I' ..ilOW« aT^TIHOT /S

.daaaiiv IWJJÎI.IIJO iioHoao

»Q« tïaiî ' ' ; •
1 a IÎB. 3 O A. 0 A ^V J A.x.if rs^wi^^-.^; .

r t ^nbsp;. . - quot; ■ ■

a A 3 ma B?nbsp;i^K«.!»quot;» -

AiticnaaK ^ ^

ç/KnMiâfti'-OKanH ^maakok KI

TiïTHcöJR i/iffA/ï »asoTmaiiä ,

,'AâAjmnbsp;óamkYmi hiuo/IA:);!

jÄireiTD3IAHT-ÜK3«H 8W,H4TUC OSAI A

y SOB .nXTKKlff IU31 11» ÏKI ^^

• jMtnbsp;. ■nbsp;.

PAKS I: HISTORIA ANATOMICA HEl^ATIS.
PARS II: HEPATIS SANI STRUCTURA SUBTILIOR.
PARS HI: STRUOTURAE HEPATIS MUTATIONES MOR-
BOSAE.

ALEESCENTIA HEPATIS.
FDKGUS MEDTJLI,ABIS HEPATIS.
PttKOUS MEDULLARIS IN VENA PORTAKUH.
CIRRHOSIS HEPATIS.

La première étude à entreprendre pour arriver à quelq ue connaissanee exac-
te toucliant la nature des maladies du foie, est de rechercher 'a en hien saisir
Jes caractères anattnniques. Pour y parvenir, la meilleure méthode, à mon
avis, est de prendre son point de départ dans la considération de l'état salu
du foie , de bien déterminer celui-ci, et de chercher ensuite à pénétrer la part
que peuvent prendre les divers éléments anatomiques du foie, dans la forma-
tion de ses diverses altérations de texture. Voilà incontestablement la seule
route qui puisse conduire à quelques résultats utiles.

IVrs I: HISTORIA ANATOMICA HEPATIS.
PAKS H: HEPATIS SANI STRUCTURA SUBTILIOR.
PARS III: STRUOTURAE HEPATIS MUTATIONES MOK-
BOSAE.

ALEESCENTIA HEPATIS.
FUNGUS MEDULLARIS HEPATIS.
FUNGUS MEDULLARIS IN VENA PORTAHUM.
CIRRHOSIS HEPATIS.

La première étuje i entreprendre pour arriver à quelque connaissance exac-
te tourhant la nature des maladies du foie , est de rechercher i en hien saisir
les caractères anatomiques. Ponr y parvenir, la meilleure méthode, à mon
avis, est de prendre son point de départ dans la cimsidération de l'état sain
du foie, de bien déterminer celui-ci, et de chercher ensuite à pénétrer la part
que peuvent prendre les divers éléments anatomiques du foie, dans la forma-
tion de ses diverses altérations de texture. Voilà incontestablement la seule
route qui puisse conduire .=1 quelques résultats utiles.

Magnam esse Anatomiae pathologicae vim atque
^{ficaciam in Medicinam practicum perficiendam, nul-
lus inßtias ibit germanus Aesculapii filius, nec desunt
hisce temporibus celeherrimi summique Medicinae cul-
tores, qui huius studio omnem operam dare, et na-
turae aberrationes sedulo explorare non dubitent.

Quorum si exemplum mihi e longinquo sequi lice-
tt, dissertationis conscribendae argumentum inde
repetendum esse duxi ; quod tamen perficere vix ausus
essem, nisi Promotor aestumatissimus, clar. schroe-
J^er van der kolk, vïr mett laude omnino superior,
^^(xxinui etiam erga me benevolentiâ, huic specimini
elaborando auxilium praestitisset, mihi, ob indagatio-
^in dißcultatem et errorum periculum, magnopere op-
^iindum.

In primis tamen hepatis structuram investigare stu-
tum ob magnam illius cognitae vim in diiudican-
^os iecoris morbos, tum propter satis magnam de
Physiologien illius anatome inter auctores dissensio-
, tum denique, quoniam plures hepatis morbi,
accurate determinati, matjis subtili examine om-
'^ino indigent.

Matjnum autem huius etiam orgmii, praesertim
morbosi, indagandi locum superesse, facile intellexi,
quum quae illustrare conatus sum non nisi partem
constituunt exiguam pathologicae hepatis anatomes.

Hac vero occasione, me tibi in primis, Vir clar.
SCHROBDER VAN DER KOLK, pubUce grüti auinii testimonia
offerre posse, maxime laetor. D. O. M. diu te ser-
vet incolumem, academiae decus.

Vos etiam, Viri clarissimi et doctissimi, quos prae-
ceptores me habuisse, magna voluptate recordor, gra-
tias accipite maximas.

Has tamen praesertim tibi de beo, Vir dar., aes-
tumalissime süerman. Non tantum enim salutaria con-
silia tua, quorum nulla dies apud me delebit me-
moriam, mihi discipulo dare voluisti, verum et me
in carissimi tui filii consuetudinem inducere haud
recusasti; cuius, 'deinceps Professoris munere fun-
gentis, mihi contigit uti et amiMiid carissima et egre-
gio exemplo. Utinani mihi semper ante oculos sint
tum viri virtus et humanitas, tum praeclara praecep-
ta , tum etiam studium et animus, quibus prae plu-
rimis exellebat. Tibi vero praebeat rerum nostra-
rum Moderator longaevum virimm usum, quibus
plurimis prodesse ulterius pergere possis.

Valete etiam vos, quibusctim amiciliae vinculo mo
iunctum esse gaudeo; vivite felices, nec mei immemores-

Quum magni medicorum intersit ad cognoscendos
curandosque hominum morbos, cuiuscunque organi
sanam et morbosam functionem cognovisse, cognitio
ilHus structurae, subtilioris etiam, maximi momenti
semper est habenda; omni ope igitur nitendum est,
ut accurata atque subtih investigatione, quidquid ad-
huc obscure lateat, ilhistretur et, quantum possit,
clare exphcetur. Quare mihi placuit, maximi abdo-
minis organi, hepatis seil, structuram penitiorem in-
dagare et, ut spero, illustrare, in primis qu^m 'luce
clar. Schroeder van der Kolk gaudere mihi contigerit.

Huic autem tentamini praecedat necesse est bre-
vis eorum conspectus, quae de hepatis structura
bucusque scriptis mandata sunt, quo, cum multis

nominibus hepar humanuni cum aliorum animahum
conveniat, de his saepe etiam sermo erit.

Wepjer primus fuisse videtur, qui partes hepatis
constituentes detexerit, quas „glandulas quadrangu-
lares, ahterque ratione figurae aifectasquot; dicit 1).
Humanum vero hepar non patet illum examinavisse,
suillo tantum investigate.

Malpighi deinde huius organi structuram in variis
animalibus, insectis, molluscis, piscibus, reptilibus,
denique mammalibus, ipsoque homine investigavit,
atque structuram subtiliorem in primis clarius ex-
ponere conatus est. „Vasa in jecore,quot; inquit, „me-
dio involucro communi, a Glissonio observato,, in
ramos hinc inde disperguntur, ea proportionah via,
quam in pulmonibus intuemur; ad singulas autem
vasorum propagines, licet etiam exiles, lobuli ap-
penduntur, conicam ut plurimum servantes iiguram.
Lobuli hi propria circumambiente membrana vesti-
untur, et continuatis per transversum membranosis
nexibus firmantur, ita ut intermedia spatia et 'ri-
mulae minimae tamen inter lobulorum latera emer-
gant, et taliter sibi ad invicem adaptentur, ut nec
maior nec minor intercapedo suboriatur. Observan-
dum tamen, non eandem omnino in omnium ani-

Huilium jecinoribus simiiem esse lobulorum figuram,
ut plurimum variari. In fele sex, aliquando
plura latera observantur, in bomine idem ad amussim.quot;

„Glandulosi acini, quibus lobulus componitur, cum
peculiarem circumscriptionem habeant, necessario
propria et ipsi figura, quae ut plurimum hexagon a
vel plurium laterum est.quot;

Suspicatur porro extremas vasorum propagines ad
glandulosos acinos hiare 1). Ductus denique hepa-
ticos quemcunque lobulum et appensos glandulosos
acinos, tum in centro, tum in extremitate locatos-
attingere dicit 2).

Ruyschim nostras, licet minutissima vasorum im-
pletione decursum illorum demonstrare conatus fuerit,
falsa tamen deductione ex illa conclusit, arteriolas ve-
nulasque cum ductibus excretoriis hepatis continuum
facere, hosque ex ülis procedere 3).

Ex eo tempore subtiliorem hepatis fabricam fere
penitus neglexerunt anatomici, usque dum Joh. Muller
in suo opere »de Glandularum secernentium struc-
tura penitiori,quot; anno 1830 edito, de novo hepatis.

1. c. cap. V, p. 260.
■i) Epist. ad II. Bocrhaavc 1722. Tlics. anat. IX, 1726, No. 59.
Oliscrv. centiiviiv 1737. Obs. 51.

fabricam subtüiorem investigavit; in primis autem
versatus fuit in hepatis diversorum animahum inda-
gatione, et praesertim buius ductuum bihferorum, quos
ubique Uberos, coecos, sive finibus muticis praeditos,
cum vasis sanguif. nullum directum commercium ha-
bentes se invenisse dicit ; humani vero hepatis struc-
turam illic illustratam non invenimus, quum ex
analogia ad illam statuendam concludat; in homine
sed. ductuum biliferorum fines a conformatione ani-
malibus propria non magnopere recedere, illos esse coe-
cos et surculorum cylindricorum paniculas efformare;
nec nisi neonati icterici hepar examinavisse videtur,
cuius examen erat difficile, effigies insuper claram
ideam conciliare nobis non potest; miramur etiam
illum inter glandulas vel lobules a Malpighio dictos,
et acinos finesque ductuum biliferorum non rite distin-
xisse, atque, licet suadeat, ut potius abstineamus a
voce „acinusquot; in posterum illum continuo illa uti
pergere, imo illam in anno 1838 tertia vice edito
opere: „Handbuch d. Physiol.quot; frequenter usurpare,
et in quarta huius operis editione hac voce adhuc indi-
care fines ductuum secernentiumglandularum; vasorum
etiam sanguiferorum distributionem non accurate de-
scribit; falsam autem opinionem de materie corticali
et medullar! in hepate explicuit ex diverse ductuum
bibferorum vasorumque sanguiferorum colore.

Valde accuratam hepatis humani structurae de-
scriptionem dedit Kiernan 1) in primis quoad partes
constituentes, quas cum Malpighio lohulos appellat et
decursum vasorum sanguiferorum ductuumque bilifero-
rum ; de formatione vero horum finium certior fac-
tus non est; icônes etiam admodum distinctas, naturae,
ut videtur, consentaneas addidit; quare illius ope-
ris paulo ampliorem mentionem facere nqn alienmn
videtur.,

Hepar constat e lobulis, a se. invicem tela cellur
losa separatis, et vasis sanguiferis atque biliferis.

1°. Lobuli intime cum venis hepaticis cohaerent,
quibuscum systema formant, multis nominibus cura
Ibliis ramisque arboris comparandum : superficies enim
lobuli interna, sectione longitudinali centrum transr
eunte, adspectum folii praebet, petiolo carentis, basi
connexa cum ramo venae hepaticae; transversa au-
tem sectione lobulus, saltem ad basin, figuram fere
hexagonam v. pentagonam habet, in superficie vero
hepatis ut plurimum irregulariter oblongam ; per cen-
trum cuiusvis lobuli fere in longitudinem vena cen-
tralis decurrit, quae in diversas directiones 4—8
ramulos laterales emittit, quibus respondent processus
minores lobiüi ad latera emergentes; haec venula

centralis in ramum maiorem abit, cui lobuli ipsius
basis, nulla intercedente tela cellulari, est imposita.

Quivis lobulus continet rete vasorum capiUarium
e ramulis venae portarum lobulum ambientibus or-
tum, quod sanguinem venae centrali reddit, postquam
liquidum secretum tradidit minimis ductibus bepati-
cis, etiam in lobulo contentis, qui verisimiliter plexum
formant, inter rete illud interpositum. Quisque lo-
bulus circumdatur tela cellulosa, continua cum cap-
sula Glissonii, quae comitatur venam portarum, ar-
teriam hepaticam ductumque hepaticum in organon
intrantes :

2°. Venae hepaticae originem ducunt e venulis, quas
Kiernan vocat intralobulares, potius centrales dicerem,
quae cum lobuli vicini venulis non directe cohaerent,
sed e rete, quod praebent ramuli venae portarum lo-
bulum cingentes, originem ducunt; hae venulae cen-
trales in ramulos maiores venae hepaticae trans-
eunt, quos auctor venas sublobulares vocat, quique
confluentes truncos maiores formant venae hepaticae.
Si venae intralobulares mercurio implentur, secun-
dum Kiernan formam acquirunt punctatam, steUatam
vel ramificatam. Trunculi venarum centralium s.
venae sublobulares arcte cinguntur lobtilorum basi-
bus, quum ex quacunque basi venula centralis in
sublobularem transeat, sanguinemque effundat; exin-

de harum paries internus magno ostiolorum numero
®st praeditus, quae centrum occupant spatiorum fere
hexagonorum, sibi invicem contiguorum; haec seil,
sunt bases lobulorum, qui fissuris interlobularibus a se
invicem separantur, et per tunicas tenues pellucidas
conspici possunt. In nonnullis harum venarum venae
zentrales minus coacervatae conspiciuntur, quando 2
3 horum vasculorum ad unam venam conjungun-

priusquam in venam sublobularem intrant.
3°. Vena portarum, arteria hepatica et ductus hepa-
'-icus, eadem fere ratione distributa, simul sumta
'^ommemorari possunt, neque hic ad fluminis in ductu
hepatico directionem attendere necesse est.

Ubique circumdantur communi tela cellulosa, cap-
seil. Glissonii; ductus biliferi aut hepatici et
^rteriae vulgo ad mium latus venae portae decur-
^quot;'^lut, ibique ramos emittunt, qui inter lobulos pene-
trant; simili ratione ramuli venae portarum, per
^sipsulam Glissonii distributi, ad omne latus inter lo-
bulos penetrant, quibus fit, ut vena portarum cingatur
plexu V. ramulis minoribus arteriae, ductus hepatici,
ipsiusque venae portarum, qui ubique inter lobulos
^apsulam Gl. cingentes penetrant, qua ratione canales
formantur, portales uti Kiernan dicit, qui continent
ramos venae portarum Capsula Gl. enumeratisque
vasis cinctos.

Arteria praeterea tunicis venarum portae et duc-
tuum hepaticorum comitantium ramulos praebet, il-
larum nutritioni necessarium sanguinem arteriosum
ducentes, qui'in venosum mutatus per ramulos venae
portarum in systema venosum reducitur.

Li ductibus hepaticis conspicui follicidi mucipari
etiam hic commemorentur ; irregulariter sunt distri-
buti, et verisimiliter inserviunt ad mucum in bile
praesentem secernendum.nbsp;^

Canales portales praeter dicta vasa, etiam profunde
sita vasa absorbentia continent et nervös; in priora
liquidum iniici potest per ductum hepaticum, inter-
dum per arterias et venas portarum; non apparent
in fissuris interlobularibus neque comitantur venas
hepaticas; in tunica hepatis propria ramificantur,
non vero in tunica peritoneali.

Simulac vasa diversa inter lobulos penetraverunt,
interlobularia vasa dicuntur, quae per fissuras inter-
lobulares decurrunt ramosque emittunt. Venae por-
tarum ramuli interlobulares cingunt lobulos, ita ut
pluribus locis annulum hexagonum aut pentagonum
formare videantur, qui cum vicino annulo cobaeret,
unde anastomosi directa inter diverses venae portarum
ramulos rete constituitur circa lobulos; haec vasa se-
cundum Kiernan comitantur rami arteriae Iiepaticae
et ductus hepatici; priores caeterorum vasorum tuni-

CIS sanguinem praebent, etiam tunicis venarum be-
paticarum et venae cavae inferioris, in quibus venulae
orientes sanguinem reducunt in ramos venae porta-
ïquot;um interlobulares.nbsp;,nbsp;sier.'f iiiünp -i-jlq

Ductus bepaticos interlobulares inter se: communi-
care, concludit ex eo, quod liqmdum ductuibepatico
dextro immissum per sinistrum rediret. olln^^uctibus
interlobularibus et lobularibus folliculi mucipari serie
dispositi duas Imeas longitudinales constituunt, sibi
invicem oppositas. ac!nbsp;;sooijiupd sïnt'jDb

Ex his vasis interlobidaribus rami oriuritur, minimi,
qui lobulos ipsos undiquegt; ingrediuntur atquß,versus
lobuli centrum diriguntur, quaeo'vaaa igitur''tóÖM/a-
fia vocat.;i,„/air-v-ibiT.b fù ^^oïnJoI
Haec vasa e vena portarum orta convergunt a pe-
ripheria versus centrum lobuli, ét vasorum i transvèrf
sorum ope coniunguntur, inter quos interatitia ova-
ta vel oblonga conspiciuntur, quae plgxus biliferi
lobularis partibus occupantur; haec vascula termir
nantm: in venae centralis ramulos; sanguis plexum
V. rete transiens mixtus est e sanguineuvenae por-
tarum et sanguine venoso oriundo e vasis vasorum.

Ai'teriae lobulares parva copia conspiciuntur,Let
verisimiliter terminantur in plexus venosos lobulares,
postquam in parte hepatis secernente nutritioni in-
servierunt. Ductus hepatici lobulares plexum formant

in quocunque lobulo partem hepatis secernentem con-
stituentes. Fatetur; ductus, quibus formantur hi plexus,
tantae esse minutiei, ut longe difficilius sit illos im-
plere quam vasa sanguifera, cui accedit quod semper
bilem contineant, quae, nullum habens exitum, im-
pletioni' sese opponit; hinc commendat in animah
vivo, hgando venam portarum et arteriam hepati-
cam secretionem bilis impedire, quo facto dicit sibi
aliquando contigisse pro parte lobulos implere per
ductus hepaticos; ductus illos etiam in homine im-
plere saepius tentaverat, sed sine successu; dicit
tamen, microscopic utentes conspicere posse ductus
interlobulares iniectos dividi in duos ramos, qui in
lobulos intrantes dividuntur et subdividuntur in mi-
nutiores ductus qui inter sese anastomosi confluunt.
Hi ductuli e cellulis formati illi videntur, magnopere
saltem illarum adspectum praebent 1). Illos per lobu-
lum reticulatim disperses etiam delineavit Tab. 23
fig. 3; dicit vero in explicatione, tali ratione duc-
tus in hepate non posse conspici, quali illic deline-
ati sunt; in figura enim ductus interlobulares ana-
stomosi cohaerent, verum fatetur se illam nunquam
vidisse, sed tantum illius praesentiam suspicari aliis
argumentis nisum, seque ductus biliferos nunquam

ad iUam extensionem implevisse, ut ibi proponuntur.
Opinatur autem ligamentum laterale sinistrum hepatis
considerari posse tanquam organi rudimentum, quum
ductus büiferos intra peritonei lamellas hic sese ex-
tendere atque plexus conficere credat, imo hi duc-
tus ad diaphragma usque sese extenderent; illorum
etiam delineationem exhibet tab. 23 fig. 4. In aliis
insuper ligamentis hepatis idem inyenit auctor. Du-
bitandum autem, num revera illa vasa ductibus he-
paticis sint annumeranda; dolendum auctorem mi-
croscopii investigationem neglexisse, cuius ope tantum
confirmari potuisset. Dicit autem 1), lobulos con-
stituere partem hepatis secernentem, et 2) in nulla
alia hepatis parte praeter lobidos ramos venae hepa-
ticae inveniri; caeterum testatur se frequenter vasa
absorbentia per ductum hepaticum arte implevisse 3);
quare credimus iUius observationi praesentiae ductuum
in ligamentis iUis non magnam fidem esse habendam.

Praeterea de flava rubraque substantia Ferreinii
mentionem faciens dicit, omnium lobulorum similem^
cuivis illorum ubique eandem esse structuram; dis-
tinctionem igitur inter flavam et rubram substantiam
non valere; colorem rubrum e congestione sanguinis

oriri, centralem nempe e congesto sanguine venae
hepaticae, periphericum e sanguine venae porta-
rum originem petere; illum denique frequentem, hunc
rarissimum esse atque in solis pueris inveniri.

Plurimi deinde auctores assentiunt Doct. Kiernan,
quoad vasorum sanguiferorum distributionem; multis
tamen opinantibus, plexum lobularem, ■sa,nguinem
venae centrali tradentem, constare e plexibus venae
portarum et arteriae hepaticae, quod non credit
Kiernan, licet hac de re certior factus non fuerit.
Quod autem ad terminos ductuum, biliferorum atti-
net, pbirimi ab'quot; illo dissehtiunt. •nbsp;; n
if Inter horum auctorum sententias primo-, illam clar.
Berres 1) paucis expónérè sufficiat. Opiiiatur ■ enim
hepar unicum, rete i aequabile et subtile constituere;,
in qubd omnia non . modo .vasa, verum . etiam ductus
biliferi transeunt, ita ut iterum ad opinionem Jtuyschii
vasa seil, sanguifera directe cum tubulis secernenti-
bus cohaerere, recesserit; nullum etiam acinorum vel
lobulorum vestigium unquam secundum illum appa-
ret, neque aliquid granulös! distingui potest. Quum
auctor tantum partium structuram post impleta vasa
in exsiecatis frustulis observaverit, minus mirari pos-
sumus , in tantum errorem incidere illum potuisse.

1) Anatomie der Microscopischcn Gebilde, 1837, Fase. VIII,
pag. 171. Tab. XIII, %. 1.

Doet. Krause anno 1837 1) multis experimentis
probare conatus est, fines ductuum biliferorum vesi-
culas formare, licet hic illic dubius haeserit, Utrum
illa vascula minutissima, quorum fines coecos non
conspexerit, vascula essent sanguifera, an tubuli bi«-
liferi 2) ; ad illud vero statuendum conclusit propter
coeci finis defectum; quum autem in Echinati he-
pate partim aëre impleto fines coecos viderit, simih
in infante neonato experimento instituto successus
défait, quare non eadem structura assumenda esse
videtur.

Clar. MüUer anno 1838 etiam dubia movit tum
contra Doet. Kieman opinionem, plexum formari
finibus ductuum biliferorum, tum contra suam antea
prolatam opinionem, finibus coecis illos terminari ;
dicit enim: „Ob die Acini beim Erwachsenen auch
aus einer Anhäufung nicht anastomosirender Körper ^
oder ans Plexus A'on Kanälchen bestehen, wie Kiev-
nan behauptet Î ist noch nicht entschieden und schwer
zu entscheiden, etc.quot; 3).nbsp;u

Doct. Erasmus Wilson anno 1840 operis Doct. Kier-
nan, cui penitus assentitur, conspectum dedit 4),

quo etiam confirmavit illius observationem ductuum
bibferorum in ligamento laterali sinistré etc., refti-
tavitque argumenta nonnulla, quibus cl. Müller opi-
nionem de minimorum ductuum formatione fundavit.
Dixerat nempe ille vir dar., historiam organi evolu-
tionis sententiae contradicere Doct. Kieman; omnes
enim glandulas, quantopere etiam différât earum
partium elementarium formatio, eandem sequi con-
formationis legem 1); monet vero doct. Wilson, ipso
etiam Müllero fatente, inter tubulos uriniferos atque
potissimum seminales testium frequentes adesse ana-
stomoses; quare concludit, tales anastomoses plexum
formantes, in hepate etiam posse exsistere.

Clar. Wagner, eodem anno edito opere: „Lehrb. d.
Physiol.quot; in primis doct. Kiernan descriptionem sequi-
tur, illamque omnium opinionum maxime probabilem
esse testatur, beet plures etiam in illa latere errores
suspicetur; ratio autem, qua ultimae ramificationes
venae portarum, hepaticae et ductuum biliferorum
decurrunt, difficilis adhuc demonstratu ilH videtur;
etiam inter opiniones utrum vesiculis terminentur tu-
buli biliferi, an anastomosi, quodammodo vacillare
videtur; vesiculas enim in animalibus inferioribus fini-
hus tubulorum adhaerentes citat; novi autem nihil ad-

didlt. Dicit porro: „Sie (die adni) bestehen aus einer
dicken Lage eckiger Zellen.quot; et: „Hier (in der Leber)
bestehen die Wände der acini ganz aus kompakten,
rundlich eckigen Zellen, von ungefähr Grösze,
Welche einen deutlichen, hellen Kern und einen gelb-
lichen Zellen - inhalt haben, in welchem sich viele
Molekeln befinden. Die Zellen sind wie die Steine
eines alten Mauerwei-ks unregelmäszig an einander
gefügt. Nach auszen, wo sie die Blutgefäsze umspin-
nen, füllen sich Zellgewebsfazern ein 1).quot;

Clar. Burggraeve hepar cum pulmone comparare
Voluit, quod primo in commentatione 2), edita anno
1839, exposuit, ubi dicit tubulos bibferos in vesiculas
terminari membrana mucosa intus obvestitas, extus
cinctas membrana propria atque strato fibrarum trans-
'^'ersalium, probabiliter muscularium. Has vesiculas
ïion distincte delineat atque planiores esse dicit ve-
siculis pulmonalibus. Postea banc opinionem, qua
quidem paulo praeoccupatus esse videtur, plenius
exposuit in opere: „Histologie etc. 1843.quot; Analo-
giam enim organicam inter hepar et pulmones simili-
tudinem perfectam {une identité parfaite) nuncüpat;
^«imadvertit hanc tam manifestam esse, ut illud or-

Breviter deinde opinionem doet. Kürnan de vaso-
ram sänguiferorum distributione memorat; propriis
vera observationibus nisus comparat venam portarum
cum arteria: pulmonali, venam hepaticam, quam „sus-
Upatiqué' vocat, cum venis pulmonalibus, illasque di-
cit systema branchiale formare, vesiculis biliferis af-
fixum ;circulos, qui lobulos circumdant et a doet.
Kiernan venae port. adscribuntur, ramubs ipsius ar-
teriae ^hep. formari aestimat, quod autem ab Ulo non

Hac analogia igitur recepta, a vera structura hepa-
tis nimis deductus fuit auctor.

Secundum clar. J. Henle 2) lobuh certe iUam con-
stituunt hepatis partem, qua bilis secretio locum ha-
bet; quaenam autem iUis interna sit structura, et

veniat, penitus adhuc latet. Si lobuh e finibus duc-
tuum: biliferorum. coecis.: vel vesicularibus vel plexus
formantibus cónstarent, bi .etiam sine artificiosa ira-

pletione microscopio patere deberent, uti in aliis
glandulis obtinet; observatie vero microscopica nihil
eorum demonstrat, sed docet acinos (illi eosdem ac
lobulos) penitus alia ratione quam in eeteris glan-
dulis esse formates. Sunt nempe acervi cellularum,
quae sibi invicem proximo appositae, undique clau-
sae et nucleis praeditae, interstitia inter vasa plane
replant. Ex hepate paulum macerato abrasione magna
copia et solitariae, recentis hepatis laceratione facile
simplices atque ramificatae series obtinentur; qua
tamen rudiori enchiresi penitus nexus et textura
subtilior destrui debet, ita ut nemo mirari possit, hac
ratione virum clar. veram formam et decursum mi-
nus clare distinguere potuisse; addit tamen, tenui
facta lobuli sectione apparere cellulas externis vaso-
rum sanguiferorum parietibus adhaerentes, ibique
vel acervos irreguläres vel breves reguläres series
constituere, quae in transversis partibus coecorum
canaliculorum praebent adspectum. Pressione, quam
in se invicem exercent, multangulae sunt, plerum-
que tetragonae vel pentagonae; flavescentem habent
colorem et multa continent corpuscula punctata
(punktförmige Körperchen), quae parietibus affixa
esse videntur; saepe etiam maiores minoresque adipis
guttulae in iUis observantur, quae tamen in sanis orga-
nis non occurrunt; nonnullarum autem cellularum cava

communicai-e videntur, inter illas saltem septum non
conspicitur. Exceptis his cellulis, solummodo adipem
in lohulorum interstitiis, fibras in maiorum vasorum
et ductuum bUiferorum parietibus, cellulasque epi-
theliales ex hisce solutas, neque tamen in lohulorum
superficie nec inter illos telae coniunctivae fibras
vidit auctor.

De descriptis celluHs bilis secretionem perficienti-
bus nullus dubitat. Probari quidem non potest, illas
liquidum continere atque contentum esse bilem, il-
lud vero propter analogiam, hoc propter colorem pro-
babile autumat. Si adipem continent, hanc pressione
exire observavit; caeterum lividiores fiunt pressione,
licet aliquod liquidum egrediens non viderit. Saepe
etiam illarum nonnullae penitus partimve obscurae,
flavae v. flavo-brunneae circa contentum parietem
separatum distinguendum praebent.

1°. Cellulae contiguae in canales mutari possent,
quod tamen non verisimile est, quia raro ita muta-
tae cellulae conspiciuntur.

cretorios, quibus tunc quasi folliculi adhaererent.
Tales folliculi a doct. Kiernan quasi cryptae muci-
pa'rae, nullo tamen argumento addito, describuntur.

(Nequaquam vero probat vir dar., cellulas quasi
fblliculos ductibus adhaerere). Si minimi ductus bi-
Hferi inter lobulos plerum forment, extremae cuius-
vis lobuli cellulae primae cum illis communicarent,
hasque seqiierentur interiores.

3°. Hepar sit massa cellularum compacta, vasis
intercurrentibus ; cellulae a se invicem divergant, ut
canali intercellulari recipiatur secretum. Pluribus
istiusmodi canalibus coniunctis, paries illarum ex
membrana propria formetur, cuius lateri intemo cel-
lulae epithelio similes apponantur, quum extus nova
strata tandemque fibrae circulares formentur. Liqui-
dum secretum, canales replens intercellulares, vel e
cellulis deponi, vel succedente deinde accrescentium
cellularum delitescentia, liberum fieri deberet.

Post duos annos, anno seil. 1843, clax. E. S. Weber
et doct. Krukenherg tractatus de hepatis structura in
lucem ediderunt 1).

Ambo eandem fere de organi fabrica habent opi-
nionem.; eius seil, substantiam strictiori sensu formari
duobus vasculorum retibus, a se invicem penitus
separatis, per totum organon continuis; altero vas-
culorum capillarium sanguiferorum, cuius interstitia

replentur altero, minimormn soil, ductuum bilifero-
rum; banc igitur substantiam nequaquam e lobulis,
tela cellxilosa a se iuvicem separatis, consistere; retia
vero memorata totam hepatis massam, exceptis vasis
maioribus, vasis Ijmphaticis nervisque, constituere.

Clar. Wéber ad maiorum vasorum distributionem
ex industria non attendit, neque arteriae hep. de-
scripsit minimos ramulos, ubique de vasculis sangui-
feris in genere mentionem faciens. Secundum illum enim
hepatis structura in eo consistit, quod sanguis affluens
cito in minima flumina subdividatur, quae intimum
contactum cum parietibus admodum tenuibus ductu-
lorum biliferorum ineant, ut deinde cito in maiores
venarum hepaticarum canales conflueret, et ex hepate
emitti posset. Hunc in finem vasa sanguinem addu-
centia, secundum illum auctorem, rete capillare mi-
nutissimum formant, quod per totum hepar est con-
tinuum. Ex hoe rete ramuli venae hep. sanguinem
recipiunt et ex organo reducunt; diametri horum
vasculorum non ubique sunt eaedem; différant inter se
prope originem e vena port., ubi transeunt in venulas
hepaticas, et in locis intermedüs. Retis interstitia,
plurimis in locis, ambitum habent ipsis vasculis ca-
pillaribus non multo ampliorem, atque ductibus bili-
feris recipiendis inserviunt, quorum diameter multo
minor est quam aliarum glandularum ductuum. Hi

ductuli non finibus coecis terminantur, neque etiam
in lobulos confluunt, sed anastomosi multiplici rete
confertissimum ductuum biliferorum constituunt, reti
sanguifero simile, quod utrumque rete sine ulla septi
cellularis aut fissurae interruptione continue per hepar
dispergitur. Interstitia in rete ductulorum praesentia
adeo minuta sunt, ut vasculis sanguiferis exacte im-
pleantur, quare sibi invicem ubique et ab omni parte
sunt contigua; nunquam vero vas sanguiferum cum
ductulo bilifero anastomosi cohaeret. Ab hac forma
differunt ductuli hiliferi in illis locis, ubi minus eva-
luti sunt, vel inferiori formationis gradu restiterunt,
uti in superficie fossae transversae et longitudinalis
sinistrae, in vesicae felleae margine et magis acu-
minatis organi marginibus, in primis ubi lobus sinister
ligamento coronario sinistro adhaeret; hic enim iam
maiores ductus in rete confluunt, atque ita anasto-
moses ineunt ductus hepatici ramus dexter et sinister,
eorumque ramuli principes. Hi ductus cellulis ob-
sessi sunt {mit Zellen besetzt) multasque habent ap-
pendices ramosas, finibus coecis e cellulis constanti-
bus terminatas, quas vasa aberrantia hepatis nuncupat
auctor. Si hepatis lamella tenuissima aquae impo-
nitur, sanguine aquae tradito, rete capillare sangui-
ferum pellucidum fit, quo facto rete ductuum biliferorum
conspicuum redditur; hac ratione multos, brunneos

fere, lucem valide frangentes globulos illud continere
apparet, quos bilis guttulas esse suspicatur auctor,
licet deinde se illud probasse dicat.

Rete memoratum tantum ex epitheUo constat, cuius
ceUulae coalitae nucleis facile distinguuntur. Harum
septa in minimis ductibus evanuere, in maioribus ip-
sae iuxta et pone so invicem.,sunt positae. Rasurae
vel pressionis ope singulae visui apparent, interdum
etiam nuclei a cellulis separantur. Caeterum se pro-
basse testatur impletionibus artificialibus, bas ceUula^
rum series ab Herde, Valentin aliisque observatas re-
vera canales esse, in quibus guttulae bilis adeo in axi
tenuissimorum etiam ductuum confluant, ut inde con-
stet, hos ductulos revera esse biliferos.

His proxime accedit doct. Kruhenberg, qui etiam
negat hepar e lobulis constare, tela cellulari separa-
tis; vidit quidem impletis venis hepaticis retia, quae
lobulis a doct. Kiernan memoratis responderent, sed
interstitia eo minora erant, quo perfectius vasa erant
impleta, usque dum in optime impletis partibus nul-
lum sepimentum detegi poterat, atque in centro inter
duas venas hepaticas venae portarum ramulus pro-
dibat. Ipsam partem hepatis secernentem exaequa-
bili rete vasorum atque interpositorum ductuum bili-
ferorum constare etiam opinatur, ita ut in spatio i
fere lineae substantiae secernentis omnium vasoi-um

ductulorumque ramuli occurraut. Kami venae por-
tarum non dichotomica, sed diversa omnino ratione
dividuntur, nusquam autem annulos hexagonos, quos
describit Kiernan, formarent. Venae hepaticae directe
per rete transeunt, nec unquam in superficie sub
peritoneo proveniunt (quod tamen negandum, quum
nonnunquam, impletis etiam minus perfecte venis he-
paticis, ut de ruptura dubium esse non possit, in
hepatis humani superficie rami non adeo exigui con-
spiciantur). Arteriae ramos venae portarum^ comi-
tantur, ita ut minores istiusmodi rami vulgo duas
arteriolas comités habeant; hae arteriae subtilitate et
frequentibus anastomosibus distinguuntur; formant
enim secundum doct. Krukenherg annulos hexagonos
sub peritoneo, qui efficiunt ut, vasis non impletis,
retia angulata alba constituant, atque perverse pro
sepimentis habitae sint; impletis vero arteriis, eva-
nescit hic adspectus atque opinatur, doct. Kieman
errore haec vasa post immissum mercurium cum ra-
mis venae portarum confudisse.

Simulac vasa sanguifera rete commune intrant, ubi-
que eadem gaudent diametro, atque rete constituunt
generale, similibus fere interstitiis ubique praeditum,
quod figm-is satis rudibus illustrare conatur.

Simile rete tubulis biliferis subtilissimis formari
testatur, cuius tenuitas illam retis sanguiferi aequaret

Hoc rete e cellulis constat iuxta se positis; canalera
vero in illis detegere non potuit, verum suspicatur,
quia in tubulis uriniferis, licet hi maioris sint dia-
metri, saepe tamen etiam conspici nequeunt; adeps
in iUis saepe occurrit, unde album colorem, uti dicit,
frequentem, exphcat. Horum ductuum brevitas effi-
cit ut si, acuum ope dilacerata structura, miçroscopio
conspiciantur, nexus cellularum detegi non possit.

Hunc tractatum sequuntur animadversiones clar.
MüUerj qui negat hepar ex aequabili rete constare,
verum in lobtdos illud divisum esse contendit, qui
septis, e tela cellulosa formatis, a se invicem sepa-
rantur; hoc sectione laminae tenuioris difficilius pro-
bari fatetur, quvun ob mollem texturam rare intégras
satisque tenues parari possint; si vero dissecta la-
mina, materie parenchymatosa cultro abrasa, aqua
abluitur, sepimenta remanent ; si lamina tenuis fuerit,
saepe omne parenchyma eradi potest, nihil nisi rete
lamellosum remanet, in cuius interstitiis parenchyma
continebatur, aliquando cellulas apium referens; mi-
croscopic lustratis illis sepimentis, apparet materiem
lobulorum penitus deficere iliaque e filamentis con-
stare, quae in satis strictas lamellas contexta sunt,
ita ut telam cellularem magnam hepatis partem
efficere pateat. Si hepatis pars, praesertim porcini,
cuius lobuli distinctius apparent, in acido acetico di-

lutoponatur, tela cellularis solvitur, lobulique facile
possunt separari; hoe delineatione ursi maritimi he-
patis illustrât, in quo lobuli conspiciuntur. — Cae-
terum quoad vasorum distributionem doet. Kieman
assentit, excepta tantum arteriarum divisione, quae,
secundum ilium, etiam ramulorum ope cohaerent cum
venae hep. ramulis, quo fit ut bilis ex sanguine ve-
noso et arterioso secernatur, dum ex doct. Kieman
opinione arteriolae parvo numero, nutriendi tantum
scopo, in lobulos intrant et venulis port, sanguinem,
venosum factum, tradunt. Quoad ductus biliferos,
quod a clar. Weber et doct. Krukenherg est demon-
stratum rete capillare, hoc nibil probat contra divi-
sionem organi in lobulos, quum etiam substantiam
interlobularem intret, hic vero non constet e cel-
lulis primitivis. In rete lobulari radiata distributie
essentialis videtur.

Anno 1843 clar. MMer quarta vice edidit primam
illius operis partem, cui titulus : „Handbuch der Phy-
siologie quot; quo varias diversorum auctorum sententias
de distributione et finibus ductuum biliferorum ad-
ducit; testatur autem ex suis observationibus opinio-
nem sibi constare cellularum irregulärem nexum oriri
ex laceratione texturae; si enim hepatis laminam
tenuem microscopic lustret, cellulae serie continuata
sibi invicem impositae apparent, quae lateribus va-

sorum tanquam appendiculae coecae adhaerent; opi-
natur dein, has cellulas tenues postea in tubum con-
fluere et transire, uti Herda observavit in glandulis
ventriculi coecis.

Quoad plexum ductuum biliferorum, quem Kier-
nan in ligamento hepatis descripsit, huic auctori non
assentit; in specimine enim clar. Walter, in quo
omnia vasa sanguifera et ductus biliferi variis colo-
ratis liquoribus erant impleta, vasa quidem vidit in
hgamento descripto eodem colore praedita, quo duc-
tus biliferi, verum hoe elïusione materiae factum
fuisse testatur, quum minimi ductus non impleti
essent, et in superficie etiam hepatis aliis in locis
vascula eodem colore tincta viderit; quibus facile
assentiri possumus. Denique arterias etiam ingredi
aut saltem cohaerere cum rete subtilissimo lobulari
venae portarum, turn LieherMhnii, tum Walteri alio-
rumque speciminibus impletis confirmare conatur; in
primis fiisius describit Walteri specimina, in quibus
liquidum uni systemati vasculoso immissum, alterum
ingressiun est; ex hisce videmus, non frequentem
esse transitum ex arteria hep. in venam hepaticam,
nec unquam locum habere, nisi simul venam por-
tarum adeat fluidum. Quatuor deinde hypotheses
hanc quaestionem respicientes protulit, quarum quarta
ipsi verisimillima videtur : arteria nempe hepatica vasa

vasorum edit, quorum venulae sanguinem in venam
portarum reducunt; sanguis vero arteriosus partim
etiam lobulos adit, rete seil, venae portarum venae-
que hep. ramulis interpositum.

Clar. HmchJce anno 1844 novam clar. v. Sömmerring
operis editionem curans 1), dicit hepar esse glan-
dulam perfecte acinosam, illamque cingi strato tenui
celluloso , sub peritoneo posito, unde segmenta cel-
lulosa proficiscuntur, quae inter lobulos penetrant
illosque cingunt; ipps autem lobulos non ingredi-
untur, atque igitur ad radices venae hep. non acce-
dunt; hinc illa septa in hepate emoUito et eloto favi
adspectum praebent. Haec tunica cellulosa cingit
trvmcum venae port., arteriae hep. et ductum hepa-
tictun, cumque Ulis hepar ingreditur et sic dictam
capsulam Glissonii constituit; caeterum doct. Kiernan
descriptionem sequitur, quoad distributionem vasorum.

Cellulas in hepate eontineri iUiusque partem prae-
cipuam constituere, facile probari potest; illas etiam
accurate describit auctor; in singulis celluhs angu-
losisj 10 ad 20 granula acutis circumscripta margi-
nibus observavit, quae igitur ex adipe constare opi-
natur, secreta ex sanguine venae portarum adiposo,

1) V. Sömmerring, vom Bauo d. menschl. Körpers. Neue Ausg.
I^ipzig 1844. Th. V, p. 128.

ut in bilenï convertantur; magni autem momenti
est, quod addit auctor de centro cellulae, in quo
vesiculam centralem (nucleum) invenit, bile, uti vi-
detur, impletam; acido enim nitrico addito flavesce-
bat. Jam vero e cellulis filam;entum tenue egredi
ipsi visum fuit, in quo ductus bilifer tenuissimus
continebatur, qui vesiculam centralem adibat; ita ut
ductus biliferi omnium ductuum secernentium es-
sent tenuissimi, et in centro singularum cellularum
in vesiculam centralem expanderentur et termina-
rentur; bas cellulas cum vesicula centrali acinos
nimcupat; quamcunque talem cellulam a vicînis vas-
culo tenuissimo separatam esse putat, ut igitur non
modo ductus, verum etiam singulas cellulas cingeret
rete vasorum.

Nuperrime clar. Theile monograpbiam de hepate
edi curavit, qua accuratas penitioris etiam hepatis
stucturae indagationes publici iuris fecit 1).

In genere consentit cum doet. Kiernan, licet hic
illic in rebus minoris momenti ab illo différât.

Fuse in primis de sede diversa sie dictae sub-
stantiae fuscae et flavae hepatis loquitur, atque in
diversis animalibus investigat; non tantum vasis san-
guiferis, sed etiam ductibus biliferis varium colorem

oriri putat, quem in diversis individuis admodum diflferre
confirmât. Eecte porro monet, plurimos scriptores
recentiores acinos cum lobulis confudisse, uti Mec-
kel, Müller, Valentin, aliique, licet iam MdpigUus
dbcerit, acinis globulosis lobulos componi; lobulos
in diversis animalibus quodammodo forma differre
statuit; in aliis tantum corpuscida rotunda consti-
tuunt, in aliis plures lobuli ad basin confluunt, at-
que ad latera processus emittunt, quales delineavit
Kiernan. Inter lobulos in sue manifesta capsula
telae cellularisintercedit, prolongatie scU. capsulae Gl-,
in homine tantae est tenuitatis, ut non facile de-
monstrari possit, quum dilaceratione hepatis facta,
facilius rumpatur, quam ipsa vasa lobulos adeuntia;
in illo autem substantiam Ulam interlobularem non
deficere suspicatur 1).

Cellulas ipsas etiam accurate describit, earumque
magnitudinem déterminât; nonnunquam filum tenue
cellulae adhaerens distinxit, quale descripsit Buschke
(p. 328); cellulas caeterum in longitudinem sibi ag-
glutinatas rete formare confirmât, quod radiatim sese
per lobulum dispergere videtur; interstitia inter rete
cellularum canales constituunt pro vasis sanguiferis;
porro testatur, si laminae tenuissimae ex hepate hu-

mano indurato microscopio conspiciantur, lobulos a
semet invicem non separates apparere nisi luminibus
vasorum (p. 330). Kiernan duas ramulorum venae
portarum species statuerat, alteram illorum, qui inter
lobulos procedunt, alteram ramulorum vaginalium
capsulae Gl; auctori autem. patuit, banc ultimam
speciem tantum constitui ramulis arteriae hepaticae,
qui tamen non directe in venae port. trunculos ab-
eunt, verum in illas venulas, quae in ipso paren-
chymate resident; hinc arteriarum etiam duas divi-
siones admittit, alteram vascularem dictam, de qua
modo monuimus, ad quam pertinent vasa vasorum
dicta, alteram capsularem, quae arterias, in capsula
fibrosa superficiah decurrentes, complectitur; arteriolae
nutrientes inde penetrare videntur in lobulos, quae,
etiam lobulares dictae, hic in rete venae port. trans-
eunt et vascularibus annumerari possunt.

Omnes ductus biliferi in genere e tunica fibrosa
et membrana mucosa constant; haec usque ad mi-
nores ductus biliferos ephithelio cylindrico tecte est.

Quoad glandulas ductuum biliferorum muciparas,
ad bas maxima pro parte pertinent ostiola, quae,
etiam in maioribus ductibus, duas sibi invicem op-
positas formant series, uti in minoribus primo ex-
posuit Kiernan. Hae glandulae, praesertim in
ductibus, qui in fossa transversa hepatis siti sunt.

constant e longo canali involuto, cuius peripheriae
parvi sacculi et uvulae insident.

Anastomoses ductuum bilifer. non observantur nisi
ope ductuum lobularium; quas se vidisse opinabatur
Weber in fossa transversa (vasa aberrantia), sunt
modo descriptae glandulae muciparae. In ligamento
autem triangulari sinistro inter se anastomosi cohae-
rent ductus, qui vero bilem secernere non possunt,
quia cum lobulis non connectuntur; attamen in duc-
tus biliferos exeunt; verosimiliter durante vita foetali
bilem gerunt, postea, consumtis atrophia quibusdam lo-
bulis, secretum glandularum ad ductus bihferosmittunt,
et ductus igitur biliferi reducti nuncupari possunt.

Ductus biliferos arte impletos usque ad ambitum
tantum lobulorum prosequi potuit auctor; impleta
retia capillaria, quae in lobulis conspicere sibi vide-
batur , potius ad vascula sanguifera pertinere
credit.

Quod ad initia ductuum bihfer. attinet, postquam
plurium auctorum sententias recensuit, pro parte
refutavit, assentit opinioni, illa rete cellularum he-
patis formare, contentum in retis capillaris sanguiferi in-
terstitiis. Opinatur, illorum structuram ita se habere,
ut membrana propria contineantur cellulae, quae cum
resorbentur posteaque oriundis locum cedunt, pro-
ductum suum in ductus biliferos emittunt.

Denique nec anatomicam, neque physiologicam ad-
esse difFerentiam inter substantiam flavam atque
brunneam statuit; illarum adspectum non soli san-
guinis congestioni, verum etiam retis ductuum bili-
ferorum dispositioni adscribit; dum congestionem,
quam dicebat Kiernan e vena port, oriundam, exsu-
dationem esse seri sanguinolenti verisimile habet.

-\Iemoratas iam auctorum opiniones de hepatis
humani structura penitiori perpendentibus, patet no-
bis, auctores hac de re magnopere inter se dis-
cedere, quod quidem potissimum oritur ex singu-
lar! organi texturae subtilitate, fragilitate partium et
extrema difficultate, qua -omnia vasa et ductus arte
impleri rite possint, quae difficultas maxime dexteros
etiam viros saepius elusit.

Multa autem continent musea anatomica, tum
clar. Promotoris, tum quod ipsius cura nostrae est
academiae, huius organi sani et morbosi specimina,
quae optime materie colorata impleta sunt, et mi-
croscopic indagata, egregiam nobis praebuerunt vas-
culorum, sanguiferorum praesertim, imaginera 1),

1) Horum plurima liquore idoneo hümectata, inter duas laminas
vitreas optime adhuc servantur.

Quidquid igitur nos docuerint hae indagationes, hoc
specimine enarrare lubet; exindustria vero descriptio-
nem anatomicam hepatis atque maiorum vasorum,
quippe de quibus parva tantum exstat inter auctores
dissensio, neglexi. SubtiHoris autem fabricae bepa-
tis tum sani tum morbosi investigatio in primis ma-
ximi momenti est habenda. Vix sane aliquid elegan-
tius conspici potest, quam subtilitas et distributie
vasorum, rete minutissimum conficientium, quando
hoc rete optime impletum microscopii ope illustra-
tur. Qua ratione vero cl. Promotori contigerit,
mirabili ratione hoc rete implere, illo monente, lu-
benter hic commemorare in animo est. Vasa seil,
diversa hepatis, more solito diverso modo coloratis
liquoribus impie vit, vulgo cura habita, ut venam'
port. demum impleret post repletas arterias et duc-
tus biliferos, ne vena port, suo turgore illa compri-
meret, atque impervia redderet. Ad venam port. im-
plendam vulgo usus est solutione gelatinae, colorata
sic dicto coeruleo Berohnensi (cyanureto - cyanido
Ferri) subtibssime trito ; iam post refrigerationem
partium saepe utile est, partem spiritui vini abquam-
diu immittere, ut indurescat, quo facibus cultri ra-
sorii acutissimi ope laminae tenuissimae confici pos-
sint; tali lamina sub microscopio posita, vasa
subtilissima vulgo nondum recte conspectui se offe-

runt; simulac autem illa lamina guttula acidi iiitiici
diluti humectetur, mirum est, quanta elegantia rete
subtilissimum post aliquot temporis momenta visui
patefiat, quod constanter observavimus. Videtur enim
cyanuretum-cyanidum ferri sero alcalino, quod in mi-
nimis vasculis cum mixtione se coniunxit, decolorari,
cuius color iam cito, et quidem intensa ratione re-
stituitur ; idem efficit, imo forsan intensius etiam, acid.
sidph. dil., sulphas oxyduli ferri, alia; acidum nitri-
cum autem reliquis praetulimus praesertim, quia la-
minae tenuissimae illo magis pellucidae fiunt, et il-
lius ope egregie saepe rete vasculosum colore coe-
ruleo profundo praeditum sine ulla effusione restitu-
tum vidimus, ut exactissime vascula minuta circa
tubulos biliferos ducta per totum fere lobulum pro-,
sequi potuerimus, atque aliquando totum rete lobu-
lare usque ad venae centralis v. intralobularis ini-
tium optime sese manifestaret.

Quoad lobulos, quos plurimi auctores, in primis
Kiernan descripserunt, perspicue, me indice, illo-
rum praesentiam indicat specimen, cuius delineatio-
nem praebet nostrae tab. fig. 1, quae, in sani hepa-
tis humani tenuissima lamina, venae port., arteriae
ductusque hepatici ramos interlobulares désignât, et
prioris, atque venae hep. vascula capillaria. Hi
venae hep. ramuU capillares, flava materie impleti,

luce incideute reflexa, illi, venae port. seil, ramuli
coerulei facti, transeunte lumine sunt delineati.

In lobulos divisum esse hepar, hac perspecta fi-
gura, iure contendere possumus. Ramuh enim venae
port, satis regulärem constituunt figuram hexago-
nam fere vel pentagonam, qua excepta nullibi tales
ramuli observantur; hic illic quidem rete capillari
mterrupta est, quod tamen e vasculis constat maio-
ribus, quam rete capillare minutissimum. Venulae
bae interlob. ramulos ab utroque latere emittunt, qui
in rete minutissimum lobulare transeunt; singulae
igitur venae cum duobus lobulis cohaerent. Inter
hunc venae interlobularis trunculum et ipsius lobuli
marginem tela cellularis quaedem interesse videtm-,
qua lobuli plurimi connectuntur; difficile vero est
dictu, num annuli illi venae port, perfecti sint, uti
doct. Kiernan opinatur; nam minime omnes ita in
eodem piano dispositi videntur ut, lamina tenui dis-
secta, integri servari possint; hic ilhc ramus ad pro-
fundiorem v. superiorem lobuli lateris partem de-
flecti videtur, ita ut lobulus pluribus ramulis venae port,
interlob. cingatur, quod patet in fig. 2. Si enim vena
port, rite colore coeruleo tincta est, sectione facta trans-
versa, circa omnes lobulos maiores minoresve venosi cir-
culi partes conspicimus, Hcet in tab tenui lamella aher
lobulus prope acumen, alter prope basin dissecari

debuerit; pro parte igitur tela cellulari s. capsula
Gliss. cingi videntur lobuli; in quibusdam autem
partibus cohaerere illos, i. e. tubulos bilif. ex uno
in alterum transire, postea videbimus. Ramuli
vero venae port, interlob. non statim. rete minutis-
simum emittunt, verum uti fig. 1. dénotât, hic illic
ramuh egrediuntur, qui iam mox in plurimos ra-
mulos divisi, rete lobulare constituunt ; talia vascula
e venula interlobulari et lateraliter in duos vicinos
obulos emittuntur, et aursum deorsumque in rete
abeunt, quo rete duae vel plures venulae interlobu-
lares, supra semet invicem positae inter lobulos vi-
cinos, coniunguntur. Hinc, si forte culter ductus
fuerit per lobuli axin, videmus venam hep. ad lon-
gitudinem decurrentem, ad lobuli vero latera plures
ramos interlob. ratione transversa sectos et rete in-
termedio coeruleo, mdla vena hepatica centrali inter-
rupto, cohaerentes.^

Lobuli ergo, plures saltem, mutuo cohaerere
videntur pluribus in locis, ope retis intermedii, quod
inter venulas duas interlobulares, supra semet invi-
cem ad latus lobuli decui-rentes, est interpositum ;
(fig. 2.) plurimi igitur lobuli non ubique capsula
cinguntur et a vicinis separantur, sed tantum in locis,
ubi venae et venulae interlob. decurrunt. Si vero
talis vena interlob. non impleta in lamina tenuissima

microscopio conspiciatur, saltem si magnopere, v.
c. 400'quot; aucta est, clare videmus telae cellulosae
multa filamenta venam cingere, ita ut de telae cel-
lularis interlobul. praesentia dubitari sane nequeat.
Quaestio igitur, num venae interlob. penitus circula-
res sint, non adeo facile est dirimenda; in sectione
circulus venosus completus quidem non occurrit,
verum boc oriri potuit, quia venae non in eodem
plano positae, verum sursum deorsumque deflexae,
sectione discinduntur; aut profundius decurrentes rete
intermedio tantum cohaerent, dum trunculus paulo
profundius latet. Iam rete, ex his venis interlob. or-
tum , centrum lobuli versus dirigitur et ramuli innu-
meris anastomosibus cohaerentes, rete constituunt
confertissimum, centrum versus convergens, ubi a
venula centrali s. intralob. excipitur, ita ut hic plu-
rimi ramuli iterum confluant, quibus igitur facile in-
teUigitur sanguinem, ad lobuli ambitum per plures
ramulos retis profluentem, lentius procedere debere;
eo citius autem propelli, quo magis ad lobuH cen-
trum confluât, et paucioribus vasculis iterum reci-
piatur.

Concludimus igitur, revera hepar in lobulos esse
divisum, verum hi lobuli magis minusve mutuo co-
haerent, pluribus in locis rete communi conglutinati ;
plures vero etiam magis a se invicem separati adesse

videntui', v. et liic illic nonnullae bbuloruui conge-
ries magis tela cellui, separatae sunt .a vicinis, uti
postea videbimus, quando de cirrhosi hepatis sermo
erit; quod autem ad vasa lobulorum attinet, venas
inter lobulos decurrentes in pogterum, praeeunte doct.
Kiernan, interhhulares nuncupamus, venas vero in-
tralobulares, quae centra lobulorum occupant, centra-
les, melioris discriminis gratia, dicimus.

Sequantur, ut comparari possint, quas indicavimus
partes cum auctorum variorum indagationibus, illa-
rum dimensiones; hunc in finem varias unius lobuli, a
caeteris non magnopere diversi, diametros mensura de-
terminavimus; figuram fere quadratam habebat ilbus sec-
tio transversaria, et diametri ad perpendiculum peri-
pheriae obviam factae, erant .... 1,15quot;°- et 1,20quot;'quot;-
diagonales vero...........1)50 et 1,75.

Quod ad ipsum rete e venis interlobularibus ortum
attinet, constat e pluribus vascubs, innumeris ana-
stomosibus mutuo cohaerentibus ; quo propius iam
ad venam centralem vel hepaticae initium accedamus,
eo maiora ipsa vascula ipsaque interstitia sunt; in
lamella, in qua rete hoc perfecte impletum est, ma-
terie coerulea pauxillo acidi nitrici altius colorata,
egregie conspicimus, qua ratione venulae minimae in-
ter ductus bihferos et circa illos decurrant, ita ut
ubique ramuli intermedii supra ductulos infraque il-

los decurrentes cohaereant, qua propter hoc rete
exacte ad naturam dehneavimus (fig. 3), in primis
etiam, ut vera eius relatio et decursus pateant, et si-
mul conspici possit, quam parum figura a doct. Ktu-
henherg exhibita veraqi dispositionem repraesentet ;
mterstitia retis in longum sunt protracta, non ita
quadrata, uti Krukenberg schematis instar delineavit ;
forma autem diversis in locis ahquantum difiert; in-
terdum retia venularum brevioribus, fere rotundis,
interstitiis gaudent, aliquando magis extractis ; ad
quam formae differentiam tamen multum etiam con-
fert plagae tenuioris positio sub microscopic, qua
ima alterave pars paulo magis extenditur. Non longe a
ramis venae port, interlob. venulae huius retis nobis
visae sunt tenuiores quam tubuli biliferi, uti e figura
patet ; aliis in locis magis centrum versus, uti videtur,
venularum diameter illam tubulorum aequare fere
videbatur.

Retis venae port. lobularis dimensiones indicatu-
rum, oportet me monere, illas millesimis miUime-
trorum partibus expressas esse, quod, suadente dar.
Harting, tribus Uteris m indicavi, optimumque mihi
visum est, tum quia illa mensura ubique cognita
est et usurpata, tum quoniam facillime tali ratione
dimensiones inter se possunt comparari..

Animadvertere etiam opus est, has mensiones esse
institutas in speciminibus alcohole servatis, unde for-
sitan paulo contractior reddita est diameter, quam
fuit in statu recenti.

Venae hepaticae minimi ramuli decurrunt in cen-
tro lobulorum et igitur centrales dici merentur. Hi
ramuli excipiunt sanguinem e continuatione descripti
retis lobularis, quod venam centralem versus concurrit
atque ab illa recipitur. Vasa hoe rete capillare in
propinquitate venae centralis constituentia, quibus,
uti in vena portarum obtinet, valde irregularis est
decursus variaque interstitiorum figura, maiorem ha-
bent universe ambitum quam venae portarum ramuli,
maioraque sunt illorum interstitia. Horum enim di-
mensiones sunt:

Videbantur quidem vasa capillaria venae centrali
proxima maiori lumine gaudere quam venae port, vas-
cuhs capillaribus contigua, quod autem propter variam
in quovis loco diametrum difficile erat determinare.

implere contigit cl. Promotori, quando adspectum
habet retis vesiculis praediti, ita ut initio crediderit
ipse, hoc rete tubulis bibferis constitui. üt hoe enim
rete impleatur, requiritur, ut tubulus vitreus subti-
bssime extractus, tubi elastici ope, vitreo tubo satis
longo epistomio praedito agglutinetur, atque iam ap-
paratus ita mercurio impleatur, ut columna 3 v. 4
pedes aequet, quod differt pro subtilitate tubuh vitrei
affixi; iam prudenter sub peritonaeo in ipsam bepa-
tis substantiam inducatur tubulus, quando, epistomio
aperto, mox rete elegantissimum impletur, diversae
diametri, saepe unius fere centimetri, abquando ma-
ioris ; hoe rete sane, si impletio rite successerit,
confertissimum est, sed ubique vesiculis obsitum vi-
detur, quae vero oriri opinamur ex ramulorum ostiis,
in quae ingredi incepit mercurius; attamen non
inutile duximus partem talis retis, ubi minus esset
impletum, delineare; si iam vis premeutis mercurii
sufficiat, ex uno puncto rete impletur per plures lo-
bulos dispersum; nunquam autem cl. Promotori con-
tigit maiores plagas hac ratione implere. Tubulo
autem in venae hep. ramulum immisso, idem exortum
fuit rete, argumento tali modo non ductules bibferos,
verum rete lobulare venosum visui patefieri. Simul
apparet etiam ex boc experimento, rete illud cum
vicinorum lobulorum rete cohaerere, non vero per

totum hepar aequaliter hoc fieri videtur, semper enim
loca tantum circumscripta, diversae tamen magnitu-
dinis implere contigit ; dissectio etiam talis partis do-
cuit, mercurium in venulas sublohulares venae hep.
transiisse, e quibus vicinos lobidos adire potuit; ma-
nifesto vero rete ipsum per centimetri fere ambitum
integrum erat.

Arteriae hepaticae rami ubique ramorum venae
port, comités sunt; arteriae igitur interlobulares etiam
sunt distinguendae, quarum plerumque duae venam
interlob. et ductum comitantur et hic illic plexum
illa ambientem formant. Vasa autem capillaria, ra-
mulorum minutissimorum ope, ex arteriis interlob.
originem ducentia, parvo numero in ipsos lobulos
intrant, quorum periphericam partem praecipue oc-
cupare videntur; ad centrum nempe lobub usque il-
las implere, clar. Promotori nondum contigit; illis
similis est decursus et forma interstitiorum, ac me-
moratis venuHs capillaribus ; admittere tamen debe-
mus, nonnullas arteriolas minimas etiam ad venam
centralem usque penetrare, quum caeterum bae par-
tes centrales sanguinem arteriosum nutritionis causa
non acciperent.

. Arteriolis capillaribus maiora sunt universe lumina
et interstitia quam venuhs portarum; venae hep. vas-
cula maiora sunt, minora vero habent insterstitia.

Arteriae

capillares

Interstitia

exlrema.

9_17mmm.

lS-48

Vix tamen hae dimensiones probare possunt, mi-
nimas arteriolas maiori gaudere lumine quam venu-
lae port. ; impletione enim artifieiali fortius expansae
fuisse videntur; hoe etiam illud probat, quod longe
difficibus sit vasa illa capillaria implere, quam ra-
mulos lobulares venae portarum.

Ductus biliferi ubique comitantur, uti cognitum
est, ramos venae port. atque arterias ; hinc etiam in
ramos interlobulares dividuntur, qui per fissuras in-
terlobulares decurrunt. Ex illis plerumque directe
ramuli capillares, rete confertissimum constituentes,
oriuntur, et igitur lobulos, longe saltem plurimos,
intime connectunt, interpositis tamen ductibus inter-
lob., qui tenerrima ergo tela cellulari circumdari vi-
dentur. Difficulter arte implentur ; optime adhuc con-
tigit illa impletio ope chromatis potassae, sequente
impletione acetatis plumbi. Perspicue ita impleti
conspiciuntur in fig. 4, imaginem praebente lamellae
hepatis humani, cuius tantum arteria et ductus hep.
rubra et flava materie impleta sunt. In hoc speci-
mine arteriolae ilHs intertextae visui patent.

In alio specimine, ex hepate vituliuo desumto, ve-
na hep. alba, ductu hepatico flava materie impletis

rete ductuum bilif. venulis hep. capillaribus intertex-
tum esse videtur, et quidem proxime venam centra-
lem circumdare; hi ductuli rete etiam formant con-
fertissimum, ita ut nullibi ductuli secernentes fine
coeco terminentur, verum, aeque ac vasa lobularia
sanguifera, singuli tubuli sursum deorsum, inque om-
nia latera cum vicinis ductulis anastomosi multiplici
confluant, interstitiis solummodo relictis, quae va-
sis sanguif. et tela cellulari tenui opplentur, ita ut
tubuli illi ab omni latere vasis illis cingantur, ut
quidquid e vasis sanguif. exsudet, tubulorum pa-
rietes facile penetrare, inque illis débitas secretionis
mutationes subire possit. Hi tubuli vero non, uti
plures voluerunt, ex meris cellulis constant, verum,
quod clare et manifeste vidimus, tunica propria
cinguntur, uti deinde distincte exponemus ; hi pa-
rietes ex tenui constant membrana, quae, si seorsim,
remotis celluHs, quas intus retinere solet, conspicia-
tur satis ampliata, plura filamenta monstrat longitu-
dinafia , quae exprimere conati fuimus in fig. 12.
Non facile autem est demonstrare, utrum haec fila
omnia revera tunicae speciem componant, am intus
tunica propria contineantur, an potius extrinsecus
illi adhaereant, atque ad telae cellulosae speciem re-
ferri debeant, quae tubulos arctius cum vasis sanguif.
connectât, quod, pro parte saltem, locum habere,

extrema

14_31inmm,

14—47

vasa

capillaria
interstitia

Hae mensiones sunt institutae in ductibus arte im-
pletis, deinde in alcohole servatis; quum eadem ra-
tione observât! ductuli arte non impleti, sed in or-
gano recenti, clarissima praesertim luce incidente,
conspicui, qui adipis globulos continebant, basce
habebant dimensiones :

extrema
18—31quot;quot;quot;™'
20—40

Videmus igitixr, has dimensiones ita sibi invicem
accedere, ut ratione etiam habita aliorum rei mo-
mentorum, dubium remanere non possit, quin duc-
tus biliferi sint eaedem partes, quae in organo, arte
non impleto, cellulas continere videntur.

Celhdae hepatis humani, quarum imaginem prae-
bet fig. 7, nobis se prodierunt uti corpuscula pellu-
cida fere, flavescentia, ex substantia quasi granulosa,
punctata formata, quae tantum non semper globulos
minores maioresve continent; forma illarum est irre-

gul aris, aliquaudo talis (fig. 7 a), ut ad formationem ca-
ualis illas contribuisse v. in canali sedem habuiss« patere
videatur; haec corpuscula plana esse nobis apparuit.

Hae cellulae, acido nitrico diluto addito, virides-
centem acquirunt colorem, quo bilis elementa ülas
continere maxime fit probabile; globuü vero, quos
plerumque continent, ex adipe constare, iure effieere
possumus, tum ex magna, quae ilHs est, lucem fran-
gendi vi, tum ex illo, quod, alFuso aethere sulphurico,
cito dissolvantur, quo facto, cellulae adspectum prae-
bent, quem delineavimus fig. 7 h. Acidum aceticum
dilutum alfundentibus perspicui nobis facti sunt nu-
clei , in quacunque nempe cellula unus v. duo, quo-
rum tamen non semper corpuscula inclusa visui sunt
patefacta. Acidum sulphuricum concentratum nullam
per 14 dierum spatium in iUis mutationem effecit,
nisi quod adipis globuli evanuerint.

Hae sunt dimensiones cellularum solitariarum, quas
determinavit clar. Harting in adulto homine

E quibus patet, minorem illarum diametrum pau-
lulum esse minorem, qxiam ductuum bilif. in hepate
recenti dimensionem.

spiciatur, hae cellulae mutuo in series conglutinatae
rete constituere videntur; si vero lamella satis est
tenuis, quod optime perficitur in hepatis frustulo ali-
quantulum spiritu vini indurato, facile discernitur,
lias cellulas non nudas esse, verum tunica propria
contineri, quam modo iam descripsimus, quae vero
non semper aeque facile distingui potest, in primis
si lamella paululum exsiccata est, aut opposita rati-
one imbibitione adeo turgeant cellulae, ut tunicam
propriam tubuli penitus oppleant; in genere nobis
visae sunt solutae et libere natantes paulo esse ma-
iores, quod tantum ex imbibitione oriri potuit. Nul-
libi tamen filamenta tenuissima e cellulis egressa vi-
dimus, quod cl. Huschke se observasse dixit; difficil-
limum autem est determinare, qua ratione in tubulis
teneantur ; aliquando manifeste vidimus, duas cellula-
rum series uno tubulo contineri, ita ut foco microscopii
paululum mutato, alia cellularum series, margine
priori non respondens, visui se ofFerret; ut autem pa-
teret, num forsitan altera series extra tubulum esset
posita, distantiam inter utramque micrometri verti-
calis ope, quod microscopie egregio cel. Powel, a
cl. Promotore adhibito, additum est, ipse determinavit,
quando apparuit, parietem utriusque cellularum se-
riei externum a se invicem distare xtItttt TuiuTr
poll. Angl. (14 — 20quot;quot;quot;quot;); quae distantia convenit cum

diametro horizontali tubuli, propria membrana cincti;
in aliis vero tubulis duplicem cellularum Seriem non
semper aeque manifesto distinguere potuimus, quod
autem factum fuisse suspicamur, sive quia cellulae
sibi invicem impositae, exacte forte sibi respondebant,
sive quod cultro tubulus ad longitudinem fissus fu-
it, in tenuissimis enim maximeque pellucidis tubu-
lis haec duplex series non semper exacte visui ap-.
paruit, sive denique quod pressione una series dimota
fuerit; cellulae nempe non admodum tenaciter parietibus
membranae propriae adhaerere videntur; pressione
seil, facile dimoventur atque non raro inter cellulam
tunicamque propriam spatium quoddam observatur.
Hinc etiam explicare possumus, quare cellulis ali-
quando prorsus carere possint tubuli, quod in statu
morboso interdum obtinet, uti postea demonstrandi
locus erit. Nullum sane dubium esse potest, quin
cellulae plurimum ad bilem componendam contribu-
ant; ipsas vero durante secretione dimoveri et magis
minusve solutas in ipsam bilem converti, vix admit-
tendum nobis videtur, quum talis solutionis exemplum
analogen vix exstet, neque pateat, undenam tam cito
possint regenerari; in uno hepate hanc quaestionem
accuratius investigare conati fuimus ; in illo seil, plu-
ribus in locis cystides invenimus bile impletas; iam
dissecta ad cystidis marginem lamella tenuissima,

tubulos vidimus pro parte cellulis orbatos, ita ut
eorum colore albo cystis membranae ad instar
circumdari videretru-; in ipsa autem bile, eystide
contenta, paucas modo vidimus cellulas, nec ulla ra-
tione illarum, e tubulis emissarum, copia bilis quan-
titati in eystide collectae respondebat; videbantur
igitur inflammatione praevia corrosi tubuli biliferi
in cystidem büem secretam postea elfudisse, atque
simul cum bile ad marginem cystidis nonnullae cel-
lulae e tubulis esse expulsae.

Quum anatomia physiologica atque anatomia pa-
thologica ita intimo nexu cohaereant, ut altera alte-
ram saepe egregie illustret, auctor mihi fuit clar.
Promotor, ut nomiullarum hepatis degeuerationum,
quarum specimina illius collectione servantur, adderem
descriptionem, et praesertim quidem exponerem, quid
indagatio microscopica, quam ipso duce instituere
mihi Hcuit, de iUarum natura nos docuerit.

Incipiamus ergo a tubulorum bilif. degeneratione,
parum adhuc cognita, ut videtur; quum in primis
illius investigatio multum contribuere videatur ad il-
lorum tubulorum structm-am clarius illustrandam; hanc
degenerationem dbeseentiam aut aïbedimm hepatis
nuncupavit cl. Promotor.

Saepius. iam hanc degenerationem observavit ^cl.
Promotor, multaque huius morbi specimina in museo
servat. Ad adspectum proxime convenire videtur
cum fango medullari, ita ut in initio morbi, cum in
hepatis superficie, tum in intimo parenchymate tu-
bera alba vasis sanguif. cincta formari videantur;
haec degeneratie magis magisque procedit, ita ut
tandem longe maximam organi partem occupet, ut
patet ex speciminis figura (fig. 10).

De historia morbi parum tantum innotuit. Vir
seil., in cuius cadavere inventum est hepar, de quo
agimus, erat 33 annorum, e sanis parentibus natus ;
antea miles, spirituosorum abusui deditus, istis deinde
raro utebatur. Per annum fere tussi laboraverat et
satis frequenti haemoptysi, qua profunde coloratura
sanguinem emittebat, quocum saepius etiam sputa
erant mixta; gravem insuper intermittentem cordis
palpitationem passus est. AfFecti autem hepatis sym-
ptomata sola fuere auctum volumen et durities; oe-
dema extremitatum inferiorum et diarrhoea, quibus
non diu ante mortem corripiebatur, verisimibter ori-
ginem duxerunt ex hepatis morbo ; satis subito diem
obiit supremum, citius quidem quam ex pulmonum
conditione explicari potuit.

Pars hepatis degenerata constat ex substantia al-
bescente, rotunda fere, hic ilhc quasi incisa. Quae
remanet pars sana colore est praedita fere normali, in
nonnullis locis caeruleo ex artificiosa venae port, imple-
tione; ipsam substantiam albam etiam ingrediuntur,
uti ex pluribus speciminibus patuit, arteriae, rami
venae port, et tubuli bilif. ; pauci vero tantum rami
maiores ingrediuntur, ita ut plurima vasa magis con-
tracta fuisse videantur; quum enim in ambitu pars
sana eleganter ramis venae port, impletis coerulescat,
in ipsa parte degenerata hic ülic tantum materies
caerulea in minora vascula penetravit; in quibusdam
locis flava materies in tubulos bihf. immissa ipsam
substantiam albam ingressa est, imo passim maiores
truncos ductuum bilif. nudo oculo distinguere licet.
Saepe in tubercuhs nonnullis radiata quaedam struc-
tura apparet. Lobuli ipsi hepatis, quales antea de-
scripsimus, in parte degenerata non amphus conspici
possunt; hic illic massa alba magis compacta vel
subgranulosa videtur; in genere autem aequabiUs
fere structura dici meretur; pars sana vicina in-
terdum quidem satis acute a morbosa separari
videtur, accuratior autem investigatio docuit, nulla
interposita materie alteram ab altera separari, neque
tunica quadam includi partem morbosam, verum sa-
nam partem directe in degeneratam transire vidimus.

Huius partis morbosae lamina tenuissima micro-
scopio indagata nihil nisi ramulos venae port, et tu-
bulos degeneratos ostendit. Horum enim ut pluri-
mum tantum tunica externa remansit, plicis nnnu-
tissimis se distinguens; in nonnullis solummodo locis
particulae observantur, quae cellularum vestigia ha-
bendae esse videntur; illis saltem multo minores sunt,
caeterum vero eundem granulatum adspectum prae-
bent. Hi tubuli rete formant in genere minus stric-
tum et laxius quam in statu normali; interstitia seil,
retis plerumque maiora sunt, quod in diversis locis
etiam differt; in primis in centro partis affectae in-
terstitia maiora nobis visa sunt; in his tela cellularis
inter vascula sanguif. et tubulos bilif. interposita
adaucta videtur; tubuli ipsi hinc longiores sunt, licet
tenuiores appareant; transitura partis sanae in dege-
neratam facile distiuguere potuiraus, quum limites
vulgo satis acuti sint, ut in uno frustulo sub micro-
scopio pars sana et morbosa simul conspici et com-
parari possint; tubuH normales, cellulis impleti sensim
magis pellucidi evadunt, celluhs rarioribus, quae dege-
neratie ita procedit, ut loco paulo remotiori vix ampHus
cellula una aut altera in tubulis contineatur; vasa
sanguif., uti iam monuimus, paucis tantum in locis
implere contigit, arterias nempe et venas port. ; vena
hep. in specimine non impleta est; trunci vero ma-

lores vasorum ut pliurimum sana adhuc parte cingun-
tur; in ipsa alba parte ramuli venae port, caerulei
in nonnulhs locis fere eadem ratione ad tubulorum
latera decurrunt atque rete laxum constituunt, adeo
congruens^ cum tubuHs, .ut difBcile sit venas illas a
tubulis pellucidis, decoloratis distinguere; quia ipsi
tubuH bilif. paUidi, atque venae eodem fere decursu
atque colore in parte affecta gaudeant, ita ut, ubi
materies coerulea non penetraverit in partem dege-
neratam, vix distinguere possimus, utrum retis pel-
lucidi pars e venis mutatis an e tubulis biliferis de-
generatis constet; admodum raro materies flava m
tubulos bilif. immissa in subtiliores tubulos peUucidos
penetravit, argumento tamen partem pallidam dege-
neratam constare pro parte e tubulis pellucidis s. ex
eorum tunica propria, pro parte ex rete venae port;
in aliis vero speciminibus, in quibus malum nondum
maximam hepatis partem occupavit, sed forma tube-
rum alborum dispersum est, tubuH bilif. longe clarius
in parte degenerata apparent faciliusque materie co-
lorata implentur ; quare autem venae port, minus facile
impleantur quam in parte sana, difficile est dictu,
quum non tenuiores esse videantur. Quibusdam locis
in centro partis albae in retis interstitiis materies
erat ad adspectum magis granulosa, texturae paulo
laxioris ; hic invenimus quidem idem rete tubulorum

pellucidorum, laxum vero et magis irreguläre; hic
illic etiam fasciae telae cellularis dispersae erant at-
que coacervatae cellulae irreguläres, quae minores
erant quam cellulae tubulorum atque quodammodo
accedere ad illas cellulas videbantur, quas in vera
hepatis encephaloïde observavimus, ita ut secundarie
in parte illa degenerata postea verum fungum medul-
lärem enasci posse non improbabile videatur, Hcet
clar. Promotor in variis speciminibus nunquam verum
fungum medullarum detegere potuerit. In primis
observavimus bas cellulas irreguläres, ubi arteriae
magis frequentes erant et ampliores factae videban-
tur; alibi tamen, ubi nullae arteriae erant impletae
idem abquando invenimns. Primo hunc morbum in
locis separatis tuberum sub forma occurrere, seque-
lam seil, degenerationis cuiusdam tubulorum bilif.
vensimile est; haec tubera magis magisque augentur
atque confluunt, ita ut degeneratie tandem longe
maximam hepatis partem occupet, uti in specimine
descripto patet; quo latius vero malum sese expan-
sit, eo durior et tenacior redditur illa albescentia,
dum tubera minora adhuc mollia sunt.

Hanc degenerationem vulgo auctores confuderunt
cum fungo medullari; ita Cruveiüiier distinguit cancrum
primüwum et secundarium; illum durum, scirrhosum,
qui vix aliis partibus se commuiiicat ethuncmoUem,

encephaloïdeum 1). Priorem delineat 2), quae maxime
cum nostra albescentia convenire videtur; dicit enim se
in pluribus tuberculis non modo venas, sed etiam ductus
bilif. deprebendisse 3), quod signum cbaracteristicum
est degenerationis hepatis descriptae, quae diifert a
producto novo, seil, parasito. Neque accuratius cl.
Rokitansky 4) hanc speciem distinxit; eius enim de-
scriptio tum hepatis lardacei, tum carcinomatis medul-
laris multis nominibus cum illo morbo convenit, quum
dicat, tale hepar consistere e substantia duriori, sub-
grisea, saepe pellucida, albuminosa v. lardacea.

Etiam quod describit clar. Erasmus Wilson 5) sar-
coma medulläre v. encephalosis cum nostro morbo
convenire videtur. Tumores nempe constituit maiores
quam tubercula scrofulosa, magis reguläres quoad
formam et parciores numero quam tumores scirrhosi,
quorum substantia griseo-alba opaca constat e tela
cellui, repleta materie molli, cerebro simili.

Nonnullas quoque degenerationes hepatis, quas
delineavit descripsitque doct. Hope 6) nomine tube-

rum cancrosorum (cancerous tubera) cum morbo be-
patis de quo agimus convenire nobis videtur ; in
primis ctF. eius figurae 90 et 95 et descriptiones p.
113 seqq.

Clar. Gluge 1), de fungo medullari agens, illius sub-
stantiam quidem griseo-albam semi-fluidam, constare
dicit e sero quodam et parvis granulationibus (Körn-
chen); tria autem elementa accedere posse animad-
vertit, 1°. nempe telam cellidarem tenuem, mollem,
lacerabilem, distinguendam a fibris, quae septorum
speciem cellulasque conficiunt et rete (Netzwerk) for-
mant e quo fungus med. elui potest. 2°. cystides
3°. vasa; et deinde etiam cl'. Müller descriptionem
citans carcinomatis v. fungi medullaris, in quo ob-
tinet „vorwiegende Bildung der Markmasse aus Bil-
dungskugeln ausser dem zartfaserigen Maschenwerk,
welches die Geschwülste durchziehtquot;, hac in re suas
observationes cum dictis a clar. Müller convenire
dicit; quare illum etiam nostrum morbum cum fungo
medullari confudisse verisimile est.

Ut autem accuratius discr'imen pateat inter modo
descriptam albescentiam atque verum fuugum medul-
lärem , addere volumus, quid huius microscopica
investigatio nos docuerit.

Fungus seil, medullaris hepatis quoad structuram
omnino differt ab hepatis albescentia; constat enim
ex massa cellularum, quae pluribus globulis adiposis
sunt intermixtae et inslgni quantitate fibrlllarum pa-
rallelarum, quae nullum vestigium tubulorum bilif.
aut venarum port, monstrant; loco quo hepatis pars
sana in fungum transit, tubuli bilif. egregie conspi-
ciuntur impleti cellulis, paululum tenuiores quam in
statu normah, quod forsltan spiritus vini actionis,
forsitan etiam compresslonis mall parasitici effectus
est; interstitia retis tubulorum malora sunt; ad am-
bitum fungi telae cellularis funiculi adsunt, membranae
capsularis aliquando speciem ofFerentes, quam in qui-
busdam speciminibus integram a sana parte detrahere
potuit clar. Promotor; per hanc capsulum vasa san-
guifera decurrunt, arteriae sell, materie rubra im-
pletae, non vero venae; haec tela cellui, in ipso
fungo dispergltur cum arterlls pluribus, quibus per-
reptatur fungus; quum vero tela cellui, interlobularls
inter tubulos caeterum vix consplcua sit, admittere
debemus, telam illam hypertrophia fuisse auctam,
atque ex illa fungum originem duxisse, ita ut fungus
medull. non dici possit e conversis et mutatis tubulis
biliferis, verum ex tela Interlobulari s. Capsula Glis-
sonii originem duxisse; circa plures tubulos bilif. sin-
gulos filamenta telae cellularis etiam consplcua sunt;

in telae vero cingentis lamella plura vasa sanguif.
parallela, hic illic fibris cellularibus, in gyrum con-
tortis, cincta apparent. Nonnulli tubuli fungo pro-
ximi atrophia correpti videntur; tenuiores quippe fiunt,
admodum contracti et cellulis orbati, ita ut primo
intuitu minus facile dignosci possint; hisce àdiacet
tractus cellularis ex filamentis tenuissimis parallelis
constans, quae includunt fungum medidlarem con-
stantem e celluhs pinguibus, irregularibus, informibus
fere; confusa enim potius esse videtur massa, e cel-
lulis diversae magnitudinis et formae composita;
nonnullis locis cellulae etiam apparent caudatae, non
valde dissimiles illis, quas dehneavit clar. Vogel 1).

Magnum etiam discrimen inter fungum med. et
albescentiam hepatis intercedit quoad vasa ; si diversa
vasa sanguifera et tubuli biliferi materie colorata im-
pleantur, in vero fungo medull. nulli venae port,
ramuli nullique tubuli biliferi unquam apparent, in al-
bescentia vero omnia illa vasa partem degeneratam ine-
unt, quod in pluribus clar.Promotoris speciminibus egre-
gie patet; arteriae vero numero longe maiori fungum
ingrediuntur ; ita vir clar. specimen conservât hepa-
tis, in quo venae port, egregie materie coerulea sunt
impletae, fungus autem variis locis elegantissime n'

bet arteriis impletis, sed ramuli coerulei venosi ne ul-
lum quidem vestigium apparet; venam hep. in illis spe-
ciminibus non implevit clar. Promotor, verum dubi-
tandum videtur, an ramulus eius fungum ingrediatur;
ex pluribus enim, quae servat vir. clar., speciminibus
elegantissimis abunde patet, vera mala parasitica cum
arteriis tantum, non vero cum venis directum com-
mercium habere 1) ; i. e. ex arteriis enascuntur eius-
que ramuh in ahas arterias redire videntur, ut circula-
tionis secundariae speciem hic oriri probabile sit,
quali ratione systema venae port, inter reUquum
systema venosum est interpositum ; hanc formationis
rationem atque arteriosam naturam maiorum parasi-
ticorum clar. Promotor tam in tumore fibroso, scirrhoso
et carcinomate, quam in fungo medullari, pluribus
speciminibus elegantissime impletis satis probavit.

Quod vero ad fungi medullaris hepatis originem
attinet, oritur diversis locis, in initio forma exiguorum
tuberculorum moUiorum coloris albi, ita ut hic illic
1 tantum v. 2 lineas diametro aequent, alibi ad 2
V. 3 pollices se extendant; nunquam autem totum fere
hepar occupât, quod in albescentia observatur; prae-
terea fungus, uti vidimus, capsulae cellularis specie
inclusus est, quod non valet de albescentia; denique

dum albescentia malum tantum locale sistit, quod
solum in hepate occurrit, fungus medull. raro in he-
pate solo invenitur, verum simul alias partes, ven-
triculum, Uterum, etc. corripere solet malignaeque est
naturae.

Fungus meduUaris in vena port. Breviter adhuc hoc
loco mentio fiat de rara ohservatione, penitus seil.
obstructae venae port, per massam, quam fungum
medullärem esse opinatur clar. Promotor.

Talem ohstructionem pluries observavit vir clar.
pluraque hepatis, tali morbo affecti, specimina servat.
In bisce totum systema venae port., imo illius trun-
cum penitus materie ftingosa refertum invenit.

Ex illis unum desumtum est e viri cadavere, qui
ascite affectus, cutis colorem habebat non modo icte-
ricum, imo quidem fere brunneum; magnopere de
dyspepsia et dolore in hypochondrio dextro conquestus
fuerat; instituta paracentesi, hepatis superficies tu-
berculosa per parietem abdominalem facile tactu dis-
tingui poterat; cito autem vir, sexagenarius fere,
obiit, neque diu observari potuit eius morbus. In
hoc hepate, cui magnum erat volumen, quvmi sequenti
die vasa sanguifera materie 'idonea implere in animo
babebat clar. Promotor, non parum obstupuit adspectu
totius venae port, omniumque eius ramorum ita mate-
rie fungosa repletorum, ut ne guttulam quidem in illos

immittere potuerit; arteriarum autem impletio bene
successit; cadavere autem iam remoto, non potuit
investigari, qua ratione circulatio sanguinis fuerit
restituta.

-Postea alterum hepar accepit, desumtum ex homi-
nis cadavere, cuius historia morbi incognita mansit.
In hoe specimine magni etiam voluminis, eadem ra-
tione truncus ramique venae port. materie fungosa
impleti erant; voluit autem tentare,num aliquam mate-
riem coloratam illis immittere posset ; patuit vero, in
unum tantum ramum aliquid cerae coloratae per fungum
penetrasse ad aliquam a trunco distantiam, non autem
ulterius progressam fuisse in ramos penitus obstructos.
In hoe' hepate ductus bihferi magni sunt et materie
flava arte impleti, arteriae etiam amplae iuxta ramos
venae port. decurrunt. In utroque hepate rami venae
hepat. sani sunt.

In secundo, modo memorato specimine ramum ve-
nae port, in ipso hepate, nudis oculis, conspicientes
vidimus, tum ilium esse dilatatum et tunicis crassi-
oribus praeditum, tum massam contentam intime cum
tunica venae interna cohaerere, e qua plures fasciculi
fibrarum emergentes, fungum ingrediuntur. Lente
simphci utentes, patuit non solum parietem venae
port, hic illic arteriolas continere, sed etiam ipsam
materiem fungosam contentam illis perreptari et

Microscopio illustrata lamella tenuissima, visui appa-
rebant fibrillae, magno numero ex ipsa tunica venae
port, interna emergentes; cum hac tunica angulum
acutum formant, et hic illic in fasciculos coniunctae
in fungum intrant et ibi disperguntur. Hae fibrillae
sibi invicem proxime sunt appositae; ubi autem non
plura strata observantur, satis sunt latae, latiores
quam fibrae telae coniunctivae, et in multis locis
nucleorum formationis vestigia monstrant, retisque
speciem formant, cuius interstitia occupant parva cor-
puscula formae irregularis, variae magnitudinis; haec
corpuscnla irregularia omnino inter se differunt; alia
cellulas constituere videntur minores, alia magis ad
illas accedere videntur, quae in partibus inflammatis
saepius occurrunt {Entzündungskugeln) ; -^lunrnxxm uni-
verse illae cellulae conveniunt cum illis, quas in fungi
medullaris hepatis specimine observavimus, verum
cellulas caudatas, ibi iam raras, in fungo venae port,
non observa\'imus ; nulla etiam vidimus sanguinis cor-
puscula, quae utrum penitus mutata fuerint actione
spiritus vini an contactu cum fungo, vix determinan-
dum; difficile enim est intellectu, nullum omnino
sanguinem in vena port, adfuisse, hcet hic, durante
vita, sanguis fere penitus stagnare debuerit. Num

Igitur in hoc hepate sanguis tantum per arteriam
hep. transiit? Videtur sane. Inter venas poi-t. dila-
tatas et ohstructas substantia hepatis ad adspectum
Sana videbatur, quae pars microscopio adiuvante con-
specta (dissecta seil, tenuissima lamella) tubulos bili-
feros obtulit, quantum videre potuimus, sanos, rete
solitum constituentes et cellulis impletos; probabili-
ter rete lobulare vasorum, quod hic, vascuHs iUis
non impletis, distinguere non potuimus, sed quod
abesse non potuit, sanguinem ex arteriis solis acce-
pit; hoc in primis eo confirmatur, quod fungi per
omnes venae port, ramos distributi structura adeo
est evoluta, ubique e parietibus internis descripta
ratione excrescens, atque igitur arcte cum illis pa-
rietibus cohaerens, ut brevi temporis spatio efFor-
mari omnino non potuerit.nbsp;.,i

In tertio, quod possidet clar. Promotor, specimine
malum tantum est incipiens; hic illic in hepate fun-
gus medull. observatur, qualis totam etiam implevit
vesicam felleam; in hoc hepate vena port, quibus-
dam tantum locis fungum continet, ex pariete interno
enatum, mollem, nondum vas obstruentem.

Fungo medullari in primis proprium esse ex ipsis
venarum parietibus intus enasci, e pluribus aliis speci-
minibus patet, uti e. g. fungi medull, ventricuK, cum
vena lienali, venisque ventriculi brevibus hic illic fere

penitus obstructis fungo, qui impletis arteriolis elegan-
ter rubet, unde patet hunc etiam non fuisse mate-
riem depositam, verum e venarum tunicis enatum.

ßarius videtur illud malum accurate observatum
fuisse. Rokitansky tantum loquitur de obliterata ex
inflammatione vena port., cum nostro vitio non con-
ftindenda, et de fungo medull. hepatis loquens, illum
quidem obliterata et obsoleta vasa sanguif. et bilif.
continere dicit, sed fungum in venae port, ramis non
observasse videtur 1). J. F. Meckel tantum a doct.
Hodgson observatum specimen fungi medull. ven-
triculi citat, ubi etiam fungus in venae lienalis cavo
excretus erat cum pariete cohaerens 2). Alia exem-
pla, inter quae unum venam port, obstructam osten-
debat, citat Otto 3). Fusius hanc degenerationem
in vena port, eiusque ramis describit Craveilliier, qui
etiam testatur se tantum in vena port., nunquam vero
in vena hep. illam deprehendisse ; citat porro expe-
rimentum clar. Bérard, qui vasis impletis vidit in fun-
gum medullärem tantum arterias, non venas ingre-
di, 4) quod, uti vidimus, iam diu ante illum detec-

1) 1. 1. 3 Bd. 3 Lief. pag. 331 et 358.
3) Handb. d- path. Anat. 2 Bd. 2 Abth. pag. 332.

turn descripserat clar. Promotor 1). Rénaud similem
casum describit, atque putat e sanguine praecipitari
talem materiem, quae tunicis adhaereret et vitam
atque organisationem acquireret, tandemque venam
port, obstrueret, quando ascites sequitur; circulati-
onem per integumenta abdominis aut alias vias, ana-
stomosi nova cum vena cava formata, perfici suspi-
catur 2).

Fungum vero ex ipsis tunicis primitive oriri, md-
lum est dubium; minime enim posset explicari, cur
nunquam in vena hepat. observatus fuerit; tunicae
vero venae port., quae et crassiores sunt et pluribus
arteriis ipsaque capsula Oliss. cinguntur, magis ilh
vitio dispositae videntm*.

Elegantissimum etiam specimen conservât clar. Pro-
motor fiingi medullaris una cum ftmgo haematode,
quibus et ventriculus et hepar affecta sunt; fungus
medull. arteriis impletis eleganter rubet, non vero
venas continet; per fungum vero haematodem plures
rami venae hep. sani penetrant; cavum venae port,
hoc in casu etiam fungo obstructum esse videtur.
Praecipua huius morbi symptomata fuerunt vehemens
vomitus et diarrhea saepius repetita, quibus materies

sanguinolenta coloris brunnei fere excernebatur, ita
ut nihil ventriculo recipere posset, quin emitteretur
cum sensatione ingrata, non vero dolorosa in regione
ventriculi; tubera hepatis etiam per abdominis inte-
gumenta distingui poterant; ultimo tempore alvus fu-
erat stricta, nullus tamen ascites, verum emaciatio
summa, color faciei pallidus, cerae albae ad instar.
Videtur ergo fungus non semper ab externa parte
in venae cavitatem penetrare; in priori enim casu a
clar. Promotore descripto, fungus qui omnes venae
port, ramos opplevit, nullibi extra vasa sanguif. oc-
currit; in secundo, quibusdam locis hepar degene-
rationem patitur, quae probabiliter fungosa est; plu-
ribus autem locis trunci venae port, obstructi he-
patis substantia sana cingi videntur; in tertio vero
casu fungum tum primitive in ipsa hepatis substantia,
tum separatim in vena port, ortum fuisse probabile est,
utpote qui in quibusdam hepatis locis apparet, in
paucis vero venae port, ramis conspicitur, in illis qui-
dem, qui nulloi fungo cinguntur; videtur etiam in vesica
fellea seorsim ex tunica mucosa enasci.

Alterum, quod illustrare conamur specimen, per-
tinet ad sic dictam granulationem hepatis s. cirrhosin
a doct. Laenneo nuncupatam. Hoc nomen, utrum
retinendum sit, an potius reiiciendum, difficile dictu
est; quoniam autem nondum constat, utrum color fia-
vus cum degeneratione cohaereat, nec ne, adhuc
cirrhosis nomen retineri posse opinamur.

Hunc hepatis morbum nonnulli antiquiores patho-
logi nomine tuberum, quo multos, diverses etiam, mor-
bos insignierunt, descripsisse videntur.

Primus autem doct. Laenneo hanc degenerationem,
cirrhosin ab illo dictam, ab aliis distinxit, habuit
vero pro pseudoplasmate, quod alia etiam organa
afficere possit, quodque ob colorem tantum hoc no-
mine indicavit; tres insuper distinxit formas iUi de-
generationi proprias, massas seil., strata et cystides
{cirrhose en masses, en plaques et en kystes) 1).

Plurimi recentiores auctores hunc morbum nomine
hepatis granulati v. granulationis hepatis désignant,
quia saepe secundum illos occurrit, hepate licet alio

1) De l'Auscultation me'diate 1819 Obs. 25, 29 , 35 et 36..
Primam tantum et 4ani huius operis editionem inspicere mihi con-
tigit. Haec, a clar. Andral curata (Brux. 1837), turn aliis rebus, turn
defectu observationum memoratarum a prima magnopere diflert.
Diet, de Médecine T. IX art. Foio^

colore praedito, ac illum invenerat Laennec, et par-
tem morbosam constare opinantur ex iecoris paren-
chymate, non vero e pseudoplasmate.

Clar. Cruveiïhier huius morbi delineationes et descrip-
tionem edidit, quae cum descriptione doct. Laennec
fere conveniunt; granulationum unam pedunculo af-
fixam, extus prominentem, hepatis autem tantum super-
ficiem delineavit. Ulum morbum non tela parasitica,
nec desorganisatione produci putat, quum granula
(lobuli) eundem habeant adspectum, spongiosum uti
dicit, ac in statu sano ; sed parenchyma materie flava
penetratum esse opinatur 1).

Doct. Hope praeter easdem quas praebuit Cru-
veiïhier imagines, alia etiam specimina non multo
diversa effigiebus illustravit; horum autem nonnulla
nequaquam flava, nomine cirrhosis nuncupari non
possunt, sed ab illo etiam hepar granulatum appel-
lantur 2).

Doct. Hallmann opinatur, princeps huius mutationis
momentum esse hypertrophiam telae interlobularis,
quam opinionem confirmât tum microscopica ohserva-
tione, tum coctione hepatis sani et morbosi; boc
nempe multo maiorem dedit gelatinae copiam quam

Ex doct. Erasmi Wilson opinione cirrhosis sine
dubio est atrophia hepatis partiahs cum hypertrophia
telae cellularis interlobularis; atrophia nempe compléta
nonnullorum lobulorum, partialis aliorum, reliquorum
simplex congestio biliosa. Hunc morbum formam atro-
phiae hepatis maxime memorabilem nuncupat 2).

In primis fuse hanc degenerationem tractavit clar.
Rokitansky, qui illi etiam hepatis granulati nomen
tribuit, nomine vero indurationis illam quoque nun-
cupari posse dicit; praeterea autem hepar granulatum
varietatem cirrhosis appellat, quam ad atrophiam re-
fert; flavae seil, atrophiae secundum illiun similis est,
ab hac vero differt decursu chronico.

Granulationes, quae praesertim sectione iecoris pa-
tefiunt, non pseudoplasma nec semper colore flavo
praeditas esse opinatur; constant vero sec. auctorem
ex hepatis parenchymate in anormali versante con-
ditione; hoc seil, pro parte evanuit, locum illius oc-
cupante tela fibro-cellulosa, pro parte ad gramdatio-
nes reductum est.

1)nbsp;Diss, de cirrhosi. hep. Berol. 1839. — Fror. N. Not. No. 210.
Müll. Arch. 1843, 5.

plicato, illius imaginera desuratam nobis offert auctor,
qua granulationes in interno hepate tela, paucis vasis
praedita, circumdatas describit. Postea autera de morbi
varietatibus loquens, hanc telam interdum vasis divi-
tem, magis minusve rubram et succulentam esse tes-
tatur; de vasorum igitur sanguiferorum copia men-
tionem facit 1).

Clar. Gluge ad unam speciem morborura hepatis,
quam stearoain nuncupat, refert tum hepar adiposum
et lardaceum, tum hepar granulatum, tum etiam cir-
rhosin, quam ab hepatis granulatione distinguit. In
hepate granulato conspicuae sunt granulationes sepa-
ratae, inter quas saepe nulla v. rara vascula obser-
vantur et hepatis pars quaedam atrophia, alia hyper-
trophia affecta esse potest. Nonnullae cellulae evanes-
cunt, reliquae dilacerari videntur et magna copia
conspicitur striarum, quae ex adipis globulis constant,
membrana flava inclusis. Cirrhosin vero oriri putat
ex insigni adipis depositione et in cellulis et extra
illas, vasorum autem sanguiferorum consumtorum
locum teuere auctam telam cellularem inter tumores
positam, qui formantur e granulationibus 2).

Donders et Jansen, quae accuratissime institutae, per-
spicuis imaginibus illustratae sunt.

Ex ilbs patere videtur, cirrhosin unice consistere
in anormab telae fibrosae evolutione ; baec primo for-
mam induit tenuium striarum non cohaerentium et,
progrediente morbo, ita evolvitur, ut tandem conti-
nuum faciat, quod unum pluresve lobulos uti capsula
circumdat. Fibrae pertinent ad telam, quae gelatinam
praebet, quod tum ex experimentis doet. Hallmann,
tum e propriis cbemicis observationibus patet; a fi-
bris telae coniunctivae discedunt forma plana, maiori
latitudine, superficie interdum granulosa, [decursu
parum tantum serpentine, et reactione in agentia
chemica; nonnullae penitus conveniunt cum fibris
filiformibus imperfecte evolutis.

Inter memoratae telae fibras hic illic viderunt ma-
teriae granulosae parvam copiam, nonnullas cellulas
hepatis et corpuscula peculiaria, magis minusve ro-
tunda, obscura, quae verosimiliter sunt cellulae de-
generatae v. materies exsudata coagulata.

Qui remanserunt lobuli v. lobulorum acervuli,
sic dictae granulationes hepatis, cum normali huius
organi substantia fere conveniunt et constant e cel-
lulis, quoad volumen magnopere diversis; hae inter-
dum plures nucleos V. parvos adipis globulos continent,
ut phtrimum tamen nucleo carent. Inter hepatis

Nec igitur clar. Andral, Boulland et Cruveilhier,
quod ad simultaneam atropbiam et hypertrophiam
attinet substantiae hepatis v. acinorum, nec clar.
(rfe^e, quoad maiorem adipis copiam assentiunt.

Telae fibrosae evolutionis, principis cirrhosis mo-
menti, causa sec. auctores est chronica inflammatio,
exsudatum producens in locis minoris resistentiae,
quod solita evolutionis ratione in telam fibrosam mu-
tatur; haec tela magis magisque aucta lobulos com-
primit, unde hepatis volumen imminuitur. Aha, a clar.
Rokitansky memorata, causa, morbosa seil, systematis
biliferi evolutio, non valde probabilis ipsis videtur.

Earo sec. illos cirrhosis sola exstare, sed in primis
cum organicis cordis vitiis combinari videtur. Signa
pathognomonica, in initio saltem morbi, penitus defi-
ciunt, imo interdum tantum dolor in regione hepatis
observatur 1).

Ad granulati hepatis varietatem, de qua loquitur
Rokitansky, quaeque telam habet vasis sanguiferis di-
vitem, gramdationibus interpositam, nostrum etiam
pertinere videtur specimen, quod accuratius descri-
bere in animo habemus.

Huic descriptioni praecedat necesse est historiae
morbi conspectus, quem debemus benevolentiae doct.
Schneevoogt.

H., 44 annos natus, constitutionis aridae, atrabila-
riae, anno 1841 aestatis tempore, diuturna laboravit
diarrhea, unde haemorrhoïdes interdum fluentes, ortae
sunt. Mense Februario anni 1844, aëri humido frigido
expositus, iterum diarrhea laboravit, quae medicamine
quodam sublata asciten sequelam habuit et dolorem in
latere dextro ibique haerentem sensum oppressionis,
durante inspiratione profunda. Post ahquod tempus
faciem ostendebat valde emaciatam, coioris luridi,
brunneo-flavi, oculis retractis. Ascite autem impedie-
batur accurata regionis hepatis investigatio ; pedes
paululum tantum tumebant. Lingua erat sicca, rubra,
calida; sitis vehemens, in primis potuum frigidorum,
acidorum desiderium; appetitus bonus, post coenam
vero vulgo anxietas maiorque oppressio in latere dex-
tro; faeces erant liquidae fere, leviter brunneae cum
tenesmis solutae; urinam mittebat parcam, profunde
brunneam, forti odore ammoniacali praeditam et se-
dimentum rubrum continentem; pulsus celer, frequens,
parvus; cutis sicca; animi vero conditio bona. Hi-
rudinibus interdum in regione hepatis et ad anum
applicatis, atque medicina emolliente, sedante me-
lior reddebatur conditio, ita ut resolventia mitiora

indicata esse viderentur, quae autem potius nocebant.
Sub usu emulsionis Cannabis diu eodem fere gradu
perseveravit morbus; ascites vero augebatur, et do-
lor in abdomine peritonitidis cbronicae suspicionem
movebat. Thoracis autem cavitas ab hydrope libera,
sed cordis hypertrophia adesse videbatur. Sine causa
evidenti ascites sensim sensimque increvit, subitoque
iterum diarrhea apparuit cum tumore abdominis in-
tegumentorum erysipelaceo et oedemate scroti; ery-
sipelas quidem, cura idonea adhibita, evanuit, sed
oedema scroti et ascites molestissima erant; quotidie
acupunctura magna seri copia e scroto emittebatur.
Deinde melior evasit conditio. Subito vero exsurre-
xit febris intermittens tertiana tam intensa, ut post
paroxysmum secundum Chinino iam indigeret; eo-
dem tempore erysipelas gangraenosum utramque ex-
tremitatem inferiorem aifecit, quod quidem fugari vi-
debatur, quando iterum febris intermittens rediit tam
vehemens , in primis frigoris stadio, ut post tertium
paroxysmum morbo succubuerit aeger.

In alio casu incipientis cirrhosis, cuius specimen
atque historiam morbi cum cl. Promotore communi-
cavit doct. Schneevoogt, morbus fuit acutus, febris seil,
adynamica cum insigni ictero et signis dissoluti san-
guinis, sine ullo tamen hydropis signo; antea ope
decocti Zittmanui syphilis chronica sanata fuerat.

In cadavere prioris liominis praeter liepar morbo-
sum reperiebatur parva seri in pleurae utraque ca-
vitate copia. Cor bypertropbia erat affectum. Lien
grandis, durus, sanguine dives. In abdominis cavi-
tate magna copia seri colore flavo-viridi, albumine
divitis, flocculis purulentis intermixtis, praesertini'
inter intestina tenuia et bypogastrium fixis. Intes-
tina tenuia et crassa, ubique oedemate affecta, in non-
nulbs locis sanguinem e vasis effusum continebat.
Ventriculi vasa sanguifera insigniter erant impleta.
Renes magni, bypei-aemia laborantes. Venae, cava
et port., meseraïcae et pelvis amplae, sanguine nigres-
cente plenae. In utraque vena crurali, profunde
rubre colore praedita, satis firma sanguinis coagula.

Hepar vero, quod praebuit lamellam tenuissimam,
debneatam (fig. 13) parvum erat, pseudomembranis
firmis diapbragmati annexum; vesica fellea, irregu-
lariter contracta, nullam fere bilem continebat.

Extus ubique parva maioraque tubera visui pate-
bant, inter quae peritonaeum observabatur crassius;
tubera tamen minus prominebant, quam delineaverunt
Cruveilhier et Hope.

Intus vero, dissecto organo postquam vasa sangui-
fera, pi'aesertim venam port., subtilissime materie co-
lorata impleverat clar. Promotor, totum hepar re-
fertum est corpusculis rotundis v. ovatis, variae mag-

nitudinis, eiusdem v. maioris universe quam lobuli;
illis color est brunneo-flavus, levis, fere aequabilis,
dum in pluribus lineae concentricae, paulo profundiori
colore tinctae, sunt conspicuae. Tela interposita am-
pla coeruleo gaudet colore, orto ex venae port. ra-
mis ramulisque, qui materie coerulea arte sunt im-
pleti; arteriae quibusdam tantum locis feliciter sunt
impletae; venae hepat. hic illic solummodo ramulus
conspicitur.

E lobulis constare haec corpuscula efficimus prae-
cipue e distributione venae port., quam delineavimus
fig 13. Venae port. rami maiores ampli simt. Duc-
tus biliferi, arteriae et venae hep. maiores a norma
sanitatis recedere non videntur.

Ramuli venae port. interlobulares insigniter a statu
normali differunt; animadversione digni sunt illorum
auctus numerus, decursus serpentimus, et copia
vasorum capillarium, quae in tela interlob. decurrunt,
dum eorum lumina vix, vel ne vix quidem, lumini-
bus in statu sano sunt maiora; numerus autem adeo
auctus est ut, quum caeterum in sano hepate unus
tantum inter lobulos ramulus venae port. conspiciatur,
hic rete elegantissimum venularum per telam cellu- '
larem perreptantium appareat.

Lobuli ipsi sunt magni, alii minores et minimi;
per maximos lobulos, qui normales volumine superant.

ramuli maiores venae port, decurrunt, a a, et in illis con-
spiciuntur plures rami centrales venae hepat., dd, qui
simiiem ratione ad illos venae port, ramulos positio-
nem habent, ac in statu normali. Quum vero in
singulis lobulis maioribus ƒ, plures rami inveniantur, a
se invicem ramis venae port, separati, apparet illas
partes constare e confluxis 3 v. 4 lobulis minoribus,
in minimis vero lobulis non apparent maiores venae
port, ramuli; hi igitur ex lobulo contracto constant.

Videmus ergo, artificiosa impletione patefactam esse
anormalem venae port, evolutionem, quae alia ratione
conspici non poterat, quare etiam nullum auctorem
huius evolutionis mentionem facientem invenimus,
quum raro adhuc ilia impletione in speciminibus mor-
bosis indagandis utantur.

Tubuli biliferi in lobuKs microscopio indagati, sibi
invicem propius adiacentes observantur et rete magis
strictum formant ac in statu sano; in nonnullis locis
tunicam tubulorum propriam non distinctas cellulas,
sed tantum materiem granulosam continentes vidimus;
cellulae solutae raro adipis globulum, saepius vero
globulum flavo-brunneo colore tinctum continent; talia
etiam corpuscula, qualia descripserunt doct. Donders
et Jansen, quaeque profundo, fere nigro colore prae-
dita sunt, inter cellulas conspicere nobis contigit.

culos telae fibrosae et huius fibras parallelas aliquan-
do planas distincte videre potuimus; in hac telai hic
iUic etiam perspicui erant ductus bibferi ampli, et
uti videbantur dilatati, materie granulosa flava, ra-
rius ipsis cellulis hepatis impleti; horum noimulli
satis longum spatium percurrebant, nullos ramulos
edentes, abi rete amplum formabant, cuius rami in
tubulos atrophia laborantes multo minus conspicuos
transibant.nbsp;,nbsp;.l'ioq

Oi Origo talis degenerationis adeo a norma receden-
tis minime facile explicanda est. Secundum Roki-
tansky cirrhosis hepatis oritur, aut quando nimia bilis
secretae copia stasin producat in tubulis bilif., qui ex-
inde tument vasaque sanguifera comprimunt^ quo
facto haec postea atrophia afficerentur: Haec tamen
hypothesis dubia videtur, quum vix admitti queat, ipsa
vasa sanguif. in textura adeo molli comprimi posse;
aut ex inflammatione procedit chronica, quae postea
atrophiam adduceret !)•

Clar. Promotoris opinio haec est: Inflammationem
chronicam hepatis praecipuam causam esse subsequen-
tis cirrhosis,', maxime probabile videtur; ita hepar,
de quo iam mentionem fecimus pag. 76 investigare
potuimus; volumine auctum erat, ad speciem tuber-

culosTim; in illo etiam post dissectionem plures lo-
buli magni distingui poterant; tela vero fibrosa non-
dum erat evoluta, quae caeterum in cirrhosi provecta
inter lobulos observatur; at vero inflammationis vesti- .
gia non erant dubia; in alio bepate eadem affectie
ad maiorem gradum processerat, i. e. lobuli aut tuber-
cula, cirrhosi propria, ubique magis erant separata
minusque confluebant, quam in priori specimine ; in-
signis insuper adipis quantitas erat deposita; tela
fibrosa interlobularis iam magis in hoc specimine
erat evoluta, atque plures lobulos conffuXos, ita tamen
ut distingui facile possent, cingebat; in tertio speci-
mine, separatio illa longe magis erat progressa; hic
hepar ex rotundis diversae magnitudinis tnberculis
aut lobulis, magna copia telae cellularis separatis,
constabat; in tuberculis vero maioribus lobuli adeo
erant confluxi, ut vix distingui possent', nisi vasis
diversis coloribus tinctis, per illa tubercula dispersis.
Ambo specimina tdtima iam atrophia ,erant affecta.
Videtur igitur, ut plurimum saltem, inflammatio chro-
nica praecedere, qua secretio anormalis producitur
atque tubuli hiliferi laeduntur; hac laesione ipsa
secretio mutatur, ita ut iam maior adipis quam bilis
copia deponatur; probabiliter deinde stasis oritur in
vasis tubulos bilif. comitantibus, qua efficitur, ut ipsi
tubuU, sanguine magis privati, atrophia corripiantur

et in gloineris speciem contrahantur, atque ita de-
scripta forment tubercula, unde hepatis oritur atro-
phia generaHs. Hoc etiam confirmatur ex impletioni-
bus artificiosis, e quibus patuit, venas minimas lobu-
lares, quae tubulos biliferos cingunt, in Ufis lobuHs
post felicissimam etiam impletionem non esse tinctas.
Quum vero sanguis venae port, hepar transire de-
beat, necesse est, ut, quo plures venulae imperviae
fiant, eo plures aliae viae a natura aperiendae sint
aut dilatandae, quarum ope circulatio perfici possit;
hinc venae interlobulares plures et numero et ahquando
volumine augeri videntur, Fig. 13 a. a. ; hic UUc etiam
amplas arterias per illam telam ductas vidimus, h. b.
Ex infiammatione probabiliter plastica aut exsudatio-
ne circa venulas interlobulares magis magisque tela
cellularis efïormatur, quae iam lobulos contractes
sensim cingit et a vicinis separat 1). Ipsae venae

1) Inflammationem hepatis révéra ansam praebere evolutioni
telae cellularis, luculenter nobis apparuit ex investigatione absces-
itis, quem verbo memorare non inutile duximus.

Abscessum seil, insignem, lobum hepatis dextrum occupantem,
invenimus in viri cadavere, quod etiam pneumoniae metastaticae
signa, erosiones haemorrhagicas in ventriculo, profundas denique
ulcerationes in crassis intestinis monstravit.

Continebat abscessus magnam puris satis spissi, subflavi coloris,
parcam vero sanguinis copiam; vesica fellea vero parvam bilis »d
adspectum sanae, pure saltem carentis quantitatem.

hepaticae pluribus etiam locis satis manifesto apparent,
Fig. 13 d. d. d., ita ut ramuh venae port. sanguinem non
amplius per rete lobulare, sed per unum alterumve ra-
mum dilatatum in venas hepaticas transmittere vide-
antur, circulatione lohulari magna pro parte diminuta.

Diu vero dubii haesimus, qua ratione lobuh, qui
in statu sano, uti antea vidimus, tot tubulis biliferis
mutuo cohaerent, in cirrhosi penitus separari potue-
rint, ita ut facile exstirpari possint, pedunculo tan-

Impletione facta artifieiali tum vasorum hepatis sanguiferoi-um ,
turn ductuum biliferorum, sola materies ductui hepatico immissa
ubique in ipsum abscessum effluxit, licet in illius margine omnia
vasa, praesertim venae hep., optime faerint impleta, argumente,
ductus biliferos suppuratione corrosos in ahscessu hiare, aeque ac

Margines abscessus paulo solidioris videbantur texturae. Mi-
croscopü ope apparuit, illas componi e tubulis biliferis et vasis
sanguiferis; tubuli autem magis pellueidi reddebantur prope ab-
scessus parietem, simulque rete formabant magis magisque laxum,
ita ut interstitia, quae in loco sano, paulo remotiori, vix diame-
trum tnbulorum aequant, ibi ter fere illam superent et tela cellu-
lari arteriolisque essent impleta, usquedum superficies interna eavi,
membrana seil, pyogenetica e tela cellulari, arteriolis et tubulis
nonnullis pellucidis, ad nïembranam propriam reductis, constaret.
In trabeealis, in abscessus cavitatem prominentibus, e substantia
alba soÛdiori compositis, plures vidimus arteriolas rubras, tubu-
losque flava materie immissa repletos, nonnullaque venae port.
vestigia.

tum vasculoso superstite, uti egregie deliiieavermit
Ü7'uveilliier et Hope; in initio olar. Promotor suspi-
catus est, revera in sano statu nonnullos lobulos aut
lobulorum congeries tela interlobulari, tenui licet,
undiquö. chigi, ita ut tubulorum et vasorum ope non
directe cobaererent; sedula vero observatio structurae
sanae nihil hac de re nos docuit; tandem vero vidi-
mus, microscopii ope, per telam fibrosam adeo auc-
tam in cirrhosi ductus biliferos decurrere, qui per
magnum aliquando spatium nullos laterales ramos
emittebant, atque igitur a lobulis erant separati; hoe
tamen in statu sano, nisi saltem de maioribus ramis
sermo sit, locum habere non videtur. Ex bis igitur
concludere possumus, plures ramulos, qui a ductibus
biliferis discedunt ipsosque lobulos subeunt, penitus
atrophia consumi et evanescere, quo fit, ut lobuli a
se invicem separentur. Quum autem lobuli quorun-
dam tantum ramorum ope cum ductibus biliferis co-
haereant, atque bibs non ampbus, uti in statu sano,
ex toto lobulorum ambitu in tubulos liberum effluxum
habeat, necesse est, ut stagnet ipsaque secretio de-
generet. Cum lobulis vero ipsa vasa lobularia dimi-
nuuntur et evanescere videntur, unde ipsa etiam
secretio minor fit, quapropter lobuli magis magisque
atrophia contracti decrescunt; non vero omnes lobuli
ita separantur; nonnulli, uti vidimus, penitus tela

cellulosa adaucta cinguntur, relicto tantum trunculo
ductus biliferi vasorumque sanguif., quorum ope cum
reliqua parte cobaerent; aliis vero locis tubuli vasaque
interlobularia magis intégra manere videntur, ita ut
cobaesio ramulorum inter vicinos lobidos non aufe-
ratur; tali in casu plures lobuH confluunt imumque
maiorem lobulum formare videntur,Fig. 13/./.,inquo
plures venae centrales atque ramulorum interlobularium
vestigia remanent. Quum vero tales lobub confluxi
a vicinis eadem ratione tela fibrosa separentur, atque
perraros modo trunculos vasorum biliferorum et san-
guif. cum rebquo systemate cohaereant, atrophia atque
contractie tabs tuberculi eaedem esse debent, quam
in singulis lobubs. Sanguis iam lobulos vix pénétrât
atque igitur, uti vidimus, in tela cellulari vasa augeri
debent, ne impediatur circulatio. Hypertrophia vero
telae ceUularis nobis non videtur causa esse cirrhosis,
verum sequela atrophiae lobulorum diminutaeque per
illos circulationis, qua augentur vasa interlob. atque
efformatur exsudatione secundaria tela cellularis, ip-
saeque fibrae oriuntur a doet. Donders et Jansen de-
scriptae.

Minime vero cum cirrhosi confundi debet illa
degeneratie raro descripta, de qua iam mentionem
fecimus, obstructa nempe vena port. materie fun-
gosa, licet ad adspectum externum hepar plurimum

cum organo cirrhosi affecto convenire videatur; hepa-
tis seil, superficies inaequalis, pluribusque tuberculis
obsita est.

deant , aliisque rete commimi cohaereant, vasis tamen in-
terlobularibus a se invicem separantur.

originem petit ; venis autem caret.
Fungus med. in vena port, e tunica interna excrescit, et

non semper sequela est fungi med. hepatis.
Cirrhosis hepatis ex infiammatione tubulorum bilif. et retis

lobularis huiusque obstructione oriri videtur.
In cirrhosi perfecta lobuli atrophia laborant.
In cirrhosi vasa interlob. numero et volumine augentur,
eorumquc actioni auctae tribuenda est hypertrophia telae
interlobularis.

Atrophia lobulorum non est sequela hypertrophiae illius telae.
Ductuli bilif, interlob. in cirrhosi paucis modo locis cum lo-
bulis cohaerent, ramulis illorum plurimis atrophia con-
sumtis.

Recte doct. carpenter: »We shall define Life to be the
state of action peculiar to an organized body or organism.quot;

Blaxime probabilis mihi videtur theoria doct. stark de
actione nervorum, illam soil, consistere in undulatione
fluidi, fibrillis primitivis contenti.

Non exstat in statu sano certa relatio inter quantitatem
oxygenii inspiratione assumti et acidi carbonici exspirati.

Lactis secretio magis pendet a mammae evolutione quam
a peculiari sanguinis qualitate.

»Die strengsten Systematiker sind die ärgsten Empiriker.
Ein System der Natur wider ihren Willen aufdringen ist
weit schUmmer als ein Mittel.quot;nbsp;büieland.

Magis ingeniöse quam vere doct. AiiTESKiETn pathologiam
considérât, tanquam pliaenomenoruin ordinem pcculiarem,
vel naturae regnum separatum.

»Pulsus celer, calores subiti saepius debilitatem et defec-
tum sangainis, quam eius copiam et orgasmum arguunt.
Ergo pessime quivis pulsus celer VS=. tentatur.quot; stoh.

Venaésectio ad lipothymiam usque a multis anctofibus
perverse commendatur. 'nbsp;' '

Ad delirium in morbis biliosis adeo frequens producendnm
multum conferre videtur qualitas sanguinis nautata.

Fungus durae meningis non ex dura meninge, uti wen-
lel, neque ex diploë , uti walther opinatur, verum ex pe-
riosteo eranii interno, cui dura meninx est applicata, ori-
ginem petit.

Remediorutn actio dividi potest in localem reactionem,
quam producunt, et in generalem specificam ; ultima de-
mum oritur, postquam absorptionis et circulationis ope per
corpus distributa sunt.nbsp;i '

Non est receptio contagii in corpus, sed reactio organismi
in receptum contaginm, quae infectionem déterminât.

Hydrapis causa proxima vix quaerenda videtur in actione
diminuta vasorum absorhentium.

Maie nonnulli inter operationes non admittendas recensent
ovariorum degeneratorum exstirpationem.

In aneurysmatis carotidis curatione per arteriae ligaturam
plerumque etiam valet régula: «Melius est anceps remedi-
um, quam nullum.quot;

In medicina forensi vulnerum divisio in absolute lethalia,
lethalia per se et lethalia per accidens non est conimendanda ;
melius dividuntur in lethalia et non lethalia.

b.nbsp;arteria hepat. » rubra impleta, striis transv. notata.
e. ductus hep, » alha impletus.

d. vena hep. » flava impleta.
Ex eodem hepate lamelia lobuli longitudinalis.
a. vena port.
d. vena hepat.

Arteriae hepat. et ductus hepat. rami interlob., in sano he-
pate humano; augmentum 50.

Venae hepat. vasa capill. in superf. hepatis humani, mer-
curio repleta; augmentum est 40.
Venae centralis et ductus hepat. vasa capill. in hepate
vitulino; augmentum est 100.

, Cellulae hepatis humani sani; augmentum 350.
a. cellulae parvis adipis globulis praeditae.

c. » eaedem quae o post actionem acidi acetici.
i „ B post actionem aetheris sulphurici.

Fig. 2.
Fig. 3.

Fig. 4.

Fig. 5.
Fig. 6.

Fig. 7

madefactii; augm. 350.
Fig. 9. Cellulae , tunica propria contentae, per breve temporis spa-
tium spiritu vini diluto madefactae; plurimis in locia
2 illarum strata; augm. 250.
Fig. 10. Lamina hepatis, albescentia correpti; magnitude
o. venae port, rami materie coerulea impleti.
b. ductus hep. rami » flavanbsp;»

Fig. 11. Eete tubulorum bilifer. ex eiusdem hepatis sana parte,
2501«« auctum.

Fig. 12. Rete tubulorum bilifer.cxilliusmorbosa parte; hi maxime
sunt pellucidi, e solis fere membranis constant, hic fllie
tantum cellularum vestigia continent.
Fig. 13. Lamina tenuissima desnmta ex hepate cirrhosi affecto;
angmentum 25.