INAVGVRALIS,
OJV A M,
FAVENTE DEO TER OPT, MAX.
Ex auBoritate CHagmfici 2). ReBoris,
J.U.D. ejufdemque Facultatis in inclytâ Academia Ultrajedma
ProfèfToris Ordinarii ,
nec NON
Ampliffirnï Senatm Academici confenfu , Nobilißm^que
Facultatis JV RIDIC Decreto
PRO GRADU DOCTORATUS,
Et fummis in UTROQJJE JURE honoribus amp; Privilegiis
ritè , ac légitimé confequendis,
Eruditorum difquifitioni fubjicit.
WILHELMUS WINKELMAN, Mediob-Zeland.
Ad diem lo. Decembris horis locoque folitis.
TRAJECTI ad RHENUM,
Ex Officina Francisci Halma, Academic
Typographi, cb bc Lxxxvii.
Nohilijßmugenerofiffimu, acflre-
nuifßmff, VIRIS
WINKELMAN,
Tribuno militum patri meo,
filiali debito, honore, ac amo-
re profequendo.
ä ROEBERGHE,
Centurioni militum affini meo
cliariffimo, ac fraterno amore
profequendo.
Hanc diß. Jur id. inaug. in debiu ohfervan-
tice ac honoris fymholum offero amp; in-
fcribo.
WILHELMUS N^INKELMAN,
AUCT.
-ocr page 3-r.
THESIS
Ex Aquilia nihil aliud eft , quam plebi-
fcitum cujus audor eft Gallus Aquilius.
l.I. §. i.ff.h.t.^.i^.mfi.h.t. quiTribu-
nus Plebisfuit cum Altejo Capitone, An-
no ab Urbe condita 6^8. quo vindica-
tur damnum non jure rebus alienis illa-
tum /. I. /.5. §. Ï. ejrp'^ßiwdeLeg. Aquilia.
damnum ab ademptione amp; quafi demi-
nutione patrimonii diftum eft 1.1-ff.de
dam. infeä. ratio autem quare hic dicatur Lex, eft quia inter Le-
gem amp; plebifcitum fpecies tantum intereft conftituendi : poteihs
autem eadem eft §.^.inft.de.jure.N.g.amp;C.l.z.^.2.ff.deorig.J^
Tria olim fuere ejus capita l.z.fr.l.ij.^.ä(.amp; quot;i-ff-h.t. cujus
primo quidem capite ita cautum eft; Om fervumßrvamve alie-
mm aliemmve, t^mdrupedem vel pecndem, mjwia occiderit, quan-
tt td m eo Arno plmimi fuit, tantum lt;es dare domino damnas efio.
l.i.pr.f.h.t.pr. infl.eod. hominem alienum, cum dicimus fervum in-
telligimus, non liberum, Nec tamen invito legiflatore, fi liberi
noltri occidantur, aut vulnerentur, aut fi nobis metipfis vulne-
ra mfligantur , adio Leg. Aquilin, fcilicet utilis, non direda
dabitur /. ii.pr.d.h.t. tametfi enim liberum corpus nullam reci-
piat sftimationem , acper confequens nec patrimonium deminui
videatur, cum liber occifus aut vulneratus eft, tamen refpeftu
operarum, quibus caruit aut cariturus eft, item propter impen-
diam curationem fada, patrimonium rede deminutumdicemus
l-^lt-f'de huquideiec.
velefud. l. )z.§.foctum.f.profocio. l. 3./,
Servis ex œquatlex quadrupèdes, quspecudum numerofuntamp;
gregatim, pafcuntur, veluti oves, boves, capr^, equi, muli.
ahni. amp;c. cams inter pecudes non eft, quamvis domefticum fît
animal, amp; multo minus fere bcftise. l.z.infin.d.h t i i inß h t
quia hsc animantia per greges non habentur neque pafomtmquot;. 'd.
i.i.h.t.^.i.mft.h.t. mixtasquadrupedesdicuntur, quaejumen-
torum operam prœflant, ut cameli amp; elephanti amp; ideo primo ca-
pite continentur, quamvis eorum natura fera fit. l.i.infin,d.h.t.
Merito adjiciturnon enim fufficit occifum effe fed
oportet injuria id effe fadum §. 5. infl h. t. injuria autem hic fi-
pificat damnum culpa datum, etiam ab eo, qui nocerenoluit;
l.y^ud.h.t. quales cafusrecenfentur, in ^.^.amp;jec,c,.tnß h.t.
hmc in leg.Aquil. etiam culpalevidima fufficit. L^^.d.h t mo-
do quis fecundum naturam objedi nonexcufetur a leviffima cui-
pa, uti bene monet Dn. Struv. Sptagm. Jur. Civil, exerc. ^ ^ '.th.
so. Culpa, confiftit in his quatuor. i.Inatrocitate, ut fi magi-
fter
-ocr page 5-fter nimis fevere caftigaveritdifcipulum. l.nbsp;2. In
imperitia, ut fi medicus fervum imperite fecuerit. Lj.^.ult.d.
h.t.^.-j.inß h.t' 3-In negligentia, ut qui bene fecuerit amp; dere-
Jiquent curationem. l.î.-pr. d. h. t. §. 6, infi. eod. 4. In infirmitate,
ut muüo qui propter infirmitatem, mularum impetum fuftinerc
non potuerit. /. 8. §-1- §• infir.h.t. cum afFeflare quifque non de-
beat, in quo vel intelligit, vel intelligere debet infirmitatem fuam
alii periculofam futuram.nbsp;§. i, in fin. vid. Ant. Matth.
47.«^.5.c.i.». 3-
V.
Quod fi nec* dolus nec culpa intervenerit, non intelligitur
damnum injuria datum §. ^.inßtt. h.t. veluti fervum tuum la-
tronem infidiantem mihi cum aliter periculum efFugere non pof-
fem, occidi : nec civili quidem adione tibi fum condemnandus,
tantum abeft, ut poena aliqua gravior extra ordinem fit irrogan-
da : adverfus periculum enim omnes leges omniaque jura per-
mittunt fe defendere, frufl:raque expedes legum auxilium, cum
expedare volenti ante injufta pœna fit luenda, quam jufla repe-
tenda. l.ä^-jf'.h.t.l. \.dejußnbsp;§• c««« aUterff.h.t.
/. i.§.27 /.3.§ 9.ff-devt amp; viarmat. fane fi moderamen incul-
p'at'ae tutelse exceflero , ut cum' poffem intentantem periculum
apprehendere, occidere malui, injuria feciffe videor. l.-^.ff.h.t.
2. infi. h, t. quia non ultio permiffa fed defenfio. vid. trtttl.
difp. i2i.th.7.vûl.i.igïtm nemini licet ob calumnias alterum inter-
ficere • verum fi cui vis fiat ad pudicitiam tentandam , amp; fe ali,
tn- defendere non poffit, juftiffima eft vindida. 1.1. ^.^.ff.ad
lea.corn. deftcar.nbsp;f qmdmet.cmf.arg.1.9. ff de manum.
vind.juna.l.i.f.dejufi.amp;jur. cunda exequi, quœadmatenam
defenfionis pertinent non eft hujus loa.
Si quis fervum alienum occiderit ^ tametfi occifus squiparetur
-ocr page 6-quadruped!, l.z.ff.h.t. atquereliquis rebus, quae in cenfu no-
ftro ac patrimonio funt, nec abnuat id divina lex. Exoi. 21. quot;V.
21. tamen pœna capitalis locum habet; quia natura liberis amp; fer-
vis communis eft.nbsp;jf.adleq^. corn, de ßcar.
fiquis fervum lethaliter vulneraverit, poft alms eundem occide-
rit, an uterque tenetur de occifo. Julianus afSrmat /. '^i.d.h.t.
Celfus contra refpondit, priorem de vulnerato , pofteriorem de
occifo teneri. /,nbsp;t. agnofcit dißdium Cujac. in explic.
hHjHslegist.i.p.iio«). nulla pugna : diftinguendum cum glofla.
indiä.l.'i,.cofl.ibiä.lgt;ufmdia. L II.». 12. amp;jeqq, vid. bach. diCp.
i^.th.^.mßenb.adleg.AqmLth.iäf.
Homine in rixa occifo, fiignoretur, percuffor an omnes capite
pledendi: neg: in dubio fatius eft nocentem abfolvere amp; dimit-
tere, quam innocentera condemnare l. pr. ver fic. Jatim ^ l. pê.
mlt.f.depoenis. prœterea.in accufationibuscriminum requiruntur
probationes luce meridiana clariores. Luit. c. de prob. l. i6. c.de
pœn. incertum etiam eft, habuerintne omnes occidendi animiim
cum in rixa pluraque cafu, pauca confilio gerantur. quare extra
ordmem mitius funt pleftendi, non gladio fenendi. fand. 5.
cif. tit. defin. lt;i.£ail.z. ob/. los). »um. i. obfl. l. W. ^.2. adleg,
Aquil. /. ult. ad leg. corn, deßcar. l. 6. c. adkg-jul, de vi.
Quod fi aliquis fervum dolo occiderit, liberum erit domino
judicio publico Legis Cornelis agere adverfus obnoxium $ n
infl. h. t. quia per adionem. kg. Aquil. non. fit. praejudicium Leg*
Corn. Lex enimAquiIia principaliter damnum perfequitur lex
prnelia pubhcam vmdidam /. 23. ^./i dolo f. ad leg. aquil. l. z.c
Â. /. 7. §. I. amp;feqq.ff. de injur, l. Hüte. c. qmnd. civil. aB. crim.pra-
jud. nec contradicit paulus. inleg.^.ff.depM.j^dic.olofindiB.
i. ZI. cujac. zo.obßz^, bars ad §. 11. libemm efl inß, h.t.
I X.
Ait lex quanti in eo anno plurim fuit. l. n. d. Lt.^.^.dr
16 inßi h.t. quse claufula sftimationem habet damni , quod
datum ell: d.l.zi-jf-h-t. nec folum veri damni dati, fed etiam
aliquando longe majoris, ut fi quis hominem, qui hodie man-
cus, aut claudus debilitatufve fit, occiderit, qui in eo integer
aut'pretiofus fuerit, non tanti tenetur, quanti hodie eft, fed
quanti in eo Anno plurimi fuerit . repetitis ex die vulneris
trecentis fexaginta quinque diebus, deinde annum numerabimus,
fecundumjulianum ex quo vulneratus eft : licet Celfus con-
tra fcribat. l.zi ff.h.t. amp; ideo fi pretiofo pidori pollex fue-
rit prxciOjs, amp; intra annum, quopraecideretur, fuerit occifus,
poffe dominum Aquilia agere, pretioque eo aeftimandum, quan-
ti fuit prius, quam artem cum pollice amifiuet. d./. 2i./. 23.
^.^.ff.h.t. fi fervus haîres ab aliquo inftitutus , antequam adire
juffus fit , accidatur , non folum occifi fiet aeftimatio , fed
etiam h$reditatis. Item fi ex quadrigis equorum unus inter-
ficiatur, fupra pretium interfedi corporis, id quoque compu-
tabitur, quanti depreciati fint qui fuperfunt. In fiimma omne
quod ullo modo intereft aeftimatur. /.21.22. zi,.^. 6ff.h.t.^.
10.infi. h.t. quo verbo non modo comprehenditur damnum
datum , fed amp; quod confequi potuimus , aut erogare cogi-
mur , quod eu communi asftimatione , non pro fingulorum
affeftione taxatur. l.ii.d.h.t.l.6l.uhibart.adleg.falcid. necre-
clamant Jâi in 1.3 5. de minorib. l.l^.de rei. vind. 1.45. d, mandat.
/, j,ff. dejerv. export.fchneid. adpr. inft. de leg. aquil. n.ti.
Secundum caput hujus legis in defuetudinem abiit , amp;
quid eo cautum fuerit ignoratur. I. 27. §.4. d. h.t.^.ii.infi.eod.
adeoque eft mera amp; nuda conjedura, fi cumCujacio caputfecun-
dum referatur ad interceptam utilitatem , vel cum Heigio ad §.
II. inft.
-ocr page 8-II. infl. h. t. ad damnum per fervitutes non rite exercitas datum
vid. Zoef. hic num. 9. hoc tamen certum efl:, fecundum caput
aeque ad damni vindicationempertinuiffe, cum Lex AquihaprOquot;
pter damnum faftum lata fit. Li.d.h.t,
XL
Tertio autem capite ait eadem Lex Aquilia. Caterarnm rerum,
prater hominem (fr pecudem occifos, ßquis alteri damnum faxit, qmd
ußerit, fregerit, rupertt injuria, quanti eares erit in dtehm trtgmta
froximis , tantum es domino dare damnas efi. /. 27.fi', h, f,
§. 15.14. infi.h.t. Species infinitae funt , fed nos eas perfcrutabi-
mur, quas ahquid difficultatis habent.
XIL
Hoc capitulo quanti res fuerit trigintadiebus proximis, tanti-
lis œfl:imatur. I. ij.fifervm §. 5. équot; i^. infi.h. t. quiexceffusprar-
fentis 3cfl;imationis hic pro paena efl:, quae levior in hoc capite,
quam in primo, tanquam in deliclo leviore. Si quis igitur non
occident hominem vel pecudem, fed uflerit, fregerit, ruperit,
fine dubio ex his verbis legis agendum erit. Proinde fi facem fer-
vo meo objeceris , amp; eum adufleris, teneberis mihi, d.l.fifer-
'vta^. i.f.h.t. Itemfi quis mulummeum plus jufto oneraverit,
amp; aliquid membri ruperit, d. l. 27, § 25. Sed amp; fi arbufl:um
meum vel villam meam incenderis l.zj. §.7. aut fylvam cœduam
immature cecideris. d.l.fifervus §. i6.nbsp;5. locat.
XIIL
Chirographum meum corrupifl:i, quo continebatur obligatio
pecunif fub conditione debits : an Lege Aquilia condemnari
potes antequam conditio extiterit? poteft /.40. d. h. t. nec ad-
verfatur, quod judicium accipi antequam debeatur non poflit:
/. 55. d. de judic. vid.glojf. in d.i. 40. cofi. ibid. amp; i» d.i. I'), pac.
cent. 5, antin. 29.nbsp;XIV, Si
SI àrcendi incendii caufa aedesvicini interddewm an teneor ci
Lege Aquilia? non teheor five pervenerit jam incendium ad me,
■five necdum pervenerit. L 49. §. i. adleg. apil. Z.?. §. pen. f.de
incend. ruin-»auf. nec adverfatur l.ß alius 7- §• 4. d, quod vi autclanf'
gloff. i» d. 1.49. pac. cen, 8. atin.àfj.
Diffipatis incendii metu sdibus, reftaurari eas impenfis vici-
niae plerique jubent. arg. l.u l.z. adleg. Rhod. dejaB. fed viden-
dum ne verior fit contraria dodorum opinio, arg. 1.7. §. 4. ff.
quodviautclam.l.l. ff.de incend. faneargumentolegisRho-
diae communis fententia defendi nequit, conf.'tuld. ad t.C. deleg.
«quil.n. 3.
Navîs tüa fune rupto, vel cum à nullo regeretur, incurrit in
fcapham meam, an teneris mihi de damno? negat Ulpianus in
l.z^.^.z.infin.junB. ^.^.d.h.t. vid bach, vol.i.adtrutl. difp.iî.
'tb. 5. hic faber. 5. conjecl. 17. contendit ledionem mendofam,
demtaque negatione legit d. I. 29. §. z. fed non rede, quia libe-
rorum authoritas reclamat, amp; nulla neceffitas emendationis ex-
primit. vid. Cujac.zyobf. 10. quanquam multorum populorum le-
gibus, (ut amp; Hollandorum ) damnum tale dividi folet, obcul-
pae probanda^ difficultatem. grat. z. de jur, bell. 17. §. 21.
Tabernariusinfemita, nodu, fupra lapidem lucernam pofue-
rat: eam praeteriens fuftulit, tabernarius fugientem infecutus,
dum lucernam eripere vult, fada rixa oculum ei eruit, damni
injuria nomine tenetur 52. §. i, d. h- t. non male ex hoc re-
fponfocolligimus, folam, rerum defenfionem , ad excufationem
casdis vel vulneris non fuflficere. confer. L^.d. de jafl.^^ jar,
^.pr.l.i\^.^.peti.d.h.t.l.9,f.ad leg. corn.deficar. cofi.
add.l.i\').ff', h, t. diff'.jaf.in d.l, i.n.ii.farin.quafi, iz^.n. ilt;S8.
XV III.
Anthiam plfcem habebam , quo duce amp; lllice utebar ad
magnas capturas : is à te exoffatus eft gt; hic etiam praeds inter-
cepts habetur ratio, arg.I. inß». l.zi.^nbsp;inß. cod.
opp l.i9.§.itemlabeoi,ff.h.Ll.zi.§.l.f.deaB.empt.l. ult.f.de
peric. amp; comm. rei. vend. 1.71. §. i. ff.de fartis. refpondebo in arena.
Si familia alicujus damnum injuria dederit, utrum pro numé-
ro fervorum faepius aeftimatio praeftanda, an fufficit tantum prs-
ftitilfe, quantum unius nomine fi damnum dedilfet praeftaretur?
pofterius veriffimum elfe patet ex 1.51. d. h. t. jftnEi.l. i. §. 2..d.
ßfamil. fart, fecijf. diB. nec mut at. I. ^.ff. de jurifd. /. 11. §. 2. 4./V
h, t-pac.i. min, )6,hotom.illufl, qmß. 33.
Adio Legis Aquiliae, eft perfonalis, partim rei, partim poe-
nse perfecutoria , qus datur ei, cui damnum injuria datum eft,
adverfus eum, qui damnum dedit, ut praeftet, quanti res fuit
plun'mi intra annum ex primo capite l.z.d.h.t. ^ pr. infl. b.
t. intra ^o.dies ex i.capite.l.zj.^. 5. §. x^. infl. ad leg. aquil. quod
fit partim rei, partim poenf perfecutoria apparet, ex §. icj.w/«
deaEiion.nonobft.^.^.inß.h.t. amp; l. z^. ^.%.ff.h.t.l.iii.ff-
R.J. datur contra damnum dantem, non verohsredem- l.'^l'
%.^.ff.h,t.^.^.infl.h.t. cum fit ex maleficio pcenalis, refpedu
rei
-ocr page 11-rei conventi ; nifi forte ex ipfo hseres fadus fit locupletior,
quia non eft sequum, alieno fcelere ditari hsredem /, unie. c. de
deliÜ. defunB. l. 23. §. 8. ƒ. h. t. aut lis cum defunöo fuerit conte-
ftata, quia per confeftationem quafi per novationem obligatio
cx deliâo, in eam quae eft ex quafi contradu transfunditur,
quae ligat hsrcdem. §• 1. inft. de perp. amp; temp. aa.l.z6.amp; L^.
f.deoblig.amp;aB.l.l.^'ii.f' depecul. /.8.§. t.infin.f.deßdejujfo-
ribus.
Hasc adio dividitur, indiredam, utilem, amp; in fadum prae-
toriam, direóèa dicitur quae fponte , nullo adminiculo extraneo
adhibit'o , a lege proficifcitur : veluti quando quis corpore fuo
corpori damnum fecit, occidendo fervum, vel propriis manibus
eundem praecipitando, remve aliam frangendo, urendo, rum-
pendo l.'^o.ff.h.t.l.ï.z.I.e.h.t.^.ult.inft.h.t. utilis adio eft,
qus non aeque ex verbis, fed ex fententia amp; interpretatione legis
deducitur, cum quis corpori fed non fuo corpore nocuit, quod
fit includendo alienum fervum, vel pecudemutfamepereant./.5.
C.h't. aut fi quis jumentum ita vehementer egerit, ut rumpe-
returj aut pecus in tantum exagitaverit, ut prascipitaretur §. 16.
infl. h.t. utilis etiam adio datur bonae fidei polTeffori, ufufrudua-
rio, ufuario, non commodatario. l.i 1. 9.10.d. h.t. Aólio
in àdum prœtoria, eft quae longius â verbis legis recedit amp; re-
motiori confequentia inde deducitur, quando neque corpus lae-
dit, neque corpus Içfum eft, ut fi cjuis fumo fafto apes fugaye-
rit f.h.t. ut fi quis fervum vinculis compeditum folverit,
ut fugeret. inft.h.t.l. 9.§. 1. /. 19. §.pen. d.h. t. /.'v §• i •
^.I.d.depmfir.verb. aâiones Utiles, amp; aftiones in fidum paf-
fim confunduntur in hac Lege Aquilia omnis enim adio utilis
dici poteft in fadum, amp; retro omnis adio in fadum poteft vo-
cari utilis, ut in %.7-§. ö. 1.9-2.9. ^.pen. dr §• ij.inft.h.t.
B 2
Hxc adio adverfus confitentem eft in fimplum , in duplum ve-
ro adverfus terticre inficiantem amp; negantem fe damnum dcdiflè.
l.i.^.i.l.zi.^.io. ff.h.t. équot; l'äf.C.eod. novum liquidem nou eft
injure, inficiationem pœnam mereri, l.i.^.hacaHtem. i^.d.de-
pofiti, vel beneficium jure conceflum adimere ut inl. xo.^.i.ff,
de fidejufforibus. beneficium divifionis, fidejufToribus de menda-
cio conviais denegatur. Cum adione ex Lege Aquilia concur-
rere poteftaâio depofiti, commodati amp;c. qmbus fi prius adum
fit, tollitur haec adio, quantum ad rem, non quantum ad pœ-
nam. l.j. ff. commod. non obfi. l. 34. 2. infin.ff. de oblig.
amp; aü:.
I.
^^Atur procurator cum Uhera fine libera ad-
minißratione.
Liheïïus poß litem conteßatam corrigi poteß,