INA VGVRALI s,
D E
Q^V A M
FAVENTE DEO TER OPT. MAX.
Ex auBoritate CHagnifici ReBoris,
Jur. Utr. Doâ:. , ejufdemque Facultatis in Inclyta Academia
Ultrajeâina Profeflbris Ordinarii,
NEC NON
AmpU(ßmi Semtw Academici confenßt , ^ IVobiliJJtma
Facultatis JVRIDIClt;ty£ Décréta,
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summifque in UTROQUE JURE honoribus, amp; Privilegiis
ritè, ac legitime confequendis.
Eruditorum examini fubjicit
PHILIPPUS KIEN, Haga-Batavus.
Ad diemii.Juny hora locoque folitis.
TRAJECTI ad RHENUM,
Ex OfEcina Francisci Halma, Academi^c
Typographi, cb bc Lxxxvn,
/
Virîs Nobitifßmis, lyJmfUJßmts, atque Gravijßmis
Fiorentiflimae Orbis Akmariae Senatori Patri fuo, filiali debito, hono-
re, ac am ore profequendo.
J. U. D. quondam Prxtori, Confuli, amp; Senatori ampliff. : civitatis
Lugduni Batavorum, ac eo nomine Praefeao deputato ad Cameram So-
cietatis Indias Orientalis, quae eft Amftelodami, nunc vero Confiiiario
amp; IVIagiftro rationum dominiorum Illuftr. amp; Praepott. Ordinum Hollan-
diae Weftfrifiaeque integerrimo, Avunculo fuo Magno.
u T ET
D. GUILIELMO ab EGMONT
de N Y E N B ü R G,
Senator! ac olim Scabino laudatx modo urbis Alcmariae, atque eo nomi-
ne ad Nobiliff. amp; Potent. Collegium, quod praeeft auditioni rationunj
Reipublics Wcftfriliae amp; Hollandiae Borealis Regionis, in Weftfrifia amp;
eadem Boreali Hollandiae Regione, deputato, ac infuper Praefefto agge-
ri de Schermeer Vigilantiffimo atque indefeflo, confobrino fuo.
NEC NON
Ilhiflrijfima ac Generoßßima Excelkniia max'meque firenm Hern,
Comiti de Sylisburg, F.quiti Ordinis Elephantis, nec non Equiti Ba-
ronnetti , ut amp;. Hollandiae ac Weftfrifias vice-Archithalaffo Genera-
li, amp;c. See. Cognato fuo
Se atejHe Vifputationem hanc InaugttraUm qmm
humtllime offen
disputatio juridica
l AV G V R A L I S,
D Ë
C A 1? U T PRIMUM.
Enerali morl Academico fatisfadurus, ma-
teriam de arbitris compromifläriis compen-
diofa difputatione pertraftabo, atque omif-
fis ambagibus ftatim me ad definitionem in-
• dagandamaccingam. Arbiter igitur compro-
miflarius ita difbus a compromiflb, in quo
partes litigantes pcenam compromittere, id
eft, fimul promittere invicem folent, ne a
' placitisrecedatur, defcribi poteft, quod fit
jiiitx libero partium confenfu eleüus, ut Utes dirimat. Dicitur, ju-
«ifAT propter affin itatem, quam habet cum judice, uti enim verus
judex in bons fidei judiciis, nec non arbitrariis arbiter appellatur
l.ult.^.ulrf.deappell.amp;l.ult.f.rempup.falv. proinde quodin iis
judiciis liberam habeat poteftatem aeftimandi ex bono amp; aequo,
quantum alterum alteri praeftare oporteat 7^0.Infi.de aüton.Sc
praeterea i» l. 10. ff. quifatifd. cog. l. luC.deappell. arbitri nomi-
ne venit judex a magiftratu delegatus ad probandos fidejufTores,
teftes examinandos, vel ad aliud negotiunj execjuendum juxta Pe-
ref.inCod.adtit.deappell.n. 10. fic quoque nemini mirum fit arbi-
trum hic judicem vocari. Dicitur, tóeto ut arbiter diftinguatur a
judice, cui partes non ex meravoluntate, ut arbitrofefefubjiciunt,
fed propter domicilium aliamve fori competentis rationem exneccf-
fitate fubfunt, nec non ab arbitro ex neceffitate m locum fu'-pedi
judicis recufati a partibus eledo cogente magiftratu, de quo l. ,6.
amp; ult. C. de judic. Adjicitur, conjcnfu partium, ad differentiam
ulteriorem judicis, quem non facitprivatorum confenfus l.^.C.de
A znbsp;jurifd.
-ocr page 4-jftrifd. fed publica authoritas, undejudicandi munus publicum di-
citur/. 78.nbsp;/.»/?.§. 14. ^'.lafe«?«». ^Verum arbitro-
rum noftrorum officmm privatum nullam authoritatem, quam a
partibusin compromilfodatam , compleftitur, quia privatus in pri-
vatum nec imperium, nec poteftatem habet. Denique in defi-
nitione exprimitur arbitrum ad inftar judicis eledum elfe , M
lues dmmat, ex quibus verbis fatis colligi poteft, hancarbitrorum
fpechm longe diveifam elfe ab iis, qui vulgoarbitratoresvocati in
aflibus extrajudicialibus adhibenturin eum finem, ut tanquam me-
diatorcs ac viri boni quafcunque res amkabiliter abfolvant fine or-
dine judicii : veluti in contractu locationis fi mercedis xftimatio
facienda fit, horum autem arbitrio iniquitatem continente itur ad
judicium bonae fidei. l. j6 fecjq.ff.profocio.l, ^^.-princ.ff.locat.cond,
l, ftlt, C, de contrah. empt. vend.
CAPUT SECUNDUM.
Oft definitionem perfpiciamus breviter, quibus amp; in quos com-
promittere liceat; primo dicendumeft conftituerearbitrum pof-
fe quemlibet rei fus dominum, nifi fpeciali legeprohibeatur, id-
que propter animi defednm ut furiofus, cum coram eo non videa-
tur fententia dici /. 27. § 5 ff. h.t. vel ob aliud quodcunque impe-
dimentum, ut fervus qui legitimam ftandi in judicioperfonam non
habens compromittere non poteft ob rationem in l. 3. §. 8./quot;. de
peiul. nec non mulicr ob interceffionem, quae tamen in fua caufa
arbitrum eligere non prohiberur /. 52. §, z. ff. h. t. Prœterea aliis
obeft aetas ut pupillo amp; minori, pupillus quod fine tutorisautl-io-
ritate nequeat compromittere neminem latet, cum contra eum com-
promittendo fefe non obügantem arg^ princ. Infl.de anil. tut. pcenx
exaiflio non admittatur, nifi fidejuffo rem dederit /. 55 ff-h.t. in mi-
nore diflinguendum eft an curatorem habcat nec ne, priori cafu ei
non licere arbitrum eÜgere puto ob /. 3. C. de imeg. refl. min. ubi
minor ïquiparatur ei, cui a praetore bonisinterdiâum eft; carens
autem curarore minor refte arbitrum eliget, compromiffiim
tune valebit, donec minor, laefionem probans intratempora con-
ftituti
P
rcftitutionem impetraverit. d. l.l.amp;S.C.deift-
Proquot; his intcrveniunt tutores amp; curatores ex officii neceffitate,
auantam ü in compromittendo poteftatem habeant fatis manifefte
apparet in /. zi. C. de adm. tut. tit. C. deprad. amp; ^Htó reb. min. cum ibi
mentio fiat de alienatione latiffime accepta,quo compromittere refertur,
hinc facilHme colligi poteft tutores amp; curatores compromitterc pro
fuo arbitrio poffe de rebus mobihbus , quae fervando fervari ne-
queunt, de rebus autem mobilibus, quae fervando fervari poffiant,
amp; de immobilibus non aliter , quam accedente praetoris decreto.
Poftremo Syndici amp; adminiftratores civitatum compromittendi li-
centiam habent, dummodo id non de rebus liquidis , ambitiofe,
fraudem civitatis agant. arg. I. z. C. detranfaa.l.^.f.dede-
nec m
cret
. ah ord.fac. /. i. §. z.ff. dcadm. rer. adav,,. pertm. amp; ^^ horum
exemplum procumores compromittant propnvat.s, a qu.bus fpe-
ciale ad hoc mandatum acceperunt, ilhs autem, qui generali man-
dato inftrufti funt, tantam poteftatem in omnium bonorum admi-
niftratione denegatam efle fatis percipimus ex arg. 1.60. amp; 61. f.de
procur. nifi libera univerforum negotiorum adminiftratio iis à do-
mino permifl'a fuerit. arg. /. lt;gt;S. amp; ^9-f- de procur. /. 9. §• 4 de acq.
rer.dom.i.^zJnß.derer.divgt;s amp;c.
Arbitri quinam conftituaniur non multum refert utrum mgenuus
an libertus utrum honeftus an ignominiofus, utrum pater an filiusf.
l.S.amp;l.ff. h. t. patria poteftate uti in caufis publicis fic etiam in
arbitrio recipiendo filiof. non obfutura, ita ut id extendi queat ad
caufam patris 1.6.ff. h. t. libera enim eft litigantium poteftas qua-
lemcunque eligendi arbitrum , non tantum unum fed etiam plures
pari amp; impari numero, rede tamen facient, fi arbitros numero im-
pares eligant, ut major pars minorem ad fe traheret, cafu quo plu-
res difl'entiant 1.17.§• »It-f h. t. quod magis obtinere videtur, fi
arbitri inter fe in aliis rebus quam de fumma difl^enfennt, nam m
cafu /nbsp;unus in quinque ceteris m decem condem.
nanribusV.valuir, quia majori fummae ineft minor ac m cbfcuns
quod minimum eft. fequcnJum. / 1. ^^ de verb obU.^.ffue
rer Jur Verum 'ibera litigantium poteftas non facit legibus nrae-
juliicium, quae nonnullos'in totum arcent ab arbitrio , ut mulie-
- 'nbsp;A 5nbsp;res.
ftituta in integrum
res, arbitrium enim , uti judicium , virile munus eft j l.x.ff.àt
reg. jur. taie igitur compromiflum nullos parit eflFedus, ita ut nul-
la paeniE exadio aut padi exceptio contra juftos earum contemp-
tores admittatur; Lult. C.h.t. nec non pupillum, furiofum, fur-
dum amp; mutum ob animi corporifque vitium j l.g.^.i.f.h.t.
quibus adjungendus eft fervus jure civili pro nullo habitus, cujus
tamen fententia valet, fi liber fadus ex partium confenfu eam dixe-
rit ead. I. ^.princ. Nonnulli autem quibufdam tantum in cafibus ab
arbitrio arcentur , ut judices ordinarii in caufis iis', in quibus ju-
dicis officio fungi debuerant . prohibente lege Julia ead. /. 9. §.2.
propter abfurditatem futuram , fi forte alter litigantium pœna per
foluta ex integre caufam agens judiccm ordinarium adiret, qui tum
in eadem caufa ut arbiter amp; judex cogeretur dicere fententiam.
CAPUT TERTIUM.
UT autem arbitri rede conftituantur neceflarium eft compro-
miffum , cujus forma confiftit in eo, quod partes arbitrum
aliquem eligant, amp; per padum vel ftipulationem invicem promit-
tant pœnam praeftandam in cafu, quo fententiae ejus nonfteterint,
vel apud eum eledum fui copiam facere neglexerint. l.z.C.h.t,
Haec pœna alteri litigantium arbitri fententiam ampleólenti , non
fifco, applicanda /. 42 h. t. majoris firmitatis gratia compromiflb
adjicitur, ut tamen nihil interfit utrum certa an incerta, poena
nummaria an alia res vice pœnae , ac utrum ab altera parte res ab
altera pecunia promiffa fuerit. l.z^.l.ii.^.z.^ i.ff.h.t. Verum
ioco pœns acceffit olim juramentumnbsp;$.C- h,t. quod jure
novo à Juftiniano ob metum perjurii fublatum eft. auth. decernit.
C.h.t. Nov. Sz.Cap. 11. §. i.
Caeterum diesalitigantibus conftituitur vel abarbitro litigantium
confenfu, intra quem fententia ferenda eft, /. i.C.h.t. nifi arbitro
juranti fibi de caufa nondum liquere fpatiuni ad pronunciandum
concedatur /. 15. §. 4./:/?. t. quod fi non adjedus fit dies confen-
tientibus partibus eum arbiter conftituit , alioquin omni tempore
fentehtiam ferre cogetur. /. i^-ff- h.t. Verum in compromilfode-
fideratur, ut contineat caufas, quae funt privati arbitrii, nongra-
viores,
-ocr page 7-~ reauirunt judices, velutiin int^ium reftitu-
r;:^nbsp;liberale^ a. flatus caufam , popul^e. ^
Jnfamanîem aftionem /. ult. C. ubi ^ afud quem cogn. reft. /. 32. §.6.
QUamvis arbitrium recipere fit res libera , foluta , amp; ex-
tra jurifdiäionis neceffitatem pofita , ita ut nemo ad id reci-
piendum compelü pofTit, attamenaequiffimum fore exiftimans Prae-
tor, quod quis receptum impleat ofi^cium, inedifto ait fe coaftu-
rum euro , qui pecunia compromifla arbitrium recepitnbsp;t.2.
ff h.t Hoc autem accipidebet de perfonis, in quas Prstor impe-
rium exercere poteft . hinc Magiftratus fu^riore aut Pquot;''«peno
r,on coguntur- /. 3-§• î-^-amp; de ,lhs «fibus qu bus ad-
hue fubfiflit conpromiffum, unde Praetor arbitrum fententiam di-
cere non compellit compromiffo foluto paâo, tranfadione, inte-
ritu rei, judicio , ceffione bonorum alterutrius litigantium , amp;
morte, 1.17./. ?o. 31.§. 3-nbsp;h. t. nifi in compromiffo com-
prehenfa fit mentio haeredum utriufque partis; /. 27. §. i./.49-
if. h.t nec porro excufationem denegat caufa cogmta propter con-
tumeliam arbitro a partibus illatam. inimicitias capitales, œtatemamp;
alias caufas recenfitas in / 9- § 4-nbsp;Cumque m
plures compromittentium animus fit, ut omnes fententiam dicant,
line liber cum fervo arbiter fumptus non cogitur , nifi comp»quot;«-
miffum Ita fit fadum ut alterutrius fententia valeat, l. 7. §. i./.ö.
fF.h.t. Sc fic etiam uno ex arbrrrîs abfente, l. i^.ff.h. t. quamviS
praelentes fufFragio fuo abfcns fuperare nequeat, poruit tamen caU-
fe aaquitatem explanando -in fuam Jucere fententiam. Simpliciter
autem fententiam ferre non fufficit, quoniam requiratur ea , quae
controverfi s finem imponit , hinc arbiter paenam petivetans offi-
cium non implet., de ea enim non erat compronuffum l ff.h.u
ficu^nec ille, qui non de omnibus in compromiOum dedud^con-
troverfiis. amp; de iis , qu^ poftea ^upervenerunt fententiam-dicit,
imnofita quidem neceffitate , ut omnia in compromiffo compre-
henfa abfolvat, 1.11.ff. h.t. non autem ei competente facultatee^
cedendî
-ocr page 8-ccdendi compromiffi terminos, amp;poteftatem fibiàpartibus datam;
alt.ffquot;, h.t. Quemadmodum arbitri fententiam ferre, fu-
fceptumque ( uti didum^) implere officium coguntur, fic quoque
partes litigantes eorum fententi aeftare tenentur , five aequa five
iniqua fit , cum fibi imputare debeant , quod talem elegerint,
eique cauf®fuœ notionem amp; determinationem^commiferint , /.
27. 2. f. h. t. nifi manifefla ejus inimicïtia ve! gratia, aut
Jordes apparcant, atque probetur arbitrum vel advocatum diverfae
partis, vel aliquem cui caufam fiiam commiferantpecunia vel ambi-
none corruptum efT^ eo emm in cafu aaio ex ftipulatu datur, fi
nempe m compromiflo mentio de dolo fafta fuerit, quae fi omifTa
lit, adioni aut exceptioni doli ad fententiam evertendam locus erit :
c.h.t. quod fi horum omnium nihil probari
queat datur cum efFedu aftio five poena adjefta five omiifa fit,
dummodo partes vel fententiae arbitri rec^e pronunciatœ fubfcrip!
ferinteam ambabus partibus non difplicere, velomiflàfubfcriptione
intra decern dies proximos alterutra pars non miferit atteftationem
j^ici vel adverfario, per quam manifeftum fit definitionem non
efle ampledendam, atque ita partes fententiam filentio roboraverint,
ex qua homologata nafcituraâoriaâio in fadum amp; reo exceptio, ut
Ileturdefinitioniperordinarium judicem executioni mandandse ' [.
pe». C. h. t. Verum poena adjelt;äa ad eam petendam eft exceptio pa^i,
iinudopaóio, vel adio exftipulatu, fi ftipulatione compromifllim
factum fit, alioquin ad id quod intereft a(ftio incerti competit, fi
partes fimpliciter fententise ftarepromiferint/. z./. 11.§.2./. 27.
l.z^.f.h.t. Denique in compromiflo res ita fe habet, Uta fententia'
arbitrorum noftrorum nulliappeliatio aut reduflio ad arbitrium bo-
ni viri concedatur.
1.nbsp;^^Auße jufia exharedatiouU in nov. 115. cap, 3. exprejft adß-
miles amp; graviores extendi pojjant.
2.nbsp;Venditor rem pracife trädere non tenetur , fed liheratm praß an-
do id c^uod int er efi.
5. In verbis tant am conjunBfs locum non héét jus accrefcendi.