IN AVGVRAhl Si
D E
Alimentis , Medicamentis
Et Venenis,
OJU A M,
FAVENTE DEO TER OPT. MAX.
Ex auBoritate CHagnifici T). Reäoris,
J.U.D. ejufdemque Facultatis in inclyta Academia Ultrajedinä
Profèlforis Ordinarii
NEC NON
AmpUßmi Senatus Academici confenfu , Nobilißmaque
Facultatis M E D I C lt;iy£ Decreto,
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summifque in MEDICINA honoribus amp; Privilegiis
ritè , ac legitimè confequendis ,
Publice defendet
Ad diem 7. Febrmrii horis locoque folitis.
Ex Officina Francisci Halma, Academia:
Typographi , cb bc Lxxxvm.
NOBILJSSmiSy REFERENDISl EXPERIENTIS-
SIMO CLJRISSIMIS VOCTISSIMIS
D. SIMONI JODOCO KRUGERO,
TOPARCHyE deBERKEL amp;RODENRYS ; Ibi
demque fimul Difpenfatori Myfteriorum divinorum
fideiilFimo vigilantifTimo. Patrono omni honore af-
ficiendo.
D. JACOBO LE MORT , Medicine Dodori amp;
Pradico Leydenfi famigeratifïimo Chymico verfatif-
fimo Patrono Prxceptori ôc Fautori meo quo ad vi-
vam Colendo.
D. BENEDIGTO de HAAN, Vcrbi Divini fide-
liffimo Miniftro Delphenfi, Fautori fuo omni ho-
noris genere in perpetuum profequendo.
NEC NON
D. BERNHARDO FERO, Pharmacopœo
pradico Rotterodami experto Amico fingulariter
colendo.
Inauguralem hanc difpmationem in débita
obfervantia fignum
\ ..nbsp;Ofet,
HENRICH ANTHON STORKC,
Auctor.
-ocr page 3-xAchinam hujus mundi £ qua rationis lance
inveßigaturo flurima occurrunt, quorum fi-
dem amp; notionem fufpe^am, ob fen fuum fal~
lactam amp; adem mentis ob tuf am , habere
debet. Revera fenfuum minißerio indigemus
ad pleraque ratiocima noßra fundanda .
quicquid alii in contrarium declament,
quotus quifque tam ffirituali corripiatiir en-
thufiafmo, ut mer a ratione @ mente, imfedimento cmni corpo-
reo dep oft O, utipofßtl nifi divim Numinis afflatu animam no-
biliffimam lojfideat , ah omnibus tenebris ^ erroribus pro illo
tempore immunem. Tgt;efeäus igitur plurimi in devtos tramites
nos deducentes non uni fenfui nec uni experientia nos fidere co-
gunt, antequam bene omnibus circumßantiis^requifitis muni-
tam rationem audaBer proferamus eique confidamus. Clara
enim amp; difiinBa perceptio judicium amp; affenfum noflrum fieBere
debent, antequàm quiefcamus nimis atiàs creduli amp; fecuri.
Bac mecum ßpius ruminans pro more x_Academico difputatio-
nem exhibiturus, mn minimum pluries dolui. Titulo T)o6ioris
rplendido inhiantes fhyfica ferme omni deßitutos videri thefes
de hoe quot;vel illo morbo ab aliis auBoribus furreptas conferibtlla-
re ^ hoe modo crambem miUies recoBam demio apponere. Vt
mtur illa mihi non placuit methodus incertus quid eligerem-
Su haß, donee tandem in hanc phyfico Medic am de alimentis
Medicamentis amp; Venenis inciderim materiam : qua tum uni-
•verfam refpiceret corporum modificationem mirofque natura
lu fus amp; phœnomina plane medico digna mihi vif a fuit, ut fub
^ufpîcio Tgt;E1 TER OTT 1 Ml CHaximi publice ven-
tilaretur. Faxitidem ut ea qua à me hic in amorem proximi
proponuntur in ejus honorem faceßdnt.
A X
DIS-
-ocr page 4-DISPUTATIO MEDICA
INAVGVRALI Sy
d e
Uaecunque fenfibus noftris amp; aciito mentis noftrs
judicii examini fubjefta amp; objeâa {int, corpora dr-
cuntur. Haec duplici in ftatu nobis apparent, nem-
pe ratione motus amp; materise fubtilis fluida, ratione
quietis cohaerentis immobilis, filida : nulla tamen'
fimplicia Tunt, fed diverfitatem maximam ratione
contentorum obtinent, hinc difFerunt inter fe ra-
tione magnitudinis amp; figumpororHmamp;cfHperficiefy vel
ratione partium juxta fe invicepi quiefcentiumiMt fu-
per fe mutüo fiuitantium : unde falia juxta figuram terr^ accommodata di~
verfa prodeunt aqux alfocianda, Hinc fi materiam fubtikm tanquam moto-
rem, ^/m tanquam divifores, aquam tanc^nzm vehiculum amp;c terram Mt^z-
tiens univerfale confideremus nulla forte occurrent phcenomena in aaturali-
bus corporibus non explicabilia.
II. Effeaum motHs cùm fit viciniae corporum mutatio continua, im-
ipoffibile eft quin mutuo in occurfu variae collißones extrhationes ( pro po-
rorum convenientia ) non fiant : e quibus diverfimode poftmodum difpo-
fita corpora per dlverfai coalitiones in tres clajfes praecipue diftinguuntur : ita
urnen conftituta videntur ut unum ex alio ortum fumfiffe verofimile fit
nempe ut fenfim à denfiori amp; tenebricofo ftatu mineralium fubterraneorum
verbo divino amp; luce mediante ad magis raram amp; fpongiofam vegetabilium
confiftentiam tranfiverint donec tandem ad automata lumine amp; motu intefti-
no majori difcreta pergeret creatio, ut divinae innuere videntur litterse. De-
Icribunturautem haec fub nomine regnimineralis, vegetabilisBc animalis. Quo-
rum generalis defcriptio fcqaens ed, Mineralia funt corpora terreftria denfio-
ra fale rigidiori in diverfa copia prsdita , aqueis particulis paucilEmis ibi-
dem exiftentibus. Fegetahilia autem funt particulae folidae rariores faâae à
continuo tranfitu Mheris amp; aqu.x qua mediante propulfivum motum interni
fui fucci obtinent. Animalia autem funt corpora automata interno amp; exter-
na.
no motu vario velociori calido gaudentia. Differunt autem mineralia à ve-
getalibus ratione majoris tantum propulfionis expanfionis ac raritatis par-
tium fuarum.nbsp;enim in interiori terrse gremio, calore flammeo
fulphureo : VigetabilU vero per radios falino-ramofos circa fuperficiem ter-
rae in aqus gremio exceptos : AnimaliA per fulphureo-amp; vicofo-falina con-
creta corpora per materiam fubtilem amp; aquam exaltandoinfuistubulismea-
tibus amp; poris, modificationem alterationem nmritionem augmentum fiatum 8c
declinationem univerfam fibi comparant.
III. Omnia hsc corpora vegetativa vita gaudent, qu® confiftit in conti-
nua mutatione fui ftatus per motum amp; corpuficula mota per meatus amp; poros
illos celerius vel tardius agitata j hinc enim aliqua illis in tranfitu jungun-
tur, aliqua vero, abraduntur amp; difperguntur viciffitudine perpetua. Si igi-
tur plus hifce corporibus accedat quam decedat dicuntur creficere : è contra
■ubi plus decedit quam accedit declinare dicuntur j ubi autem aequaliter tan-
tum aufertur quantum adfertur in ftatu illa corpora verfari extra dubium eft;
Nulla fine motu aliquali id eft acceffu vel dcceflu vifuntur non magis quam
mare fine aefiu amp; fluftibus. Differentia autcm notabilis eft inter hafce vitas
vegetativasita ut fi extcrnis noftris fenfibuscredamus, aliavivere, alia omni
vegetatione amp; vita privata efle audader pronunciaremus. Omnia autem cor-
pora poris inftruéia effe nullus ut opinor negabit etiam qui rudi amp; inconditO
pede Mufarum limina calcaverit; illos etiam denfiores poros repleri aliqua
fluidiori materia, chymia amp; exhalationes è metaïlis leviter fricatis demon-
ftrant, utamp;, ( quod omnibus obviam venit) in tenuioribus lamel-
lis quibus vitra excipiuntur amp; concatenantur , halitu continuo proximos
vitro parietes defœdante ; taceo de exhalationibus amp; fumis fodinarum fub-
terranearum amp;c. Hxc effluvia ab ingreffu materia finbtilis , quae nunquam
fimplex exiftit, fieri, nemo fans mentis negabit, quaeyäfe«» ope cavernu-
las illas non folum apertas refervat fed amp; faepius in hanc vel illam partem,
fuperficiem amp;c. impetum faciendo alias fibi fingit vel majores excavationes
efficit vel illas diktat amp; aptas natas reddit ulterior! receptui corpufculorum
terrefirium, aquoforum amp; falinorum quae vel cum ipfa ibidem ingrediun-
tur vel ibidem prxexiftebant fenfim ita excipienda : ut poftea latius. Dif^
ferentia autem pororum cui incognita effe poteft, nifi voluntarie ca^cutienti?
qui indefinite magnitudinis cum fint amp; variœ ftrufturs etiam ut pro iîla
diverfitate magis vcl minus fenfilem motum refpedu regiminis noftn motus
amp; per confequens corpora mota admittant necefle eft, quse ubi fenfus no-
ftros perduritiem , tarditatem amp; penuriam fugiunt refpedu vitae nofïrae
mortua dicuntur, quamvis in fuo genere optime vivant. Ex hifcè quivis
facile intclliget mineralia xquè ac vegetabilia amp; animalia vivere quamvis noö
eodem gradu amp;c.
IV. Prçcedentia facilè amp; diftinâè demonftrant qusvismundana fuos or-
tus amp; ocôafus materiaßibtili tanquam prascipuae agitationi amp; motui, poft
Deum'D'mamp;.ovcm amp; Authorem omnium, debere: Supercft ut examine-
mus quomodo hïC fecundum naturae Ordmera procédant in fua conferva-
tione, alteratione amp; immutatione, verum quoniam medice amp; non plane
phyfice hxc tradare propofuerim , praecipuè cum hafce levés ingenii met
elucubrationes pro laurea Apollinea débité ac rite obtinenda inftituerim ideo
rejeais pro maxima parte mineralibus ac vegecalibus , imo amp; omnibus ani-
malibus brutis, ad prxtiofiffimam Dei imaginem animal nempe mente amp;
corpore prasditum ficco pede tranfeo. Genermionem ejus cum plerifque vivi
paris commurem fatis accurate plurimi delineaverunt Audores, rariffime
autem fubjedum fit medicum nifi poftquam^»rlt;ï atherea proprio ore vefca-
tur, hinc primo de individui illius jam in lucem enixiconfervatione foliciti,
de ejus necelfariis requifitis in ftatu bono amp; fanoqusdam dicere confultum
imô per, utile erit. Alimenta igitur requiruntur ex tempore, quf duplici
qualitate inde ftruda effe debent, ut ^ïimo materiaraptum refärciant
àz\n falia nimis Isdentia intricent. Secundo ut convenientiammollemporo-
rum amp; meatuum obtineant ita ut in figuram illius corporis verti poffint»
ad augmentum illi conciliandum : hinc alimentum commode definitur, corpus
molle mutationi ^ aßmilationiplacida conveniens : Corpus hic femper fubintel-
ligitur mixtum ex aqua (aie amp; terra diverfa conflatum : Mollities fi ullibï
faltem hic perquam necelfaria ut falium punda retardentur amp; hebetentur :
2. ut inftar cerae quafvis figuras amp; impreffiones recipere poffit fine ulla hç-.
fitatione alias enim duritie fualaederet vafa tenella, vcl difficiliîisvel tardius
imminuerentur ad exadiorem configurationem, quamvis aliqua etiam ex-
terno fenfu fatis dura in alimentum nobis diftinentur, fed ea vera alimenta
nunquam fiunt nifi poftquam mollia ideft per aquam flexibilia amp; fluidiora
reddita fuerint ut inferius latius. Mutatio debetur materia fubtili amp; falibus
partes illas interno motu agitantibus, ut amp; concuffioni preffionique poft-
modum in vafis anguftioribus facienda, unde fenfim illa corpufcula figu-
ram fuam mutare amp; viciffitudines fubire coguntur, ratione figurs vaforum
per quas tranfeunt, amp; ratione mixture, quam inire coguntur, cum aliis
atque aliis corporibus amp; fuccis quibus in illis locis obviam veniunt, uti ap-
paret in plurimis folummodo externis mixtionibus ftatum corporis notorie
mutantibus ut ex gr. in oleo vitrioli amp; therebintina, vitriolo amp; fiacharo fatur-
ni camphora amp; myrrha amp;c. Afiimilatio fubfequitur omnes hafce adiones ubi
#
nempe jam ipfœ particulae charaâerem illius corporis afliimprerint poflea in
ipfo occurfu inftar glutinis defeftum refarcientes, aut ulterius propulfœ in
ambitum ipfi corpori augmentum pricbente?, quam diu corporis ipfius mol-
lis humiditas, iliam obdudionem aut extenfionem majorem admittit.
V- Quamvis in genere liic corpora mollia pro alimentu deftinata à nobis
videantur, attamen non omnia nec una eademque omni corpori inferviunt,
pororum enim figura conveniens, requiritur , imo amp; in vaginis mollibus
fericeis cultelii pelTimi latere queunt noxii, qui detrado poftmodum invo-
lucro iniqua amp; noxia jjmptomata corpori procurare queunt. Motus etiam di-
verfusfpicula ante hac divifaamp;innoxia jungens totumalimentum pervertit,
ut videmus in laBeacido fafto ad alituram poftea inutili, in melleetiam dulciffi-
mo in acetum degenerato, in putrefaâis carnibus. Placida igitur debet fieri
mutatio, ideft talis, qua mediante textura ramofo-vifcola nunquam totaliter
annihilatur, in ea enim mitia exiftunt falia involuta haljamum naturale con-
ftituentia. Facilè autem quis colliget me pro ftatu corporum firmiori autte-
neriori, hujus aut illius figurae, lmôamp; prodiverfitatc regionis amp; confuetu-
dinis (qus maximam hic regulam prsfcribit ) multum variarein deleéluil-
lorum alimentorum, ut amp; in quantitate, qualitate amp; ufu exhibendi. Verum
ne nimis prolixus fim breviter fequentia fufficient. In tenerrina atate aquofa
paucioribus ramofis junâra amp; laélicinia amp;c. fufficiunt. In adolejcentia prae-
ftant vifcofo-ramofa fale volatili blando gaudentia , ut carnium jufcula amp;c.
Virilüxm ramofa craffiora expetit, ut carnesamp;c. vinodiluendaamp;exaltanda.
Senilis aetas ad moIlioraamp; fpirituofa confugere debet euchima amp; eupeptaamp;c.
quae apud Nonnium amp; alios qui de re cibaria fcripfere ulterius inveftigart
queunt. Nullos autem his regulis obftriétos retinere vellem, cum impolTi-
bilefitutftrifte iis inhsreamus, ob incommoda noflrae vitae plurima, quae
nosdefleftere fœpius à redo tramate cogunt. Quomodo autem hxc noftra
fiat alimentatio, innotefcet, fi chjltficationem perfpedam prius habeamus, quae
ex immediate fequentibus patebit: Fit autem haec quando ex diverfi generis
cibiamp;potusalfumptione, dentibus mediantibus fermentinobiliiTimi faiivalis
permixtione in ventriculo noftro talis maffa deponitur , quae per mutuam
conquaftationem apta nata fit, ut ex inde licjuor albicans ad varias poftea altera-
tiones fubiundas idoneus fecernatur, fed cum omnia alimenta fuo fale refèrta
funt, neigitur ex hacluda producaturfalium quorundamdecarceratio, ad-
mifceturhuic chao fal volatile biliofum duplex fuppeditans commodum, fub-
lationcm motus inteftini amp; feparationem graviorum àlevioribus, de in ubi
fubtihifimo fillphure biliofo imbutus hic fuccusa vafisladeis exceptus, pref-
fione mediante ad (or propulfus, contitua per falmones circulatione vivido
alheris
-ocr page 8-alherk'mÇnltw imprsgnatus eft, tîim fub fanguinis nomine venit, hic ad o-
mines partes iter fuum per arterimamp;cvenas abfolvendo nutritionem perficit,
fed refiduacraffiorahujusmaffaeper inteftina fub nomine fascum rejiciuntur,
hascrejeftio fit partim à gravitate ipfarum fascum, partim etiam ex bona inte-
ftinorum difpofitione neutiquam autem ut alii volunt femper à bile non ob'
ftanteflavidinef3;cum quas aliunde ortum agnofcit, fed ut plurimum faecibus
illis fat falis muriati in amp; acris in efle putem per fe abfque bilis adjumento ftimuli
loco fat interdum ferocis inteftinis exiftentis. Sed cui base de chylificatione
materia obfcura videtur attendat fi velit ad fequentia expérimenta qua: magnam
dilucidationem ( ni forte aliorum Auftoritate plane occaecati fint ) adferent :
frußus amp;femina faie volatili tenui praedita oleofo mediante conquaflatione
cum aqua tantum communi liquorem albicantem exhibent, Uti nos emul-
fionem confedio docet j lac cum fpiritus Sal. armoniaci amp; Çplritu 'bini di-
geftum in ruborem vertiturj fi fanguini humano pulvis aluminis vel nitri ad
mifcetur floridilfimus inde color emergit. Si fpiritum falis armoniaci ad-
das eidem fanguini florido-purpureo colore afEcitur , uti D. D. Le Mort,
PraBicusfelicifßmus Lejdenßs, ac Praceptor meus quoad vivam venerandus fjepit
fimè in experimentis circa fanguinem humanum fadis inter auditores fuos
etiam mihi demonftravit.
VI. Hce naturales funt immutationes alimenti ingefti, in quibus obfervan-
dum. I. Fermentationem feu motum inteftinum unire amp; exadius mifcere
jpfas diverfiffimas particulas alimenti loco infervientes, prout idem obferva-
musinliquoribus variis fermentantibus quibus ipfa folida imminuunturalte-
rantur amp; uniuntur depreifis amp; rejedis heterogeneis : II. Salem volatilem
bilis per calorem exaltare amp; in fuam convertere figuram mollem ramofam amp;
blandamacido fale (per fermentationem ante hac fado) deprelfo amp;morti-
ficato. III. ty^theream materiamnitroforefertam levem purpurei fadi
cruoris eifervefcentiam amp; prsecipitationem corallinam rubram facere , inde
floridus continuo in corde reftauratus color revivifcit: IV. Iç^i alimenta,
fub forma c^j// perpetuo delitefcere in ipfo fanguine quod fatis apparet in fan-
guine per venefedionem in aqua copiofa edudo, ubi paucilfima pars eft ru-
bedo, maximam autemconftituit ladeus grumofus chylus: hicenim fibrofa
amp; magis oblonga fua textura facilius ubique in circulante profluvio aggluti-
naripoteft, ubi contra globuli exade fyhirici rubri fanguinis celerrimo illo
motu agitati facillime illabenda praeterfluunr. V. Glandulas ubique fere
dilfeminatas majori colaminis loco elfe , ut magis amp; magis exadam figuram
acquirat antequam plenarie interioribus noftri corporis partibus adaptetur amp;
exadèaffimiletur. VI. Ubique tantumcralTiorum partium deponi, quan-
tum
tum tenuiorum hic illic fe gregantur, prout in chymicis operationibus paffim
obfervabile eft, ideoque ubi vis in toto corpore fecretiones etiam fieri varias,
quae pro mole fua fluiditate amp; foliditate ad diverfa amandanturlocaexcretioni
deftinata , ut pote jam plane inutilia fada ad ulteriorem elaborationem, figura
forma omnibufque requifitis in iifdem deficientibus, inutili oneri aliaspoft-
modum futuris.
VII.nbsp;Hifce omnibus rede obfervatis amp; perfpedis, fequentia inde facilè
conjici poterunt ; fermemum fpecificum appropriatum in fuis qualitatibus ,
nempe poris amp; figura falis amp; terrae, requiri, ut idea aliqua rei fermentandae
imprimatur quod apparet in diverfisfermentisacidis, acribus amp;c. qus mixta
alicubi fluidas malfas illam totam acidam, acrem amp;c. reddunt. Bilem potiffi-
mum annihilationi acidi fèrmenti infervire, alias enim intégra maflafanguinis
acida redderetur, Aeris ingreiTum ob preffionem non folum neceifariameffe,
fedamp; praecipuè ob ejus falia materise fubtili innatantia, qus altius humoribus
noftris imprefla, convenientiam certo modo cum iis acquirunt, ut nempe
agendo mixtura exaltetur non plane turbetur. Attamen requiritur levifljma
fracipitatio feu potius condenfatio fuperficiecularum fubfequens pofl; eflPer-
vefcentiam, fluidior etenim fada noftri fanguinis mafla inutilis amp; nimis fu-
gax evaderet, quas hoc modo coërcetur chylofa perftante immuni adhuc
materia alimcntationi apta. Cribrofam amp; ubique raram perforatam cJebere
noftram efle texturam , ut pro vario partium fitu amp; ftruâura, ulterius ac
ulterius in gyris amp; finuofis flexibus elaborentur corpufcula bené figurata, amp;
malè figuriata fenfim propelli amp; eliminari poffint ad ultimas ufque vias per
quas dein extra corporis ceconomiam arcentur. Ex hifce plane bona amp;faufta
valetudine corpustale frui unufquifque medicus judicat, nunc igituradde-
clinationem illius ftatus pergemus qui medicamentorum opem expetit, ad
prscedentis reftitutionem.
VIII.nbsp;Prout ceconomiae bonitM in exadaftrudura corporis folidi amp; in
bona mixtura , decent ique preffione corpufculorum fluidorum per Organa
bene conformata defignatur: fic è contra omnis malignitas in perverfaftru-
âura turbata mixtura, amp;indecenti tam folidi quam fiuidi corporis preffione
confiftit, amp; unico verbo ubi laefa exiftit figura corporum prœcipuè (nam in
iis omnibus cardo haeret ) foHdorum, tam in fluido quam in folido ftatu.
Ante omnia igiturnbsp;^malignitas fer menti obfervari debent : nam prout
ingefta diverfa feorfim , perpetuo exifterent , nifi mediante immutatione,
veluti per pifl:illa inter fe invicem contererentur : fic fitum amp; putredinem con-
traherent nifi blando amp; debito fermentanti fpumofo liquori permifcerentur
(cui conveniens pororum fitus, objiciendis alimentis imprimendus, adfit)
ut apparet in ftagnantibus humidis liquoribus. Primus ideoque amp;pr2cipuus
frwdefledentis ftatus elucefcit in prioribus viis, ubi nempe nimis craflaamp;
Bnbsp;vifcida.
-ocr page 10-vifcïda, falfa amp; infidida diluta aut ficca amp;c, noftra /S/w« exiftit. Hine ete-
nim non fufficienter nec debito modo exaltats aut difpofitae aliturae inutiles
non folummodo fiunt operationibus ulterioribus quas in vafis diverfisfubire
neceffario debent, ad exadamfigurationem amp; affimilationem acquirendam;
fed in fuper inordinata fua figura , innumera procréant œconomiï noftr«
mala, illius ordinem varie perturbando. Princeps autem vitium fecundum»
morborum ferme integram poft fe trahens catervam, eft, quod inde vcl fe-
quitur vel emanat, val etiam immediate per fe in ipfo corpore federn primam
ftabilem tam obtinens, unde tanquam è centro ad circumferentiam vitiatam
fuam figuram communicat obftmûio amp; mala conformatio. Male nimirum fi-
gurata corpufcula ulterius propulfa, orificia vaforum lentore amp; craffitie fua ob-
ducendo, impediuntliberum reliquorumprogrelfum amp;circulationem, imo
per male figurata illa vafa, ipfe chylus in tranfcolationc ad latera anguftaun-
diquèimpingens, miris modis alteratur amp; à naturali ftatu defcifcit; ut patet
in variainfitione vegetabilium; ubi unus idemqueliquoraquofusperdiver-
fos tubulos, preffione aetheris afcendens, intrunco plane differt ab eodem ,
qui à trunco in ramum infitum profluxerit, unde diverfitas foliorum flo-
rum amp; fruduum cmergit. Si vero acies falium nimis dentata amp; acuta promi-
neatinfermentato corpore, id eft fi nimis lacera, difrupta velereda hafta-
rum inftar corpufcula per motum inteftinum reddantur terreftria qux alias
involucriamp;integumenti loco ramofo-vifcofis faübus elfe debebant, tunc in
fuo curfu qu® vis obvia pungendoamp;fcindendo vellicat, pungit amp; unoverbo
omnia in fuo tranfitu laedit amp; turbat, quod patet in acidis vel acribus per fer-
mentationem vel ignemfadis, ut in aceto, Spir. nitr. fulph.-SiC. illud enim
obiter notandum per intricationem in terreftri corpore falia fieri obtufa non
autem per angulorum abrafionem ut quidam volunt , anguli enim falium
nunquam abradiqueunt, intcgro manente fale, fed dividi vel involvi eorum
anguli fefe finunt; e.gr. ol. vitroli, infipidum redditur ^ex antimon 'mm ubi infor-
mam fnlphuris communis afcendit, acetnm fuo acore privatum per ferum»
calcem ,QCtilu cancriSic. quamvis ibidem nullae abrafiones obferventur , See.
quae centum ac centum experimentis profequi polfem, fi hanc materiam ex
profeftotradareanimuselfet, fedbrevitati ftudensha:c currenteftyloattigiße
fufficiat.
IX. HsEcduovitia capitalia igitur dici queunt, è quibus reliqna tanquam
è propria fcaturigine fluunt, fc. fermentatio mala amp; obftruBiovaferum. In-
terea, quae ad fermentumrequiruntur aërem neceflario dixi concurrere, quî
ratione molecularnm falina fulphurearum diverfiffimae texturae , non mini-
ms contrariorum faepiuseffeduum funt caufs, ubi altius impulfs haemole-
culs eodem ferme modo, inpraecipuas noftras fluidasSd folidas partes agunt»
ut de fermentisamp;fcrmentatis diver fis monui quoniam ratione figuras illaruna
particularum homogenes vel heterogenes noftra oeconomia m.ultum juvatur
aut Isditur. Materiaperegrina tantopere à Cartefii feftatoribus decantata amp;
peffims faepius ad naufeam ufque ufurpata, in xthere deliteicens , idem eft
cum prscedenti , quippe quae fola terrse amp; Salis per motum elevatorum ,
indebitafigura peccat, utomnia folent corpora magis fenfibiha quae ulteriùs
perfequi anguftia harum pagellarum vetat. Quamdiu enim illa corpufcula
conftantibus porisprsdita exiftunt, tam diu fuum imprimunt charafterifmum
mollioribus amp; cedentibus magis ftexibilibus particulis hinc illas ad nutum
fuum difponunt, laefis motu amp; figura priftina: Hinc non mirum eft aeris
mutationes Sc viciJJittidiKes, utamp; raàiorum filis diverfas refiexiones, diverfimo-
de corpora noftra afficere, quoniam rigidaamp;falina conftitutio acris, violen-
tiusnos per illa fpicula concute.ie debet amp; prsmere, quam humidaamp; mollis
particularum inibi mixtura, quae lento amp;tardo tantum motu nos agitat*. fic
amp; corpufcula in diverfa fluxu amp; refradlione repercuiraamp;excepta, lineasfigu-
rasamp;rper confequens adiones toto ut ajunt ccclo à fe invicem defcrepantes
nobis ofïerunt , quod perfpecula uftoria fat abunde manifeftatur j hinc
enim diverfa anni tempora, variae caeli amp;regionum differentiae , quoad ve-
getativam omnem vitam fefe produnt.
X. Unum incommodnm cum aliud perpetuo fecum trahat; hinc ex hac ofii-
cina malorum myriades prodeunt, undiquaque corpus noftrum afficientium.
Humoribus enim malè difpofitis, partes folids partim obftruuntur, partim
in cohaefione fua interpellantur, vel fspius totaliter deftruuntur. ABiones
inde multis modis laedi, omnefque faepiiis facultates amp; funftiones aboleri de-
bere , fat manifeftè ex iis quas breviter de alimentis dixi patet ; illis igitur
magis enucleandis hic fuperfedebo tot enim numéro exiftunt ur integrum
fyftema requirerent. Breviter autem fufficiatdixiffe omnem tmbationem regi-
minisnoftraececonomiae effe fui generis morbum, qui non femper diflFertra-
tione caufae afficientis fed ratione partis affedae. Namutindiverfisdudibus,
poris, glandulis amp;c. diverfi obfervantur humores elaborati, minus velma-
gis motui ob fubtilitatem aut craffitiem fuarum partium, obedientes ; fic
quoque pro tenuitate efficaciaamp;validiori ufu illarum partium, affedusnun-
cupatur benignus vel malignus amp;c. Quemadmodum infuper illa peccans ma-
teria, vicilfitudines motus diverfas fubit jamtardiiis, jam_ celerius agitata ab
SEtherea materia, extravafetur amp; totam corpus percellat, jam plane quafi ab
ipfius injuriis immunis, vel potiori parte ab ipfa per porosfufHaminata, in
foco fuo lateat, diverfa fehrium nomina inde excogitarunt accuratiffimi etiam
in minimis Medici. Sed taedet me , quod diutius peffima illa fymptomata
quae ex ipfis effluviis vel ( ut ita loquar ) inundationibus humorum malè fi-
guratorum impetum in quafvis obviaspartes amp; particulas facientium procuran-
tur, perfcrutarer, quoniam fublata caufa tollitur effedus. Ideoque tanquam
B anbsp;ftrenuus
-ocr page 12-ftrenuus morborum debellator ad ipfa medicamenta tranfeo.
XI.nbsp;MedicamentHm eß corpus folidtim, poris diver/tmode figuratisj.
quod vario modo corpus mßrum alterare potefl. Ex hac definitione feu mavis de-
fcriptione fequentia notatu digna occurrunt. Primo quod rationeyc/tó'medi-
camenta tantummodo agant, nam fluida ipfis tantum vehiculi loco amp; dila-
tationi fuperficiecularum à fe invicem inferviunt, illud enim fatis fufficien-
terquemanifeftatur, in aqua per fe plane innoxia, quf aperiendo tubuIosamp;
meatus corporum illa adiva reddere, folet amp; fspius maligna. Requiritur ete-
mmfolutio Scfluiditasaliqualü, ut rarior reddatur nempe textura, pori magis
patuli fiant amp; falia fpirituofa magis extricentur, ad impetus fuos faciendosSc
mixturasineundas, quamvis fola corpufcula folida omne abfolvant negotium
quibus abfentibus vel mollioribus exiüentibüs iuefficax fi non planè inutile fit
medicamen, ad alterationem flatus aliis ipfi occurrentibus particulis commu-
nicandam. Secundo quod pori magiscoKflames, per quosmolliora corpufcula
vel mutua terrae amp; falis intricatione, condenfatione aut repletione fitumfuum
amittiuit, vel tranfcolando, figuram variam admittunt, planè ffpiùs diffe-
rentem à priftina, ( ut mollo plumbum per quadratas, triangulares, rotun-
das, fortuofas amp;c. cavitates pro tradum ejufdem notae prodit) chyliamp;hu-
merum corporis noftri. Illa autem diverßtas non planè extra ordinem ut fit,
neceffe eft, fed ut minor tantum fit adivitas illorum falium amp; corpufculo-
rum terreftrium necafle eft, fiquidem tune facile in venenorum claffem tranfi-
rent medicamenta : id eft talis requiritur conflitutio partium medicinalium,
qux involvi amp; circurari fefe patiatur poftquam fufficienti copia fui generis
wnculisfaturata fuerint, per motum propulfivum poftea ejicienda: vel quse
lafcètantumnoxias, nonveroinnoxiaspctantparticulas, illafquealiomodo
difponunt velejiciant per vafa aut poros debitos. Pororum differentia in medi-
camentis diverfitatem manifeftam adionum demonftrant , indeque varii
agendi modi dependent; ut in liquoribus chymicis abunde patet , haec ag-
gredientibus, illaintada relinquentibus, iftis violentum motum imprimen-
tibushifcèautem omnem fermé motum prxripientibusamp;c. Tertio quod lt;t/-
tsrare fit prfcipuum medicamenti effedum quo mediante humores amp; vafa
meatibusperverfis inftruda, concuffionem diverfam inirecoguntur , ita ut
collifione faepius mutua ha:c corpufcula extricentur amp; attenuentur , alia
vero deprimantur , congulentur amp; dejiciantur. Illa alteratio certis in-
cluditur terminis amp; ex vel in parte tantum una non raro procedit amp;
çbfolvitur , rariùs autem univerfum refpicit corpus , nifi in herculcis
morbis,. ubi b^rculea requiruntur medicamenta, cum maxima tamen
cautela exhibenda.
XII.nbsp;Ex hifcè liquet differentia inter alimenta Sc medicamenta, nem-
pe mollities amp; inconflmia, partium in prioribus requiritur, quaa per
fermenii-
-ocr page 13-fermentationem preffionem amp; exaltationem , in tubulis amp; liquore fali-
no debito partibns corporis affimilari poffint ; è contra dnrkies Sc con-
ßantia partmm , qus ipfum fementum amp; humores noftri corporis^ al-
terare poffint, femper in pofterioribus vifuntur , ad aliqualem chili amp;
humorum immutationem faciendam , quorum ope ex ceconomia ani-
mali ca ejiciuntur vel convenientiori modo difponuntur , ea qus ipfi
molcftiam creabant. Medicamenta. cum infîniti dentur generis, etiam pro
figurae fuae diverfitate amp; agendi modo , tam in dofi, ufu amp; applicatione
differunt, ut amp; pro aetatis amp; fexus variis conditionibus, diverfa requi-
rnntur , quae breviter fequentibus elucidabo.
XIII. Ubicunque fluida amp; mollis exiftit corporis conftitutio , ibÏ
ad acidum proclives particulae falinae plerumque confpiciuntur , amp; tene-
ra, mollis amp; mutabilis ut plurimum eft difpofitio, ut apparet in infan-
tibus amp;c In hoe cafu igitur talia folummodo conveniunt, quae humo-
res fluduantês firmare, acidum prascaverc amp; partes tenellas nullo modo-
la:dere fed potiîis demulcere poffint : ideoque balfamica terreftria ^ al-
calinafixiora ibidem conveniunt, blanda tantum adivitate praedita; reji-
cienda autem acria , nimis volatilia , acida , ut amp; pleraque olea fiillatitia^
quae in tali «täte vix proficua effe queunt, amp; teneram oeconomiam nimis
alterant : talia funt oculi cancrorura , cornucervi quocunque modo in pul-
verem rédaftum , ferla, corallia , terra lemnia , creta , crocus, fucci her-
yrum rnïtïovnm,uttaraxacitujflaginis, ch^^efolii 8c olea recenter expreß,
amndalarumdulcium, raparum amp;c. Emulßom ex feminibus amp; ftudi-
hus amp;c. qua: omnia rite excipi debent in Sacharo amp; aqua convenienti.
Hifcè aut fimilibus fere quibufvis morbis infantum amp; puerofum ob-
Viam ire poffumus. Si vero coagula aut ex putredine vermes amp;c. pro-
dufti confpiciantur , lenioribus deobftruentibus amp; catharâicis expurgarî
amp; fimul corrigi vel dilui, queunt, inter quae praecipuum locum meren-
tur mercurius vivtu in aqua communi infufus, crocm martin aperiens in
magna aqua: copia extraâus , amp; antimomum crudum in aqua calente
detentum, hae aquae mirum in modum omni ferme fexui amp; aetati con-
venientes aquarum mineralium naturalium vices fupplere poffunt , amp;
mirandas fspiùs vires exhibent , rite praeparatae amp; benè defaecatae ubi
fuerint, infuper profunt infufiones , fed non decodiones , fol. fenna rha-
barhMi amp;nbsp;'nbsp;'nbsp;'
Omnia hçc in légitimé per fe excofta aqua, extradioni placidis com-
mittantur , ne fpicula duriffima amp; auftera falis amp; terrae medlcamento
communicâta, naufeas,' tormina amp; Iffiones procurent. In media atate ubi
iuveniliamp; virili robore firmata fuerint membra, humidum nimium fepara-
tumfit, amp; partes folide duriori cohïfione gaudeant injuriis quibufvis hon^
'nbsp;13 Jnbsp;taiiB
tam facile cedentes, imo ubi magis difperfa partes notabili incremento quanti-
tate amp;qualitateprfpollent, ibidem ad fortiora recurrendum, vel potius ma-
jori dofi eadem propinanda fpiculis falinis fuffulta quibus Mediantibusleniffi-
maeamp;levilïimx faspius vires fiunt acerrimoe amp;i fortiffimae, prout in venenis
demonftrabitur. Omnia igitur hinc fint aliquo modo falina volatiliafixis per-
mixta, ut fil ammonmum , nkrum, tartarm fiulphnr, olea quaevis ftiUaticia,'
fialiavolatiliaScfipiritxofa, tiuBara quxvis ex vettere, marie, amimonio, eX
animalthu amp; vegetabilibpts cummenftruis falinofylphureisextradas, amp;c. amp;c.
quae omnia hic reccnfcre taediorum amp; moleflum foret. In genere vomitoriis
expurgetur faburra circa ventriculum amp; prima vafa ftagnans : catharElicis per
inferiora purgantibus faeces circa inteftina tenuia amp; primas chylificationis vias
haerences , ut amp; chylus ipfe inordinatè amp; cralTè fanguini mixtus expellatur.
Serum onerofum amp; falfum peryä/w muriatka amp; alcalia fixa exoneretur prfci-
)itatione amp; colliquatione per renes : reliqua minora coagula amp; ferofi tenues
lumores pernbsp;, diaphoretica, alexipharmaca amp;cc. corrigenda vel per
poros cutis eliminandain quibus pofterioribus, fere omnis cardomcdicinaeSi
reftitutionis fanitatis confiftit amiffae,- ubi nempe motui amp; figuras priftinae,
liberaeque circulation! redduntur partes redintegratae. Infienili atate ubi omnia
rigida, ficca amp;:frigida deveniunt, intermedia reqmmntw humida , balfiamica
Scjpirituofia, quae debitum partium fitum confervareamp; vires deflectentes re-
ftaurare poffint ; ut omnia temperata aromatica 8c fitlphurea cum Jpiritu vini
extrada, geldtina ex cornibusamp;frudibus, conàita See. quorum defcriptio-
nes ab auâoribus peti queunt.
XIV. Vitanda in omni fêrè medicina, nimiapurgatio, vemefieBio équot; immo-
deratifiudores : hifce enim primo fpiritus noftri prKcipitantur amp; coagulati
cum faecibusdejiciunturamp; fermenta noftri ventriculi debilitantur : Secundo.
Balfitmnmnodrx vitaedebilitatur, acris infultui magis objeda vafadeple-
ta, nimiumadmittuntejufdcm acidum, unde aerior evadit fanguis, amp;ly-
pothymias, haemorrhoides amp;c. efficit. Tertio. ijP/Vir^j per motum ilium
fudoriferumnimisincitati, una cum ljmpha8c(ero è poris valdenimiumpa-
tulispereunt amp; fugam tentant, unde totum corpus colliquaturamp;quaficon-
tabefcil, potioribus fpiritibus machinam noftram rcgentibus amp;dirigentibus
deftitutum. Ne quis autem hic medicamenta diverfis partibus amp; fundionibus
dicata expedet cùm jam plus multo creverint hae paginae , ut vix ac ne vix
quidemaccnratè deliniari poffint, nifi cum multisdelirare velimus, multa
vociferantes deftomachicis, cardiacis, cephalicis, urerinis amp;c. Sufficiatin-
genua confeffio nos vix aliquid ccrti ea de re in medicina habere, nificredulo
vulgo amp; irrational! experientiae fimul manus dare velimus, aliis autem ratio-
nibus illa profequar fi Deus ter optimus maximus vitam. amp; experientiam ra-
tionalem concelferit diuturniorem interim jam manum de tabula.
X V. Antequam his finem imponamus , vix mihi filentium imponerc
poffum, quin depurgantibus aliqua proferam , nempe nulla dari ekäiva, nec
ftriäe hafcè aut illas partes aut particulas evacuantia, quicquid etiam alii in
contrarium clamitent. Inutilisenim eft illanbsp;quae à mera experientia
petitur fatis ruftica, quod alius confiftemiaamp;ccoloris fscesalvidejicianturper
hoc, plané aliusjiots per aliud purgans, quippe haec differentia , non ra-
tione fscumejedarum, fed ratione ejicientis oritur: ut in chymicis experi-
mentis abunde patet: Sic ex gr.fermm cum oko vitrioli folutum viridem co-
lerem prabet, cum fpiritu falisflavo virefcentem, cum fpiritu nitri rubrum ex-
hiber folutionem, quamvis una eademque ferri ramenta eodem modo immi-
nuantur. Sic amp; cuprum in aceto plané viride redditur amp; in fpiritu nitri caruleum ;
in fpiritu falis ammoniaci intenfe clt;erulefcit See- Spiritus falis mercuriumfublima^
tum in forma folida elevat amp; confervat, idem amimonium liquidum amp; accejfu
aeris licjuidim efficit, ubi è contra aqua regia ßibmm in pulveremßccum amp; al-
^»w reducit, rnbrumamp;iflavumSiC.SiC. At vero refpeöu efficacif figuraeque
partium ipfarumpurgantium non minima alterationis caufa fubfequitur, cùm
impetus amp; efHuvia multum faepiiis différant, unde faepiiis proficua fed non
raro noxia amp; deleteria evadunt, ad modum venenorum immediatè jam de-
fcribenderum.
XVI. Quicunque igitur corpus noftrum ftabiliuntamp;confervant, dicun-
turnbsp;quicunque illius errores com^Mnt medicamenta, quaecunque
illius crafinamp; ordinem impediunt aut extinguuntnbsp;nomine veniunt.
Illa igitur breviter amp; fuccinße in hac thefi pertraâabimus, non ut exaäam
eorundem notiitiam exhibeamus, fed ut cautelsE amp; generalis notionislocoSfi
elucidationi prascedentium inferviant. Vtnennm efl corpus folidium pejfime re-
fpeilualiquotrum corporum figurât is ^ iifdem maxime co»flamibus poris perverfis
prédit um, in quibus falia plane acria ^ corrofiva continent ur, -vel mediantibus
anibus eadem producuntur. Ex hac defcriptione fequentia educi queunt. Pri,
momediccmentum amp; venenum effe corpora folida, nempe teftreria amp;falina
utamp;ea utraque in vario gradu à figura noftrorum pororum tantiim differre,
unde Medicamenta fui generis debiliora venena dici queunt, amp; è Conttâ venena,
vehementiora medicamenta. Secundo conftantiam pororum maximam re-
quiri ut in occurfu aliorum corporum immunes perftare queantparticule,
undiquaque impetum facientes in corpora quaevis obvia imo ut eundem
fitum non mutent in mutua mixtura, fed potiiis qusvis liquida amp; folida in-
ftar ferment! maligni perpetuo afficiendo malè figuratas particulas augeat, qu»
ulterius procedentes, partes principes infeftant, vel coagula diverfa produ-
cunt , putredinem amp; obftrudionem poftmodum parientia. Tertio cijn»
terra per fe fit iners neceffe eft, ut falia fecundum poros amp; meatus terr® di-^
fpofita, diverfo acumine : ut plurimum uncinatae, fefe proférant, utdivi-
fionem
-ocr page 16-fionemamp;perturbationemnoftris falibus amp; fulphuribus procurent, adeoque
ditrifionem continui facilitent. Hsec faüa poftmodum unita cum noftris vi
fibi ulteriorem viam faciunt, clauflrabaljamica perfringunt, amp; figuram plane
aliam fphxricis noftris particulis inducunt, unde ruit tota animalis œconomia.
Quarto etfi inßpida aliqua videantur effe venenct, attamen fale orbatainterno
rarovel nunquam funt, quod patet in plurimis aliis corporibus; Sicexgr.
fftlphar. commune infipidum eft, yä/i??» quamvis fundat acidi£imnm, cornm,
ttngfiU amp;c. inßpida funt è quibus tanta copiafalis volatilis eruitur amp;c. Si autem
copia falis defuerit in ipfis corporibus folidis, illa recompenfareturàfermen-
tabilinoftrofale, in poris illis male figurando. dyilnto plnrima corpora per fe
funt innoxia, quam diu »o« foluta exiftunt vel porofiora reddita influentiam
majorem admittant. Sic exgr. äntimomum cr(tdnm tuto interné exhiberi po-
teft vel decoqui vel infundi in liquoribus quibufve fermentatis aut non, è
contra antimonium porofius redditum , per fugam fui fulphuris balfamici
vomitus horrendos movet amp; veneni vices in majori dofi fupplet : Mercurim
perfe exhiberi poteft ; fed idem cum fale communi etiam innoxio fublima-
tus, corroßvum venenum acerremum conftituit amp;c, Planè contrario modo
accidit, ubi plane interno fale privantur plurima etiam peffimavenera, vel
ubialiumfitum acquirunt: Sicexgr. arfenicHm cum nitro amp; fp. nitri optimè
calcinatum, mite evadit: napellus, cantharides Sic. m fpiritunitri zMt ol. vi-
triol. digefta fiunt innoxia. Sexto ctim non eadem fit omnium corporum
figura amp; delineatio tam interna quam externa, inde neceffario fequitur, non
ubivis ejufdem efle efficaci« idem venenum, fëd certo tanturh refpedu noce-
rej quatenus nempe difconvenientia pororum major aut minor accedit, amp;
partes folidaî magis aut minus tenerse vel duras exiftant : illud enim paffim
obvium , pereunt enim hxc animalia talibus, quibus alia vitam fuftentant
fuam. Multum etiam confuetttdini eft tribuendum, fic affuetis nulla nocuiffe
venenahiftoriae paffim teftantur. Ut medicamentorum vires plurimis gradi-
busdifferunt, ücScvenena, quae pro radonefigurse terrae amp; mixturae falinae
citius aut tardius, efficacius aut debilius operantur. Antidotahic locum oc-
cuparent, fi clare amp; diftinâè figura amp; forma eorudem nobis perfpeda effet,
nempe talium quae apud Authores celebriores pro iis habentur. Tria autem
hxc colophonis loco adjiciam ; oleum expreffum copiofe fumptum effe maxi-
mum antidotum , cum falium fpicula obtundat, terram involvat amp; partes
folidas obliniat illas ab injuriisdefendat, quod in oleo fuperlaminam metal-
licam obduâo patet , in quam poftea nulla aqua fortis ingreffum obtinet:
Vomitorium eft antidotum , ut eliminet caufam peccanf.em , ex tempore af-
fumptum : Sudorifera alcalinacopiofiusaffumpta funt antidota, acidum enim
acrcobtunduntamp;per poros materiam malignamdiffipant.
S.
N