri, waer van als een proefbewys kan ge- 11 Worden eene Kamer in het huis, tans be-
°°nf door den Heer van JJJendelft in het
aeSfche Noordende. Deze Kamer is lchoon
Mildert en ryk van ordonnantie. Insgelyks
^ op meer andere plaetzen van zyne Kunft-
erken te zien. In den jare 1690 werd hy
etl het Hof des Keurvorft van Brandenburg,
aderhant Koning van Pruiffèn en bekent mét
ei1 naem van F r e d r i k den eerjlen, als Hof-
childer beroepen. Hier vond Begyn een
Uirn velt open, om zyne Kunftvermogens den
7ryen teugel te vieren: want de Vorft zond
^m door zyne ganfche Heerfchappye , om
^e Hooftfteeden, omliggende Kafteelen en
Mntgezichten, af te tekenen; naer dezeteke-
^lngen fchilderde hy dan groote Stukken, wel-
e m groote Zalen geplaetft wierden, en tot
ö °ot genoegen van den Vorft uitvielen. ■■% was een Man van goet gedrag en vriend-
y^n omgang, en is al eenige jaren voor den 0rft overleden.
7
■^yn doot was heel fubiet, en droeg zich
s tQe: Augustinus TERWESTENen
ere Kunftenaers quamen hem in de Zael,
er nY met fchilderen bezig was, tot een
G 3 wan-
|
||||
|
102 NEDERLANTSCHE
wandeling uitnodigen , het geen hy op eene be<
leefde wyze affloeg, vermits hy noch iets te doefl had, daer noch ruim een uur werk aen was; belo' vende echter, dat hy, zo dra dit af was, hen zoö volgen. Doch dedoot deed hem den wegnaef de eeuwigheit bewandelen; want van de ftel' ling tredende en de trap af naer beneden wil' lende gaen, bevoelt hy zich niet wel, houd zich aen de leuning valt, en fterft met het palet iö de hant op dat zelve ogenblik, hebbende i" de andere hanteenig geit, dat hyiemant, mé wien hy wachte, wilde geven. Dees boven ko' mende, vond hem in die geftaite tot zynê groote ontzetting , en maekte zyn doot aefl 't Hof aenftonts ruchtbaer. Dus is die groofl Meefter uit den tyt weggerukt, nalatend0 ■een Vrou en Dochter , nevens den goedel* naem van een deugtzaem Man , die zyriö* Vorft wel en met roem bedient heeft. ELIAS TER WE STEN, geboren i'1
's Gravenhage in 't jaer 1651 ; zyn Vader was een kundig Zilverfmitenzyn Grootvader Hof' juwelier van den ongelukkigen Keurvorft vaf1 dtPaltz ,naderhant Koning van Bohemen; doe'1 die om de troebelen en oproeren, die dag W dag de overhant namen, te ontwyken, hetD^' |
||||
|
ChIlders en Schilderessen. 103
Me Ryk
verliet, naer Hoïïant vertrok , en den
'ae£tot zyne verblyfplaets verkoor.
^er door kreeg de Vader van onzen Elias
j* e§enheit om zynen outften Zone Augus-
^üs aen het tekenen en dry ven te zetten,
et oogmerk om hem, ten flut en fleun van
"^ huis , in zyn beroep op te brengen en
aerzyndooteen brootwinder achter zich over
iaten. Aen dit heilzaem oogmerk heeft A u-
^stinus loffelyk voldaen: want, na dat
y> door zyne tréffelyke Penfeelkunft, zyne
ee Broeders Elias en Matheus beide
.0t fraeie Meefters in de Kunft gebracht had, en
1 jaer 1690 aen het Hof van den Keurvorft
ai1 Brandenburg geroepen werd, heeft hy zy-
e Moeder en Zufter medegenomen. DeMoe-
er is noch een jaer of anderhalf na haeren out-
eiï Zone te Berlyn in eenen hogen ouderdom
^%rven.
^tü zal ik den levensloop van Elias ver-
een ; hy was een fraei Bloem- en Fruitfchil- . er> wel eezien aen het Hof der Stadthouders , ^e^Haeg, en een jongman van goede hoop; y had ingang by veele luiden van rang , en erde eempe Heeren en Dames tekenen, er mede hy veel geit won, vermits, als bo- n §ezegt is, dit gebruik toen algemeen was; G 4 doch |
||||
|
ïo4 Nederlantsche
doch, door het dagelyks verkeren met de Groo-
ten, werd hy z#wellevent en verfiaeft aen het gezelfchap, dat deze Hooffche welleventheit op 't lefr, tot zyn bederf uitliep; het geen zyn outfte Broeder wel zach, maer telaet: want daer was, onder den dekmantel van leeren te- kenen , by zekere Dame iets voorgevallen > dathy zyn biezen moeit pakken en naer Romen vertrok, daer hy gebleven en getrout is; heb- bende al verfcheide Kinderen , toen zyn Broe- der M a t h e u s in 't jaer 1606 te Romen quam 5 welke hem zo verandert van gedrag vond, dat dit de eenigfte reden was, dat Matheus llipt langer als een jaer te Romen bleef. Eli as kon zyn beftaen daer heel wel win-
nen, maer hy was lui en traeg, niet meer doende als effen tot zyn nootdruft genoeg was- In het jaer 1724 was hy noch in 't leven; zo dat onze Paradysvogel, dus was zyn Bentnaem, het flegt heeft laeten leggen. Ik geloof, dat hy tegenwoordig wel naer de eeuwigheit verhuift zal zyn. • THEODOOR VISSCHER,een//^>"
lemmer van geboorte , heeft tot Onderwyzef
in de Kunft gehad den beruchten N. Ber°'
hem. Ik heb hem nooit gekent, want 1696
\vas
|
||||
|
fc
|
||||
|
o
CiUldï.rs en Schilderessen. 105
as ny al by de vyf-en-twintig jaren te Romen
5 Weeft; Waer uit men opmaken kan, dat hy
Mtrent 1650 zal geboren zyn. Hy is een der
tfte Bentbroeders geweeft, was lullig en vro-
■^ Van aert, wonder graeg onder het geklank
, n kannen en glazen, en een groot Liefheb-r
„ r van Bacchus en zyne dronke flemp-
hierom gaven hem deBentvogelsmet
echt den Bentnaem van Slempop. Hy was een
§°et Beeften- en Lantfchapfchilder, en kon zyn
°otdruft rykelyk winnen: want men vint
einig .Italianen , die zich op deze Studie toe-
§§en, zynde veel te gering voor hunnen ho-
^en geeft. Dit is de reden, dat de Nederlanders
Y beter met dit zoort van Schilderkunft in
Wi'ên kunnen te recht raeken als Hiftorifcfail-
ers- Dus was de kunft van onzen Slempop ge-
llc 5 doch hy fchilderde niet, of daer moert
^elt gebrek zyn, om zyne dorftige keel te laven;
nt voor de reft zorgde hy nfet; zynde het
t even hoe flecht hy in de plunje ftak.
, "y droeg altoos zyn gek in zyn hant, om
zyne zakken zonder bodem waeren. Zyne
,. "^broeders konden altyt weten, of hy gel-
1,? was of niet: want was hy voorzien van
Tiende Goden, dan droeg hy dezelve, om zo
Preken, op zyn hart, vermits, gelyk ge-
G j zegt
|
||||
|
loö Nederlantsche
|
||||||
|
zegt is, zyn hant zyn goutbeurs was, die hy
dan voor in zyn veft flak; dit was het kente- ken dat hy munt iloeg. Ook was hy niet karig om zyn e fchyvefl
met den eerden Bentvogel, die hem ontmoete» in de naefte kroeg op de lippen te nemen» hebbendeden naem,van debeftedrinkwinkej) op een hair breet te kennen, en waer men i*1 Romen de befte Wyn tapte. Ik heb zo even met voordacht gezegt, êl
hy dan voor in zyn veji ftak , want een rot droeg hy nooit, die was hem te laftig, maef hing doorgaens een mantel over zyn veft' Deze mantel had voor dezen blaeu geweeft» maer was van ouderdom grys geworden, h1 denzelven waeren op de fchouders gaten ge' fleten , die hem een groot gemak gaven1 want, in het verkeerbort fpeelende, behoef' de hy zynen, mantel niet af te leggen , maer flak dan zyne armen door de gaten; ook vie' hem dit overkleet niet te zwaer, vermits h& eer gaes als laken geleek , zo kael had h^ de tyt gefchoren. Doch dit was niet zonde' reden, terwyl zyn Vader dezen mantel al g£' dragen had, gelyk hy zeide. Ik hebbe deze fchilderachtige kleding va"
de oude Bentvogels dikwerf met vermaek h°' ren befchryven. Kot1" |
||||||
|
>>.
|
||||||
|
Childers en Schilderessen. 107
kortom, onze Slempop geleek beter naer een
nt'Oper , die de Reizigers om een aelmoes
e§t, en , by weigering van dien, niet te
^ et is om hen de goutbeurs met gewelt af
Verderen, dan naer eenen Schilder.
Tv '
, ^°ch men kan van eenen Italiaen uit zyne
^y niet oordelen , en de Vreemden , 'die
l etl front willen maken, volgen hun voor-
e^ j men fchouwt daer zo nau niet.
> ^och dient als een hooft-artikel van zyne
* Vensbefchryving aengetekent, dat hy veel-
yts Veltpaep en Voorzitter by de inhuldiging
atl eet* Sentbroer was.
"^e Heer Jan vanDruivestein heeft
y zelf verhaelt, dat onze Slempop , als
j~Qoftgaft, den voorrang had, toen hy in de
erit ingewyd en met den naem van Bachus,
2yne diklyvigheit en zucht voor het edel
ürvenat, gedoopt wierd. Insgelyks toende
raef van Wakker bar th Bentvogel
lerd, en den Bentnaem van AJexander Ma-.
p f kreeg , was Slempop Baeljonker. Dees
r ■ f Van Wakker bar th was een groot
^innaer en tekende zelf fraei. De Bent-
_ Sels hadden lang geheugen van deze twee
ten: Want daer wierd rykelyk geftort en
^difcht. Doch het was niet altyt even
fmeerig;
|
||||
|
io8 Nederlantsche
fmeerigjeen Kunftenaer kan het vry wat min'
der als een Kunftminnaer maeken. Die een dukaet of acht - verteerde, was al een vette Vogel. Matheus Terwesten, die de Broe'
ders rykelyk onthaelde, en met den naem van Arent wierd ingelyft , heeft my menigmael verhaelt hoe de inhuldiging gefchiet, en wel' Jee plechtigheden al in acht genomen worden- Onder anderen gaet het gezelfchap den vol' genden dag naer Bachüs graf, eene plaets, omtrent een half uur buiten Romen, daer ge' j fchiet de laetfte plechtigheit, hier in beftaen-; de, dat'er noch ettelyke Bokaelen geleegt wof' I den, en de Nieuweling zynen Bentbrief ont' fangt. Maer het gebeurt doorgaens, dat hier &
een wat later komt aendruipen als de ander» j vermits de hoofden noch zwaer en bezet val* \ den vorigen nacht zyn; want men fcheid zei' den, voor dat Aurora de goude deuren va? j het Ooften opent, of Apollo met zynê| lieffelyke ftraelen de benevelde bergen ver' licht. Slempop quam hier , tegen zyn ge' woonten, het laetft aen waggelen. We Slempop, ivaer blyft ge zo lang ? vroeg he^ Arent; het antwoort was: ik kon myn hei"'!'
0
|
||||
|
°CHILDERS EN SCHILDERESSEN. lop
Zef vinden. Wel had een ander aengedaen, her-
aelde A r e n T. By P l u t o ! ik heb 'er maer *ee, en het ander is by de Wafter, fchoot hem ertipop toe. Zo grappig en los was 's Mans
eVe*i tot het einde zyner dagen; zynde dit aer eene korte fchets van alle zyne potfige en
^manierde bedryven, want: De tyt is al te dier en waert,
Om SlempopV havelozen aert
En ongefchikte Zeden
Uitvoeriger te ontleden.
Die hem naer eifch wil maelen, moei t
In plaets van verwen, druivmbloet
Rn groene wyngertfteelen
Gebruiken voor penfeelen.
Noch dient met B A c H u s geeft en vier
Zyn kunftpenfeel bezielt, om zwier,
Gelykenis en leven,
■den dit Portret te geven.
De Kunjl verbeelde hem dan als
Een Bachus priefter, glat en malfch
Van vel, en los van zinnen,
•den 't hooft der JVynpapinnen.
Of Uefft als Hooftgaft aen de Feeft
Der Roomfche Bent, om gul van geeft,
Op 't klinken ér bokatïen,
Em
|
||||
|
rltO NE ï> E RL AN T S CHE
Een Bentbroer in te boelen.
Of, volgens out gebruik en wet, Als Veltpaep, 'waggelend' van tret, By Bachus graf te brengen, Om Offerivyn te plengen. Maer Zangfier zivyg. De tyt is veel Te kofielyk, om ittve keel Aen Slempop f e hor te zingen. Denk op gepajier dingen! Dit Bentgezelfchap heeft wel twee-hondert jae>
geduurt, maer is allengs vervallen en nu ge' hée] te niet. Men zegt, dat de groote RA' phabl, de Vorft en Vader der Italiaenf$ Schüders , deze Bentbroederfchap heeft opge' recht. Dit is zeker, dat 'er veel brave M&' fiers uit voortgekomen zyn ; want de c^ fpoorde den ander aen; dit verwekte yvef' zucht en infpanning van krachten, te meen dewyl elk om flryt de wanden der vergadef' plaets met fraeie Beelden, op het een °* ander toeval zinfpelende , of fpotsgewys of malkander gemaekt, betekende of befchild£f' de. Doch deze fchertfery ftrekte, zo wel $ oeffening der handen, als tot opfcherping ctë' verftanden. Ook quamen die oude Meeft^5 uit Romen niet te rug, als met eene menig1 |
||||
|
o
C1iilders en Schilderessen, iir
r
eie tekeningen, naer de antike en andere
uitwerken gemaekt; waer uit men zien » dat ze in Itoliën geweeft waeren. -laer zedert de laetfle veertig jaren zyn de , stomers zo mager en fchrael onderleit
a-lQ loffelyke proefbewyzen hunner naer-
S^it, dat men, tot hunner befchaminge , > 5§^n moet: Leeg zyn ze 'er naer toe gegaen,
s Zyn ze neergekomen, en met recht op hen § toepaflen de fpreuk: Zent een kat naer Ro- ^'inaeuw zal ze zeggen als ze wederkomt. Ook lsden die oude Schilderbazen niet heen, °r dat ze hier al brave Meefters waereft: ^t dan hadden zy oordeel en bequaemheit , i hunne ftudie met vrucht en beleit in te
uten > en te kiezen wat beft is. Als men zo ^ niet weet, is het beter thuis gebleven.
Qorts zy het de edele Schilderkunft, noch |
||||||||
|
^ere zedige en brave Voedilerlingen, niet te
^i, dat'er altemet eens een ruig fchaep
er de gefchoren kudde loopt. Ik heb bo-
i ^ ^et andere voorbeelden doen zien, dat
o,t aUe zulke losbollen niet zyn geweeft als
enipop } en zai het nu beveiligen met den
raven Bentbroeder, Schilder en grooten Rei-
ger. |
||||||||
|
COR-
|
||||||||
|
iiz Nederlantschb
CORNELIS DE BRUIN, geboren i*
'sGravenhage in 't jaerr652, wiens beelteni* in de f het, C ftaet. Hy heeft tot LeermeehV in de Kunflv gehad den grooten Theo do o? van der Schuur. Van der jeugt af ha? onze de Bruin eene onverzettelyke ner | ging om uitheemfche geweflen te zien, e' befeffende, dat in de Teken- en Schilderkun» nootzakelyk yereifcht wierd om afbeelding^ ■van Steden, Gediertens, GewafTen, en ^ meer zeltzaemheden hem zouden voorkomen te maken, flelde hy , onder de verftandig laffen zyns braven Meefters, alles te werk o^ dat oogmerk te bereiken, en bracht het * korte jaren zo ver, dat hy bequaem was of zyne voorgenomen reizen te ondernemen. Hy vertrok uit den Haeg den eerften w
wynmaent des jaers 1674 , en nam zyne rei^ ! door Düitslant naer Romen; daer hy juift ae»' I quam op denzclven dag, dat de Heilige PoO*1 werd geöpent, zynde den 22 van Wintermaefl1' Na al: die bygelovige plegtigheden te h$
ben gezien, ontmoete hy Robbert ï> Va l , die hem dien zelven avond noch by 'J Bentbroeders bracht. Het gezelfchap was '* het begin klein : maer zo dra hoorden ^ Bentvogels niet dat'er een groentje was, ° |
||||
|
•J-Co;
|
|||||||
|
tteli« Ae Bruin.. a.TJaeodor
|
|||||||
|
cliei"0 ^JBonavoiituui" van Ovei*beekc
|
|||||||
|
c,,ii-dirs en Schilderessen. 113
y karnen van alle kanten, als de Arenden
P eenen vetten roof, toefchieten: want daer 1 geen inwyïng gefchieden, of het getal a Broeders moeft ten minften zeven Man * zyn. Na dat dan het gezelfchap ge- . § ^as aengegroeit, gefchiede de inhuldi- b § met de gewone plechtigheden ; en DE 1 uiN werd gebentnaemt Adonis. Na dat J zich te Romen twee en een half jaer opge- ld u^en, en al het merkwaerdigfte afgetekenc . ^ 5 verreisde hy naer Napels. Daer alles be- en op het papier gebracht hebbende, zyn oogmerk dienftig was , quam hy er te Romen, om zich gereet te maken tot ^ volkomen vertrek, "es nam hy van de Bentbroeders, met een lendelyk avontmael affcheit, en werd des , aeren daegs met een treffelyk gaftmael door 11 buiten de Stadt onthaelt, en, na 't ftor- van ettelyke bokaelen, behoude reis ge- acht. ■riy vertrok dan den 16 van wiedemaent
< 1 naer Livomo, en, n.a een jaer vertoe-
v S aldaer , verder naer Smirna, van daer
de i>0'§ens door klein Aziën en Egypten naer
1 banden van den Archipel. Wat pnge-
rde zeltzaemheden der Outheit, fraeie af-
*' beel H teke-
|
||||
|
114 Nederlantsche
tekeningen van Steden, Dieren en Gewaffen»
nevens een ontelbaere menigte wonderen de' Natuur, die anders mogelyk nooit tot onz2 kenniffe gekomen zouden zyn, hy ons dae* van daen heeft medegebracht, weten de ge^ ne,die zynevoortreffelyke reizen gelezen heb' ben, gedrukt in 't jaer 1698: een werk da1 op zich zelf in ftaet is orn 's Mans naem ll vereeuwigen. Naer zyn terugkomft uit JziP heeft hy 8 jaren te Venetien gewoont, en ly Schilderkunfr, voortgezet onder de Leffen va" den vermaerden Carlo Loth; en is de* 19 van lentemaent 1693 weer in den H&ep zyn geboorteplaets, aengeland. Hier me het zamenftellen van zyn Boek vyf jare" doorgebragt hebbende, bekroop hem de rei5' luffc op nieuw, om een tweeden tocht te doefl» die niet minder aenmerkelyk is als de eerfft' want nu tot ryper jaren gekomen, en m^ ondervinding, van al 't geen hem tot deze ol>' derneming nodig was, gekregen hebbende» j voorzag hy zich van alles, wat zyn groot 00$ j merk kon bevorderen. Hy vertrok uit den Haeg den 28 van hoo>'
maent des jaers 1701, en nam zynen weg' door Moskoviën en Perfiën , naer Indien, » Malabaerfe Kuft, het Eilant Ceilon, Bata^ |
||||
|
o
Vilders e*t Schilderessen, it^
. Bantem; en heeft ons eene fraeie befchry.
i §e> met fchoone Platen verrykt, waer in
/""^oemfte Lantfchappen, Steden en ande-
2eltzaemheden, verheelt worden, van die
^luchtige reizen naergelaten. Onder an-
rei1 de perfoonsverbeelding van den Ko-
§ Hossen, nevens die van zyne Groo*
„ J1 en Hof bedienden; eene naeukeurige be->
llryvinge der Dieren, Planten en Gewaffent
et een omftandig verhael van de Zeden, Ge*
°°nten, Godtsdienftplechtigheden, Levens-
. ^2en en Dragten dier Oqfterfche Volkeren;
2°tiderheit heeft hy ons eene uitvoerige be-
;ryvinge gegeven van het vermaert Hof
^ P-erfepolis.
Op dien tocht heeft hy veel eer genoten
Vailzyne Czaerfe Majefteit Peter den groot en,
en de drie jonge Czaritfen tot twee maelen
°e gefchildert levensgrootte, werdende al dien
^ ^el onthaelt en rykelyk befchonken.
^°k heeft hy op Batavia de twee Generaels
^■Indien,Willem van Outshoorn en
JOiUn van Hoorn, gefchildert, nevens
. Menigte vreemde gewaffen, die hy in ee-
v^e Stukken by een fchikte, en mede in het
ej"lant heeft gebragt; komende van deze
ee^e reis weer thuis den 24 van wynmaent
H 2 des
|
|||
|
IXÖ NEDERLANTSCHE
des jaers 1708; al het welk hier maer als met ,
den vinger aengeroert, wytlopigin zyn Werk, 1711 gedrukt, kan nagezien worden. Na de terugkomft van deze tweede reize,
heeft hy zich hier en daer in Hollant opgehou- den, doch meelt te Amflerdam, om het' 00% over zyn Boek en het Plaetwerk te hebben» ook in den Haeg, als behorende mede onder hel Kunflgenootfchap der Haegfche Schilders, efl laetft te Utrecht by den Heer van Molle^S zynde aldaer de groote reis naer de eeuwighei' gaen doen, maer de nette tyt, wanneer, is ffl]f niet bekent. Hy was in 't left van zyn leven zo wondef'
zinnig en eigenwys, dat zyn gezelfchap voof luiden van verilant onaengenaem wiert. Wy vereeren zyn gedachtenis met dit Vaers' ;
je, ons ter loops uit de penne gevloeit: De Reisluft is een wonder ding!
Zy kan een nietig Sterveling,
Door kunfl en vlyt, onflerflyk maken,
En leert ons onbekende zaken.
De Bruin, met eer e en roem, bekent
Aen 's Werelts een en ander endt,
Blyft, door zyn reizen en Penfeelen,
Onflerflyk in vier Wereltdeelen.
JA*
|
|||||
|
k
|
|||||
|
o
CHILDERS EN SCHILDERESSEN. 117 MN VAN CALL, geboren te Nymee-
&n in't jaer 1655 ; zyn Vader, Jan van
*•*-, was Stadts Horologimaker en Lantme-
top
' ook een zeer vernuftig Man in 't gieten
^aken van klokken; diehy door het kunftig ^gen van gefmoken metaelen een helder en 1 §enaem geluk deed geven, in zo ver, dat , - ^ deze kunftgreep tot noch geen weerga °eft gehad, ■«■ot een proef bewys vanmyn gezegde, ver- ekt het overheerlyk Klokkefpel op den Tö- ^ der nieuwe Kerk te Delft, het geen, door , ^ gemaekt en met zyn naem gemerkt zyn- , > in zuiverheit van klank alles overtreft , > *l Van dien aert in ganfch Hollant bekent is. . gelyks is het vermaert Klokkefpel der °°ftkerke te Darmftadt zyn maekfel, en ,om ^es2elfs HefFelyk geluk, door gantfch£wopa zo rucht, dat de Regeering van Amfierdam'tx, n er als eens, veel geks voor geboden heeft, j s Werelts Kooptoneel, met dien Muzika- te verryken. ees vernuftige Vader was voornemens zy- w ^Qon in 't zelve beroep op te brengen, jj . r door hy zich den weg ter onfterffelyk- gebaent ; maer veele voorbeelden en ons doen zien, dat de Natuur der op- H 3 luikende |
||||
|
ïi8 Neperlantsche
luikende jeugt wel geleid, maer niet gedw.on*
gen wil zyn. Wat moeite en vlyt zyn Vader
aenwende om hem het Horologimaken te
leeren, alles was vruchteloos : want al aeI1
tyt zyner uitfpanninge befteede hy aen het te'
kenen van Lantfchappen en Watergezichte11'
naer Breugel, Bril en NieulaNt'
daer hy zelf den nacht mede doorbracht, ali
/ hem zyn Vader zulks by dagh belette. D°°
hulp van goede Kunftboeken , oeffende h;
zich ook naerftig in de Bou- en DoorzicW'
kunde: dus wiert hy door geftadigen ieve
en vlyt, zonder eenig onderwys van Leeï'
rneellers , een wakker Tekenaer van Lan1-'
fchappen en Gebouwen. Zyn Vader dit me
verwondering ziende, voegde zich eindely'
naer de neiging van zynen Zone ; die zlCf
in 't vervolg begaf tot het tekenen naer
leven van allerlei fraeie Gezichten by en ofl1'
trmtNymeegen, behandelende dezelve op eeP'
kunftige wyze, het zy met Oojlindifchen in*
of waterverwen; als honderden fraeie pr°e
ftukken kunnen getuigen, die, door hem ^
tekent, de Kabinetten der keurigfte Lieflik'
bers vercieren.
Dus al een braef Meefter geworden zyn^'
eii zyn beftaen rykelyk kunnende winneI1j
dre£'
|
|||||
|
l
|
|||||
|
o
CHILDERS EN SCHILDERESSEN. ïl£ ee* hem zyne kunftluft langs den oever van
etl Rhyn , om alle fchoone Gezichten van
eden s Dorpen , Vorftelyke Lufthoven, en
^at zich aengenaem voor 't oog Opdoet,
er 't leven te tekenen; zettende zyne reis
, r®Q\- VOort door Zwitferlant, om alle heer-
5^e Gezichten van Bergen, Dalen en Wa-
gallen, op 't papier te brengen; het geen
. ^ aenfpoorde om Italiën en Romen te zien:
Welke wereltberoemde Kunfrltadt hy dage-'
ƒ*s bezig was, met de heerlyke overblyffels
^er Aloutheit, en de Paleizen der Pauzen en
nevens hunne Lufthoven, met
Weiver omliggende Water- en Lantge-
lchten , af te tekenen.
Hier in zyn oogmerk bereikt hebbende, nam
^ zyne terugreize, door een ander gedeel-
,e van Duitslant, weder naer Hollant; zetten-
I ^ch in ons Vorftelyk 's Gravenhage ter ne-
i r" Door zyne onvermoeide naerftigheit had
y een oneindig getal Tekeningen by een ver-
ïïielt^ aUe op het kunftigfte behandelt, en
a§t eene menigte derzelve door zyne ets-
j e ^e in 't koper ,• deze Papierkunft was by
t ^lef hebbers dra gewilt, en wiert hem wel
aeh. Hier Zynde, tekende hy veel der
2lei%kfte Gebouwen en Gezichten, gele-
H 4 gen
|
||||
|
I20 NEDERLAKTSCHE
gen in en buiten den Haeg: als 't Hof, d«
Vyverberg, en eenige Luftpaleizen der Prin' een van Oranje, 'sLants gewezen StadthoU' ders; inzonderheit dat overheerlyk Luftp*' leis Honshokedyk. Van deze Tekeningen b£' zit de Kunftminnende Heer Henrik vaI1 Slïngelandt, Burgemeefler van 'sGri' venhage, een aenzienlyk getal ; ook zyn de' zelve by andere Liefhebbers in groote ach' ting; doch de Spreuk „ de kunft valt lang $ „ 't leven kort " mag te recht op onzen groö' ten Tekenaer en Miniatuurfchilder toegepa* worden: want hy wiert in het beft van z^ leven en kunft door de doot overvallen f hebbende pas den ouderdom van 48 jaren be' reikt. Dus wierd die vaerdige Tekenhelt 1" zynen kunftloop gefluit in den jare 1703» nalatende eene bedroefde Weduwe met dr>e of vier kinderen; waer van twee Zonen w gelyks de Kunft hebben geöeffent, zullen^ op hunne tytbeurten onzen Schouburg verfi2' ren. De Kaert- en Printverkoper P. Schen#> te Amjlerdam, had in zynen leeftyt eene groö' te menigte Tekeningen van onzen KunftenaÊf by een vergadert, die hy na 's Mans dooi in 't koper liet brengen; makende met r#' kaer al een fraei werk, en pronkende aefl ho°fC
|
||||
|
Childers en Schilderessen. 121
°°ft met des Kunftenaers Afbeekfel. Dit
geeftryk Kunf^^ -1S by ^e Liefhebbers al bekent, om 'er hier ter plaetfe meer mel-
^g van te doen. jJan francis. van bloe-
^N, geboren te Antwerpen 1656. Hy heeft
yn meeften tyt te Romen gewoont, en
erd gebentnaemt Horizont, om dat hy een
aei Lantfchapfchild er was , die in hun-
.e Stukken den Horizont veel nodig heb-
, Xï' Hy verkocht zyne meeffce Stukken aen
e Rngelfchen. Toen ik in 't jaer 1727 in En-
*e ant was, heb ik 'er veele gezien by den Por-
Schild er Mr. Pan, die, pas uit Romen ge-
Qlïien zynde, dezelve had medegebracht.
Het waeren alle Gezichten by en omtrent
0rtien en van Tivoli, onder anderen het
, etlgenaem Gezicht, daer men in den val van
et water altoos een regenboog ziet. Zyne
anier zweemt veel na die van van der
a^el. Onze van Bloemen had zyn
eefte beftaen van de Vreemdelingen, was
'2<5 noch in het leven, en toen 70 jaren out.
,, % en E l 1 a s Terwesten zyn de laet-
Seweeft, die van alle de Bentbroeders zyn
H 5 over-
|
||||
|
123 NEDERLANTSCHE
overgebleven. Hy zal zekerlyk tans wel deIt
weg van allen vleefche gegaen zyn. Hy heeft noch eenen Broeder gehad, PI E'
TER VAN BLOEMEN, een Bataille' en Beeften-fchilder, van wien men in Hollant > Brabant en Engelant, veel Stukken ziet; zy zyJ1 heel ryk van ordonnantie, maer wat verfachtig van coleur. Dees' is in zyn jeugt meede te Rome* geweeft. Zyn Bentnaem was Standaert, en dit isl al, dat ik van hem heb kunnen te weten komen- HENDRIK CARREE, geboren te AmfleV dam den 2 van wynmaent 1656; zyn Vader» Franciscus Carrée , wilde hem laeten ftudee- ren tot Predikant, beftellende hem ten dien eiO' de opdeLatynfche fcholen,doch tegen zyneU zin, vermits hy meer genegenheit tot de Teken' en Schilderkund had, beftedende zyne ledig5 uuren (buiten kennis van zynen Vader) on1 te leeren tekenen ; dan dit lekte uit, en hf wiert dikwyls van zynen Vader, om die on' verzettelyke neiging, met harde woorden bc keven. Hy was reets in 't vyfde fchool, wan' neer zyn Vader quam te fterven. Zyne Mo£' der de Natuur niet willende dwingen, maef He-
|
||||
|
o
°childers en Schilderessen. 123
e.Ver haeren vryen loop geven, wel over-
ugt zynde dat ze anders zich zelf, door aller-
°niwegen, weet voort te helpen, beitelde
^byJuRiAEN Jacobs, en daer eenigen
./ geleert hebbende ,by Jaq.uesJordaens
~ ** niet eerft by Jordaens en daer na by
j! K-Iaen Jacobs,als Houbraken zegt.)
ler nam hy zynen tyt naerftig en vlytig waer,
vorderde in korte jaren dermaten, dat hy
jtten Meefter verlaten en zich naer 't leven
e^enen kon. Doch niets veranderlyker als
11 Menfch, gelyk hy toonde; want reets een
~ et Meefter geworden zynde, werd hemeen
endel door de Princeffe Albertina, We-
üWe van Prins Willem Fredrik van
Wiu, aengeboden, het geen hy aenvaerde,
J^wifTelende het penfeel voor den degen.
°en Groningen in 't jaer 1672 door Bar ent
A}* Galen, BhTchop van Munjier, belegert
„erd, was hy met zyn Regiment binnen de
a^ > en hielp haer tegen den Vyand man-,
edig en dapper verdeedigen; maer dit le-
J/1 hem, miflchien, op den duur al te ruw-
3 a^eVaerlyk voorkomende, en zynen ouden
1. tot de Kunft weer voelende herleven, ver-
1 ^ den dienft , hervatte het penfeel, en
§af zich weer aen het fchilderen j hebbende
voorts
|
||||
|
124 Nederlantsche
voorts zyne Kunffc eerft te Amfterdam, en ï&'
derhant in den Haeg, met roem geoeffent. Bf fchilderde fraeie Boeregezelfchappen en Lart' fchappen, geftoffeert met Beelden en Beeftefl' Ik heb op 't Huis te Rysiayk een Kamer me
Lantfchappen van hem gezien, die fix gepefl' feelt en wel gecoloreert was. Hy had hief altyt zyne Begunftigers, daer onder den Broü' wervAN Dyk, die altyt wat te doen had» maer inzonderheit den Heer Advokaet Ti£' rens , dien ouden en vermaerden Liefhebber- Ook had hy altoos veel Leerlingen. Het eeö en ander gaf zo veel, dat hy eene groote Fa' milie kon onderhouden , want hy was geze- gent met zeven kinderen, vier Zonen en drie Dochteren; de Zonen heeft hy allen tot & Kunffc opgebragt. De outfte Franciscus Abraham, g<?'
boren in 's Gravenhage den 11 van louwmaeflt 1684, vertrok al vroeg naer Engelant,en kofl zynbeftaendaer wel winnen, maer quam fchi^ lyk te fterven; want des avonds gezond e11 wel naer bed gaende, werd hy 's morgens nae# zyne Vrouw doot gevonden, in 't jaer 172!' Abraham, Hemrik en Johannes, zy° noch in 't leven, en oeffenen de Kunft dage' lyks, weshalven wy aenhen op hun gebood tejatf
|
||||
|
CHILDERS EN SCHILDERESSEN. 125
Jaer ook zullen gedenken. Onzen Hen-
. RlK> hunnen Vader, was een Man flil en getogen van leven, en is geftorven den 7 nhooimaent 1721, out 65 jaren. |
||||||
|
„^ICHIEL CARREE, geboren te .dw-
, e?Y'öm, heeft tot Onderwyzer in de Kunfl ge-
Zynen Broeder Hendrik Carrée,
Nikolaes Berghem, onder
leHs Kunftleffen hy zo gelukkig toenam, dat
^ een goet Meeiler is geworden in 't fchil-
reri van Lantfchappen en Beeflen; doch zy-
. banier was geheel anders, als die van zynen
eefter, ook zo goet niet: zy zweemde naer
. manier van Lionen of van der Leeu.
. Y begaf zich naer Engelant, en heeft eenige
,re*i te Londen gewoont, doch het fchyntdat
efortuin hem daer niet gunilig genoeg was:
^ hy quam weer naer zyn geboorteftadt,
"leef daer zo lang , tot hy door Frede-
■rj * den eer/ten, Koning van PruiJJen, tot zyn
j, °*fchilder 3 m de plaets van Abraham
g,ïn, geroepen wierd; hoewel hy Be-
j ^ met zyn Kunftpenfeel niet evenaerde,
> % daer egter een goet jaergelt, en bleef
0t des Konings doot, voorvallende den iö
JeiHemaent 1713. Dit fterfval was,zowel
voor
|
||||||
|
I2Ö Nederlantscöè
voor andere Kunftenaers, als voor hem , eel
zwaere flag: want hy werd, nevens veel an' derezyner Kunftgenoten, bedankt, en quaIT1 weer naer Hollant afzakken ; houdende zlCil meeft te Amfterdam, hoewel met weinig vo°r' fpoet, op, vermits hy voor de Kunflhandc kers , die ganfch niet fchotig vallen, moe" fchilderen. Ook was zyne manier niet aen' genaem : want zyne verkiezing helde mee* over tot het verbeelden van Donder, Blixem > en diergelyke onaengenaeme voorwerp^11' ten minften de Liefhebbers hadden 'er zo vee' gevallen niet in, a!s hy wel gewenfcht had; Hy was meer bequaem om Kamers in 't rofl( te fchilderen, als Kabinetftukjes, en dat groo' te werk valt niet veel voor, door dien de M°' de, of liever de Kettery der Kamerbehangfek' die plaets heeft ingenomen. Ik weet hier mae' weinig van zyn Kunft aen te wyzen. Op & Haegfche Hofcingel, in 't Huis van den Advo' ïtaet van Leeuwen, heeft hy een Kamer '$ 't ront gefchildert, en daer in verheelt de oflt' moeting van Jacob enEzAU, met een me' nigte bywerk van Beelden en Beeften, gely" die Hiftorie vereifcht. Noch zyn 'er by & Kunfllievenden een menigte kleine Stukjes va11 hem bekent, die van de eene in de andere ha*' evergaen. *" |
||||
|
c
ÖCHILDERS EN SCHILDERESSEN. 12?
■"Y heeft zyn levens-endt gevonden te Alk-
|
|||||||||||||||||
|
i a,er ln Noorthollant, en is aldaer overleden
|
in
|
||||||||||||||||
|
tjaer
|
|||||||||||||||||
|
■L>at de Natuur, in het uitdeelen haerer
Agaven, zich aen geen reden van gelyk- tünden laet, maer zommige Kunftenaers |
|||||||||||||||||
|
eene karige fliefmoeder, andere als eene
/■' L en milde voedfter, behandelt, is eene
, erheit, die van over Eeuwen herwaerts
, 0r proefondervindingen bevefligt en ge-
e*ftaeft is: gelyk uit eene menigte van Schry-
. etl, en onder die voor ons Nederlanders.
«lt "ff
^AREL VAN MANDER en HOUBRA-
*C 't? ■* ** openbaer is; die ons verfcheide voor-
eJ(Jen opgeven van Kunftenaren , door de
fittende Natuur zo ryk en overvloedig
ari geeft en kunftvermogen bedeelt, dat ze
lch tot verfcheide gedeeltens der Kunft. be-
° Ven en die met roem geöeffent hebben.
, u°ch om myn gezegde pok met een voor-
,, t te fterken , zal ik den lei-draet myner
erie Kunfthiftorie vervolgen , met de Le-
ens- en Kunftbefchryvinge van
Ö^RANK PIETERSE VERHEY-
lfi » geboren in 'sGravenhage in het jaer
57« Zyn Vader was Marktfchipper van den
Haeg
|
|||||||||||||||||
|
128 NEDERLANTSCHE
|
|||||
|
Haeg op Amfterdam, en overleed, tot groot V^'
lies van zyn Huisgezin, in den jare i<5<54» nalatende eene Weduwe met zes Kinderen» waer van onze Frank de outfte was, en' met den aenwas zyner jaren, veel luft en treK tot de Tekenkunft toonde. Zyne Moeder ^ ziende, beitelde hem by den Beelthouwer JA' cobus Romans, die naderhant Boumeefte wierd van Koning Willem den derden, ^j dezen Meefter leerde hy in vervolg van 'tf ook de Beelthoukunft, en wel met dien g°e' den voortgang, dat hy in weinig jaren tytse^11 braef Meefter is geworden, en toen men in jaer 1691, bïnnzn's Gravenhage, die pracht1' ge Eerepoorten zag oprechten, ter blyde i°' komfte van Koning Willem den derden* wiert onze Verheyden, nevens ander Beekhouwers, door zynen gewezen Meefte Romans gebruikt, om de Beelden en P°r' tretten der Printten van Oranje en Naffó* te boetfeeren, en voorts tot het maken der oVe" rige Beelthoufieraden , die tot luifter van dat overheerlyk en koftbaer werk ftrekkel1 konden. Met deze proeven van zyne bequaemhel
gaf hy zo veel genoegen, dat hy naderhant,ne" vensGLouDE de Cocq., vermaert See't' |
|||||
|
Childers en Schilderessen, xzg
^er in fteen, aengeftelt wierd tot het ma"
^an het beelt-en fnywerk in hetKoninglyk
i. °P het Kafteel te Breda; daer hy zich ten
„ einde metter woon naer toe begaf. Dit
* duurde tot de doot van die groote en
fineerde Vorftinne Maria, Koningin van
~9r ]t ' ^e nevens de liefde en achting ^
*e zy ons Neerlants T e m p e in 't algemeen
r°eg, ook veel genegenheit voor dit Hof
Breda had; doch door haer ontydig afffcer-
n lr* denjar.e 1695, werd dezen arbeit ge-
^v ^ , en ieder Kunftenaer, die 'er aen ge-
jj cut had, bedankt, behalven Verhey-
' N die voor den Koning aen 't werk bleef,
Qoor dezen weg veel kennis en omgang
j, t de Schilders kreeg; onder welke 'er ver-
Qeiden waeren, die hunnen intrek by hem
0t?en •' waer door hy dagelyks de Künfl zag-
iC. len '■> net geen m nera zo gfooten luft tot
j '^ren verwekte, dat hy op zyn 4ofte jaer
?int aen 't penfeel floeg, en voor den by-
. Ver\vifTelde. In den beginne deed hy niet
copieeren na Snyders, Hondekoe-
tj R er> anderen, en wel zo meefterlyk,kunf-
o> en gelykformig, dat 'er zich de kenners
er verwonderden. Hier door wierd hy aen-
5 ^Qedigt om Stukken van eige vinding te on-
f' Deel. I der-
|
|||
|
130 Nederlantsche
dernemen, op doeken van tien voet lang eJ
acht voet breet, verbeeldende Harten- e wilde Zwynenjachten,daer eene menigte ho"' den achter her zitten om het wilt te vervolgd' Ook fchilderde hy allerlei Pluimgedierte in ° manier van Hondekoeter. Alle deZ Voorwerpen wift hy zo wel te fchikken, Ê met een meeflerlyk kloek penfeel ter uitvoe te brengen, dat alle Kenners en Minnaers ae edele Schilderkunft: zyne Stukken niet zonde | verbaeftheit béfchouwden, en hunne toejül ching ten vollen waerdig keurden. Uit deze proeven is gemakkelyk op te iW
ken , dat onze Kunftenaer, fchoon laet beg0"' nen , echter niet vruchteloos noch te ^' geefs begonnen zoude hebben het Kunftpeir feel te hanteeren , maer in tegendeel, dezen fchielyken en gelukkigen opgang, e^ hoge vlucht beloofde; doch de doot, diei^ zyne alvernielénde pylen, zo wel op verhe^ ne, als op laege voorwerpen doelt, ftuite liel1 in 't fnelfte vaft zynen vaert, en trof de #a$ pen van zyn leven zo gevoelig, dat hy i11 54fte jaer zyns ouderdoms, op den 23 fil' herfftmaent des jaers 1711, den geeft gaf, fla tende eene Weduwe, die zyn derde Vrouw ^ nevens zes kinderen van het eerfte bedt; ° |
||||
|
Hi*-ders en Schilderessen. 131
|
|||||||||||||
|
Hild(
|
l^e de outfte mede een Beekhouwer en
|
||||||||||||
|
S
|
|||||||||||||
|
°verleedi
|
was, en vyf dagen na zynen Vader'
|
||||||||||||
|
e jongfte Zoon Matheus, die zich alleen
Qe Schilderkunft bepaelt heeft, en dezelve f dagelyks 'm'sGravenhage met roem oef- t ' Zullen wy op zyn plaets en tytbeurt ten 1 ele voeren, en de gedachtenis van zynen hel 6l1 Xader, met dit Vaersje, ondertuflcheri Pen vereeuwigen: ° Wijt de brave Frank VeRHeydén,
'e dubbel deelde inV all as gunjl,
p e Schilder- en de Beelthoükunfi, poert aen een gareel, te leiden.
% bant, van jongs af^ kloek en cel
P de eik Bytelkunft bedreven,
Crdc, op den middag van zyn leven,
e Waelftok en het kunfipenfeel
'Weeren , even braef en vaerdig,
>. wifler van zyn nakrooji; is n ook zyn Nagedachtenis
n dubble Lof- en Eerkroon waerdig ?
t0^NoLD HOUBRAKEN, geboren
15, 0r"recht den 28 van lentemaent des jaers
' zyn.e Ouders waeren brave Burgerlui-
I s den.
|
|||||||||||||
|
ïü Neder lantschë
den. Van zyne jeugt af'toonde hy veel gee
én genegenheit tot de Teken- en Schild kunft. Zyn eerfte .Onderwyzer is gewee ft Wi1'
LËM Drillenburg in het onruftig ja, 1672, dees' was een onruftig en nieusgie1* Man , die zich meer bemoeide om op 6. nieustydingen der dagelyks aenkomende x° ns, dan op het onderwys van zyne L-S ;en,te letten; het geen ook de reden W' dat onzen Arnold by hem weinig lee1 en niet lang bleef; maer de Kunft eenigen l-' by zich zelf oeffende. Doch zyne Ott&f ziende, dat hy noch op ver na niet op &% wieken kon dryven, beftelden hem by ee'^ Jacob la V e c q. Maar dees' hem,nat onderwys van acht of negen maenden, d°, de doot ontrukt, wordende, quam hy by ^ ( muël van Hoogstraten; onder ^ wyze Kunftleffen hy zyne Kunft met luft [t yver heeft voortgezet, en zyne Medeleef gen allen in 't Kunftfpoor voor uit gedt'11 heeft. Na dat hy hier eenige jaren geweeft $
en zich bequaem gemaekt had om naer 'l ven te ftuderen , verliet hy zynen Mee^e en vervolgde zyne Kunft met yver en $ « «f
|
|||||
|
i
|
|||||
|
ClIUDERS EN SCHILDERESSEN. 133
ftlgheit in zyn Geboorteftadt Dordrecht. Hier
eefc hy veele Portretten gefchiklert, welke Cil ^ zien zyn by de aenzienlykfte Gefiach |
||||||||||
|
en Famifiën dier Stadt. Onder dezelve
|
||||||||||
|
dlöJ^c üit het Stuk met de Portretten van al
, ^cren, die tot de Munt behoren. Ook
heeft |
||||||||||
|
r"tlc hy veel Hiftoriflukken , zo voor Ka-
f Crs *n 't ront, a;s om in Kabinetten te plaet- ^ gefchildert. ■g % troude met de Dochter van Jacob
Asöout, dien vermaerden Operateur en
,teen%der, en verwekte by deze Vrou vee-
hinderen. OndertulTen kreeg hy kennis
Qen Heer Jonas Wits en, een der
°°tfteKunftberninnaers van zynen tyt; voor
l6H hy twee Kabinetftukken fcliilderde, die
j, Wel bevielen, dat die Heer zyn groote
ece>m wierd , en hem naer de wereltbe-
_l°cmde Koopftadt Amfterdam lokte. Tot de-
e Verandering van woonplaets ging hy te
^ °ver, nadien zyne Kinderen groot wier-
p. ' en te Amfterdam meer gelegenheit als te
jj c recht was, om dezelve, naer ieders neiging,
ee .Zy in Studie, Kunft, Koopmanfchap of
a § ander Beroep, groot te brengen en in
te helpen.
e2e onderneming ging in 't begin wel;
I 3 maer |
||||||||||
|
134 Nederlantsche
maer wat is 'er beftendig in de onbeftendig
Werelt ? zyn Mecenas werd, tot zyn ov&' groot verlies , door de doot weggerukt, vöj dat zyne achting daer beftendigt, en zy" Kunft gewilt was. Maer een CHRISTOF^EI', die een Kunflenaer oplicht, dat de nyt hei' niet kan krabben, helpt ook veel: want me ziet maer al te veel, dat bequaeme Mf nen zitten zuchten, om dat ze geen vooi'1' kruiers hebben, terwyl anderen het geluk *' van zelf naloopt, fchoon op ver na zo bl' quaem niet. De Stukken van den Heer W^ s e n wierden, in de verkoping van zyn Kun' kabinet, wel verkocht, en elk had daer trf toe, alleen, om dat ze uit het Kabinet van & Heer Wits en , een groot Liefhebber | Kunftkenner, quamen. Maer de Stukken, 4 hy naderhant mqt de uiterfte vlyt doorwerk en nacr het leven fchilderde, hadden gej trek; ja daer wiert niet naer omgezien,en A ne broot-etende Olyfplanten, die al een g°' getal uitmaekten, zaten evenwel dagelyks rei dom zyne tafel, en moeften het nodig vo££\ hebben. Hierom was hy genootzaekt ^ voor de Boekverkopers te tekenen, en dat | geloof ik, niet veel beter, dan of men op galey zat te fchilderen, gelyk men voor |
|||||
|
J
|
|||||
|
o
Vilders en Schilderessen. 135
, te Romen, het fchilderen voor de Keelheu-
,. ' PUch te noemen, en de jonge Schilders, ,. Pas overquamen , daer toe aen de hand n het jaer 1713 raekte hy aen kennis met
. engels Heer, die bezig was eene Hifto- . te fchryven van de Oorlogen en Beroer- „ .' in Engelant voorgevallen onder de Re- ,.Iri§e van Koning Kar el deneerjien; dees' t eHouBRAKEN gebruiken, om de Por- ^t:-en , die in dit Werk geplaetfl zouden j> rcH , te tekenen. Ten dien einde zou ^braken naer Londen zich begeven,om
/ e tekeningen naer de Schilderyen, die al- ^ onder de Adelykfte Geflachten beruften- Vaeren, te maken, en, om niet onbeflagen
1 Ts te komen, gaf hem den Engelsman een ?richtfchrift mede , waer en hoe hy zich v* eft aengeven, nevens een nette opgave A ^1 de Portretten, en waer dezelve te vin- f ^aeren. Van dit alles maekten zy een ^iftelyk verdrag. j ^ler op vertrok Houbraken naer Lon- 5 en bracht met die Commune acht of ne-
. ^aenden door; want met al die brieven j. voorfchryving vlotte dit werk over al zo 5 ^aer hy vond zelfs op veele plaetfen te-
I 4 gen- |
||||
|
136 Nederlantsche
genfporling, als te zien is in 't eerlie Deel va»
zyn groot Schouburg , ter' plaetfe daer hy ^A
Antoni van Dyk fpreekt; zynde inzofl'
derheit Mylord Warthon niet heel ge°e'
gen om dat verzoek in te willigen, maer hc
zich eindelyk gezeggen. Hier vond hy °a"
32 Portretten, gemaekt door den grooten va*
Dyk, uit welk getal hy die genen aftekei1
de, die hem opgegeven waeren; dus, zy11
zaken verricht hebbende , vertrok hy w"CÊ
naer Hollant; den Engelsman betuigde hert"
dat hy ten uiterlle voldaen was over zyne 3*
gelegde Commiffie, belovende hem, volgel1
gemaekt akkoort, in 't kort te voldoen, m^
bleef met zyne voldoeninge , in tegende^'
zo lang weg, dat Hou brak en eens n$
Leiden ging , om een heufche vermaning l
doen , doch vernam tot zyne droefheit c\
fchade, dat hem de Goutvink ontvlogen w^5'
hebbende de gewaende Hiftorifchryver iy
fpilleri gepakt en hielen gelicht, zonder iema!l
te betalen. Onzen ongelukkigen Houb^'*
ken zal zekerlyk wel eenig geit in voorra^'
om de reiskoften en zyn onderhout in &$
lant goet te maken , gehad hebben : ti&
zyn huisgezin had ondertuffen ook mo^
leven; men kan denken, hoe dit ongeluk!^
getroffen heeft, ^
|
||||
|
s
Childers en Schilberessen. 137
^'a dien tyt heeft hy fraeie Kabinetftukjesge-
nudert, zo wel moderne als hiftoriale, na-
^lyk: een voor den Heer van Heems-
11K, in 'sGravenhage, een braef Liefheb-
te dier tyt, maer die, tot groot verlies
, * alle Kunfloeffenaers, in 't beft van zyn
, eri door de doot wiert weggerukt, ver-
Orestes en iP 1 l a d e s, gereet
voor de oogen van het Volk geflacht te
°rden, maer , door de gadéloze trouwe en
^rlinge vrientfchap tot malkander, geluk-
§ Verfchoont en gered ; een ander , ver-
^cklende de offerhande van Iphigenia in
Uren; een derde, daer S c 1 p 1 o de geroof-
öruit wedergeeft aen haeren Bruidegom;
°^h een, daer de Stokbewaerder in het ge-
ailgenhuis komt met verbaeiuieit; en een
erg^, daer hy , met zyn geheel huisgezin,
n11 Paulus gedoopt werd. Deze twee laet-
, zyn tans beruftende in het Kabinet van
tic ]? ^-Unftlievende Heeren Bisschop, te Rot-
cam 5 en Zyn geen van zyn minften. By
^ Heer Pie ter. Leendert de Neuf-
P *• E, te Jmfierdam, is een Kruiciging van
K1 st u s, die Tyk van ordonnantie en wel
^ildert is.
den j are 1717 werd hy te rade , uk een
I 5 op-
|
||||
|
138 Neder lantsche
oprechte achting voor zyne Kunftgenoten»
om het groot Schouburg der Nederlantfe"1
Kunflfchilders en Schüdereffen te fchryve0'
Wat tyt en vlyt hy daer aen befteet heeft'
kunnen die genen zien, welke het met aen*
dacht en oordeel doorbladeren; hoewel he
minder gebrekkig, en meer volmaekt in W
zoort, het licht zou gezien hebben, indien 'e
den Auteur de laetfte hant aen had mogen 1Ê$'
gen, gelykwe reets by onze inleiding hebb^
aengetekent; dit is zeker, dat hy 'er weini»
voordeel van heeft genoten: want dit Bo^
is veel te koftbaer, ten opzigt van zo v£
fraeie Portretten, en veel te gewilt wegei1
de floffe, om voor drie guldens by de in^
kening, en noch zo veel by de aflevering, *
worden verkocht, gelyk egter gcfchiet is" 1>
dat onzen eerlyken Kunftenaer akyt achter W
net vifchte, het dorre (trant ploegde, enjaeg'
de, daer niet te vangen was.
Het is waer, dat hy al die fraeie Portre1'
ten, door hulp'van zynen Zone, met veel mi11' der koften als anderfmts heeft kunnen verval' digen, maer dit hulpmiddel was alleen tot lf voordeel, niet tot profyt van 't algemeen, $ lyk de gezonde reden zelf leert. Trouwens he voordeel, dat hy billyk had behoren te ge niete1"
|
||||
|
Vilders en Schilderessen. 139
eil5 hebben andere genoten na zyn doot;
f^kt dit graeg gewilde en wel getrokken e^ tans driemael zo veel koft, als hy 'er atl gehad heeft. ^ader de hant liet hv den Heer Griffier F a-
. ^ Verzoeken, het geluk en de eer te mo-
k genieten , van zyn Wel Ed. het eerfte
op te dragen, maer dit verzoek wierd
^ eene beleefde wyze afgeflagen ; doch de
rl°on, dien hy tot deze Commiffie gebruikte,
„.s °J dien grooten Staetsminifter zo gezien
u>alsHouBRAKEN zich verbeelde;anders
. ' deze onderneming wel beter gellaegt heb-
**: doch nu miflukt zynde, werd het ander-,
aei verzocht aen den Heer Johan van
^ ^uilenburg, Raetsheer, Secretaris en
^uer, der nagelaten Domeinen van-wylen
/neKoninglykeMajefteit, Willem, den derden
^el. Memorie ; deze Heer liet zich dit
, CQ£x welgevallen; het geen hy licht kon
l> als uit de onedelmoedige behandeling,
j reüt den Auteur en deszelfs Weduwe na-
£r ^1 blyken.
0 ° dra het eerfte Deel afgedrukt was, liet
D ^ Arnold het in beft maroquin, verguit
w P at) binden, en bracht het, nevens ecu
2yne befte Kabinetftukjes, by den Heer
van
|
||||
|
140 Nederxantsche
van S c h u i l e n b u r g , in hope en verwacW
ting , dat dien Heer dit gulhartig gefchen met eene edelmoedige beloning, overeenkom ffig met zynen ftaet en vermogen, zou beanc' woort hebben, en dat hy het by zich hebbed de Stuk fchildery van hem zou hebben gc' kocht; maer het een en ander viel vlak tege zyne gedachten uit; hy ontfing het allermmfte gefchenk niet, en moeft het fchildery weer nae huis dragen. Deze ongehoorde behandeld maekte hem als beroert van fpyt: hy quain 1°? zynen noot klagen; ik troofte hem met de hoop i dat dien Heer, mogelyk, met het tweede Ve dank-erkentenis zou bewyzen; maer dit w& al meede met een grimlachje en een bloot b' dankje ontfangen. De Vrou quam na li- mans doot met het derde Deel, even koftba£ gebonden als de vorige Deeien, en was ^r van haeren Man onderrecht op zyn fterf bed' de, dat hy niets hadde genoten voor de v$& eerfte Deeien,- zy verzocht myn Heer te fpr ken, maer die had belet, zy zou haer begee te maer door den knecht laeten aendienen; eenvoudige en onnofele Vrou geeft het Bo^ ' niet het geen zy 'er by te zeggen had , knecht over , die aen zynen Heer de bo° fchap nevens het Boek overbrengt; de k.neC
^ kof1 |
||||
|
o
Childers en Schilderessen. 141
^0rnt Weer en brengt, tot de uiterfte verwon-
de en fchade der bedroefde Weduwe , .kt;s te rue als het bloot antwoort: Dat het ivel
is- ' wat zy hier tegen praete of niet, daer quam ^ etl andere vergelding , zy moeft met dit
^°rdelyk gefchenk vertrekken. Wat Men-
le Zou zulk eene behandeling kunnen gelo-
l> ten zy hy van de waerheit ten vollen
bekert wierd. De Vrou quam, met de tra-
1 ö in haere oogen , aen myn huis haer be-
a§ doen. Beter liep het met Houbraken
°Y dien nooit volprezen Heer Griffier Fa-
E l '•> fchoon zyn Wel Ed. den opdracht had
f^eigert, bracht Houbraken hem echter
1 eerfte Deel, fraéi gebonden , en kreeg
^ dien weergaloos mildadigen en edelmoedi-
'" Vergelder van alle aengeboden eerbewy-
^n> tien Dukaten tot eene vereering.
. *Jq Vrou, zullende het derde Deel insge-
1 *s den Heer Griffier aenbieden, quam tot
er geluk eerfr. by my, om te vernemen, wat
« 1 het gelegenfte waere om zyn Wel Ed. te • e*en ; waer ontrent ik haer bericht gaf; o ölen tuflchentyt verhaelde zy my heel om- n(% het bovengemelde geval met den Heer
te u ' en § mymet een
enrien, dat haer overleden Man haer wej
ern-
|
||||
|
14-s Nederlantsche
ernftig, op zyn dootbedde, belaft had gee
prefent by den Heer Griffier meer aen te ne' men, vermits hy met het voorgaende gelend fykelyk voldaen was. Maer terwyl ik de e£ had, den edelmoedigen en mildadigen aerc' omtrent diergelyke voorvallen, van dien gr°°' ten Staetsman van naby te kennen; nadieI1 .ik het geluk heb, 36 jaren als Buur over zy° huis te wonen, en wel verzekert was, dat zy noch eene aenzienlyke erkentenis zou genie' ten , rade ik haer het tegendeel, doch ha heel veel moeite, eer ik haer hier toe brengt kon, zo vaft was haer gehoorzaem hart g£a°' kert aen het bevel van haeren Man ; zy ^e zich echter gezeggen, en quam my voor WJ nen goeden raet bedanken : want die goed Vader des Vaderlants, en aller Weduwen eil Weezen, had haer andermael met eene ver£e' ringe van tien Dukaten befchonken. Het tweede Deel had Hou braken °P'
gedragen aen den Heere Mr. Pieter de tA Court van der Voort, en werd beau1' woort met een fraei zilver Gefchenk. Het o&' de Deel bracht naderhant de Vrou van H °ü' braken by denzelven Heer, die haer, v° gens zynen edelmoedigen aert, noch eene e kentenis wilde doen, maer zy had'er voor p dankS»
|
||||
|
Cï1ilde.'rs en Schilderessen. 143
^ om tegen het bevel van haerenMan",
,. zyn dootbedde haer gegeven, niet te zon-
ben. ]yjen zjet Uyt ^jt a]jes den dankbaeren
Qes overledenen, en de eenvoudigheit zy-
Sr Weduwe.
n *• denk niet, dat ik den Lezer met dit ora-
I U1g verhael verveelt hebbe; het is my
1. ^gedwongen door de gelegenheit, die ik
j r vond , om de edelmoedige en hartftree-
e dank-erkentenis tegen de laffe en laege
^kbaerheit over te ilellen , en dus den
n$ en ju^er jer eerfte des te beter te doen
. bitteren van die brave Wereltgrooten, in
^ JS nulde harten deze Hemeldeugt als op j ren troon zit, en hen als Goden der Aer- . ' niet alleen by hun leven de liefde en ach-
§ der Menfchen waerdig maekt, maer ook . bunnen doot hunne nagedachteniffe , tot 1 e cierlyke en onverwelkelyke Kroone voor j) ne nazaten , doet in zegeninge blyven. Iji ^r lri tegendeel de ondankbaerheit des te le- jj .f ^ffteekt, in hoe grooter en ryker Perfo- to lGtl ZY haere verachtelyke gedaente ver- ^ t • want hoe kunftig zy zich poogt te ver- ik ^en , een zedig en waerachtig verhael |
|||||||||||
|
V;
|
*t
|
naere natuurlyke mismaektheit, onder
|
|||||||||
|
aenzienlyke fluiè'r zy dezelve zoekt te ver-
bergen, |
|||||||||||
|
144 Nederlantschb
bergen , ontdekken en ten toon Hellen , v°
gens het oude fpreekwoort: De Tyt ontdekta Ie dingen. Doch wy fnyden dit byverhael a* met het volgend'natuurlyk Dichttafereel &eZ^ twee, hemelsbreette van malkaer verfchill^ de, hoedanigheden der Stervelingen: De Deugt van Dank-erkentenis
Voor gulle weldaên, verfch genoten, Blinkt fchoon in ieder Menfch gewis; Maer allerfchoonfl in Wereltgroot en. Dan zit zy op een Troon van Gout, Ah aller Deugden Koninghme, En wordt van al het Volk befchout, Geviert, gedient ah een Godinne. De Ondankbaerheit, in tegendeel, Vertoont in ieder Menfch zich gruwïyk; Maer in een Man van fiaet geheel Wanfialtig, mijlyk en affchuvxyk. Die van zyn minder graeg ontfangt, Maer traeg vergelt en paeit met woorden, Berooft hem van zyn goet, verhangt Zyn hoope aen die fiuiveele koorden. Eer ik van's Mans levensverhael affcheide, ^°
ik noch zeggen, dat hy geen gering Liefhe;, ber der Dichtkunde, ook geen Vreemdeling gewyde en ongewyde Schriften, en NederdK |
||||
|
o
Chïlders en Schilderessen. 145
b' taelkennis was, als blykt aen zyne Zinne-
^^enBrievenvanPHiLALETHEs; doch
j „ Qe laetfle kreeg hy de Predikanten op 't
k .' °ïn dat hy zich niet al te flipt, in. deze
Ven, aen de Kerkelyke Formulieren bond.
z- *en kan in zynen ganfchen levensloop klaer
j ' dat hy altyt met veele wederwaerdighe-
heeft moeten worftelen. Zyn Kunftfor-.
bood hem nu en dan wel eens een vleient
rjendelyk aenzicht, maer droop hem, wan*
j r hy haer meende te omhelzen, als water
ae vingeren:
|
||||||
|
'° dat zy zich in allerlei
|
||||||
|
^daente, als P R O T E ü S, kon verbergen.
Z^nfchcen zy hem door zoet gevlei eflrcelcn, dan zyn hoop te tergen.
Us, weifelende tot zyn doot,
t&'oefzy zich met hem in d'aerde.
^nfchryve, op 't edel fpoor van Poot,
^•c« Diehthelt, dien Natuur ons baerde.")
' aej' Graffchrift dus: Hier fluimert zagc
Jj ° . °Pbrakens Kunftfortuin, na'tfpillen.
^ ari al haer werkeloze kracht,
J n onprofytelyke grillen.
5per wifpelturigheit wou zyn
> erdienften aen haer gunftniet hechten.
|
||||||
|
ï4Ö Nederlantsche
Zy was voor hem wel fchoon van fchyö»
Maer onvoorzien van achtervlechten. Hy was altyt bezorgt voor de opvoeding^
ner Kinderen, om dezelve met eere door Werelt te helpen, ten dien einde liet hy el zo wel Dochters als Zonen, wat leeren o3 hunne neiginge en gaven der natuur toe p quaem waeren, en men de bewyzen noch v ziet in dien uitmuntenden Graveerder J. H° braken. Voorts was hy een Man van e nen heufchen inborft , vriendelyken orngaI1° en onberproken leven. Eene flytende ziekte nam hem weg op "e
14 van wynmaent in den jare 1719, tot gr° verlies van zyn talryk en zwaer huisgezin. -*• een gering bewys der vrientfchap, die iklfl den overledenen in zyn leven heb onderh°u' den, vereer ik zyne roemwaerde nageda^' niffe met het volgende Vaersje. Houbraken, in zyn levenstyt,
Door deugt, geleertheit, kunft envlyt. Gezien by alle Braven,
Ontbeert ook na zyn doot geenJlof.t Om breet te weiden in zyn lof; Zyn Werken kunnen 'tjlaven. -*.
|
||||
|
o
gC8lLDERS EN SCHILDERESSEN, tuft.
Ir
nJ-> die zo menig Kunjlgenoot
^eefi doen herleven na zyn doot, Zou die het leven derven ?
® neen! zyn zwierig Kunjlpenfeel ^~n Dichtpen hebhen hem, geheel En al, bevryt van ft erven.
^ brave Dicht- en Schilderhelt! ®ik tans in 't zalig Zielenvelt, Van 'sWerelts druk ontheven,
■dis Hooftman monjlert op een ry ®io fchoone Schildermaetfchappy, Door uwe pen befchreven.
Nu valt het zo, dat ik befchryf "'u Levensloop en Kunftbedryf, Bejlem myn wit in dezen ;
Zo bloes de fnelgewiekte Faem ■be Glori uit van uwen Naem! Zo lang 'er tyt zal wezen.
^ volgt de Kunftenaer BODEKKER,
, etls doopnaem my is ontfehoten. Hy is ge- °reft in 't Lant van Kleef in 't jaer 1660, en 1 s ^e Zoon van dien voortreffelyken Muzi- j ^odekker, die veele jaren aen 't Hof |
||||||||||
|
s ^artogs van Brandenburg zyne kunft heeft
|
||||||||||
|
°en
|
||||||||||
|
gelden.
|
||||||||||
|
^ze Bodekker was insgelyks een
K 2 groot |
||||||||||
|
148 NederI/Antsche
groot Meefter in 't behandelen van aller'e
muzikale Kunfttuigen, en niet min een ve' quaem Portretfchilder; hebbende op Vee plaetfen zyne Kunft met roem geöeffent. Hy was inzonderheit vermaert wegens $
wel treffen, en zyne Portretten met eene ' vende en aengenaeme coleur te fchilderen' ook wilt. hy de houding en doening der A beeltfels, nevens derzelver verfchillende k'e' dingen, natuurlyk en met eenen welftandige zwier te fchikken, in navolging van zy°e Meefter Jan de Baen; onder wiens °P' zicht en leffen hy de Kunft eenige jaren in oe Haeg geöeffent heeft. Naderhant hielt hy zich eenigen tyt op J
'sHartogenbofcb, daer hy zeker Heer, Jo»1 Barrellier genaemt, fchilderde. Dee was een befaerat Schuimloper ,■ en gafvo°r| onzen Kunftenaer veel dienft te willen doen' doch zulks quam op niets uit, vermits &e en Liefhebbers daer heel fchaers zyn. D°° het miflen van die hart-aderen der Kunft,veï' trokhy, in den jare 1711, naer Breda, ^ hy , door brieven van voorfchryving, " Beelthouwer en Dierenfchilder, Frank Pi&' terse Verheyden, was aengeprezen\ die hem den intrek van zyn huis verguld' |
||||
|
cHilders en Schilderessen. 149
SeJegenheit gaf om aen kennis te raken
^ Qen Burgemeefter Matthys van j Rbeke; die hem zyn Portret, nevens , zyner Echtgenoote, liet fchilderen, wel- e tllkken tot groot genoegen van dien Heer , Udere Kunftkenners uitvielen; waer door ee ^leiding kreeg om veel Luiden van het ]. e fatfoen , daer ter plaetfe , af te mae- h h' °nder andere de Gravinne van S c H L1 p- Sc, 0 et1-igen tyt hier met zyne kunftoeffening eh § geweeft zynde, overleet zyn Patroon ,. "uiswaert, F. P. Verheyden, aen Ln ny veel verloor, en, na dat hy zyn aen- elt Werk afgemaekt had, naer den Haeg »Jr°k ■> Jaer hy ook eenige Portretten heeft ^ildert. e . Volgens heeft hy zich veel te Amflerdam
j ^ Noorthollant opgehouden, en veel Lui- t v^n allerlei rang en ftaet geportretteert, y, „ e doot hem eindèlyk te Amflerdam zyns d0 e ruftplaetfe beftelde, en in den ouder» da Van 70 jaren A°. 1727, ten grave deed (j etl- Uit dit weinige fchynt het my toe, üe ^ al mede niet onder de gelukkigfte my- enoten te tellen is, gelyk trou- K 3 wen$ |
||||
|
x$o Neder lantsche
wens veel andere dat zelve nootloc onder^0
pen zyn geweeft, en veelen noch dagety" ten deel valt. JILLIS DE WINTER, geboren (*
Leeuwaarden, is een Leerling van BraKë b u r g , en een groot vrient van de twee Klin fchilders Griffiers, Vaderen Zoon, é weeft; hebbende by den jongen Griffe zelfs eenigen tyt gewoont. Hy fchilderde moderne Gezelfchapjes n1
achtergronden van fraeie Landfchapjes. *" ne Stukjes zyn heel aengenaem van coletf goet van houding , aerdig van dag en ™ duwe, en redelyk wel getekent. Hy was zo geeftig en fterk van inbeeldi»
dat hy alles uit zyn brein puurde, zonder P leven te gebruiken; het geen ook de reö^ was, dat hy dikmaels veranderde, eer tf Stukjes voltooit waeren. Zynen meeften leeftyt heeft hy te Aw t
dam verfleten, en geëindigt in den ou<^ dom van 70 jaren, A°. 1720. De Lantfch< fchilder Dalens heeft verfcheide Stutf van hem gehad, die fraei waeren. |
||||
|
o
°CHILDERS EN SCHILDERESSEN. 151
JACOBUS VAN DER SLUIS, te
yvden geboren in 't jaer 1660. Hy is aldaer 1 Weeshuis opgevoet, en wift zich, om
j^en aerdigen en bevalligen omgang, boven- been in de gunft van de Regenten te drin- ^eil5 die hem, om zyn vernuft en geeftigheit, Schilderkunft lieten leeren.
^■yn eerfte Onderwyzer was Ari de
°°Ys; daer van daen wiert hy by Pie-
Er Van Slingelant beftek, wiens net- .e en uitvoerige Schildertrant hy vlytig na- b°otfte. *% fchilderde moderne Gezelfchapjes in de
banier van zynen Meefler, en is, na dat hy
etlen hogen ouderdom bereikt had, in zyn
eboorteftadt overleden in 't jaer 1736.
JAN FILIUS, geboren te 'sHertogen-
"•^j is een Leerling gcweeft van Slinge- r-A>JT ; wiens nette en uitvoerige wyze van
^-deren hy, in het maelen van moderne e2elfchapjes, die wel getekent en fraei ge- nildert waeren, heeft gevolgt. Zeker Lief- ober te Leiden heeft een Stukje van hem, , kunftig behandelt en 1682 gejaermerkt is;
1 §een ons derhalven doet zien, wanneer hy
K 4 ge-
|
||||
|
t^z Ned erl*an t s ent
|
|||||
|
gebloeit heeft; fchoon dit ook alles is, wat i
|
|||||
|
Van hem weet te berichten
|
|||||
|
Als men de Levensbefehryvingen der> t
dus ver, door ons ten toneele gevoerde S^1 7 3.'
derperfonadië'n met oplettentheit nagaet,
men bevinden, dat de Kunftfortuin hen v£.^ fcliillende Rollen heeft doen fpeelen; zon**!' gen, als haere gunftelingen, alles zonder móe te en van zelfs doende gelukken, anderen $* Tl"*
durig den voet dwars zettende, en, tegen;
Ie poging en verdienften aen, overal in h1 derlyk zynde; gelyk we met H o u b r a K . £' voorheek hebben doen zien. En dit hee niet alleen plaets omtrent dingen die bult; hen beflaen, maet ook in zaeken die geh6^ tot hunne eigen Perfonen behoren: want * hebben gezien, dat zommige het Kunftve mogen, waer mede zy van den Hemel begat" zyn, al fpelende ter uitvoer weten te bi"e gen, terwyl hen de Kunft als van zelf van ó hant vliegt; daer andere als Hemel en Aer te hulpe moeten roepen , om een geluk^ uitwerkfel en gewrocht van hun edel kü&' vermogen te zamen te ftellen. Het raag ^ geheugen, dat, wanneer myn Meefter $Y mon van der Does eene
ordonnan^
|
|||||
|
Csilders en Schilderessen. 153
eft maken, hy als in barensnoot was, eer
„ lchets van Menfch of Beeft op het paneel
*■> niet tegenftaende hy een fraei Meefter z . > doch de kleingevoelentheit van zich
^as oorzaek van dit ongemak.
. e2e verfchillende bejegeningen van het
Mtiirig en blint geluk gaen doorgaens ge-
rt met tegenftrydige zeden ; zo dat den
erfcheiden aert der onderwerpen al zo
, chillent is, als de gaven der Natuur, of
goederen der onbedachte Fortuin; want y* ons klein beftek reets voorbeelden van . righek, zedigheit en naerftigheit, heeft §elevert, zo heeft het ook voorbeelden van 'Ps- en dartelheit, luiheit en flordigheit^ , °eten opgeven , om de waerheit niet te
1 rt te doen; doch ik moet hier ïn 't voor-
%en myne tans levende Kunftgenoten die e geven, dat, zo veel my bekent is, gee- gevonden worden, die door hun gedrag ttoot of ergerniffe geven, ^enfchelyk waere het, dat dit zelve Lof- 1 tUlgenis op al de vorigen, met gelyk recht,
11 toegepaft worden; vermits het tegen my- ■^ geWone neiging ftryt, de gebreken myner
Ull^broederen ten toon te Hellen. Doch
K 5 waer
|
||||
|
x54- Nedbrlantschk
waer zulks, zonder de waerheit te quetfe1^
niet kon verhoed worden , is echter fpa^ zaemheit gebruikt; gelyk ons (om weer zaeke te komen) het volgend' exempel i» de geen ftichtinge zal geven, en op verre voor geen Kunflheilig in de gulde Legend aer Schilders mag te boek geftelt wordeI1^ hoewel zyn los en ongebonden gedrag && tot zyn eigen nadeel ftrekte, niet tot fd* zyner Kunftgenoten , die hy, in tegendeej wel deed en veel voordeel toebracht. Pa jnyn pen tans op doelt, is BONAVENTUUR VAN OVE^'
BEEK; ofhy van Aernout van °vE*'t beeks geflachtwas, weet ik niet, maer# hy in zyn onhebbelyk leven en fpreeuacn^ gen aert wel wat gelykheit naer hem had, z zyn Levensvérhael uitwyzen. Onzen Overbeek is geboren te Awe
dam, in 't jaer 1660, en afkomflig van een bekende en gegoede Familie. Hy was in ^ ne jeugt tot de Studie gefchikt, en reets ve in de taelen gevordert, had groote gaven ^ bequaemheden, doch was by dit alles e lolfe en onbezonnen quant. ^ |
||||
|
CïHlders en Schilderessen. 155
Zo xiet men doorgaens, dat Natuur
■£« Kun/i haer befte krachten /pillen ■den Menfchen, die niet deugen willen; Maer onvermoeit, en op den duur, Misbruiken haer gewyde Schatten, En eer en plicht te buiten /patten. . 7 wien hy de kunfl geleert heeft, is my
> t gebleken; mogelyk by Gerard de >^ * R E s s e , die de Fenix van zynen tyt was. et geen my in die gedachten gebracht heeft, • ^yn gezegde fchynt te beveiligen , is den rek, die onze Bonaventuur by Lai- s s e nam , toen hy van zynen eerflen cht uit Italiën te rug quam; waer uit men et een kan opmaken, dat hy noch jong is Sneeft, toen hy de eerile mael naer Italiën it ^trokken; want hy was al weer t'huis, voor at L a 1 r e s s e van zyn gezicht berooft was, '^de met dit bedroeft toeval bezocht 1690; er^yl nu Bonaventuur 1660 is geboren, °et hy noch geen 30 jaren out geweeil zyn, ^ hy Romen al bezogt had , en bygevolg ^eel jong die reis ondernomen hebben. ^ dezen eerden tocht had hy al eenen ^r°ntflag gelegt ter uitvoeringe van zyn groot 0oEmerk, namentlyk: om alle de oude en ver-
|
||||
|
156 Nederlaktsche
vermaerde overblyffels van het Wereltb^
roemde Romen den Liefhebberen der Outhe den na te laeten. Daerenboven bracht w eene aenzienlyke menigte fraeie aftekeninge der antike Statuën en Italiaenfche KunftW61" ken meede; niet alleen door zich zelf, mae ook veele door andere jonge Kunftenaers ge' maekt, het zy Schilders of Beelthouwerë' waer van Romen toen rykelyk voorzien waS' en die alfins meer dorffc als geit hadden. De' zen dan ftelde onze Overbeek te werk» waer mede zy wonder wel gedient waerefl' vermits 'er dan weer gek tot eenen vrolyke" avond op over mogt fchieten. Door deZ^ hulpmiddelen had onze Schilderhelt niet alleetf Tekeningen, maer Boetfeerfels en Afgiet0 van de Antiken, die in dien tyt hier nod1 niet gezien waeren, medegebracht. De La ir es se had naeuwelyks de maef
der terugkomft van onzen RothuIus, (dus wa$ hy gebentnaemt) gehoort, of ging hem ver' weikomen , en al deze fchone verzameling ziende, ftont als opgetogen, zonder zich te kunnen verzadigen in derzelver befchouwin' ge. Om dan zynen luft des te meer te vol' doen, bood hy onzen Romulus zyn huis en ta* fei aen, die zich deze aenbieding aenftontf lief
|
|||
|
Vilders en Schilderessen. 157
aeiileunen; want hy wift wel van outs,
de geaertheit van zynen Gaftheer met
n n losbandigen geeft volmaekt overeen-
e 1 ' en a^s net eene ei net ander geleek,
, at men daer zo naeu niet fchoude, als 'er
ve ^tak een Jonasje van drie dagen en zo
^achten gemaekt wiert.
aerby quam, dat ten huize van Laires-
chier alle dag de naekte waerheit vertoont
i> ft > ik meen het fchilderen naer fraeie
tel°UWe modellen, het geen, voor het dar-
•«> 0og, telkens eene nieuwe vertoning van
. , El^üs verborgene aenlokfeleri ten toon ftel-,
. ' Waer voor het huis van Lairesse in
veri tyt bekent ftont, en de onbefchaemt-
. 1C der V e n U s dieren zo groot was, dat zy
°vervloet van zelfs haer dienft quamen aen-
j. e^ei>- Wat daer vervolgens omging, is
* ^ denken. Dit leven ftont onzen Ro-
,. Us wonder wel aen , en Lairesse be-
zich midlerwyl zo rykelyk van al dien
/< 0llen voorraet van Tekeningen en Boet-
^erlels} ^at men na ^ien tyt de fchoonheit
het Antik duidelyk, en vry meer als te
jifen s in zyne Kunfttafereelen zach door-
c is boven reets aengehaelt, dat deze
twee
|
||||
|
158 Nederlantsche
twee Kunflhelden net vogels van eener'
veeren waeren, zynde altyt eensgezint V» gemoetsbeweging en wilsneiging, maer do" gaens ten quade; want als hen de luffc p kroop, om niet alleen het oog, maer het f heele lichaem , aen den dienft van VeNü te wyën en op te offeren, laveerden zy n^ den Zeedyk, eene ftraet in Amjlerdam, by ^ V e nu sjankers zo bekent, als die vermaeïd Koopftad zelf. Dit dartel en verachtelyk leven duurde ^
lang, tot onze Bonaventuur voor tweede mael de reize naer Romen ondernafl1. Ah twee brootdronke en darfle Dieren, '
Ge/pannen onder een gareel, Ging dit Paer Schilderhelden zwieren Van V e N u s Schouburg naer 't Bordeel. O wilt en woefl gedrag! ê zeden! Die zonder breidel halt en rent, En dwaelt van 'tfpoor der wyze reden; Waer wil die moetwil heen in 't ent ? Gods wraek, die gy dm aen durft randen, Treet wel op wolk voeten, maer Straft, als zy komt, met yz're handen., De blintheit ziet dit zonneklaer. |
|||||
|
\\¥
|
|||||
|
"CjÏTT o
«elders en Schilderessen. 159
t l °nze Romulits, hoe blint en zorgeloos
,}• °P2ichte van zich zelf, zach echter dac Hier n^nn'g leven Lairesse, op den duur, re . anders dan armoede en elende kon bae- ^ ' ^aerom hy hem, by zyn affcheid, ver- er) ^e> van te zorgen voor den ouden dag, 1 Us te fpaeren terwyl het noch tyt was ; t Vel hy toen weinig gedachten had , dat ^ ^ Es se zo zwaer zou bezocht worden s,, Jlet verliezen van die zintuigen, daer zyn n., yk beflaen en welvaert aen hing. Doch SeK ^e vermamngen der Wyzen zomtyts de Ve ae^en der ziele tot eene heilzame artfenye trekken, is de raetgeving der Spotters, }e r *1 wanneer ze elkaer willen de biecht ,i n» als olie in 't vuur, of ten minften zon- xje , Qc«uk en vrucht; gelyk in ons geval na- %nt is gebleken,
k verbeek heeft dikwerf verklaert, dat te °°it vermakelyker huisleven heeft geno- Wa by Lairesse. Zyn gewoon zeggen ^ ' Men leefde daer ah in het Paradys, want tyt e^etl naekt dom- malkander en; doch het word v ,J dat we onzen Spotter weer naer Romen 0,§en.
<}e ^ ^m op deze reize eenen Troost me«
' ^ oogmerk om dezen Reisgezel, ver- mits |
||||
|
itfo Kederlantsche
mits hy de behandeling der waterverwen
verftont, te gebruiken tot het afzetten en co ren der getekende Ruïnen en andere zeltzaÊ heden der Outheit, en hem voorts te daer Troost hem van dienft kon zyn; " dezen Noothulp verloor hy ongelukkig °P ze wys: Het was op eenen brantheeten d &t dat Troost, om zich te verkoelen, p eenige Lantlieden in den Tyber ging ^£ men, en, miffchien de kramp in zyne le krygende, eer hem tydige hulpe kon t°e° bracht worden , elendig verdronk. ^ Romulus had veel rouwe over dit ongeval, _ mifte, gelyk men zegt, zyn tweede h%n |. doch dit onverhoopt toeval gaf hem ^ weinig indruk van de broosheit des levens, |
|||||||||
|
rYiis
|
|||||||||
|
noch minder vrees voor den zwarten gr)
des doots ; want hy ging zynen ouden gan» en zengde zich, door het al te wulps en vie t naderen tot Venus brandent Minaltaer. a Kupido's fakkel, en wel zo deerlyk, het niet veel over had , of zyn leven waS meê gemoeit geweefl; zyn Lyfarts ^. fchuwde hem, dat hy zich wachten etl huis blyven moeft, het geen hy beloofd acht te nemen ; maer de genezing zo ^'o0 fpoedig .niet volgende, als zich de £enee |
|||||||||
|
ttI*-DERs en Schilderessen, i&z
verbeek had , vroeg die hem , of hy
, wel onthielt van Wyn drinken , maer
Kreep-
j $ van onzen Spotter ten antwoort: Heer
:/me"'cus,dat hebt ge my niet be!aji;ik zuip my
Wonden vol met myne goede Vrienden. De
etleesheer, over dit onbefchoft antwoort
nvondert, gaf hem te kennen, dat al de
fneesmiddelen te vergeefs waeren , zo hy
' van dien overdaet niet wilde fpeenen, en
» V hem niet kon helpen. Onzen onklaren
ENuspriefter ziende, dat het ernft wierd,
r' °P den knapzak aen begon te komen,
ikte zich naer den raet zyns Geneesheers,
. verd in 't kortherftek. Zo d ra zyne krach-
" n het toelieten > fioeg hy weer handen aen
^erk, en ging, met de uiterfte naerftigheit
n ^rJft, alles, wat tot zyn voornemen nodig
as > aftekenen ; want zo buitenfporig hy
mtyts zynen tyt en gezontheit'verfpilde,
lngetoe;en en gezet kon hy nachten en da-
SCn o o ae'hterecn doorwerken, wanneer hy met
ttad.voorgenomen iets ter uitvoer te bren-
f": Het zoude ook anderzints onmogelyk
geweeft. een werk van zo veel omflag en
„■ , » ak het zyne was, te hebben kunnen
VOjtOQieil.
1 tyeh L De.
|
||||
|
i6z Nederlantsche
ge-
duurt.
Op zyne terugkomfl; bragt hy Chris?0
fel le Blon, een fraei MiniatuurfchÜoe^ mede, dees was hy zeer genegen, en ^ hem, de geheeje reis over, vry van alles. Blon ging zich te Amfterdam neerzetten > heeft aldaer veele jaren gewoont. Wy zfl ' hem op zyn plaets invoegen en weder geci ken. Na dat Overbeek eenigen tyt t'huis ^
geweeft, vertrok hy voor de derde mael fla Romen, om eindelyk alles, wat hem noch o*1 brak, op te zamelen , en dus zyn werk J eenen volkomen itaet van volledigheid l brengen. Hy had de gewoonte, wanneer hy op ï£,
ging , al zyn goet dat hy thuis liet, i° kunfr. als andere koflbaerheden , waer on*1 een parelfnoer van grote waerde, in ko$et te fluiten, en, ter bewaringe, in de Bank ^ Leeninge te zetten; want zeide hy: dan . hoef ik niemant te bedanken voor de bewaring •>f heb geen noot dat ze 'er in myn afzyn mêe %u' doorgaen, Zynde het aldaer het allerveiligfl be®^.^ voor dieven en rovers. Ook nam hy 'er z° ^ .^ |
|||
|
Ciiilders en Schilderessen. 16*3
& §e't op als mogelyk was, en wifl zich dus
een klein prysje van die zekere en geruf* 0 e^aerplaetfe te bedienen. Wanneer hy
re*s ging, maekte hy een nieu kleet; dit e^ dienen zo lang de reis duurde; want het 1 ) Xlem om't even, hoe geplukt en gefcheurt
v er uit zag, als hy buiten 's Lants was, le- ^e danopzyn Italiaens, zo wel onachtzaem
P 2yne klederen, als op zyn lichaem zelf. Hy
s vreemt in al zyn doen , en zomtyts heel
1 *eert in zyne handelwyze omtrent voorval-
n e dingen. Hier moet ik den Lezer een te bQ Van mededeelen. Het gebeurde dat hy j "®nen in een bekende Herberg , op de
ts d'E/pagne, daar de Sirenen uithin-
t •> op zekeren avond mee een goet getal
, kogels, als muggens om de kaers, quam
2wierenj zynde Matheus Terwes-
ƒ nevens de Heeren IIartzoekers
g_ e van het gevolg. Na dat 'er rykelyk
2 rt en op de lippen genomen was, en on-
iomulus, al dicht befloven door de dam- ^ Vati den Wyn, gaen moeft daer hy nie-
v . -^on zenden, Was hem zyn Horologie, lefl _ 2yn weten, op de befte kamer ontval- W ri een'§en tyt 'vVeer *n ^et gezelfchap en
611 Wyn geweeft zynde, komt de Knecht
L 2 van
|
|||||
|
L
|
|||||
|
JÖ4 Nederlantsche
van 't huis binnen, en vraegt: wie van de w
f en een gout Horologie op het geheim gemak *
laeten liegen? Bonaventuur het ziend '
zei aenftonts; het is van myn, nam het o
Knecht af, en ftak het in zyn zak. De Knec*\'
op hoop van eene goede vereeringe, voor
trouhertige en eerlyke handelwys, vlam^
de, kreeg, in tegendeel, dit onbefchoft a°
woort: Gek als gy zyt! die u niet beter van *
geluk weet te bedienen, ik ben niet van fins #l
voor uwe moeite ter beloning-e te geven: want
pfi
verlies zou my niet verarmt hebben, en voor # _ rykdom geweejl zyn; derhalven moeji gy het [
rologie maer Jlil by u gehouden, en niet aen
dag hebben gebracht. De Knecht, ten uite^1
verbaeft over deze onverwachte bejegen1
en flechte vergelding voor zynen trotfvV
dienft, wift op al die ongerymde praet n1^
te antwoorden, als dit volgende: dat by 'n
toekomende wel zorg zou draegen, zulke eene Jie
te vergehlinge, voor zyne eerlyke handelwys, aJ
wachten. Hoe is het mogelyk, zou men z
gen, dat een Man van oordeel in zulke oti .
delyke gedachten kan vallen! want in p'aÊ,
van de deugt en eerlykheit des Knechts te
lonen, en daer door aen te moedigen orfl
dat zelve fpoor van eer voort te saen, ga
|
||||
|
o
c^Ilders en Schilderessen. 165
m>in tegendeel, aenleidinge om by de naef-
§efegenheit eenen Dief te worden. G 1
> e§enheit, gelyk hetfpreekwoort zegt,
ekt eenen Dief, is wel in veel gevallen
rQchtig: maer jui/i daerom niet in allen; £. tykt aen dezen eerelyken Knecht. rr ^eugt van Eer, befloten in den Tempel t eerlyk hart, wort door gelegenheit e averechts hier d'Ondeugt tegen pleit)
. £°ut beproeft. Dit keraert ons exempel. ƒ. 3 ziet men, hoe gemakkelyk en licht deugt, die noch geen wortels heeft gefchoten,
oor gelegenheit om ver te floten ,
^°or de min/ie kracht der zonde zwicht.
, ^P deze laetfte reis bleef hy noch wel by
t^ee jaren uit, ter bereikinge van zyn
l êmerk. Eindelyk ftak hy weer naer Hol-
. °ver, verkoos den Haeg tot zyn verblyf-
^ s> en quam op het Akademie, daer ik del Ê 2at te te^enen, vindende het Mans mo- >t ° fi'aei, dat hy begerig wierd, hant aen pier te ^aen- Wy gaven hem kryt en pa- Be u Cn ^ tekende, in korten tyt, een fraei ja " öit viel na myn geheugen voor in 't L 3 Hy
|
||||
|
i66 Nederlantsghe
Hy is al zedert den 3 van fprokkelmatfj
van het jaer 1685 Lit van het Haegfche Kunl genootfchap geweeft, en was by alle de t>r ve Schilders van dien tyt bekent. Als h hem in 't hooft quam, behandelde hy ook & penfeel ; waer van ik den Lezer , (fch°° 's Mans los en kluchtig Levensverhael my * langer, dan ik gedacht had, heeft bezig êc' houden) echter het volgende geval moet rrtf dedeelen. Het gebeurde, dat MathEu Terwesten, onzen Ramulus eens komel1 de bezoeken , hem bezich met fchildereP vond; hy was ganfch niet voldaen over zf eigen werk, en beveiligde zulks met eenig* vloeken,' Terwesten betuigde hem: *j hy zyn zeggen mei geloofde, zonder dat hy 'er " veel zegels aen behoefde te hangen , en, voegd hy 'er by ; Ik kan wel begrypen , waerom « Schilderwerk niet vlotten wil: want ge zyt bez{l aen een voorwerp, daer gy nooit in gelooft h$ Dat denk ik, by myn ziel! ook, antwoorde o" zen ruwen Apoftel, en wierp met een palete penfeelen tegen den gront. De reden, w3? om Terwesten hem dit onder de n# vreef, was, om dat hy eene Kruifiging 1* Christus wilde fchilderen, en Terw£*_ ten wel wilt, wat vleefch hy gezouten ha"' f
|
||||
|
°CHILDERS EN SCHILDERESSEN. IÓ*7
*e*yk ook tot hier toe uit zyn Levensrol ge-
°eg te zien is, dat hy zich met den Godts-
lenft weinig bemoeide.
^a voorts een einde van zyn ondernomen
,erk te maken, begon hy alles in orden te
engen; doch zyne zwakheit kennende, en
°°rziende, dat hy te Amjlerdatn of in den
aeg te veel afleidinge voor zynen lichtvaer-
gen aert zou ontmoeten; vermits hy nooit
5 Woon was eenen zuip- en zwelgtocht te
eigeren; ging hy te Scheveninge een Kamer
* eken, en vond 'er, na veel omzwierens, een,
. luaem tot zyn gebruik en van een koddi-
j*en toeftel: want hy moeft daer met een
eektrap naer toe klimmen, en door een luik
Pkruipen. Voorts was dit vertrek op zyn
cllevemngs geftoffeert, te weten zo, dat 'er
k*1 blint paert geen fchade kon doen. Als
y Voor niemant t'huis wilde zyn, haelde hy
e fteektrap op, en deed het luik toe; als het
tenstyt was, liet hy de trap neer, en quam
. °°r het zoldergat, als een flak uit zyn fchelp,
i .UlPen. Men kan licht denken, dat terwyl
., r aUes op zyn Schevenings was, de knap ad
i. % zal geweeft zyn, en dat hem daer geen
i keöpaftyen wierden opgedifcht; doch, als
~J ei* 't werk was, kon hy zich fober genoeg
, L 4 be-
|
||||
|
X62 Nederlantsghe
behelpen. Hoe zorgvuldig hier alles was ae
gelegt om niet afgetrokken te worden, eVe wel kon de boog zo ftyf niét gefpannen ftae of hy vloog zomtyts eens uit, of wierd d° den eenen of anderen Mael geeft medegefleCP Wanneer hem deze bekoring bekroop, be de het wel, dat hy in geen zes dagen vf thuis quam, doch dan weer eenen geruid tyt, als een uitgeruide Vogel, op ftok g1 ® zitten, en in geen maent, voor wien hei v zyn mocht, te fpreeken was, nemaer mel: uiterfle naerftigheit weer zynen arbeit vo° zette, vermits 'er al vry wat te doen viel a het etfen van al die Platen, en het befchO ven in de Franfche Tale van dit uitgebi'el Werk; gelyk hy dan ook te Scbeveninge b\^e ' tot alles afgedaen was, verzuimende ond£ tufTchen niet zich eens te verfriiïchen , gev hy dit noemde, dat is dagen en nachten ac*1 tereen te krotten,- doch deze verfrifling put£ zyne krachten en blufchte zyne levensgee#eP dermaten uit, dat hy ter helfte van den ge^°' nen leeftyt maer is gekomen, gelyk nu kor zal volgen. Na dat dan alles vaerdig "ra5' trok hy naer Amjlerdam, om zyn werk orK*^ de PcrfTe te helpen. Weinig tyts na zyn</ terugkomft van Amjlerdam werd hy ziek, e |
||||
|
c,iïLders en Schilderessen. 169,
len zyne quael toenam en hant over hant
§er -wjerd , gebruikte hy twee Lyfartfen, fliet elkaer over hem te raetplegen; naer
woordenwiflêling over en weer waeren
J Van gedachten, dat de Lyder noch niet
611 hoope was; te meer, voegde een van de-
eneesheren 'er by, nadien de Zieke noch
in ï
e Volle kracht van zyn leven en maer zes-
"Veertig jaren out is. Maer onze vege
Wulus zulks horende, fchoof de gordynen
1 zyn ledikant open, en zeide met eene lui-
. ^ttime : Heer Doktor! reken vry tachtig in
s van zes - en - veertig jaren, want ik hebbe
n en dagh gekeft. Doch hy wierd van tyt
tyt erger. ^jj. merkencie} Deva} hy zyn Neef
erfgenaem, Michiel van Overbeek,
at ^y zyn Werk op eige rekening moefl: lae- , bukken, gelyk dees ook gedaen heeft in en jare 1709. I ^et Boek is gedrukt in drie Deelen, At-
t "^maet, by Jan Grellius, en voert
l "*■ ytel: Les Rejies de TAncienneRême. Noch
<j a e hy zynen Neve, dat hy dit Werk aen
^ ^ngelfche Koninginne Anna moefl op-
gen, en een Exemplaer vereeren aen de
j, SJche Schilderkamer; gelyk gefchiet is.
elyk verzekerde hy hem al zieltogende j
L 5 dat
|
|||
|
170 Nederlantsche
dat hy niet gemaent zou worden voor &}
fchulden; want, voegde 'er dien ongeV°£ gen Spotter by, de winkels, daer men meer ^ Vlees betafi dan koopt, hebbe ik altyt kontant taelt. Zo ging Bonaventüür al fp°tt:Ê de, gelyk hy geleeft had, naer de eeu^1» heit, in het zes-en-veertigfhe jaer zyns leVe in den jare 1706. Zyn Beeltenis flaet # Plaet C. . js Wonderlyk en teffens beklaegenswaerdig
het, dat een Man, als hy, die zo vele & ven en bequaemheden had , zich met z eene verachte en walgelyke manier van leV'e heeft opgehouden, en zo flecht en ongev° lig van de Werelt is gefcheiden: want hy ^ waerlyk anders een rykbegaefde geeft, ge^ de voortreffelykheit van het meergemel Werk uitwyft. Wy hebben in de vorige Levensbefchry^1 .
ge eenen Kunftenaer gezien , die wel dar u
en welluftig was, maer met den uiterly^
zwier van de Werelt, en pedantery van &
Hofleven, niets op had, noch, als eene °F
gefnuikte Saletjonker , de Grooten na#"
oogen wilde zien ; maer zynen aert en l\.
lykheden Vry en ongedwongen, zonder 1>X
aen de ingebeelde glorie en ydelen waen
groots
|
||||
|
s
elders en Schilderessen. 171
Van-- c te vergaPen en te verflaven, ftant-
2§ opvolgde. Wh V(%enc*e za* met eene geheel andere
Zyj. ^oheit op het toneel verfchynen, en
^evensrol op eene ganfch verfchillende
<j0 *Peelen, zullende ons met zyn gedrag
he f Z*en ' wat ^et H°°ffcne leven al in
Va ' hoe glibberig en glat de kronkelpaden Y ^et zyn; en dat, achter de tapyten der e. te'yke Pronkzalen, niet zelden armoede fe, ende met haeren gevaerlyken Hofftoet rieK ^e vee^yts) hoe geflepen en afge- jjj ^n op de wellevenskunflookzynmag, te rnyden noch te ontwyken zyn. f Zynfterke beenen, die, Jlantvajlig,
^e gladde weelde van het lajlig £w onbejïendig Hof gewoel, Met roem en voordeel, kunnen dragen. ^'le ' s Aertryks-fchilden wil behagen &n vleien, fiaet de Nyt ten doel, *"n kluijlert aen een goude keten ^yn vryheit, en verjlaeft geweten. tan e ^offelyke Schilder-perfonaedje, die ik
111 't oog hebbe, is de beroemde |
|||||
|
THEO-
|
|||||
|
172 Nederlantsche
THEODORUS NETSCHER, &'
bynaemt de Franfche; een Man, die als p f
de Hooffche gemaniertheit geboren, en> ^ de grootsheit des levens van der jeugt af v tuit, op 'sWerelts Schoutoneel eene §r° Rol gefpeelt, en altoos met luiden van d , eerften rang en ftaet verkeert heeft, t° x ■. te Pary* als in den Haeg, doch inzond^ aen het Engelfch Hof; dat hem wel het V , deeligfle is geweeft, gelyk het vervolg toonen: want fchoon hy met waerheit on de gelukkige Hovelingen mag getelt word quam hem op het laetft van zyn leven e ramp over, die het blyfpel wel in een tfÊ t fpel had kunnen veranderen, zo hem de , gelfche goutbeurs niet te baet was gekon1 doch dit in 't voorby gaen. Onzen T# do rus was de outfte der negen Kind^r , die de vermaerde Puikfchilder Kaspaïi Netscher heeft nagelaten. Hy is êe ren te Bourdeaux in Vrankryk,'m het jaer Iy a en leide de eerfte grontbeginfelen der & by zynen Vader, met zo veel vrucht en ê^ den voortgang, dat hy, niet als Vond t* V ENEAs-Zoon zingt: |
|||||
|
P
|
|||||
|
^ïlders en Schilderessen. 173
r°houd, met ongelyke Jcbreden,
■°e kleene Askaen ENEASjpai. Vaarwel, met mannelyke treden, ^yn Vader op de hielen trad. ach °n^er ^eszelfs wYze Kunftleffen tot zyn
yve i6ll^e Jaer §e^udeert, en zyn kunft met der. ei1 naerftigheit heeft voortgezet. Van ne: Jeu§t 5 als gezegt is, tot den Hofzwier ge- Ich Zyn<^e5 maekte hy zyn Hof by den Fran- . Afgezant, den Grave Davaux, en Qaer wel gezien, nevens zynen getrou- Ge ^tgezel Helvetius, zoon van den ^eesheer Helvetius.
Of 1 nu deze manier van leven aenleidinge v tot ongeregdtheden , die , ter kenniffe
^ 2yne Moeder gekomen, haer mishaegden
e Jerplichten om hem hier over te berifpen
.. Qor te haelen, en dat hy naer de verma-
0 ^Zyner Moeder niet wilde luifteren, noch
jv ^er kyven en knorren acht geven, weet
j^ let naukeurig , maer wel dit: dat zyne
*>i .er, ziende dat haere woordelyke rechts-
§ing Van weinig vrucht was, genootzaekt
fQ r^ °m harder middelen van boete en ftraf-
|
||||||||||
|
gel
|
gebruiken, (want Mama was een Vo-
|
|||||||||
|
^e zich van haere Jongen niet liet over-
zingen)
|
||||||||||
|
174. NeBERLANTSCHS
' $
zingen) en hem met de vuuftang zo onZ*
en gevoeUg onthaelde, dat zyn neus hy11^ den flag bleef en deerlyk gekneuft was. *\ ze onbehouwe en vreemde kaftydinge & onze Netscher zo euvel op , dat W * eerfte gelegenheit de befte zocht, om z' van die ftrenge TuchtmeefterelTe te ontdo en naer elders heenen te gaen, met ra^P ^ ging en overleg van zynen Boezemvne Helvetius, die hem in zyn voorne111. aenftonts ftyfde, en zich gewillig aanb<^ om hem als reisgenoot in zyne vlucht te \ zeilen ; vermits hy het tot zynent ook $\ naer den zin had. Weinig tyts hier na geV'", het, dat de Franfche Afgezant een keer $ zyn Hof deed. Onze twee misnoegde ')0^> knaepen namen deze gelegenheit waer, 1' ten hunne hielen, en zwierden onder het g volg van zyne Excellentie, buiten kennis ^ ner Ouderen of iemant anders, mede $ Parys. Zo dreven deze twee, op Vleugelen
Van ongehoorzaemheit, daer heen. Door geen vermaning te beteugelen, En met kajiydlng niet te vreên; Door 'sWerelts Hoffireen betovert; |
|||||
|
k
|
|||||
|
o er» -
ILders en Schilderessen. 175
eMert door dtvalent onbefcheit;
0o>' wulpfche dartelheit verovert, ^n door die fchoone kans verleit. |
||||||||||||||
|
te|- 2e vlucht baerde den Ouderen der Vluch-
ten Q §een Weine ongeruftheit, voor dat |
||||||||||||||
|
re . 0r!tdekken kon waer zy gebleven wae-
Z[ S eindelyk hoorde men , datze te Parys iD ^hielden ,• zy wierden wel aenftonts te te 1 hoepen , maer maekten geen haeft om ge 0nien; die vrye lucht en dit onbedwon- |
||||||||||||||
|
gen ftonden hen te wonder wel aen.
lw Us leefde men daer vrolyk en buiten alle |
||||||||||||||
|
te. 51> zo lang de ziel van 't werk, te we-
fci-y et gek, duurde; want elk had zo veel ^m?11 geraept, als hy had kunnen grypen en Wü enï doch '£ is wel te denken, dat de de s ^iet te vet gefpekt zal geweeft zyn, na- tgjj e' onze misnoegde Reis- en VluchtgenO' tigj.' ^och jong en onder de beftiering hun Vgtr *jj en dat by gevolg hun teergelt niec
|
||||||||||||||
|
liet f eft kunnen toereiken, maer, gelyk
|
||||||||||||||
|
^"eekwoort zegt:
f,aer afgaet en niet bykomt, moet
ê %, al waer 't e%n Konings goet. |
||||||||||||||
|
Hoe
|
||||||||||||||
|
l
|
||||||||||||||
|
176 Nederlantsche
• A ^
Hoe langer hoe korter en kleinder wierö> , tot niet weg kromp, daerenboven wiW
fchilderen zo fchielyk niet vlotten te ,,
zichte van Netscher, en voor H^ 4
tius, die tot Dokter geftudeert was, ^
zich noch minder gelegenheit op, om $ u
geltwinning te komen; zo dat het 'er &° .s
en droevig voor onze jonge Avanturief5 (;
gon uit te zien ; toen was goeden raet ,,
naer huis om gek te fchryven was niet ".
|
||||||||||||
|
zaem, vermits deze noot- en bedelbrief,p (
|
1'
|
|||||||||||
|
als met nul op'tRequefi, ftont beantwoö
worden; met kakhielen en hangende wi^
als men zegt, te rug te komen, ftreet Wa
het gebelgde punt van eer. Doch in ,,,
akelige omftandigheit brak de Zon va*1 (
geluk, op eene ganfch vreemde wyze, <k
de wolken der verlegenheit, en verft1'0 j
de dampen der dreigende onheilen doof ^
volgende geval: De rode Loop heerfch^ ,,
woede in Parys zo algemeen, dat jong en „j
van allerlei rang en ftaet, wiert wegger ,■[
cnder anderen was 'er een Raetsheer vai> ,
Parlement, die aen dezequael te zieltogen f.
|
||||||||||||
|
#
|
||||||||||||
|
Netscher, die, wegens zynen &°J
en vrypoftigen aerj^ bequaem was, om, Ji noot en nypende armoede geprefl,,ov^'8'«J |
||||||||||||
|
ScjjT
ai<ders en Schilderessen. 177
^or te , ir
gev bunnen redden, hoorde naeulyks den
\vas yken toeftant van dezen Raetsheer, of
2yn , etlftonts bedacht, om door dit toeval ?n tleilart en benepen geluk te beproeven, a^, ^Pte Helvetiüs met deze woorden gel °rt: Wel hebje niet zo veel van je Vak is > dat ge een middel, het geen probatum ^j. &e& deze quael weet? Helvetiüs gaf % „ erften ja ten antwoort, maer zeide hy : 1(l eet j dat ik de tael niet machtig ben, om my <ki >. ^oorïyk aen te bieden, en ordentelyk met t^j !e^ te fpreeken; Netscher, die de e^ ^chtig was, zyn oordeel altyt fix had, tw et zyn tong allerlei toonen kon flaen, '4 j, e' Geef my maer op wat ik zeggen moet, g Voor Geneesheer Jpeïen , en de zaek voordi'O* L'. ^o gezeit zo gedaen, Helvetiüs g lc*e het geneesmiddel, en gereet zynde, ^j|ei* onze vrypoflige knaepen , met het he » naer het huis des ziekogenden Raets. H5 ! en Heten zich aendienen als twee Ge- kT^n, die een onfeilbaer hulpmiddel ter ^ *nge des Lyders hadden uitgevonden ? 0ve"et zich brachten. Elk was verwondert Hie ^eze bootfchap , en eeven begerig en te. sgierjg om hen te zien; men ftont des r e!r verbaeft? ziende , in plaets van een M paer |
||||
|
178 Nederlantsche
|
||||||||||
|
paer (talige Gryzaerts, twee ongebaerde J
|
||||||||||
|
0
|
||||||||||
|
gelingen , die deze hachelyke kuur duf
ondernemen. Onze Schyndokter, die zyn rol zo nat 1
]yk wifl te fpeelen , dat Hel vet iüf , zich 'er over verwonderde , en zyn ton? volmaekt tot zyn wil had, dat hy bel113 was eenen Monnik uit zyn kap te Praet, wift zyn voorgeven met zo veel reden te kleden , en zo aennemelyk voor te ftel J dat zo wel de kranke Raetsheer , als zj vrienden en nabeilaenden, aenftonts befl0 3 deze kans te wagen, vermits 'er toch sfi niet dan de doot te wachten was. Men gaf den Lyder ten eerften het ge01.f
de middel in, en het was van die gelukkig0 werking, dat het geen 24 uuren duurde de Patiënt werd buiten gevaer geoordeeld 1 in korten ty't volkomen her fielt. Toen *, de verwondering, gepaert met eene gev° ge achtirige, noch vrygrooterj elk was meU 1 gierig om te weten, wie dat deze jonge Es , lapius, dit Mirakel der geneeskunft? Orakel van Apollo, toch zyn mocht- De Faem vloog, met den lof en prys Van deeze Kuur, door ganfch Parys- v(l |
||||||||||
|
Cl» T
ii*<ï>ers en Schilderessen. 179
,U}}gt, riepze, gryze Podalieren,
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
^ehaonsïwwParys, haelt in
* vlag: een Arts, noch glat van kins raveert uw Kun/i en Kunjilaurieren. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
/a^°chhet wierd haeft; bekent, dat zy Hol
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
^aeren, dat de gewaende Geneesheer
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
e
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
een Schilder was, en alleen die rol
»e nacU om dat de Geneesheer, zyn reis* |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
0t> de Franfche tale niet verftont. Dus
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
'
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
^eze ftoute en teffens geeftige onderne-
$V • §ront;flaS van nun beider quynende
gv ltJ; die, zo wel als den Raetsheer, op 't (L Q %gende, ook met hem als van den do- (j|t errees: WantHelvetius wierddoor LfV°°rval zo vermaert, dat hy naderhant v ^ van Lodewyk den veertienden ge-» f^ is, als een Prins geleeft* en groote |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
. ten overs;egaert heeft.
Met xr__ë ë._____,___ |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
jes et Netscher ging na dien tyt ook al
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
^ k °r den wmt: '■> want by den eerfien Adel
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
^Vtirl ^er Stadt dus bekent geworden
vL e' raekte hy aen het fchilderen van le-
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
Vqi §r°ote Portretten ; maelende dezelve,
<}at ns de Franfche zwier, zo edel en kunftig,
W ^n roem van tyt tot tyt aengroeide, en
e handen vol werks verfchafte, om de
M 2 Af-
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
i«o Nederlantsche
Af beeltfels der adelykfte en aenzienlykfte
(lachten van Vrankryk te fchilderen. Dus ziet men hoe Fortuin, in noot,
Haer gunftelingen hy kanfpringen, En, zelf door ongehoorde dingen, Hunjlaet en aertsgeluk vergroot. Dan zyn haer driften niet te tomen, Dan moet, als zy maer fpreekt, Godtwoutt- Al was 't uit een veracht Jiuk houts, Een Sant of Paus te voorfchyn komen. Maer; die haer wrok bezuur en moet, En 't doel is van haer ongenoegen, Heeft kans om 't dorre flrant te ploegen J En blyft een kruipziel, wat hy doet. |
|||||
|
Voorts was de Schildertrant van ofl^
Puikfchilder zeer vaerdig en vleiend', „ fchikking en houding zyner Kunfttafer^ , ten uiterfte welflandig, en de gelykenis ( af beeltfels zo levend' en natuurlyk, da11 \ maer weinig hartdravers in de kunfl gf^, zyn, die hem, in het renperk van P$u^, zyn voorby gelopen en den palmtak der ° winninge betwifl hebben. ^ Ook wift hy zich, door zyne vleiend
ftreelende tonge, en Hooffche welleVj, |
|||||
|
öUders en Schilderessen. 181
^ u> by al, wat ftaet en aenzien voerde,
v ^enaem te maken,en in degunft der voor- » ^fte Grooten van het Hof te dringen , zo lin Ctl a%ericht, als de bedrevenfte Hove- 0 lt zeilen voor den wint deet hem Huis en
p-f ers vergeten, zo dat hy wel 20 jaren in He n rJk heeft doorgebracht, te meer, wan- w X % hoorde, dat zyn Vader overleden ^ 5 en zich zyner Moeder weinig bekreun- w! gedurig denkende aen het bars en on- ^h y^ onthael met de tang, ook was de k re*kingskragt van het Franfche gout fter- L a's de banden der Natuure; want zyn t U wierd rykelyk betaek en dompelde hem °Ver de ooren in 't gek: 2o dat hem zyn Penfeel verflrekte
*■ en Goutmyn, en den Wonderfieen •Oer TVyzen zonder moeite ontdekte, ^°or hulp van doek en verf alleen. k ,r zWol de goutbeurs door het fchilderen,
ov Ullde en kromp door het verwilderen en
ks 1 ^g leven ; waer van ik hem wel ftuk-
^k horen verhalen, die ganfch niet ftich-
M 3 tel?k
|
|||
|
182 NEDB RL AN T 5 C H E
telyk zyn, doch niet zal boekftaven, oiWJ
quetfen van kuifche ooren te myden. , Toen de Heer van Oüdyk, 0*J
fluiten van den Reiswykfchen Vrede, als $« zant van den Staet aen 't Franfche Hof ^ maekte onze Kunfthek zich aenftonts by J neExcellentie bekent en bemint, trots deee,, fle Staetjonkers van deszelfs Hof, en wi# '{ harte van dien Afgezant zo in te nemen > Oudyk , zullende weer naer Hollant v'.. trekken, niet rufte , voor dat N e t s c $ zich door hem liet bepraeten om hem f den Haeg te verzeilen. Echter liet hy *t tot dit befluit niet overhaelen , als met t»Ê te van een aenzienlyk Ampt; en geen ^ der, want, verflaeft aen de weelde van * rys, en gehecht aen de voordelen vafl Franfche Hof, zeide hy, indien ik xnll^',, voor het onderhout van mynen aertfchefl * bernakel, zou moeten fchilderen, bly^e \ liever hier , vermits ik het nergens eldtf5 * goet vinden zal, Hy vertrok dan, op hoop van dit A^'
met den Heere van Oud yk naer den &£ en was aenftonts, niet alleen by de ^ \ edelen en Grooten van 't Lant, maer ^ |
||||
|
cöilders en Schilderessen. 183
*eri het Stadthouderlyk Hof, gezien en wel-
m> zo dat elk om ftryt de eerfte wilde zyn, ^ hem te nodigen, en zyn byzyn te genie- ^ Doch Jupiter ging van eenen gou- 11 berg zwanger en baerde eene muis: dus Vas het ook met de toezegging van dit Ampt §e^elt, blyvende zo lang achter, tot Ou- ^K zelf, met de doot van Koning Wil- lEll, buiten allen ftroom van regeringe raek- *!> en dus de vrucht van zyne belofte op een ^ uitquam. Maer N e t s c h e r , wel we- ^e hoe wilfelvallig niet alleen de beloften, ^r den ftant en ftaet zelf, der Wereltgroo- tetl is, had in dien tuffchentyt zich in de gunft etl Vrientfchap van veel andere Heeren van en Regeeringe weeten te draeien; waer V^ de voornaemfte waeren, den ouden Heer ^Duivenvoorden; deRuaert, zy- ** Zone; de Trezorier Hop en meei an- eren, teveel om te tellen; want daer wae- ïetl> om zo te fpreken, geen Grooten, of ^ bordt ftont 'er gedekt, ook bleef de toe- ^Sging van het Ampt zo lang in de maling, !0them eindelyk het Ontfangersampt te Huift, ^Staets Vlaenderen, wierd opgedragen, met bekering, by de naefte gelegenheit, van **t beeters; doch het is daer by gebleeven. M 4 Men |
||||
|
I§4- NEDERL AU T S CHE
Men kan denken, hoe aengenaem hem $
Ontfangersplaets is geweeft, want hy lietzS door een ander bedienen, om dat hy in &l ongezonde Nefl niet wonen wilde ; zynen l1 meeft, des Winters in den Haeg, en des %°' tners op de Buitenplaetfen, of met het ^ van een fpeelreisje overal heen, doorb^' gende; zynde met denzelven nooit verleege°' om dat hy overal welkom was. Hy heeft hier niet als Luiden van het
fatzoen gefchildert; onder dezelve munt $ het Portret van Koning Willem, tans f plaetft in de Raetkamer van den Raet ^ Staten; als mede de Familie der Heeren ^ Duivenvoorden in een Stuk; den ^' mirael Wassenaer ; de Raetpenfion^ Slingelandt met zyne Gemalin; de ° de Baron Suasso; dit Portret heb ik geziÊl1' het is voortreffelyk gefchildert; en eenige ^' dere, die my nu niet te binnen komen. Doch hoe vaerdig en -gemakkelyk hy ^
behandeling van het penfeel had, was 't laetft zo moeielyk tot het fchilderen te b^' gen, dat hy alleen, uit enkele beleefd en hoflykheit, van de Grooten des verzo^c zynde, hant aen 't werk floeg, willende het ze)' ve als een puur eer- en gunilbewysaengemef!<t |
||||
|
öc«ilders en Schilderessen. i%s
^bben; zynde door den tuimelgeeft der We-
e^che Glorie derniaten bezeten en betovert, at hem de Schilderkunfl, hoe hemels en VerWen van gedaente, al te gering in zyne J°§eti was geworden, om zich veel met haer 2ich te houden. Dit moet ik met het vol* §e1de (heitje doen zien. .^Rederik de eerfie, Koning van Prmf- ^> een kunfttninnend Vorft , verzocht on- *etl Kunftenaer, dat hy zyn Afbeeltfel wilde Aderen; dit verzoek gefchiede met zo veel Jadl-ük en ernft, dat Netscher zulks niet ^"denoch kon weigeren; temeer, om dat e Koning hem beloofde met gedult voor het ^Ive te zitten, en in den Haeg te blyven tot et voltooit was. Hy viel dan met yver aen ^ Schilderen, en dootverfde 'sKonings Por- tret; dit begin voldeet zyne Majefteit zo wel, ^ hy 'er zyn Zegel opdrukte; ik heb horen §etuigen, dat de gelykenis zo natuurlyk was, at elk, die het zag, 'er met roem van fprak. ^^aengezien dit alles , maekte onze Fenix ^ einde van het zo wel begonnen Kunft- uk- Wat de reden hier van was, weet ik Jlet, maer waerfchynlyk geen andere, als dat et niet met zyne zinnelykheit overeenquam; §f%k het einde niet duifter te kennen gaf: M 5 want |
||||
|
ig<S Nedehantsche
want het leed niet lang, dat de Koning *eet in den Haeg quam ; Net se her had hier # lucht niet van weg, 0f hy vertrok des ancte' ren daegs 's morgens vroeg , als de Konitf des avonts te voren gekomen was, en he^ het Portret nooit afgemaekt. In 't jaer 1715 ftak hy over naer Engelaf**
als Betaelmeefler der 6000 Mannen Krfg5' benden, die den Staet aen Koning Georg* ! den eerjlen overdeet, om de Rebellen in ScW lant tot gehoorzaemheit te verplichten. HieI was hy,volgens gewoonte,by de Grooten v*" dat Ryk ten eerflen bekent en gezien, en geno0' veel eer van den Ridder Matheus Db*' ker, een Amfierdammer van geboorte, & met de Koopmanfchap groote Schatten W1 gewonnen, en veel van zich in de Wer£IC heeft doen fpreken , hebbende aen het P' gelfch Hof veel aenzien: Dees' bracht onZ^ Betaelmeefler by alle Lords en Pairs van 'l Ryk, en van daer by de ganfche Koningtf' Jee Familie. Hier was N e t s c h e r weer *' zyn Element, en maekte dagelyks , zo ^ by den Koning, als by den Prins en de ?&' ceffe van Wallis, zyn hof, zelfs by de Wl' ften zeer gemeenzaem. Hier bleef hy zes achtereenvolgende iar^' |
||||
|
°CHlLI>ERS EK SCHILDERESSEN. 18?
Ader welke begrepen was het jaer 1720,
j°eü de Menfchen Schatten by verbeelding e?aten, beftaende in de toen heerfchende ^aesheit der zo gmzQmdeSubfcriptions. Hier ^as het dan ook, dat de Fortuin haeren gun- ning het gevoeligfte teeken haerer gunfte ^ l Want de Heer Dekker, en meer an« ei*e Grooten van Engelant, vereerden Net* 8cjïer , buiten hunne koften en fchaden, eeQen aenzienlyken Schat van dit Papiere- ^l; het geen onze Hofjonker wel dra, door ttiiddel van verkopinge , met een kapitale lrift in Goude en Zilvere munt wifl te ver- Welen , voor de fomme van rykelyk 50000 ^Idens. Dit is de befte trek, dien hy ooit met de
^°öffche welleventheit heeft gedaen, en die ^em naderhant wonder wel te pas is geko- ^en. in het jaer 1722 quam hy weer in ^hnt, juifttoen het Kunftkabinet van den f^eere Jaq.ues Meiers te Rotterdam ver- °cht werd; by welke verkopinge ik, tegen, ^oordig zynde, hem.mede vond,- Hy zach er -oen, na mate zyner jaren welgedaen uit, eri hiek Koets en Paerden. .Tot hier toe had onze gelukkige Schilder en hoveling <}en ftroom der voorfpoet gedurig tot
|
||||
|
i8S Nederlantschi
tot zyn voordeel gehad; doch luttel ty*s
daer na quam 'er, uit eenen onverwachte11 hoek, een donkere wolk van tegenfpoet ae°' dry ven, hier in beftaende: Hy wierd dooi den Raet van Staten als Ontfanger van Hw gedagvaert over eenig geit, dat hy aen zekef Heer, in qualiteyt als Ontfanger, gefchotfi1 had, en welke penningen hem de Raet va° Staten weigerde in goede rekening te laetf11 valideren, ten zy hy aentoonde wie den H&* was, die dezelve had genoten; het geen hy> uit eene proefhoudende vrientfchap voOf den Genieter en defzelfs Familie, volftrekt bleef weigeren: dit ging zover, vermits zf ne befle vrienden , de Trezorier Hop, & Heer van Duivenvoorden, Ruaert va*1 Vutten en andere, hem door de doot ontva'' len waeren, dat hem hier over proces ae&' gedaen wierd; het geen hy ook met de kofteö verloor, en zyn Ampt moeit neerlegge11' daer by had hy kort te voren een zwaefe Ziekte gehad , hebbende den vleefchelyke11 Tabernakel al veel gevergt, en was zeer p°' dagreus,zo dat alle rampen als te gelyk q^r men ; waerom hy een opzet nam , om z^*1 op een mael van alle gezelfchap aftefcheidefl' en een vreemt befhit nam, te weten; W
ging
|
||||
|
°CHILDERS EN SCHILDERESSEN- l8s>
pngte Huift, dat hy te voren niet had wil-
n zien, wonen; nemende zynen intrek by
11 Knecht van hem , die daer getrouwt
. asj en ordinaris hielt. Doch eer hy naer die
vazonde Nefl vertrok, gaf hy aen zekere
rou van grooten Huize 20000 guldens, te-
^eils 10 percent, op Lyfrenten; dat deze Da-
e ücht kon wagen, vermits de levenskracht
ari onzen afgefloofden Kunfthek toen al vry
was; doch deze daet wierd van zy-
ebloetverwantenaengemerkt, niet als eene
,°°r hem noch voor zyne erfgenamen voor-
v ll§e handelwyze, maer als een verguit eer-
^ys, dat hy die Familie wilde aendoen,
/J11 de opfpraek te ontwyken, van dezelve by
^Sflament deelgenoot zyner nalatenfchap te
Hen, uit eene aenklevende genegenheit,
le hy deze groote Familie toedroeg,
»^e Ridder Dekker, in den jare 1727 in
°'W komende, fchreef hem eenen brief f
*• aenbiedinge van alle vrientfchap , en
rZoek} om hem meede naer Engelant te
°°nen ; doch hy weigerde zulks en bedank-
v°or alles. Want hoe gretig hy te voren
|
|||||||
|
hier hetHofgewoel was, zo afkerig was hy
|
|||||||
|
v<m het zelve, zedert hy door die gevaelï.
|
|||||||
|
ge
|
|||||||
|
ioo Nederlantschê
ge neep de vieze nukken der Lukgodin ook
had leeren kennen. Hy heeft te Hulfi het overige van zyne^
leeftyt ftantvaftig blyven verflyten , komend hem dien Engelfchen buit, in zynen oude?' dom, wonderwel teftade: want zonder da£ kon, gelyk we in het begin van zyn langdü' rig Levensverhael gezegt hebben, het W fpel makkelyk in een Treurfpel verandert zy11- Hy heeft zyne doorluchtige Levensrol geê'ifl' digtin denjare 1732, in den ouderdom vaö 71 jaren, het overige zyner bezittinge nala' tende aen de Kinderen van zynen Broed^ Konstantyn, die al voor hem was geftor' ven. Zyn Beeltenis, door Jacobüs va* der Does, een Medeleerling by zynen Va- der , naer hem getekent op zyn zeventien' de jaer en onder my beruftende, heb ik ge' volgt, vermits 'er geen ander te bekome11 was, en vertoont zich in de PJaet C. Gelyk onder duizenden van Menfchei*
naeulyks twee gevonden worden, welker* aengezichten, in alle deelen, volmaekt over- eenkomen, maer op oneindigerlei wyzen van malkander verfchillen, dus is het ook met der- zelvergeeften, ten opzichte van hunnen ver" fchillenden
|
||||
|
ÖCHlLDERS EN ScHI LDERESSEN. I9t
lullenden aer't en neigingen geleegen. De
°0rgaende Levensfchets heeft ons eenen 0elzieken en glorizuchtigen Kunflhek ver- °0tlt; de volgende zal ons eenen bezadig- .etl en zedigen Puikfchilder onder het oog retlgen ; ik meen den beruchten Willem ,A>* Mieris, Zoon van den voortreffely- ,eri Frans van Mieris, wiens heldere eVenslamp wierd uitgeblufcht, als haere kos- eW oli pas half verteert was, tot overgroot van 's Mans Familie, en ten nadee- 5 der Kunft en Kunftlievenden: Hoewel deze hade trefFelyk vergoet wierd met onzen Willem van mieris, die, ais
eeH jonge Fenix, uit zyn's Vaders aflche te
^Qorfchyn quam, en. te Leiden is geboren in ^ei1 iare 1662, hebbende den ouderdom van *9 jaren bereikt, toen hy zynen Vader ver- °0r< Hy was door defzelfs wyze Kunftlef- en reets zo ver gebracht, dat hy geen ander °^derwys meer nodig had; en heeft, door ei§en vlyt en naerftigheit, dagelyks naer het ,eVen ftuderende, een Arentsvlucht in de «Unft gedaen> |
|||||
|
Zo
|
|||||
|
192 Nederlantschb
Zo teelt een Adelaer geen botte Duiven.
Een Vyverzwaen geen Eenden, loch van aert. Zo kent men aen de jongen, fcboon van kuiven, De trotfe Paeww, met haeren gouden Jiaert. Zo kan een Valk geen Vledermuizen teelen. Geen Koekoek komt van edle Philomeelen. In zyne eerfte jaren fchilderde hy rtë$
moderne Stukjes, als: Keukens, Winkeltje5 met allerlei Koopwaeren , of daer een Vro* tje uitftalt met Vogelen, Groentens, Vrucfr' ten, of andere eetwaren; ftaende doorgaefl* een Dienftmaegt, met haeren markt-emroef aen den arm , by dezelve, en bezig zynd2 met kopen. Deze Kabinetftukjes wift hy uitmunten*
natuurlyk te Milderen, en ongemeen cief' lyk en aengenaem te ordonneeren, plaetfe11' de dezelve veeltyts in een Nisje, dat van W ren verfiert was met een Basrelief van Ki# dertjes, en ander toepaffelyk bywerk. Al dezen toeftel fchilderde hy, met h#
uiterfte gedult en oplettenheit, naer het Ie' ven, zo uitvoerig en krachtig, dat men zid1 over 's Mans edel Kunftvermogen niet genoef yerwonderen kon. |
|||
|
o
°CH1LDERS EN SCHILDERESSEN. T93
Tot deze overheerlyke proef bewyzen van
y*1 zwierig Penfeel, had hy, al in zynen
joegen tyt, veel aenzienlyke Liefhebbers en
T^f hebfters, onder welken geen van de min-
e Was Juffrou Oortman, een Kunflmin-
die in haeren tyt een heerlyk Kabinet , ezat, daer ik dikwerf met roem van hebbe feoren fpreeken. ■^och inzonderheit was de Heer de la
°urt van der Voort zyn groote Me-
Cenas, die hem, nevens andere Kunftlieven- ei1, met goude fporen noopte , om zyne Verheve Studie ruftig en lullig voort te zet- len« Ik heb, eenigen tyt geleeden, een Stuk 3n dien aerc gezien, verbeeldende een Bin- ^fihuis, daer een Moeder bezig is om haer *W pap te geven ; terwyl een ander Jon» Setje zyn beft doet, om het Kleintje, tot het eeten van de pap, aen te lokken; de Huis- eer zat by het Vuur; op den Vloer flont > Wieg, en voorts was het Vertrek voor- ga met al wat in een ordentelyk Huishou- ^ te pas komt; zynde alles even kundig en ^atuurlyk verbeelt; inzonderheit was het %ndewerk onverbeterlyk uitvoerig en krach- ll§ gefchilderc j zo dat ik niet weet ooit beter l Dsel. N Stuk
|
||||
|
194 Nederlantsche
Stuk van hem gezien te hebben. In wie&
Kabinet het tans beruft, is my onbekent. Toen onze groote Kunftenaer tot ryper ja-
ren quam, en Proefltukken zach van ande^ Msefters, die zich met verhevener voorwer- pen bezig hielden, font hy als verrukt ov& de verhevenheit van hunnen geeft, en wierd, zo wel door zich zelf, als door zynen groote» Mecenas, den Heer de la Court, aenge' fpoort om die groote Heiden op dat ed^! fpoor te volgen. Zyn eerfle Proefftuk va» dien aert was een Reinout, flapende * den fchoot van zyne MinnarefTe ArmidA, verzelt van Nimphen en Kindertjes, in e& fchoon Landfchap; zynde de voorgront vet' fiert met Bloemen en Kruiden, en alles uit- voerig na 't leven gefchildert. . Dit Stuk beviel den Heer de la CouR* zowel, dat hy het kocht, en Mieris vooï 't zelve rykelyk beloonde, plaetfende dit lui*"' terryk Kunftjuweel zo lang in zyn Kabinet, totdat de vermaerde Kunftminnaer, de Ge nerael Graef yan Wakkerbarth, dit be- roemt Kabinet komende zien, op dit Stuk 1° verflingert wierd , dat hy alle krachten '3* jpan.de om den Heer ©fi la Court tot de over-
|
||||
|
°C»ILDERS ES SCHIXfiÈRESSEN. Ï^S
èrgave van het zelve te bewegen,' het geen
«et byvezen van Mieris emdefyk ge-'
chiede; doch onder' belofte van onzen Puik-
*'der , dat hy het eigen voorwerp ander-
ïllael zou fchilderen, het geen hy deed, en
^en Mecenas wederom zo welaenftont, dat
y Mieris, boven denbedongen'prys, noch
en aenzienlyk gefchenk ga£
Zulke goude fporen verheffen .den geeft
^Scrii]ders als boven zich zelf, en doen
. eja3 met verdubbeling van krachten, alles
betten, wat mogelyk is om zyn Kunftwerk
Volmaken. Doch het getal dezer ryke en
J'de Kunftbeloners is tans klein, en die zoort
*H Liefhebbers zo duu gezaeit, dat men de
Altaren, waer mede Di ogenes by klaeren
°Qnefchyn, op de markt van Athenen*
^r menfchen zocht, Wel nodig had om hen
te zoeken.
*a het zelve Kabinet van den Heer de ia
°ürt js noch een overfchoon Stukje, ver-
ee'dende eene Heilige Familie, niet minder
üaflig ais het voorgaende; zynde zo wel het
"ekt als de Kleêren by uitftek zuiver en uit-
, °erig gefchildert.
JJaerby verftont onze Kunfthelt het boetfe-
a Zo goet en beter als menig braef Beelthou-
N 2, wer?
|
||||
|
jpö Nedirlantsche
wer; waer van by denzelven Heer de *-*
Court voortrefFelyke Proefflukken zyn te zien, beftaende in vier overkunflig geordotf' neerde Vazen, waerop geboetfeert is een B •*' chus Feefl, met al deszelfs toeftel, aenhaïté en nafleep van Nimfen , Najaden , Saters» Faunen, Wynpapinnen, Kindertjes, en vo°? al van SilenUS, Bachus Schiltknaep,,$ op zyn graeutje, vol en zat, achter aen zwieren; gelyk Vondel aen hem geden" in dit Vaersje: S i l E e N, het volle vat,
Verzopen op zyn Ezel, Evoë, Evoë> -i
Wijl naeulyks ixaer hy zat;
Zyn Ezel hielt den trant, Godts Schtltknaep zat en ronkte. Evoë, Evoëy
Het dier had meer verftant. Sileen reed averechts, En ah hy was aen 't vallen, Evoë, Evoë,
Danjlutten hem zyn Knechts. Of gelyk hem de doorgeleerde Heinsïü5'
in zyn Lofzang van Bachvs, affchildert'•■ |
||||
|
ScBilders en Schilderessen. 19?
öe Satersfprongen op, Silenus, vol gezopen,
■^« zynen Ezel traeg quam achter aen gedropen. % droeg aen de eene zy de Goddelyke wan, ^ aen zyne and're hant een groote volk kan. is even kunftig en eïgentlyk verheelt,
*° dat men, inzonderheit ten opzichte van Natuurlyk zien kan, dat hy zit
Te waggelen en zuizebollen, Met aders rond en dik gezwollen Van hlaeren Wyn, die hem verhit, En telkens door hem word gepepen, Terwyl hy achter aen komt Jlepen. Om deze Vazen is de Heer de la Court
Vai> veel doorluchtige Vorften en Grooten *etlgezocht, maer heeft nooit kunnen beflui- tetl om dezelve af te llaen, tot wat prys het °°k zyn mocht. Ik vindemy verplicht om hier,in 't voorby
^aen , tot lof van dien Heer te zeggen, dat ^y door ganfch Europa zo vermaert en bekent ^as> dat geen Koningen en Vorften in Hol- ant quamen , of zy vereerden hem met hun ^Zoek. Gelyk hem ook Czaer Peter dik: N 3 werf |
||||
|
ïpS JNed er l ants che
werf heeft komen zien en ■ gemeenzaem *&
hem verkeerde. Doch zyn doot heeft ov*
eenige jaren de Schilderkunfl met eenen V$&' ten fluiër bedekt, en haere echte Zonen &et Lamfer bekleed. Zo word de Kanji, allengs, verlaten
Van haere befte Mecenaten, Wiens plaets maerfchrael en f ober tans Word aengevult door huns gelyken ; Verplicht van kommer te bezwyken, Ontdaen van baeren ouden glans. Zyn Kabinet is tans te zien by deszelfs Zoo"
te Leiden; in het zelve is eene aenzienlyke vC zameling van de befte Nederlantfche Meeltere waerdig om van alle rechtfchapen LiefhebbÊ' ren gezien te worden. Door dezen grooten Mecenas wierd U^'
*is alom bekent, en zyn Kunfr. gezocht & gewilt, krygende zyne handen vol werks. V het Kabinet van wylen den Kunftlievende11 Heere en Grave Jan van Wassenae*' zyn verfcheide moderne Stukjes van M**' ris; zynde die Graef in zynen tyt een gc°°l Liefhebber van diergelyke Kunfl gewee^ Eenige jaren geleeden bezocht ik onzen K**" flenaerj
|
||||
|
cöilders en Schilderessen. i<><>
tender, en vond hem yverig bezig aen het
tftae'en van kleine Lantfchapjes, geftoffeert , ec Beekjes en Beertjes. Van dit zoort zyn . r °ok eenige in het Kabinet des Graven van ASSENAER.
^oor dien tyt heb ik noch by hem gezien
?en Bachenael zeer ryk van Beelden. De Jyngodt zit op eenen Staetfiwagen, die van y§ers word getrokken. Zyïie opdrachtige
^ür, vrolyk en dartel gelaet, geven duide- ^ te kennen, dat hy den edelen Wynftok
■}Ueekt en koeftert, en het geeftryk druiven- aP tot zyn Ambrozyn verkieft ; voorts is
J omringt en beftuwt van al zyn gevolg en /tafftoet. Het achterwerk is een fchoon ^ntfchap, en de voorgront rykelyk verfiert ^t Kruiden en Planten. Ik meen, dat dit *apitael Stuk, nevens andere van 's Mans edel tans beruft in het Kabinet van den r^ere Bakker, te Amjlerdam. Noch heeft V een kapitael Stuk gefchildert voor den
"eere van Meinershagen, waer in die %ezant, nevens zyne Gemalinne, in de ge-
ënte van Reinout en Armida, is ge- P°rtretteert; zynde het by werk eene menigte kindertjes in een fchoon Lantfchap, alles N 4 even |
||||
|
aoo Nedeuastsche
even kunftig gefchildert en net geordonneerd Korts geleden, fet my Frans van Mit' Ris, Zoon van onzen Willem , aen zf huis een Paris oordeel zien, ook door lf nen Vader gefchildert, en insgelyks van eet* tyke ordonnantie en kunfr. Dk zyn de voornaemfle proeven van 'sManS
hogen geeft en rykbegaefde hant, die. &> zonder zynen roem te benadeelen , niet ofl' aengeroert kon laeten. Ik ga noch veel ttt* ftilzwygen voorby, om tyt en arbeit, zo veel mogelykis, tefpaeren; echter moet ik nod' zeggen, dat hy zyn eigen Portret overheerlyk heeft gemaelt. Op het zelve Zyn de volgende byfchriften
gemaektdoor G. van Zonhoven: Dus maelde Mieris hant zich zelv' in Schil'
dery, Wiens ed'le Schilderkunft d'Jloutheit (Ireefi
voorby: Zo volgt^ hy 'sFadersfpoor: de Lauwerkroon' l*
hairen
|
|||||||
|
En fiere 't hooft der wytberoemjle Kunjl
|
terneren.
|
||||||
|
M'
|
|||||||
|
&CHlLDERS EN SCHILDERESSEN. 201
Anders ■"fc V Mieris heelt, waer in de Geefi zyns
baders woont,
tPiens vlugge Schilder-bant ons wonderen ver- te toont> anneer hy leven geeft aen verwen en paneelen, nZich vereeuwigt door zyn Rafelsche pen-
feelen.
G. van Zonhoven.
Onze groote Kunfthelt heeft eenen hogeri
Verdom bereikt, en is in zynen laetflen leef- yc noch eenige jaren blint geweeft. Hy was 0tlgemeen naerftig en yverig, daer by een be- ëdigt en deugtzaem Man, van eenen oprech- lei1 handel en wandel, en is te Leiden, zyne Seboorteplaets, in den ouderdom van 85 ja- ïen tengrave gedaelt, op den 27 van louw- ^ent des jaers 1747, nalatende zynen bra- ?en Zone Frans van Mieris, die hem ln zyn edel Kunflzog ruftig volgt, en van, ^leQwe gevolglyk op zyn plaets zullen fpree- Ujt aene gevoelige en fchultplichtige eer-
Iet en achtinge voor onzen eerwaerdigen en
N 5 be-
|
||||
|
SOS Ne D E R L AN TS CHEr
bedaerden Kunftenaer, vereeren wy zyn G&'
zerk mee het volgende Graffchrift: »
Sta Wandelaer by dezen Steen , Met diep ontzag-! dees plaets is heilig.
Hier ruft de groote Mieris veilig; De A pel les van het Leidfch Atheen» De 1 E ü x I s y die natuur braveerde . En als Prometheüs 't Hemelvuur . Der Zonne ontftal, wen hy Natuur,
Bezielt met geeft en fpraek, boet/eerde. Mderzagt: ikraeze! Apol ontftelt My 't brein! geen Graf, geen handvol Aer&* (Te byfter laeg beneên zyn waerde ) Omvangt dien grooten Schüderkeit. Zyn geeft, te groot voor 't aerts gewemel, Braveerde 't Graf, en vloog met lof, Verloftvan 'sLichaems nietig ftof, Jl zegepralende ten Hemel. Vergaep u dan niet aen zyn Zerk: Maerwiltgeu, Wandelaer! verbazen: Befchou de wonderen zyner Fazen, En van zyn heerlyk Schilderwerk. Myn voornemen was , het Afbeeltfel vil
odezen beroemden Kunftenaer benevens $' ne Levensbefchryving te voegen: maer d°° |
||||
|
Vilders en Schilderessen. 203
'atigheit van een , daer ik zulks het minft
ö had verwagt, (en my al meer als van"
j1 *s gebeurt) kan ik den Lezer, noch myii
:, Ve > daer omtrent voldoen ,• echter meen **et zelve in het tweede Deel, benevens
r eü Zoon , op een blat te vertonen ; en de te geven, waer door deze wanorde is
Vkomen. ■ ^elyk de brave Mieris ons ten voor-
st van naerfligheit heeft verftrekt, zal de i°Wde met eene ganfch tegenftrydige ^edanigheit zyn rol fpeelen, en, met zyn R einpel, doen zien, hoe licht fchyn bedrie- 1 ^ kan , ten opzichte van jonge Schilder- ^epen , die in het begin wonderen belo-
6tï, en den fteilen Kunflberg , in plaetfe
^ klauteren, fchynen op te zullen vliegen,
, *er in 't vervolg, door hun eigen toedoen,
{. ai*t van ongelukkigen buiten hun fchult
^teeke ik nu niet) het zo byfter Hecht lae-
,eggen, datze, de traegkruipende Schilt-
] ^e en zydelingsgaende Kreeft niet onge-
l zynde , meer achterwaerts en bezyden
j^ vafte Kunftfpoor gaen, dan op het effen
eenen goeden voortgang maken.
er ik het tans op gemunt hebbe, is
|
|||||
|
NI.
|
|||||
|
204 Nederiantjche
NIKOLAES HOOFT, geboren &
'sGravenbage in 't jaer 1664., en afkomftté van eene goede Familie. Van zyn Jeugd rf wierd hy aen de Kunft toegewyd, en he^ tot Onderwyzers in dezelve gehad, de dne Haegfche Fenixfchilders , Daniël M*' TENS, DoUDYNSenAüGUSTINUsTER'
westen. IJchebbe Matheus TerwE5'
ten, die in zyn Jeugt, by zynen Broedt Augustinus de Meedeleerling van onze" Hooft was, dikwerf horen zeggen, d*1 zyn Broeder hem, Hooft, telkens' te* voorbeelt van goeden voortgang voorflelde ï met byvoeging, dat H o o f t hem voorby z^ flreeven en een Arentsvlucht in de Kun# doen ; maer de uitkomft. heeft vlak het: te- gendeel getoont, engeleert, dat August1' kus beter Schilder als Propheet is geweetf' Want: al vroeg bekoort door de vermakel)*' heden des Huwelyks, werd onze HooF* in zynen fnellen vooruitloop op de renbaene van PiÏÏura niet weiaig vertraegt door zyn ofl' tydig trouwen; doch degrootftedwarsboomi waer door hy in zynen loop fchielyk ge0c Wierd, was zynen Jaeg- en Stroopzieken #' zaus aert, die hem nagt en dag , en W ontvde, over velt en duin langs heggen efl |
||||
|
CHILDERS EN SCHILDERESSEN. 205
^iken joeg, om het Stroopwilt op te fnuf-
etl en na te fpeuren: boor deze neiging aen 't verwilderen,
Ging hy geheel te rug met fchilderen. Wijl beter van het Finkenet, Van Lyfierfirik en Angelroede, {Zyn koflelyken tyt te moede) Te poëten} als van 't Kunjlpalet. ik menigmael gehoort, heb als hy op
Aet Akademie mede tekende, en met het ^odel; ook een afgerichten ftrooper, die in Velt niet overliet, dan't geen hem ontliep of ïïtvloog; over deze Liefhebbery in gefprek ^as. Kortom onze Nikolaes is, in ver- &elyking van Matheus Terwesten, ^r een dwerg en onderblyflel in de Kunft gebleven. Had hy zyne Studie vlytig en ^^erftig voortgezet, zou het hem aen geen S^legenheit gehapert hebben om zyn K-unft ^t voordeel te oefFenen ; want zyn Oom Was Roomfch Priefler en Paftoor van dea ^aeg y op. had gevolglyk veel gelegenheit om ^em overal in te draeiën tot het fchilderen van ^°omfche Kerken , die toch altyt Heiligen v*n doen hebben. Doch
|
||||
|
2o6 Nedeuahtschi
Doch dit alles heeft hy verwaeflooft; zyned
ganfchen leeftyt opofferende aen die onver- zadelyke, maer teffens onnutte en fchadelf ke, Vifch- en Jaegluft. Hy was even^eI Lit van hetHaegfche Kunftgenootfchap,doch> als Dominus KopPagroeNj deminfte der Broederen; echter is hy Éooftman der K3' mer en Regent van het Akademie genree Verwonderlyk is het, dat een Man v^ die lichaemsgeflalte altyt zo onvermoeit in * velt kon lopen: want hy ging heel kreupel echter was hy zo rad en fix op zyn kooten [ het zy in 't gaen, fpringen of fchaetsryen* dat hy den beften uithaler in deze lichaemsoeffr' ningen niet behoefde te Wyken. Hy üoeg> inzynjeugt, een kling zo nobel en handig' dat hy by de Liefhebbers daer voor bekere ftont, en ook niet verlegen was een Stippel' kansje te wagen,als de noot zulks vereifchte.' Zo dat hy alles fix verfiont,
Daer 't Huisgezin geen baet by vond: Maer, daer 't van moeji beftaen en leven, ' Daer was hy luttel in bedreven. Hy heeft veel Kinderen by zyne Vrouwe g*
teelt, waer aen zyn Familie fteets de j,aiif heeft
|
||||
|
ScHlLDERS EN SCHILDERESSEN', ttf
eft moeten houden. Hy was van een ge*
111 en taei naturel; zynde nooit ziek ge*
,.eeft, als toen de doot met een het bouval-
§ gevaerte van zyn out en verfleten lichaera
,0°Pte. Het geen gefchiede op den 21 van . lUvmaent 1748, wanneer hy 83 jaren had ere*kt. Een hogen ouderdom voor zyne
ailier van leven; doch hy was van Ouders
, ^°mftig, die het leven als in erfpacht had- ,&tl: want zyn Vader is 90 jaren out gewor- in> en zyne Moeder weinig minder.
t Matheus de meele, -geboren
^ H> By wien hy de eerfte gronden der
«tifl gelegt heeft, weet ik niet: maer ik ebbe hem dikwerf horen zeggen, dat hy te y°nden eenige jaren gewoont, en zich in de fUrift geoeffent, heeft by den roemruchtige» jHler Piet er Lely, Hoffchilder van ^i^g Karel den tweeden.
„ ^nze de Meele was m zyn jeugt een
ei Portretfchilder , en heeft eenen gerui-
etl tyt in den Haeg gewoont. Hy deet een
°0rdelig Huwélyk met een ryke Juffer; het
^ e^ voor eenen Schilder een gelukkig lot is, in-
^derheit als hy 'er een goet gebruik van weet
^akenj maer ik gelove, dat het hem in te-
gendee!
|
|||
|
go8 . NsoerlantsChe
gendeel aenleidinge heeft gegeven tot tra££'
heit en om 'er den Luiaert op te fpeele11' want ik hebbe nooit iets van zyn Kunft ge' zien, en alleen van een eenig Stuk, door helfl gefchildert, horen fpreeken. Dit Stuk ^ het Portret van Jongkvrouwe van Nek, na' derhant Gemalinne van den Afgezant vA* Ho ei; volgens getuigenis van hen, die & gezien hebben, is het fraei gefchildert. Al wat ik meer van hem kan zeggen, *s'
dat ik hem op het Haegfche Akademie, to^ hy al hoog bejaert was, wel heb mede zie" tekenen, en aen zyn werk befpeurde, $ hy het in zyn jeugt beter had verftaen $ toen : maer de Hooft-reden, waerom ik $ aenhaele, is, om dat hy Regent en Beftier^ van die Akademie was, zonder Lit van ^ Broederfchap te zyn; fchoon, volgens de o11' de Wetten der Kamer, deze twee waerdté' heden onaffcheidelyk aen malkaer verknoei plegen te zyn. Het geheugt my, dat #' met zeker out Regent hier over in gefpr^ zynde, tot antwoort kreeg: dat deze buitel' flap in 't vervolg nooit meer gebeuren z°l1' maer ik zal elders gelegenheit hebben om tC doen zien, dat zulks in 't vervolg wel degf lyk meer gebeurt is, en dat die Heeren no°jC
Sla'
|
||||
|
ScHlLDERS EN SCHILDERESSEN. 20$»
laven van hunne Wetten geweeft zyn, maef
ezelve na enkel goetdunken, en als beft met '§eti intreft overeenquam, veranderden , 9r*der dat hier tegen te praeten viel, fchoon . eiï mede tot het Convent behoorde i en ftem
111 den Raet had.
Het was, als het fpreekwoört zegt: Over- J*rt moet lyden. Doch dit in 't voorby gaeh.
et verliep op 't laetft geheel met onzen Hilder: want Luiheit vreet het bellaen der
7^enfchen op, als de Mot de kleeren, of als
,ejVlyter de kaes. Hy is geftorven in den
J*re 1724.
Gelyk de rykdom der Natüure onuitputte-
i'k is, zo is ook haere gunft in het uitdeelen haerer gaven onbepaëlt , niet alleen ten op-
^chte van allerlei rang en ftaet van Men-
chen, maer zelf ten opzichte der onderfchei- *je Kunne* Ontelbaere voorbeelden geven
e gedenkfchriften der Oütheit op van Vrou- , ei1, die in Kunden en Wetenfchappen heb-
etl uitgemunt. Ons klein Nederlant alleen 5atl een aenzienlyk getal uitleveren , en mag
ilx dit geval ook billyk tegen andere Natiën
°emen, dat zyn vrye Tain deze gewyde
vriefterinnen van Min er va ten Heiligdom
'Aftrekt heeft. Om myn gezegde hier ter
fi Dset Q pïaet-
|
||||
|
2IÓ NEDERtANTSCHE
plaetfe met een eenig voor beek te ftavefl'-
zullen wy, na zo veel voorafgegaene Kuis- heiden, eene Kunftheldinne ten toneele voe' ren, waerdig om als een Star van de eer#e grootte aen den Kunïlheme] te pronken, '•'rï Hollams Wapenkroon als een Hooftparel lC verfieren ; want fchoon verheve Wetenfchaf pen en Kunden in 't algemeen de Men/che15 als boven zich zelf verheffen , en tot voo*' werpen van verwondering onder de SterVe' lingen maken, is zulks in Vrouwen, door $ Natuur tot andere bezigheden gefchikt, & zo wel in vermogens der ziele, als in kracht^ des lichaems, den Mannen onderworpen, && te verwonderlyker en roemwaerdiger. Het groot voorwerp, daer ik op doel, is de aio1" beroemde Kunftenareffe, RACHEL RUISCH, Dochter van de"
vermaerden ProfeiTer Ruisch. Zy is gtW ren te Amfierdam in 't jaer 1664, en gaf '1
vroeg blyken van eene aengeboren neigifl£ tot de Teken- en Schilderkunft. Haer Vader deze ingefchapen drift merkende, en den on' verzettelyken luft en yver, nevens de fra^e proeven van haer eigen oeffening, zofld^ eenig onderwys, ziende, en begrypendeda£> |
||||
|
°CHILDERS EN SCHILDEUXSSEN. 2X2
pamiêer dit natuurlyk Kunftvuur door een be-
Jluaem middel wierd aengeblazen, en die ede- te drift der Natuure door wyze leffen en re- ?els geleid en beftiert wierd, dat 'er, zeg ik, |an van zyn Dochter wat groots te wachten °Qt; befloot, na dit alles rypelyk te hebben ^erwogen, haer geheel aen de Kunft toe te ^yden, en gaf haer tot Leermeefter den alom eroemden Gulhelmo van Aelst, een gönuntent Schilder in.Bloemen en Vruchten. ; y dezen braven Meefter bragt het onze ver- nuftige Kunftheldin, in weinig jaren, zo ver, «at Zy hem in het Kunftperk ruftig op de hie- eü volgde, en zyn pnderwys voorby draefde; lemende voorts de Natuur tot haere Leermeef- terefle en voorbeelt; én welke zy, door on- Vermoeide ftudie en oefFening, zo natuurlyk en kunftig heeft nagebootfl, dat zy buiten ^yffel een der grootfte Kunftenareflen der , ekende Werelt is geweeft, en aen de goede erwachting, die men van haer had, volko- f^n beantwoort heeft; hebbende wonderen *n de Kunft gedaen, zo in het fchilderën van choone Bloemen, als van aengenaeme. Vruch- • ^n>zynde alles zo natuurlyk door haer vleien t ^nftpenfeel verheelt, dat het den Befchou- ^er in verwondering wegrukt, en den Kunft- Ö 2. Ik- |
||||
|
aipTff'JI 'Z 'pOJ ITB-HIJTTljf» 'T
|
||||||
|
:\
|
||||||
|
-'■■■-*•*»*
|
||||||
|
^r
|
||||||
|
212 Nederlantsche
He venden dermaten bekoort, dat haere KM"*'
taferelen gezocht en in de vermaertfte Kabin^" ten van Europe gepketft worden. Maer ^ Sterveling is voor de pylen der Min fchoO£' vry, daer de onfterffelyke Goden voor & wapenen der Liefde niet onquetsbaer zy*1' Kupido, die den Diamanten fpil der h&^ op zynen duim draeit, en, als een Hemelt Magneet, de verborgen Kracht zyner heit van de een tot de andere Wereltpool ver' fpreit; flepende al v/at vatbaer is voor de a£n' trekkingskracht van den draeikolk der Lie#e ongevoelig mede; quam haer midden in W re verheve Kunftbefpiegeling en edele Schü' derbezigheit beiloken, en wift haer, hoe^' getrokken van het gewoon en natuurlyk be' dryf der Menfchen, en hoe fterk gewape0t met de gunft van P all as, door daiz^ kunftgreepen te verfchalken; hier toe gebr.^' kende de fluweele tong van Jur iaën Pooi" een fraei Portretfchilder, die haer zo kracht wift te belezen, dat zy, eindelyk gedwong£l1 voor het zagt en lieffelyk gewelt der Min te zwigten , hem ten Echtgenoot verkoor, en door een plechtig Trouverbont zich met h^ vereenigde in den jare 1695. |
|||||
|
&
|
|||||
|
°CHILDERS EN SCHILDERESSEN. 213
2b brengt de fchalke Minnegodt
Al 't Menfchdom onder zyn gebodt, Terwyl hy, aen den dienji en laft Verknocht van zyne Moeder , paft Noch let op wetenfchap, ofkunji, Ofvlyt, of naerjligheit, of gunfi Der Goden; noch aen kloek beleit, Noch aen manhafte dapperheit, Zich kreunt: maer zelfde Goden tart. En triomfeert van 't ftrengtte hart. 't Onwrikbaer nootlot van Jupyn Alleen, bepaelt en khtijlert zyn Gewelt, dat alles blaekt en brant, Aen ketenen van Diamant. Op dat hy door zyn dartel vuur Al de ed'le gaven, daer natuur Het Menfchdom mee vereeren ivou, ■ Niet vruchteloos verteeren zou. aen onze edelmoedige Kunftheldinne is
^bleken : want fchoon haere rykbegaefde
lelvoor je Liefde en haere Banier moeffc buk-
en> echter heeft zy zich aen dezelve niet
,erflaeft, noch haer edel kunflvermogen aen
Vermaken des Huwelyks opgeöffert; niet-
£enfhende zy by haeren Echtgenoot tien
O 3 Kin-
|
||||
|
214 Neberlantsche
Kinderen heeft ter werelt gebracht, waervafl noch drie Zonen in weezen zyn; maer &et denzelven yver en naerfligheit voortgezet. $ 't jaer 1701 werd Zy en haer Man in de/M' fche Broederfchap ingefchreven , en vereer^ de Kamer voor deze infchryvinge met een $' muntent Proefflukje van haer teder en g^' ryk Kunflpenfeel; Het verbeelde eene vf^e en eene roode Roos, nevens een bonte* V$4 tel, met eenige andere Bloemen, alle op ket kunftigffc en natuurlykft gefchildert. Ondertuffchen trompette de Faem haerC
roem niet alleen door ganfch Nederlant, xc$
vloog met haeren lof door heel Europe , eü
maekte haer gadeloos en verwonderen^*'
dig kunftveraiogen, inzonderheit te Dujfe!'
dorp, aen den Keurvorft van de Paltz, ]°'
han Willem, bekent. Zo dra had &e
doorluchtige Voetfterheer der edele Schild1"
kunft van ons Hollants Kunflwonder e-een k^'
nis, of hy beriep in 't jaer 1708, den 7 ^'
gullus, onze Jmjierdamfche P all as tot ti'
ne Hoflcliilderefle, en beveftigde zulks *>*
eenen brief, daer zyn Zegel op gedrukt **s'
nevens een zilver Toilet tot een Hultafel, &'
#aende uit 28 /tukken , zo klein als ex°°:'
|
||||
|
^CHlLDERS EN SCHILDERESSEN. 2X5
^ geplaetft in een cierlyk daer toe gemaekt
1 °iletkoffertje, met noch zes ziivere Hang- «alcers, of Kandelaers. Door zulke Vorfielyke giften
En ryke gunfibcuoyzen, word Het hart, de Bron der eik driften, Genoopt, geprikkeh en geport, Om de eiïle Kunft in top te heffen, En ah zich zelven te overtreffen. i ■ °ven dit alles, wierden haere Kunfttaferee-
etl rykelyk betaelt; ook had zyne Keurvor-
relyke Doorkichtigheit het Peetfchap over
^eren Zone op zich genomen. Toen zy
^et dit Zoontje in't jaer 1710 aen het Hof
•faam, om hem den Keurvorft voor te ftelien,
0lfthing hem de Vorft met een root Lint ,
waer aen een koftbaere Medaille vaft was.
^°orts was al, wat zy na dien tyt fchilderde,
v°°r den Keurvorft , en wierd niet alleen
betaelt, maer daerenboven met aenzien-
yke gefchenken beantwoort.
In den jare 17x3 vertrok zy andermael naer
llJfeldorp, wordende met groote eere en ach-
,Irige ontfangen , en voor eenige Kunftftuk-
enj die zy met zich bragt, naer gewoonte,
O 4 mild
|
||||
|
%i6 Nederlantsche
mild beloont. Om voorts zyne weergaloze Hoffchilderefle noch meer bekent en beroemt te maken, vereerde de Keurvorft aen den Groothartog van Toskanen eenige van haere Kunfttafereelen, om met dezelve zyn Werelt- beroemt Kqnftkabinet te verfieren. Wanneer de Kunfl , door ', Hemels zegen .
En zulke Mecenaten, bloeit; Word zy, als door een gulden regen Fan Stof gout, ryk en mild befproeit. Maer ach! men ziet 'er naeulyks eenen Om de eeuw verfchynen, en hoe rafeb Vliegt dan zyn korte leefiyt heenen, Offmelt gelyk een beelt van wafcb. Gelyk onze groote Kunftenarefle, ten opzich-
te van haeren Doorluchtigen Mecenas, maer al te dra bevond; want zy heeft fchaers tien jaren alle deze Vorftelyke gunftbewyzen ge- noten, vermits het fterfval van den Keur, vorft, dathaer eensklaps van al die voordee- len beroofde, en voorviel in wiedemaent des jaers i7i6. Aï het geen tot dus ver gezegt is, heb ik uit haer eigen mont. Zy is, tans m ik dit fchryve, een Vrou van 84 jaren, heb-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 217
ebbende haer oordeel en gezicht, voor eert
r°u van dien hogen ouderdom, noch won-
^r wel. Toen ik haer bezogt, om het een en ander
an haer Kunft- en Levensbedryf te verne-
^n, deet zy my de eer van de bovengemel- * Vorftelyke gefchenken, nevens zes Stuk- e*i van haeren beften tyt, en even kundig
Schildert, te laeten zien. Uit het geenwe tot hier toe hebben aenge-
tekent, is ligt op te maeken, dat in de Hol- jantfche Kunftkabinetten weinig van haere ^eerlyke Penfeelkunft te vinden is. De twee ^apitaelfte zyn te Leiden in het kabinet van <ien Heere de la Coürt, en eenige te ■dmjlerdam. Noch zach ik ten haeren huize een Stukje»
^atze op haer 8ofte jaer gefchildert had; ik ^oeftmy ten hoogden verwonderen, zo net eri uitvoerig was alles bewerkt. Eindelyk ertoonde zy my noch een Stukje van 't jaer
1?47J dat pas begonnen was, en 't geen zy n°ch meende af te maken, doch, zo als 't ^y toen voorquam , zal dit laetfte minder zyn als 't voorgaende, en geen wonder! want on- ;?r duizenden geen een, die dezen hogen ou-
O 5 derdom |
||||
|
ai8 Nederlantsche
derdom bereikt hebbende, bequaem is tot ge'
meene dingen, veel min tot de oeffening vaJl zulk eene verheven Kunft. Wy hebben in onze inleidinge gezegt, ^
wy de levende Kunftenaers met geen l>oi' fpraek, die de paelen der befcheidenheit iC buiten gaet, zullen oppronken; echter m°et ik, in dit zeltzaem geval, mynen voorgedekt regel overtreden, en myne manhafte Kun#' heldin dit klein Letterkroontje vlechten : De groot e Rachel Ruisch, de onfterflft1
Y- M I N E R F !
Die wonderen heeft gedaen met enkel doek en veff'
Pomone en Flora hielp aen 't quynen $ verwilderen,
Door haer natuarelyk Gebloemte- en Vrucht' fchilderen;
Ferry kt door haer e Kunft, gelyk een Hooftjutotd' De Keizerlyke Kroon van 's Werelts Kooptoneeh Komt Amftel-nimfen, vlecht een kroon van lau®0' Moeren
Om haere gryze kruin en zilverblanke hairen, Een Kroon van Starren waert! komt Dichters ^ het Y,
* i
Verheft haer Kmftroem door uvi Dukfchei3^'
Itf'
|
||||
|
^Cïïilders en Schilderessen. 213.
*er<0}yl de proeven van haer Hemels Kunfiver-
mogen,
an Vorften aengebeên en tegen gout gewogen , aer Naem vereeuwigen, en haer verdienden Lof ophemelen tot aen het blinkent Starrenhof. 0 inoet myn Kanfiheldin niet ongeprezen daelen n 't Graf, noch ongekroont haer goude Levens- Jlraelen
•Peggen door de doot: maer, als een Flonkerjler an de eerfie grootte aen den gouden Hemel der "ewydeSchilderkunjï,volmaektvan MJler blinken! ^° moet de vlugge Faem haer Loftrompet doen klinken
9e wyde fVere.lt door! noch dr ave ik niet te hoog, u% dat Natuur, die haer bezielde hant bewoog, Wanneer zy levendig gebloemte en vruchten maelde, &ie 't oog bedriegen , daer de fnoepluft in ver- dwaelde,
^°t noch haer weerga, uit het Vrouwelyk gejlacht,
"fis heeft gewdgert. Door een Goddeïyke kracht
^n rykdom van vernuft , en geeft en kanji, be-
fchonken,
%■ Rachel Ruisch alken, gelyk de Fe-
nix, pronken
let die onfierflyke eer! Apollo's goude Lier s dan alleen bequaem, haer ed'len Scbilderzwier En
|
||||
|
220 Nederlantsche
En Kunflverdienften op een Hemeltoon te zetten,
En aen de onfierflykheit te ixsyden vry van fmette?1' Een reeks van geleerde Mannen, Puikdich'
ters en Dichtereffen, hebben van tyt tot tf haere Schilderkunft door hunne Vaerzen ge' roemt, om haeren naem onfterffelyk te mak^ voor de Nagellachten. Welke Vaerzen,Pü korts in het licht gekomen onder den Tfle' van : Dichtlovers voor de ' uitmunten^ Schilderejjè, Mejuffrowwe Rachel R u i s c # > Weduwe van den kunjilievenden Heer e JuriaeT1 Pool; my op eene vrindelyke wyze van ha£' ren Zoon Fr e der ik P o o l ter hant gelieft zyn, maer te veel, om hier alle geplaetfr. te kunnen worden. Echter kan ik niet nalaten» deze drie volgende hier in te laflchen, die ufr de pennen der beroemtfte Dichtereffen ge' vloeit zyn; te meer, om dat men in dezel?e klaer befchreven vint de fchikking der uit' muntende Tafereelen, die noch ten huize va*1 onze Kunftenareffe zyn te zien , met byvoe- ging van een fraei Vaers , gemaekt door defl Aertsdichter Arnold Hoogvliet, 'lïl hoopehet myne Leezers mach aengenaemzyn: |
||||
|
OP
|
||||
|
s
CHlLDERS EN SCHILDERESSEN. 22X
OP DE UITMUNTENDE
schilderkunst
VAN
MEJUFPROÜWE
Kachel ruisch,
ECHTGENOOTE VAN DEN HEERE
JURIAEN POOL.
Num. I.
Jrioe! waer ben ik heen verdwaelt?
Moefi ik niet by Rüisch aenfchouwen Vruchten, door haer bant gemaelt?
&iag ik op haer woord niet bouwen? , ee«; zy misbruikt te veel myn lichtgelovigheit; tyn waer e Vruchten, als een tafereel berelt. my van haer loosheit wreeken:
Schik een weinig aen een zy: k Zal de Druif van 't fleeltje breken; |
||||||||||
|
Üoei
|
Proeven van haer Schildery.
|
|||||||||
|
is 't geen Druif? is 't verf?... ikjia, als
|
||||||||||
|
^ opgetogen;
0or u} als eer Av£i h' 't gevogelt' deet, bedrogen.,
|
||||||||||
|
ssa Nederlantsche
|
||||||||||
|
Zeg my, Schepfier van 't gebloemt'!
Vreefi gy niet, dat in u de Aerde Uw vermetel poogen doemt,
Dat gyfiout het recht aenvaerde , Van fchooner Bloem en Vrucht te brengen aen d$
dag,
|
||||||||||
|
■?
|
||||||||||
|
Dan immer Stervling uit haerfchoot geboren %a£
4.
'k Heb noch meer tot uwe laflen.
Vint gy 't niet een weinig wreed,
Dat de grage tong moet vajlen, Daer ons oog zo gretig eet ? 'k Misgun die By, zo wel getroffen door uw handen i Dat zy die fchoone Vrucht vermetel aen mag randen 't Schynt dat my uw lag je vraegt:
Heeft defmaek by u het voordeel, Dat ze uw achting met zich draegt,
Boven 't oog en 't keurig oordeel? Neen,looze Vraegfier!neen;'tgezicht is ed'lerzin- Dus is 't, of 't voegt voor 't min/i, dat ik diW meer bemin. 'k Zal dan/preken uwer waerdig.
Nooit aenfehoude ikfrifch gebloemt',
Dat zo wel gefchikt, zo aerdig
Op zyn SchildereJJe roemt.
piê
|
||||||||||
|
ScHlLDERS EN SCHILDERESSEN- 223
le Druif en Perfik, die ge uw fchepjeitjes moogS
heeten,
3% meer bekwaem, dan ik ,uw gaven uit te meten. Wat verlies waer' 't voor de Kunfi,
■dis gy ophielt Ooft te malen! Haer onttrok uw nutte gunjl! Neen ; vaer voort ons oog te onthalen ^Vrucht-waranden, daer 't gezicht verheugt in weid.
*° kroone uw Kunjipenfeel u met de Onjierflykheit! l?38. Christina Leonora
de .Neufville.
NüM. IL
■ ê Ed'le Dichtkunji, achtVre Maegt,
Ówi uw bekoorlykheên te loven!
Kom met gebloemte uit Pindus hoven,
Met lovren, daer gy roem op draegtt
Met nimmer dorrende laurieren Üwfckoone Zujlers lokken fier en. |
||||
|
224 NEDERLANTSCHE
Zy, die, door groote Rachels bant»
Gedojl in ryke praelgewaden, Met de allerëdelfle fieraden Gebragt is tot den hoogflen Jlant,
Verdient, dat uwe Lievelingen , Door u geflerkt, haer glorie zingen. De opmerkende aendagt, door 't gezicht
Van zoo veel fchoonheit opgetogen, Daer 't onnavolglyk Kunflvermogen De grootjïe wond'ren heeft verricht;
Roept uit: In deze bloejjemdreven Blies Flora zelve ziel en leven: Die Bloemnimf heeft dit luftpri'êel
Zich tot een woonfiede uitgekozen ; Hier firooit zy eeuwig purpre Rozen En,Tulpen, gloejende op de fieel;
De blocffemrykfbe Lentejlntiken Zien -we op haer voetfpoor blyde ontluiken: Hier fchenkt Pomone, in overvloet,
Haer' eêlfienfchat van boomgaertvruchten,, Gejlooft in zwoele zomer lucht en; Granaten, ryk van geur en gloet;
Het wollig Ooft, en Mufcadellen> En liejïyk blozende Morellen; t>0
|
||||
|
CHlLDÈRS EN SCHILDERESSEN. 9.2*
|
|||||
|
Baer laet het Vogeltje, gewis
*e verre om voedzaem aes gevlogen, ^yn.kunjïig nejije in 't wreed vermogen Der plonderzieke Hagedis,
^ ^, Jlaende aen 't levenloos de tanden', t -denjlaende leven aen durft randen. Het nyv're Bytje, op 't zoet belufi
®e? verfch'óntloken Rozeblad'ren, Tracht wafch en honig hier te gairen; Tenvyl 't op deze Bloemen rufi,
Wet duizent dropjes mild befchonken, ^aer op de morgenflraeljes pronken. Wie waent niet, dat het oog hier weid
*& wezentlyke vmchtb're dalen, &aer de eêlfle lentgewajjen pralen f Neen, R a c h e l s kunfi heeft ons misleid:
. ie Bloemgodin wijl, door penfeekn ^-n verwen, al dit fchoon te teelen. d Ed'le Schilderkunjl! Wie zag
tiï luijlerryken glans, voor dezen, ot zulk een' top van eer gerezen? PVie zette u in een fchooner dag ? v^e tooide u ooit met friffcher Bloemen, ljan die, daer Rachel op kan roemen? * Deel; P Btt |
|||||
|
226 Nederlantsóhe
Dit K.nflgebloemt', van vafter aert
Dan 't puikjieraet der lentedagen, Mag, onver welkt, zyn fchoonheh dragen', Het bïyft voorftrenge votjl bewaert;
Geen f die bui van guure winden Kan ooit.zyn' ecTlen gloet verjlinden. En fchoon het woeden van den tyt
Den Naneef dezenfchat ontroofde, Of zyne diertfre glansfen doofde; Uw Naem, de onfterflykheit gewyd,
Begaefde Rui se h! zal, ryk van liiijler, Steets flank'ren als eenjlar in 't duifier. Sara Maria van der Wi1,
1749- Num. III.
Wat veftigt gy dus opgetogen,
Myn Zangjler! uw verwonderde oogen
Op Rachels Goilyk Kunjlvermogen?
Bedank haer arbeit; kom, ei kom . . •
Gy zwygt! zou u defpraek ontbreken ? ê Ja, de Poè'zy wordjlom,
Waer zy de Schilderkunjl ziet f preken. . ö RuiScJÏ'
|
||||
|
)icHiLDERs en Schilderessen. 227
0 Ruisen, die wy met eerbiet noemen!
VW Levenswinter fchenkt ons Blomnen, *Pier luijier de Eeuwen zullen roemen : Uw Kunjlzael geeft de Dichtlujl jlof:
Het Ooft, uit uiv penfeel geboren: Zou, waer' 't geplant in Edens hof,
&e Aertsmoeder ligt op nieuw behoren. Wie kan hier al de wond'ren tellen ?
& zie de purp're Mufcadellen;
k Zie de adertjes der blaetjes zwellen $
Door milden morgendaeuw befproeit.
®e fchoone Pruim en Perfik blozen; Terwyt het Violiertje gloeit,
*« fchaêuw van witte en roode Rozen. My dunkt, ik zie dat Rupsje weven ,
Dat Bytje door de takjes zweven.
ÏÏoem dit geen Kunjl; S neen! 't is Leven.
Hoe bly lacht die Granaet ons aen!
Maer zagt!... Wat wil die zwerm van Mieren ? Men jaeg' ze van die Rozeblaên,
Eer zy de zuiv're bloem ontjieren. 0 Zielverrukkende Taf'reelen!
kunflwond'ren, die alle oogen Jlreelen! Wat is 't volmaektfie van uw deelen ? Ei. zie dat Wormpje 't harde hout P 2 Dier
|
||||
|
228 N E D ERL AN T S CHE
Dier fchoone Noot met kracht doorboren.
Befchou- hoe zich dat Blaetje vouwt.
Hoe Jchoon vertoont zich 't Poolfche Koren ■ ê Frijfche Bloemen! dierb're Vruchten,
Gevormt in de eêljle fchilderluchten! Ujlaet geen hagehlaeg te duchten. De Tyt, die niets zo heilig houd,
Dat hy 't zyn glans niet tragt te ontroven j Roept, als hy deze Zael befchowwt:
„ Hier gaet de Kunji myn kragt te boven. S Zagt Penfeel, zo fi's ervaren
In 't leventft Bloemhof te evenaren! Gy kreunt u aen geen tachtig jaren; Uw winter fchynt uw lentetyt.
ê R u i s c h ! uw hemelfch Kuvjlvermogen, Met recht de Onfierflykheit gewyd,
StraeV duiirzaem 't Nagejlacht in de oogen! Engy, die ons, door plicht gedreven,
Uw Moeder bly haer' lof ziet geven, Zie, zie, voor zulk een dierbaer leven, ÖFredrik! uw gebeên verhoort.
Die liefde zal haer' loon niet derven: Zo lang haer Kwijl elks oog bekoort,
Bly ft ook uw naem bevryt vanjlerven. Lucretia WilheL.M11''
i 749. van Merken. |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 229
Num. IV.
H^aer ben ik? in een bloemendael?
in de hoven der Godinnen? ®f Zet ik myne treden binnen De aeniokkelyke Schilderzael ?
&aer hoe! veranderen de wanden ^Floraes fchoonjle bloemwaranden En rozedreven ? ja, gewis.
Mag ik myne oogen Jlechts geloven, 'k ga, ik wandel in de hoven, Daer groote Rachel, Flora is.
öfe Flora, die met haer penfeelen,
Een mei vanfchoone bloemen plant; En met haer fiksgeleerde hant, vit ver/kan d'eêlfte vruchten teelen:
Die Rachel, die, in Schildery, Speelt met het vrolyk jaergety, &n, door een wonderlyk vermogen,
Wen zy haer Rozen zet in 't licht, Natuur braveert in 't aengezicht; Woud me in verrukking opgetogen.
|
|||||||
|
Zo
|
|||||||
|
P3
|
|||||||
|
230 Nederl an tschi
Zo konden eerfi vernuft en kunji
De menjchen , die in yver blaken, Tot Goden en Godinnen maken, Die, door verkregen eer en gunfi,
Veel hoger dan de bruine wolken Gedragen, uit het oog der volken Zich heffen boven nyt en tyt;
En, door verheven lef gezangen, * Den dierb'ren wierookgeur ontfangen,
Aen hunnen grooten naem gewyd.
ê Flora Ruisch! mag 't my gelukken
Een' krans te vlechten in uw' Hof Van f rifch gebloemte, en letterlof, En dien u op het hooft te drukken ?
Mag myn befpraebe Schildery Aen uwe ftomme Poëzy Dien zujïerlyken plicht bewyzent
Dan zal, op zulk een eer en gunfi, Myn toon zich heffen op uw kunji, Myn moed door uwe glori ryzen.
Is 't waer, en zie ik, op myn beê,
Den ryken Bloemhof fchooner blozen ? Staen Hidcinten, frijfche Rozen, NarciJJen, tot myn oogmerk reêl
|
|||||||
|
Biên zich gefpikkelde Angelieren
|
M
|
||||||
|
schilders en Schilderessen. 231
Zelfaen, om Flora es hooft te flerend
Neigt zich de trotfche Lely neer,
0'« in die glorie mee te deelenl Of buigen ze alle omftryt hunfteelen, Belgzuchtig om den rang dier eer!
ft Ja! 'k zie kleurige Afrikanen,
De Karakol en Baffibloem,
Begerig neigen naer dien roem.
tiet bloeiënt Riet der Indianen Schynt zich te buigen tot een bant.
Èdy dunkt, de purpere Amarant,
fVel eer 't fieraet van Fbrjienkronen, De Zwaertbloem, die in 't midden gloeit,
En Aloë, die zeltfacm bloeit,
Zich vaerdig tot dien plicht betonen. Maerneen, S Bloemen! 'k pluk u niet:
Ikfchond miffchien uw fchoone kleuren: Ik mogt de Nagtgodin verfteuren, Wen ik depaerlen vallen liet,
Den ed'len rykdom , dien zyfpreide, Toen ze op uw bladen traentjes fchreide, Die, in den vroegen dager aet,
Al blikkeren aen alle kanten, -Eer met die druppeldiamanten A p o l L o zynen dor ft verjlaet.
P 4 Neen,
|
||||
|
2- Nederlantsche
Neen i pronkt op uw. verheven Jiangen,
ê Bloemen, fchoon van kleur en glanst- Gy zyt al tot een glorikrans Gevlochten, en hoog opgehangen.
In 't onverderflyk eerekoor , TVaer Rachels naem alle eeuwen door, Zo lang op Kunjl word acht gegeven,
Zo lang de Lente bloemen teelt, En S e F i R zyng Kloris Jlreelt, Den nyt en tyt zal overleven.
Maergy Apelles Jüriaen,
Door Schllderkunjl en echte minne, De Set ir van uw Bloemgodlnne, Die ge, in de fchadu van haer blacn...
Naejl uwe zyde, door uw. verven, Met u behoede voor het ft erven, Om dus voor V oog van iederéén
In D.ufleldorps verheven Zalen, Tot beider eeuwige eer te pralen, In kunjl en glori lotgemeen:
ê Pool! verfchaon myn Poê'zyë,
Daer zy, van yverdrift geport, In woordenverven fchiet te kort Jjy 't heerlyk fchoon der Schilderyë:
o K a c h E l ! neem, in 't grootfch befiaen,
|
||||
|
Schilders en Schilderessen.
|
||||||||||||||
|
233
|
||||||||||||||
|
Den wil voor 't vol vermogen aen;
Den wil, die toelei, met gezangen,
Uw Kunflpenfeekn, groot vanfaem, Naejl Vaders wydbercemden naem, Aen 't blinkent Jlargewelf te hangen.
*?34. Arnold Hoogvliet. Hier mede wenfchen wy onze Puikfchilde-
Teffe alles goets, en betuigen, tot haere eere, ^at zy ons en alle Kunftminnaeren op eene z^er vriendelyke en beleefde wyze ontfangt, ^anneer wy haer bezoeken, en haere Kunffc K°rnen zien. Volgens order en tytbeurt, zou ^eter van der Werf op Rachel ^Uisch moeten volgen, en na hem Ju- ^Uen Pool, Gemael van die groote Vrou; ^°ch, om dat het zo zekzaem is, dat Man en vrou te gelyk, en met roem, de Kunft ge- °effent hebben, en de tytbeurt van Pool |
||||||||||||||
|
eit jaer verfchilt, zullen wy dit Kunftryk
OC^JlJ. 1 . n 7 . . 1
|
||||||||||||||
|
'lderpaer , door den bant des huwelyks
|
||||||||||||||
|
ettig vereenigt, ook hier ter plaetfe, door
ec tuffbhenvoegen van van der Werf, lec van een fcheuren, maer by een houden, n dus op onze Eunftenarefle onmiddelyk lae- en volgen haeren Echtgenoot, P 5 JU-
|
||||||||||||||
|
£34 Nederlantsche
JURIAENPOOL, geboren te Amfier
dam in 't jaer 1666, Hy is een fraei Portret- fchilder geweeft, en heeft veel aenzienlyke Luiden geportretteert. Al wat ik van zyn Kunft gezien hebbe, is het Portretfr.uk, waef in hy zyn Vrou, zich zelfs en zyn Zoontje» heeft gefchildert. Het is wel geordonneert, kunftig behan-
delt, dag en fchaduwe in het zelve wel waer genomen, en van een goede coleur. Di£ Stuk had hy gefchildert op verzoek van zyn "Vrouws grooten Mecenas, en was al ingepakt om verzonden te worden naer den Keurvorft» toen de tyding van dèfzelfs doot, gelyk een donderwolk, fchielyk en onverwacht quarn overdryven, tot groot nadeel van hem en zy ne Gemalinne. Na dien tyt heeft hy met veel meer gefchildert: maer begaf zich aefl de Koopmanfchap van Kanten ; dat jammer was voor zulk een bequaem Meefter. Of .het hem aen Begunftigers ontbrak, dan of hy zo veel zucht en liefde niet voor de Kufl$ had als zyn Vrou, weet ik niet. Hy is over- leden in den jare 1745, hebbende den ouder' dom van 80 jaren bereikt, en met zyne VroU' we 50 jaren getrout geweeft. |
|||||
|
pas
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 235
•Öw is hy naer het zalig Zielenvelt
Zyn Kimfiheldm, gelyk een wakker Helt, Vooruit gegaen; om, volgens haeren rang En waerdigheit, haer Kunflgeefi, in den drang Öér zael'ge Schildergeeft en, te bereiën Ken plaets, om zich daer eeuwig te vermeien. De Afbeeltfels van Juriaen Pool en
?yne Kunftheldin, vertonen zich in de Plaet D, §eVolgt naer het bovengemelde Kunfttafereel. Nu geven wy plaets aen den braven Schil-
der PIETER VAN DER WERF. Hy ls geboren in Kralingerambacht, gelegen bui-
^n Rotterdam, in 't jaer 1665. Zyn Vader ^fas Meefter van de Dorpmolen. Onze P1 e- t£r was de Broeder van den door ganfch Eu- r°pe vermaerden en wereltberoemden Ridder Va^ der Werf; die ook de gröote Leer- iiieefter van onzen Pieter is geweeft; doch ^at het edel Kunftvermogen niet in het bloet ?lt 5 noch door bloetverwantfchap overërft, ^r in de onfterffelyke ziele huisveft, en van °ger hant komt, blykt zonneklaer aen dit childer- en Broederpaer: want fchoon P.ie- TeR met recht onder de brave Meefters mag §etelt worden , echter is hy by den Ridder op
|
||||
|
536" Nediriantschï
|
|||||
|
op geen eenen dag te noemen, en heeft zyne
fchaduwe flegts van verre gevolgt, behalven dat hy zyn Broeders manier zo we] wift te ach- terhaelen, dat het te vrezen ftaet, of 'er niet wel een boefje meê gefpeelt zal worden, of reets meê gefpeelt is : Want het is den Lief- hebberen niet allen gegeven, om door hun- ne oogen te kunnen onderfcheiden, wat echt is of niet: Daer by komt, dat men op de Verkooplyften der Schilderyen, doorgaens by de Stukken van onzen Piet er, vint aenge- tekent: „ mee/i door den Ridder van der WeR? „ overfchildert;" ja de Kunfthandelaers zouden dit wel van alle de Stukken, die zy in bezit- ting hebben , voor goede munt willen doen doorgaen. Ik weet wel van goeder hant, dat 'er eenige Stukken van onzen van deR W erf zyn , daer de Ridder zyn hant aeH geleent heeft, maer het getal is heel gering» en dit is zeer waerfchynlyk, vermits de Rid- der zynen koflelyken tyt voor den Keurvorft» vanwienhy akyt de handen vol werks had, met vry meer roem en voordeel kon hefte- den , als aen het gedurig overfchilderen van zyn Broeders Schilderyen; daerenb oven w^s het gezin van den Ridder en dat van zynen Broeder een paer huishoudens, daer ieder naef het zyne keek. Toeö |
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 23?
Toen de Ridder de vyfcien Mifteriè'n der
Roomfche Kerke voor den Keurvorfl fchilder- ^ > een werk, daer veel tyt en arbeit toe ver- acht wierd; flelde hy zynen Broeder zom- tyts wel te werk, het geen zich dus gedroeg: ^e Ridder van der Werf fchikte de kle- <3eren op den t-êman, tekende dezelve voorts °P het paneel, en liet ze dan zynen Broeder fchilder en ; als die zyn werk verrigt had, Milderde de Ridder het zo in 't nat over, ^lonende den arbeit van zynen Broeder met een dukaet daegs; eri om hem daerenboven ^°ch meer beleeftheit en erkentenis te bewy- *er>, fchilderde hy wel een enkel Stukje van fcem over, of gaf hem Stukjes van zyn eige ^erk om te copieeren , daer dan de Ridder ^vel eens eenige verbetering aen deet, en de %ne fchaef over liet g'aen: Echter met deze v°or\vaerde, dat de Ridder voor die verbete- lr*g 25 gulden daegs rekende; het geen na» erhant tegen malkanderen vereffent wiert; , aer uit ligt is op te maken, dat de Liefheb» ers zich dapper vergiffen, die menen, dat eeft al Piet ers Stukjes door den Ridder Vci'fchildert zyn: Want dan zouden ze hem '* wel zo veel gekort hebben, als hy 'er voor "ng> zonder zynen eigen arbeit te reke- nen ; |
||||
|
238 Nederlants.che
nen ; het geen ongerymt is, vermits hy vaö zyn Penfeelwerk moert beftaen. De eenigfte gunft dan, die hem de Ridder gratis bewees» was het leenen zyner Stukken, van welke zich Pi et er bediende als van patrooneru om 'er het hooftwerk zyner Origineelen na & richten. Want de meefte Hiftoriale Stukken van onzen Pi et er zyn Copyen naer de Ori- gineelen van den Ridder, hier en daer zov^ verfchikt en verandert, en die op openbatf verkopingen noch al wel betaelt worden. In den jare 1713 wierd het Kunftkabine£
vanden Heere Adriaen Pa ets te Rotter' dam verkocht, en onder anderen ook tw^ moderne Stukjes van onzen Schilder; het een* verbeelde drie Meisjes, die met bloemen fpeel' den, het andere verbeelde insgelyks drie Meis' jes met eenig ander fpeekuig. Voor het eeC fte werd betaelt 550, en voor het ander 33^ gulden. In 't jaer 173 r wierden dezelve Stuk- jes verkocht by den Heere van Valken- burg het eerfle voor 555 , en het and£t voor 475 gulden. Deze Kunftftukjes waereö van P1 e t e r s eige vinding , en uitnemer^ aengenaem en fraei gefchildert. In die zefr8 verkoping was eene Heilige Familie, o0* door onzen-Meefter gefchildert j voor dezel^ |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 239
Verd betaelt 800 gulden, fchoon dit Stuk
n*et dan een Copy was naer des Ridders Ori- §}neel; welk Origineel tans berufl te Amfier- a,n by de Erfgenaemen van den Heer de V° l f. By den Heer Agent L o R m i e r , die tanshet beroemfte Kabinet bezit, dat in Hol- *2f te vinden is, zyn insgelyks fraeie Proef- den van Pi eters werk. In het jaer V41 verkocht de Kunfhninnende Heer Bik- **& van Zwieten zyn Kabinet, onder an- ^eren ook een Stuk van onzen van der eRf, verbeeldende Loth met zyne Doch- ers, voor hetzelve werd 500 gulden betaelt, J1 berufl tans in 't Kabinet van de Heeren j'sschop te Rotterdam. By den Heer van "eetEREN zyn ook drie Stukjes van hem, ^et eene verheelt eenen biddenden Monnik , ^le fchoon gefchildert is. De andere zyn tWee moderne Schilderytjes, insgelyks fraeï |e^hüdert. Behalven al deze Hiitoriale en Moderne Kunfl, heeft onze Kunftenaer veele er aenzienlykile Luiden van Rotterdam ge- P°rtretteert, onder andere de Heeren Be- lnthebberen der Oqfiindifche Maetfchappye, e'ke Portretftukken alle op het Ooftindifch uis geplaetll en te zien zyn. ^"at voorts de geaertheit en het levensbe- dryf
|
||||
|
240 Nederlantscke
dryf van onzen van oer Werf betreft*
moet ik zeggen, dat hy van een heel wonder- zinnigen inborft , m van een ganfch ander gedrag als zyn Broeder was: want de Ridder hielt verkeering met Heeren van het eerfte fatfoen en aenzien, en wierd van hen gezocht en geëert, Pi e ter jn tegendeel zocht maer Burgergezelfchap; en ging liever alleen wan- delen , als verzelt van anderen: want dan'be' hoefde hy naer niemant te wachten noch anderen niet naer hem, als hy gezint was ftil te ftaen; doch een jaer twee of drie voot zyn doot had hy noch vreemder grillen, beel' dende zich in, dat hem elk wilde vergeven J en meer andere zotte uitwerkfelen een er onge- makkelyke Zenuwkwael, of zo genoemde Hf pochondrie, maektenhem, tot groote droef' heit van zyne Familie, onbequaem voor ds menfchelyke zamenlevinge. Zyn gezette Ie' venwys was tegens den avont voor een uur o( anderhalf naer het Koffihuis te gaen, van daer naer zyn Burgergezelfchap op een 'flesje, en voorts tegen 9 uuren naer huis. De Rid- der, heeft hem menigmael van die levensma- nier zoeken af te brengen, maer te vergeefs; zyn wonderzinnigen aert was onverzettelyfc 'm
|
||||
|
^cHiLDËils en Schilderessen. 24É
Die plaeg van ixonderzinnigheit
Had zich door al het Moet iierfpreit, En zat, van 't hooft tot aen de teenen 4 In vleefch en geeft, in merg en beenen: Een heete koorts, die ingeiióant En hloet in lichte laïer brant Ontfteeken doet, hoe fel envreejïyk, Is eer, dan deeze quael, geneejlyk. Hy is getroüt geweeft met Maria Bö's-
Jan, die in haer jengt öok zucht voor de jUnft had, en eene Diicipeles is geweeft van .eri Ridder van der Wer f, zynde al fraeï /* de Kunft gevordert; ïnaer met haer huwe- w verflaeüde de luffc , en ging op 't laetft 3 ^et haer Eunftvermogen , gehee] te niet. ^it dit huwelyk , het geen in het jaer 1695 Voltrokken werd, heeft onze Kunflenaer by ïne Vrouwe verwekt eene Dochter > die ha-
^"hant getroüt is met Monfieur Schermer^ ■'arkcfchipper van Rotterdam op den Haeg.
, Onze van DER Werf, na dat hy door 1 die zotte harfenfchimmen, die hem niet uit
et hooft te praeteiï waeren, veel tobbens en
;Geiten aen zyne Vrienden veroorzaekt had „>
emdelyk in het jaer 1718, in den ouderdom
au 53 jaren, overleeden.
<l Ai»
|
||||
|
242 N.EDERL ANTS CHE
ALBERT VAN SPIERS, geborente
Jmjierdam in 't jaer 1666 , heeft de eerfte Kunfbgronden gelegt by den beruchten GE' rard de Lairesse. Na dat hy hier eertf" ge jaren zyne Kunftftudie met yver voortge' zet en behartigt had, en al een bequaem Mee' fter was, die onderfcheiden kon, wat hem ter opbouwinge zyner Kunft nutwasof niet, voel- de hy zich genegen om Romen te gaen bezoe' ken; om zich te oeffenen naer de beroem^ werken van Raphaël, Julio Roman"' Dominikain en andere Hoogvliegers in & Kunft. Hy begaf zich dan op reis, en te Romefi
gekomen zynde, was hy aenftonts in de weef om deze Kunftwerken yverig te befchouwen» en die geene, welke hem ten meeflen nuttf konden verftrekken, af te tekenen. Na dat hy te Romen zyne leerzucht vol'
daen en zyn oogmerk bereikt had, en, onder het genot van eene vriendelyke maeltyt, "e Bentbroeders, die hem, om zyne lange en fmalle geftalte, den Bentnaem van Piratn^ gaven, vaerwel gewenfcht te hebben, vertro> hy naer Venetien, om aldaer de KunHwerkef van Paulo Veronees en KarloLotU» die toen in het beft van zynen tyt was, tS |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 243
"ezigtigen; om, dus doende, zich langs hoe ^er bequaem te maken, en met roem naer ?yn Geboorteflad te rug te keeren; gelyk ge* fchiede in'tjaer 1Ó97. Voorts heeft hy te ^wfierdam zyne Kunfl met roem en voordeel ëeöeffent, zo in het fchilderen van geheele ^alen, als Zolder-, Deur- en Schoorfleenfluk- *en ; daer de voornaemfle Huizen , op de •iieere- en Keizersgracht, mede pronken. **en flepende ziekte nam hem weg in 't beft Van zyn leven, hebbende den ouderdom van $2 jaren bereikt, in het jaer 1718. Nu volgt zyn Tyt- en Kunflgenoot, OTMAR ELLIGER, geboren te Ham'
burg den 19 van fprokkelmaent des jaers 1666, •^yn Vader was Hoffchilder van den Keur- v°rfl van Brandenburg, en heeft onzen Ot- ^ar, zynen Zone, de eerfle gronden van ^e Kunfl geleert. Daer na begaf zich onze ^hilder naer Amfiétdam,byMicHiEL van ■^üsschert, wiens onderwys hy ook eeni- §en tyt genoot, en vervolgens zich, in 't •*aer 168Ó, aen de wyze KunfllefTen van Ge- ^aro de Lairesse) den Fenix van dien ^ 5 overgaf. Hier oefFende hy zich naer- %, vermits 'er gelegenheit was om wat te Q 2 zien |
||||
|
I
|
|||||
|
244 Nederlantsche
zien en te leeren, noch een ront jaer. Daef by was Elliger een Jongman van geeft e0 oordeel , van welke gaven hy zich ook won- der wel wift te bedienen: gelyk men zien kan aen eene menigte Hiftoriale Stukken , die» ryk van ordonnantie en vinding, kunftig ck## hem gefchildert zyn. Deze Stukken wift hy groots en deftig te verfieren met allerlei co- leur van heerlyke marmere Gebouwen *en fraeie Basrelieven; het geen hy zo wel in 'l groot als in het klein zich verftont; gelyk in veele aenzienlyke Huizen te Amflerdam , dté met zyne gefchilderde Zalen, Zolderftukkefl en andere Kunftfieraden , pronken, noch te zien is, en waer door zyne Kunftfaem tot in het Mentfifche Hof overvloog. Des kreeg hy voor den Keurvorft van Ments in de jaren 1716 en 1717 twee Stukken van eenen groo* ten omflag te fchilderen. Het eene vertoon- de Al ex ander den Grooten op zyn fterf* bed, omringt van zyne Bevelhebbers en gan- fchen Hofftoet. Het ander is de Bruiloft van Thetis en Pelius. Deze Stukken zyn vol gewoel van Beelden
en Bywerk, en voldeeden den Keurvorft der* maten, dat Elliger, boven den bedongen prvs, met een aenzienlyk gefchenk vereert, en
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 245
en tot Hoffchilder van den Keurvorft verko-
ren wiert; doch het laetfte wees hy beleefde- 'yk van de hant; vermits zyne neiging mee? tot eene ruime eige vryheit, als tot het be- Paelde en flaeffche Hofleven, overhelde. In 2ytien beften tyt had hy altoos veel te doen ^t fchilderen , ook wiert hy , om zynen Muggen geeft in 't ordonneeren, zeer aenge- 2°eht om Tekeningen en Tytels voor Hifto- riale Boeken te maken ; daer hy doorgaens Zq veel werk van had, dat 'er naeulyks tyt v°or fchilderen overfchoot: want de meefte kleine Stukjes, die op zynen naem uitgaen, zyn meeft Copyen, de een na den ander, en Qoor Kunffckopers met eenen glimp van echt- st geblanket. Hy had eene yaerdige en fjxe banier van fchilderen , vzyne ordonnantien ^aeren ryk en vol Poè'tifche vindingen; doch ln zynen laetften tyt wat wild ; ook waeren zyne laetfte Schilderyen zomtyts wat paers van c°leur. Op een Stuk , dat het Banket der ^°den verbeelt, heeft de Puikdichter S. Fei- TaMa het volgend' Klinkdicht gemaekt: |
|||||||
|
O P
|
|||||||
|
as
|
|||||||
|
24<5 Nederlantsche
O P H E T
fcANKET der GODEN,
DOOR DEN HEERE
OTMAR ELLIGER,
KUNSTIG UITGEBEELT.
vernuftige E l l i g e r ! wat weêrgaêlooze prat' ■
JVat vreemde Dansrei Jlreelt met harpen, cyters, bommen ,
Dien zwerm van Fabelgoên ? Wien doet gy nitf verft ommen, Wanneer gy dus ons leid in Juno's wondr~s zael"? |
||||||||
|
Wy, door uw' geeft gedrenkt uit GanyM5
des fchael;
Wy, met u, in 't Banket dier Goden opgeklommen:
Daer blyde Hebe ons voert in Bacchüs bel'
ligdommen;
Wyftaemlen van uw" lof in zwakke dichtertad
|
||||||||
|
Wat kunftgreep, die hier brein en oogen doet vtf
wild? ren, Uff'
|
||||||||
|
Schilders en Schilderessen. 247
Leerde u de luifierzucht der Feejigenooten Jchil-
Sren, Ten roem van 't cboormuzyk, tot glorie van niif naem ? t^ie, zohy Flora's lonk voor Pallas wenk
mogt hezen,
Zou hier in Zephyrs drom zich zelven niet verliezen ?
Dies volgen ine uw Minerve, op't juichen van uw 'Faem.
Gedicht in 'tjaer 1718,en S. FeitamAc
Verbetert in'tjaer 1750.
Een overtuigent bewys, dat hy by Luiden
Van kennis en aenzien geëert, en zyn Kunft geacht was: maer door zynen ftuurfen kop en °ngefchikte manier van leven verwaerloosde hy alles , en raekte op 't laetft met al zyn Rmiftvermogen geheel in verachtinge. Daer ^y in tegendeel, zohy zyn gunftige Fortuin, ter regter plaetfe, by het hair had gegrepen, en de ryzende Zon van zyn geluk op het reg- te fpoor had gevolgt, zou hy een der geluk- kigfte Kunflfchilders van zynen tyt geweeft 2yn.
Q.4 Hy
|
||||
|
&£g Nederlantsche
Hy eindigde zynen levensloop in eenen
flechten ftaet, out 66 jaren, op den 24 van flagt- maenc des jaers 1732. Zo ziet men veeltyts, dat Fortuin
Jen hen, die Jlaven, floven, wroet at, Zich kael vertoont van achterkruin. Mier hen, die met ondanWre voeten Haer gaven ah verfchoppen , ten Bederve en tot hun eigefchade, Met haer e gunjle ah naloopt, en Ten Troon verheft van haer genade, • De Schilderperfonaedje , die tans ons Kunfti
toneel ftofferen zal, is HERMAN HEN- 8 T E N B U R G H, van der jeugt af een zelt- zaem voorbeelt van naerftigheit en iever in d<? Kunft. Hy is geboren te Hoorn, in Noorthollant, den 9 van wynmaent des jaers i66j , en heeft de eerfle beginfelen der Kunfte zonder eenig onderwys geleert; oeffenende zich dagelyks naer Printen en andere voorwerpen. Zyne blakende Kunftliefde dreef hem meetf
tot het tekenen met waterverwen ; de voor- beelden , die hy hier toe verkoos , waeren Tekeningen , met allerlei Vogels en Lant- fchappen, van Pieter Hqlstein, een vit-
|
||||
|
ScHILEfERS EN SCHILDERESSEN. 249
uitmunter in dat gedeelte van de Kunft, en
Van wien hy al, wat hy machtig kon worden,
Opzocht en natekende, niet zo veel geeft en
°vereenkomft, dat 'er zich ieder over ver-^
Wonderde, en zyne Ouders deet befluiten om
^m, in den jare [6^3, te hefteden by Jo-.
jannes Bronkhorst, ook te Hoorn
Woonachtig, en dezelve, daer Hoïïbrakem
van fpreekt in zyn derde I>eel, pag. 242,
als
een Overvlieger in het fchilderen van al-
'eriei Vogels roet waterverf; wiens gefchil-
^erde Tekeningen tans van de Liefhebbers ^t trek gezocht en duur betaelt worden, ja Wel viermael zo veel gelden, als hy 'er in zyn teeftyt van kon maken , en om die reden het rafleibakken, dat zyn eigentlyk beroep was, tot zynen flerfdag heeft aen de ham gehou- den ; welk beroep , als de zekerfte inkomft yoorzyn tydelyk beftaen, onze Hensten- B u R g h , ook tot zyne doot, te dier Stede heeft Waargenomen: waer uit denkelyk is, dat zyr ^£ Ouders,met een dubbelt oogmerk,hem by ^Ronkhorst hebben gedaen; hooftzake- ]yk miffchien, om het Pafteibakken te leer r"n, en de Kunft, als een nutte byzaek, uit klote liefhebberye voort te zetten. Onder het beftier en opzicht yan dien Mee- Q_ 5 fter |
||||
|
2.$o Nederlantsche
fter was hy in zyn rechte Element, hebben-
de, doorzyn geeftryk vernuft, vuurige kunft' drift en voorbeeldelyke naerftigheit, Bron*' horst niet alleen ruftig nageftreeft, m*ei zelf voorbygevlogen in het fchilderen m^ waterverf van fraeie Vogels en Lantfchap' pen: want zyne behandeling omtrent de ver- wen is niet'alleen ruim zo zuiver en gXoéë^ van coleur, als die van zynen Meefter, rhaef de natuurlyke beweeging zyner Vogels z° eigentlyk , naer elks aert en eigenfchappeP' dat hy hem hier in ver overtroffen heeft. In deze Kunftöeffening dus ver gevordeft
zynde, zocht hy , in 'c jaer 1695, andefe voorwerpen der Natuur ter nabootfende W fpiegelinge van zyn werkzaem Kunftverrnö' gen , en ondernam het fchilderen van Bloe' men en Fruitgewaflèn: waer in hy zo gein*' kig flaegde, dat hem in deze Kunflftudie nocfl niemant overmeeftert heeft. Ter bereiking6 van zyn oogmerk in dezen, zocht hy de fchoo0' fte verwen, die hy machtig kon werden, a)!e middelen aenwendende om dezelve tot water' verwen bequaem te maken, en in de vo°x' werpen dun en klaer te vertonen , ja me0 zegt, dat hy hier een Kunftgeheim , by afl' dere Kunftfchilders met waterverf onbekent'
roe
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 251
toe uitgevonden had; dit is ten minften zeker,
^at hy zig een manier heeft weeten eigen te ^ken , die zo zuiver, helder en fterk, van c°leur is, dat ze in veele opzichten tegen oli- Verf kan proef houden. Hy fchilderde zyne waterverwen veel op
ï^rkement en zwaer kardoespapier, en teken- ^ de Bloem- en Fruitftukjes tegen bruine bonden; het bywerk is meeft Vogeltjes, Ka- t*eHetjes, Torren, Hagediffen en Slangetjes; ^e hy zo natuurlyk wift te plaetfen en te fchil- ^eren, dat zyne Kunfttafereelen, door hunne ^Unftryke natuurlykheit, den geeft der aen- 3chouwers in eene verrukkende bedrieglyk- •teit als wegfleepten. Echter zat hy met al zyn Kunftwerk in zy-
116 Geboorteftadt als in een doofpot, daer W zelden eenig Liefhebber van belang ^am zien, en dus vergaderde hy (eeven als ^ne met hem in alles lotgemeene Meeller) 6ene groote menigte Tekeningen. Het ge- Va'wilde, dat Mattheus Terwesten, ^eroemt Hiftörifchilder, in het begin dezer eeu\ve, voor den Heer va*i Oosthuizen, te Hoorn woonachtig , een groot Werk fchil- ^erde, en by die gelegenheit'onzen Kunfte- llaer bezocht; hebbende my menigmael be- tuigt , |
||||
|
252 Nederiantsche
tuigt, dat hy nooit met meer verwondering i*
aengedaen geweeft, als over HenstenburgH en defzelfs edel Kunftwerk; niet kunnende denken, daer ter Stede zulk eenen Puikfchilder in waterverwen te vinden; en befchouwende, gedurende zyn verblyf te Hoorn , al zyne Kunflwerken, zeide hy telkens tot hem: Maef Man is 't mogeJyk! ik heb uwen mem nooit horen noemen; zo onhehnt is uw edel Kunftvermogeh, fchoon het de achting der geheele hmfllievende JV&. relt verdient; ook deet hy hem, zo veel in zyn vermogen was , by voornaeme Liefhebbers kenbaer worden , waer door hy noch al eeni- ge van zyne Kunflwerken verkocht. Voorts raekte hy bekent onder de Engel-
fchen, die 'er veele naer Engelant namen, ook by de Nederlantfche Liefhebbers, die zyn Kunfl nu met yver opzoeken; inzonderheit was 'ef de Heer Pieter van den Branden, te Middelburg, (een geacht Liefhebber in zyn le- ven) zeer op verflingert; by wiens Erfgena^ men noch een aenzienlyk getal Bloem- Fruit- en andere Stukjes, alle om het kunftigfte uit- gevoert, te vinden zyn. Te Hoorn zyn, ten huize van wylen den Heere van Bever- wyk, twaelf Stukken, waer onder acht der kapitaelfte, die hy ooit gemaekt heeft, van hem
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 253
hem te zien. Hy is tot aen het einde zyner
dagen even naerftig geweeft, immer voort- rokken de , om zyne Kunfl meer en meer te v°ltooiè'n ; ook was hy eenige jaren voor zy- ne doot al heel zwak van lichaerrt, hebbende, door veel zittens en infpanning van gedach- ten, zyne levensgeeften dermaten uitgeput, ^at de doot een einde van alle zyne bezighe- den maekte , op den 30 van wynmaent des jaers 1726. Zyn beroep als Pafteibakker heeft hy ,als de
Zekerlte brootwinning, altyt aengehouden,en a^n zynen Zoon A n t o n 1 HensteKburgh Nagelaten; die zynen huitenberoepstyt ookaen ue Kunfl befteet heeft, en reets ver gevordert is, ook noch een uitmuntent Stuk van zyneri Vader bezit, dat in kracht en gloeiëntheit van 1 coleur alles overtreft. In het Stamboek van JufFrou Kosrten-
Hok, tans in bezit van den Heer Pi et er * e s t a s de jonge, berufl mede eene Tekening ei1 het Portret van onzen Runftenaer, pron- kende, door den Puikdichter Feitama, mee ^t volgende Byfchvift: |
|||||
|
O P
|
|||||
|
354 Nederlantsche
OP DE AFBEELDING
VAN DEN HEERE
HERMAN HENSTENBURGH;
Door den Heere N. Verkolje kunftig
geteekent in het Stamboek van Mejuff.
Joanna Koer ten, overleden *
Echtgenoote van den Heere
Ad ria en Blok.
JZeri Z E u X i s, die 't papier hervormende in U'
freelen,
Een Kanaan vertoont in Ooft en eêl Gebloemt'i Befchouwt ge in H e n s t e n b u r g h , wiens werk in alle deelen,
Door kunftig Pluimgedierte op 't hoogjl zy? Meefier roemt.
Die Fenix doet, door 't puik der fchoonjle kunfig*' fchenken ,
Ons, fzyner eeuwige eere, aen Koerte^S Kunfi gedenken.
In den jare 1720. S. FeitaM^
Noch moet ik tot 's Mans lof aentekenen
dat ik weinig tyt geleden, by openbaere Ver" kopin£e
|
|||
|
Schilders en Schilderessen. 255
k°pinge te Amfierdam, honden - vyf gulden
v°or eene Tekening met waterverf heb zien k^aelen: fchoon 'er maer drie Perfikken en e^ne bofch Druiven zich op vertoonden; zy Geruft tans onder de heerlyke verzamelinge <kr Heeren Bisschop te Rotterdam. Voorts *let men weinig Kabinetten van Papierkunft, °f men vint'er die van Henstenbürgh: ^ant nu is alles van hem graeg gewild, en ^ord met drift gezocht. Het is waerlyk met veele Kunftenaers, als
*let fpreekwoort zegt: Bakt my een koekje als ik °°ot ben. Had hy zelf geen Pafteiën kunnen kakken voor de levenden, hy zou met al zyn zich wel onder de doden hebben moe- ten wenfchen, om datze hem naeulyks levens- °nderhout verfchafte. Om met den Heere Feitama, door een
Jflein ftaeltje van onze geringe bequaemheit 111 de Dichtkunfl, (die rykbegaefde Tweeling- 2ufter der edele Schilderkunfte) 's Mans roem- ^aerde gedachtenhTe te helpen vereeuwigen, buiten wy zyn Levens- en Kunilverhael met Qlt: Vaersje: Natuur, die, door'''t Heelal verfpreit,
tien glans van haere Majejieit Meeft
|
||||
|
256 Nedehlantsc^
Meefi in 't vernuft der Stervelingen
Vertoont, door wetenfchap en kunfty Deet Henstenburgh, uit hut'regunft> Met glori naef de Kunftkroon dingen 5 Daer Griek „: Romein en Batavier $ Daer P a l l a s befte Kunftfcholier , JNiet als met haère hulp naer taelde. Wien dus Natuur tot Leermeejl'res Te beurt valt, kan Apelles Les Ontbeeren, hoe verrukt hy moeide. Men eer met dubb'le glori dan, ê Henstenburg! o groote Man! Uw Kunjliverk; dat, het lot ontheven Der Jierflykheit, met 's Lichdems ftof Nooit zal vergaen, moer, ryk van lof, ■ Den roefi der eeuwen overleven. ELIAS VAN NYMEGEN,- geboren
te Nymegen in den jare 1667.- Zyn Vader Herbertus van Nymegen had vyf Zo- nen , en werd door een ontydige doot weg- gerukt, toen onze Eli as pas 12 jaren out was j tot groot verlies van zyn huisgezin? doch dit verlies werd eenigzints vergoet door den outften Broeder, die door de KunftlelTen van Fermanton en Rut van L an ge- ve lt, twee brave Meefters, den een in Bloe- men-, |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 25?
toen-, en den ander in Portret- en Lantfchap-
fchilderen, reets ver gevordert was, en zyne twee jonger Broeders, Elias en Tobias, °nder zyn onderwys en befcherming nam; toaer het heilzaem nut van dit pryslyk voorne- toen was van korten duur, vermits zyn levens- ]amp wierd uitgeblufcht in het prilfte zyner Jaren. Dit tweede verlies was al zo frnerte- *yk voor Elias en zynen Broeder , als het eerfte; doch: Geen ongeluk, hoe 't nypt en knelt,
Of 't is noch met geluk verzelt. pus was het hier ook: want de Broeder, die
in ouderdom den overledene onmiddeiyk volgde, had ondertiuTchen, als hebbende wel het meefl van zynen outflen Broeder geleert, 2ieh in zyn Vaders winkel geflek, nam alles ^aer wat van Kunftwerk voorviel, zorgde v°or het huishouden, zette deze twee jonger ■öroeders wakker voort in het tekenen en fchil- ^eren, en zond hen overal naer toe,daer bui- tei* de Stadt te fchilderen viel: als by den Ba- rctl van Wachtendonk, inhetLant van Kleeft en in Overyffil, by den Heer van I t- ^erson; daer zy verfcheide Plafonds, met L Deel R Bloe- |
||||||
|
258 Nederlantsche
Bloemen, Basrelieven en andere Ornamenten
verfiert, fchilderden, tot groot genoegen van die Heeren. In hetjaer 1694. wierden zy ontboden aen
het Hof van Frieslant, te Leeuwaerden, om he Kabinet der Princeffe van Oranje te befchüde' ren. Hier trokken zy luftig en ruftig r&et toe, tyden met iever aen 't werk, en volvoer' den het, tot groot genoegen van die Vorftifl' Van dezen lofFelyken Schildertocht quamen zy met eer en eene rykgeflo fleerde goutbeitfs (de vergulde bruit, daer 't al om danft,) te rug. öez.: klinkende Goden ftaken hunnen kunftijver eerrn braven riem onder't hart> om op di ?n zelverr voe: voort te gaen; inzon* d?rli.-it onzen Elias, die, voorzien van <$e' z goude wieken, ondernam om op dezelve eens naer Hoïïant over te dry ven : Want denkende aen defpreuk: Geen Sant
Verheven in zyn eigen Lant. Zocht hy in Hollants Luftpriëel De goutmyn van zyn Kunjlpenfeel. En quam te Rotterdam, daer hy eenige Stuk-
ken fchilderde, terwyl zyn Broeder Tobia* troude, en ttDuJJeldorp by den Keurvorft ]°' ïïaN
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 259
ft a n Willem aen 't werk raekte. Na das
0tl2e naerflige Schilder zich eenigen tyt te Rotterdam had bezig gehouden, wierd hy by den "«ron Wachtendonk, in het Lant van etf, geroepen, om eenige Zolderflukken te fchilderen; die hy met Beelden, Bloemen en ornamenten, opfierde , en tot groot genoe- &en van den Baron vervaerdigde. Daer van ^aen vertrok hy weder naer Hollant, en werd v^n eenen Oom, die te Leiden woonde, ver- acht om te fchilderen, in het huis van den Heere van derMark, een Perfpeétief van ^bouwen: Want daer was niets in de Kunfl, °f Eli as wifl 'er af, en was 'er bequaem toe. Dit flag van Kunflenaers is van het on- gelukkigfte niet in deze eeuwe, gelyk 's Mans Kunilbedryf zal uitwyzen: want door dit al- gemeen Kunitvermogen wierd hy bekent by ^e Burgemeefters Ruisch en df Bie; v°or wien hy verfcheide Zolderflukken, ver- Iert met allerlei voorwerpen, fchilderde, en veel vrientfchap van die Heeren genoot. Van ^aer toog hy naer Rotterdam, om eenen Broe- ei\ die daer woonde, te bezoeken. Hier
^erd hy verzocht om op de Koets van den Urgemeefler Elzevier eenige Bloemen en
aQdere byfieraden te maelehj en dit klein be-
R 2 ginfel
|
||||
|
2ÓO NEDERLANTSCHE
|
|||||
|
ginfel is de grontflag van zyne voorfpoedige
Kunftfortuin aldaer geweefl: want hier door werd hy bekent by de Heeren van NiE" velt, Schoonhoven en anderen; die hem met fchilderen van Zolderftukken en an- dere Kunfttafereelen de handen vol werks ga- ven. Noch maelde hy voor den Burgemeefter
Ysbrant een Plafond, in de Zykamer v^n zyn Huis, en befchilderde dat vertrek voorts in 't ront met Hiftoriën en Ornamenten; z° dat hy hier alles vond, wat hy, tot voortzet- ting van zyn kunft en voordeel van zyn beurs, van den Hemel kon wenfchen, en dus eene ge- zegende aeneenfchakeling van bezigheden had- Dit gelukkig begin deet hem befluiten ofl1
zich hier neer té zetten, en naer eenebequaS' me Echt- en Bedgenote om te zien, die hy a' mee na wenfch vond in de perfoon van eene brave en fatzoenlyke Koopmansdochter; doöf welk Huwelyk hy noch al meer gezegent, el1 by de Voornaemfle Luiden van de Stadt t>£' kent en gezien wierd. Onder dezelven wak- ren geen der minften: de Ontfanger PaeT& de Heer Nikolaes Antoni Flink e° de Ridder van der Werp, die hem aHe drie tot gunflige MecenaJJen ftrekten; en, ve_r' |
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 261
^its zy uitgelezen Kenners en Liefhebbers der
Kunfte, en Bezitters van uitgelezen Kunftka- "inetten waeren, door welke zy, onder de ^Unftminnaers bekent en geëert zynde, veel gelegenheit hadden om onzen Kunftenaer eens- taps op den kruiwagen van zyn geluk te zet- ten, drongen zy hem overal in. Dus quam ^ern het werk van alle kanten toevloeien. Intüjjchen zwoegde hy ook wakker
In 't ploegen van zyn Huw lyks-Akker, En zag al mei dat vrucbtbaer werk Der duijlernijje mild belonen Met brave Dochteren en Zonen; Enmaeide, daerhy, kloek en Jierk , En volgens Wet en plicht, voorfpoedig Gezaeit had, ryk en overvloedig. "VVaer van hy naderhant de heilzame vruch-
5tetl fmaekte: want zyn Zoon Dionys, met
er tyt bequaem geworden zynde, bood hem,
j*evens zynen Neef Sanders, aengehuwde
f°on van zynen Broeder Tobias en Leer-
ln§ van onzen Kunftenaer , wakker de be-
ulPzame hant in den overvloetvanzynKunft-
erk; en geen wonder, dat Sanders zy-
ei1 Oom zo trouhartig ten dienft flont: want
R 3 hy
|
||||
|
i6& Nederlantsche
hy beminde zyne Dochter, en verzocht haer,
op het voorbeelt van Jacob , na eenen zes- jarigen dienfl;, ten huwelyk; welk verzoek hem ook, zonder eenig bedrog of dubbelzinnigheid toegeflaen werd. Met deze twee getrouw^ noothulpen heeft hy eene menigte Plafonds, Zalen en Kamers, met Schilderyen geftof- feert, verbeeldende Hifloriën , Zinnebeel- den, Basrelieven, Bloemen, Lantfchappen, Ornamenten en wat meer tot luifter van aen- zienlyke Huizen {trekken kan; waer van de proeven te zien zyn by de Heeren Daniël en JacobNoorthey,Sinserf,Prins, Schepers, van Bellen en Petit; wo- nende meelt op 't Haringvliet. Insgelyks by Mevrouwe de Weduwe Ram ons onder de Boompjes, en veel andere meer in Rotterdam- Daer benevens had hy altoos veel Leerlingen en noch drie Knechts , die de Ornamenten fchilderden , zo op Koetzen als in Huizen- Met dit werk bemoeide hy zich anders niet» als de ordonnantie en tekening te maken, en fcherp toe te zien, dat elk zyn beft deet en wel volgde, 't geen hy voor zich had. "Voorts was hy oplettent in alles, had deze
befliering zo fix, dat 'er niets aen haperde? en won door zyne onvermoeide naerftighe1^ veel
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 263-
Veel geit. Heden, terwyl ik die fchryve, is 0lize Kunftenaer 81 jaren out, en geniet voor ^e hoge jaren al wat wenfchelyk is; gezont- heit, vergenoeginge en rufte. Hy ziet zyne ^onen (wien hy al zedert eenigen tyt alles heeft overgegeven ) met overvloet van bezig- keit in de Kunfl gêzegent. Zo morden Deugt en kloek Beleit,
En onvermoeide Naerfiigheit, Als 't nagras van een fpaden regen , Als druppels op het heilzaem kruit, Als daeww, die bol en knop ontjluit 3 Befproeit van 's Hemels walden Zegen. Zofmaekt men op het leerzaem fpoor Der nyv're Mier, in 't zorgen voor Den gryzen mint et van zyn leven, De vruchten van zyn aertsgewoel, Met hifi en rufi, en treft het doel: Daer duizend" te vergeefs na Jireeven. Het Afbeeltfel van dezen Kunftenaer, be-
nevens zynen Zoon Dionys van Nïme- gen en Gekard Sanders, zal men zien °P één blad in 't tweede Deel. De menig- vuldige verandering en verfchikking, die ik heb moeten doen in 't Plaetwerk, door de na- R 4 latig- |
||||
|
2ó"4 Nederlantsche
latigheit van eenige myner Kunftgenoten, die
my veel beloofden omtrent het toezenden van eenige Portretten, en het niet naquamen, zyn' hier oorzaek van ; het geen ik hoop de Lief- hebbers ten beften zullen nemen ; daer by komt het noch al wel, dat Vader, Zoon en aengehuwde Zoon, byeen zyn gevoegt, en deze wanorde eenigzins verfchoonlyk maekt. Hier mede belluiten wj zyn Levens- én Kunftverhael, en wenfchen hem noch zo vee- lejaren, ais de Voorzienigheit over hem be- floten heeft, geluk en heil. In 't voorbygaen moet ik noch zeggen, dat zyne jongfte Doch- ter Barb er a. al meê eenen goeden voort- gang in de Kunft gedaen had, met het fchil- deren van fraeie Bloemen, waer van de proe- ven ten haeren huize te zien zyn: maer me& haer trouwen , kinderen krygen en andere huwelyks- en huiflelyke bezigheden , is dac Kunftvuur uitgedooft. Zyne Zonen zulle*1 wy op hun tytbeurt ten toneele voeren, en tans eenen Kunftenaer van eene ganfch ande- re gea'ertheit enlevenswyze doen verfchynen» ik meen KASPARES PETRO VERBRüG-
GEN, geboren te. Antwerpen in 't jaer 1668-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen- 2(55*
Wie zyn Leermeefter is geweeft, weet ik niet ?
ïïiaer wel, dat hy de Kunft in zyn Geboorte- ftadt, met roem en voordeel, heeft geöef- fent. Toen ik in den jare 1722 te Antwerpen was, en al het merkwaerdigfte in Kerken, Ka- binetten en op de Schilderkamer, ging bezig- den , vond ik op de Kamer een Bloemftuk van zyne Kunft, dat fraei gefchildert en- fix gepenfeelt was. Dit Stuk had hy de Broeder- schap vereert, toen hy Deken van de Kamer Xvierd. Deze waerdigheit is daer al heel aen- ?ien]yk en teffens profytelyk: want die Ka- ^er is met verfcheide Hantveften en Voor- achten begiftigt; onder anderen met 12 Vry- brieven, van welkers oirfprong, nut en ge- bruik, Houbrak-en omftandig fpreekt in zyn eerfte Deel op pag. 246; tot ons oog- merk voegen wy hier by, dat zo lang de Har- tog van Beyeren te Antwerpen was, de Kunft groeide en bloeide; maer toen hy de Neder' hinden aen Vrankryk overgaf, raekte zy aen 't ^uynen, en onderging, met deze verandering, een ongelukkig lot, tot nadeel van al de daer zynde Kunftenaren. Dit was, volgens het v°orgeven van onzen Verbrugge, dere- "en, dat hy naer Hollant quam afzakken, •^oeh andere geven de oorzaek van dezen R 5 tocht |
||||
|
266 Nederlantsche
tocht heel anders op, te weten: onze Schil-
der had by zekere Juffrou zo natuurlyk en nadrukkelyk den minnaer gefpeelt, dat zy be- zwangert raekte , hy , zyn dartel vuur ge- blufcht en zynen kift geboet hebbende, was onwillig haer te trouwen: maer zyn Biegtvaêr wilt hem door eene aerdige vond, die hy, met overleg der gebezigde Maegt, dus loos had beftoken, behendig in het huwelyksnet te verftrikken, op deeze wyze: het Meysje veinsde heel krank van droef heit over haer gefchonden eer te zyn, de Pater ging als mid- delaer tufTchen beide, en wifl zyn rol zo wel te fpeelen by onzen Schilder ; met hem te doen geloven dat de beproefde Maegt waer- lyk zo krank, en buiten alle hope van herftel was, dat het een geval van geweeten was, zo hy haer ongeëert ten grave liet gaen, en dier- gelyke kunftenaryen meer ,• dat hy, door de fchynheilige traenen der geveinsdelyk zielto- gende Vryfter, en de geflepen tonge van den Joozen Paep, bewogen werd om haer te trou- wen; maer zo dra was dit onteerde Schaep nietgetrout, ofwierd hant over hant beter, tot groote fmert en geheel tegen verwachting van onzen galanten Schilder, die, om dit be- drog, den Paep wel duizentmael in de Hel» |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 267
°f ten minften in het naeft aen de Hel gren-
^nde Vagevuur, verwenfchte: want hy ^relcte ten fpot van ieder een, dat hy zich vaa deze twee doortrapte Vogels zo kunftig had «eten doeken en by de" neus leiden; vermits "eze gewaende Tortelduif zo zuiver niet was, °f daer waeren wel andere Doffers op dien til geweeft, en wel meer Reders aen dat Schip te pas gekomen. Dit kluchtfpel hebbe ik dik- werf van Brabanders zelfs, die anderzints mal- Anders gebreken en misilagen zoeken te be- lleken, zo horen verhaelen, en dat hy, om *le bsfpottinge te ontwyken, en om zich, of van deze onaengename byflaep te onttrekken, °f na dat ze miffchien kort na dien tyt geftor- ven was, het geen ik niet zeker weet, naer Hol- bnt was vertrokken. Doch hoe het hier mede Stegen zy, is ons om 't even. Hy zette zich ln den Haeg ter neder , en oeffende zyne ^Unft, met roem en profyt. Dit geviel in 't ^er 170Ó, toen een gelukkiger tyt den Kun- *enaeren bejegende als tans : want de be- zemde Heer Griffier Fagel boude zyn huis 111 't Noordè'nde, waer aen onze Kunflenaer aen-. ^nts te vat quam, om het Salon en de Pla- °ids met Bloemen te verfieren (want voor die groote dingen washyuitnement bequaem, en
|
||||
|
2,68 Nederiantsche
en teffens zo vaerdig, dat het een wonder om te zien was,) het geen den Heer Griffier zo wel beviel, dat hy, volgens zynen nobelen aert en gewone mildadigheit, onzen Kunfte- naer voor zyn Kunfl rykelyk betaelde; doch zulk een gadeloos voorbeelt van weldoen en ryk vergelden vint men onder de Grooten der Aerde heel fchaers, en is waert om met gou- de letteren te pronken in 'sLants Gedenk' fchriften,zo lang onze Vryheit en Godtsdien^ duuren zullen. Voorts had hy hier eenige jaren veel te
fchilderen. De beroemde Hiftorifchilder MathetjS
Terwesten deet hem veel dienfl, en had in dien tyt veel gelegenheit om hem aen 't werk te flellen, tot het verfieren van zyn Plafonds, Kamers in 't ront, of Schoorfteen* en Deurftukken, met fraei bywerk van Bloe' men; doch met dit alles wierd onze Kaspa' res niet ryker, maer was altyt verlegen om geit; zo dat Terwesten dikwerf tegen hem pleeg te zeggen; „ Hoe is 't mogelyh „ V e r b r u g g e , dat ge altyt zo kael van beur* „ zyt; ge hebt daer en elders zo veel gewonnen " '■> maer dan gaf hy voor, dat hy, met den in- val der Franjehen in Brabant, zo veel verloren had»
|
|||
|
Schilders en Schilderessen. 269
"ad, en daer noch Luiden fchuldig was, die
betaelt moeften worden; ook kan 't wel waer geweefl: zyn, dat zyne Vrou noch leefde, die % telkens de handen moeft vullen, om niet Van haer vervolgt te worden. Als 'er dan §een werk was, en gevolglyk de geltwinning ftilftont, fchilderde Terwesten, hem ten §evalle, wel eens op doek een Vaes, of Kin- dertjes in 'tgraeu, die onze verlege Kunfle- ^er dan met Bloemen verfierde, en voor be- <lüaeme Deur- of Schoorfteenilukken langs ftraet te koop liet veilen ; het geen zomtyts ^el, zomtyts qualyk, lukte; ook wierd door ^ menigte elk verzadigt en de prys minder; gelyk met alle dingen: want overvhet baert eerfi Verzadiging, en naderhant walging en verachting; 2o flont het op 't laetft met zyn Kunfl ook §efchapen;daer by wilde Terwesten niet ^eer met hem fchilderen, of het moeft aen- befteed werk zyn ; want die was een Man, ^e met zyn Kunfl niet hoefde te kladden, ri°ch dezelve langs de deuren te doen venten; ^et een en ander maekte zulk een bres in de ^inantie van onzen Schilder , dat hy het in. ^1 Haeg niet langer kon houden, en genoot- 2aekt wierd om weer naer Antwerpen te ver- dekken , daer hy out en arm aenquam, en noch
|
||||
|
270 Nederlantsche
noch eenige van zyne goede Vrienden vondJ
onder anderen Kapitein van Breda en den Hiftorifchilder van Hal;die,toen onze Verbrugge zo kael en berooic t'hui5 quam , juift Deken van de Kamer was, eö my, toen ik te Antwerpen was, het volge flot van onzen Kunftenaers ongelukkigen le' vensloop mondeling bekent maekte, te w^e' ten: zyn Kunft was te Antwerpen al zo mi*1 getrokken als in Hollant,dus verviel hy
geheel
tot armoede; ieder een had meêlyden met
hem; in dezen elendigen toeftant geviel h&
juift , dat de Knaep- of Knechtsplaets der Ka'
mer vacant was, die hem met eenparigheic
van Hemmen wierd gegeven; doch om zyi*
fatzoen, (alszynde een braef Bloemfchilder,
en eertyts Deken van dezelve Kamer geweefw
zo veel mogelyk was , te bewaren, lieten &
Regenten dit Ampt door een ander waerfle'
men. Dus had hy noch broot in zynen ou'
den dag, fchoon hy van Heer tot Knecht vef'
vallen en nu de minfte in rang was; het geefl
anders had kunnen zyn, vermits hy kans &
bequaemheit genoeg, in zynen beften tyc'
had, om zich voor dezen laegen val te wach'
ten; want zyn vaerdigheit, in het onderfle'
men en uitvoeren van groote dingen , ^aS
ge-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 271
§etioegzaem zonder weerga, en alleen mach-
tjg om hem ryk en gelukkig te maken; maer % had zo ftille gekverquiftingen, zynde lie- Ver by zyn minder, dan by zyns gelyken; ^ant fchoon hy al zedert het jaer 1708 Lit der ttaegfche Broederfchap was geweefl:, zag men ^m nooit by zyne Medebroeders en Kunfle- ^ers , als uit hoge nootfakelykheit; by dit ^es had hy noch een Mafeurke, dat, na zyn 2eggen, zyn huishoudfter was, doch het was te gelyk een Mafeurke, daer hy by fliep:' van V/elk byflapen ook al levendige vruchtgevol- pn geweefl; zyn, die ook gek van onderhout *°ften , zo wel als zyn eigen lekker bekje. Uit dit alles kan men gemakkelyk opmaken, ^aer zyn geit bleef, hoe veel wegen het had 0ttt hem te ontfnappen, en wat hem op 't aetft tot dien val bragt. Hy is te Antwerpen °verledenin 't jaer 1720. , Het is den Menfchen uiterlyk niet aen te len, wat zy van binnen in den fchilt voe- Iei1- Hierom bedilde Momus de Goden, ^atze geen Venfter voor in de borft geplaetfl: ^den, op dat men zou kunnen zien wat in e& boezem fchuilde; vermits het aenzicht, te Ver van het harte geplaetfl:, en, als Ve r t u m- 1,018 > machtig om allerlei bedriegelyken fchyn
|
||||
|
S72 Nederlantsche
fchyn aen te nemen, tot die ontdekking niet
deugt. De volgende Schilderperfonaedje zal, Wei
zyn geveinft gedrag en bedrieglyken aert, be- veiligen , dat hy onder het getal der MeO' fchen behoort heeft, wiens boezem doorzie' tig behoorde te zyn: want op het ftuk van de geltwinninge vry beter als den voorgaen- de gevat, wift hy, door onbekende fbree' ken, het zy rechts of flinks, zyn voordeelte bejagen; en zorg te dragen, dat hy in zynet1 ouden dag leven kon. De fynman, dien '» in 't vifier hebbe, is THEODORUS VAN PEE, geboreU
te Amfterdam 1669. Zyn Onderwyzer in & Kunft was zyn Vader Justus van Pe£> een fraei Schilder in moderne Stukjes. OnZe Theodorüs was bequaem om zyne ze'üeil naer alle winden te zetten: Lukte het een niet, het ander lukte. Bus zeilde 't Schip van zyn gewin
Geduurig voort, 't zy meer of min.
Terwyl zyn uitgejireeken wezen
't Kompas was , daer 't voor wint op voer.
Zyn afgerichte tong het roer,
Dat zee en winden kon beleezen. t
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 273
. Hy fchilderde Hiftorien , Zolderftukken,
portretten en moderne Kabinetftukjes; maer z|ende , dat het op dien voet niet te breet §l«g, zette hy een Schilderywinkel op met Allerlei zoort van Schilderwerk; als Termen, Vazen en andere Tuinfieraden ; ook befchil- ^rde hy uitgehakte planken met Beelden van beiden of Knechts, gelyk men in de voor- huizen zet; handelende ondertuflchen in wat heter zoort van Kunftwaer: daer hy heel be- %aem toe was, vermits hy kon klappen als een Exter, en, als het in zyn kraem te pas ^am, niet verlegen was om 'er een leugentje °nder te mengen: het geen hy, tot eens an- ders fchade en zyn eigen profyt, niet fpaer- ^aera, maer kunftig wift op te pronken. Hy heeft my zelfs verhaelt, dat die Kunftneering 111 't begin wel ging , maer naderhant hem 0ttdernrynt wierd: want om hem tequellen, Verkochten zyne benydigaerts deze Klatkunft por minder prys, als hemde uitgehakte plan- keH koften. ' Dus wende hy het weer over eenen ande-
ïen boeg ; kopende eenige ïtaliaenfche Schil-
, ryen, die hy, zo ze geen naem hadden,
,er gemakkelyk een wift aen te plakken. In
jaer 1715 vertrok onze doortrapte Kunft-
I. Deel. S kramer,
|
||||
|
274- Nëderlantsche
kramer, met die Italiaenfche Kunftwaer , naer
Engelant, en wift dezelve aldaer met goede winft aen den man te helpen, en zich in de gunft te dringen van den Ridder Bex, toen een der aenzienlykfte Koopluiden te Londen, die ook eenige der gemelde Stukken van hein kocht, en hem een groot Zolderftuk te fchü' deren aenbefteede. Met deeze winft, en ter uitvoeringe van zyn aengenomen werk, ftak hy weer naer Hollant over , en fchilderde dat Stuk* meeft te Amjlerdam,a.£; ook kocht hy weer een goet getal Schilderyen, en onder dezelve eenige (volgens zyn voorgeven) van groote waerde> Met deze Stukken en het gefchilderde Plafon^ toog hy in 't jaer 1719, verzelt van zy ne Vrou- we en Dienftmaegt, weer naer Londen; maer zyn Vrou en Meit, die een paer platte, ftyve en ouwerwetfe Menfchen waeren, en zich naer den aert en zeden van dat Lant niet konden fchikken, noch zin hadden in de levens\vyze ■devEngelfchen, vertrokken weer naer Amftf dam, terwyl onze Kunfthandelaer (die zich naer allerlei Landaert kon voegen , te Lond^ een Gentleman , in Hollant een Amjlerdam^ was, gelyk verhaelt word van A l c i b i a d e s » die zich zo kunftig naer allerlei zeden kon fclük' ken, dat men hem in Perfiën voor eenen Perfecte*1»
te
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 275
te Sparte voor eenen Lacedemonier, zou aen-
gezien hebben,) daer bleef, en zyn Plafond, ^aerhy, na zyn zeggen, 300 ponden voor ^dongen had, afleverde. Maer ach! de dar f Ie Kunflfortuin
Wijl hem een quade part tefpeelen,
Hoe loos hy vleien kon enfireelen,
Een part, die hem byna de kruin
Aen 't mym'ren hielp, en 't hart door'maegde:
De plaets, daer hem de geltzucht plaegde.
Want het ongeluk wilde, dat de Ridder
öex in dat wonderjaer 1720 tuimelde, eer Onze van Pee ten vollen betaelt was , en dus, volgens zyn voorgeven, wel 100 pon- den aen hem te kort quam. Toen was goede raet duur, en hy op alle middelen bedacht, °m die fchade van' elders vergoet te krygen; ttiaer wat Kunftgreepen zyn 'er, daer de loos- ^eit van eenen ouden Vos niet op bedreven ls? na eenig beraet, befloot hy de volgen- de bedriegelyke rol te fpeelen, te weeten: hy Veinsde zich heel ziekelyk en quaet deegs, ging over al krukken en fteunen, dus raekte V, wegens zyn geleden verlies en katyvigen °«derdom, by ieder in beklag; onder ande- S 2 ren |
||||
|
276 Nederlantsche
ren by zekeren Heer Bor, die zin had 1*1
drie van zyne befte Stukken, maer de prys» omze in zyne bezitting te krygen, was hei** te hoog, vermits 'er onze Kunftventer 30° pint fterlings voor eifchte'; ondertuffcheft hielt hy zich, of hy zo van de Werelt zoU fcheiden, en ziende, dat hy, door zyne rra- tuurlyke veinskunft, dien Heer waerlyk deet geloven, het geen maer blote fchyn was, nam hy zyn kans waer, en ftelde hem voor om de gemelde Kunftftukken op Lyfrenten te koo- pen. Den Engelsman luifterde naer dit voor ftel, de gierigheit bedroog de wysheit, en zy wierden de koop eens voor 30 ponden's jaers, werdende alles behantveil met Notariale Ac- tens. Zo haeft was, door dit bedriegelyk lok- aes en fchoon fluiten, de Vogel niet in defl knip , of onze Fynman nam eene andere woonplaetfe aen de buitenkant der Stadt, oö* open lucht voor zyne benaeude borft te heb- ben , en wierd ftraks beter. Zo dat de Heer Bor zyne rekening ganfch verkeert maekte, en die Stukken hem by de 8000 guldens g£' koft hebben, vermits Vaêr van Pee die Lyfrenten noch 26 jaren heeft getrokken. |
|||||
|
Zwyi
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 277
Zwyg Let 1, van Paus Sixtus lift,
Die Kardinalen kon verkloeken.
Myn Scbilderpaep , myn Fynman, wijl
Een gaeuwen Engelsman te doeken.
Uw Boek heeft hem miffihien, naer wenfch,
Geleert die veitisrol na tefpeelen:
Tot nadeel van zyn Evenmenfch;
Om dat zo net, in allen de tien,
Zyn vont naer dien van Sixtus zweeft:
Jlleen verfchillen ze in de Vruchten,
Die eik 'er van genoten heeft:
JVant Sixtus won, met enkel zuchten,
De Roomfche Myterkroon. Va n P e e
Byna de kojl voor al zyn dagen;
'Zo wijten dees' doortrapte twee,
Hun voordeel HJlig te bejagen.
De ruime woonplaets, die hy kwanswys
tQt herftelling van zyne gezontheit gezocht ^ad, was aen den hoek van Hydepark, daer een groot gewoel en voorbygang van alle booten, die dagelyks van hunne Land- en ^üfthuizen uit- en in de Stadt quamen , was. ^ier had hy het weer wakker druk met fchil- ^eren van Vazen en Tuinbeelden, ook wel een Hont, die bezig is met een hachje te duiven; dien hy dan voor de deur zette om S 3 . Koop- |
||||
|
278 Nederlantsche
Kooplui te lokken. Wat gebeurt 'er ? daer
komt een groote Koetshont aenlopen, en valt met zulk een gewelt op zyn gefchilderde Ge- flachtgenoot aen, dat alles 't onderfte boven raekte, en den Aenvaller, die zich tegens de plank bezeerde, luflig aen 't fchreeuwen ging- De Heer, wiens Hont het was, liet zyn Koets ftil houden, en vroeg na den Schilder, dje niet ver te zoeken was, maer aenftonts van achter zyne Kunftfchermen te voorfchy» quam, en door dit voorval eenige van die gefchilderde Honden en Termen, tot eenen hogen prys, verkocht, gelyk hy my, en an- deren zelf verhaelt heeft: doch of het dus waerlyk gebeurt is, wil ik niet bezweeren; want het was met hem, is 't niet waer , 't U ten minfien wel verzonnen. Inzonderheit deet hy zulke vertellingen by Luiden, die hy dacht» dat niet verder zien konden , als hun neus lang was. Na dat hy dus zeven jaren te Londen had
gewoont, befloot hy om weer naer zyne Ge- boorteftadt te keeren; ten dien einde hielt fl? eene openbaere verkopingezyner Schilderyen» houdende al wat, na zyn zin , niet genoeg gelden kon , op j onder anderen een Stuk, waer in hy den A&iehandel der Zuitzee had ver'
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 279
Verbeek, welke hy mede in Hollant bracht.
Maer nu quam het hartbrekenfle tytflip van fcheiden ; want na het vertrek van Besje en de Meit, had onze Grysaert, uit noot, een Huishoudfter en Beddemaekfter, en met een °iti zyn broek op te doen, vermits hy zom- tyts geholpen moed worden, opgefpeurt. Dit beelt van Juno had by ongeluk maer
een oog , het geen echter, als dat der C y- clopen, niet midden in het voorhooft, maer op zyn rechte plaets flont. Doch dit zy hoe 't wil, hy kon het 'er mee
doen. Deze gaf hy eenen fcheitbrief met eene goede getuigeniffe voor haeren zevenjarigen dienft. Of dit met droge oogen toeging, is niet gelooffelyk , vermits zy hem fpaerzaem. en trou gedient had : het zou ook anders zo lang niet geduurt hebben: want het hooftar- tikel van zyn huishouden was, dat elk zyn ttiaeg moed fchikken naer de zyne; had hy geen luft tot eeten, moefl de refl ook op het zoinvat fpeelen, of het zou een quaet huis- houden verwekt hebben. Maer na dit alles k°n zich zyn Dido wonder wel voegen, en met haeren Meefler aen het gerecht van een Schaepshooftje fmullen, of zy aen 'sKo- nings tafel gezeten had; fchoon het tongetje S 4 noch |
||||
|
%$0 N E D E R L A N T S C II E
noch overfchoot. Doch dit alles kon de reis
naer Hollant niet ftremmen, want Besje ver- langde ook om het haere, het hoge woort moeft 'er uit: en , na malkanderen ettelyke maelen omarmt en vaerwel gewenfcht te heb- ben , vertrok Beftevaer, en quam met een flyve goutbeurs gezont en behouden te A¥ Jlerdam. Hier vond hy Besje en de Familie noch wel te pas, en ging te Maerfen wonen; een aengenaem Dorp, gelegen aen de Vecht tuflchen Utrecht en Amfterdam, en omringt van overheerlyke Buitenplaetfen, zo wel van ryke Joden als gegoede Krifienen. Hier was het weer: Boer! Boer! pas op mv Ganzen, de Vos preekt de paffie: want zich met eenen ryken Jood gemeenzaem gemaekt hebbende , ver- fchalkte hy dien, op denzelven voet, als hy Bor van de huig had gelige, met hem eeni- ge van zyne eige Schilderyen op Lyfrenten te verkopen. Dit Meefterftuk was noch groo-' ter als het voorgaende, want die een Jood kan bedriegen, moet gaeww zyn; ook twyfel ik, of de Jood voor zyn geit noch wel half zo goet be-, recht was» als den Engelsman: want zyn eige Kunfhverk was niet veel fchats waerd; maer al waer hy in die Lyfrentnegotie om dacht, was om zich zelf, niet om Besje. Hy volg- |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 281
de de fpreuk der Eigenbaetzoekers: Ik doot ,al
hot; dat ook dikwerf onderlingen twifl ver- dekte : maer daer kreunde hy zich weinig aen, en had nu tuflchen de zes- en zeven-hon- dert guldens op zyn lyf; ook quam Besje kort ^aer na te flerven, en was nu genoeg door 't graf gedekt. Zo dra zach hy zich geen alleen- heerfcher van zich zelf en zyne aertfche be- Öttinge, of Maer Jen wierd voor zynen woel- zieken geeft te klein ; des quam hy in den Üaeg, daer hy wonderen meende op te doen. Na weinig omziens vond hy in de Houtftraet een aenzienlyk quartier; hier befteede hy zich, onder veel fleunens en kreunens, voor 250 gulden, in de koft en woning, voorge- vende, dat hy weinig at en meeft water dronk; noch las hy zyne Huiswaerdinne een heel re- giller van artikelen voor , die hy , uit zorg Van iets te vergeeten , op fchrift had; doch hoe wel hy hier voor zyn geit gehandelt wierd, was hy het 'er' rafch moede , denkende voor die naeubedongen prys noch al beter, ja zelfs goetkoper, elders te recht te raeken: want in 't begin wierd hy noch al eens ten eeten Verzocht, en dat was maer fcha voorde hant, Vermits hy dan de Meit een footje diende te geven en zyn Hofpita, na zyn inhaelent be- S 5 griP> |
||||
|
282 Nederlantsche
|
|||||
|
grip, te veel profyt mee deet: maer de Vrou
heeft my naderhant verklaert, dat zy den He- mel dankte toen hy vertrok; want hy at, dat haer de traenen over de oogen rolden , had overal fmaek in, en nam van elks een goede portie. Daer van daen had hy noch wel een Logement of twee, en op 't laetft weer een eigen huishouden met een paerHuishoudfters-j want hy was voor zyn Moedersbeelt maer kon met deze'Haegfche zo wel niet over weg, als met zyne Engeïjche Dido. Hy mocht zo gaeu zyn als hy wilde , die waeren hem te loos; ook wierd hy niet veel meer ten eeten verzocht: want elk wierd hem moede, en daerhyquam, was hy een gewüTe gaft' die de Les van gierige Geraert volgde, en voor drie dagen at. Dus vlotte deze onder- neming ook niet naer wenfch, te weten: hy dacht by zyne vrienden zo twee of drie mael ter week zyn anker neer te leggen, en op die vette Akkers zo wel te grazen, dat hy de overige dagen op zyn fmeêr kon teeren. Hy overwoog dan met ernfï, wat hem eindelyk te doen ftont,- en gelyk achter het toneelfpel altyt een klucht volgt, zo ging het met zyn levensbedryf eveneens: want dien ouden tras- broek werd op zyn 7Öite. jaer van eene min- neluim
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 283
^eluim bekropen. K u p 1 d o, die nooit beter
iJi zyn fchik is, dan wanneer hy eenen ouden S ü z a n n E-boef in zyn warnet krygt, had hem gequetft. Dus zocht hy zyne wonde, door eene bequaem.e minnepleifter, (maer die met een Hoch zo wat verguit was; want de geltzucht bleef echter zyn Hartgodin, fchoon de Min- fregodt hem bezat) te heelen : derhalven liet hy zyne verliefde oogen overal weiden, zon- der echter zo fchielyk op zyn flag te kunnen komen; gemerkt eene oude Vryfler, of een bejaert Weeuwtje, die 'er noch wel uitziet en een ftuivertje heeft, niet licht zulk eenen ouden hairklover zal neemen. Ja zelfs liep hy, in zynen ouden dag, by zekere Juffrou, noch vryfter zynde , een blaeu fcheentje, fchoon hy zo verheft was als een Jongman Van 20 jaren. Eindelyk deet hy een Weeuw- tje op, die zich, op hoop van voordeel, liet bekoren; en die eige beöging had onze ver- liefde Suffer ook. Elk deet zyn kraem even fchoon voor. De Vrou zach 'er noch hups en goêlyk uit, en hy vryde zo kunftig met ^oorden, gebaerden, lonkjes en pinkoogjes, °f hy pas in 't prilfte zyner jeugt was geweeft. t>it huwelyk wierd voltrokken, en Bruit en Bruigom naer bed gedanft; alles ging wel, zo lang
|
||||
|
284 Nederlantsche
lang de Speelman op de vloer was, en van
Pee in een Zee van Venus lekkernyè'n zwom: maer zo dra die eerfte drift wat be- daerde, en elk naer het waere oogmerk van dit huwelyk , te weeten eigenbaet, begon om te zien , vonden zy zich beide bedrogen, en de eensgezintheit verkeerde in dagelyks krakkeel; ja dat zelfs zo hoog ging, dat het tot dadelykheden quam. Want van Pee zou zyne Vrouwe en dienftbaren geeft wel met hoepelftokken hebben willen vullen , en zy was daerentegen Juffrou ruimfchotel, zo als hy voorgaf, doch dit is maer half te gelo- ven : want zyne gierigheit deet hem al, wat flechtwas, tegen de Vrou uitbraken, en liet haer van geen duit meefter. Dit gaf gelegen- heit tot de volgende fchermutfeling : Op zekeren tyt bezig zynde met zyn gout-
beurs te tellen, had Mama hier de lucht niet van weg, of nam haer flag waer, bekroop hem onvoorziens, gewapent met een hant vol zants', dat zy hem al kyvende in de oogen wierp: hier door raekte hy buiten poftuur om zyne fchyven te befchermen , en terwyl hy genoeg te doen had met het zant uit zyne oogen te wryven,deet zy eene gewifle greep, die hem zo na aen 't' harte ging, of zy hem de
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 285
de ziel uit het lyf had gegrepen. Deze aar-
dige krygslift en beurzeftryt van zyne kloeke Amazone heeft hy zelf al zuchtende verhaelt, en was van zulk een hatelyk gevolg, dat on- Ze jonggetronden, om alle verdere ongeluk- ken voor te komen, op weêrzyds verzoek, gerechtelyk en met klokkegeflag, van tafel en bed gefcheiden wierden; daerenboven Wierd hy verwezen al de koften te betalen, haer noch eenige uitreikinge te doen, en alle de huifTelyke fchulden op zich te neemen. Bit was een nagel aen zyn dootkift, te meer, °m dat hy fchier nergens meer ingang had om Zynen noot te klagen; hebbende zich overal ftinkende gemaekt. Om hier noch een klein ftaeltje van te melden, fchiet my te binnen , dat hy, voor zyn laetfte Huwelyk, met myn Vrou in gefprek raekte over den zorgelozen ^ert van zyne eerfte Vrouwe, onder anderen 2eide hy : ,, Besje was een ziel van konfyt-en 55 hartje zonder zorg: want als ik 's nachts van 5s zorg nietjlapen kon, en bedacht was hoe ik den 55 volgenden dag myn intrefi zou bejagen, dan 55 Jliep zy als een roos; doch dan maekte ik haer '5 Wel eens wakker, en vroeg; Kim , hoe zullen, 55 Wy het met dit en dat Jlellen. " Maer myne ^rou, die het getalm van deze verkeerde zorg-
|
||||
|
286" Nederlantsche
zorgvuldigheit niet langer kon veelen , viel
hem hier in zyne reden, en gaf hem den vol- genden fchimpfchoot : „ Ik hoor wel, Myn „ Heer, dat u Vrouw het quaet genoeg by u ge- „ had heeft, want gy gunde dieJloof haere nacht- „ ruft, niet, en die kojle immers geen geit. " Hy voelende, dat myn Vrou over deze nadeelige vrouwepraet zich gebelgt toonde, zocht het zo wat in de befte vouw te fchikken , maer het mocht niet helpen, zyne achtinge was 'er, by haer, door geknakt. Van alles dus, behalven van Zyn hartverteerent ongenoegen, Verlaten, quam hem 't eedgefpan Van Ziekte, Doot en Graf, toevoegen Den laetfien floot. Zyn bange Ziel Kon naeulyh los van 's Lichaems banden, Terwyl de vrees haer tcgenhiel, Elk kneep hy als met yz're handen, En ieder was van hem vervaert. Maer 't Nootlot zond hem echter heenen Naer C h a r o n s boot. Zynjchim die waen MiJJchien noch om zyn geit en heenen: Te gierig om zyn Veer geit daer Ben norfjen Veerman te betaelen. Out zesmael tien en achtten jder, Zag 't lopeniï jaer hem grafwaerd daden.
Zyn
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 287
Zyn nagelaten Kunft, daer veel van zyne
eige Tafereelen onder waeren, is onlangs in den Haeg op de Kunftkamer verkocht; doch daer quam zo veel niet van als hy altyt ge- hioefthad, en met de refl zullen de Pra&i- zyns gaen ftryken: alzo zyn laetfte wil ganfch ftrydig is met zyne Huwelykfche Voorwaer- de, hebbende met de laetfte zyn Lief alles ge- ^aekt, en met de eerfte alles ontmaekt. Zyne eenige Dochter, met wien hy altyt
in onmin leefde, (een fraeie Miniatuurfchil- dereffe,) en lang voor hem overleeden, zul- len wy op haer beurt plaets geven. ADAM SILO, geboren te Amfierdam
op Kersdag des jaers 1670. In zyn jeugt leerde hy het goutdraettrekken , waer mede hy zich geneerde tot zyn 3ofte jaer, wanneer hy zich begaf aen 't fcheepsbouwen: waer toe hy aenleiding kreeg door het dagelyks om- gaen met lieden van dat hantwerk. Vervol- gens ondernam hy, door toedoen van Theo- ^orus van Pee,het fchilderen. Zyn eer- fte proef was het copiè'eren van twee levens- grote beenen na een Italiaenfch Meefter, die hy by van Pee zo gelykformig nabootfte, c'at 'er elk over verwondert was, en hem aen- rade
|
||||
|
288 Nederlantsche
rade met het fchilderen voort te gaen; he*
geen hy deet, copiëerende verfcheide
Stuk'
jes, en, door den raet van goede Vrienden»
zich voornamelyk op het Zee- en Scheep' fchilderen toeleggende, in dat deel der Kun# zo wel geflaegt is, dat hy alles, wat 'er tos behoort, meefterlyk kundig is. Kort voor het overlyden van den Zee-A^'
mirael Gr ave, heeft hy voor dien Vloot' voogd een groot Stuk gefchildert, het g^eI1 tot groot genoegen van dien wakkeren Zee' helt uitviel , en verfcheide Zeerampen vef' toonde , die hem in zyne kruistochten do<tf zwaere Zeeörkanen, als ander zin ts, zyn vt? dervaren. Voorts is onze Kunftenaer ook ervaren in verfcheide Wetenfchappen , el1 noch zeer ieverig in derzelver ftudie en oei' fening bezig , fchoon hy , volgens zyn ge' boortejaer , tans by de tagtig jaren bereid heeft, vroetende nacht en dag met het üyp£tl van allerlei Brantfpiegels, en Vergrootglazen > en derzelver zamenftelling tot kykers: da£f hy al de byörnamenten zelf toe draeit, eJl welke Kunfttuigen van de Liefhebbers toff graegte gezocht en betaelt worden; verrnif hy, zeer ervaren in de Optica, deze Kunft£Ul' gen naer de juifte regels van dat verheven ëe'
deeltC
|
||||
|
schilders en Schilderessen. 289
^elte der Natuurkunde, weet zamen te
Hy heeft ook veele Portretten in wafch ge-
b°etfeert, die by uitftek wel gelyken, en ^ hy, door eene byzondere kunftgreep, eene v'ezige coieur wift te geven, en de oogappels Vaii Albafl zo natuuflyk te flypen, en in 'ü v°orhooft te planten , dat 'er de Aenfchou- ^efs, in den eerften opflag, door verrukt en ^drogen worden» Voor zyne hoge jaren ge- niethy tans noch eene volkome gezontheit; ^le wy hem zo lang, als de Voofzienigheit *j'ne dagen rekken zal, met vergenoeging toewenfchen. FRANCOIS BEELDEMAKER,ge-
uren in 'sGravenhage 1669. Hy was de Zoon Van Johannes Beeldemaker, en heeft p beginfelen der Kunft by zyiien Vader ge* ^ert; maer, tot ryper jaren gekomen zynde, ^ekte zyn luft niet tot zyn's Vaders Kunft* Miez inge in het fchilderen van Jageryè'n, ^Wen en andere voorwerpen, maer was ge- |je!gt tot verhevener Kunftverbeeldingen. Ten 5jer* einde werd hy bedelt by den beruchten .^orifchilder Willem Doudyns, by *ei* hy zyn kunft met yver voortzette, toe *•• Deel. T hy |
||||
|
290 Nederlantsche
hy zich bequaem oordeelde , en beluft werd
Romen te gaen bezoeken: gelyk hy deet, doch was 'er niet lang, of zyn ffcuurfchen aert en eige wysheit wierd by de Bentbroederen ken- baer, die zyn gedrag ondragelyk laflig en be- fpottelyk vonden, en hem, uit dien hoofde, met den honorabelen Bentnaem van Aep doop- ten ; het geen zich dus gedroeg: Na dat de de gewone plechtigheden verricht en het fmulmael op de lippen zoude genomen wor- den , wierd 'er beraetflaegt, wat Bentnaem, zinfpelende op zyne vieze nukken, hem beft zou voegen; dit ging zo hoog, dat men in eenen hevigen woordenftryt raekte, die op het punt (lont om tot dadelykheit uit te ber- ften, en de klucht in een treurfpel te veran- deren ; maer het geluk wilde, dat, na veel hafpelens over en weer , een uit den hoop riep; hebben wy hier zo veel oneenigheit om zulk eenen Aep! zo dra was dat woort niet ge* hoort, of elk riep luitkeels Fiat Aep! daer hy op eene verfchrikkelyke wyze over ge- ftoort was, maer 't mocht niet helpen ; het woort was gegeven en moed ftant houden, met wat ernft en gewelt hy zich hier tegen verzette: want veel honden is den Haes zyn doot. Ook werd hem bediüt, zo hy niet te vreden was»
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 291
^as, zy hem met gevoelige reden zouden te
Vreden ftellen. Dus liep deze gevaerlyke ^oordenftryt noch gelukkig, zonder kamp- gevecht en bloetftorting, ten ende. In vroe- Ser tyt is 'er noch eens diergelyk gefchil ge- ^eeft, met zekeren nieuweling, die den Bent- naem van Ezel kreeg: maer die bracht ech- ter , met beloften van noch eene vette fmeer te geven, zo veel te weeg., dat zy hem toe- ftonden dien hatelyken Bentnaem, op het be- loofde fmulmael, te veranderen ; gelyk ge- fchiede: want om dat hy zo ruim had opge- difcht, en van goude fchilfers zo wel voor- den was, voegden zy 'er noch twee letter- greepen by , en gaven hem toen den Bent- naem van gouden Ezel. Maer om weer tot onzen Beeldemaker te komen. Hy bleef na dien tyt niet lang te Romen: want hy was er, na luid van zyn Bentnaem, gezien als een
■^ep in eenen Porceleinwinkel. Des quam hy ^eer naer zyne Geboorteplaetfe afzakken, zet- te zich daer ter neder, en had in den begin- 112 veel te doen met het fchilderen van Zol- "er-, Deur- en Schoorfteenftukken; inzon- "erheit inden tuffchentyt, dat Mattheus •^ERwesten naer Romen was; want daer
^as toen weinig keur, vermits de oude Mee-
T 2 fters
|
||||
|
$,gz Nederlantsche
fters meeft doot waeren. Maer toen TëR'
westen van zyne driejarige reize te rug quam, verminderde de drukte van onzen Schilder geweldig; om dat TerwesteH hem in bequaemheit te byfter overtrof. Het grootfte werk, dat ik van Be el dB-
maker weet aen te wyzen, is in 't huis, dat voor dezen is gebout door den Heer vA.i* Normandie, ftaende in de Wageftraet binnen 's Gravenhase ; in het zelve heeft hy verfcheide Zolderftukken en een Kamer in " ront gefchildert. Toen het Vuurwerk in ds Vyver, over de Utrechtfche Vrede, wierd af' geftoken, heeft hy den Tempel, die op het Theater van de Staten Generael ftont, ook ge' fchildert. Voorts was hy Lit der Haegfch* Broederfchap, maer gedroeg zich zo onbroe- derlyk, dat men gemakkelyk kon begrypen, ho5 billyk de Roomfche Bent dien fierlyken naefl1 van Aep hem gegeven had : want hy w& hier net zo gezien, als te Romen. In 't )zei 1717 ging hy buiten Rotterdam, ter plaeu3 daer zyne Vrouwe van daen was, wonen, efl is daer,hoogbejaert, geftorven, doch zyn nec' te llerfdag is my niet gebleken. Ons Vorftelyk Statenhof levert een ae»'
zienlyk getal Kunftfchilders uit, zo van ïn' boor'
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 293
boorüngen als Vreemden, die zich daer ter.
neer hebben gezet; doch niet alle even voor- spoedig ; daer zakten 'er zomtyts al weer een af j gelyk ik met de volgende zal bewyzen. JAN HENDRIK BRANDON, uit
^rankryk herkomftig , en die , waerfchynlyk °m de geloofsvervolging, zyn Vaderlant heeft verlaten , zette zich in den Haeg ter neder. ^% quam in 't Haegfche Kunftgenootfchap in den jare 1696, en was Beftierder van het •Akademie, toen ik in myn jeugt daer quam lekenen in 't jaer 1703. Hy was een braef Portretfchilder , die de Afbeeltfels van veel aenzienlyke Luiden gefchildert heeft, waer Van ik 'er verfcheide gezien hebbe, die lof Verdienden. Hy heeft de vier Prinfen ge- khildert, daer de Treveskamer mede pronkt: a!s Willem deneerflen, Prins Maurits, Wederik Henrik en Willem én Meeden ; echter -zyn dit Copyen r waer van de "rincipalen te. zien zyn in de Befognekamer Van Haer Hoog Mogende. Doch het geluk ^°et hem hier nietgunftiggenoeg, naer zynen ^i, toegelagchen hebben: want hy verplaetfte 2lch in. 't jaer 1708 naer Utrecht, daer hy tot ^et einde zyner dagen gebleven en overleden T 3 is |
||||
|
294 Nederlantsche
is in het j aer 1716. Maer het fchynt my toe,
dat hy het daer al meê niet te breet gehad heeft: want eene Dochter, die hy naliet, e" heel gebrekkelyk van Lichaem was, had na zyn doot zo veel niet, dat zy kon beftaen. Zyn Lantsman , Kunftgenoot en Mede-
vluchteling , was JAQUES P ARM AH' TI O, die ook, omtrent denzelven tyt, in den Haeg heeft gewoont, en was een fraei UW torifchilder. Waer van de bewyzen te zien zyn in de Befognekamer van de Staten Ge- nerael, beftaende in drie Zolder (lukken , in welke verbeeltis: Stantvaftigheit, Voorzich- tigheit en Sterkte; en zyn gefchildert in 't jaef 1698. Wat verder van hem geworden is, weet ik niet. Nu volgt ARNOLDUS BOONEN*
in wien Minerva, Beftierder der Kunfte» heeft willen ten toon ftellen, wat zy in de Stervelingen vermag, en tot welk een trap van eer en geluk zy dezen haeren Lieveling heeft opgebeurt,om voor de nakomelingfchap tot eene helder lichtende en veilige Kunft' baek te verflrekken. Hy is geboren te Do?' dr echt, op den 16 van wintermaent des '}%&* 1669
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 295
i6(5o,uit Arnoldüs Boonen en Eliza-
bet Gyzen, brave luiden , en beide ge- groten uit een treffelyk Geflacht, en de voor- naemfte Koopluiden van die Stadt. Van der jeugt af toonde onzen Arnol-
ï>vjs , dat 'er wat verhevens in hem itak, en iets groots van hem te wachten ftont. Na dat hy wel gevordert was in leezen en fchry- Ven, en den ouderdom van 13 jaren bereikt had, gaf hem zyn Vader eene vrye keur om een beroep te kiezen, daer zyne genegen- heit meeft toe overhelde. Zonder zich lang te bedenken, verkoor hy, uit eene aengebore Zucht, de Schilderkunft. Dus beftelde hem Zfti Vader by eenen Arnoldüs Verbüis, een Portret- en Hiftorifchilder , die ganfch onhebbelyk in zyne manier van leven en fchil- deren was, uitflekende in het verbeelden van Bordeelen, en wel zo uitbandig, dat het van geene kuifche oogen , als met verontwaerdi- ging, gezien kon worden , en niet anders dan tot verleidinge en ontftichtinge der Schil- der] eugt ftrekken kon. Maer deze onbe- fchaemde Schilderboef vertrok weinig tyts ^aer na, metter woon, naer den Haeg; daer hy zynen verachtelyken levensloop geè'indigt heeft. T4 Dus
|
||||
|
oi-Aaert "Voet.
|
||||||
|
29<S Nederlantsche
Dus werd onzen Arnoldus tot zynen
tweeden Leermeefter toegevoegt, den roem- ruchtigen Godefridus Schalken, die, wegens zyne vlezige en vleiende wyze van fchilderen, weinig zyn weerga heeft gehad. Hier zette hy zyn kunft met veel luit en yve* voort, boven alle zyne Medeleerlingen van zynen Meefter geacht; na dat hy ruim zes jaren zyn onderwys had genoten , en pas aó jaren bereikt had, gaf zyn Meefter hem zelf te kennen, dat hy nu bequaem was om zich voorts naer 't leven te oeffenen : gelyk hy deet, en van meet af aen, voor zyne jaren, gelukkige proeven van zyn edel kunftvermo' gen gaf; waer aen een Kunflkundig oog dui< delyk kon zien, dat 'er een groot Meefter van hem te wagten ftont; Zo kent men , in de dunne lucht,
Al vroeg, aen zyn verheven vlucht, Den Koning van 't gevleugelt ryk, Den jongen Adelaer; gelyk De Koning aller Dieren, gaeu, ikkent word aen zyn muil en klaeu. Die tot wat edels moet verftrekken, lal zich of vroeg of nooit ontdekken. |
|||||
|
Ge
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. £97
Gelyk de tyt ook heeft beveiligt: nadien
hy, zo wel in het maelen van Kabinetftukjes, sis Portretten, heeft uitgemunt; maer de me- nigvuldige bezigheit, die hem, van tyt tot tyt, het Portretfchilderen verfchafte, en wel het profytelykfte was, gaf aenleidinge, dat hy daer geheel toe overhelde: dit is de reden, dat men maer weinig Kabinetftukjes van hem siet.
Op zyn 25fte. jaer deet hy een reis naer
buitslant, en fchilderde te Frankfort verfchei- de Adelyke Perfonen, met zo veel genoegen, dat zulks hem beroemt maekte by Lot ha- Rius Franciscus van Schonborn, Keurvorft van Ments; die hem aen zyn Hof verzocht» daer hy zich ook naer toe begaf, en dien Vorft tweemael, eens levensgrootte ten voeten uit, en eens in 't klein, portretteerde, nevens des^ zelfs Broeder , en veele Heeren van zynen Hófftoet. In alle deze Portretftukken vond de Keurvorft zo veel gevallen, dat hy onzen Puikfchilder verzocht eenige Kabinetftukjes Voor hem te fchilderen ; het geen hy deet, tot tien in getal, alle Kaerslichten; die den Vorft zo wel behaegden, dat onze Kunftenaer daer rykelyk voor beloont en met veel eer overladen wierd.
T 5 De-
|
||||
|
so8 Nederlantsche
Deze voortreffelyke Penfeelkunft maektff
hem door ganfch Duhslant zo vermaert, dat Ernst Lodewyk, Landgraef van Heffen Darmjiadt, hem op eene vriendelyke wyze aen zyn Hof verzocht te komen; het geen hy in- willigde, en dien Vorft, nevens zyne Gerna- hnne, verfcheide mae]en,zo in 't groot, als in 't klein , fchilderde; welke Stukken verzon- den wierden aen de vermaertfte Hoven van Europa. Hier bleef hy vier maenden, en wierd, geduurende dien tyt, van die Hoogvorftelyke Perfonen op het allervriendelykfte onthaelt, voor zyne Kunft rykelyk betaelt, en noch met koftbaere gefchenken begiftigt. Een moedig Kunftpaert hoeft, 't is mm,
Geenfpooren voor zyne ea"le driften: Maer echter zulke prikkels, zwaer Van gout en Vorfielyke giften VerdubVlen zynen draf, op 'tfpoor Der Kun/ie, om rufiig V00rt te lopen. Maer weinig zyn 'er, die zich door Die goudefpooren voelen nopen. Na dat Boonen dus aen verfcheide Vot-
um-Hoven zyne Kunft geöeffent, en daer benevens veele aenzienlyke Luiden gefchildert had*
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 299
Qad', vertrokhy naerzyne Geboorteplaets, Dor- hecht. Hier hielt hy zich eenigen tyt op; ^aer bevindende, dat Dor ir echts vette kleigront ^el goet is om Kunftenaeren te queeken, doch ftlet om op den duur te voeden, volgde hy ^et voorbeelt van veele zyner voorgaende ^ünftgenoten, en begaf zich inden j ar e 1696 ^aer het machtig Amfierdam ; daer hem zyne Sünftige Kunftfortuin ook vriendelyk toelach- te* want kort na zyne komfte werd hy van ^ Heeren Regenten, die toen het Spinhuis eftierden, verzocht hunne Afbeeltfels te mae- *en in een groot Stuk, alle levensgrootte, het §een hy zo loffelyk uitvoerde, en hem zo be- noemt by alle rechtfchapen Liefhebbers maak- te, dat hy hier een Iliitm van Kunftbezighe- ^en vond: niet alleen voor de aenzienlykfte Woners der Stadt, maer daer quamen wei- Jüg Vorften en Grooten deze Vorftm van ^Werelts Koopfteden zien en bezoeken, of leten zich door hem afmaelen,. gelyk het ver- lig van 's Mans Kunftbedryf zal tonen. On- ^er anderen liet zich de Kroonprins van Pruif- •*en, in'tjaer 1698 te Amfierdam zynde, door 0tlzen Kunfthelt portretteren; het welk hy, tot genoegen van dien Vorft en alle Kunft- ^Undige Liefhebbers, na wenfeh volbracht. Dit
|
||||
|
300 Nederlantschb
Dit Stuk is in koper gebracht door den
kunftigen Plaetfnyder Pieter. van Gunst, en onder de Liefhebbers van Prentkunft over- vloedig bekent. In 't jaer 1703 begaf hy zich in den huwelyken flaet, met Anna Maria MATTHEUs;een zedige en deugtryke Vrou, gefproten uit een gedacht, waer uit veel be- roemde Mannen en Hoogleeraers zyn voort- gekomen. Eenigentyt hierna verzochten hem deHee-
r,en, die 's Lants Muntte Dordr echt beftieren, om in een groot Stuk hunne Afbeeltfels te fchilderen ; het geen hy met roem volvoerde. In dit Stuk zyn de voorde Perfonen levens- grootte ten kniën toe uit, en de andere na evenredigheit verbeelt; het bevat wel 20 Per- foonsverbeeldingen; alle om het kunftigft gefchildert en geordonneert, en is in de Ver- gaderzael van de Muntheeren te zien. Voorts heeft Boonen verfcheide Burge-
meefleren van Amfterdam en hunne Familiè'n gefchildert. Ook zyn 'er in zynen tyt geen Regenten van Godtshuizen, noch Dekens en Overheden van Gildens , geweeiT; of zy zyn door zyn Kunilpenfeel afgemaelt; gelyk deze volgende lyfl (my door zynen Zone toege- zonden, op dat ik zyns Vaders leven en kunft- wer-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 301
berken na verdienfte zou boekftaven,) te ken- nen geeft. In den jare 1706 fchilderde hy de zes Heeren Regenten van 't Huiszitten- huis aen deoudeZyde. In 1709 de vier Regen- en van 't Waelen-Weeshuis. In 't jaer 1710 dien, door zyne krygskunde en dapperheit, door ganfch Europe beroemden Oorlogshelt, den Hartog wb Marlborough; die by üitilek voldaen was. In 't zelve jaer de vier Overluiden van 't Wynkuipersgilden, te zien in de Bernhardfteeg op defzelfs Gildekamer. In 1712 de Overluiden van het Wynkopers- gilde; dit Stuk bevat zes Perfonen, en is ge- pfcetft op de Gildekamer in de Koeftraet. In 't jaer 1714 vier Heeren Pvegenten van't Spin- huis en vier Regenten van 't Leprozen-Huis. ï-jió zes Overluiden van het Chirurgynsgil- de, te zien op de Nieuwemarkt; en zes Hee- ïen Regenten van 't Burgerweeshuis, aldaer te zien. In 't jaer 1717 was het voorwerp Van zyn edel Kunftpenfeel de werekberoem- de Czaer Pi eter den groot en, nevens zyne Doorluchtige Gemalinne en eenige RiiJJifche ^rinflfen van zyn Majefteits gevolg ; alle le- vensgrootte , en tot het hoogfte genoegen van dien Vorft.
Het jaer 1720 gaf al weer nieuw Kunftwerk aes
|
||||
|
302 Nederlantsche
aen de hant: want de toen regerende Heeren
Regenten van 't Huiszittenhuis , aen de oude Zyde, lieten zich andermael van onzen Kun- ftenaer portretteeren. In 't jaer 1721 bevond zich de Graef van Zolms te Amjlerdam, en Het zich insgelyks door hem afmaelen , als mede in 1723 de Baron van Plettenbïïkg- Dit zelve jaer , vruchtbaer in het aenbren- gen van doorluchtige Voorbeelden, ter oef- feninge van 's Mans gelukkig Kunftvermogen, vereerde hem met het afmaelen van onzen tans regerenden Stadchouder, den allerdoor- luchtigften Vorfl en Heere Willem, Ka- rel, Henrik, Frifo, Prins van Orangeen NqJJau, &c. &c. &c, zynde toen pas 12 ja- ren out ; het geen volkomen tot genoegen van dien jongen Vorfl uitviel, en daer de groote Dicht- en Taelkundige David vaN Hoogstraten het volgende Byfchrift op maekte: Dus leeft de brave Telg, uit Nas saus Jiatn
gefproten,
En,tot de hoop van 't Lant,gelukkig opgefchoten'. Dat, vol verlangen, de gewenfcbte vruchten wacht,
Die paffen op den roem van zyn vermaert Gejlacht. Pt
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 303
&e dapperheit <wyfi hem het fpoor der Heldetv-
daden,
En vlecht hem vafi een kroon van onverwelkFre bladen.
kit zelve jaer fchilderde hy den Biflchop van
Munfter, nu Keurvorft van Keulen, en veel §roote Heeren van 'sVorflen gevolg; ook ^erfcheide Burgemeefteren van Amflerdam. *ft het jaer 1724 fchilderde hy vier Heeren Regenten van het Amfierdamfche Spinhuis. Het jaer 1727 hielt hem al mee door een
reeks van doorluchtig Kunftwerk onledig, Zynde toen 't voorwerp van zyn vleiè'nt pen- feel de PrincefTe Douariére van Orange , de Prins Erffladthouder van Frieslant en de Prin- cefTe Dochter; welke allerdoorluchtigfte Per- fonadiè'n hy alle drie in een Stuk levensgroot- te fchilderde, en aen den Koning van Zwe- den gezonden is. In dien zelven tyt portret- teerde hy den Prins van Baden-Durlach, toen ^nftaende Bruidegom der jonge PrincefTe van ®r<inge. 1728 maelde hy de Mevrouwen Re- SentefTen van het Spinhuis, zo dat 'er vier bukken van onzen Puikfchilder in 't Spinhuis te zien zyn. Noch in 1729 vier Heeren Regenten van
'tLe-
|
||||
|
304 Nederlastschê
't Leprozenhuis voor de tweede mael. Al deze
heerlyke Kunftftukken zyn door hem om 't fchoonft gefchildert en geordonneert, en van een coloriet, kracht en zachtheit, dat een Kunftkenner aenftonts de manier van den groo- ten Schalken in dezelve ziet doorflraeleri: want onze gelukkige Boonen had de finel- tende en tefFens fixe behandeling van zynen grooten Meefter hem zo wel afgezien, dat> myns- wetens, niemant hem hier in heeft ge' ëvenaerr. Boven al de gemelde Kunfttafe* reelen heeft onze Arnoldus noch eene groote menigte Luiden van allerlei rang en' ftaet geportretteert, onder anderen heb ik van hem gezien het Portret van Johannes van Huissem, den Fenix der Bloemfchü- ders. Dit 'Portret is in allen deele overkun- ftig behandelt, en zo volmaekt in de manier van Schalken, dat ik het voor een Stuk van dien Meefter zou aengezien hebben, zo ik voor af niet geweeten had, dat het van Boonen gefchildert was, het geleek van Huissem volmaekt , en was tesen een Bloemftukje van van Huissem, Kunft om Kunft, gefchildert, en malkaer over en weer vereert. Het Bloemftukje heeft Boonen naderhant verkocht voor 300 gulden. Me"
|
||||
|
"Schilders en Schilderessen. 305
_ Men kan uit 's Mans geheelen levensloop
*len, dat hem zyne Lukgodin overal gunftig bejegent heeft, en door zyn Kunftpenfeel veel §°ude aders heeft doen opdelven; maer hy ^ad ook veel Olyfplanten, die rondom zyne tafel opgroeiden, en , naer eifch van hunnen ltaet en jaren, elk het zyne nodig hadden, en dus veel van onderhout kofleden. Hy was een deugtzaem en vriendelyk Man, die met *yne Kinderen altyt het befte voor had. Hy ^eft veel Leerlingen in de Kunil onderwar *^n, als: Q_uinkhart, Troost en van •"Yk, die alle brave Meefters zyn gewor- den t en met lof van hunnen Meefter fpree- ken. Het laetfte Portretftuk der Regenten *an de Leprozen was niet lang voltooit ge- ^eeft, toen hem de doot wegrukte. Hy is, tot groot verlies en droefheit van zyne groote familie, geftorven den 2 van wynmaent des Jaers 1729; hebbende den ouderdom van 60 'Bren noch niet volkomen bereikt. Het voV §ende Vaers is op Isaek Moucheron en °nzen Puikfchilder, onder de benaminge van ^Astor en Pollux, gemaekt." |
|||||||||
|
&
|
|||||||||
|
V
|
|||||||||
|
£ Deel
|
|||||||||
|
30Ö Nederlantsche
De Broederliefde praelt en bied elkaer de hant,
In 't Kunjlperk, elk om Jlryt, zyn Zegevaenen plant.
Ziet, hoe een K a s t o r daer zyn Pollux komt beminnen.
Dees' zyn 't niet, die J u p y n by L E D a quatn te winnen;
Neen, dit zyn Spruiten uiteenedeler gejlacht! - De Kunjlgodin M i N e r v' die heeft haer voortgt' gebracht.
Men fraiyffét hier met recht, wie dat men 't eerjt moet kroonen,
Is 't Pollux Moucheron? of is het Kaftor Boonen?
Tot blyk van Vrientfchap.
A q_ u i l i»
Dit volgende vaers is onzen Arnold , op
zyn 5pfte jaer, toegezongen door een zyner goede Vrienden; toen weinig denkende, da* zyne leeftyt zo kort zoude zyn: |
|||||
|
aëN
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 30?
|
||||||
|
AEN DEN HEERE
ARNOLDUS BOONEN,
Wanneer ik op den 16 December 1728
d'eere hadde., zyn Ed. 5ofte Verja- ren te mogen vieren. |
||||||
|
ö J|3oonen, was ik tot uw roem béquaemt
Hen Jlof voor my zo lief en aengenaem! Ik zoude, op 'tfpoor der onvermoeide Faem, Uw lof trompetten.
Maer overtuigt, dat myhe doffe liet Ontbloot is zo van kunjl als edle zwier, Zal ik, dat U bequaemer bant verfier l My palen zetten.
U<vo Kunfl,voor lang gèroemt door't gantfche Lant* &y elk geacht om zyn verheven trant, ^'fprcit zich langs hoe meer aen alle kant: Elk pryji uw gaven»
Eene eer is 't my door Ü te zyn verheelt Met d'eige trek , die in myn wezen fpeelt ^ Z° kurflig, dat daer niet in 't minjl aen fcheeltl ê Roem der braven !
^eze eer genoot ook myn beminde Vr'ou, ffyn wien ikfchonk myn ongeveinsde trou; V 2 Een
|
||||||
|
308 Nêderlantsche
Een beeït, dat ik altoos met vreugde aenfchou,
Kunjiryke Boonen!
Dit noopt my otn, op Uw Geboortcftont, Jen U myn wenfch te doen met pen en mont, Die '£ my voor lang in 't hart gefchreven vont, En U te kroonen. !
Zo Zeuxis weer verfcheen in onze tyt, Wiens roem en lof door alle d'eeuwen glyt, Hy trat met Unooit in een Schilderflryt, Gelyk te voren;
Of gy had, als Parrafius, deze eer, Dat zyne Kun/i boog voor uw Kun/i ter neer; En dat elk een, op zyn oprecht begeer' , Uw roem deet horen.
Uw yver blyve in 'tfchild'ren onvermoeit! En gy met heil en zegen milt befproeit! Zo dat uw huis van wehaert overvloeit Aen alle zyden.
Dat noch in lang de naere en bleeke doot Uw 't lyf niet drukke in 'sJerdryks koude fchoot. Noch lang moet zich uw brave Bedgenoot In Uverblyden!
Uw zevenfter van Kind'ren geeve uw vreugt, En fpieg'le zich aen uw pryswaerde deugt, Om voort te treen, in 't opgaen van hun jeugt, Op reine paden!
|
||||
|
Schilder^ en Schilderessen. 30c?
*« als de doot eens fpade uw ziel ontbint, ■Herkeve uw mem, zo lang men menfchen vint! ®an wil UGod, als een dien hy bemint, Met heil verzaden!
J. D. M.
Men ziet de Afbeelding van den Heer B o o-
^EN, getekent na een Schildery, door hem ^aer zyn eige wezen gefchildert, dat uitne- ^ent kundig behandelt is, en aen de verhe- venfte deelen der Kunft voldoet; tans be- ^ftende by zynen Zoon, die ons het zelve ten «ien einde op eene vriendelyke wyze aenboot • cloor ons geplaetft in de Plaet E. Nu zal, volgens plaets en tytbeurt, op het
Toneel verfchynen de beroemde Hiftori- Hilder, Matheus terwesten, geboren
** 'sGravenhage in den jare 1(570. Zyn Va-
der was een kunftig Dry ver en Zilverfmit; doch was lang overleden, voor dat Matheus ^equaem was, om te kennen te geven, waer 2yngeneigtheit toe overhelde; maer naeulyks ^as hy den kindertabbert ontwaffen, of zyn "roeder Aügustinus, die 21 jaren ouder V 3 was |
||||
|
g to Nederlantsche
was als onze Matheus, ontdekte zyn
zucht en trek tot de Kunft, en wakkerde daerom dat fmeulent Kunft.vu.ur, door goeds leffen en vermaningen, aen, met die heilzae- me vrucht,dat onze Terwesten een groot Meefter is geworden. Na dat hy dan gelukkig de eerfte Kunft-
gronden by zynen Broeder gelegt had, gaf hy zich aen het onderwys van Willem Doü' d.yns, en ook eenigen tyt aen dat van Da- niël Mytens, over; twee vermaerde Hu" torifchildeïs., gelyk wy in hun Levensverhael hebben aengetoont. Deze twee brave Meef- ters brachten, zo wel als de Broeder van on- zen Matheus, alles toe, wat tot bequaem- making van zynen jongen Schildergeeft eenig' zints ftrekken kon. Zo dat hy drie voornae- me Meefters in de Kunft heeft gehad: een geluk, dat weinig Leerlingen te beurt valt» daer by had hy eenen vluggen geeft, en W& piet min vaerdig van hant, en dus genoeg in ftaet om zyne Meefters de behulpzaeme haflt te bieden , wanneer zy groote Werken te fchilderen hadden. Om den Lezer een ftaekje van zyne vaer-
dige en voortvarende jeugt mede te deelefl» kan het volgende dienen. In 't jaer i689> |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 311
Wanneer Koning Willem te Londen gekroont
?-ou worden, quam die tyding in Hollant, toen de dag, tot die Koninglyke plechtigheit be- pleit, al vry na was, vermits de Poft, door tegenwint, was opgehouden. Zo dra ech- ter quam die heuchelyke tyding niet in den Skeg, of elk Collegie van 's Lants Regeerin- ge was yverig in de weer om wat te Jaeten vervaerdigen, ter gedachteniiTe en tot betui- £inge van vreugt over dien grooten dag. On- der anderen waeren myne Iieeren van de Graef- lykheits Rekenkamer geen der minfte in deze vreugdebetuiging, en hadden op het Buiten- hof, voor de Rukenvacht, een groot gevaerte keten opflaen; dit moeft befchildert worden met Zinnebeelden, toepaflelyk zinfpeelende op de Kroning. De tyt was kort, en niemant onder de jonge Schilders durfde dat groote Werk, in zulk een klein tytbeftek, onderne- men, als onze Ter we sten; die het op ?ieh nam, {leunende op zyn groote vaerdig- heit; doch hoe vaerdig en fix hy de behande- hng van het penfeel had, was 'er geen door- komen aen, of hy moeft 'er den laetflen nacht ^enknopen en tot 's anderendaegs vyf uuren na den middag doorfchilderen, eer hy gedaen had; zullende de vreugdebedryven des avonts V 4 ten |
||||
|
$Ï2 KeDERLANTSCHE
ten 7 uuren beginnen. In dien tuffehentyt
dacht Matheus zich wat te gaen fterken, met eeten en drinken, in het Koffyhuis by Düka op de Markt, en dan zich weer by de vreugdebedryven te begeven; doch zulks viel vlak tegen zyn voornemen uit: want hy viel in 't Koffyhuis, door vermoeitheit en nachtbraken, in flaep, en dat wel zo vaft en geruft, dat hy dien geheelen avont, nacht en noch een goet gedeelte van den volgenden dag, doodliep , en tot zyn groote verwonde- ring, toen hy ohtwaekte, hoorde, dat het 12 uuren op den middag was. Ik heb dit geval wat omftandig verhaelt,
«iet alleen om de vaerdigheit van onzen Kun- ftenaer te bewyzen , maer ook om tot zyn lof te doen zien , dat hy geen koren van de molen zond, maer het yzer fmeede terwyl het heer. was. Toen zyn Broeder Aügusti- kits tot Hoffchilder van den Keurvorft van Brandenburg beroepen werd, had hy noch ver- fcheide Zolderftukken onder handen , die Matheus, tot genoegen van de Aenbefte- ders, allen heeft afgemaekt. Hier door werd zyne beqüaemheit alom bekent, en hy raekte in de gunft van den ouden Heer vanSchui- lenbükg, dien grooten Gunfteiing van Ko- ning |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 313
ning Willem den derden. Voor dezen Heer heeft hy verfcheide groote Werken gefchil- dert onder anderen een groote Zael in 'c ront, waer in verheelt is een Bad van Diana' •set haere Nimfen en ander gevolg, het geen, Zo wel in 't ordonneeren als fchilderen, zo kunftig is nitgevoert, dat weinig Meefters van dien tyt hem hier in overtroffen zouden heb- ten, fchoon hy toen noch jong was. Deze Kamer is te zien op de Buitenplaets Wefikamp, gelegen aen den Losduinfchenweg, en tans toe-~ horende den jongen Heere Piel at. Van dien tyt af had hy in 't vervolg altyt zyne handen vol werks, en wierd van elk gezocht tot het fchilderen van gfoote Werken , het Zy Plafonds, of Kamers in 't ront, daer hy by uitftek bequaem toe was. Doch onder al die bezigheit bekroop hem echter de kift om Ita- Uh, en met een zyne Moeder en Broeder te Berlynte gaen bezoeken, hoewel zulks, door den over doet van werk, noch lang fleuren- de zou zyn gebleven, indien het volgende ge- Val hem zyn voornemen niet aenftonts had doen ter uitvoer brengen. Zeker Heer zond om onzen Schilder, om
' hem over eenig Kunftwerk, dat hy hem wil- de laeten maken, te fpreeken, en, na eemge y e woor- |
||||
|
314 Nederlantsche
woordenwifTeling over en weer , hem vra-
.gende, of hy al te Romen geweeft was, jnoeft hem Terwesten neen antwoorden; zo dra was dit woort niet gefproken, of hy kon zien , dat dien Heer dat gevoelen van zyn Kunftvermogen niet meer fcheen te heb- ben als te vooren , zo kan het vooroordeel den menfch beheerfchen. Van dien tyt af maekte hy dan toefle] tot zyn vertrek;zyn aenbeffcelde* Werken zo fpoedig voltooiende als mogelyk was, en die op nieuw quamen, van de bant wyzende- Ook verkocht hy eenige Tekenin- gen, zo van Akademibeelden als andere, die hy te veel had; dus eene ftyve goutbeurs by- een vergadert hebbende, vertrok hy 1696" uit den Haeg naer Berlyn; daer hy gezont en welgemoet aenquam, al zyne Vrienden in ge- wenfchten weltlant vond, en een ruim velt van. Kunftbefpiegelingen voor zich open zag? om zynen Kunftluft in het zelve te vermeien, beftaende in die fchoone Schilder-Akademie, die de Keurvorft had laeten bouwen op het voorftel van AugustinusTerwesteN, defzelfs Hoffchilder, en Broeder van onzen Matheus. Op deze Akademie was eene Tekenzael, die in 't ront bezet was met de- keurlykfte afgietfels der Roomfche Antiken; zyn- |
||||
|
Schilders en Schilderessen, gis;
de elk beek zo geftelt, dat het op zyn eigen
Voetftuk kon draeiën. In 't midden was eene welgefchikte plaets om naer 't leven te teke- nen. Al deze gemakkelyke hulpmiddelen en fchoone aenleidinge fpoorden den luft van hem zo fcherp aen, dat hy den tyt, dien hy daer was, naerftig befteede, om alles af te tekenen, wat hem in 't vervolg van nut kon Zyn, ook tekende hy yverig mee naer 't le- ven en gaf zulke doorflaende blyken van zy- ne fixe en kloeke Tekenkunft , dat de Hee- ren Profefforen hem verklaerden voor de eer- fte en bequaemfte Tekenaer van die Akade- mie; waer van zy hem eenen bezegelden ge- tuigbrief gaven. Ik heb Terwesten dik- werf horen betuigen , dat hy nooit bequae- mer gelegenheit om te ftudeeren had gezien als dit Akademie: want daer was alles, wat tot de Kunft behoorde, te leeren, en tot al- les Profefforen geftelt om de leergierigen te onderwyzen; doch hy voegde 'er ook by, dat het jammer was, zo weinig behartigers voor zulk eene fchoone gelegenheit, als zich daer bevonden. Hier zynen luft verzadigt hebben- de, vertrok hy naer Venetien, om al die heer- tyke Kunftwerken van Paulo Veronees, Titiaen, Tintoret en andere uitmun- ters
|
||||
|
«i6 Nederlantsche
ters in de Kunfl te zien, en den grooten K A R-
10 L o t h , die toen noch in wezen was, te bezoeken ,• die verricht hebbende, vertrok hy van daer naer Romen, daer hy in de laetfte week van den Carnaval aenquam, en dus het gezicht van deze vermakelykheden tweemael genoot, vermits hy den Carnaval te Vcnetiën, voor zyn vertrek, ook had gezien. Ook vond^ hy hier aenftonts een menigte Schilders van allerlei Lantaert, en daer onder zynen Broe- der Eli as. In wat toeflant hy hem aen,trof, is in 't le-
ven van Eli as genoeg gezegt. Het eerfhe werk, dat onze Matheus hier deet, was den raet van zynen Broeder Augustinus, hem, toen hy al op den poftwagen zat, mee- gegeven , in acht te nemen en te volgen; na- mentlyk, om zich aenftonts aen de Bent be- kent te maken; gelyk hy deet en ten eer- flen welkom was; wordende met een tyt en plaets beftemt om hem in te huldigen. Zo dra deze vrolyke Feefldag verfcheen, verle- digde zich elk om dien te helpen vieren , wel wetende., dat deze nieuwe Groene een vette Vogel, en in dien tyt niet karig was, om de Bentvogels rykelyk te onthaelen ; maer wat gebeurt 'er! na dat al de toeflel gereet was, en
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 317
en de vreugt beginnen zou, werd het huis
door de gerechtsdienaren der Inquifitie bezet, en het zaemgekomen gezelfchap aengezegt, zich zonder tegenfporling gevangen te geven. Zo tatert., op eenefprong, verfpert
De vreugt, door menig dorflig hert, Metongedult, verbeid! Maekftaet Op 'sWerelts vreugt en overdaet, ê Bentbroers! Babels Roofharpy Misgunt U deze kkkerny. ê Goon! wat is 't hier bang; daer pas De Schildervreugt begonnen was. Zo draeit het rat van Avontuur , En wentelt ons van 't zoet in 't zuur. ê P A L L A s! help uw' Kunfienaren Uit deze barning van gevaren. Men kan denken, hoe hartig hen dit on-
verwacht en inciviel arreft fmaekte ! de een keek den ander aen ; doch daer viel niet te- gen te doen, als gewillig Geweer en Gout- beurzen over te geven: hoewel de laetfle van de meeden heel fchrael voorzien waeren,- als 'er echter een enkelde onder was, die een du- kaet of twee zwasr woog, lachten de Hap- fchaeren
|
||||
|
JlS NeüERLANTSCHË
fchaeren der Inquifuie tegen malkanderen *
gich al verheugende met den buit. Voorts wiert ieder zyn Naem en Geloof af-
gevraegt; daer zommige, uit een verkeerde en ongegronde vrees, ten opzichte van hun Geloof niet naer waerheit in handelden; waer door zy hun zelven licht in grooter gevaer hadden kunnen wikkelen; het geen echter niet volgde. Onder anderen heete een der Bentbroeders Koning, met wien de Gryp- vogels der Inquijitie niet weinig in hun fchik waeren, zich inbeeldende , dat zy hier het Opperhooft der Bende hadden; dit alles ver- richt zynde* wierden zy alle naer het gevan- genhuis gebracht. Ik heb Terwesten dit neft dikwerf ho^
ren befchryven met de uiterfte afkeer: want het kroop weg van 't ongedierte, en was het affchuwelykfte gat van de werelt. Hier moe- ften zy den ganfchen nacht over zitten, ver- langende elk 't hart uit zyn lyf, dat de dag maer quam aenbreken. Dat hatelyk ftuk was hen gebrouwen van twee Duitfchers, die zy in het gezelfchap niet willende toelaeten , en hier over gevoelig geraekt, hen by den Kar dinael Inguifiteur als Herdopers, welke dien nacli^
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 315»
nacht eenige dingen, ftrydig met het Katbf-
lyk Geloof, zouden verrichten, hadden aerigé- klaegt. Het geen, door het misbruiken van het woort dopen , ten eerflen gelooft werd. Maer des anderen daegs gaf men den Kardi- nael te kennen , dat de Gevangenen- geea fterdopers maer Schilders waeren, alleen byeen gekomen om eenen nieuwen Bentbroeder ia te huldigen; dat de Aenbrengers, uit fpyt, om dat hen geen deel in de, vreugt vergunt Was, dit alles verüert hadden, om de Bent- broeders in't naeu te brengen; en eindelyk, dat deze Bent een overout gezelfchap van Ne- derlantfche Schilders was, al van onheugelykë tyt opgerecht, en nooit hinderlyk aen het Ka- tholyk Geloof of de Burgerlyke Wetten en Ze- den was geweeft. Zo dra de Kardinaei van de rechte waerheit der zaeke overtuigt was, Wierden zy alle kolt- en fchadeloos ontflagen, kvygende elk het zyne te rug. Ettelyke jaren te voren is 'ér ook een dier-
gelyk geval gebeurt, als in de Bruins eer- fte reizen te zien is; maer de berokkenaers van dit Huk pakten zich üit Romen ten eer* ften weg. Dit Treurfpel dus noch gelukkig geëindigt
*ynde, begon de klucht 's anderen daegs op nieuw
|
||||
|
32o NederlantsChë
nieuw hervat te worden, als volgt: zo dra dtf
Broeders vergaert zyn, en de nodige toeftel klaeris, word de Nieuweling ingebracht, en gevraegt wat zyn begeerte is; die dan op eene nedrige wyze moet antwoorden, dathy geko- men is. om de Kunft te leer en en in het gezel- fchap verzoekt aengenomen te worden ; daer dan de Veltpaep op antwoort, hem zynen nieuwen naem voorleeft, en de ganfche me- nigte , met een groot geroep van: Hoezé! het zegel aenhangt; wordende onze Matheus met den grootfchen Bentnaem van Arent ver- heerlykt; dus zyn de drie Gebroeders naer de naemen van drie Vogelen vernoemt: want Augustinus was Patrys, en Elias Pa- radysvogel gebentnaemt, die van Augusti- nus is, na gedachten , heel toepaffelyk op zynen aert geweeft: want fchoon ik hem nooit gezien heb, kan ik uit al de omftan- digheden van zyn levensgedrag wel opmaken, dat hy een zachtzinnig en goet Man is ge- weeft; ook is myn aen Matheus vertel- lingen dikmael gebleken, dat Broer de quaet- fte niet was; want als die het in zyn jeugc Zo wat verkern: had, quam hy maer met ee» half dozyn getekende Ordonnantien voor den dag, tot bewys van zyne naerftigheit, en dan |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 321
was Broer weer voldaen; doch dit overgefla-
gen. Zo haeft was deze plechtigheit niet Verricht, of het fmulfeeft begon, en elk was lullig in de weer, om, op koften van Ar ent ^ zyn keel te fraeeren, en maeg te vullen; de glazen klonken in 't ront, ieder was vrolyk en Wel te vreden. Ondertuffchen zag Arent, dat zommigen al
de hoogte begonnen weg te krygeri , en ge- Volgelyk kans had, om die Bachïïs-Helden uit den zadel te lichten, en in 't voetzant te werpen; ten dien einde liet hy twintig boka- len met wyn Lachryma Chrifii, of zo genaem- den Godendrank, brengen; een wyn zo fterk als peper , daer onze Bachüs-Kampioenen aenftonts eenen ftorm op waegden; doch in korten tyt zulk een verandering voelden , dat de meefte malkaêr met verglaesde oogen aankeeken, en zommige, in plaets van aen, onder de tafel raekten. Onder al dit plens- gewemel wiert het laet in den nacht, en die, °p zyn ftroöbeenen, noch even voort kon, raekte naer huis; blyvende het overig ge- deelte der verflagenen op het flagvelt liggen, het geen men trouwens op zulk een Hoogtyc doorgaens ziet gebeuren. Des anderen daegs Vonden de Broeders malkaêr aen Bachus L Deel X graf j
|
||||
|
«22 NEDERLANTSCffE
graf; daer de laetfte plechtigheit voltrokken,
den nieuwen Bentvogel zyn bentbrief gege- ven , en de zorge van den vorigen dag noch eens, met zoeten Albaenfchen wyn, van 't har- te gefpoelt werd; dus eindigde deze vreugt, en de Bentvogels hadden lang geheugen van deze vette fineer , terwyl Ar ent, door zyn onbekrompen onthael, lof behaelde en een verheven nagedachteniiTe naliet. Dus, zonder krimp, ah Baenderheeren,
Ah Gravekïnderen te teeren,
Was beter lot; ah voor een peji
Herdopers aengezien te worden,
En, tegen alle wet en orden,
Te zitten in een donker nefi.
Zo weet Minerv' hoer gunflelingcn,
Met trouwe noothulp, by tefpringen.
Maer om tot ernftiger zaeken te komen,
zo als Terwesten, dus gevoelig, inge- wyd was, begon hy zich naerftig te oeffenen in alles, wat het oogmerk van zyne komfte vereifchte; tekenende dagelyks naer de be- roemtfte marmere Stantbeelden der Griekfche Kunfthelden, daer de outheit zo van davert: want zynde reets voor zyn vertrek een be- quaem
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 323
*}uaem Meefter, wift hy met oordeel te kie-
2en, wat hem, ter volmakinge van zyn Kunft, het nodigde was; daer het veele aen hapert, die van huis vliegen, voor dat zy weeten wat hen te doen ftaet. Op deze wys bragt hy een jaer door, en zach geen gezelfchap als des ^Vonts; ftudeerende over dag , met onver- moeide naerftigheit, gedurig voort met teke- nen ; en fchilderde in dat ganfche jaer niet ïtieer als twee of drie Stukken, die hy aen zyn Êroêrs Vrou vereerde. Maer het onaenge- ïiaem gedrag van dezen Broeder nootzaekte hem om Romen te verlaeten , gelyk wy in het 'even van Eli as aengemerkt hebben; der- halven nam hy met een vriendelyk avontmael iffcheit van de Bentbroeders, die hem 's an- deren daegs 's morgens uitgeleideden met een Vriendelyk ochtentontbyt, en, na malkan- deren vaerwel gewenfcht te hebben, nam on- Ze Kunfthelt zyne reize op Florence, daer hy, in de GroothertoglykeGaendery, de overheerly- *e Kunft ook bezag; vervolgens op Venetïen, daer hy zich nocheenigentytophielt, om,met een verfch oog, alles op nieuw te bezichtigen; v^n daer reisde hy, door het Stiermarkje, op Reenen ; daer hy den beruchten Schoon- J4ns, Hoffchilder van Keizer Leopoldus, X 2 aen- |
||||
|
324 Nederlantsche
aentrof, die hem veel vrientfchap bewees, ifl*
zonderheit, toen hy hem te kennen gaf, dat hy van Romen quam, en een Bentbroeder was» brengende hem overal, daer de merkwaerdig' fte Kunft te zien was, en voor een Kunfte- naer wel waerdig is, om zich te Weenen eefl geruimen tyt op te houden. Na dat hy alles met aendacht befchout had, vertrok hy we- der naer Berlin; daer hy zynen Broeder en verdere vrienden in goeden welftant vond,en met blydfchap te rug ontfangen werd, inzon- derheit van zynen Broeder, die dubbelt ver- heugt en in zyn fchik was, toen hy hem al die fchoone vruchten van zynen Eunflyver en arbeit liet zien. Hier insgelyks, met het overzien van alles?
wat hem van dienft kon zyn, eenigen tyt vef' toeft hebbende, vertrok hy eindelyk naer dei1 Haeg, en quam dus van zyne reize in 't jaef 1699 behouden t'huis, begevende zich, korf na zyne aenkomft, op den 15 van oogftmaenC in het Kunftgenootfchap. Ik hebbe hem dikwerf horen zeggen, dac
hy in 't begin in twyfel ftont, of hy zich ifl den Haeg of te Amfieriam wilde neerzette!*» maer hy was geen zes dagen in den Haegëe' weeft, of hy vond zyne begunftigers, die hen1 eeni*
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 325
eenige Kamers en Zolderftukken aenbefteeden, en zo bleef hy hier, komende hem het werk van alle kanten toevloeien: want het getal van *yne Kunftwerken is ontelbaer, die hy zo hier als elders gefchildert heeft, vermits 'er in den &aeg naeulyks een aenzienlyk huis is, of het Praelt met zyne Kunftwerken; waer van ik de voornaemfte zal aenwyzen in de volgende tyft. In Noorthollant heeft hy een Salon ge- fchildert, beftaende in zes kapitale Stukken, en te zien op het heerlyk Slot Ooflhuizen. In den jare 1722 buiten Nymegen, op de Heer- fykheit Duk'enburg, een groot Salon ,met Verfcheide verbeeldingen, onder dewelken Uitblonk een Paris- Oordeel; de andere zyn: daer de fnoepluflige Jupyn, in de gedaente Van eenen Stier, E u r o p a vervoert; daer Juno de, in een Koe herfchapen, lö by Argus terbewaringe brengt; een Apollo en Da- *Ne; en een groot Zolderftuk , vol gewoel van Beelden, nevens twee Kabinetten, aen leder zyde van 't Salon één geplaetft, met harders en Harderinnen , daer ik de Beeften *ö heb gefchildert; dit is een groot Werk, ^aer aen men 's Mans vermogen in de Kunft tan zien. Te Amfierdam heeft hy voor den ^eer Boendermaker, zo inde Stadt als X 3 op |
||||
|
326 Nederlantsche
op zyn Buitenplaets aen de Vecht, een groot
Werk gemaekt. In den Haeg zyn, als reets gezegt is , Zyne Kunftwerken ontelbaer ; de Voornaemfte onder dezelve zyn ten huize van dien grooten Staetsminifter, den Heer Grif- fier Fagel, daer onze Kunfthelt een Salon met een Coupe! gefchildert, en zyn uiterfte Kun ft ver mogen aen te werk gelegt heeft; & Werk heeft hy in zynen beften tyt, in 't jaef 1706, gefchildert, tot een proefftuk van zyn kloek en zwierig penfeel , en geen wonder: want by dezen nöbelen Heer kon een Kunfte- ïiaer tyt en vlyt hefteden , om dat hy een Mecenas was, die alles rykelyk beloonde, ge- lyk ik onzen Matheus menigmael heb ho- ren getuigen. Noch in de Janfenijle - Kerk een Altaerfluk, verbeeldende de verheerly king van Christus op den Berg, en voo* den ouden Heer van den Boetseiae» een groot Salon met Harders en Harderinnen» daer ik mede eenige Honden in fchilderde; zynde de hoeken verfiert met graeuwe Beel- den, die de lyft der Coupel onderlchragenj en voorts is alles aengevult met bywerk va° fraeje ornamenten, en te zien op de Hofcifl' gel in een gedeelte van het Konings quartier? ïans bewooni door onzen Doorluchtigen Stadt- houder
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 327
houder, den HeerePrinfe van Orange en Naf-
fau. Op het Haegfche Stadthuis is een groot Zolderftuk, door hem gefchildert, te zien. Op het Koninglyk Lufthuis Honsholredyk heeft hy een fraeje trap gefchildert, verbeeldende eenige Zinnebeelden, toepaflèlyk op den Ko- ning van PruiJJen; op wiens order die trap gemaekt is , en die insgelyks een prachtig Salon daer had laeten bouwen , dat onze Kunfrenaer ook zou gefchildert hebben , en de Modellen al gemaekt had; maer de tyding van 'sKonings doot, voorvallende in 't jaer 1713 den 16 van lentemaent, verhinderde dat Werk, niet alleen tot groote fchade van Ter- •westen , maer van veele andere Kunfle- naers die ileets in dienft van dien Kunftlie- venden Koning waeren. Op de bovengemelde Luflplaets mjikamp
is noch een Salon, door Terwesten ge- fchildert, te zien geweeft, maer na de doot vanden Heere van Schuilenburg werd dezePlaets verkocht, en deszelfs voorde ge- deelte raekte in handen van den Heer Huge- Tan, na wiens doot het in bezit quam van Luiden, die den opftal floepten, enden gront tot teellant aenleiden: zo dat van al dit koft- 'baere Kunftwerk niets meer te vinden is. X 4 TER- |
||||
|
328 Nederlantsche
Terwesten is menigvuldige maelen De-
ken en Hooftman van de Haegfche Kunftfchil- ders-Broederfchap, als mede Regent en een
groot Voorftander van het Akademie geweeft; hebbende menigmaelen met een vafte en vaer- dige manier meê getekent; zyne Beelden wae- ren meefterlyk, ftout en kloek, behandelt; ook heeft,zo op de Kamer als het Akademie, zedert het jaer 1700, meeft alles op het as* punt van zyn oordeel en zinlykheit gedraeit. In het jaer 1710 vertrok hy noch eens naer
Ber-lyn, om zyne Moeder, Broeder en Vrien- den , andermael te gaen bezoeken; doch zyn verblyf aldaer was kort, vermits hy, al voor zyn vertrek, van zin was zich in den huwe- JykenStaet te begeven; zynde het voorwerp zyner liefde eene Juffrou van Rh f. enen, Weduwe van den Procureur Havius, ech- ter noch jong; met deze Juffrou voltrok hy, kort na zyne te rugkomft, zyn huwelyk, en heeft by haer geteelt vyf Kinderen , alle tans noch in leven , zynde de outfle Zoon A o- ■gustinus van den beginne tot de Kun# opgebracht, die derhalven op zyn tytbeurt zal plaets hebben in dit Werk. Onze Ma- theus is, terwy] ik dit fchryve, ruim 8° jaren out, en voor dien ouderdom noch wel- varende* |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 349
Varende. Het geen wy wenfchen, dat, op
zyn bepaelt flerfuur, agtervolgt mag werden met een gelukkig einde. KAREL BORCHART VOET, ge-
boren te Zwolle in 't jaer 1670. Hy is af-
komftig uit een alout geflacht, al in de veer- tiende eeuwe, voornamelyk in de Stadt Ipe- ren befaemt, en van daer door Hollant, Zee- lant Overyjjil en in andere Landen, verfpreit. Onze Karel heeft de Tekenkunft by zynen outften Broeder geleert. Dees' Broeder heeft Veele jaren Burgemeefter te Zwolle geweeft, en was vermaert en bekent voor een groot Liefhebber van Flora, en alle zoorten van Infeélen; zich meefttyts bezig houdende met zaeiè'n en planten, om nieuwe zeltzaemheden der Nature aen te queeken. Hier door had onze Kunftenaer aenleidinge en luft gekregen, om allerlei bloedeloze Diertjes te tekenen en. te fchilderen, en hunne wonderbaere veran- deringen op het naeukeurigft na te fpeuren, en,nevens de Planten en Bloemen,daer ze op aesden, by menigte in order te brengen, en by een te vergaeren. Dus zich onder de Kun^leflen van zynen
Broeder, eenigen tyt geöeffent hebbende, en
X 5 door-
|
||||
|
33° Nederlantsche
doorflaende blyken gevende, dat'er wat groots
van hem te wachten ftont, werd hy beftelt by eenen Schilder, die, fchoon de befte daer ter Stede, op ver na de befte niet was; doch het oogmerk was hier alleen, om onzen jongen Kunftenaer de behandeling van penfeel en verwen te keren; dat hem naer wenfch geluk- te, en niet alleen bequaemer maekte om met het fchilderen van Infeólen voort te vaeren*, maer zelf aenmoedigde om Bloemen, Fruit- gewaffen , Lantfchappen , met een woort, om alles, wat tot dat deel der Kunfte behoort, af te maelen, en tot een welftandig Tafereel ,van dien aert zamen te fchikken ; en wel met zulken goeden voortgang, dat hy, door zyn vernuft en vlyt, van dag tot dag blyken gaf, wat men van hem te wachten had. Het geen iemant zyner Vrienden aenlei-
ding gaf om zynen Meefter te vragen: „ Of „ hy niet vreesde, dat hem zyn Leerling in 't licht „ lopen, en eerlang de Kunfikroone van 't hooft „ floten zou"? " Die hem ten antwoort gaf: „ Een goet Piqueur leert zyne paerden zo •ml ach- „ teruit ah vooruit gaen. " Dit quaetwillig ant- woort onzen jongen Kunftenaer overgebrieft zynde, nam hy een befluit om zynen Meefter te veriaeten, en de volmaekte Natuur tot zy- |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 331
fee Leermeeftereffe te nemen; in welke keu-
ze hy zo gelukkig flaegde, dat hy al, voor dat hy zyne rnanbaere jaren bereikt had, on der de brave Meefters mocht geftelt worden: gelyk het vervolg zal tonen. Op zyn 19de jaer trad hy als Hoffchilder
in dienft van den Grave van Portlant, beroemt Gunfleling van Koning Willem den derden, op verdrag van eene rykelyke Jaer- Wedde, daer by onderwees hy de Jonkers en Freules van dien grooten Staetsman in de Tekenkunft. Voorts ftak hy jaerlyks met dien Grave en
zynen Hoffleep, tegen den Herfft , naer Enge- lant over, en keerde in de Lente weer te rug naer Hollant ; onthoudende zich, gedurende den Zomer, op Zorgvliet; een vermaert Lufthuis aen de Scheveningfche weg gelegen, en door de Dichtpen van den Raetpenfionaris Kat s ver- eeuwigt. Hier had onze Voet voet en toegang tot
alles , wat tot voortzetting zyner Kunfle Wenfchelyk was; ook wiert de Graef van Portlant, zyn groote Mecenas, (op het "voorbeelt van de Heeren van Beverning- en BeaumONT, de twee eerde Liefhebbers van dien tyt in het queeken van allerhande |
||||
|
332 Nederlantsche
uitheemfche gewaffen,) verflingert op deze
<2ueekkunft; waer toe hy vreemde Zaden , Planten en Heeftergewaffen, verzamelde, en in koftbaere Broeikaffen, door bequaeme Lui- den, met veel moeite en oppaffens liet aen- teelen. Het geen zo veel ingang vond, dat ^T/1^^' en' in navolging
van dien Vorfl, veele van 'sLants Grooten, m die hefhebbery ook fmaek kregen; in zó
verre, dat den Heer de Marees, op 'sKo- nings laft en koften, een menigte dier uitlant- fche Gewaffen van Ooft. en ITeJlindiën ont- bood , en op Honsbolredyk aenteelde. Waer in de Koning zo veel vermaek had,
dat zyne Majefteit deze nieuwe Queekkunft in Engelant overbragt, en op zyn overheerlyk Luftflot Hamptoncowt order gaf tot het maken van bequaeme broeikaffen. Deze liefhebbery floeg aenftonts over tot verfcheide Engeïfche Lords, en men kan met waerheit zeggen, dat de Engelfchen eerft rechtfchapen Queekkunfte- naers geworden zyn na dien tyt, en zulks van de Hollanders geleert hebben, zedert die Door- luchtige Vorft den Engelfchen Ryksftaf ge- zwaeit heeft. Al deze nieuwigheden fpoor- den de SchilderJuil van onzen Kunftenaer meer en meer aen, en verftrekten hem tQ£ voor-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 333
Voorwerpen om twaelf ftukken te fchilderen,
Verbeeldende allerlei zoon van Bloemen, Plan- ten , Vruchten en Heefters, die ieder maent Van 't jaer door Kunft, of natuurlyker wyze, Voortkomen» De achtergronden vertoonden eenige fraeje
gezichten van Zorgvliet. Deze Stukken wier- den geplaetft in een Gaendery van het Huis des Graven van Portiant, ftaende in het Haegfche Voorhout, daer de gemelde Kunft- ïafereelen noch te zien zyn. Ook zyn 'er eenige zyner Kunftftukken te zien in de Vor- ftelyke Lufthuizen Dieren, het Loo en de Oran- jezael. De nooit volprezen Koningin Ma- ria, Echt- en Kroongenote van Koning Wil- lem den derden van Grootbrittannien, was, met het befchouwen dezer uitmuntende Kunfttafe- reelen, zo voldaen , dat haere Majefteit eens op eene vriendelyke wyze aen onzen Voet Vroeg: of hy haer Hoffchilder wel wilde zyn op een jaergelt van 1800 guldens? daer onze Kunfthelt, met een blymoedig gelaet, ja op ant- woorde; doch, vermits het onverhoopt flerfge- Val dezer gadeloze Ryksvorftinne, vyaer door ganfch Engelant en dezen Staet eensklaps in die- pen rouw raekten, benyde de Zon van zyn geluk dien fchoonen opgang, en deet hem de on- beften* |
||||
|
334 Nederlantsche
beftendigheit der ondermaenfche dingen by
de proef ondervinden. Ondertuffchen bleef hy in den dienft des
Graven vanPortlant volharden, en ge" noot insgelyks de gunft van Koning Wil- lem: Op wiens kft hy een ganfch Boek te zamenftelde, met Tekeningen van allerhan- de gekurvene Diertjes en hunne Tonnetjes, nevens eene gepafte befchryvinge hunner won- derbaere veranderingen en voortteelinge. Deze Scliepfekjes had hy, met Oofiindifcbcri
inkt, zo kunflig en natuurlyk getekent, dat ze over het papier fchynen te kruypen. Boven dien zou hy,op 'sKonings koften,naer Surïnamen gereift hebben, om al de zeltzaem- heden der Natuure, die in dat werekdeel te vinden zyn, ten opzigte van Infeften en Plant- gewaffen, op het naeukeurigft af te tekenen, nevens eene befchryvinge van derzelver aert en eigenfchappen, met oogmerk, om voor zy- ne Majefleit een volledig Werk van dien aert op te maken ; waer toe onze Kunftenaer in allen opzichten de nodige bequaemheden be- zat. Maer, met de doot van dien wereltbe- foemden Vorft, wierden alle deze groote voor- nemens verydelt. En, met dien zwaren val! daer, in 't jaer 1702, ganfch Albim en Ne- dcrlant
|
|||||
|
J
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 33?'
derlant van fchudde en beefde, ondervond on-
Se Voet andermael, dat, als hy allervafl: beende te ftaen, zyne ongeftadige Kunflfor- ^in hem het meelt, deet waggelen. Dit on- §eluk ging verzelt met een ander, te weeten r Jn dat aerts Paradys Zorgvliet, ontmoete hy ^ne deugtzaeme E v a , of liever zekere Jongk- vrouwe van den Bergh, Zufter van den Heer e van Den Bergh, toenmaels Burge- 'neefter te Zwolle; die hem dermaten be- hoorde, dathyhaer, fchoon tegen genoegen ^an zynen grooten Mecenas, (die hem eene" endere Staetdame van zyn Hofgëzin had toe- gefchikt) troude. Door welk huwelyk hy in de ongenade des
Graven VAN Portlant viel, en aen zyn Hof niet meer gezien zynde, van voornemen ^as het zelve te verlaten. Doch, hoe be- ^üaem hy ook was, quam hem het neemen van dit befluit heel gevaerlyk voor ; vermits *ty by de Liefhebbers van dien tyt niet be- ^ent, en weinig van zyn Kunft in handen van ^zondere Kunftrninnaers te vinden was. Daer benevens droeg het ganfche Lant
^ch eene gevoelige geheugenis van de na- flTlerten des pas geëindigden oorlogs, en was teets in diepe verflagenheit wegens den aen- nade-
|
||||
|
336" Nederlantsche
naderenden kryg, die voorviel in 't jaer 1702 J
Waer uit van zelf het verval van kunften en we- tenfchappen volgt, en derhalven het dry ven op eigen wieken, voor onzen Kunftenaer, eene hagchelyke onderneming zou geweeft zyn» maer den Heer DEMAREEs,die altyt onzen Kar el wel gezintwas,bragt door zynevoor- fpraek zo veel te weeg, dat onze Schilder niet alleen in de gunfl des Graven van Portlan? herftelt,maer,op het verzoek en de voorbede van dien Heer en andere Grooten, met een Corn' miesplaets, XierDordrecht, begiftigt wiert. Ze- dert heeft h^ altyt in die Stadt gewoont, en zyn ampt naer behoren waergenomen; het geen zyn gedurig verblyf aldaer heeft beveiligt: want anderzints gebeurt het dat zoort van beampten niet zelden, wegens hun baetzuch- tig gedrag , der verplaetlinge onderhevig te zyn. Hier dus de bezorgde kofl hebbende, was het echter zynen aert niet zich der luie en ledige ydelheit dienftbaer te maken; i*1 tegendeel befteede hy het overfchot van zy- nen tyt naerftig en yverig aen zyne Kunft- oeffening ; inzonderheit aen het vermeerde- ren en in order brengen van het begonnen Werk der Nederlantfche Infeóten, daer hy tot den jare 1735 telkens nieuwe byvoegzels e° ver-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 337
Vergrootingen aen hechte : want het getal
dier kleene Schepfels, waer door wy de on- eindige wysheit van onzen Maker leeren ken- Hen , is byna oneindig. Doch in 't gemelde jaer overquam hem een droevig toeval, na- tïielyk eene verduiftering van zyn gezicht, in 20 ver, dat hy na dien tyt niet meer teke- nen of fchilderen kon. In 't eerft was hy over het verlies van die
heerlyke zintuigen zeer mistrooftig, maer begrypende, dat toevallen en elende natuur- lyke gevolgen zyn van de broosheit der men- fcheïyke Natuure, en dat 'er op het zwakke gebou des menfchelyken Lichaems, in 't ftof Van dien loffen zantgront geveftigt, weinig ftaet is te maken, gaf hy de reden weer plaets. Tot dat hy , eenige jaren voor zyn doot, overvallen wierd van eene beroerte; waer van hy echter in zo ver weer herflelde, dat % gezont van hart en hooft, fchoon aen de eene zyde zyns lichaems lam, noch tot zyn ?5fi:e jaer geleeft heeft; zynde in 't jaer 1745 °verleden. Hy was mede een Eunftgenoot van de Haegfcbe Broederfchap; by dewelke ^Qch een fraei Stuk, verbeeldende eenen v»eemden Vogel en eenige Gewaffen , alles cven kunftig gefchiktert, van hem te zien is, l Deel. ■ Y By
|
||||
|
33§ Neberlantsche
By zynen Zoon, een beroemt Geneesheer
te Dordrecht, en by zynen Schoonzoon, den Heer van denBerg, zyn ook noch fraeje Proefftukken van's Mans Kunft te zien, be- ftaende in Bloemen, Vruchten en allerlei fa' diaenfche Vogels, die hy overheerlyk gefchil" dert heeft, en in veele deelen voor de befte Stukken van Hondekoet er niet behoe* ven te zwigten. Ik heb PlantgewafTen vafr hem gezien, die met coleuren getekent,. eit heel kunffig en natuurlyk behandelt waeren j nevens eene naeukeurige befchryvinge vafl derzelver eigenfchappen en krachten: het zy dezelve ter heilzame Artfenyë of tot een do^ delyk Akoniet het menfchelyk Lichaem ver- flxekten. Zo oplettent was hy in deze b£' fpiegeling der Natuure. Eindelyk dient noch aengetekent, dat &
beroemde Kunftenaer ,Klaes VerkoljB' een Tytel met Beelden en Kindertjes, dic het Portret van Voet opheffen, en voort' met Byfieraden , toepaffelyk op het Werk> zeer kundig en uitvoerig getekent heeft, voO* het gemelde uitmuntent Kunftwerk der Inféc' ten; daer onzen Kunftenaer dikwerf veel g<&$ voor geboden is, doch hy heeft nooit ku°' nen befluken om liet by zyn leven af te ftaen'
J i\Ta
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 339
Na zyn doot is het door zynè Kinderen ver-
kocht , en beruft tans in 't Kabinet van den Heer Jan Snel, te Rotterdam, bene- vens noch een fraeje verzameling van allerlei uitheemfche Bloemen en PlantgewafTen, die alle met coleuren overkunflig getekent zyn. Wy hebben ons bedient van het bovenge-
melde Portret, en het zelve geplaetft in de Plaet E. Doch om een goet flot van 's Mans uitvoerig levensverhael te maken , zy den Lezer bekent, dat hy vriendelyk en beleeft van omgang met zynen evenmenfch, en op- recht van handel en wandel was. Kunjlryke Voet! die, op den voet
Zyns Broeders, leerzaem van gemoet, Zich oeffende in befpiegelingen Fan kleene wond'ren; daer Godts Macht En Wysheit ruim met zo veel kracht In doorjlraelt, als in groote dingen; Heeft, als Minerva's Boezemvrient» Een dubtfle Glorikroon verdient: Om dat hy Kun/i met Kennis paerde; Als 't Kunjlwerk van zyn geeft en bant Getuigen zal, zo lang Verfiant Rn Kunjfi by 7t Menfchdom blyft in waerde. |
|||||||
|
Y a
|
|||||||
|
ALEXAN
|
|||||||
|
340 Nederlantsche
ALEXANDER VAN GAELEN,
is geboren te Amfterdam den 28ften van gras- maent des jaers 1670. Hy is een der bequaern- fle Leerlingen geweefl van den beroemden Bataillefchilder, Johan van HuchteN- burg; by wien hy gelegenheit had, om zy- nen yverzuchtigen aert , met het copiëeren van allerlei kunflige Schilderyen, (daer zy» Meeiler ook handel in deet) dagelyks bezig te houden; tot dat hy zich bequaem oordeel- de , om de volmaekte Natuur en zyn ei^en Kunftleflen te baet te nemen. In 't jaer 1694 bekroop hem de reislufl; des vertrok hy naer Duitfchlant, en heeft aen verfcheide Duitfche Hoven, en wel meed en langil aen dat des Keurvorften van Keulen, zyne Kunfl geöef- fent, voor wien hy Batailles, Dieren, Jach- ten-en meer andere voorwerpen van dien aert, met roem en tot groot genoegen van dien Vorfl, gefchildert heeft. Na dat hy zich aen dat Hof eenen gerui-
rnen tyt opgehouden had, quam hy weer tg rug in Hollanty en flak vervolgens over nae* JLngelant; daer hy aenflonts zyne beguniii" gers aentrof, en een kapitael Stuk fchildef de, verbeeldende Koninginne Anna, gese- ten in eene Koets, befpannen met acht Paer- den,
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 341
den, en verzelt van haere Lyfwacht te paert,
Koninglyken Koffleep en verdere Statie, waer ^ede de gekroonde Hoofden van Grootbrit- t-mnien gewoon zyn naer 't Parlement te ry- den. Ook fchilderde hy te Londen voor een Ëngelfch Edelman drie Batailles, die Koning K arel deeerfte geflagen heeft tegen Krom- Wel. Deze Stukken wierden hem rykelyk betaelt: want voor het een kreeg hy tachtig, Voor een ander negentig, en voor 't overige dondert ponden flerling. Wie dees' Edel- man geweei; zy, is my onbekent; maer dit *s zeker, dat hy een der Stuarts-gezin- den , die in dit Ryk veel quaet hebben ge- brouwen, zal geweeft zyn. Noch fchilderde hy,in een groot Stuk, den
Vermaerden Veltflag, door Koning Willem kn derden, dien Dooiïuchtigen Vorft en dap- peren Oorlogshelt, aen de Rivier de Boyne gewonnen. Dit is 't al, wat my van dezen *£unftenaer ter kennifle is gekomen , wat Moeiten en navragen ik aengewent hebbe, °rn het overig gedeelte van zyn Levens- of Kunftbedryf machtig'te worden. N. CRAMER, te Leiden geboren in 't
Nb 1670, heeft tot Lsermeeüer gehad Wu- y 3 lek
|
||||
|
342 Nederlantsche
lem vanMieris, en na hem K a r e l de
Moor; wiens manier, in 't fchilderen van Portretten en moderne Stukjes , hy gevolge heeft, en met wien hy, tot zynen fterfdag, al- tyt in goet verftant en vrientfehap geleeft heeft. Hy is in den jare 1710, aen eene tee- ringachtige ziekte, geftorven, na dat hy pas 40 jaren bereikt had. Gelyk het harfenvat van den Opperflen der
Goden voor de Baermoeder der Wysheit, by de Fabelfchry vers, bekent is; zo is het Kop- ftuk van eenen winderigen Gelukzoeker, niet oneigen, by het Alchimiften Stookhuis van eenen gewaenden Goutmaker te gelyken; of niet ongelykformig aen den Doolhof van Mi- nos: daer hy zelf, zonder het kluwen van Ariadne, dat is, de lei-draet der reden, tot zyn verderf in verdoolt raekt: zulk een Gelukzoeker, in wiens brein , als in de Luft* hoven der Hesp er i des, wel goude Appe- Jen bloeiden, maer daer hy nooit vruchtge- not van had, was CHRISTOFFEL LEBLON. Hy i«
geboren in Duitfchfom, na giffing, in 't jae*
1670, maer de Plaets waer, ofwiezynMe£" fier in de Kunft is geweeft, weet ik niet. 1° des
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 343
den jare 1696 en 1697 bevond hy zich, als
Hoffchilder des Graven vanMartinitz, onder defzelfs gevolg te Romen. Hier werd hy, door den omgang met Schilders, bekent aen den kluchtigen Bonaventuur van Ovesbeek, die zo veel gevallen in hem had, dat hy hem, onder andere beweegrede- Hen met deze woorden : „ Gaet met my mee „ natr Hollant, daer zult gy beter ah by deze ■>, Moffen zyn; ik zal u my te Amfterdam bren- „ gen:" mee naer Amjierdam troonde, daer hy veel jaren gewoont, en veele Grooten ge- portretteert heeft. Te weten, hy was een Miniatuurfchilder.
ïk heb van zyne in miniatuur gefchilderde Portretjes eenige gezien, die kunftig behan- delt waeren, en onder die, geen van de min- ften , den Vader en Moeder van den Heere Ten kat e, een groot Tael- en Kunftken- ner; die Leblon veel dienfl deet. Deze Miniatuuren waeren van grootte als een be- quaeme Snuifdoos, ea zo fchoon en fterk van coleur, als Portretten met oliverf gefchildert; Van die zelve deugt was ook het Portret van OverbeeK, dat voor zyn Werk geplaetfl is. Hy heeft'er ook veel ter grootte van Bra- celetten gemaekt. Als hy deze kleine fchil- Y 4 derde,. |
||||
|
344 Nederlantsche
derde, gebruikte hy een verkleinglas, om het
leven door te zien; maer zyn gezicht begaf hem op 't laetft zo, dat hy niet meer in ft&ëC was om het zo klein te doen, en daerom het fchilderen met oliverf ondernam, en kleine Kabinetftukjes maekte; waer van ik 'er eenï- ge gezien heb: onder anderen een, verbeel- dende de vergoding van Herkules , en noch een ilapent Nimfje van een Sater be- loert wordende; die beide frael en in de an- tike manier getekent waeren. Van deze nieuwe Schilderkunfl gaf hy
breet op, en dacht 'er veel Liefhebbers toe ts vinden: om dat hy van deze wel afquam, en aenflonts twee andere, een voor den Heer Griffier Fagel, en een voorden Heer Ga- les, te maken kreeg, en reets eenig geit op de hant ontfing. Maer, hoe 't zy, de Stukjes zyn nooit afgemaekt, noch in 't bezit van die Heeren gekomen; of hy 'er te veel moeite aen had, of dat 'er iets anders aefl haperde , weet ik niet. Hy wift met een' zwierigen ftyl, en, oï
hem de Kunft geen moeite kofte, van dezel- ve te praeten; maer ik heb naderhant vJafe het tegendeel gehoort; ook bleek aen het ver- val van onzen Grootfpreker, dat het hem a'* leen
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 345
leen in den mont geflagen was: gelyk het
Vervolg zal toonen. Hy had veel op met nieuwe vindingen, en
Vond een Kunft om Schilderyen te drukken. De eerde proef van deze nieuwe ontdekking was het Portret van den beroemden Generaei S a l e s , die lang Gouverneur van Breda is geweeft. Dit Proefftuk had hy gedrukt naer een gefchildert Portret, dat dien Generaei Wel geleek; want hy kon geen Schilderyen drukken, of moeft eerft een gefchildert Ori- gineel hebben. Het was op blaeu papier gedrukt, en fraei
Van houding en coleur. Toen ik het zag, Was ik met verwondering aengedaen , zo wel beviel het my. Het tweede proefftuk, dat ik 'er van zag , was eene flapende Nimf, maer op doek gedrukt en als een Schildery opgefpannen; dit Stuk kocht de Heer Fa- g e l voor 300 gulden , en verzocht het Ori- gineel , daer het na gedrukt was , te zien, dit was het, door hem zelfs gefchildert, fla- pent Nimfje, hier boven gemelt, en beviel den Heer Griffier zo wel, dat hy het voor 400 gulden van hem kocht. Dit gelukkig begin gaf hem geen kleinen
moet, en deet hem niet als van goude bergen
Y 5 droo-
|
||||
|
34-6 Nederlantsche
droomen;ook verkocht hy aen den Heer Ga-
ier ( wiens Portret, nevens dat zyner Vrou- we, hy in miniatuur gefchildert had , en wel voor betaelt was,) eenige van deze gedruk- te Schilderyen. In 't jaer 1715 quam zyne Vrouw te fier-
ven nevens zyn eenig Kint. Na dien tyt ont- hielt hy zich meeft in den Haeg, en zocht, met fchoon praeten, zyne nieuwe uitvinding ieder fmakelyk te maken , met oogmerk, om voor dezelve Oftrooi te verzoeken, en door behulp van Medeftanders , die gek zou- den fchieten, een Kompagniefchap van de- zelve te maken: maer vermits de koften, om zulks in 't groot te doen, hoog zouden gelo- pen hebben, vond hy nergens ingang. Hier- om vertrok hy naer Parys , daer hy beter dacht te flagen, maer zyn rekening verkeert maekte; vindende daer al zo weinig begunfti- gers voor zyne onderneming, als in den Haeg- Dus vertrok hy naer Engelant, en zette zich te Lenden neer ; de rechte Plaets, om zyn oogmerk te bereiken. Het geluk wilde ook, dat hy hier ten eer-
flen een Mecenas aentrof, namelyk Collonel Gy, een Heer , dien hy te Amfierdam al ge- iene had, en te Londen den naem droeg van eefi
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 347
een groot Kunftkenner te zyn , en gezien
Was by de eerfte van Engelant. Dit was de rechte Man die Leblon zocht , en wift hem de Drukkunft van Schilderyen zo wel Voor te dragen, dat hy met hem aenfpande, om, by wege van infchryving, een Compa- gnie op te rechten , waer toe ieder Partici- pant tien pond fterling gereet geit moeft fur- lleeren, en, gelyk met veele nieuwigheden, Was ook hier het getal der Infchryvers groot, het Fonds beliep al op ettelyke duizent pon- den fterling; ook befchikten de intereft heb- bende Grooten hem een Octrooi van den Ko- ning ; die Leblon zo veel eer gaf, dat hy hem ter hantkus toeliet; ook was zyn naem berucht van het een tot het ander end der Stadtj ja de drift en trek was zo groot, dat ieder part van tien pond, voor twintig, tot Vyf-en-twintig pond toe, verkocht werd, zonder dat noch eenig Schildery gedrukt was. Zulk een groot denkbeelt van winft en voor- deel , wift onze Gelukzoeker elk in te boeze- men ; en de verbeelding, van deel in een an- der Peru te hebben, was zonder end. Eindelyk raekte de Drukpers aen den gasg,
Leblon was opperbeftierder van 't Werk, op eene bezolding van vyf Guineas 's weeks; een
|
||||
|
34§ Nederlantsche
een Neef van zyn Vrouws kant, die hy mee-
gebracht had, trok drie GuinecCs 's weeks. In den beginne ging alles wel, men drukte
niet na, als Italiaenfche Kunft, die door de Bezitters derzelver graeg en willig hier toe geleent wierd, en daer Collonel G y een fraei Kabinet van had ; maer daer wierden veel handen vereifcht om het werk wel aen 'tgaen te houden, en, vermits daer groot geit toe nodig was, en de kas al vry begon te dunnen, flelde men, uit een verkeerde fpaerzaemheit, krukken te werk , en dus quamen 'er op 't ketfr. prullen, die geen aenziens waerdig wae- ren, te voorfchyn, en die gevolglyk geen gek golden ; waer door de Compagnie zulk eenen geweldigen krak kreeg , dat elk zyn aendeel, met meer als half verlies, zocht te verkopen , en dus alles in duigen viel. On- dertuffchen had men, in plaets van een beurs te maken , geleeft of men de fchatten van Kresus bezat, daer, na de meening van deze verwaende Ondernemers, geen doorko- men aen was. Al de overgebleven Kunftdrukken en r=-
reetfchappen wierden verkocht, en een aen- merkelyke fomme geks verloren ; ook qua- men de Praküzyns meê noch te pas, om het ove;>
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 349
overfchot weg tehaelen, door de gefchillen,
die hier uit ontftonden: dat zelf zo ver ging» ~ dat Leblon werk had zich uit Newgate te houden. Toen ik A°. 1727 in Engelant was, heeft
niy de Collonel Gy verklaert, dat hy in die Compagnie tuflchen de zes- en zeven-hondert ponden flerlings verloren had. Had hy deze nieuwe Drukkunft niet verder uitgebreit, als ïot het nadrukken van Portretten en Anato- mifche figuren, waer van ik 'er gezien heb, die puik goet waeren , ik geloof valt, dat Leblon een gelukkig Man door deze uit- vinding had kunnen worden. Toen begaf ny zich tot het fchilderen van levens <roote Portretten, waer van ik 'er te Londen eenige gezien hebbe, maer van myn fmaek niet wae- ren j want zy zagen 'er zo paers van coleur *$t, dat ik my niet kon verbeelden, dat hier al mee fortuin door te maken was. By al deze tegenfpoeden quam noch een
ander ongeluk, hoewel buiten zyn fchult, te ^eten: De Heer Doktor St. A n d r é , 's Ko- nings Lyfarts, had een Boek over de Ont- leedkunde opgeilelt, waer toe Leblon de ^laeten al meelt getekent had , om op die banier, als boven verhaelt is, te drukken; maer,
|
||||
|
350 T^EDERLANTSCHE
maer, door een ongemeen voorval, raekte
dit Werk geheel in het vergeetboek; Le- jlon bleef met zyne Plaeten zitten, en de Lyfmedicus verloor zyne achting ten eene- mael door de volgende Klucht. Zeker Vroet- wyf had op een plaets naby Londen , met het verloffen van Vrouwen, veel te doen, op <3ie zelve plaets quam een jong Dokter , die de Vroetkunde met een oeffende, en gevoi- gelyk dit Vroetwyf veel fchade deet; zy dus in haer gewin onderkropen , was op alle middelen bedacht, om dien Arts een part te fpeelen, die hem eensklaps deze Vroetprak- tyk afhandig kon maken; hier toe gebruikte zy haere Dochter, die zy op een behendige wyze konynen wift by haer te fteken, en de jonge Deern al de tekens en doeningen van barende Vrouwen zo fix leerde, dat zy in ftaet was om haer rol natuurlyk te fpeelen- Dit verricht hebbende, ging zy, ten uiterffc quanswys ontftelt, naer den Doktor, en gaf hem te kennen, dat haer Dochter van kon}" nen in de kraem gekomen was, die, zulks niet gelovende , aenftonts gereet was ofli ooggetuige van haer voorgeven te zyn, en, vermits de jonge Feex haer rol meefterlyk fpeelde, tot zyn uiterfte verwondering, ^e zaefc
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 355
zaek bevond, gelyk hem de Vroedmoer had
aengedient, en waerlyk iets geloofde, dat enkel bedrog was. Zo dra was hy niet t'huis ge- komen, of hy fchreef dit zeltzaem ftuk over aen 'sKonings Lyfarts, die met de eerfte poft hem in eenen brief verzocht, het Vroumenfch te Londen te mogen zien. De Moer en Doch- ter waeren, om haer fchennis niet openbaer te maken, genootzaekt in dit verzoek te be- willigen, vertrokken naer Londen, en witten andermael , met zo veel waerfchynlykheit, in tegenwoordigheit van Sr. André, haer jonge konynen ter Werelt te brengen, dat die geleerde Man ook bedrogen wierd, en zelf zich niet ontzag, om een Tra&aetje hier over te fchry ven; maer na dat dit fpel eeni- gen tyt had geduurt, en veeïe Verftanden hier over gefuft hadden, begon men nieuws- gierig te zyn om de Wonderfchepfels te ope- nen ; waer door het bedrog aen den dag quam, vermits 'er onder waren, in wiens ttiaeg men gras vond. Toen wierd Sr. A n- ü r é van de heele werelt befpot, raekte zyn, ampt van'sKonings Lyfarts quyt, en voorts by elk in kleinachting; het geen zo ver ging, dat de Koning zich zelf van lagchen niet ont- houden kon als hy hem zag; dusfleepte deze |
|||||
|
>.
|
|||||
|
35« Nederlantsche
vuile klucht het bederf van dien grooten Ge-
neesheer , tot fchade van L e b l o N , met zich, en deze twee beeften, Moer en Doch- ter, hadden haer oogmerk bereikt. Het geen ik hier maer kort tot myn voor-
nemen heb aengetekent, is waerachtig ge- beurt; ik heb zelf te Londen defpotfehriften, op St. And RÉ gemaekt, langs ftraet hoo- ren omroepen, ook heeft deze zaek zo ved geruchts in de geleerde Werelt gemaekt, dat ze geen nader bevefliging nodig heeft. Leblon, die door de flagen der fortuin
echter niet afgefchrikt wierd om nieuwe ont- werpen, die hem, met eens, fchatryk kon- den maken, in zyn brein te fmeden, quani weer met eene andere uitvinding ter baen; beftaende in het maken van Tapyten, voot een derde minder in prys als de Brabantfchs Tapyten ,• voorgevende , voor een piftool de elle, Tapyt zo goet te zullen leveren als die men in Brabant voor drie pijlolen verkoopt» doch tot deze nieuwe Fabricq was weer een aenzienlyke Compagnie en een groot kapitael nodig, maer het een en ander wift hy, doof fchoon praten en aennemelyke fchynrede- nen, weer machtig te worden; ook had hj reets een proef gemaekt, zynde een Kintje |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 353
in een Lantfchap , dat aen zyn voorgeven
heel wel voldeet, en niet qualyk ftont. Dus raekte deze nieuwe Fabricq weer aen den gang, en wierd met 's Koning Qótroi, als te Voren, vereert en bekrachtigt. De eerfte Ta- pyten, die men zou weeven, zouden naer de bekende Cartons van Raphaël gemaekt worden. Deze Cartons waeren op het Ko- ninglyk Lufthuis Hamptoncourt , en dezel* Ve daer de Tapyten van het Vaticaen te Romen naer geweven zyn ; doch op wat wyze datze in Engelant zyn gekomen, weet ik niet; deze heerlyke Kunfttafereelen zoü Johannes Vogelsang copiè'eren, en fchoon Vogelsang, een Lant- fchapfchilder zynde , niet bequaem was die onnavolgb're Kunft , na behoren , te vol- gen, zou zulks echter onder de wyze beftie- ring van Lebion, die weer Superinten- dant was, ter uitvoer gebragt worden. Ten dien einde werd te Chelfea, een Dorp dicht by Londen, een groot gevaerte getirrimert, ^1 in werkhuizen voor de weefgetouwen Verdeelt. Ondertuflchen zou men de Schilderyen co-
piè'eren ; al deze toeftel fleepte duizenden Ponden flerling na zich, die by termynen in L Deel. z ^
|
||||
|
354 Nederlantsche
de Compagnies-kas wierden ingezamelt; eïn-
delyk wierd 'er een Stuk, dat afgecopiëeft was, in 't werk geftelt, en de weevery raek- te aen den gang; maer kofte op den duur zo veel van onderhout, dat de Compagnie on- machtig was om het op te brengen; elk had een groot arbeitsloon, en Leblon eerï aen- zienlyk weekgelt; dus moeft men gedurig» op nieuw, geit inroepen, voor dat 'er noch een duit gewonnen was. Metfelaers, Tin1" merluiden en andere Werkbazen, riepen alle om geit; alles ging zodanig in 't wild, dat de Geintereffeerdens hun lyf niet zeker waeren > vermits al die Werkbazen vooraf een verdrag gemaekt hadden, dat elk der Geintereffeer- dens voor zyn hooft aenfpreekelyk en arref- tabel was voor de fom der fchult: waeroin ook verfcheide der Participanten in 't gevan- genhuis raekten ; andere bergden zich met de vlucht, gelyk onze Bewintvoerder, die naekt en berooit naer Hollant vluchte , en zich eenigen tyt in den Haeg ophielt; da£f hy noch gelukkig een nobel Heer aentrof* die hem een gefchenk van ioo guldens gaf» dat hem in dezen jammerlyken uitflag van zaeken en naekte vlucht, voorvallende in '£ jaer 1732, noch wat onderfteunde, en tot reis-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. $55
*eisgelt ftrekte om naer Parys te vertrekken;
daer hy voornemens was deze Tapytwevery andermael te hervatten; maer niemant heeft, ftryns wetens , naderhant iets met zekerheit Van Leblon gehoort. JOHANNES VOGELSANG quam Ook
Haer Hollant, en zich eenigen tyt te Amfter-
dctm ophoudende, quam hy eens in den Haeg, ^n verhaelde my toen al de omftandigheden, die , na myn vertrek uit Londen, voorgeval- len waeren; onder anderen , dat L e b l o n op die ingebeelde fchatten noch getrout was, dat het verlies van deze laetfte onderneming Veel grooter was geweeft, als van de eerfte , en meefl Burgerluiden daer door bedurven waeren,* onder welken een Kleermaker was, die krankzinnig wierd, en de reft in den gront geholpen. Deze groote rol wift onze ongelukkige On-
dernemer, als hy in 't begin gek als water ^on, en met Lords en Pairs van 't Ryk ver- keerde, met eene uiterlyke ordentelykheit en ingetogenheit te fpeelen: waer van ik Voor een gedeelte ooggetuige ben geweeft , en met waerheit kan zeggen, dat ik, in al den tyt van myn verblyf te Londen , niets, dat aenftotelyk is, van hem gezien heb,noch Z 2 in |
||||
|
35<5 Nederlantsche
ïii onmatige geltverquifting, noch in levens-
gedrag ; hebbende zich alleen , door zyne groote inbeeldingen en goude droomen, on- gelukkig gemaekt, en veele anderen niet hem j want hy was anderfints geen onbequaem Man, maer een, die meeflerlyk over de Kunft kon praeten, en ook wel witt wat 'er toe behoor- de: Maer of hy, in de uitvoering van al die groote nieuwigheden , de vereifchte kennis en bequaemheit tot alles had, laet ik daer '■> fchoon hy de fchult van al die quade gevol- gen op de fchouders van anderen zocht te leg- gen. Dit is ten minften zeker, dat hy 'er niet ryk door is geworden, maer het fpreek- woort: Zoekers van de Kunfi zyn Vinders van den Bedelzak, heel toepaflelyk op hem is. Hl zal zekerlyk tans den winderigen loop zyn5 levens wel geëindigt hebben , en in de EU&- fche velden een bequaeme ruftplaets voor i? nen woelzieken geeft genieten. Want, heeft hy niet veel nuts gedaen:
Hy heeft nochtans wat groots heflaen. En 't Ryk der Elizéfche velden Is, door Jupyn, voor dapp're Helden En Mannen , die, met raet en daet, Tot zulke dingen zyn in Jiaet, |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 357
Daer laege Geefien nooit om denken,
Gefchikt. Wantjchoon zy, op hun wenken
En groot fch beftaen, F o r t u i n , die meejl
Jen Menfchen van een hogen geefi
Een dwarsboom is, niet kunnen winnen
Aen hunne zy, maer doorgaens, binnen
Den kring der armoe omgedraeit,
Niet worden ah met wint gepaeit;
Zy echter Zyn 't, die , door hun vroeten,
Het Menfchdom onderfieunen moeten.
Terwyl hen dan, in 's levenslucht,
Niet word vergunt de zoete vrucht
Van hunnen arrebeit te plukken,
Mag dit hen naer hun doot gelukken.
Ter gelegenheit van Leblons gedrukte
Schilderyen, moet ik eene kleine tuflTchenre- den maken over den toeftant der Kunft, ze- dert den tyt van veertig jaren, en wat ver- andering ik, in mynen leeftyt, omtrent de- zelve heb gezien: waer uit van zelfs zal bly- ken , dat het ganfch onnodig was veel Schil- deryen te copiëeren, om 'er gedrukte na te ^aken, die tot verfiering der huizen zou- den ftrekken; vermits men die, buiten dat, genoeg had kunnen vinden; zelf meejr als te Z 3 veel, |
||||
|
358 Nederlantsche
veel, en gevolgelyk op die wyze niet behoef-
de vermenigvuldigt te worden. Ook zal ik met een enkel woort aenroe-
ren, hoe de Liefhebbers beftaen, die gedu- rende den tyt van 30 jaren hunne Kunfl heb- ben ingekocht. Betreffende het eerfte, is het maer al te
bekent, dat, zedert 40 jaren, omtrent het meubüeeren der huizen eene ongemeene ver' andering is ingevoert, met opzicht tot de Schilderkunft; waer van de hooftzaeken zyfl het fterk in zwang gaen van allerlei zoort vafl behangfels, en het Italiaenfch plakwerk: waer door de Kunft zodanig is verarmt, dat men de Schilderyen naeulyks onder de meubelen meer telt, vermits men tans het behangen van
Ka-
mers met allerlei vodden, zelfs met papier» algemeen ziet doorgaen, en het plakwerk 2* van de groote tot de middelzoort van hui' zen is overgebracht, ja, al by de Burger* begint ingevoert te worden: zo dat men & huizen van allerlei rang , daer voor dezen eene menigte Schilderyen in vereifcht wier' den, om Zolders, Wanden, Deuren en Schoor' fteenen, te fleren, naeulyks een Deur- °* Schoorfteenfluk meer vint; ja by veelen niet meer
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 359
meer als het vervolg van het behangfel, en dus met een lap eene vlakte bedekt, daer men in vroeger tyt ten minften een dozyn Schilderyen toe nodig had, en aenleiding tot Liefhebbery gaf, zo wel in het bezitten, als. in het krygen van Kunftkennis, ieder na zy- nen ftaet en vermogen. Ja in dien tyt was allerlei zoort van Schilderkunft even nootza- kelyk; jonge en oude Meefters quamen 'er aen te pas: dus hadden Leerlingen en jonge Meefters gelegenheit hunne Stukken, 't zy eige vinding of copyën, voor een prysje te Verkopen; daer tans niets voor te doen is. Ik heb Matheus Terwesten dikwerf horen,zeggen, dat Doudyns, in zyn leer- tyt, Boertjes van Os t ad e halflyfs gefchil- dert had, die hy zynen Leerlingen te copiëe- ren gaf; zo dra waeren deze copyën niet klaer, of met dezelve naer de Hofzael, by eenen Simons, die daer met een Boekwin- kel ftont, en deze Stukjes voor zes guldens het ftuk gretig kocht ; die wat vaerdig van penfeel waeren, fineerden 'er wel twee ter Week af, en wiften dezelve aenftonts te ver- kopen. Komt nu eens! wat jonge Schilder of Leerling zou tans zes ftuivers, in plaets Van zo yeel guldens, voor diergelyke Kunfl> Z 4 waer |
||||
|
jóo Nederlantsche
waer krygen ? Ja dat verder gaet, geen braef Meefter kan zyn Kunft tans na behoren quyt worden, maer moet 'er als een dootè'eter meê blyven zitten; of hy moet al een Overvlieger zyn, en juift na de fmaek der hedendaegfche Kunftmode, want die kettery heeft ook plaets in de Kabinetten weeten te krygen; daer- by moet hy een grooten Mecenas hebben, die hem zo hoog kan oplichten, dat nyt noch afgunft hem kunnen krabben; boven dit al- les is het getal der tegenwoordige Liefhebbers klein, en onder het zelve weinige, Jie uit hunne eigen oogen kunnen of durven zien; maer doorgaens een gewaende kunftbril van den eenen of anderen Kunfthandelaer by zich hebben: die dan, zo hy in des Schilders te- genwoordigheit zyn Kunft niet durft verach- ten, ten minften met gebaerden en tekenen van kleinachting zulks doet, en in zyn afzyn, door allerlei kunftenaryen, den Liefhebbers dezelve weet tegen te maken; vooral zo dees' reets een fraei Kabinet van dode Meefters be- ïit, dan is de Kunft van den levenden Mee- fter veel te laeg, om in zyn Kabinet plaets vergunt te worden , om dat 'er voor hem geen voordeel op is: want de eigenbaetzucfl- tjge ftckregel van deze Kunftkopers, (di« men
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 361
men met vry meer recht den naem van Kunfl-
ilopers zou mogen geven) is de levende Mee- fters, en met hen de levende Kunft., geheel buiten den Kunfthandel te houden, om hun- ne eigen Kunftkraem des te meer trek te doen hebben ; en dus weeten zy onkundige Liefhebbers op den duim van hunne eigenbaet en ingebeelde Kunftkennis ront te draeien. Ja de meefte van de hedendaegfche Liefheb- bers (de goede niet te na gefproken) willen dien weg wel in, om dat ze niet uit puure liefde voor de Kunft, maer met een oogmerk om groote winften te doen, aenzienlyke Ka- binetten verzamelen; men kan licht denken, Wat hart zy , die alleen dit wit bedoelen, Voor het wezentlyk belang der Kunft hebben ; daer alleen in beftaende , dat de levende Kun- ftenaers, door edelmoedige Mecenaten, aen- gefpoort worden, om de Kunft, op hoep vant eer en beloning, met alle macht voort te zetten: gelyk in vroeger tyt gefchiede; maer dit echt en recht doelwit hebben de meefte der hedendaegfche Liefhebbers uit het oog verloren; het geen ook de waere reden is, dat de Kunft, voor de levende Meefters, langs hoe meer in verval komt, en door de» ze flechte handelwyze geheel te niet moet gaen. Z 5 Uk
|
||||
|
362 Nederlantsche
Uit het dus ver gezegde blykt genoeg, dst
men de Schilderyen, door het drukken van onnodige gecoleurde Printen, niet behoeft te vermenigvuldigen, den onnutten ballaft van gedrukte Schilderyen niet nodig heeft, en dat Leblo n met zyn uitvinding den bal ge- weldig misfloeg. Dit Zy hier van genoeg. Wat voorts de Kunflkennis, die de Kunft- handelaers en veele Liefhebbers zich zo mee-* fterlyk aenmatigen , of hen dezelve in erf- pacht eigen was, betreft, zullen wy in een volgende tuflchenreden eens toetfen en ter proeve (lellen, en nu ons Toneelgordyn ope- nen met den vermaerden, ISAEK MOUCHERON, geboren te
Jmfteriam 1670, en Zoon van Frederik Moucheron, in zynen tyt een fraei Lant- fchapfchilder , en zyns Zoons Leermeefter, met dat gewenfcht gevolg, dat onze Isaek zynen Vader in het Kunflperk heeft vooruit gedraeft, en een Arentsvlucht aen den Kunft- hemel heeft gedaen. Hy was 16 jaren out, toen hy zynen Vader verloor; doch was reets zo ver gebracht, dat hy met zyne eigen rie- men kon roeien, zonder hulp van anderen; dus zette hy zyn Kunfl, met zich naerflig naer
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 363
naer 't leven te oeffenen, wakker voort.
Toen hy den ouderdom van 24 jaren bereikt had en de Kunft al meefterlyk verftont, werd hy begeerig Romen te zien , en te ftu- deeren naer al de roemruchtige voorwerpen , daer deze wereltberoemde Stadt meê praelt; des vertrok hy naer deze hoge Kunftfchole , en was daer dagelyks bezig met alles naeukeu- rig te befpiegelen; maer oefFende zich inzon- derheit met het natekenen van al de fchoone Lantgezichten, zo van Tivoli als elders; hier toe had hy een manier van tekenen zo kun- ftig en meefterlyk, zo vaerdig en fix, dat ik in dat deel der Kunfte zyn weerga niet weet, en deze Tekeningen tot een luft en verwondering der Kunftkundige oogen ver- ftrekken. Ook heeft hy met de Bentbroe- ders menigen vrolyken avont gehad, en wiert vereert met den Bentnaem van Ordon- nantie, om dat hy de Kunft van ordonneerert zo meefterlyk verftont; weetende alle Gron- den, Hoogtens en Laegtens, zo wel den een voor den ander te plaetfen, dat de welftant van zyn Kunftwerk by uitftek verwonder- lyk is.
Na dat hy zynen luft voldaen en zyn oog-
merk bereikt had, quam hy weer naer zyn Ge»
|
||||
|
3^4 Nederiantsche
Geboorteftadt Amjierdam afzakken; daer hy veel aenzienlyke Zalen gefchildert heeft ;waer van er zommige door hem zelfs geheel ge- ftoffeert zyn, andere,daer hy alleen de Lant- fchappen in gefchildert heeft ; daer ik de voornaemfte van Zal aenwyzen. In 't jaer 1734 heb ik hem ae„ zyn huis een Zael zien fchilderen ; deze was geftofFeert met Beelden, door den beroemden Hiftori- fchilder Jacob de Wit, verbeelden- de , daer de Maegden van Israël het graf bezoeken van Jephta's Dochter • het overige werk beflont in overheerlyke Lantfchappen en Gebouwen van onzen Puikfchilder. Noch heeft hy een Zael voor den Heer M e z au i x a gefchildert, die m Print uitgaet, en geheel met zyn eigen Kunftwerk is geftoffeert; beïlaende in Beel- den, Ruïnen, fchoone Paleizen en overheer- lyke Water- en Lantgezichten; zynde alles onverbeterlyk geördonneert en gefchildert. Een diergeiyke Zael by den Heer van Oos- terwyk, in de Zon, op de Heeregraft over de Warmoesgraft; in deze Zael heeft de brave Hiftorifchilder Ver kol je de Beel- den gefchildert. Op dezelve Graft, 0ver de.Bergflxaet in 't Moortje, een Zael, die ins*
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 365
insgelyks een uitmuntentKunftwerk is. Noch
°p dezelve Graft, by den Heer Alewyn Gyzen, een Zael met fchoone Lantfchap- pen en Gebouwen, en op veele plaetfen meer in Amfierdam. Te Utrecht in een Huis, op Sint Jans Kerkhof, is ook een fchoone Zael van hem te zien, die hy zelf met Beel- den en Gebouwen heeft geftoffeert. Alle deze Kunftwerken zyn uitmuntende Proefftukken Van 's Mans ongemeen Kunftvermogen , en geven duidelyk te kennen, dat derzelver Ma- ker met recht onder het puik der Nederlantfche Meellers mag gerekent worden. Hy verftont de Doorzicht- en Boukunde in den gront, was in 't verbeelden van Lant- en Waterge- zichten onverbeterlyk, en in het fchilderen van Vorftelyke Paleizen en Gebouwen zonder weerga; ook had hy een onnavolgelyke ma- nier in 't flaen van Boomen en alle zoorten van getrofte Meiè'n, daer een Veldeling met Zyn Vee , voor de ftekende ftralen der Zon- ne, zich onder verfchuilde; kortom, zyne ver- dienden in de Kunft zyn zo groot, dat zyn naem en Kunftroem zal leven en in zegenin- ge blyven, zo lang de Kunft in waerdeblyft, zo wel by de Liefhebbers van Papier- als Schilderkunft; terwyl zyne overheerlyke Te- Jkenin-
|
||||
|
$66 Nederlantsche
keningen en Waterverwen, al zo gewilt en geacht als zyne Schilderyen , door de Lief- hebbers met grooten yver gezocht worden.' gelyk men zien kon, toen zyn nagelaten Kunft verkocht werd ; daerenboven had hy een manier van etfen, die onverbeterlyk kunftig en tekenachtig was : als blykt aen de Zael van den Heer Mezojjita en de Gezich- ten van Heemfié , die door hem in 't koper gebracht zyn, en het eenigft óverblyffel is, waer aen men zien kan, hoe fchoon en aen- genaem deze heerlyke Buitenplaets zich aen het oog heeft vertoont. Onze groote Kun- ftenaer is in het 74fte jaer van zynen ouder- dom , op den 20 van hooimaenc des jaers 1744, dezer Werelt overleden, en was onbe- sproken van handel en wandel. Het volgen- de Graffchrift is ons ter loops ontvallen : Hier ruft de groote Moucheron;
Geen Moucheron, die rafch uit de Aerde Komt fchieten, dom- de kracht der Zon: Maer die, oneindig meer van waer de. De wond're fchoonheit der Natuur, In Water- en in Lantgeziekt en, Aen zyn, met geeft en Hemelvmr Bezielde, Kunjlhantkon verplichten. Men
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 367
Men rechte hem uit louter gout
Eene eerzuil op! Maer zyn Kolommen, Fix door zyn Kunjlpenfeel gebout, Doen de edele Boukunji als verfiommen, En zullen zyn gedachtenis Befiendiger als gout bevoaeren: Terwyl zyn Schilderboukunjl is En blyft de luji der Kunflenaeren. Wy hebben het Portret van onzen Kunfte-
ftaer geplaetft in de Plaet E, en ge volgt naer zyn Af beeltfel, gefchildert door den vermaerden Arnold Boonen. CONSTANTYN NETSCHER,
Zoon van den vermaerden GasparusNet-
scher, en geboren in het jaer 1670. Hy heeft de eerfle beginfelen der Kunft by zynen Vader geleert 3 ik zeg , niet zonder reden, de eerfle beginfelen , vermits hy naeulyks *4 jaren out was, toen zyn Vader, in het prilfte van zyn leven , door den zeiflen des doots, als een rype korenaer, wierd afge- ^aeit. Maer dit verlies werd eenigermaten tweeledig vergoet, door de groote menigte Modellen, die hem zyn Vader, door onver- moeide naerfligheit, naliet, endoor een reeks Por-
|
||||
|
368 Nederlantsche
i Portretten, welke, by verfterf of eenig an*
der toeval, by een Portretfchilder, als Net* scher was , ligt aen de hant blyven: want daer is naeulyks een Hooftofficier , in den Oorlog van 't jaer 1672, in Statendienfl ge- weeft, of Gasparus heeft hen geportret- teerd nu beurt het ligt, dat den een of den ander in den ftryt fneuvelt, terwyl zyn Por- tret onder handen is, en dus van zelf bly# flaen. Doch het een en ander quam onzen Netscher wonder wel te pas, om, doof hulp van deze Kunftwieken, zynen Vader in den Kunflhemel na te vliegen, zonder het lot
van Icarus te duchten; vermits dit geenc wafïche wieken, als die van D e d a e l s Zoon, maer van eene vafte en proefhoudende floff* en overkunilig maekzel waeren. En daer hy niet alleen de Zon
Der Kunjl, geruft, meê naderen kon; Maer, zonder vrees zich te bedriegen, Meê dorjl in 't blinkent aenzicht vliegen. By deze noothulpen had hyzyne Moeder tot
eene fcherpe aenfpoorïler : want, door den tyt, en het gedurig zien en horen , een goei oordeel over de Kunft gekregen hebbende, wift
|
|||||
|
A
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 369
Wilt zy hem eerft, met woorden van goet
onderwys, zynen plicht te zeggen, en zo hy dan niet oppafte en naerftig was, onderrech- te zy hem met een goet ent houts zo gevoe- lig, dat hy, uit vrees, gedwongen wierd zy- nen plicht te betrachten. Deze ftrenge tucht is van zulk een heilzaem gevolg geweeft, dat Onze Constantyn een braef Meefter is geworden: gelyk ik hem zelfs wel fpotten- derwys heb hooren zeggen: „ Me Moer heeft: „ meJchilderen geleert; " en dus blykt het, zo Wel aen Constantyn als aen Theo- Door, dat zy een dappere Manninne was, die order onder de Beelden kon houden, en jüftitie deet met al wat maer klem had; zon- der zelf de yzere vuurtang te fparen; ook Was 'er tot de opvoeding van negen Kinde- ren , waer onder zes jongens waeren , wel zulk eene harde TuchtmeeflereiTe nodig; maer toen zy de zwakheit had van te trouwen meteenen Joblot, die een Schermmeefter Was , verloor zy al haer gezag onder de jon- gens; daer veel onheilen voor dit huisgezin uit fprooten: want als zy met de jongens in hoge woorden raekte, en Papa Joblot zyn Vrou wilde voorfpreeken , waeren drie van 4eze gaften wel ZO ftout, dat zy hunne de- I, Deel. Aa Sens |
|||||
|
b^
|
|||||
|
370 Nederlantsche
gens trokken, en tegen Papa zeiden: wt
hebben al zo veel van U geleert, dat we mak- kelyk in jlaet zyn U de refi te geven , als gy ww handen niet fhuis en uw fnater toe houd; dit ging hoe langer hoe bozer, na mae- te van den aenwas hunner jaeren, en elk be- gon om zyn Vaders bewys te vragen; dat ze- ker al vry groot was, vermits de oude Net* scher, in den tyt van 23 jaren, tuffchen de twee- en drie-en-tachtig-duizent gulden heeft overgewonnen; daer by was Mama een goe- de huishoutfter, die het kunflje om geit mef gek te winnen fix had; maer door haer laet- fle huwelyk alles verbruide. Echter had zy Constantyn, door hae-
re flrenge lellen, tot een braef Portretfchü' der gemaekt, die heel veel Luiden van rang gefchildert heeft. Hy had een talent vafl wonder wel te treffen, en zyn Portretten hee' fchoon en helder van coleur te fchilderen» daer toe wift hy een goet gebruik van 't WJ£ te maken, en de Dames heel blank en zuivef af te maelen; daer de Vrouwelyke fexe doe* op verflingert en te byfter meê vertuit is. Ik heb een Stuk van hem gezien, mog^"
lyk het grootfte dat hy ooit gemaekt heeft» het waeren de Portretten der Kinderen va" de"
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 3??
den ouden Baron Suasso, wel zeven of
acht by malkanderen in een Stuk, en tot de voe- ten uit, doch niet grooter als op de Kunfl> toaet van zyn Vaders werk gefchildert, Myn geweze Meefter, Simon van der Does, fchilderde 'er een hont by, daer de jongens itieê fpeelden ; maer ik moet bekennen dat het een fraei Stuk was, daer hy ook al zyn Kunftver mogen, en veel tyt en vlyt, aen be- fteede : want hy had geen vaerdig penfeel. Hy heeft veel Portretten gefchildert voor de Familiè'n van Wassenaer en Duiven- Voorden, ook die des Graven en der Gra- vinne van Portlant, die hem op zekeren tyt verzochten om mee naer Engelant over te fteken, daer hy met zynen Broeder Theo- Door over raetpleegde , die hem zulks af- ried; wel weetende dat hy de vaerdigfte niet Was, en in tegendeel tot het fchilderen van groote Perfonadiè'n, aen de Hoven der Ko- ningen , een kloek en vaerdig penfeel ver- eifcht word; daer by was onze Kunftenaer niet te naerftig en veeltyts met de jicht en 't graveel geplaegt. Hy quam in 't Haegfche Kunitgenootfchap op den 8 van oogftmaent *6o9, is Deken en Hooftman van de Kamer, cn Regent van het Akademie geweeft, en Aa 2 was |
||||
|
372 Nederlantschë
was getrout met Juffrou Hansbergen, by
dewelke hy verfcheide Kinderen verwekt en nagelaten heeft; aen wien het goet van zy- nen Broeder Theodoor noch ten deel viel, en heel wel te ftade quam : vermits onze Netscher zyn erfdeel al verteert had,eer hy troude, en met zyn Kunft weinig over- won : want als hy tien Portretten onder han,- denhad,en het elfde te fchilderen quam,wees hy dat van de hant, met te zeggen dat hy geen tyt had ; daer beneven verzuimde hy veel door gedurige aenvallen van de Jicht en 't Graveel; dat hem eindelyk wegnam in het 52fte jaer van zynen ouderdom, in den jare 1722. Onze Constantyn, en zyn outfte Broeder Theodoor, zyn de eenig- fte der zes Zonen van den ouden Net- scher, die Meefters in de Kunft geworden zyn, en daer iets goets en wezentlyks van ge- komen is. Daer was noch een Broeder , wat jon-
ger en A N t o n 1 geheeten , die ook doof de Moeder aen de Schilderploeg gezet wierd, , en niet onbequaem was, had hy maer naer- fbig geweeft en goede aenleiding gehad J want hy was al zo ver, dat hy zelfs Leerlin- gen had, en een redelyk goet Portret fchil- derde.
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 373
derde. Hy en Constantyn woonden in
't begin by malkanderen, maer toen deze, door zyn ongebonde manier van leven, zyn Vaders erfdeel verfpilt, en zyn fortuin ver- Waerlooft had, moeft hy naer Oofiindiën, daer hy geftorven is. Kortom, het zyn alle Losbollen geweeft,
wien het aen eenen goeden voorganger en op- ziener gehapert heeft: want de driftige jongk- heit kan , zonder goeden Leidsman, licht van het fmalle redenfpoor uitfpatten. Had- den zy willen oppaffen, zy zouden alle, om den beroemden naem van hunnen Vader, hun fortuin met fchilderen hebben gemaekt; maer zy wyden zich alle liever aen den dienft van Venus, als aen dien van Mi- Nerva. Als imlpfche Min de ziel befiiert,
En <welhjl ruim den teugel viert Aen de eerjle driften van de jeugt; Dan holt zy wis van 't fpoor der deugt: Maer als een wyze Sokrates, Of p enge Cato, door zyn les En voorbeelt, met een zacht gewelt, Den welluji breidelt, dat het knelt, En 't vuur der dart'Ie driften dooft, Aa 3 Dan
|
||||
|
374 Nederlantsche
Dan is 'er hoope, dat, in hooft
En hart der jongkheit, deze tucht Zal zyn van een gcwenfchte vrucht, En haer het fpoor van deugt en reden Stantvajiig dan zal doen betreden. Nu volgt zyn Kunft-, Stadt- en Tytgenoot,
R. BLEEK, geboren 1670. Zyne Ouder» hadden part aen de Nederduitfche Comoedtë in den Haeg, en zochten hem tot een Afteur op te brengen , maer tegen zynen zin, ge' merkt hy eene natuurlyke neiging tot d^ Kunft had, en tuflchen tyts by Haring eö naderhant by Theodoor van der SchuüR leerde tekenen, met veel yver en naerftig' heit. Hy had groot behagen in het Hiftort' fchilderen, en oeffende zich ten dien ein<# op het Akademie naerftig naer het leven 5 maer de zwaerwigtigheit van dat voornaefl1' fte gedeelte der Kunft, en wat tyt men n°' dig heeft om daer een Meefter in te wordefl» fchrikten hem eensdeels van dat voorneffl£rI af; het geen voorts door zyn vroegtydig W' v/en, waer door zyne difchgenoten meer ae11' groeiden als zyne winften, geheel agter de bank raekte. Des begaf hy zich tot het Por' xretfchilderen, in hoope met dit gedeelte &cï |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 375
Kunfr. meer voordeel te doen ; doch zulks
ging in den Haeg zo vlot niet, als hy wel Wenfchte, en daerom vertrok hy naer Enge- lant, om daer zyn geluk te beproeven, en zich te Londen neerzettende, raekte hy bekent onder de Duitfche Kooplieden, daer hy veel Portretten voor fchilderde. Hy heeft de- Ze reis dikwerf gedaen, ketende zyne Vrou- we , om het duur leven te Londen, in den Haeg blyven. In het jaer 1695 of 1696 deet hy deze reis heel ongelukkig, want met de Pa- ketboot willende overfteken , wierd dezelve aengetafh van een Franfchen Kaper, en zich niet willende overgeven, maer dapper ver- weerende, kreeg zy, na eenige fchoten over en weer, een fchoot onder water; die zo vin- nig trof, dat zy met man en muis, die niet zwemmen kon, zonk. Bleek die, nevens andere, zwemmen
kon , hielt zich met hen boven , en zwom naer den Kaper toe, maer het fcheepsvolk, dat flimmer als woefte en wreede Tygers han- delde , ftiet en floeg die arme zielen van boort, tot dat het grootfte gedeelte verdron- ken of dootgeflagen was; na dat dit afgryffe- lyk fchoufpel wel een uur geduurt had, en 8 l e e k , die goet Franfch fprak, goet Room/cl^ Aa 4 Ka» |
||||
|
37<5 Nederlantsche
Katholykwas, en al de Ave-Maria's, met
zich duizentmael te kruisfen en te zegenen, opzei die hywift, wierden dezeMonfters op't lefl bewogen, om hem, nevens twee of drie anderen, op te nemen. Dus bracht hy te naeuwer noot het leven 'er van af, en quam naekt en berooit weer in den Haeg ; doch hervatte de reis kort daer na. In 't jaer 1705 bevond hy zich weer in den
Haeg, en fchilderde voor den Heer GrifBer Fagel een Schoorfteenfluk, voor anderen eenige Portretten, die fraei waeren , en bleef toen wel een jaer in den Haeg; doch vertrok al weer naer Engelant, en fchilderde, na zyne te rugkomft in den Haeg, verfcheide Portret- ten, en onder dezelve den Commis Zwart- velt enzyneVrou, den Heer Kinschot en onzen Haegfchen Kunftfchilder Roe pel: wiens Portret fraei was, fchoon zich het voor- werp ganfch niet voordelig voor een Kunfte- naer opdeet. Eindelyk vertrok hy met zyn geheel Huis-
gezin naer Londen; daer ik hem in 't jaer 1727 welvarende vond, en hoorde, dat hy telkens noch ai bezigheit voor zyn Kunftpenfeel had gevonden, en met Portretfchilderen niet on- ledig was geweeft, zo dat hy zyn beffoen daer wel
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 377
Vel won, en dat hy won , wierd zuinig ver-
teert. Ook had hy toen al twee Dochters üitgetrout: waer van de eene met den Heer Öütry, een Koopman, wel aen den Man ^as geraekt, noch had hy eenen Zoon, die ook al een fraei Portretfchilder was, op zich Zelfs woonde, en heel naer de Engelfche zwier leefde. Onze Bleek leefde in tegendeel heel ft.il,
Zag geen Menfchen, als op een weekelyks Muziekconcert, (want hy verftont de Mu- ziek heel wel) en kon zich onder zyne Kin- deren, meteen airtje te fpeelen, vermaken. Voorts was hy by uitftek naerftig en fpaer- Zaem, en zo groot een Liefhebber van het Akademitekenen , dat hy nooit verzuimde mee te tekenen, als hy in den Haeg was, en 'er getekent wierd : want zyne geneigtheit tot het Hiftorifchilderen bleef fteets noch al levend'; doch zulks heeft hier of te Londen nooit willen lukken : waer uit men ziet, dat veele, die geen gelegenheit en wel luft heb- ben , blyven zitten zuchten: daer andere het geluk van zelfs in den mond vliegt, en de ge- legenheit moetwillig verwaerlozen. Dat Bleek zyn Vrou in den Haeg zo lang heeft gelaten, was niet om het koftbaer leven te Aa 5 Lon* |
||||
|
378 Nederlantsche
Londen, als hy voorgaf, maer om dat het
een onvergenoegt en potig ding was. Of hy >noch leeft, weet ik niet, fchoon ik 'er on- derzoek na gedaen heb; derhalven wenfchen wy hem, zo hy noch in wezen is, hier mede vaerwel; en hebbe zyn Afbeeltfel geplaetft in de Plaet F, zynde gevolgt naer zyn Por- tret, door hem zelf kunftig getekent. GERARD RADEMAKER, almede
een Kunftenaer, wiens Geboortefladt, in defl jare 1Ö72, het machtig Amfierdam is ge weeft Zyn Vader was een Timmerman, die de
Boukunft in den gront kundig was, en met wien Gehard de Lairesse en andere beroemde Kunflenaers van dien tyt gemeen- zaem verkeerden , om, door onderlinge za- menfpraken, van zyne ondervindinge en kefl- niffe in de Boukunft. goet gebruik te maken- Onze Gekard had van jongs af grootefl luft tot de Schilderkunfl ,■ maer zyn Vader» meer genegen zynde om 't belang van zy° beurs, als de neiging van zynen Zone te be- hartigen , bragt hem, tegens wil en dank, iO zyn hantwerk op; Gekard, dus van de noot eene deugt moetende maken, liet echter niet af zyne ledige uuren naerflig te beftedefl |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 379
aen de Teken- , Bou- en Doorzichtkunde,
met zulk eenen goeden voortgang, dat hy in korten tyt bequaem was om de Leerlingen, die zyn Vader in de Bou- en Doorzichtkun- de onderwees, in zyns Vaders plaets te on- der wy zen. Hier door kreeg hy kennis aen den Kun.
ftigen Portretfchilder van Goor, die ins- gelyks de Doorzichtkunde by hem leerde. Deze gelegenheit nam hy, reets 22 jaren out, waer, om zyne gedwarsboomde neiging, het kofle wat het wilde, den vryen teugel te vieren, en de Kunft te omhelzen, daer hy Zo lang op verflingert was geweeft: want door deze verkeering brak het fmeulent kunft- Vuur door zyns Vaders verkeerde inzichten te vergeefs bedwongen , met des te meer kracht door, in zo verre, dat hy een befluit nam om zyns Vaders huis te verlaeten, en by van Goor te gaen inwoonen , om zich met alle macht in de Schilderkunft te oeffe- nen, en viel met zo veel yver en naerfligheit aen het tekenen en fchilderen , dat hy 'er zelfs halve nachten meê doorbragt; doch het ongeluk wilde, dat zyn Meefter een half jaer daer na, tot zyne groote fchade en droefheit, ftierf.
Dit
|
||||
|
L
|
||||
|
3 go Nederlantsche
Dit bragt onzen jongen Schilder in geen
Icleine \reriegenheit; maer zyns overleden Meeflers nagelaten Weduwe, Cornelia d e R y k , ( naderhant getrout met den Kunft- minnaer Simon Schynvoet) ook eene Schildereflezynde, befloot hy den tyt, dien hy met haeren afgeftorven Man verdragen had , by haer te blyven; om zich voorts on-, der haere leiTen , en de goede voorbeelden die zich daer bevonden, in de Kunft te oef- fenen: met aenwending van al wat mogelyk was om den fteilen Kunftberg op te ftygen. Het geval wilde, even na dien tyt, dat den
Heer PetrusCodde, Biflchop van Sebafie, eenen Tekenmeefter zocht voor zyne Nich- te ; waer toe onze Rademaker voorge- ftelt en verkoren wiert, die zich in het onder- wyzen dezer Jongkvrouwe zo loffelyk queet, en volgens zynen aert zo deftig en zedig ge- droeg, dat de Biflchop , toen hy in 't jaer 1699 te Romen ontboden wiert, ter verant- woordinge van zaken,rakende Aejanzenifien, befloot om Rademaker onder zyn gevolg mede te neemen. Deze gunflige gelegenheic deet hem al de vorige tegenfpoeden, in het voortzetten van zynen Kunftyver, vergeten, en flakhemeen hart onder den riem, om, met
|
|||||
|
/
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 381
met verdubbeling van kragten, op het begon-
nen Kunftfpoor voort te draven, en de Kunft- fortuin, die hem dus vriendelyk toelachte, by 't hair te grypen en vall te houden. Want, zo dra hy te Romen was aengeko-
rnen, ftelde hy alles te werk, wat ter bevor- deringe van zyn Kunftvermogen ftrekken kon; houdende zich dagelyks bezig met het befchouwen, tekenen en fchilderen , van al die onnavolgbaere overblyffels der Griekfche aloutheit, en de overheerlyke Kunftwerken der oude Italiaenfche Meefters, tot opbouwing en voortzetting van zyn Kunft. Terwyl ón- ze Kunftenaer te Romen dus Ioffelyk bezig Was, raekte de Biffchop, zynen Reisheer en Mecenas, in eene netelige omftandigheit; hier in beftaende, dat Paus Clemens de elfde hem, op voorwentfel dat hy de Janzenijlery was toegedaen , gevangen hielt, waer door de Biffchop (hebbende te Romen alle mogely- ke middelen tot zyn ontflag te vergeefs aen- gewent) genootzaekt wiert een vertrout per- foon naer Amfterdam te zenden, om aen de Staten van Hollani en de Regeering dier mach- tige Koopftadt zyn beklag te doen, met ver- zoek , dat die Hoge Machten, ter bewer- kinge' van zyne vrylatinge , hun gezag ge~ liefden
|
||||
|
382 Nederiantschb
liefden te doen gelden; en hier geen be4ua
mer voorwerp als onzen Kunftenaer oorde lende te kunnen gebruiken, belafte hy ne met de uitvoering van dit verzoek; het gee hy gewillig op zich nam, dus, na dne J ren verblyfs te Romen, naer Hollant verf*0 * en zich in deeze zaek zo trouhartig van zyne plicht queet, dat hy, met hulpe van des °x' fchops Nichte, te weeg bragt, dat de State van Hollant en de Regeering van Amft^ een fchryvens lieten afgaen , waer door V* aen zyne zogenaemde Heiligheit het ontna» van hunnen Onderdaen verzochten, me£ ^e" dreiging, zo hy dit billyk verzoek weiger in te willigen, zy verplicht zouden zyn zlC zelfs voldoening te geven met het fluiten v^ al de Roomfche Kerken , ftaende binnen ü palen van hun Gebiet. Paus Clemens ^ wetende , van wat nadeelige gevolgen voor den Roomfchen ftoel zoude zyn , en " zyne armen niet ver genoeg reikten om "^ gedreigden flagboom van de Roomfche J> . deuren af te houden , veranderde van benu ' liet den BifTchop ontflaen, en vry en vfa naer Hollant te rug keeren. Ondertuiïchen had de dagelykfche verke'
ring met Jongkvrouwe Katrina Bl°3 |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 383
aErt, des Biffchops Nichte, onzen Kunfte-
ftaer aenleiding gegeven tot wederzytfche nefde, die tot onderling genoegen, door den knoop des huwelyks, beveiligt wiert. Echter offerde hy, op het outaer der Huwelyksmin, aen de vermaeken van 't Echtverbont de hefde tot de Kunft niet op, maer bleef in dezelve flantvaflig volharden, geiyk de Kunfl- tafereelen, die hy naderhant gemaekt heeft, en daer de grootfchheit der Italiaenfche Over- Vliegers in doorftraelt, kunnen getuigen. Om hier van eenige voorbeelden op te ge-
^en, zy den Lezer bekent, dat hy te Am- fterdam, in't huis, toenmaels bewoont door den Heer Schepen Jonas Witsen, ver- jnaert Kunflminnaer van dien tyt, in de Zy- Jamer de Zolder-, Deur- en Schoorfteenftuk- ken gefchildert heeft, tot groot genoegen van dien Heer en alle andere kundige Lief- hebbers. Naderhant heeft hy, in 't zelve «uis, eene Tuinkamer, nevens veel ander By- ^erk, gefchildert voor den Heer de Neuf- Vi*.Le, die het toen bewoonde, en tansbe- loont wort door den Heer Loot van ^ANTVOORT.
In 'sWerelts agtfte wonder , ik meen 't
tadthuis van Jmjlerdam, heeft hy, met den Kunft-
|
||||
|
384 Nederlantsche
Kunflfchilder Hoogzaet, het verwulft van de Burgerzael gefchildert, nevens een ^ boven den ingang, door hem alleen ge donneert, en zinfpeelende op de Regerin» van Amjlerdam. In de Bou- en
Doorzichtk^'
de was hy zo grondig ervaren, dat hem ^
nig Schilders of Boukunflenaeren hier in &
ëvenaertj veel min overtroffen hebben. ^
twee Kabinetftukken, ten huize van den ï^e
Izaek Walraven te zien, kunnen zU'
als overtuigende proeven beveiligen; inz°
derheit het Stuk, verbeeldende St. P i e t ër s'
kerk in 't Vatikaen te Romen, met een ge'
deelte van de Coupel,van binnen naer 't ho°»
Outaer te zien; zynde niet alleen na de jul1
Regels der Bou- en Doorzichtkunde geteke11 '
maer teffens zo fchoon en grootfch van
dertrant, zo helder en fmekende van col^ur'
en zo kunflig van houding en ronding» 3
ik ooit eenig Stuk van dien aert gezien het?'
en daerom van alle Kunflkenners, met acht1"^
en goetkeuring, befchout word. Het afld
is eene Hiflorifche verbeelding, insgelyks &
fraeie Boufieraden verfiert.
Hy was ryk, grootfch en geeftig vafl »
dachten en ordonnantie, om zyne Ku° .
fereelen met allerlei byfieraden van Basre
ven?
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. $$$
ven, Vazen en andere ornamenten, te ver-
fier en. Dit Bywerk fchilderde hy zo natuurlyk en
krachtig in 't graeu, dat het de oogen der aen- fchouwers bedroog, en doorgaens voor, met den bytel gehouwen, Kunftwerk aengezien Werd. En was voorts, ten opzigte van zyn per-
foon en gedrag, een Man van eenen vroly- ken en teffens deugtzaemen inborft; die zy- ne goede vrienden, wanneer ze hem quamen bezoeken, beleeft en vriendelyk ontfing, en met een aengenaem gefprek, het zy over de Kunft, of eenige andere nutte en leerzaeme ftoffe, zedig en befcheiden onderhiek; het geen hy zelfs al fchilderende kon doen: want hy behandelde het penfeel vaerdig en gemak- kelyk, en was zo onvermoeit in het oeffenen der Kunfte , dat hy veeltyts van 's morgens tot 's avonds zat te fchilderen, en in eenige ^eeken niet uitging. Doch deze verandering van levenswyze
van de voorgaende, met meer gewoels door ^e ongemakken van 't reizen doorgebracht, te veel verfchillende, fchynt oorzaek geweeft te zyn van eene dodelyke ziekte, die *tem, fchoon hy een fterk en welgedaen Man /. Deel Bb wass |
||||
|
386 Nederlantsche
was, van wien men meer jaren levens v
wacht had, in den ouderdom van 38 jare .' A°. 1711, wegrukte, tot groote droefi^ van zyne overblyvende Weduwe en g°e Vrienden ; onder welke de Heer Iz-*E Aft
Wa l r a v e n , zyn Leerling , geen van
minften was; dien dit ontydig fterfval zeer t harte ging, en my dit omftandig bericht heÊ toegezonden, om de onfterffelyke na*gedac teniile van zynen braven Meefler te hdpe' vereeuwigen. Nu verfchynt een Schilderperfonaedje, W
de Liefhebbers met eenen doorluchtigen W naem bekent; ik meen GERARD WIGMANA; geboren ü<
Workum in Vrieslant den 27 van herfftmae
ft
1673. By wien hy de Kunft geleert he£ ' heb ik niet kunnen te weeten komen. *" ^
heeft in zyne jeugt Itaüè'n bezocht, en y,
in 't jaer 1700, of het zo genaemd Hei ë
jaer, te Romen; maer echter geloof ik fll '
dat hy in de Bentbroederfchap is geweeft-
bynaem, dien hy droeg, was den VrW[ f
Raphaël; de reden, waerom hem de Lie
hebbers dus doopten , was, om dat hy hef
tyt geweldig druk had van Raphaël,
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 387
Tiaen, Julio Romano en andere Ita-
'iaenfche Kunfthelden, en zich inbeelde in hun- üe grootfche manier van tekenen al ver ge- vordert te zyn ; want als hy eenige zyner •Kunfttafereelen vertoonde, was zyn gewoon 2eggen: zo tekende, of zo fchilderde Raphaël, °f eenig ander JtaUaenfch Meefter: het geen den fpotvogels aenleiding gaf tot den gemel- den bynaem. Hy was by uitftek naerftig, en fchilderde
veel ftukken , maer verkocht weinig : want de Liefhebbers vonden die verhevenheit in dezelve niet, die hy 'er zich van verbeelde; ^hoon hy veel uitgekipte fpreekwyzen ge- buikte, om elk een de grootfchheit van zyn Werk te beduiden. Ik wil wej bekennen dat myn gezicht zo fyn niet was, om al die §rootfchheit in zyn Kunft te kunnen zien; fchoon ik, gelyk men zegt, als met hondert •^RGus-oogen toekeek ; maer zyne oogen bullen mifïchien het vermogen hebben gehad van den fcherpzienden Lynceus, of der blazen van Leeuwenhoek, hetgeen zo Vreemt niet is; want, De meefte Kunftenaers zyn met
Dat euvel, meer of min, befmet, Bb 2 Dat
|
||||
|
Nederlantsche
|
|||||||
|
383
|
|||||||
|
Dat zy hun eigen Werk , met oogen
Van dat vergrotent kykvermogen, Bezien, als door een fyne bril Van eigewmaen; die zotte gril Behecrfcht toch al de Stervelingen. Elk liefkooji meeji zyne eigen dingen. Door deze vergrootende befchouwinge va
zyn eigen Werk fchepte hy ook, dóór ee natuurlyk gevolg, een ongemeen genoegd- in het zelve; zich valt inbeeldende, dat n alleen uit onkunde was, dat 'er de Liefhet5 bers geen zin in hadden. , Hy quam eens met een ganfche kift v
Schilderyen in den Haeg, maer dezelve ha * den geen grooten trek; toen hy de \tël , mael in den Haeg was, had hy een groot S* by zich : Het verbeelde AlexandeR °" zyn krankbedde, omringt van al zyne Kü'ê overften, en verzelt van zyne beinin Roxaene, nevens eene menigte oiö^3. ders van beiderlei kunne. Om de Hi^0,.
dit
fche verbeelding en kunftwaerdy va*1 Stuk den Liefhebbers wel te doen begryPe '
had hy 'er een fchriftelyk opftel, met nae
en toenaem, om toch niets te vergeeteü'
gemaekt 3 en elk, die dit Stuk quam zl J.
jïioei1'
|
|||||||
|
Schilders en Schilderessen. 589
*noefl het gedult hebben om hem dit Hifto-
tifch verhael te horen voorlezen; daer dan by e&e periode noch een parenthefu , met de le- vende ftem , tuffchen viel, om al de ver- schillende paffiè'n en doeningen der onder- scheiden voorwerpen, toch ter deeg, aen te wyzen} en dus het zelve zo fmakelyk aen an- deren te maken, als het hem zelfs v/as. Dit heb ik zelf by ondervinding , en moei! myn gedult tergen, zo langdradig van ilyl als hy ttty dit alles zocht in te prenten, fchoon ik hem meer als eens te kennen gaf dat ik het ^el begreep; ook had hy toen noch een Kunflhelt van denzelven aert by zich , die Itlsgelyks al zyn weJfprekenheit te werk flel-
de om het alles te beveiligen.
Daer zyn wel goede partyen in dit Stuk,
en alles was met het uiterfle gedult bewerkt; ^aer het ganfche beflag zonder geeft of aer- <hgheit; gevolgelyk was het dubbelt befpotte- tyk, dat hy zulk eenen ophef van zyn eigen Werk maekte. Voor dit Stuk vroeg hy 3000 guldens; maer het vond, zo wel ten opzich- te van den prys als kunftwaerde, geen ko- pers , als na zyn doot; toen heeft het de Heer ■^ormier van zynen Zoon gekocht. Hy heeft eene menigte Kunflftukken van dien Bb 3 aert |
||||
|
390 Nederlantsche
aert gemaekt, en met het uiterfte gedult uit-
gewerkt, ten bewys van zyne onvermoed naerfligheit. Was hy gezegent geweeft met tydety*e
middelen, zou hy voor zich zelf de gelukkige menfch ter werelt geweeü; zyn; want hy ^aS vergenoegt met zyn eige werk, maer daer h3" perde het hem, fchoon hy noch al met eeIie Vrou getrout was, die een ftuivertje* had ge' had; doch hy was een goet vriendelyk M^11' die met achting van ieders Kunft fprak. Hy deet, op hoop van meerder begunft1'
gers voor zyn Kunft te vinden, een reis nae
Londen, maer zyn Kunftfortuin gelukte dae
zo weinig als hier te lant, zo dat hem ^
tocht meer fchade als voordeel toebracht
echter gaf hy na zyn terugkomft breet op'
dat zyne Kunft: met verwondering en toeju^
ching befchout, en in Engelant nooit weêrg
van gezien was. Maer zeker Kenner en L)e
hebber fchreef hier eens over naer Lo^e
aen een van zyne goede Vrienden , die va
deze zaek bewuft was, en kreeg tot antwoof '
dat men in een opzicht nooit de weerga o
zien had : namentlyk, dat een Kunfle113,6
zulk een dwaze verbeelding van zich zelfk°n'
de hebben met alles voorby te willen **
gen,
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 391
gen, en zo ver van het weezentlyke ontbloot
te zyn, zo dat die goede Man daer enkel ten fpot, en om van de Engelfcbe Liefhebbers Wat opgehult te worden, was geweeft, zyn- de het den aert der Engelfcben om een Vreem- deling, vooral die verwaent van zich zelfs isj braef op te vyzelen. Eens , aen myn huis zynde , had hy de
dwaesheit van my te willen wys maken, dat Potter en van de Velde, in vergeiy- king van my, maer kinderen in- de Kunffc ge- weeft waeren, zo genegen was hy om ande- *en in te boezemen het geen hy zelfs ge- loofde. Hy heeft, met veel fukkelens in zyne laet-
fte dagen, te Amfterdam zyn levensrol geëin- digt, in 't 68fte jaer zyns ouderdoms, op den 2? van bloeimaent des jaers 1741, nalatende eenen Zoon, die met zyn Vaders Kunft over- al by dé ftraet Jiep om dezelve te verkopen, en dat 'er van quam, op eene flechte wyze verteerde : waerom hy op 't laetft arm en berooit naer Oojl'mdiën moeit, vaeren. De eige wysheit van den volgenden Kunft-
helt zal ons doen zien, dat 'er meer Nar- issen in de Werelt zyn, als Wigmana §eweeft is; derhalven zal men deze twee, Bb 4 fchoon |
||||
|
392 Nederlantsche
fchoon gevallig, niet onaerdig naeft malkae voegen, en dezelve een goet paer maken; hoe' wel het van dezen beter in te fchikken ^a als van den ander: om dat hy waerlyk ee bequaem Meefter was; daer myn pen °P doek, is, NIKOLAES VERKOLJE,Zoon^
Johannes Verkolje, en geboren tS Delft, in 't jaer 1673. Hy was 20 jaren oü£» toen zyn Vader ftierf, en, door aengebore° zucht tot de Kunft, van zyne jeugt af geneigc zynen Vader op het Kunftfpoor na te flap' pen; die hem ook, met Vaderlyke KunfÜeS' fen, dermaten heeft voort geholpen, dat °n' ze Klaes, na zyn Vaders doot, voor zy°e jaren al een bequaem Meefter was, en m vervolg zich zelf zo fcherp heeft aengefpoorc> dat hy zynen Vader in eenige deelen && Kunfte in het Kunftperk heeft voorby ge' draeft: want hy heeft niet alleen Portret^11 gefchildert, maer fraeie Kabinetftukken,
Za-
len en Kamers in 't ront, gemaelt, die Kiif1' minnaeren behagen, en de pennen der Dic teren vaerdig gemaekt hebben ; gelyk flr3 zal blyken. In zyne eerfte jaren fchilder hy meeft Portretten van aenzienlyke Lui^en'
on-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 393
onder welke uitblinken dat van den Heer
Van Oosthuisen, te Hoorn, dat van de Vrou van Schoonewalle, die van de Heer en van Obreede en Foreest, en eene groote menigte meer te Amjierdam. Noch het Portret van den Heer Chris-
Toffel Beudeken, te Delft, ten voe- ten uit, en gezeten in zyne Studeerkamer. Op 3Vn 3ifte jaer begaf hy zich in den huwely- ken ftaet, en met een tot het verbeelden van andere voorwerpen, waer van de proeven te zien zyn in het Kabinet van den Kunftlie- Venden Heere Pieter Leendert de Neufville, te Amjierdam op de Keizers- graft; beftaende in drie Kabinetftukken , elk om het kunftigft geördonneert en gefchildert. Het eene verheelt eene Bathzeba, zich
waflchende, en verzelt van haere Dienftmaeg- den;in 't verfchiet ziet men Koning David, fittende op het plat van zyn Paleis, en voorts een fchoon achterwerk. Het tweede ver- beek de vinding van Mozes, daer Pha- "ao's Dochter, verzelt van haere Staet- jongkvrouwen, het jongsken uit de Rivier taet opnemen; zynde het achterwerk een fraei en uitvoerig Lantfchap. Het derde is de ver- ' Jochening van Petrus, daer de Dienft- Bb 5 maegt |
||||
|
~d\ScA0iaruuis <&1
|
||||
|
jd Nikolaas Verkolje„ z. Maro-reta IVklfr&et» 2. R. Bl®e
|
||||
|
394 Nederlantscüe
maegt hem met ftyve kaken optygt, dat ny
ook een, van die in den Hof met Chris- tus waeren, is. Dit Stuk is wel het kap1' taelfte; doch het zyn alle drie Kunfttaferee" len, waer aen een Kunftkundig oog klaer kan zien , dat onze Vekkolje een groot Meefter is geweeft. Te Leiden, by den Hee: Wierman, is ook een fraei Proefftuk van zyn edel penfeel,eh een in 't Kabinet*van den Heer van der Mark, tans Hooftofficier dier Stadt, daer een fraeie verzameling van Kunft te zien is. Ook fterkte zyn vernuft e° bequaemheit zich verder uit tot het fchilde- ren van groote Werken ,als, Zalen in 't ront? Zolder-, Schoorfleen- en Deurflukken. T^ Jmjierdam, by den Heer Ziedervei<t> heeft hy eene Zael, verbeeldende den ge' trouwen Herder, gefchildert. Een diergety' ke op des Heeren vanMollems Luftplaets> aen de Vecht, (een, waer van ik in 't leven van Moucheron heb gefproken) en °P meer plaetfen. Eenige jaren geleden te dmflerdam zyn^e'
had ik een bootfchap met eenen brief aen °n" zen Kunftenaer, die ik hem bracht ; by die gelegenhcit liet hy my het Stuk zien, wa over ik hem quam fpreeken. Het zou C H R l' T V Sj
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 395
ïüs, leerende in den Tempel, verbeelden,
de heele ordonnantie was getekent, en reets eenige troniè'n, handen en voeten, en dat ^el alles naer 't leven gefchildert, van oude Schilderachtige Joden, gelyk hy my te ken- den gaf; ook kon ik wel zien, dat het met veel oplettenheit gedaen was: want de ver- schillende Hartstochten waeren 'er natuurlyk en kunftig in uitgedrukt; waer toe hem de levende voorbeelden der Joden aenleiding hadden gegeven: maer, daer ik my het meeft °ver verwonderde, was, dat het overig ge- deelte van 't Stuk noch niet eens gedootverft ^as , om den ganfchen zamenhang van 't ^erk by malkanderen te zien; ook zag ik ^el, dat die manier van fchilderen, om alles ?o vlak naer 't leven te doen, veel tyts en ar- °eits kofte ;. want eveneens deet hy met de Meeren, en zou geen fchoenriem zonder het leven gefchildert hebben. Hy toonde my noch een Stuk, verbeel-
dende de Fabel, daer E u r o p e , door den Schalken Jupyn in eenen Stier verandert, van de Nimfen met kranflen en bloemen ver- eert word. Dit Stuk had hy, volgens zyn Voorgeven, gemaekt om te tonen , dat hy z° wel Beeften, Bloemen en Water, kon fchil-
|
||||
|
$96 Nederlantsche
fchilderen als die Meefters, welke zich niaer
alleen op een van die deelen der Kunfte toe" leggen , en hunnen ganfchen leeftyt aenbe' fteden ; en zulke noemde hy Kunftenaers> die maer eene Letter van hetA, B, verf- den, wat dunkt u, Lezers! is dat ook nie verwaent en opgeblazen genoeg ? zich te ve beelden Beeften te kunnen fchilderen als P°T' ter, Water als Willem van de v^ d e n , en Bloemen als v a n H u y s s e m ; doc ik was dit ganfch niet met hem eens, en 2° hem een kleine aenmerking over de hoïeI1 van den Stier, die heel gek op den kop ft°n' den , gemaekt hebben, maer toen ik die rul' terlyke tale hoorde, en merkte , dat hy ae0 't zelve zeer hinkte, daer de Vriefche BA' phaël aen mank ging, was zwygen b&*" want, Als eigenwaen de ziel verblint,
Laetdunkenheit het hooftbewint
Van 't oordeel voert, helpt tegenfpreeken
Zo weinig, of men, met verdriet,
Een dwaes in eenen vyzel fiiet,
Tot heeling van zyn zielsgebr e eken.
|
||||||
|
Ook was 'er, met hem de gebreeken z>
ö ner
|
||||||
|
Schilders en Schilderessen. 397
Ier Kunft hier of daer aen te wyzen, geen
dank, maer veel eer flank, te behalen; want hy had eenen quaetfprekenden mont, die zo min goet van zyne Kunftgenoten kon fpree- ken, als hy 'er van kon horen; het geen ook de reden was, dat hy meelttyts met hen over- hoop lag; doch dit vermindert echter de be- quaemheit niet, die hy bezat; fchoon het echter eene groote dwaesheit in hem was, andere Kunftenaeren de eere niet te willen geven, die hen toequam. Hy had eene uitmuntende manier van te-
kenen met Ooftindifchen inkt. In het Stam- boek van JohannaKoertenblok heeft hy alle de Portretten der Doorluchtige Perfo- nadiën getekent, die haer de eere hadden aengedaen van haere heerlyke Schaerkunft te komen zien, en onder die ook zyn eigen Portret, waer onder de Puikdichters Fei- Tama en Bogaert de volgende Byfchrif- ten hebben gemaekt. Zie hier het Byfchrift op den Heere N.
Verkolje; niet gelyk het zelve, jammer- lyk mishandelt, in Weyermans zoge- naemd Schilderboek gedrukt, of veel eer mis- drukt; maer zodanig, als het ons door des Auteurs eigen hand is toegezonden. O P
|
||||
|
398 Nederlantsche
OP DE BEELDTENIS
VAN DEN HEERE
NTKOLAES VERKOLJ^
Door hem zelf getekent in het Stamboek
|
||||||||
|
van Mejuff. Joanna Koerten,
overleden Echtgenote van den
Heere Adriaen Blok.
|
||||||||
|
V ERKOLJE, alom beroemt door de e-HJleW
fereelen, Die Stichter van Vrou Bloks voortrefyhl Eertrofeên, Heeft dus zich afgemaelt hy 't puik dier jwweelen, En flreelt, jajleelt het hart van ieder PR TOGEÊN.
Wien zich de Tyber, Seine en Teems ten ^°°
heelt ftellen,
Onze Amflel ziet in hem een Fenix der Ar£ LEN.
1725. . S. FeitA*1*'
pus
|
||||||||
|
Schilders en Schilderessen. 399
^t> <§> <#>$«>€> <#>$Kt>
■öttspraelt door e'ige hant Verkoljes minfte
deel,
®ie K o e r t e N s Stamboek voert ten Hemel door 't penfeel.
^aet Alexander vry Apelles trekken loven.
*W Duitfche Apelles ftreeft den Griek- fchen ver te boven.
A. BoGAERT.
Onder de Tekeningen , die na zyn doot
v^rkocht wierden , waeren ook die, welke V na de bekende Stukken van Gerard de ^aire§se, geplaetft in de Raetkamer \'an het Hof van Hollant, getekent heeft, en wier- ^en , nevens de anderen , duur verkocht : vaer uit blykt, dat de Liefhebbers van Pa- pierkunft voor zyne Tekenkunfl zo veel ach- ting hebben, als voor zyne Penfeelkunfl. Toen ik my, om reden boven gemelt, aen
2yn huis bevond, viel 'er iets voor dat my
uft3 om de grap, mynen Lezeren mede te
'kelen, zynde als volgt: zo dra was ik niet
in
|
||||
|
400 Nederlantsche
in zyne Schilderkamer door hem
gebracht,
of de Vrou van onzen Klaes liet zich &e
ook vinden, en den brief, dien ik hem ha overgegeven, in zyne hant ziende, aenft011 ( de vrypoftigheit gebruikte om hem dien a ie neemen, en, terwyl zy hem openbrak, a lagchende tegen my zeide: „ Myn Heer'- ll „ zal myn Mans Secretaris eens zyns " ,• en n zy hem gelezen had, gafze my op den inh° befcheit, het geen Klaes alles beaem^' zeggende: „ Myn Heer ! ik zal my fchikk1 „ naer myn Frowws zeggen, en met het Stuk „ veel haefi maken als mogelyk is "; daer zy11 Beminde weer tuflchen inviel: „ Ja, Mf „ Heer! myn Man fchildert alles naer 't /^"' „ zelfs dingen daer 't niet op aenkomt, en vl „ quijl 'er veel tyt door "; daer ons KlaesJ geen enkel woort tegen durfde inbrengen, ƒ veel onderwerping had hy voor zyne BerfllJ* de; fchoon zyne ftekelige tong, ten nadee zyner Kunftgenoten, anders los genoeg hiflo' hier was hy gedwongen te zwygen, wild£ ^ ruft en vrede hebben. Doch dit voorV quam my daer na zo vreemt niet meer v°°r' toen ik hoorde dat het Vrouwtje wel eens ®°' ven quam, om hem te verraffchen, ( dat W licht doen kon , vermits hy heel hznhoten. |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 401
|
|||||
|
^as) en als zy hem dan niet bezig vond, of
dat zyn werk niet zo veel gevordert was, als 2y dacht te behoren , kon zy Klaes wel eens helder doorhalen, en hem vragen, of hy ?ich niet fchaemde zynen tyt zo te verfukke- *en, zonder op Vrou en Kinderen te denken. ■uit alles moefl de goede Man, zo geduldig als "orrates, verdragen; want het was zo on- üiogelyk haer te doen zwygen, als de Hoen- deren het kakelen te beletten; en gevolgelyk ^as 'er anders niet voor hem op, als zich te trooften dat hy het alleen niet was, die met 2ulk een Kalfje moefl ploegen; want De Vrouwtjes, hier te lantf zyn meefi
Bezeten van dien quaden geeft; De goeden niet te na te /preken. 't Is waer, 't zyn zwakke Voetjes, die, Door 't minfie fioolje twee of drie, Licht berften en in Jlukken breken. Maer 't is ook zeker en gewis, Dat Vasti en Semiramis Mee Vrouwtjes, zwakke Voetjes, waeren; Schoon de eerfie 't Koninglyk gebodt Haers Mans verachte, tot zynj'pot. En de andere, loos en kloek, den haer en Uit lout're heerfchzucht hielp van kant. L Deel. Cc Maer |
|||||
|
403 Neder lantsche
Maer zacht! de Vrouwtjes, hier te lant,
Zyn niet zo ruw van aert, en wijlen
De Mannen, al van over lang ,
Te krygen onder haer bedwang,
Loor lieflyker gewelt en liflen.
En myden zulk een harde klip.
Daer mag eene enkele X a n t i p ,
By ongeluk, eens onder lopen ,
Maer dat 's 't ook al; daer tegen zyn
De Mans zo zacht weer als fatyn,
Die zich aen deze zoort verkopen.
Maer dit overgeflagen, dient alleen tot fi°l
van zyn Levens- en Kunftverhael aengete' kent, dat onze wakkere Kunftenaer zyn 'e' vensrol volfpeelt heeft den 21 van louwma^11 des jaers 1746, in den ouderdom van 72 Ja ren, negen maenden en 10 dagen. Tot verder bewys van 's Mans bequa^111'
heit, moet ik hier noch byvoegen, dat W
wonder wel ervaren was in 't maken va
en
zwarte Kunft, daer verfcheide Portretten . andere voorwerpen, die hy op die wys
koper gebracht heeft, getuigenis van dr '
gen. Zyn Borftbeelt is te zien in de Plaf
gevolgt naer zyn Afbeeltfel, weinig jar
voor zyn fterfval door hem gefchildert.
J b De
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 403
De ondervinding leert ons, dat de vatbaer-
heit der Menfchelyke verftanden zeer onge- is, en dat uit die verfehillende krachten *ks vernufts al die onderfcheiden bequaemhe- ^en ontftaen, daer 't Menfchdom meê be- seft is 9 en de albeftierende wysheit van ^odt, tot heil der Menfchelyke zamenleving, Zo heerlyk in uitblinkt. Dat ook het vermogen der Ziele, in zom-
pige Stervelingen, zonder hulpe van gront- regels of kunfllefTen, in ftaet is om eenen aenzienlyken kunfttrap te beklimmen, en, al- teen gedreven door de neiging der Nature, ^et Kunftfpoor op te flaen, luft my tans te "eVeftigen met het voorbeelt van ABRAHAM RADEMAKER, ge-
koren te Amfierdam in 't jaer 1675. Van zy- ne jeugt af was hy altyt bezig met tekenen Van allerlei voorwerpen , fparende noch Moeite noch papier om alles te ondernemen, ïtlet zulk een taei gedult en ongemeene naer- ^igheit, dat hy heele maenden achtereen in ^is zat, zonder uitgaen. Zyn Vader, die eei* Glazemaker was , had hem een nieuw kleet gemaekt, doch hy was 'er al heel uit- §egroeit, eer 't half verfieten was, zo weinig Cc 2 trok |
||||
|
404 Nederlantsche
trok hy 't aen; altyt bezig zynde met zich te
oeffenen, waer door hy eindelyk, zonder eenv* ge hantleidinge of hulpe van eenig Meefter ■> een braef Kunftenaer geworden is, die &et alle billykheit onder het getal myner Kuntt" genoten verdient geplaetft te worden. 1° begin maekte hy fraeie Tekeningen met indifchen inkt, en vervolgens met waterver' wen. Zo dra hy deze behandeling fix had, en aen de houding zyner Tekeningen \>Q' fpeurde, dat hem de Bou- en Doorzichtkufl' de ontbrak , leerde hy die, zonder iemaOts onderwys, uit de boeken, daer deze nutte #* nodige Wetenfchappen in verhandelt wof' den. Naeulyks was hy dezelve kundig, °l hy begon zyne Lantfchappen met grootfche Gebouwen, aerdige Ruïnen, fraeie BeeltjeS en Beeften, en ook wel met allerlei Vog^ len , te verfieren. Deze Tekeningen ^ hy met waterverf zo natuurlyk en krachtig °? te maken, of ze met Oliverf gefchildert Wae' ren, en zyn onder de Liefhebbers van Papier' kunft zo geacht en gewilt, dat ze niet allee na zyn doot, maer al by zyn leven
rykelyk
zyn betaelt geworden.
Voor de Boekverkopers heeft hy veel va*1
|
|||||||||
|
te
|
|||||||||
|
dat zoort van Tekeningen gemaekt, om
die-
|
|||||||||
|
Schilders en Schilderessen. 405
dienen in de befchryvingen der Nederlantfcbe
Outheden; gelyk den Liefhebberen dier Out- heitkunde ten vollen bekent is. De behandeling der Oliverwen heeft hy me-
de , zonder eenige onderrechting, zich mach- tig gemaekt, zo wel in 't groot als in 't klein; gelyk te zien is in een huis, gelegen aen de •Noortzyde van de Heeregraft by den Am- fiel. In 't zelve heeft hy een Zykamer mee fchoone Lantfchappen en Gebouwen, grootfeh van ordonnantie en vinding, gefchildert; het eenigfte, dat 'er een kundig oordeel op te vit- ten zou weeten, is: dat het wat fcherp van omtrekken is; doch dit is hem licht toe te geven , om dat hy zich meeft op de behan- deling van kleine voorwerpen heeft toegeleit. Het gemelde huis wiert toen bewoont van den Heere Bakker, Droft van Buur en; een Liefhebber, die zelfs fraei tekende, eene groote verzameling van Kunft bezat, en een groot vrient van onzen Kunflenaer was. Nevens de Kunfloeffening was onze Schil-
der ook een groot Liefhebber van Prentkunft, eri wift zelfs met oordeel en kennis in 't een eri 't ander handel te doen. Want hy be- greep, dat 'er meer als de bloote bequaemheit vereifcht wierd om zieh in de Werelt geluk- C.c 3 kig |
||||
|
4©6 Nederlantsche
kig te maken, ja dat men zelfs kunftgreP
diende te gebruiken om zyn Werk, hoe kun- ftig het ook zyn mogt, aenzien by te zetten' en gangbaer te maken,- gelyk men uit volgend' voorval kan afnemen. Op zekeren tyt quam hy een yverig &un*
ftenaer bezoeken, en onderhielt hem met de- ze redeneering: „ Ik vind u altyt even naer' „ ftig bezig, om uwe Kunft op eenen „ trap te brengen, en ben overtuigt dat fff „ al de bequaemheden bezit, die een \$% „ Meefter paffen, en alles aenwent wat &°' „ gelyk is, om de fchone vruchten vanu,sr „ vernuft, door eige bekoorlykheit, aende° |
|||||||||||||
|
»»
|
man te helpen; maer ik zegge U! zo laoê
|
||||||||||||
|
gy geenen aert hebt om wegen en midde'
len uit te vinden, het zy rechts of flinks' |
|||||||||||||
|
5'5
|
tot het verkrygen van goede Vriende11'
|
||||||||||||
|
J7 die uwe Kunft opjagen , en hen, die de'
„ zelve,ten kofte der waerheit,uit baetz«^ „ of vooroordeel onderdrukken en laekefl' „ in uw belang weet over te haelen , za' a „ uwen arbeit te vergeefs en ydel zyn> en „ gy zult met hartzeer moeten zien, dat kun' „ dige en onkundige uw werk zullen klei" „ achten, en geenprys doen gelden ; <&£t' „ ge in tegendeel vodden en prullen, d°°r
eenen
J5
|
|||||||||||||
|
Schilders en Schilderessen. 407
)> eenen zaemgerotten hoop Kunfthandelaers
5j opgejaegt, ten hogen pryze zult zien ver- j> kopen. " Men kan uit deze dingtael opmaken, dat
onzen Kunftenaer de dwinglandy van deze Verkeerde handelwys ten vollen bekent was, en dat hy de waerheit fprak, wort door de dagelykfche ondervinding beveiligt. In 't jaer 1730 toog hy metter woon naer
tiaerlem, en raekte daer in het Schilders-Gil- de op den 5 van louwmaent des jaers 1732. Het is een bekende fpreuk , dat 'er voor den Menfch niets zekerder is als zyn doot, maer tef- fens niets onzekerder als tyt en plaets, en door wat middel} ge]yk aen onzen Rademaker is gebleken, door het volgende toeval. Op den bekenden St. JANS-nacht, toen de roep door ganfch Neerlant verfpreit was, dat men al de Geuzen zou vermoorden, ?,at hy in den Vroegen morgenftont in 't velt, om 't een of 't ander af te tekenen. De Boeren, daer om ftreeks , zich verbeeldende dat hy daer iets verrigte ter bevorderinge van die godlo- ze onderneming , quamen , gewapent met knuppels en vlegels, op hem af, met zo veel vaert en gewelt, dat hy naeulyks tyt had om de flagen van hunnen dommen yver, met Cc 4 ]$, |
||||
|
4o8 Nederlantsche
levensgevaer , te ontvluchten; waer van ny
zulk eenen dodelyken fchrik zette, dat hy eenige maenden daerna op den 22 van louw* maet des jaers 1725 den geeft gaf, en in den ouderdom van 60 jaren ten grave daelde, na" latende eene bedroefde Weduwe, by dewe'- ke hy niet meer als een Kint verwekt
had,
dat al voor hem geftorven was.
Van zyne nagelaten Kunft , beftaende in
Schilderyen , Prenten en Tekeningen , lS> ten behoeve der Weduwe, byopenbaere ver" kopinge te Amfleriam, over de 8000 gulden gekomen. Hy is een Man geweeft van een geregelt leven, was wel belezen, en wift mei- oordeel over de Kunft te redeneren. Op het Stuk van Godtsdienft fchynt hy geheel eigen* zinnig geweeft te zyn, vermits hy nooit een*" ge openbaere belydenis gedaen heeft. 't Was Rade maker, die, vol drift en vuur,
Alleen op 't goet geleide der Natuur,
Ge/poort door Jlhcrp vernuft en reden,
Den gladden Kunfiberg op dorjl treden.
't Was Rademakek, die, op eigen leeft
Gefchoeit, in 't kleen, de grootheit van zyn' geeft
Ontdekt heeft aen hmjikundige oogen:
Gelyk zyn Kunftvierkkan betogen,
|
|||
|
Schilders en Schilderessen. 409
'* Was Rademaker, dien op Sint-J a n s nacht
Onfchuldig miert een dootfchrik aengebracht Door onbezonne Geuze Kinkels: Te gek voor zotskap en voor rinkels. Kortom 't was Rademakek, die, van top . Tot teen, een zeltzaem voorbeelt was , waer op Natuur en Kunjl met gront zal roemen, Zo lang men zynen Naem zal noemen. ANSELMUS WEELING, geboren
te 's Hertogenbofch den 21 van flagtmaent des Jaers 1675. Zyn Vader was Adjudant van hec Regiment Montmelean, in dienft van dezen Staet; maer de neiging van onzen Weelins ftrekte meer tot de Teken- en Schilderkunft, als tot den Krygsdienfl; des beftelde zyn Va- der hem by eenen De Lang, een gemeen Portretfchilder: daer hy in korte jaren zo vorderde, dat hy zynen Meefter de Kunfl- kroon van 't hooft ftiet; die hem daerom da- gelyks met een nydig en afgunftig oog aen- zag: het geen tuffchen Meeïler en Leerling zo veel onluit baerde, dat We el ing hem Verliet, en zich naer Middelburg in Zeelant begaf; daer hy een Liefhebber , die hem toe- gang verfchafte tot het zien van veel fraeie Kunit, aentrof. Zo dra hem deze Puikkunft Cc 5 door |
||||
|
4io Nederlantsche
door haere verhevenheit verrukte , wierc*en
zyne oogen geöpent, en hy begon te zien, dat hem zyne inbeelding, ten opzichte van zyn eigen werk, bedriegelyk gevleit en iWs" leit had : het geen zo ver ging, dat hy > wanhopende ooit dat toppunt te bereiken» zich by eenen Zielverkoper wilde aengeven om naer Oojlindiën te vaeren; doch in welk onbezonne voornemen hy noch gelukkig g£' fluit wierd door zeker Liefhebber of Kunft' koper, mogelyk Jacob Bart, die te Mid- delburg woonde , en in een opzicht lof vef' diende; namelyk, dat hy jonge Kunftenaers altyt voorthielp, en in W e e l i n g wat goets befpeurende, hem dat hopeloos beftaen heeft afgeraden , en, met belofte van milde belo- ninge, fraeie Stukken aenbood te copiëeren '■ het geen onze Anselmus aennam, en wel met zo veel luft en yver ter uitvoer brag£> dat hy in twee jaren tyts, door dit copiëeren» zo bequaem wierd , dat hy onder de brave Meefters mag getelt worden, en Jac°b Bart, gedurende dien tyt, veel voordeel hee^c toegebragt. Naderhant heeft hy voor v&te Liefhebbers gefchildert: want zyn
Kunftwerk
was gewilt, en wierd wel betaelt. Het zelve
beftont in antike en moderne Kabinetftukjes»
het
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 411
het zy Dag- of Kaerslicht, die hy, in manier
van Dou, Schalken of van der Werf, beide op eene welilandige wys wift te behan- delen. Dus won hy te Middelburg veel geks, en
verquifle niet min: want het was hem eenen grooten lalt zulks lang te bewaren; daerom had hy veel fchuimlopers aen de hant, die hem 'er hielpen doorflaen. Ja deze buiten- fporigheit ging zo ver, dat hy dikwyls naer de Soldatenwacht zich begaf, en die ryke- lyk met wyn befchonk ; gulzig met zuipen voorging, en dus, gelyk de waerd in de drie Maften, eer dronken als zyne gafien, veel met een nat zeil liep. Door dezen onhebbe- lyken leeftrant, verloor hy zyne achting by Luiden van fatzoen heel en al, ook raekte hy door dit verwilderen in kleinachting by de Liefhebbers, en wierd (na het affterven van eenige goede Vrienden, die, om zyne bequaenv heit, noch al de hant aen hem hadden gehou- den ,) genootzaekt Middelburg te verlaten, en zyne Geboorteftadt ''sHertogenbofch tot zynen toevlucht te nemen. Na dien tyt heeft hy weinig goets gemaekt: want zyn Kunft en gedrag wiert van tyt tot tyt flechter; daeren- boven troude hy, al bedaegt zynde, een JonS
|
||||
|
4is Nederlantsche
jong Wyf, om hem op te paffen als hy voor- gaf; het geen hem van quaet tot erger deet vervallen: vermits het fpreekwoort: Een jong Schaep en een ouden Ram maekt allejaereenLatn^ door dit Huwelyk bewaerheit wierd. DüS leefde hy noch eenige jaren in eenen fcharne' len ftaet; beftaende zyn ganfche woning in een beneden- en boven-vertrek, zynde het laetfte flechts onder het dak en zyn Schilder' kamer, daer hy met een fleektrap opklom. Tegen den Winter ging hy naer bed, efl
flont in 't voorjaer eerfl weer op, als de groo- te nood hem niet vroeger wekte, ook was deze ruftplaets van een gebrekkelyk licht, ora te fchilderen, voorzien ; waer meé hy zich moeft behelpen zo goet en quaet. als hy kon- In deze haveloze levenswys heeft hy volhart tot het einde zyner dagen, voorvallende de» 29 van flagtmaent des jaers 1747. Indien M zyne Kunfl; naerftig behartigt, en zich we' beftiert had, zou hy een gelukkig en beroer^ Meefter zyn geworden : want het ontbr3^ hem aen geen vermogen in de Kunfl;, ook was hy een verflandig en belezen Man in ge" wyde en ongewyde Schriften, daer hy fraei van kon praeten, maer flordig beleefde. |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 413
DIRK KI NT, geboren in 'sGravenhage
op den 6 van wintermaent des jaers 1676 en dus op Sint Nikolaes avont, een vette en vrolyke dag voor de Kinderen , en voor onzen Dirk mede; want van zyne jeugt af "Was hy gelukkig , en tot jaren van onder- fcheit gekomen zynde , vleide hem Fortuin niet minder met een lagchent wezen, gelyk het vervolg van 's Mans levensverhael zal be- veiligen. Na dat hy de fenolen zyner oplui- kende jeugt, gelukkig en met roem, achter den rug had, en «yne Ouders den trek tot de Teken- en Schilderkunfl in hem befpeurden, werd hy beitelt by den Portretfchilder Kon- stantyn Netscher. Hier, naer zyn belle vermogen, de Kunft vlytig geöeffent en befludeert hebbende, vond hy zich, na eenige jaren onderwys, in ilaet, om voorts de volmaekte Natuur tot LeermeefterefTe te nemen, en zyne Kunfl naer 't leven verder Voort te zetten. Of het hem nu aen gewenfeh- te MecenafTen heeft gehapert, of dat hem eenig ander beletfel, in den voortgang van zyne Kunfl, hinderlyk was, weet ik niet; maer dit weet ik, dat hy een der gelukkigfle Kun- ftenaeren dezer eeuw is: want hy behoeft zyn beftaen door zyne Kunil niet te winnen, noch
|
||||
|
414 Nederlantsche
noch zyn hooft te breeken met nacht en <&§
te overpeinzen , wat deel der Kunfl hy ver- kiezen zal, om de knibbelzieke Liefhebberen > en verwaende Kunfthandelaeren van dezen tyt te kunnen behagen ; vermits hy een, He* melsbreette van de Schilderkunft verfchillent, beroep, te weten, de Boter-Koopmanfchap» heeft ter hant gevat, en, bezyden dezen han- del, van tydelyke middelen wel gezegent is. Hy quam in de Haegfche Kunftfchilders
Broederfchap in den jare 1700", en heeft he" eerampt van Deken en Hooftman der Ka- mer, nevens dat van Beftierder van het Akade- mie, lang bekleed. Het laetfte neemt hy noch dagelyks waer, nevens zyne Kunftoef- fening , waer van de bewyzen , ten zyflen huize , door de Liefhebbers kunnen gezien worden. Voorts zyn 'er in Kerk- of Burger- flaet geene Ampten, of hy heeft ze, met kennis en oordeel, waergenomen. Wy wefl' fchen, in alle deze bezigheden, hem noch vee- Ie jaren genoegen en voorfpoet. JASPER BOONEN, geboren te Dor-
drecht op den 7 van herfftmaentdesjaers ió77- Zyn Broeder en Leermeefter is geweeft de beroemde Arnold Boonen. Onze Ja*- |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 415
per heeft in zyn Geboortefladt en te Rotter-?
dam veele Portretten gefchildert, en was heel gelukkig in 't wel treffen. Hy is op den 20 van wynmaent desjaers 1729, out 52 jaren, in zyne Geboortefladt overleden. Na dat ik met dit Werkje al ver gevordert
was, wiert my de levensfchets van MARGARETA WULFRAET toe-
gezonden; eene Kunflenareffe, die, volgens het getuigenis van Kenners en Kunflenaers, dubbelt waerdig is op ons Kunfltoneel te ver- fchynen. Zy is geboren te Aernhem den 19 van fprokkelmaent van 't jaer 1678. Ho ij- brak en gedenkt aen haeren Vader op pag. 248 van zyn derde Deel, en was van voor- nemen haer, na verdienften, ten Toneele te voeren: maer zyn ontydig affterven heeft zulks belet. Zo dra haer Vader haeren aen- geboren kunfldrift ontdekte, heeft'hy, door zyne fchrandere kunftleffen, zulke goede kunflgronden in haer gelegt, dat zy voorts door eige fludie en de hantleiding der onfeil- baere Natuure, in de verhevenfle deelen der Kunfl een brave MeeflerefTe is geworden; zynde niet alleen wonder wel ervaren in het fchilderen van Portretten, maer ook in dat van
|
||||
|
416 Nedereantsche
van Hifloriën. In beiden behaegt zy &en
Kunftkenners, die onpartydig oordeelen, DY uitflek; inzonderheit munt zy uit in zuivef' heit van 't penfeel; maelende alles zo uitvoe- rig , zonder de minfte fty vigheit, dat het deB Liefhebberen verrukt, en hunne volkorfle goetkeuring wegdraegt. Haer Naekt is du» en bevallig van coleur, de kleding der Beel' den , het zy dezelve laken, weerfchynende zyde ftofFen, of fluweel, vertoont, is uitne- ment fraei en natuurlyk geplooit, en zo kun- ftig gefchildert, dat zy in dit deel der Kunfte van weinigen overtroffen is. Waer van haer eige Afbeeltfel, dat zy op de maet der Por- tretten van den ouden Netscher gefchil- dert heeft, een uitmuntent bewysftuk ver- ftrekt; daer rny een fraeie aftekening van ge' zonden is door den kunffigen GeraR^ Melder, en zich vertoont in de Plaet V' Zynde alles, zo in fchikking als gelykentf» om het kunftigfte behandelt en uitgevoe1'1-' De vermaerde Tekenaer en Plaetfnyder P1' kart pleeg dikwerf van haer te zeggen' Ceji un prodige, elle fait ïhonneur de Jon feXe' Dit Kunftftuk is tans te Utrecht in 't Kabinet van den Heere Gerard Wetstee te zien, nevens eene Kieofatra en WeS |
|||||
|
j
|
|||||
|
Schilders en Schit-der essen. 417
Stukjes, verbeeldende Jachtnimfen, ook by
uitdek kundig en uitvoerig gefchüderf, als mede een Semiramis van dezelve berin- deling als de voorgaende. Zy heeft veele Portretten gefehüderr., onder anderen dat van den Heere Jan Clicquet; het geen, in gelykenis en penfeelkund, elks verwon- dering naer zich trekt. Haer oordeel over de Kund is mannelyk en
verdandig in't algemeen, zonder eigenlief- de over haer eigen Werk , en over dat van anderen zonder afgunft of laetdunkenheit. In tegendeel is haere aengebore zedigheit zo groot, dat zy van alle eigen inbeelding ge- heel is ontdaen; hebbende eenen afkeer van alle vooroordeel ten nadeele van eens anders Kunfl. Men heeft haer nooit horen klagen, dat haer Kunfl niet na verdienden geëerc en beloont wiert; zo klein gevoelende is zy van zich zelf. In 't jaer 1741 vertrok zy naer Jemhemi
om het overfchot van haere levensdagen, bui- ten alle ydel Werelts gewoel, in dille Godr> vrucht door te brengen, en op dien voet een zalig llerfuur af te wachten. Dit volgend' Vaersje is op haere uitmun-
tende Eund en Afbeeltfel gemaekt: I. Deel, Dd Mar-
|
||||
|
4lS NEDEïttANTSCHE
Mugreta Wülfraet,d'eerengkntf
Van haere Kunne, een hooft juweel
Jen d'eerkroon van myn Kunfthiflorie,
Een K'inflheld'm, die myn toneel
Verfiert ah 't puik der Schilderhilden;
D'e ze, als eene Amazone in Kunfl t
( Niet ah met diep ontzag te melden )
Steekt naer de kroon; door Pallas gunjï,
Trof dus volmaekt haer ei ge wezen;
Ja overtrof, met dit Taf'teel,
( Waer in Kunflwonderen zyn te lezen )
Zich zelf en haere Kunfl geheel.
Blyf tyt en eeuwen onbederf'lyk
6 ProefJluk van haer el Ie bant!
Zo moet haer Kunjlroem, ook onfterflyky
In wezen blyven hier te lant!
PIETER HARDIME', in den jare
1678 geboren te Antwerpen , daer zyn Va- der een Koopman in Linnens was. Hy heeft zynen Broeder Spion Hakdime' tot On- dt"wyzer in de Kunfl: gehad. Dees' Broeder was in zynen beften tyt geen onbequae111 Bloemfchilder: gelyk op't Prinfenhof te &re~ da, in 't Kabinet der Kunftlievende Konin- ginne Maria, noch gezien kan worden aefl een Schoorfteenftiik, door hem gefchiSdert» dat,
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 419
dat, nevens andere proeven van zyn Kunft-
vermogen hier en elders verfpreit, zo my be- richt is, de Kunft van Veerendael kon evenaeren. In 't jaer 1700 ftak hy over naer Engelant, om zyn Kunftfortuin over Zee te beproeven; fchoon zyn Kunfl: tegen die van Veerendael toen op ver na niet kon op- haelen , en gevolgelyk van haeren vorigen Juifter veel verloren had. Hy leefde daer op een kluchtige wys,namentlyk hoog en droog: gelyk ik, met veel hygens en vermoeitheit, ondervond, wanneer ik hem op zekeren dag ging bezoeken: want al ruim half weegen ge- klommen zynde, was ik noch zo ver van hem af, dat ik zyne ftem, die my toeriep: kom Kiaer boven , naeulyks horen kon , en geen Wonder i want zyn Schilderkamer was de vyf- de verdieping van het huis; daer hy Winter en Zomer, zonder vuur of haert, den gan- fchen dag, zonder eeten of drinken, op door- bracht, en'savonts naer de Eierkroeg ging, daer hy dan zyn middag- en avontmael te ge- lyk deet met dik en vet Engelfch bier , en broot en kaes. Van welke maeltyt hy alleen den drank betaelde, volgens een out gebruik Van die Bierhuizen, daer de dagelykfe kalan- ten vry broot en kaes hebben, en des zon- Dd % dags |
||||
|
420 Nederlahtsche
dags op een vette maeltyt van vleefch en an-
dere fpys, (mits betalende den drank, daer dan de Waert en Waerdinne vry op mee drinken,) onthaelt worden. Doch SiM01* maekte het, met het binnen fungeren van broot en kaes, zo grof, dat de Waert, 1IX plaets van hem zulks, nevens andere gaften» voor te zetten, genootzaekt was hem zyn aendeel voor te fnyden; om te beletten , dat hy hem niet meer geit aen broot en kaes kof' te, als hy aen bier verteerde. Echter kon hy niet verhinderen , dat onze Gulzigaert» des zondags, zyn maeg zo rykelyk met vleefch ftoffeerde, dat hy 'er de heele week op tee* ren kon. Uit het een en ander blykt, dat hem oi
gelt-gebrek of gierigheit plaegde ; hoewel ke eerfte met het voorgeven van zommigen m^ overeenquam, die my wilden doen geloven» dat hy eenen lederen riem vol gout om 't n droeg. Doch ik heb nooit gehoort, dat IV Broeder Pi eter. dien gouden gordel gev0^1' den heeft na zyn doot, die hem te Londefi * 'tjaer 1737, out 73 jaren, grafwaert zond- Hy ftak doorgaens weinig beter in de plunJe als Slempop, (wiens fiordigen opfchik in ZT Levensverhael is aengetekent;) en heeft 2Y*
nen
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 421
nen vryen nek nooit onder 't juk des Huwe-
lyks gebogen. Om nu weder tot P1 e t e r te keeren, die
tot zyn negentiende jaer by zynen Broeder Simon bleef, dient in de eerfte plaets ge- melt, dat hy zedert het jaer 1697 'm ^en Haeg gewoont, en een menigte Schoorfteen- en Deurftukken gefchildert heeft voor Lui- den van aenzien, onder welken de Heer Ont- fanger Hogendorp, en zyn Broeder, de Burgemeefter van Rotterdam, zich bevonden. Ook zyn de vruchten van zyn Penfeelkunft door de meeffce Steden van Hollant verfpreit. In 't jaer 1709 trat hyinhuwelyk met Jongk- vrouwe Adriana Lens; welkers Broeder Prelaet was in de Abdye van Sint Ber- na rb, gelegen twee uuren boven Antwerpen, en door wiens toedoen onze Kunftenaer, in 't jaer 1718, voor die Abdye vier Stukken te fchilderen kreeg, ieder van zes voet breet en twaelf voet hoog, en verbeeldende al de Bloemen en Vruchten, die de Natuur in de vier getyden des jaers voortbrengt. Tot het maken van deze Kunfttafereelen Helde hy al zyn Kunftvermogen te werk: met dien geluk- kigen uitflag, dat dezelve wegens rykheit van Dd 3 Q3> |
||||
|
422 Nederlantsche
ordonnantie, natuurlykheit en uitvoerigheid»
de goetkeuringe van kundige Liefhebber5 verkreegen. Voor den Heere van Smettau, ge"
wezen Afgezant des Konings van Pruiffffl* fchüderde hy een Stuk met uitheemfche Ge' wafTen, onder welke zich het Afbeeltzel v&* een Bloem vertoont, die zich niet ppent als na zonnen ondergang, en niet boven twee» of drie uuren in vollen luifler bloeit, na wel- ken tyt zy oogfchynlyk vermindert, omtrent twaelf uuren ten eenemael vergaet, en zyfl aengenaemen reuk verandert in flank, nu by de Liefhebbers bekent met den naem van Cercus Serpens Americanus. Het gemelde Stuk wierd aenftonts naer Berlyn gezonden, en ver* eert aen den Koning van Pmijjen. Na het vertrek van den braven Bloemfchi'*
der Verbrugge uit den Haeg, wiert oO' zen H a r d i m e' van den beroemden Hiflcr*' fchilder Terwesten veel gebruikt tothet verfieren zyner Plafonds met Bloemen en Vruchten, ook heeft hy voor den Grave va*1 Wassenaer, in zyn prachtig huis,
ftaende
in 't Haegfche Voorhout, verfcheide Deur- en
^choorfteenflukken gefchildert. |
||||
|
ScHTLDERS EN SCHILDERESSEN. 423
Na net overlyden zyner eerfte Vrouwe, uit
dewelke hydrie Kinderen had ge teelt, die hy aen den geeftelyken ftaet heeft toegewyd, troude hy andermael met eene Juffrou Br u i- N e s t e 1 n , die hem overleeft en geen zaet verwekt heeft. Eenigen tyt voor zyn doot viel hy in eene teeringachtige ziekte, veroor- zaekt, zo als my de Weduwe naderhant be- richt heeft, door hartzeer en onluft, omdat hy in geen twee jaren werk gezien had: want hy was een Liefhebber der Dortfche penning- kunde, en hoogzuinig van aert; maer teffens ftil en ingetogen van leven. Hy is geftorven in 't laetfl van het jaer
1748, in den ouderdom van 70 jaren. Nu zullen wy eenen Kunflenaer ten tonee-
le voeren , die in twee hoedanigheden uit- munt, daer de karigheit der tegenwoordige eeuwe veel meê opheeft; beftaende in het wel treffen der voorwerpen, en het fchilde- ren voor zeer geringe pryzen. De Schilderperfonaedje, dien ik te voor-
fchyn breng, is de alombekende, JAN SERIN, geboren te Gent in 't jaer
1678. Zyn Vader, die middeloorzaek van
zyn aenwezen was, is met een grontiegger
Dd 4 van
|
||||
|
424 Nederlantsche
van zyn onderhout geweeft; vermits hy hem
de Kunflj daer hy tot heden zyn dagetyks broot meê wint, geleert heeft, en, om de- ze weldaet alleen, op ons Schildertoneel een byzondere plaets verdient; maer om dat roy zyn voornaem, geboortedag en ouderdom» onbekent is, zal ik hier ter plaetfe eert mel- den , wat ik van hem weet, het geen hier op uitkomt: Dat hy een Leerling geweeft is van Er as mus Q.uellinus, dien hy in zyne grootfche manier van fchilderen ruftig heeft nageftapt; gelyk te Doornik in SinT Martens Kerk kan gezien worden aen een S;'', waer in dien Heilig, fcheurende een lap van zynen mantel, om de naektheit van eenen armen man meê te dekken , door hem gefchildert is, en wegens defzelfs kloeke Te- ken- en Penfeelkunffc lof verdient. Behalven dit heeft hy te Gent eenige fraeie Altaerftuk' ken gemaekt, en quam in 't jaer 1698 in dei* Haeg. daer hy eenige Portretten, tans nocl» by Hoct'yn en Crocq.uesel te zien» gefchildert heeft, en overleden is. , Onze Jan Serin heeft zynen Vader °p
dat glibberig kunftfpoor y verfg nagewandelt, en een oneindig getal Portretten in den Haeg en elders gefchildert: onder welke zelfs vee* Lui-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 42^
Luiden van rang , die met een klein preisje,
dat wel ftaet, te vreden zyn, zich bevinden. By voorbeelt: de twee Heeren Gebroeder? Okkersen; die beide wegens Zeelant, de eene tot Raetsheer in den Hogen Raet, en de andere tot Lit van Staten Generael, zyn aengeftelt. Van deze twee Heeren heeft on- ze Portretfchilder den eerden, gezeten in zyn Boekvertrek, en den Iaetften, die een onge- meene lengte had, ten voeten uit gefchildert. Eer deze Portretten het penfeel van Serin toevertrout waeren, raetpleegde men my over dezelve. Ik was voor eenen Kunftenaer, die nevens het we! treffen ook wel fchilder- de; maer die was te duur met zyne Kunft, was 't voergeven, en Serin wïert te werk geftelt ; die meulyks zyn werk voltooit en afgelevert had, of ik wiert verzocht om hec- eens te komen zien ; het geen ik deet, en bekennen moeft, dat de gelykenis goet was; waer op ik ten antwoort kreeg: dit is 't hooft- oogmerk , zvaerom men zich laet fchilderen • en met een gevraegt wiert , of een Kunjlenaer van dien aert ook niet leven moefi? het o-een ik met ƒ2 beantwoorde, en dat het zelfs Chrijlelyk was dus te handelen: waer mede dit pleit eindig- de. Want ik was in geenen deele tegen hec Dd 5 be- |
||||
|
426 Nederlantsche
belang van onzen Schilderhelt, zo dra ik werk-
te, dat deze Heeren waer na hun geit wil- den hebben. Doch om een goet flot aen dit levensverhael te hangen, moet ik noch aen- tekenen, dat onze Kunftenaer den Heere Marquis de Fenelon, gewezen Afgezant van 't Franfche Hof by dezen Staet, nev^S defzelfs Gemalinne, geportretteert heeft, en de Kunft, fchoon al 70 jaren out, noch ge" nootzaekt is te oefFenen als hy werk heeft- Het geen wy hem tot fleunfel van zyn Huis* gezin toewenfchen, zo lang hy 't nodig heb- Nu volgt de Kunftfchilder KOEN'
RAET ROEPEL, geboren in 's Gr* venhage den 6 van flagtmaent 1678. 1° zyne jonge jaren was hy meefr, ziekelyk , het geen hem onbequaem maekte tot eenig bc roep , daer arbeit en lichaemskrachten to£ vereifcht wierden, en zich genegen tonen' de tot de Schilderkunft, werd hy beitelt hy Konstantyn Netscher, om het P°r" tretfchilderen te leeren: maer door zynen zwakken en ziekelyken aert, en toevallen va& zwaere krenktens, maekte hy geene voor- fpoedige voortgangen. Zyn Vader had eenen
bui-
|
||||
|
J- JHenrik van JLinifcoixli. z. Koenraet.
|
|||||
|
2. GerardL Jan ftsltbe»
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 427
buitentuin, daer onze Koenraet wel zy-
nen meeften tyt in doorbracht, om voor zy- ne benaeude borft de ruime lucht te hebben, en ook, als het de gefteltheit zyns lichaems toeliet, veel in bezig was met het een en an- der te pooten, te zaeiè'n, te fnoeiën of te ver- planten. Dit maekte hem in de kennis der plant-, queek- en zaeikunffc heel bequaem^ leerende alles queeken en teelen, wat tot fie- raet van eenen aengenamen Lufthof behoort, zo wel van Bloemen als van Vruchten; waer door hy de eerfte aenleiding kreeg tot hec Bloemfchilderen, het geen van zulk een goet gevolg is geweeft, dat hy onder de brave Meefters mag geplaetft worden; ja voor hem des te roemwaerdiger, om dat hy in deze zoort van Kunft geen.anderen Leermeefter , als de Natuur en zich zelf, gehad heeft. Als Geeft, Natuur en goet Ferftant,
Met Lujl gepaert, gaen ham aen bant, En werken met vereende krachten, Dan is 'er wis wat goets te wachten. Door deze nieuwe kunftoeffening raekte hy
bekent by de Liefhebbers van Fiora; van welke in den Haeg de voornaemfte waeren: de
|
||||
|
428 Nederlantsche
de Heeren Jasper Kinschot , van
Goens en Jacob Bart; die hem van hunne fchoonfte Bloemen een welgefchikt Schildery lieten maelen, en wel voor betael- den. Dit fpoorde hem des te meer aen, om het Bloem- en Fruitfchilderen wakker voort te zetten , en van tyt tot tyt zo beroemt maekte, dat hy bekent wierd by den Grave van Schaesbergen , groot Gunfteling van dien grooten Mecenas der Kunft, Jo h an Willem Keurvorft van de Palts. Met dezen Grave vertrok RoePEL na£r
DuJJeldorp in den jare 1716, toen niet me£r
by zich hebbende als een Stuk, en wierd door dezen Graef aen het Keurvorftelyk Hof z° wel voorgedragen, dat de Keurvorft aenftonts gevallen had in het gemelde Kunftftuk, en het rykelyk betaelde, wordende daerenboven onze Kunflenaer noch befchonken met eenen gouden keten ; waer aen een goude Me* daillehing, pronkende met het Portret va-n den Keurvorft: ook gaf hem de Keurvorft laft om noch eenige Stukken te fchilder£n: maer het ongeluk wilde, dat deze fchoon- fchynende zon van Roe pels opluikent ge- luk , door eene dodelyke taning , te ras val1 't levenslicht berooft wierd, door de tuiTchen- komft
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 429
komft des doots : want de Keurvorft over-
leed , terwyl hy noch aen 't Hof was ; het welk, zo voor hem, als voor alle Kunftenae- ren, eene onvergoedelyke fchade naer zich fleepte. Echter had deze reis zo veel aen- zien aen zyne Kunft bygezet, dat hy, na zy- ne terugkomil in den Haeg, aenftonts andere begunftigers voor zyne kunft aentrof, en voor de Liefhebbers van Flora en anderen veel te doen kreeg. Ook liet hem de Heer Grif- fier Fa gel een Stuk fchilderen , en Prins Willem van Heffen betaelde hem voor twee kapitaele Stukken duizent guldens. Ten zel- ven pryze kocht Mylord Cadogan twee Stukken. De Heer Willem Lormier heeft ook een kapitaei Stuk in zyn uitmuntent Kabinet. By den Heer Willem Haens- bergen zyn ook twee fraeie Stukken van onzen Kunftenaer. In 't jaer 1718 op den 5 van flagtmaent wiert hy ingefchreven in de Haegfcbe Broederfchap, en heeft ook Hooftman en Beflierder van 't Akademie ge- weeft. Zo hoog had het onze Kunftenaer ge- bracht, dat voor twee van zyne Kunfttaferee- len duizent guldens betaelt wierd. Deze prys zou na alle gedachten niet gemindert, maer eer aengegroeit zyn, was van Huis- sum
|
||||
|
4.30 Nederlantsche
sum niet ter baen gekomen; maer toen de
Kunfttafereelen van dezen Kunfthelt het lich* zagen, begonnen die van Roep el, by &e eerfte Liefhebbers, hunnen trek te verliezen} want fchoon Roep el een braef Meefter is geweefl, zou het echter dwaesheit zyn hem by van Huissum gelyk te willen ftellen; doch om dat het elk niet gelegen quam, twee of drie-duizent gulden voor een paer Stuk- ken van van Huissum te betalen, bleef de kunfl van Roepel, by Liefhebbers van minder vermogen, in aenzien : want dat va** Huissum een Fenix was , belette niet, dat onze Kunftenaer een braef Meefler was en bleef. Daer zyn in alle Kunften en Weten- fchappen verfcheide trappen van vergroting, vooral in de Schilderkunft, waer van de drie voornaemfle zyn: hoog, hoger en allerhoogft 5 zonder dat men daerom met kleinachting5 van R o e p e l s Kunfl hoeft te fpreeken; ge- lyk ik zommigen wel heb horen doen, &£ doorgaens meer door een onwettig vooroor- deel, als gegronde kennis, geregeert ^or" den. Op dit ongegront vooroordeel van z°ra" mige Liefhebbers moet ik een kleine aefltfier- king maken, waer uit de kleinheit van hun- ne waere kennis zal blyken. Zeker groc* |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 431
Liefhebber in den Haeg had een Stuk van
onzen Roe pel, dat waerlyk fraei was, en Wel op den tweeden trap van verheffing mocht geplaetfl worden ; dit Stuk was met voor- dacht beitelt en gefchildert, om het dezen Liefhebber te vereeren; Roepel leide aea dit Stuk zyn uiterfte vermogen te kofte, in het zelve was een Pompelmoes gefchildert,zo groot ais zelden hier te lant groeien, en voorts met verfcheide zoorten van Vruchten , en eenige Bloemen geftofFeert, alles kunltig ge- fchildert en geordonneert. Dit Stuk fcheen dezen Liefhebber in 't begin wel te behagen, maer weinig tyts daer na wierd hy het zo moê, dat hy maer verlangde naer gelegenheit om'er zich van te ontdoen. Amelonze, een Liefhebber van de kleinfte caliber, maer een afgerichte Vogel op zyn intereft, dit merkende, klampte hem aen boort,..met een Stuk van Min jon tegen dat van Roepel te ruilen; daer deze gewaende Kunftkenner aenftonts toe gereet was. Het leed niet lang, dat de Liefhebbery van Amelonze verkocht werd, en waer onder voor het Stuk van Roepel over de 300 gulden betaelt wierd. In 't jaer 1733 wierd het Kabinet van den andere ook verkocht, en het Stuk van Min- . Jon
|
||||
|
432 Nederlantsche
jon mocht maer 50 gulden gelden: en ge€n
wonder! want het was niet meer als een C°" py, die Jacob Bart, naer een Stuk va» Min jon, door Mortel had laten fchü- deren; waer uit by de proef bleek, dat de geheele kennis van dezen Kunftminnaer al- leen in bloote inbeelding beflont, en dat hy > enkel door een dwaes vooroordeel , Ro£- pel, wiens vriend hy anderzins was, die kleinigheit aendeet. Uit het geen reets bo- ven is aengetekent, blykt van zelfs, dat men onzen Kunftenaer niet geheel onder het getal der ongelukkige Meefters kan rekenen, uit- gezonderde laetfte 10 of 12 jaren van zyn leven. Ook was hy in dien tyt, wegens zy- ne aengroeiende jaren en lichaemsquaelen, het penfeel zo machtig niet meer als in zynefl beften tyt. Hy heeft in den ftraksgenoerri' den tuin zynen ganfchen leeftyt verlieten, e° had veel goede Vrienden, by wien hy dik' werf ten eeten ging, waer van 'er echter a* veele voor hem naer de eeuwigheit zyn lide- nen gegaen: want hy is, met al dat krukken en fteunen., noch out geworden. Een Jaer voor zyn doot wierd hy door eene beroerte aengetaft; toen verkocht hy zyn tuin, fchoon hy, hoewel gebrekkelyk, noch w-eer op dQ
been
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 432
been quam. Hy heeft zyn gewonnen geit
welbewaert, want hy was hoogzuinig, en is overleden den 4 van louwmaent 1748 , in den ouderdom van 69 jaren. Het Afbeeltfel van onzen geweezen Vrient
Roe pel vertoont zich in de Plaet G, ge- volgt naer het geen de kunftige Bleek naerhem gefchildert heeft; zyn Broeder, nu zedert eenige maenden mede overleden, was daer Bezitter van, nu defzelfs Weduwe, be- nevens noch verfcheide fraeie Stukken van 's Mans edel Kunftpenfee], die wel waerdig zyn in een beroemt Kabinet te pronken. Gelyk het by de vermaerde Grieken en Ro-
meinen een lofFelyke gewoonte was, allerlei flag van voorbeelden ten toneeie te voeren * zo wel quade als goede ; de laetfte om den aenfchouweren tot deugt en edelmoedigheit aen te prikkelen; de eerfte om hen van re- . den- en zedenloze wanbedryven af te fchrik- ken; heeft ons de liefde der ongeblankette waerheit ook verplicht, om, met dat zelve heilzaem oogmerk , op onze Schoubusrg te doen verfchynen Schilderperfonadiè'n, zeer verfchillent van aert en zeden; en gelyk het grootfte gedeelte van hen heeft uitgemunt in deugt en eere , moeten wy tans een voof- /. Deel E e beelt |
||||
|
434 N E D E R L A N T S C II E
beek geven, dat uitgemunt heeft in flordig-
heit van handel en wandel. Daer ik op doel» is de alombekende, JACOB KAMPO WEYERMAN,
geboren in't jaer 1679. Hy is, van jongs af, een affchuwelyk voorbeelt van ondeug" den geweeft, fchoon hem geen vernuft noch bequaemheit ontbrak, om met eere door de Werelt te raeken. Of de Fruit- èn Bloemfchilder Jan WeyeR-
man , van wien Houbraken fpreekt in zyn laetfte Deel op pag. 52, van zyn maeg- fchap is geweeft , weet ik niet 5 maer het fchynt my toe, dat het ook een kluchtige knaep is geweeft , die op koften van zynefl evenmenfch, het zy rechts of flinks, wakke* den gebraden haen wift te fpeelen ; daer de' ze Camp o zich meefterlyk op verftont,ge' lyk aen de heele Werelt bekent is; doch £et ik toetreede om dit met eenige ftaelen te t0' men, zal ik eerft melden, wat my ten opziet" te van zyne Kunft bekent is; het geen dit weinige behelft: Dat hy de Kunftgronden gelegt heeft by den braven Meefter FeRDI- dinant vanKessel, en in zynen tfz geen oneven Bloem- en Fruitftukjes gefc*11" |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 435
dert heeft: Waer van ik 'er een gezien heb,
dat meefterlyk en kunftig behandelt was, en genoeg te kennen gaf, dat hy, door het voortzetten van zyne Kunft, op eene loffe- lyke wyze had kunnen leven, indien hy ge- wilt had; maer liever zynen ongeregelden en fehenzieken aert den vryen teugel vierende, heeft hy zyne goede gaven misbruikt, ten nadeele van zynen evenmenfch en tot zyn ei, gen verderf. Want al vroeg begaf hy zich tot weelde en ontucht, zynen kollelyken tyt doorbrengende in kroegen en bordeelen; ia welke hy doorgaens voor Spitsboef fpeelde, om de vreemde Doffers, die op til quamen, de beurs te helpen luizen ; het geen zo ver ging, dat hy geen wegen of middelen onbe- proeft liet om deze fchandelyke levenswyze gaende te houden. In 't jaer f718 ftak hy over naer Engelant,
met iemant dien hy wysmaekte dienft te kun- nen doen, met hem daer eenige fraeiheden te helpen verkopen; doch hy bedroog hem deer- lyk met hem te beroven van ai zyn geit en goet, en maekte het te Londen in 't kort zo gortig, dat het maer een hairbreet fcheelde, of de voorzegging zyner Moeder, die akyt vreesde dat hy noch aen galg of rad zou ko- Ee % men, |
||||
|
43$ Neberlantsche
men, was aen hem vervult geworden: want
hy had naeulyks tyt om de verdiende ftraf» met de vlucht naer Hollant, te ontfnappen- Dit gevaer ontworftelt zynde, begaf hy zich tot het fchryven van allerlei Spot- , Hekel- en Lafterfchriften, die, onder verfchillende benamingen, al te wereltkundig zyn om '& meer van te melden, en in welken hy Lui- den van eer en goet geruchte, op eene eer- en faemrovende wyze, ten toon ftelde. Mec deze verachtelyke middelen van beftaen noch niet te vreden zynde , deet hem de geltzucht op 't laetft uitfpatten tot het fchryven van Brantbrieven; daer hy zyn eigen pen, of die van anderen, op een fchalke en bedekte wy- ze toe gebruikte, en in welke hy, quanswys als een goet vrient, die om reden zynen naefl1 bedekt hielt , zekere Heeren waerfchoude, dat Kampo Weyerman gereet ftont om hen met zyn fcherpe pen op een vinnige wyze door te ftryken, en derhalven hen ra- de, dat zy op deze of geene manier, doch ongemerkt, hem zouden tragten van befllUt te doen veranderen door een aenzienlyk ge_ fchenk, indien zy hun goet geruchte niet in de waegfchael wilden ftellen. Dus floeg hy voort van quaet tot erger, en verfpreide eifl' delyk
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 437
delyk een vuil Lafterfchrift; in 't zelve ver-
geleek hy de Oqftindifche Maetfchappye by de Roomfche Inquifitie , zynde de twee eerfte Vaerfen aldus luidende: |
||||||
|
Wat baet het Bataviers, dat Willem Neer»
lants JlraMen Ontjloeg uit Romens dwang en Spanjens heer-,
fchappy, Nu dat een A l b a's Raed, misdoopt een Maet-
fchappy , De vrygevogten Tuin, van meet af aen , doet branden; LeiCESTers eeuw herleeft, £ aloude vryheit
trilt , En 't recht word over 't paerd van eer en eed
getilt. 2,
De Maetfchappy van d'Oottfchynt T h e m i s rol
ontdoken , En 't blykt , alzo het Hof en oor en oogen f uit
Op 't gulde nachtmuziek van Hermes éievi fluit, Wyl Argus, fchelms verfchalkt, den gordel werd door/loken; E e 3 d'Jlon,
|
||||||
|
438 Nederlantsche
d'Aloude Deugt vervalt geheelelyk in lye,
En dOndeugt kletji de zweep by d'Oofter Maetfchappye. Zo dra dit fchimpdicht ter kennifTe van
den Rechter quam , wierden alle middelen aengewent om Weyerman, (op wien aen- ftonts het vermoeden viel, dat hy 'ej den op- ftelier van was, wegens de overeenkomft van ftyl en fpreekwyzen met zyne andere fchrif- ten,) in hechtenis te krygen. Dit quam hem niet zo dra ter ooren, of hy maekte zich 't zoek, nemende de vlucht naer Kuilenburg; doch door hongersnoot, dat fcherp zwaert, ge- perft, was hy zomtyts gedwongen zyne vry* plaets te verlaeten, en op onvryen bodem zyn aes te zoeken: wacr door deze lofle Vog<^> daer al te fcherp op gepaft wiert om langer in de vrye vlucht te blyven, eindelyk in °e knip raekte, en gevangen op de Voorpoorte van Hollant gebracht vvierd; daer hy ecnigefl tyt in groote vreeze zat, wel wetende, da£ 'er vry wat tot zyn laften was, zo alle zyne eU" veldaden aen den dag quamen , en zyn be- fchuldigent geweten hem licht deet begry- pen, dat het miffchien zyn keel, of ten min- ften zyn rug, zou gelden. Echter quam hy |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 439
'er genadiger af: want hy wiert, by Vonnis
van den Ed. Hove van Hollant, op den 22 van hooimaent des jaers 1739 verwezen tot een eeuwige gevangenis; om, zyn leven lang en ten zynen kofte, op de Voorpoorte van Hollant in hechtenis te blyven. Dus, van alle hoope verfteken zynde om ooit de vrye lucht weer te genieten , heeft' hy in zyne ge- vangenis voor zyn onderhout noch 't een en 't ander gedaen, zo we! met de pen als met het penfeel. Ten opzigte van het penfeel is my bericht, dat hy, op de Poort, Kapelletjes op Spiegels zeer aerdig gefchildeit heeft, en met de pen weet ik, dat hy noch een menig- te Schilderlevens geboekftaeft heeft, doch even verwart en leugenachtig als de anderen , en om die reden, na alle gedachten, nooit het licht waerdig geacht zullen worden. Kortom hy was van dat zoort van booswig-
ten , die niet alleen met het doen hunner wanbedryven zich vergenoegen , maer zelfs xoem op dezelve dragen, en die flechts voor meeflerlyke flagen van 't vernuft houden, ge, lyk hy voorgaf. Hy heeft op de Poort zyn veragtelyk leven geëindigt in het jaer 1747 in lentemaent. Oneindig meer valt 'er tot zynen lafte te
Ee 4 zeg» |
||||
|
44-o Nederlantsghe
zeggen, doch wj hebben ons bekort, om tot
een beter voorbeelt over te gaen. De volgende Kunftenaer zal, door zyn uit-
gebreit Kunftbedryf, ons meer flof uitleve- ren ; dien ik in 't ooge heb, is PHILIP VAN DYK, geboren te Am-
fier dam in 't jaer 1680. Hy heeft de Kunft geleertbydenberuchten Arnold BooneN- Hier zich eenige jaren ruftig en luftig in de Kunft geöefFent hebbende, en zich bequaern oordelende om voorts door 't leven te recht te raeken, is hem zulks zo wel gelukt, dat hy, door zyn vernuft en naerftigheit , een braef Meefter is geworden : maer ziende, dat te Amfterdam niet veel kans voor hem was om zyn geluk te beproeven , vermits zyn Meefter, nevens meer andere Kunftfchilders, daer ter plaetfe noch in hunnen vollen bloei waeren, en dat het veel werk en moeite in- had om tyt en gelegenheit af te wachten, die hem in ftaet ftelden om, nevens hen, mec gelyk voordeel, in 't Kunftperk voort te dra" ven, vertrok hy eens naer Zeelant, en
ho-
rende dat Middelburg , de voornaemfte Stadt dezer Pro vin de, toen luttel voorzien was van bequaeme Meefters, nam hy het befluit om |
|||||
|
A
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 441.
nevens zyne Vrouwe, die hy kort te voren ge*
trout had, zich metter woon daer ter neder te zetten; het geen .voorviel in 't jaer 1710, Deze verandering van woonplaets beantwoor* de volkomen aen zyn oogmerk: want hy vond aenftonts zyne Begunftigers, zo voor- het fchilderen van Portretten, als Kabinet, ftukjes ï ja ik geloof, dat 'er in Zeelant geen Luiden van geboorte te vinden zyn, of hy heeft hen geportretteert, het zy in 't groot of in 't klein. Ondertuffchen had hy ook goede gelegenheit om in den Kunfthandel te doen, vermits de Burgemeeffcer Kou wer- ven, den Admirael Ockkerse en andere Heeren van middelen , bezig waeren om fraeie Kabinetten te verzamelen; daer by was hy niet ver van Brabant, van waer hy , al wat hem diende en voor een prysje te beko- men was , makkelyk van daen kon haelen , en wel wift te verkopen: brengende al, wat daer niet aen den man wilde, in Hollant; waer toe hy jaerlyks eens overftak, en door den tyt ook goede vrienden maekte , inzonder- heit in den Haeg; daer hy vee] Begunftigers zo wel voor zyn eige Kabinetftukjes, als. van andere Kunft, vond. Hier dus by alle Lief- hebbers bekent geworden zynde, wierd hy Ee 5 door |
||||
|
442 Nederlantiche
door hen flerk aengezocht om zich in de»
Haeg te komen neerzetten; waer toe hy des te eer wierd overgehaelt, om dat zyne voor- naemfle Mecenaten, te Middelburg, hem door de doot begonnen te ontvallen, en zich ver- zekert hielt, dat, al wat 'er met Portretfchil* deren noch te doen viel, hy zulks met een jaerlyks reisje naer Zeelant wel zou machtig worden. Des verkoos hy den Haeg tot zyne woonplaets, en is geenzints in zyne verwag- tinge te leur geflelt: maer alles is naer zyn wenfch uitgevallen, zo wel ten opzichte van zyn eigen werk, als den Kunfthandel; want hy quam hier ten eerften te vat met het af- maelen der eerfte Luiden van flaet en vermo- gen ; daer by trof hy het geluk dat de Graef van Wassenaer, de Heer Griffier FA" gel en de Heer van Schuilenburg» juift hunne voortreffelyke Kabinetten verza- melden. Maer zyn grootfte Mecenas vond hy in de perfoon van Prins Willem van Hef- fen , die toen ook een aenzienlyk Kabinet begon te vergaeren; waer toe onze Kunfte- naer van tyt tot tyt een groot aental van Kunfttafereelen heeft gelevert; zo dat zyn mes, gelyk men zegt, aen twee zyden fneê, en zyn Kunfthandel zo wel als zyn Penfeel- |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 44.3
kunft door de gunfl van in- en uitheemfche
Kunftminnaeren bloeide. Ook bracht hem Prins Willem van Hef-
fen in de gunfl: van den Prins van Orange, toen Stadthouder van Vrieslant, en wel zo, dat hy dezen grooten Prins, nevens defzelfs doorluchtige Moederen Zufter, in een Stuk in 't klein fchilderde, voor Prins Willem van Heffen. Pas had hy zich in den Haeg neer- gellagen, toen hy voor den Heere Cornelis van Schuilenbürg een groot Zolderftuk te fchilderen kreeg: het verbeelde de Fabel, daer Iphigenia ten Hemel word gevoert in 't gezicht eener menigte aenfchouwers , in 't ront geplaetft. Dit en meer van zyne Kunftftukken, onder andere het Familieftuk des Heeren van Schuilenbürg, zyn te zien in het prachtig Huis, door dien Heer op de lange Vyverberg gebout. Wyders zal ik alleen zyne voornaemfte Kunftwerken op- noemen ; want al de afbeeldingen van by- zondere Heeren, zo in- als buiten den Haeg, op te tellen, is onnodig ; om zulks met order te doen, dient gemelt: dat Prins Willem van Heffen onzen van DyK in de gunfl van defzelfs doorluchtigen Heer Vader, den Lant- graef van Heffen, bracht; die hem aenftonts ver-
|
||||
|
444 Nëderlantsche
verzocht om te Raffel te komen; het geen hy
deet, en die geheele Vorftelyke Familie m een Stuk fchilderde ; ook had hy 'er zyn ei- gen Beeltenis in geplaetft, vertonende aen den Lantgraef, in 't klein, het Familieftuk des Stadthouders van Vrieslant, waer van bo- ven gefproken is. Het te Raffel gefchilderde Stuk bevatte eene menigte Prinfen, met hun- ne Gemalinnen en Kinderen. De 'Beelden waeren niet boven de vyftien duim groot. Behalven dit Stuk, fchilderde hy den Lant- graef nevens de verdere Familie noch eens in 't groot; zommige halflyfs, andere Borft- ftukken en noch een Kabinetftukje, verbeel- dende de Kinderen van Prins Willem- Noch maelde hy buiten de Vorftelyke Familie veele Grooten van 't Hof te Raffel. Het groo- te Stuk bracht hy onvoltooit mede in Hollant, om het in den Haeg af te maelen; zo dra het zyn volle beflag had, bracht hy het zelfs te Raffel, en wierd voor alles rykelyk betaelt, boven de A£te als Hoffchilder, waer mede hem de Lantgraef vereerde. Buiten deze Familieftukken heeft hy Prins
Willem ontelbaere maelen, zo in 't groot als in 't klein, gefchildert; ook verfcheide keeren onzen Doorluchtigen Erfftadthoiider, j?e-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 445
nevens zyne Koninglyke Gemalinne; onder
anderen die Afbeeltfels op zy, na welke de Medailles geflagen zyn, ter gedachtenifle van het Vorftelyk huwelyk dezer Doorluchtige Perfonadiën , en daer zy in,een Stuk verheelt zyn,- het geen in Print is gebracht. Noch heeft hy voor Prins Willem twee moder- ne Kabinetftukjes gefchildert, niet van dat platteen ftyve modern, daer een Wyf wat Kool of Peen verkoopt, maer fraei, naer de hedendaegfche zwier, uitgedachten gekleed. Deze Stukjes heeft hy met de uiterfte netheit uitgewerkt. Men ziet in het een, door een Nisje, een jong Heer, die eene Dame een Zuikermannetje in den mont wil fteeken, op den tweeden gront zit een gezelfchap van Heeren en Dames te eeten en te drinken. De weerga is een Muziek-gezelfchap, en daer by twee Kinderen, die met een Papegaei, die op zyn Kooi zit, fpeelen; het overige is aengenaem Bywerk. Terwyl hy hier dus gelukkig bezig was, leverde Zeelant weer nieuwe Begunftigers voor zyne Penfeelkunft ; onder welke de Heer Dieshoek, om de onnoemelyke fchatten die hy mee uit Indien bracht, wel de vermogenfte was, en nevens zyne Vrouwe,Zoon en Zoons Vrouwe, door VAN
|
||||
|
44Ö Nederlantschb
van Dyk liet afmaelen; zynde alle deze Por-
tretftukken levensgrootte en tot de kniè'n toe uit gefchildert; daerenboven viel dien Heer ook in bekoring om een Kabinet van Schil- derkunft te kopen; dit bracht by onzen Kun- ftenaer niet weinig zoden aen den dyk, ver- mits , hy tot floffeering van dit Kabinet, een goet getal Schilderyen leverde. Naeulyks was dezen Heer verzadigt, of een ander Liefhebber quam uit dat zelve Wereltgedeelte opdagen, met naeme den Heer Sichter- MANS, en hoorde te Groningen thuis. DeeS
liet zich met zyne Familie insgelyks door va**
Dyk fchilderen. De derde en voornaemfte, uit die warme luchtflreek thuis komende, was de Baron van Imhof, een Heer, die zich door alle wegen en middelen zocht ver- maert te maken, waer toe hy ook Prinfelyké koften maekte , en tot Generael van Neer- lants Indien aengeftelt zynde, voor zyn ver- trek, zich door van Dyk, levensgrootte en ten voeten uit liet afmaelen, en in dezelve geftalte en ordonnantie noch eens in 't klein- Dit Stuk is, weinig tyts daer na, in 't koper gebracht door den kunftigen Plaetfnyder Tan jé; doch de Print mocht niet eer in 't licht komen als na het vertrek van den Gene-
rael |
||||
|
Schilderden Schilderessen. 44?
rael Imhof; eveneens als de Medailles,die hy, pronkende metzyn Borftbeeït, had ke- ten flaen. Het groote Stuk is mede naer Batavia gegaen, om geplaetfl te worden op het Kafleel van Batavia, in de Zael, daer de Portretten van al de Generaels van Neerlont* Indien te pronk hangen. Zo dit Stuk behou- den is overgekomen, zal het de andere Por- tretten geweldig van waerde doen verminde- ren. Buiten al wat ik tot dus ver heb aen- gehaelt, heeft onze naerftige Kunfthelt noch eene menigte Konterfytfels, zo levensgroot, als in 't klein, gefchildert. Tot een goet flot Van 's Mans Levensbe-
fchryvinge , moet ik hier noch by voegen, dat,zedert de verheffinge van zyneAllerdoor- luchtigfte Hoogheit, den Heere Prinfe van Orange, tot Erfftadthouder der Vereenigde Provintien, hy by Refolutie van HUnne Hoog Mogende, de Heeren Staten Generael, be- noemt is om den Erfftadthouder af te maden in een Stuk, dat geplaetfl zal worden voor de Schoorfleen in de Treves-Kamer. Voor 't overige heeft onze Kunflenaer tweemaei Diaken der Gereformeerde Kerke in den Haeg geweefl, en is geheel ingetogen van le- ven ; waer door het zekerlyk komt, dat hy wei-
|
||||
|
448 Nederlahtsche
weinig Menfchen ziet; maer niet min naer*
ftig noch dagelyks zyne Kunft oefFent; ook heeft hy twee kapitaele Huizen in het Bcieg* fche Noortende, naeft een, gebout ,• waer van hy 'er zelfs een bewoont- HENRIK VAN LIMBORCH, ge-
boren in 'sGravenbage A°. 1680, van den Advokaet Mr. Simon van LimborcH en zyne Huisvrouwe Adriana Pansek- Terwyl hy in de Latynfche fcholen ging»
was hy ruim zo yverig bezig met tekenen als met het leeren der talen ; het geen aenleiding gaf, dat hem, ter uitfpanninge van zynen geeft , op zyne vrye uuren vergunt wiert leffen te neemen by den Portretfchilder Brandon: wiens Levens- en Kunftbedryf wy op zyn plaets hebben aengetekent. Dit fpeelleeren duurde niet lang. De fcho-
len doorgeraekt zynde, kon hy de branden- de liefde tot de Kunft binnen den omtrek va*1 zynen boezem niet langer bedwingen, maef gaf zyne Ouders, zedig en met onderwer- ping , te kennen, dat zyne neiging geheel en al tot de Teken- en Schilderkunft overhelde; het geen van die uitwerking was, dat hem, na veel overleggens, ( fchoon met wederzin)
ein-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 449
eindelyk toegeftaen werd een Schilder te wor-
den. Des kreeg hy in 't jaer i696 tot On- der wyzer Robbeüt bu Val; wiens tytel en hoedanigheden in zyn Levensverhael te vinden zyn, en die gewoon was, door onge- gronde loftuitingen, den moet der Leerlingen te hoog in top te haelen; in plaets van hen zorgvuldig,en,als een ervaren Loots, te lee- ren myden de klippen der misilagen , daer de Kunfthulk der eerftbeginnende jeugt (die van zelf genoeg geneigt is om meer vlagge dan verdek te varen) doorgaens op verzeilt, en niet zelden zich op te berften floot: ten zy eene voorzigtige leiding hen gelukkig dat gevaer doet omworftelen, door het gedurig houden van eene veilige fh-eek; waer toe meer als de bloote moet vereifcht word. Door deze onvoorzigtige leerwyze raekte Lim- bo rch in minder als vyftien maenden tyts en eer hy noch eens bequaem was iets goets naeukeurig na te tekenen, op het Akademie, en zelf aen 't Penfeel. Daer een jaer dus onnut, zynen duuren tyt verquift hebben- de, met deze verkeerde aenleiding, fukkelde hy noch meer, blyvende veel te lang op zich zelf, zonder andere als voorby gaende onder- rigting van Schilders, die hem quamen be- I. Deel. Ff zoeken; |
||||
|
450 Nezjerlantscêe
zoeken; 't geen men weet dat doorgaens wei-
nig is. Daer na bezocht hy onder J. DE Ba en met meer vrucht te vorderen, 't geen al meê niet naer wenfch uitviel: vermits die uitmuntende Portretfchilder toen al lufteloos en ganfch afgeleeft was; om welke reden hy zich maer twee maenden van zyn onderwys bediende, en wederom vyftien maenden op zich zelf bleef. Eindelyk raekte hy in 't jaef 1699 by den Ridder van der Werf; die hem een half jaer lang van begin af aen liet tekenen, of hy nooit penfeelen gezien had.
Het geen , door zyn vatbaer vernuft en be-
ftendige vlyt , van dien gewenfchten uitflag was, dat hem zyn groote Meefter , nu be- quaem tot de behandeling van het penfeel oordeelende, eerft aen het copiëeren van an' dere, en daer na van zyne eige Kunfttaferee- len zette; die hy, met zo veel blyken van zyn net en naeukeurig oordeel, en met zo veel gedult en oplettenheit volgde, dat zyne Co- pyën niet alleen de goetkeuring van zynen keurigen Onderwyzer verworven , maer fla" derhant voor aenzienlyke pryzen zyn opge" kocht, om in beroemde Kabinetten te pron- ken; als nader blyken zal. Ondertuflchen verzuimde hy ook niet, gefterkt door des Rid-
|
|||||
|
i
|
|||||
|
Schilders en Schilderessen. 451
Ridders verhevene KunfrJefTen, zich zomtyts
naer 't leven te oeffenen, en bragt het, na drie - en - een - half jaer leerens, zo ver j dat hy op zyne eigen krachten kon vertrouwen. Des verliet hy zynen Meefter, trok weer metter woon by zyne Ouders in, en viel daer met alle macht aen het befpiegelen en nabootfen der volmaekte Natuure, zo we] met het fchil^ deren van Portretten als Hiftoriën , na dat hem het werk aen de hant quam. Naeulyks zat hy op zich zelf, of zyne Penfeelkunft wiert door Luiden van den eerften rang met ach- ting gezocht. Het eerfte Stuk , dat ik van hem gezien heb, was eene Abrahams of» ferhande voor den Advokaet Thierens. Dit Kunfr tafereel is voor 't meefte gedeelte te Rotterdam, onder het oog en in de verruk- kende manier van zynen Meelter, gefchil- dert, en verftre.kt tot een overtuigende proe- ve van zynen wel belleden tyt. Vervolgens fchilderde hy een Kabinetftukje voor 'den Fis- kael de Hart o g; het verbeelde den on- verwinnelyken Aiesandek, zich zelfver- winnende met het wegfchenken zyner be- minde Kampaspe aen Apelles;» den Prins der.Schilders. In dit Stukje was des Ridders Kunftpenfeel zo net en natuurlyk ge- - Ff 2 volgt, |
||||
|
452, Nedehlantsche
volgt, dat men in den eerften opflag zou g^*
zegt hebben, dat hy het gefchildert had. Eenigen tyt daer na kreeg hy voor den
Heer Fagel, dien grooten Staetsman en Kunftminnaer, twee Stukken te fchilderen; het een verbeelt Europe met haere Nim- fen , die wakker bezig zyn den witten Stier, daer de fchalke Jupyn zich in hervormt had, met bloemkranffen te verfieren. Het ander is de aenbidding van P s i c h e. Noch zyn in het beroemde Kabinet van den Heer Griffier verfcheide andere Kunfttafereelen van onzen edelen Kunftenaer te zien; onder an- dere een Markus Antonius en Kleo- t at r a , die ter tafel zitten en bezig zyn met die onfchatbaere Parel te fmelten. Het ge- melde Kunflwerk voldeet het keurig oog van dien kundigen Liefhebber zo volkomen, dat hy van dien tyt Limborchs grooten Me- cenas wiert, en gemeenzaem met hem om- ging. By den Heer Henrik van He- teren zyn drie Stukken,door LimborcH gefchildert, te zien ; het eene is een Harder en Harderin, het ander een Flora en C e- phalUs, en het derde een Kinderdansje. Te Middelburg in Zeelant pronkt het Kabi-
net van den Heere van Kouwerven met een
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 453
een Kunfltafereel van onzen oordeelkundigen
Schilder; verbeeldende de Maegt van Neder- ter,die eenen Slaef de muts van Vryheit op- zet, tot teken, dat hy, in een vry Lant, der flavernye ontwaffen is. Noch zyn ter zelver Stede, by den Heer
Burgemeefter van Citters, twee Stukken van hem te zien. In het een word Ene as de Sterffelykheit' afgewaffchen , terwyl V e- nus op de wolken zit, en deze plechtigheit beftiert. In het ander zyn eenige Nimfen be- zig den Hoorn van overvloei te vullen. In Engelant buiten Greenwich, op het Luft-
huis van den Ridder Gregory Page, is een kapitael Proeffluk van zyn zagt en malfch penfeel; verbeeldende de Gulde Eeu, en noch een ander, zynde een Heilige Familie. Al het dus ver aengewezen Kunftwerk draegt zulke duidelyke merken van Limborchs Kunftkennis en verheven Kunftvermogen, dat hy met het hoogfte regt zich mag beroemen een Leerling van den Fenix der Nederlantfche Schilders geweeft te zyn. In 't openbaer zyn van hem te zien vier Stukken met Zinnebeel- den, geplaetft in de Raetkamer van den Ho- gen Rade Provincjael van Hollant en Zeelant. Het eerfle Stuk ftaet boven de deur, die ge- Ff 3 meenfchap |
||||
|
454 Nede&la'ntsche
meenfchap heeft met de gewoone Pleitzael,
in het zelve -vertoont zich, als eene beval- lige en deftige Maegt, de voorzigtige Reden van Staet,' kenbaer aen de Maenbols-tak, die ze in haere rechter-, en de Spiegel, omfiin- gert met eene Slange, die ze in haere flinker- hant heeft. Zy doet den gemelden Hogen Raet, verbeelt door eene andere aenzienly- ke Jongkvrouwe , die het Zegel van dezen Raet tot haer teken by zich heeft, zitten in eenen gouden Zetel, rykelyk met prachtige gordynen omhangen , om voortaen in Hol- tont te hanthaven en uit te wyzen het Recht en de Rechtsgedingen, met het zelve gezag, als weleer den Hogen Raet te Mechekn in Brabant deet. Welke gewezen Raet van Mechekn hier verbeelt is door eene oude Vrou- we , om reden, dat ze te Mechekn eene onver- broken lengte van jaren haere zitplaetfe heeft gehad, en om haere afzetting, beladen met het Wapen van Mechekn , verftoort fchynt weg te gaen. Het tweede Stuk ftaet voor de Schoorfteen,
en verbeelt Keizer Justinianus, zitten- de op eenen prachtigen Troon, terwyl het Goddelyk Recht, in de gedaente eener He- melfehe Godinne , voorzien van haeren jui-
ften
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 455
ften evenaer, doch ongedoekt, (om dat de Hemelfche Geregtigheit zich , tegen de be- koring der gefchenken, met geen blintdoek heeft te wapenen;) zittende op eene verlichte Wolk, nederdaelt, en hem het zwaert des Ge- richts toereikt, ter befcherminge van de goe- de en ter ftrafoeffeninge der cjuade Menfchen. Aen de rechter zyde, naeft de trappen van den Troon, vertonen zich Tribonianus en twee andere Rechtsgeleerden, met hun- ne op 's Keizers bevel in order gefchikte Wet- ten , vervat in een Boek, op welkers rug ftaet Corpus Juris. Het derde ftaet'boven de deur aen de rech-
ter zyde van de Schoorfteen, en pronkt met de Hollantfche Maegt, zittende in haeren Tuin op eenen wakenden Leeu , en hebbende op haere Spiets de Muts van Vryheit. By haer is een Autaer, boven 't welk een Genius vliegt, zwaeiënde een Wierookvat; om te voldoen aen haere Zinfpreuk: Vigilate Deo, waekt op Godt vertrouwende. Het vierde en laetfte Stuk ftaet boven de
Deur, aen de linkerzyde van de Schoorfteen, en vertoont Zeelants Leeu, zich worftelende uit de golven, gelyk hy in het Zeeufche Wa- pen te zien is. Op zynen rug draegt hy de Ff 4 Zeen* |
||||
|
45<5 Neüerlantsche
Zceufche Maegt, die zich met de handen vaft-
houd aen zyne maenen ; terwyl zy , met de oogen Hemelwaerts geflagen , van boven hulpe verwagt, en verkrygt; het geen aenge- duit word door een Genius, die haer uit den Hemel, ten teken van overwinning, eenen Palmtak brengt; fpeelende met een op haere zinfpreuk: Luftor £f emergo, ik worftel en ontkome. Deze twee Maegden zyn hier ver- beek, om dat den Raet altyt beftaet uif Leden dezer twee Provinciën, maer ook inzonJer- heit, om dat, wanneer, na 't affterven van den Voorzitter , een Opvolger in zyn plaets moet verkoren worden, exprefle afgezondene Heeren van Zeelara overkomen. Op den dag, daer toe vaftgeftelt, vergadert den Raet op eene plechtige wyze, en dan komen de Hee- ren van ieder Provincie door deze hunne by- zondere deur in den Raet, elk in zyn rang en öp zyn plaets zitting nemende, naer de eens vaftgeftelde gewoonte. De zedigheit van onzen Kunftenaer, en de
les, die ik my in de inleiding van dit werk- je heb voorgefchreven, verbieden my deze voortreffelyke Kunfttafereelen na verdienften te pryzen ; dit alleen mag en moet ik zeg- gen , dat 'er eene grondige kennis van al de dee-
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 457
deelen der Kunfle in uitblinkt, en geen won-
der ! want Limborch heeft zich met voor- dacht toegeleit, om de verilandige befpiege- ling en oeffening der Teken- en Schilderkunfl by uitflek machtig te worden; fparende, om dat heilzaem oogmerk te bereiken , noch. moeite noch koften, zo wel in het tekenen op het Akademie ; om, behalven den vallen omtrek, deplaetfmg, gedaente en werking, van de fpieren des Menfchelyken lichaems grondig te leeren kennen; als in het beftu- deeren van eene koflbaere verzameling van Prent- en Tekenkunft: doch dit is onder de verilandige Liefhebbers al te kenbaer om 'er verder in uit te weiden. Om een goet flot aen het voordellen van
zyne edele Penfeelvruchten te voegen, moet ik noch zeggen, dat ik een Tekening met root kryt, zynde zyn eige Portret, van hem gezien heb , die, om defzelfs kunflige en uit- voerige behandeling, den Heer De Reu- ver, dien vermaerden en oordeelkundigen Liefhebber van Papierkunft, zo beviel, dat hy Limborch geen ruft liet, voor hy hem dezelve afftont: het geen meer defzelfs waer- digheit beveiligt, als al wat men 'er tot lof van zeggen kan; om dat dezen Heer anders Ff 5 door- |
||||
|
458 Nederlantsche
doorgaens met een vooroordeel tegen de Kunft
der levende Meefters ingenomen was. Noch is 'er een andere Tekening van hem bekent, die hy na de bekende Adam en Eva van den Ridder, zyn Meefler, gemaekt heeft, en van dezelve Kunfb is als de voorgaende. Daer heruiten noch twee Tekeningen in het Stamboek van Juffrou Koerten, daer de- Ze volgende Byfchriftjes op toegepaft zyn. VERKLARING
VAN
H. VAN LIMBORCHS
TEKENING,
TER CEDACHTENISSE VAN
DEZELVE. T)Egroote Limborch toont Joann/e e»
eere en gunji, En fierende haer geeji met beerelyke trekken, Laety door den gryzen tydt, nïeusgierigheit hier wekken, Aen 't Jluimeren geraekt door mangeling van Kimft. Dees
|
||||
|
SCHILBERS EN SCHILDERESSEN. 45'^
Dees' wil haer Koertens fchaer, die zoo
veel wond! ren wrocht,
Eer 't menfchdom onbekent en nooit gezien, ver-
tonen. Gints ziet men d[eerzuil met haer [iaei'lyk wezen
kronen. Papier- en Snykunji, aen haer gaven eng ver- knocht , Beweenen haeren glans t voor eeuwig uitge-
blufi,
En, met de Schaervoogdes, den hemel opgedragen,
Die, meer dan duizenden, de Werelt kon behagen,
Als aen haer lykbus blykt, waer in 't gebeente
rujl.
In't Stamboek van Joanna Koerten.
I72I- A. BOGAERT.
|
||||||
|
ï&M£i
|
||||||
|
op
|
||||||
|
4-ÖO NEDERLANTSCHE
O P D E
AFBEELDING VAN DEN HEERE
HENRIK van LIMBORCH;
Door hem zelf geteekent in 't voorheen-
gemelde Stamboek. De hand, die leven geeft aen levenlooze verf,
En dus, al vroeg, deet zien wat roem haer was befchoren; De groote Leerling van den groot en van Des Werf; Van Limborch, in mens brein die Fenix is herboren ; Dat Haegfche Wonder, ziet ge, in 't proef - Jluk zyner vlyt,
Hier kunjiig afgebeelt, en Koerten toe' geiayd. 1725. S. Feitama. Het Afbeeltfel van dezen Kunftenaer ver-
toont zich in de Plaet G, zynde gevolgt naer zyn Portret, door hem zelf gefchildert. Schoon hy geene mindere bequaemheit in
de
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 40r
de befpiegelende als in de oeffenende Kunft-
kennis bezit, en eene ongemeene hebbelyk» heit heeft om zyne gedachten, op eene klae- re en vatbaere wyze, te doen veriïaen, en door fraeie voorbeelden van groote Meefters te beveftigen, echter is hy nooit, uit eige beweging, gezint geweefl Leerlingen te on- derwyzen ; voornamelyk om dac 'er weinig gevonden worden , die tyt en vlyt genoeg willen aenwenden tot alles, wat de befchou- wende en oeffenende Penfeelkunft van hen vordert, om eenen hogen Kunfttrap te be- klimmen ; evenwel liet hy zich, door veel aenzoek, bewegen om Gerard Copius Zoon van M. Co p i u s, Direfteur van 's Lants Loteryen , tot zynen Leerling aen te nee- men; een Jongman van goede verwagting, die de Kunft reets eenjgen tyt by zich zelf geöeffent had, en door de fchrandere Kunft- leffen van Limborch, gepaert met eigen geeft en naerftigheit, eenen goeden voort- gang maekte in het fchilderen met oliverf en miniatuur, ook met het tekenen naer 't leven op het Akademie; maer door het krygen van een ampt, dat hem door den tyt wiffer voor- deel zal baeren, zich in zynen voortvarenden Kuniiloop dermaten gefluit vind, dat hy tans al-
|
||||
|
4<5a Nederlantsgüe
alleen, tot verluftiging van zynen aengebo-
ren Kunftdrift, zynen fpeeltyt aen de Kunft kan hefteden, waer in wy hem veel vorde- ring wenfchen , en wederkeeren tot zynen Meefter. Voorts heeft onze brave Kunftenaer altyt
op eene edelmoedige wyze zyne Kunfl geöef- fent, en kunnen oelfenen ; om dat hy van dezelve nooit is afhangkelyk geweeft ten op- zicht van zyn beftaen; maer, behalven de ryke goutader, die hy door zyn penfeel kon opdelven, zyne vafte inkomften fteets gehad heeft en noch bezit, en van 't een en ander, als een Man van eer en aenzien, tot heden toe heeft geleeft. Hy is altyt heufch van aert, zedig en ingetogen van wandel, en vriende- lyk van omgang, zo wel met zyn minder als met zyn meerder, geweeft; ftaende gedurig gereet om jonge Kunftenaers, die van zyne grondige Kunftkennis gebruik zoeken te mae- ken, met verftandige leffen dienft te doen. Tans heeft hy den ouderdom van ruim 67 ja- ren bereikt, zonder zich ooit met trouwen te hebben bekreunt. Veel gewoels van Men- fchen heeft hem nooit 'behaegt. Het wa$ meer uitfpanning voor hem te zien Vrienden, die eenige Studiën , fchoon niet behorende tot
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 4Ö3
■ tot de Schilderkunft, behartigden , als wel
Menfchen , die zo onverfchillig heen leef- den: zo dat hy nu in zynen ouderdom, die door geen zoort van ziekte belemmert is, zich met veel vermaek by verandering zom- tyts oeffent in befpiegelingen, die juift niet volftrekt tot de Schilderkunft behoren, hoe- wel die altyt den voorrang blyft toegeè'igent, Van daer komt het, dat zyne liefde tot het be- zien van allerlei zoort van Printen, Tekenin- gen en Schilderyen, noch zo yverig is, dat hy het vermaek dezer Liefhebberye ver bo- ven dat van eeten en drinken ftelt; zeggende dikwyls, dat hy meer te kofte legt aen zyne oogen als aen zynen mond. Hy vint in mid- delbaere zaken veeltyts meer genoegen, als andere uit dezelve kunnen fcheppen, en dat wel uit overtuiging, dat zelden iets zo liegt is, of men kan 'er op de een of andere wyze zyn voordeel meê doen, en zelden iets zo goet, of daer valt altyt noch al wat op te zeggen. Voor het hooftwerk dezer Liefhebberye
ftrekken hem zyne Printen , en hoewel hy daer al rykelyk van is voorzien, verveelt hem nooit by een ander te ontmoeten 't geen hy zelf bezit: ook neemt hy niet qualyk van zom-
|
||||
|
464 Nederlantschb
zommige Liefhebbers, die zyne heerlyke Pa*
pierkunfl komen zien, te moeten horen, dit en dat heb ik ook, woorden anderfints heel onaengenaem voor zommige Liefhebbers, jnaer hy let vlytiglyk wat zy met reden over ieder Print oordeelen, en brengt ook, onder verbetering, gewillig te berde zyn eigen ge- voelen, en dat zo wel ten opzichte van hen, die zich oeffenen als Kunflenaers, als met be- trekking tot zulke Liefhebbers, die met hem wenfchen dat alle andere mochten bezitten wat hy bezit, mochten zy ook maer bezitten wat andere hebben j niet om ZO veel ryker te zyn door vermeerdering van geldswaerdige zaken, maer om dat dan de oordeelkundige befchouwinge van dezelve algemeender. zou- de zyn; tot voortzettinge en meer opbou- winge van de nooit ten top van volmaekt- heit te brengen Teken- en Schilderkunft. Kunftbezitters zyn niet altyt begunftigt met
de nodige kennis om 'er het regte vermaek van te hebben, dat 'er uit te putten is; dat ze zich zelf onderzoeken , of het niet uit dat gebrek komt, dat veele zich meefl: kittelen met de zeltzaemheit der zaken. Des verza- melen zy liever Tekeningen als Printen, fchoon tot de eerfte noch meer kennis be- hoort |
||||
|
Schilders en Schilderessen. 46**
hoort als tot de laetfte; zynde deze in te veel
handen en te gemeen. Zy begrypen niet, dat 'er maer weinige Meeflers zyn, die zich al* tyt met tekenen hebben bezig gehouden, en dus hooftzakelyk toeleiden, om op de meeft bevallige wyze hunne gedagten uit te werken, en zo allengs verkregen eene manier, in net- tigheit uitmuntende boven die van hoger ge- öeffenden, die de deelen der Kunile veel die- per doorgront hadden en kragtiger uitdrukten als de eerften. Zulks blykt ontegenzeggelyk uit de duidelyke trekken , met eene vafte kennis ter neder geflelt, zo dat ze de waer- heit op 't levendigft doen voorkomen aen den Befchouwer : weshalven de kundige Liefheb- bers deze vrye Tekeningen by uitftek zoe* ken te verzamelen, daer andere, door de uitvoering alleen ingenomen , die loffe ma-
nieren te weinig waerdeeren. Des hebben ook deze weinig frnaek in Printen, die men even als Tekeningen behoorde te achten; als zynde gemaekt van de Schilders zelfs , die zich,totuitfpanning,zomtyts vermaekten met etfen, en hoewel zy dat op een vryer wyze behandelen, als de Plaetfnyders zulks gewoon zyn , ondertuffchen alle vlyt toebragten toe het geen onder duizent oogen zoude ko- ƒ. Deel. G g men, |
||||
|
465 Nederlaktschk
men, door de herhaelde afdrukken, die al*
omme verfpreit wierden; daer een Schildery maer op een e plaets bly vende, ook daer alleen de vitteryen behoeft uit te ftaen. Dit is voor lang al gebleken uit de Printjes, geè'tft door Parmens, Testa, La f a g e , en wel voornamelyk uit die van Guidö; die in ver- volg dat werk vertroude aen zynen Leerling Simone Cantarini; die daer zo geluk- kig in doorftreefde, dat zyne etskunft tegen gout wiert opgewogen, en bygenaemt wiert Pesaroro, dat dit beduid , en nu noch, door geheel Italiën meer bekent is met dezen naem als met zyn eigen. Daer zyn noch andere goede zorgen befteed
geweeft om naeukeurige Printwerken te mo- gen aenbieden aen 't gemeen. Plaetfnyders, werkende onder Schilders, welkers Stukken of Tekeningen zy wenfchten uit te geeven, hadden niet zelden het geluk, dat de Mee- fters zelfs hen een naeukeurigen omtrek tef hant ftelden : op dat ze te wiffer op de plaet mogten uitdrukken hunne manier, of dat zy zelfs die op de plaet bragten; gelyk men fchryft dat Rafaël voor Marco An- tonio gedaen heeft. Buiten bedenken is zulks een reden, om dien Mans Printen hoog ie
|
||||
|
Schilders ên Schilderessen. 467
te achten, en ze zyn ook betaelt geworden
zomtyts hoger als menige Tekeningen. In deze drukken heeft de zeltzaemheit je-
genwoordig meê haer uitzigt, om te vinden goede en welbewaerde , om dat die Printen noch al zyn getrokken, fchoon de plaeten ge- heel waeren verfleten en afgedrukt. Men verliefde op de natuurlyke eenvoudigheit met welke Rafaël zyne gedachten altyt verzelde. Noch verder tragt men in Vrank- ryk dezen v/eg te volmaken : want dikwyls ontmoet men onder Franfche Printen; die of die Schilder heeft het geëtft, (niet alleen den omtrek „maer het geheele werk,) en die of die Graveerder heeft het volbragt. In die Prin- ten zyn de manieren der Meefiers zo naeu- keurig gevolgt en te zien , dat men hunne Schilderyen kent, fchoon men die voor de eerde reize komt te ontmoeten. Daer in geeft de Etskunft de losfigheit en de Graveer- kunft de volmaekte houding van zo veelerlei graden van licht en duider. Deze houding is een geacht voordeel der Printen, die ge- volgt zyn naer Schilderyen. In de Tekeningen vind men die zo lift
niet: om dat ze grooten tyt vereifcht, die de
Schilder zelden aen Tekeningen te kofte legt,
Gg 2 maejr
|
||||
|
468 Nederlantschb
maer die de Plaetfnyder lankmoedig volgt na
de Schilderye,enzo voorzigtig volvoert, dat men dit deel der Kunft uit veele der Printen volkomener leert begrypen, als zelfs uit verre de meefte Tekeningen. Wiften maer de Liefhebbers de ftudie, die
eene goede houding van licht en fchaduw vergt; verflondenze die, met wat onderfcheit daer ze die al ontmoeten kunnen in oneindi- ge veranderingen, gewiffelyk zouden ze aen die toveryen hunne liefde niet kunnen* weige- ren. Het Voorwerp wel verheelt, door eene bezondere doch goede manier, behaegt altyt aen zulke Liefhebbers, die, leerende teke- nen , bevonden hebben wat het is, een ma- nier zich eigen te maken; en hoe veele zyn niet de goede, met welke de Meefters het le- ven hebben uitgedrukt: daer over moet een Kenner verbaeft flaen. Elke Natie heeft daer in iets bezonders en loffelyks. Dus verre overwogen hebbende, hoe veel
dienft de Graveer-yzers aen de Penfeelen kunnen toebrengen , is myn oogmerk vol- daen. De Heer de Pi les, in zyne verhande-
ling van den volmaekten Schilder , wyfl Hooftftuk 27 aen, hoe veel voordeel de Ge- leertheït
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 469
Jeertheit uit dezelve trekt, en hoe veel We-
tenfchappen daer aen verplicht zyn. Dat lezende ontvonkt de geeft. Men ziet ze en koopt ze, en nooit heeft men genoeg van de goede. Tot hier toe hebben wy deze redenering
wel willen aenheehten, in verwagting, dat deze uitweiding den Lezeren tot een nutte uitfpanning zal verftrekken : terwyl ik toe» fte! maeke om nryn Toneelgordyn te openen met eenen Kunftenaer, wel uit een onzer nabuurige Provinciën gefproten , maer uit eene Plaets, daer tot noch toe geene Kunfte- naers uit te voorfchyn zyn gekomen. Dien ik meen, is: GERARD JAN PALTHE, geboren
te Degenkamp in OveryJJel in 't jaer 1681- Van Zyne jeugt af was hy genegen tot de Kunft. Zyn Vader (die Predikant van de Plaets was) dit merkende, beftelde hem te Amjler- dam by den Portretfchilder JuriaenPooe, vermits daer ter plaetfe geen Kunftfchilder te vinden was. Gerard, dus gelukkig het onderwys van
eenen braven Meefter aengetroffen hebben- de , maekte 'er van zyn kant ook goet ge-- Gg 3 bruik |
||||
|
47© Nederlantsche
bruik van, en zette zyne Kunft dus wakker
voort, dat hy, door zyn vernuft en naerftig- heit, in korten tyt zynen Meefter ontwaffen, en bequaem was om voorts zyn eigen Leer- meefter te zyn; waerom hy zich ook (na dat hy zich te Amfierdam noch eenigen tyt vlytig geöeffent en opgehouden had) te De- venter met 'er woon neerzette, en wel den meeilen tyt zyns levens aldaer verlieten heeft. Hier raekte hy aenftonts flaegs met het af- maelen der aenzienlykfte Luiden van 'dat ge» welt, van welke Portretten ook met lof ge- fproken word; daerenboven begaf hy zich
aen 't fchilderen van Kabinetftukjes, vallen- de zyne zinlykheit op het verbeelden van moderne byeenkomften, daer men eet, drinkt, fpeelt, of eenige andere bedryven der Men- fchelyke zamenleving verricht, alle Kaers- lichtjes , en wel zo natuurlyk en kunftig uit- gevoert, dat haere Koninglyke Hoogheit de Prinfeffe van Orange zo veel gevallen in deze Kaerslichtjes vond, dat zy twee van dezelve plaetfte in haer Kabinet op het Loo. In de Ver- zameling van den edelmoedigen Kunftminnaer, den Heere Pieter Leendert de Neuf- ville, te Amfierdam, heb ik twee van de- ze Kaerslichtjes , fraei gefchildert en Burger huis'
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 471-
huishoudens verbeeldende, gezien. Als me-
de te Leiden, in het Kabinet van den Kunft. lievenden Heere Wierman, twee Stukjes van onzen Palthe; zynde het eene ook een modem voorwerp, het ander des Schil- ders eigen Beekenis, dat op een zeltzaeme wys moet gefchildert zyn, vermits het door het kaerslicht van onderen op gedaegt word. De Heer Wierman verklaerde rnv, dat hy nooit natuurlyker gelykenis, als van dit Por- tret, gezien had. Dezen Heer bezit eene uitgekipte verzameling van Kunft, en toont, dat hy van het echte zoort der Liefhebberen is, die de Kunft der hedendaegfche Schil, ders , zo we] als die der vorige Meefters plaets in zyn Kabinet vergunt. Voorts oeffent onze Kunflenaer zyne
Kunft noch dagelyks, en is uit zyn huwelyk gezegent met zes Zonen en twee Dochteren; uit welk getal de outfte en de jongfte der Kunfte zyn toegewyd, er. waer aen wy op hunne plaetfe zullen indachtig zyn. Het Afbeeltfel van dezen Kunftenaer is te
zien in de Plaet G; gevolgt naer het geen hy naer zich zelfs gefchildert heeft, en door zy- nen Zoon my toegezonden is. Met dezen Kunftenaer ons eerjle Deel ein-
Gg 4 digen- |
||||
|
4~2 Nedeslantsche &c.
digende , zy den Liefhebberen dezer Schü-
derhiftorie bekent, dat het tweede Deel, reets afgefchreven zynde , alleen word opgehou- den , om tot het vervaerdigen der Portretten geene andere als de beroemde Plaetfnyders J. Houbraken en P. Tanjé te gebruik ken; die reets eenige Portretten, behorende tot het tweede Deel, onder handen hebben J met belofte van allen fpoedigen voortgang. Tot gemak der keurige Lezeren, heb ik
hier bygevoegt eene Lyfte der Geflachtnae- men van alle de Kunflfchilders en Schilde- reffen, welkers Levens- en Kunftbedryven in dit Deel befchreven zyn , met eene aenwy- zing voor de Boekbinders, om, volgens de Letters van 't Alphabet, ieder Plaet zyne be- hoorlyke plaetfe te geven. |
||||||
|
EINDE.
|
||||||
|
NAEM-
|
||||||
|
N A E M L Y S T
DER
KUNSTSCHILDERS
E N
SCHILDERESSEN
Welkers Levens- en Kunjlbedryoen in dit eerjie
Boekdeel vervat zyn. |
|||||||||
|
B.
Pag.
Beeldemaker (Johannes). - - - - 63
Beeldemaker (Franpis). - ----- 289
Begyn {Abraham). - - - - - - 100
Bie (Marcus de). - -..... 6j
Bieek {R. . . .)•.....- - 374
Bloemen (Jan Francis van). - - - 121
Bloemen (Pieter van). ----- 122
Bpdekker (N. , . . )• - - - - - 147
Boonen (Jrnoldus). ------ 294
Boonen (Jajper). - r,..... 414
Brandon (y<zft Hendrik)...... 293
Bruin (Comelis de). ------ 112
|
|||||||||
|
Gg 5
|
|||||||||
|
C.
|
|||||||||
|
474 N A E M L Y S T D ER
c
Gall (Jan van). ------- 117
Carrée (Francifcus). ------ 64
Carrée (Henrik)........ 122
Carrée (Miehiel)........ 125
Cramer (AT. . . .)....... 341
D.
Doudyns (Willem). ---,», 51
Ducq (Johan Ie)........ 65
Dyk (Philip van)....... 440
E.
EHiger (Otmar)........ 243
Eversdyk (Cornelis)....... 43
Eversdyk (Willem)....... 43
F.
Fielius (Jan). -------- 151
G.
Gaden (Jlexandervan)...... 34°
Goedaert (Johames)...... 41
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 475
H.
Pag.
Hanneman (Adriaen). ----- 24.
Hardimé (Pieter)....... 418
Hardimé (Simon). ------418
Haring (Daniël). --»---- 69
Henflenburg (Herman). ----- 248
Hooft (Nikolaes). ------- 204
Houbraken (Arnold)....... 131
K
Keulen (Jan/ons van). ----- 22
Kint (Dirk). -------- q.x$
Koedyk (N. . . .)....... 3$
L.
Lebion (Chrifioffel)....... 342
Lengele (Martinus). -..... 30
Limborch (Henrik van). ----*- ^g
M.
Meele (Matheus de)....... 207
Mieris (Willem van)....... 191
Mortel (Jan). -------- 99
Mou~
|
||||
|
47<5 Naemlyst der
Moucheron (Ifaek). - - - - Pag. 362
Mytens (Daniël)....... 71
N.
Hetfcher (Theodoms). - - - > - l72
Netfcher (Conjiantyn)...... 367
Nymeegen (Elias van). ----- 256
o.
Overbeek (Bonaventuur van). - - - 154
P-
Valthe'(Gerard Jan). - - - .. - 469
Parmantio (Jaques)....... 294
Pee (Theodoms van). -..... 272
Pool (Rachel) , gebore Ruifch. - - 210
Pool (Juriaen). - -..... 234
Potheuk (J. . . .)•...... 3ö
R.
Rademaker (Gerard)...... 378
Rademaker (Abraham)...... 403
Raveftein (Johannes van). - - - - 15
Raveflein (Arnoldus van). - - - - 31
Roepel (Coenraedt). - - - - - -426
Ruifch (Rachel). - - - - - - - 210
S.
|
||||
|
Schilders en Schilderessen. 477
Pag,
Schoonjans (Antoni).- . - • . . 94
Schuur (Theodoor van der). - - - - 44
Serin (Jan). -------- 423
Silo (Adam). -...... - - 287
Sluis (Jacobus van der). ----- 151
Spiers (Alben van)....... 242
T.
Tempel (Abraham van den).- - - - 37
Terweften (Elias). - ^ .... 102
Terweften (Matheus). - - - -. - 309
v.
Val (Robbert du). ------ - g3
Verbruggen (Kafpares Petro). - - - 264
Verelft (Pieter). -...... 59
Verelft (Harman). ...... 59
Verelft (Simon). ---..... ^
Verheyden (Frank Pieterf e). - - - 127
Verkolje (Nikolaes)....... 392
Viflcher (Theodoor). ------ 104
Voet (KarelBorchart)...... 329
Volleyens (Johannes). ---.''". gp
W.
|
||||
|
478 Naemlyst der Schilders &c.
|
||||||||
|
Pag.
Weeling (Jnfelmm)....... 409
Weeninx (Johan)......- 78
WerfF (Pieter van der)...... 234
Weyerman (Jacob Kamp). - - - - 434
Wieling (Nikolaes)....... 58
Wigmana (Gerard)....... 386
Winter (Jillis de). -..... 15°
Wulfraet (Margareta)...... 415
|
||||||||
|
»#AW#?-A#»
è
|
||||||||
|
N A E ivf-
|
||||||||
|
N A E M R O L
DER
KUNSTSCHILDERS
E N
SCHILDERESSEN,
Die met hunne BeelteniJJen in Plaet verfchynen
in 't eerjle Deel. PLAET A. Pag. 14.
Johannes van RAVESTEiN,en Adriaen Han- N E M A N.
PLAETB. Pag. 79.
Johan Weeninx, Robbert Duval, en
Johannes Vollevens. PLAET C. Pag. 112.
Cornelis de Bruin, Bonaventuur van O ver-
beek, en Theodorus Netscher. |
|||||
|
PLAET
|
|||||
|
4S0 NAEilROL DEk SCHILDERS &C*
PLJETT). Pag. 211.
Rachel Pool, gehore R u i s c h ; en Juïiaén
Pool. PLAET'E. Pag. 295.
Arnold B o o N E N, Kar el Borchart V o E t , en
Ifaek MoucSeron. PLJETF. Pag. 393.
Nikolaes Verk.oi.je, Margareta W U L F-
raet, en jR. Bleekt
PLAETG. Pag. 426*.
Zfewn'fc ï# » Limborch, Koenraet R o e p e l 3
en Gerard Jan P a l t ü e. |
||||