y.U.D. ejufdemque Facultatis in inclyta Academia Ultrajedial ~
ProfèfToris Ordinarii ,
N e c N O N
AmpUffiml Senatm Academici confenfu ; Nbhiliffimaque
Facultatis M E Tgt; I C Decreto,
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summifque in MEDICINA honoribus amp; Privilegii?
ritè , ac légitimé confequendis,
Publice defendet

IN ILLUSTRI ACADEMIA TRAJECTINA
MEDICINJÎ PRACTICE ET FUNDAMENTALIS
PROFESSORI CELEBERRIMO,
PROMOTORI VENERANDO.

ANATOMISE ET BOTANICES
PROFESSORI ORDINARIO,
REIPUBLICA TRAlECTINi®. POLYATRO.
PRiECEPTORIBUS méis et ductoribus facilumis SOLERTISSIMIS.

LITERARUM MONUMENTUM ,
INSPECTU QUIDEM VILE AC DESPICABILE,.
MOLEQUE SUA PARVUM.
SED

ANIMO TRIBUENTIS PONDER A NDUM,
NE IN PIETATEM PECCARE VIDERER,
GRATl ET DEVOTI ANIMI TESTANDI CAUSA ;
CONSECRO.

Ifertè appoßteThilofophushn^oiétî, homini
à fe petent i, qiitdnam ejfethomo ? hac reddidit-.
Imbecillitatis exemplum, temporis fpolium, fortunae
lufus, inconftantis imago , invidije amp; calamitatis
trutina , reliquum vero pituita amp; bilis. Sententia
profeäo I quâ vix uUa potior fingi aut excogitari
poteß, qua tam fmcinÜe ^ nervöse hujus microcofmi calamita-
tes, earumqiie viciffitudines menti noflra reprafèntet. ^ippe
ex ea coüigere datur : ^od mi fer a ßt generis humani fortuna-.
^uodhomtnibusfeipßs nil magis fit infefium : ^iod bona quaren-
tibus uix obtingant , mala verb non tantum non exqtiißta , fed
etiam extra omnem exJpeBationem fuperveniant. Non mirum
igitur : Si @ homini ita conflituto, quamdiu in hispericuUs labo-
ribufque verfatur , vixßne moleßiis degere, atque ad extremum
nufquefpatium, tranquiUum ac otiofum fpiritum ducere liceat.
Longe late que hac prob are, nec tempus, nec occafio permittent z
lylbunde id evincunt plurima inflantis rogi documenta, amp; inde-
finitus morborum catalogus, quibus mors dira ad debitum fuum
exigendum tanquam emifariis utitur. §tmmprimum enim vel
CceUtm , 'vel terra, -veldies,-velnox, velipfiUScorporis corpuf-
cula, ex quibus in unum fanguis magna cum admiratione confu-
fus è'ft, in fui ipßus exitium confentire videntur : quid prater
fummam miferiarum varietatem, exfpeBandum ? qua tanquam
navis, invaflo mari pr ocelli s agitata, tandem, ad rupem mor-
tis alii fa, naufragium patiatur. Hoc , ubi in plerifque fere
morbis evenire confpexerim , mifertus miferrima humana fo-
cietatis , ei quantum in me eßßiccurrere conflitui. Omnes ad
amuffim ex[e qui hoc ipfo tempore nec volui , nec de bui : ^iiare fi
non prudenter fatis , certe non prorfus inutiliter , hanc meam
ePeram collocafe videbor ; quod ex folito calamitatum acervo
pro di/putationis materia , tßam felegerim-, qua rem ad vitam
fuftinendam Pene utiliffimam ^ Vitalis lampadis pabulationem

ßmmeneceffariam {auram putó)è M.S. excluder e conatur : Sk
ut nil. magis quam totius fabric a animalis ruina imminere ui-
deatur. Solus enim hic fpiritus auBor efl vit£ mortalibus : Iwo
tanta ejus omnibus extat neceffitas, utfiquidem abfque cibo ^po-
tupoßjnt duos trefue dies ducere : Hoc folo intercepto, brevi par-
te unius diet intereant. Vnde ab hoc op ere null a unquam'viv en-
tibus requies contingit, ut cejfentfpiritum ducere, atque exhala-
re. Cum igitur in his fit iüa truculenti[ßma amp; favißma Ufa
refpirationisfpecies C/LSTHMA, utfpiritumhuncflammuU
njitalifürripiat : Non potui, quin infenßßmum hunc hoflempro-
'vocem in arenam , hand detreîîaturus cum eo certamen tanquam
ingenua jEfculapii faboles , ufque dum viBus jaceat hoftis , ^
Jditum cohortis teftimonium, Habet, applaudipercipiam. T'o-
tuijfent hac Thilologico comtu amp; difertiore flylo prodire. Sed
Nobis non licet efte tarn difertis : Mufas qui colimus feveriores.
Sufficiet folum hac ad veritatis incudem quot;veritatisfludio induBus
examinandaofferre. minime munitafant rejicite, qua njerb
conßderatione digna amp; ampleBendajudicaveritis, iis fruimini,
^ faveti in his quid audenti.

Sthma aggreflurus nominis originem deduco ab äagt; amp;
Mfxiflo ,fpiro. Liûmsanhelatio^ßfpirium, dicitur. Belgis
be naubo^fîîgrjcpt of amamp;ojfiigöept / De hig-öampjae
bojli. Germanis öa^ fteicßen / Die engbïufiigöcpr.
Scriptam nobis httne vocem tdiqucxewzni Audores fub
diverfa fignificatione tam extra medicinam , quam in
medicina. Extra medicinam hac voce ufi funt pro auhe-
latmecTl nimio motu qualicunque (notsnteka Gal.mcom.adaph.vi.
liemHejjch. Apollon.Rhod. H.Stephano, atque ex Medicis Gorr. in définit.)
adeo ut etiam lecundum hanc denominationem quidam Medici afihma de-
fcripfere per anhelationem qualis currentibus accidit, dequo Weckerw, Horfiim,
Hollerim ^e.^ In Medicina in genere defignat omnem refipirandi difißcnltatemr
^d praecipu« ab aliis morbis dependentem. In Jpecieseïoeamuaium, qus

à pulmonum infardu oritur vid. River, f rax.v 11, i. Sub priori vocis fignifica-
tione, aflhma non confiderabimus, tanquam ab arte medica ferè amp; noftro
fcopo alienam : Alterius tradationem, cum angufti thefeos lirnites iion ca-
piant, quoque omittam: ledoremmittendoad Audores, qui fuis in locis
fatis eleganter morbos à quibus dependet explicarunt : Interim tamen ubi ne-
ceGTitas cogit etiam quicquam de afihmateßmpathicohinc amp; inde admifcebi-
mus. Ultima igitur vocis interpretatio de afihmate fc. idiopathico noftri im-
primis erit inftituti.

§,2. Hoc ita defcribi poterit, qnodCitre/piratiefreqaensamp;aMofaßnefe^
hri a pdmonis obßruElione proveniens.

De refpiratione hac anhelofa amp; frequenti, ut magis integram amp; perfedam
aflequamur notitiam, aliquoufque fermone, fed breviori de refpiratione (e-
cundum naturam, eju^i^uepr^cipno organo, pulmone fc. in praefentia grava-

bimur: Haud enim reBe quid fit prater nat uratn cognafcere poffumus, nißprittsid,
quod efl fecundum naturam cognoverimus. ut inquit Ille, Omnes vero mufcu-
los, atquè partes in pedore, abdomine, faucibus amp; afpera arteria, fpiritui
tranfmittendo deftinatas recenfere , cum praeter inftitutum longum foret,
poft pofitis plurimis prscipuas tantum proponam.

§.5. Eft ergo fecundum naturam refpiratio adio mixta, qua thorax reci-
procè dilatatur amp; conftringitur pro aëris in pulmones ingrelfu amp; egreffu, ad
efle amp; bene elfe animalis à natura inftituta. Dico effe aBionem mixtam, quia
in noftra poteftate eft, illius adusmodo corripere, modo producere, aliaf-
que diverfimodè alterare. Verum infuper è contra in fomno abfque noftra
notifia, inque vigiliis nobis non advertentibusrefpirationis organa conftan-
tes infpirationis amp; exfpirationis vices reciprocent. Adeo ut vel fponte fiat, vel
à voluntate imperetur : Unde etiam triplex oritur refpirationis vel naturalis
vel arbitrarix vel violenta differentia. Vtxthoracem hic medi um ventrem à clavi-
culis, diaphragmate , coftis, dorfi vertebris circumfcriptum , rçliquafquè
partes refpiratoriasamp; intus in eo contentas, amp;extus eundem ambientes, de-
bere intelligi nemo non videt. YÛcthoraxàxhtsXMx'minfpimione ope mufcu-
lorum intercoftalium, diaphragmatis, lumbarium,fubclavii, fcapularisamp;c.
coftas diducendo amp; elevando, fternum deprimendo, pulmonem exfpandend»
amp;C. Huicdilatationifuccedit, ejufdem thoracis co^v\Q.io k\x exfpiratio, ad
quam peragendam mutuam fibi operam navant mufculi prasdidi , item ab-
dominis, facrolumbi , triangulares amp;c. fefe partim relaxantes, partim con-
trahentes: Unde fternumelevatur, coftaeadfe reducunturamp;deprimunîur
diaphragma verfus thoracem afcendit, pulmo conftringitur Uterque
motus qnemadinodum ad hominis vitam, fic etiam ad ejus felicitatcm amp; cor»

modum fumme neceffarius erat. In prkri enim aër mediocris confiftentis i
nec nimis denfus, nec nimis rarus in pulmonem immittitur, ut, per ejus bron-
chia in veficulas ingreifus, fanguini , ibidem è dextro cordis ventriculo ad
liniftrum transfluenti, permifceatur : Pro meiiori fermentatione in finiftro ven-
triculo obeunda , ad tfvvay.ivamp;i.KÇ^mv ideft quaiitatem amp; ftruduram parti-
cularum fanguinis ulterius continuandam. In fofleriori vero aër fuo munere
fundus, atque fecundum quantitatem amp; quaiitatem nonnihil immutatus , per
eafdem vias , per quas fuerat ingrelfus, regredi cogitur : Ne diuturna amp;
continuata fui prsfentia oeconomiaE utrique moleftiam creet, fed alii alli-
ciendo locum parer.

§.4. Pro recipiendo amp; rejiciendo hoc aëre in mfpiratione ôc exfpiratione i
natura in fui conrervatione curiofiifima , quo lefe ab interitu vindicate
poflet, peculiare formavit vifcus fatis magnum, extusgibbum, intuscavum,
ad formam ungulç bubuls, cordi per vafa, fterno, yertebris amp;c. per me-
diaftinum connexum. Hoc vifcus vulgo pulmo di£tum ratione ftrudura; ju-
dicatur efle produdio fiftulae pulmonaliscompofitf expluribus tunicis, qua-,
rum intima, muco obduda, fibris mufcularibus redis feu longitudinalibus
pridita eft, altera glandulofa , tenia vafculofa : Simili ferè ritu ac in vafis
fanguiferisamp;inteftinis. His fuccedit qnarta tunica , partim carnlaginofis an-
««tóftipata, partim mufculiscircularibus adornata, quorum fibrs tranfver-
faî feu annulares cartilaginum interftitia adimplent, amp; connedunt. Eadem
hïcfiftula, ubi nondum in lobos dividitur/^rywAr dida, amp; teâa adbsc
aiiâ communi membrana à pleura ( quae protenfa pn monem quoqueinveftit)
mnulis conftat femicircularibpts cartilagineis, qui ulterius estenfa trachea fiunt
eirculares, ^bronchia conftituunt, cujusramuliproduditandemdefinuntin
membranas tenuilfimas amp; leviflîmas, atque millenas veficulas orbiculares, fi-
bris mufcularibus praeditas, amp; in continenti membrana finiras, efformant.
Singulas has veficulas vincit amp;coIligat compnges vafculorum fanguineorum
in ranis ope microfcopii confpicua, quam inventor Aialphtgius rete mirahile
nominate voluit. Ad eafdem veficulas protenditiir ramus amp; vence amp; arterid
pneumonica, procedentes ad latera tracheae, utin lobis majoribus videre da-
tur. Supra bronchia ferpit arreria bronchialis orta ex parte fere pofticaarteriae
aörtf deicendentis paululum fupra intercoftalem. Utrofque hos tum fan-
guinis tum aëris canalcs diverfimode fupcrfcanduntamp;circumligantinfigniuni
nervorum, è pari vago amp; intcrcoftali ortorum, atquè in omnes pulmonum lo-
bos difperforum rami amp; plexus. De vena bronchiali mükm injicio fere mentio-
nem, quippe ejus ortus, quem felix aliquando dies deteget, hadenuslatuit.
Eam vero iàeamp;'mpulmonibtis nxxXhiidnhko, cum aliquando in prfparatione

na/Sat: Ramuli eorum omnes perinteriora amp; fuperficiem loborum dif.
ftminatl amp; in plures maj ores dudus cpëuntes, ad dudum thoracicum, ve-

labe careant neceffe eft, 8c refpiratiom viae mundx fint oportet. S. igitur
iftorum aliquod deficiat, aut vitium magis minus patiatur, refprratwnem
ipfam magis .minus quoque Isdi eft neceffarium. Velenimnbsp;diftcilis

ab infarftu pulmonum oriunda adhuc modica eft, fine ftertore amp; fibilo»
neque ex toto firangulat. Vel tam magna frequens amp; dilBc.lis prater natu-
quot;am eft refpirario, ut eum ftertore amp; fibilo aeger fp.nre debeat Vel accedit gra-
viffima /vitiata rejp.auo, quâ aeger non nifi ereflus amp; fubhmi cervice fp.r.
tum ducere poteftf Illa vulgo Dj/p^^, «fta. AßhmaMyrthopnaavoc^-
Îur oZniL vero gradu tantum differunt fingularem confiderationcm hoc
loco non merentur; Nam pro caufarum gradu majori vel m.nori producitur,
vel dyfpnM, vdaßhma, xéorthopma. Quippe fimul communicant, tumm-
mrteafeâanbsp;tum in caufa (ohßmatenepulmoms) tum meo quod

Lnes ferè fJefehri contingant. Atquè hinc etiam una omnibus communis ent
cuVatio, nifi m.od v.IUiora quoque vel minora (quantofc. altera ab altera
fïvTta°e d.lfert atque vehementiâ) fervatis iifdem indicat.ombus, medicamen-

rationem amp; coalefcentiam, amp; fubfidentiam , amp; conftridionem quamcunque
hiccompleftor, quïftdcm habere poreft in quïlibet pulmonis parte, modo-
fimul apta fuerit impedire liberum aëriscommeatum, amp;diffici!em refpiratio-
ncm Dto^ducere. Adeô ut meo judicio omnt ajihma putem effe pneumonicum,
idemque femper agnofcere vitium quale quale in pulmone : Sive hoc jam
in dudibusaëreis intus lateat, five extuseofdem premat.

quLtate, amp;quocunquè tempore. Magis tamen viros, quani muheres pre^
mere notât H^Uanns ex Aureliane. Contranum vero docuit Tralhan^. U-
^mque concil.are ftudetnbsp;dicendo : r^««^ loqu.de difficultate

lZl.onü extra acceffionem. Cœl^um vcrà de ipfa acceffione. In genere 1®
iC pr® c^eteris çrocll.csvu^. Hofmamus, qu^requenter catarrhis amp; tufïï
Junt obïoxii, quiquè pulmonem amp; thoracem habent auguftos : Item qui na-
tun Vdoüo, vel vidus intemperantia redditi funt obefiores : Pra^cpue cum«
Idfni^mv rgunt, vel inter crapulam, cœlofrigido amp; humido degunt. S^

familiarîs etiam obfervatur in iis, qui in fodinis operantur amp; metaliica tra-
çant. HisexÂwêjungopueritiam, {aph.lU.zô.) astatem conftantem, (aph.
III. 50,) amp; fenilem, C-î/iÂ. III. 51. ) tempus autumnale, (aph.III. 11.)
ronftitutionem alatam atquè gibbofam.

§.8. Praelibatis iis, qus ad morbi cognitionem neceffariaputavi, faciliof
dabitur tranfitus ad inventionemc4»/2(m/» hunc morbum vel mediate vel im-
mediateproàuctnimm. Immediatek\iproxime aflhmaptoàwdl vitium, hae-
rensinduftibus pulmonis aëreis, eofque anguftans, amp;reciprocum aëris per
eofdem tranfitum magis minus impediens. Ita ut quamvis pulmones dilaten-
tur, concipere tamen tantum aërem , quanto opus erat, amp; cordis ufus exi-
git,nequeant : Adeo ut natura jam accelerate refpirationis motum, unius de-
feâum pluribus compenfando, amp; vero ipfe cogatur sger prx fuffocationis
metu eam corporis pofituram addere in qua maxime liberi funt pulmones
nec ullo modo premuntur: Qualis fanè eft, cum corpus fedetamp;ereflam cer-
vicem tenet, cum levi incurvatione verfus anteriora.

§. 9. Quf mediate vcl rmû/èhuncaffeâum caufantur varia funt. Vel qua-
tenus morbo occafionem dant : Dum prxvia ad ilium in corpore feu parte
latet aliqua difpofitio atque inclinatio. Vel quatenus fuo impetu latentem in
corpore caufam excitant, atquè in adum morbofum impellunt. Priorahaud
iniquenbsp;feu, pradifponentü : Uti pofteriora ctipo^pinç feu exitantis

nomine infigniuntur. n^ôlt;pcim feu caufam imernam quaerendam arbitror in
materiatura Sc flruBura. Ad materiaturam perûnmt humores, fangais pu-
ta lympha, ^ fpirittts, vel quantitate, vel qualitate, vcl motu peccantes.

§. lo.^ Quantitate peccat fanguis cum fatis bonus quoad K^atni' amp;
fuâ copia ViÇifanguinea, quas bronchia amp; veficulas circumligant, diftendit,
intumefcere facit, dudufque aëreos comprimendo anguftat. Huic adde
quod y^h fanguine plurimum diftenta amp; impleta, in tantum fspè intumefcant.
Ut rigidi propterea amp; inflexiles pulmones refpirationis cv^eXm amp; «/iaç-sAw
vicibus haud rite obfequantur.

Deßcientem fanguinis quantitatem, ad afihma producendum, quandoque
quid tribuere; haud alienum videri polfet. Dum aequè in dudibus aëreis, ac
aliis corporis partibus tubuli l fanguinis inopiaço\hpÇi, adfuosufusamp; acTiiones
minime forent idonei. Prœterea, cum ad mufculorum motum praeter fpiritus
requiratur fufliciens copia particularum fanguinis volatilioris ( Audoribus)
elafticarum : Eafdem quoque neceffarias puto ad fibrarum, in pulmone fatis
copiofe exiftentium, contradionem amp; dilatationem proportionatam, in cer-
tos ufque terminos intra fphaïramadivitatis à natura praefcriptos. Propter a'f-
ficientem ]im fanguinis quantitatem, cum harum particularum requifita pro-
portie

portîo fibrîs fuppeditarî, nequeat, mufculi non tantum refpiratorîi , fed
etiam totius exficcantur, amp; aridi atque ad motum inepti fiunt unde recipro-
cus aëris in pulmonem ingreffus impeditur, atquenbsp;futuro occafio

§. II. QuO3dqmlitatemcu]paturbicfat^gmsfer0fM,z'ifiidm,8cacrls. Ilk,
quatenus propter fluxionis aptitudinem, ad generandos catarrhos promptus
exiftit. Dum fons catarrhorum eft M. S. aquàabundans : Vel quia nimia co-
pia fuppeditatur amp; generatur: Vel quia generata non fufficienter excernitur, ob
vitiatam glandularum ftrufturam. Quod autem talis catarrhus, five in capite,
five in aliis partibus fuperioribus aut inferioribus generatus, atque vel per con-
geftionem vel influxum, pulmones invadens, bronchiorum fpatium angu-
ftare, impedire atque intercipere, nec non difficilem refpirationem producere
valeat, plurimi afïedus amp; fymptomata quotidie obvia fatis fuperque probare
amp; firmare videntur. Ut in doftiffimo fuo traâatu fufiusafBrmat C. Pifox amp;
de fe ipfo teftatur Riverius C. III. obf. 18, 44.

Sanguinis vifciditas apud omnes fere in fufpedo eft, quia prónior exiftit
generandis obftruótionibus non tantum in minimis, fed étiam majoribus pul-
monum aliarumque partium vafculis. Cum igitur à phlegmatenbsp;mul-
tum vifcido, bronchiis inclufo amp; meatibus pulmonum infarâo , vacuitates
tracheç arteriae obftruantur:Non poteft fufficiens fieri efflatio amp; aëris infpiratio,
adeo ut refpirationem frequentem amp; anhelofam fequi neçeffe fit.

Acrimoniam fanguinis pariter accufo, quatenus potens eft membranas ner-
vofque vellicare, copiofum fpirituum in eofdem influxum excitare : Atque
adeo duâus aëreos vel conftringere, vel nimis inflate amp; diftendere, fic ut re-
fpiratioaegreamp;difficulterducatur.

Hf fanguinis qualitates rarius ita feorfim feparatas, fed fœpius in hoc affedu
conjunftaî obfervantur: Vix enim fieri poteft, quin, dilutis hinc inde per
fermentis, vitientur quoque fecretionesamp;mixtiones requifitse, adeo
utvel^crtf, vel w/dii«»« quid generetur. Imo hsrente alicubi-î^/yc^Wo, facile,'
ftagnatjitibus propterea humoribus, acrimonia contrahitur à fale exaltato : Vel
etiam tenue amp;quod adhuc wyctWo adeft, tranfitper poros nondum
penitusocclufos; reliâo in loco fuo, quafi ante cribrum materia cr^^orir.

Aii^us ftnguinis motus paroxyCmum aflhmaticum producere pofle
haud ncgaverim, prxfertim fi vitium aliquod lateat in pulmonc. Nam vafa
fanguine'a arâe circumligant bronchia amp; veficulas : Quare ilIis intumefadis,
atquè propter majorem impetum magis diftentis, hase quoque comprimuntur
amp;anguftantur. Accedit, quod fanguis magiselferve(censamp; impetuofius pul-
mones trajiciens, plenioreminfpirationemdefideret: propterhunc igitur ac-

rem , per viasanguftas uberius admittendum, organa pneumonica ftatim omnia-
in nixus creberrimos accientur : Manifefta haec funt ex eo, quod nonniilli cx
vehementioribusanimiaffedibus, ira, gaudioamp;c. iteminfebriumintermit-
tentium initio paroxyrmum aßbmaticumpaÜifuci-int:. Haud minusaptus erit
etiam obftrudionis in dudibusaëreisgenerationi idem hicfimguisdepravato mo'
m alicubi extravafatus atque ad pulmonem delatus, praefertim fi ejHi ftagnatio,
vel coaguiatio , vél corruptiofuperveniat.

§. 15. Zjyw/iÄ^evitia haud minora culpanda venient , quam fanguinis. HU
enimce/?/lt;ïpcccans, amp; in pulmone , pericardio , thorace aliifque locis colleéta,
bronchia aliquoufque occludere valetDum pulmonem premit, ejufque ex-
fpanlionem impedit. Hujus rei exemplum narrat D. Havers, de quodam
aflhmatico Shttter, in cujus cadaveris pericardio decem. aquae ife. repertse fue-
rint, Idemteftaturftyödehydrope amp;hydatidibus pulmonis. Ljr»pha deficiens
qmntitas interdum quoque maleaudit, cum fibrillas reddat aridiores, amp; ad mo-
tum minusfiexiles. Sicàficcitate pulmonis aflbmaproducipoamp;docmt Heur-
mm, ubi pulmones vidiffetita aridos, ut aridumpomum retulerint.

Quç de fanguinis vifcidate amp; aerimoma diximusjhic etiam deIjmpha,quia fonti»
fui conftitutionemfequitur, confiderationem merentur : Cum enim glandula-
rum myriades dudibus aëreisincumbant, ut Jj/mpham in iifdem deponant, pro
fibrillarumhumeflatione, quo veficulaefatis fledi poiTintad influxum aëris.
Quidfietfijamex fanguine craffiore fecernatur Ijmpha vifiidior, vel ab acido
aliquo hic hsErentefiaty^i^oc? nonne brevi, vel inipfisglandulis, velindudi,
bus aëreis, obftrudio inlignisexfpeftandaforet ? Imo hxc lympha acrintoniam

nafta, vel materiam acrem fccum adducens nervos irritare, è cerebro fpiri-
tuum inordinatum affluxum exci-tare, dudus aëreos conftringere, liberum
aëristranfituminipedire, nec non folennes c-uç-eA»)/ amp; (fiaç-oXiov vices varie
perturbare valet.

Motu Ijmphte depravatoaßhma produci poffe ex ante didis colligerelicet,
ubi de fanguinis ferofitate diximus ; catarrhum à capite aut aliis partibus prae-
ter natura; inftitutum ad pulmones aliquando delabi amp;dudus aëreos obftrue-
re. Itaque pergo ad

branas; vel quia viae obftruuntur aut comprimuntur; vel quia deficiunt, aut
craffi aut impuri funtj vel quia nimis vehementer moti fibi vias prscludunr, ato-
nia mufculorum, vel fibrillarum inducitur, atque adio refpirationis laeditur:
Adeo ut interdum etiam quid deparahßh.ic culpandum veniat. Unde faepius
antiparalytica infignes in hocaffedu nancifcunturfuccelfus.

Cum enim dégénérant à natura leniamp;bâlfamica in acrem,tenuem yel aqueam:
Neque pro admittendis, vel emittendis, è fuis receptaculis humoribus, poros
diftendere valent : Neque pro vinculo , ad Kpm'cnp naturalem amp; bonam fer-
mentationem inhumoribuscontinuandaminlervirepoffunt. Verum enim ve-
ro illos magis ac magis difponunt, amp; pronos reddunt generandis obftrudioni-
busnon tantum in aliis partibus, fed etiam in pulmone : Prïfertim cum ali-
qua in iis prsbetur occafio.

Tandem meminifle hic oportet, motM/piritmmimrdinatiïn nervös, mem-
branas , mufculos amp;c. cujus fubjeftum interdura quoque fore pulmones, ex
eorum fl:rudura haud immerito conjicimus. Infignes enim in corpore producit
effeäus, quod variarum partium convulfiones amp; convulfivi motus evincunt.

§.15. SiruBara partium thoracis tum internarum , tum externarum, vel
per morbum vitiata, vela nativitate male conformais, vel à parentibus propa-
S3X2.aflhma fere continuum producit. Ad pravam hanc ßrnB^ram pertine-
bunt vulnera, fterni conftarumquè fradurae, vertebrarum diftorfiones, earum-
queminor folito numerus, pulmonum cum diaphragmate firmus nexus, tu-
berculum crudum, vaforum accartilaginumcallofaamp;olTea durities (Hipp.de.

brillarumqueflacciditasinmercuriumtraftantibus, gibbus (aph. vi.46) de-
nique inflammationes, tumores, ulcéra proferpentia circa fauces graviora amp;
magis aufta (Hipp, dedentit. T. iij. No. 17.) gangraens amp;c. in bis orts , omnia
enim fuo modo liberam bronchiorum exfpanfionem impedire apta funt.

§. 1(5. Ad utrumquecaufarum ordinem wÂ/m-îfKr^îWîfcl. Sc fimBuramte-
ferri poflunt flaim veficulas amp; bronchia comprimentes. Datisenim obftruftio-
nibus adeoque tranfpirationis defeélu. Data materia acri adeoque mobili.
Patâ materia vifcida adeoque dilatabili (qualia hic faepiffimè peccare fupra jam
recitavimus) facilefermentatioexcitatur; quatenus materia acris vifcidam exa-
pitat. Cum veropofterior à priori, vel refpedu fuae naturs , quod nimis
vifcida fit, vel refpeftu fuperabundantiscopiae, vinciamp; incidi, multo magis
propterobflruciionesdifcutinequeat, necenario^lt;«;«5producuntur.

lent adfcribi, immoderationeconfiftunt. Harum vero caujarum alix funt ne-
ceffam,3^i^»onneceßarilt;e. Interww/^rm, primus occurrit aër, qui à fol ita
puritate amp; confiftentiadefleftens, dum vel nimis tenuis, vel nimis crafl'useft.
non rarôaegrumin paroxyfmum aßhmmcum praecipitat. Excedens enim in
tenuitate amp; motu humores noftri corporis magis excitât amp; in aâum dcducit:
Unde major eorundem ebullitio amp; fermentatio quâ veficuk pulmonum com-
primi poflunt. Imô non tantum hoc, fed amp; alio modo vitiofa eft haec aëris
f ïnbsp;B 2,

conftitutio, dum poros reddit patentiores tranfpirationem promovendo : Quâ
fortè impeditâ, propter mutatam fubito aém naturam in contrarium, humo-
res antca per xthei'a rarefadi fiftuntur, incraflantur, fuaquè vifciditate obftru-
öionesproducunt. feceffionum amp; catarrhorum generationi occafionem pr£-
bent, adeoquè parox-yCmum aßhmat/cum excitare, habiles redduntur. Tempe-
ftatumhaec varietas cum maxime notabihs fit circa equinodium autumnale,
non mirabimur quoque aflhmatisparoxy^mos hoc tempore fieri frequentiores,
nteikoL^ViàHipp.aph.ill-zi. ^«»r craflusnebulofiis, humidus, fiigiduspa-
ludofus, multifquerecrementisamp;halitibus fcatensamp;c. hicquoquèculpandus
venit, ubiconvenientemcrafinfanguinis non confervat, dum ilium non ita
ventilate facit in corde amp;puimonibus, prout debebat. Undecraffior amp; ob-
firuaionibusproducendis aptior redditur : prsfertim , CUm particulas terre-
ftres amp; fixas fecum vehit in pulmones, qus parietibus vaforum adhserentes ea
aliquoufque anguftare pofl^unt. Cum aëre hoc fi materia acris amp; vellicare apta
in bronchia adducatur, finenotabiliobftrudione in vafisacreis, propterirri-
tationem, fpirituum inordinatum affluxum caufantem, paroxyfmus afthma-
ticm interdum excitatur.

A Cibo potuque pravis uberius affumtis, non raro hic noxa inducitur^i^/,.
prad.ll,'^. Depravata enim ventriculi fermentationechylus, velcraffiori, vel
acriori, vel alia exfuperantequalitatepravusgeneratur, atque in M. S.impelli-
tur: Unde veficulas tam orbiculares quam finuofxpulmonis, ex legibuscir-
culationis, lympha vel craffiori, vel acrioriamp;c. replentur, aëri ingreffuro
tranfitus negatur , atque anheUtio producitur.

tionem amp;motum fanguinis augendo vafa diftendit amp; veficuias compnmit,
Vel quatenus per eum celerius cor movetur, ejufque dexter ventriculus cum
arteria pulmonali fanguinefuperfluè repletur, unde pafllo angorisexcitatur;
Cui ut natura, promovendotranfitum fanguinis per canaliculos pulmonis,
fuccurrat, fréquentes viciffitudines infpirationis amp; exfpirationis, adeoquèlt;î«-
helofam refpiratianem efficit. Vel quatenus fpiritus balfamicos, adeoquè hu-
morum vinculum diffipat, unde craffa à tenuibus amp; vice,versa feparantur,
obftrudionibus producendis amp; membranis vellicandis idonei redduntur,
ut data occafione bronchia anguftare amp; aërem excludere poffint. Ad hunc
motum refer vigilias, animique ajfeBiu calidos vulgo didos, iram, gaudium amp;c.

Qmes immoderata non minora infert pericula cum eâ nil potentior ob-
ftrudionibus creandis, humoribus acribus, vifcidifquè generandis amp;c. Res
clara eft in/fl«2M protrado » vita fedentaria, animique affeBtbfts frigidis, tri-
ftitiâ, mœrorc, curâamp;c.

.a., odoresplumamm , mercuru, car-
bo^ I' Schi', felis, amp;c. vapores è mufto effcrvefcente. Ve ^
venus effrcenata, purgationes frequentes, amp; vehementes, fanguinisevacua-
ionesimmoderat.%i?V.S.amp;c. Velnbsp;corporisamp;animi^

medicamenta venena, amp;c. Ad/w««^refer contufiones, cafus, vu.nera,
medicamenta, vene^nbsp;^^ ^^^ ^^^^^^ occafionales

LfaZ Sicutvel mala fiat conformatio, vel materia ahqua ferofa fecedensad
harum caufarum vari. exfurgunt aßhmatisdlff.re^U. Nam

caufis tam internis quamexternis poft nafv.tatem generatum. Utrumqueeft
ve! It to, uâ caufa aut materia obftruens eft in folis pulmonum bron-
ƒ Te ^ cum non fui, fed alterius partis vitio comp^tur pulmo

5nbsp;vifddaintus vel extus fit obflrudio in bronchus (Huc etiam referatur
,ßLa à colluv^e ferofa) hul flat uien, Hm, cum broncha à fiatibus compnmun-
tu, Aut ^ mala conformatione peftoris ut g.bbofitate mpp. dearnc. r. xxxvii.«.

6nbsp;nimh ftriflura amp;c. Aut convtüfivum, causa exiftcntein mordinato fpintuum

trTvldOrganarefpiratoriaineuxu: Huic Junge.^^.pÂr.àde-
f^Suxus fpîrituum^n organa refpiratoria.

conftat, fciendum quoque erit, anÇ^t idiopathkumvclßmpathimm-. Hoc m.
tell!gesex(igmsilliusafFeausquem fequitur, qusfufè apud Aurores legi pof-
lunt. Cum zmem hujusaflhmatis nulla obfervaverisindicia, haudimmeritô
conjicies aßhma t^diopathieuw, idque velpituitcfum (1 corporis conftitutio fit
pituitofa, amp; evacuationes humorum pituitoforum vel in toto, vel in pane
iuppreOae; five per alvum, urinam, fudoresamp;c. fieri folebant. Quibus in
terdum accedit tumor pedum, cum reliquis cachexia amp; colluviei ferofa-fiquot;
gn.s; Ordmano veró fibiljs amp; ftertor (quiaaërtamin ingrefTu , quam in
^ cum t.ffivalidiffima (dumnatura, qufcquidacrimonil.
au obftrua.one moleftum eft,vehement, fpintu excuterenititur) fenfuque
giavitatisadpedusamp;fpinamprotenfs, comitantur. Hac tu[fi, fi pituitofa
Phlegmata, varia, magis minus flava , vifcida , tenuia, falfa, aauofa Ä-r
excei-nantur, ceffat, velimminuiturafFeâus; c^terum continué ferè affligiî'
itautfinonnbsp;faltemdilBclis refpiratioadfit. Quamvis verôh^corl

dinano ita fint, negare tamen nolim, poffe interdum, licet rarius, dari aflhma
taie, amp; quidem fatis inveteratum cum paroxyfmisrediens, in quo in ipfo pa-
roxyimo, propter humoris nimiam vel tenuitatem, vel craffitiem, nonL

^uuntur Phlegmata, manente poft paroxyfmum colluvie fanguinis ferosâ.
\t\fiatulentum fi çger obnoxius olim flatuum rudibus, amp;borboruamis, hu-
jus evâcuationis fuppreffionem patiatur; atquè flatu aliquoerumpenteleva
men fent.at: Huicrarôjungunturftertoramp;tuffis : fi tamen aliquando fuper
veniant, vix evacuantur fputa. Et plerumque extra paroxyfmum nulla refpil
rationis Ixfio obfervatur. YeMpra-vaconformarioneÇ^^ibhusSic. adfint at
que afthm^ fine intervallis indefinensamp; continuô afficiatfineftertoreamp;tùffi'

nunc eft fuppreffa, amp; rel,qua figna \m\maflhmms fpeciebus enumeritaab!
fint: Atque fubito, faepiufquè ^ftate quam hyeme ^grum invadat, cum
motu impetuofo, magno angore, amp;tuffi ferè ficca fine ftertorc, aut alicujus
matent excretione : Item fi paroxyfmus fuperveniente fomno ceffare folei
amp;cohnito, quin etiam pnufquamincipit, infpiratio libera amp;5Bqualis fatis rei
ae ducatur, nullaquè tuffis, aut valetudinaris pulmonum difpofitionis fi-
gna appareant.nbsp;quot;

§. 21. Digmtiom diferentiarum jüngere placet quarundam tantum caufa.
rum dtagnofm, qu,a plunmarum figna ex modo didis peti poffunt. Itaque fi à
tuhenulo, arenis, calculo amp;c. oriatur, ferè ( non tamen femper ut in Amipa.
trol. iV c. ult. d'. loc. af. notavit Gal. ) continuum eft aßhma, atquè per bo-
nam valetudinem fuper venit, paulatimincrefcit, nilexfpuitur, nequeinter

refpirandum ftertor aut Tonus auditur, accedit his fspé gravitas Är ponderis
fenfus circa pulmones. Si à capta zm fervore fangmnü exchetur, figna pletho-
ra tam vera:, quam apparcntis fimiliaquè hocoftendent. KnäefeEiufangui.
nis^ifitriimm fiat, diäabunt tibi macics amp; atrophia cum vultu Hippocratico»
cachexia, urinœ difficultate amp;:c.Num à catarrhis paraljßamp;c.prodult;àus fit mor-
bus, colliges ex horum affeóluum fignisapud Auflores videndis. krehmn.n.
itc. indudus fit paroxyfmus, ut plurimum ex asgri vel adftantiumrelatu amp;c.
cognofces. Viram lohtts pulmonis dexter vel /î»/y?erafFefl:usfit, oftendent ru-
bor genae amp; difficilis in latere affedo decubitus. An magis\e\ minusprefmdeCit
ehßruBio , fortè amp; leviori aut validiori tuffi conjici poffet.

§. Z2. De morbi ew»/», multum juxtadiverfitatem caufarum, durationis
amp;r patientis variante, hoc nobis relidura efiprafagium : Quod pierumquè chro-
nicus fit affeóius amp;curatudifficillimus, cum medicamenta amiffis ferè viribus
ad partem afiFe(5lam perveniant. Inter omnia corporis incommoda amp; pericula
nullum fe fenfiffc moleftius affirmat Seneca. Defperatus pene morbus ettaßhma
hareditarium. Pituitofum curam admittit absque certo fanitatis promiffu. Ab
hoc morbo nunquam liberantur in prava conformationepectoris ( aph. VI.46. )
Conviüßvum in principio polfet tolli, fed vix in progrcffu. Paraljiicumvtl
avaporibus metallicis ortum peffimimoris eü'e fuevit. Curatu facilius eft à
caußt externa quam interna produdum. A plethora ortum in initio facile cu-
ratur, amp;fçpèfupervenientefanguinis fluxu folvitur. {Htpp.coac.iii.) Dif-
ficile amp; acutiffimum malum Orr^fj)«^-«, mWmsDyfpnaa, mediœ inter utrum-
que naturae afihma exiftimatur. J.fthrM inveteratum amp; in fenibus vix curatur
taph, II. 59.) RarilTimum hac de re eft exemplum apud Dodon. ohf, 10.^ Riv.
C.III, obf.^. ./Eque periculofa eft fuffocatio in febri continuaeximprovifa
fupcrveniens IV, 54, 5o,(SS. VI, 54. ) Quandoque ob vehement!ffimas
acceffiones sgros fubitoftrangulat. Parvaefpeieft, ficeffantetuffi difficultas.
refpirationis maneat. Plerumque hoc obtinet ut commoriatur hominibus. Vel
muttta fcena in hydropem, cachexiam, peripneumoniam amp; pkthifinfe conver-
rat (cöiïC. 470). Pulfus interdum hic obfervatur intermittens, quiinjuveniquot;-
bus lethalis habetur, nifi fuerit naturalis aut in corpore fcorbuticor In fenibus-
vero non eft metuendus.

i^. Pro differentiarum, caufarumque varietate diverfa curandi methodo'
hisïgrisfuccurritur. Ut igitur uberior procuretur refpiratio , obftrudio
in pulmonibus erit expcdienda, ejufque redintegratio arcenda. Utrumque
obtinebis per caufarum, vd totalem, vel aliqualem remotionem. Hinc auxi-
lium erit innbsp;äMi e.vfitperantis imminutione, aut deficient is refïcLUrs-
tione : Vel in quaiitatis aut vifcida inciUone , aut acris temperatione ,, aut

utnurquecorredcE per lóca convenientia evacuatione : Vel in motm aut nlmtl
cohibitione, zwtdepravaticomGtiant, revulfioneamp;c. Velin remmtivane'
cejfariarum quam non neceßariartim aut ablatione, aut in contrarium ferè coi-
redione.

§.24. Quibus vero mediis amp; quomodo hoe efficies videbimus in fequentibus:
Diverfis, faltem temporibus tam in, quam ex.raparoxjfmum hoe fieri polfe ju-
dicant Praäici, Inparoxjfmo quamprimum decubitus conveniens procuran-
dus, fitu corporis eredo in fedepenfili, aut fimili inftrumento,- noiiin ledo,
quia multum nocet odor plumarum. Veftes pedus fuccingentes folvantur.
Stragulathoracem operientia tollantur. Libero aëriexponatur. In locoaper-
tiori amp; modice perflato, à fumis amp;adft3ntium halitibus libero ,collocetur.
Tantum enim fitum eft in aëris mutacione, ut fspë ea neglcdaparoxyfinus tol-
li nequeat. Hifceperadis exploretur, à qua cauja potiffimum ortus fit hic mor-
bus , amp; examinetur differentia, nxxxxmpituitofiim ^flatulenttim vel convnlßviim
fuerit aßhma.

§. 25. ItaqneCiparoxyfmummdüxmtfangHini^velcopia, véfervor nimiuf-
c\\xtmotHS, 3.ntpzvx\s ûïcu]\is inflammatio, i\xx.fuppreßa evacuatio, mtanimi
affeEiif^ ciWdns amp;c. ftatim mittendus erit fanguis èvena fecundum reditudi-
nem remotiffima à parte affeda ad quantitatem 5 vj-xij.pro aetatis varietate amp; na-
turae robore determinandam. Sed quamprimum in paroxjfino ob fanguinis
menftrui retentionem, praefente fimul plethora, in mullere orto, venam in
cubito prius fecandam aperueris, cam ftatim excipiat venarum inferiorum in
pcde apertio, aut cucurbitukrum ad femora applicatio. At fi non appareat ple-
thora amp;inftet fimul Iluxüs ordinarium tempus, ftatim vena inferior fecetur.
Similiter fi haemorrhoides in affuetis fint fupprelfaEjac multitudo in toto adfue-
rit, poft cubiti V.S, veleâomiffa, ubi non exiftit plethora hirudines in ve-
nis fedisapponantur. Volunt, enim/'m^?/«,quod non fervató hoe in V.S,
ordine,poftea defudandum fit in provocandis rurfum hisfluxionibus (Galen, de
cur.rat.per V.S.c. i^.DeoJat. valetud.p. 129.) Propter infignes pra^didis in
cafibus à V. S. fucceflus, qua fola non rarô paroxjfmus tollitur , quidam
Medici m omni aflhmate, fed male meo judicio, fanguinem mittunt. Celebrata
V.S. fi non folvatur wîor^;« , redèinjiciturclyfteraliquantum acris, pro ma-
jori revulfione , ab §vj-viij. ne inteftina admodum replendo , diaphragma
comprimât. Materiaremedii, fitex decod. clyfi. comm., jufcul. vervec. vel
ut citiusparari poffit, ex aq. comm., aut urina hominis fani, addi to fale vel
fimpl:, vel gemms, hierâ vel fimpl., vel diacolocynth., ipfa colocynth., troch.
alhand., croc.metall.,eorumquèinfufionibus amp;c.proutleniusautacrius hoc
clyfma defideras. V.C. çi. decod.emoll.comm.fv. vin. emetic.^iij. M. F.

clvfter. Quod fi hoc modo nondum fedatus fiieritparoxyfmm, ad fi-ifliones in
partibus inferioribus per pannum afperum, lotiones, ligaturas amp;c. veniendum,
vel ufurpanda fupplantalia, ex fermento panis, ruta, aceto, fale, pifcibus, ani-
malibus vivis dirièâis amp;c. ne quid omififle videamur, amp; fuperftitioni plebis hif-
ce topicis multum tribucntis fatisfiat. Eundem in finem utimur quoque fo-
mentis, linimentisamp; facculisdifcutientibus Cpra^fercim fi vitium fimul haereat
in partibus externis dolentibus) calide adhibendis, cum cautione ne fi-igefiant,
aut propter vifciditatem poros obftruant, caeterum plurimum nocent dia-
phorefin impediendo. Videntur hanc , facultatem habere zin. canarin. hi-
fpanic., cum menth., hyffop,, roremar. amp;c. macerata, fp. vin.,, vel fimpl.,
vel aromatif., vcl camphorat., aq. reg, Hungar., fambuc,, leviftic. Scc.fimm.
aneth., hypper., ƒlt;?/. malv ; falv. thym., rut. amp;c. fi. melilot, croc, famb. cha-
mem., amp;C. rW.ari.petrof. tulTil amp;c./f«z.anif., carui, urtic. cumin. amp;c. hacc.
laur., junip. amp;c. ol. cucum,, chamem. abfinth., lavend., cumin., ceras. philof.
lumbr, amp;c. Ultimo his jungecauteriaamp;veficatoria , fubaxillis vel pofteriori
cervicis parti, vel in dorfo è regione pulmonis appücata,aut brechmati pedorive
inufta. Horum ufus amp; infignes fucceffus, videantur apud {Alpimmp. 98, a.)

Interea haud negligendus ufus internorum, quae bronchia aperire , ex-
peftorationem eiere, fanguinisaeftuantisferumacfuperfluitatesvelfigere, vel
per urinas amp; fudores amandare poflunt, idque fub forma convenientiore 8c
gratiore : Hinc in ufum vocantur mixturae, julapia, apozemata, linftus,
pulveres,eclegm3ta amp;c. Materiam remedii dabunt difcutientia , fpirituofa,
volatilia, pertinacibus amp; opiatis mixta, pro diverfis indicationibus fecun-
dumnbsp;variantibus : Optima: funtaq., fp., tinct., terrea, tefta-
cea, o!ea,gumm.amp;c. vel fuperius enarrara, vel inferius recenfenda.

§,26. Rationei^/^t-rifÄ/wr»/» in paroxyfmo hoc notandum , quod aßhmtt
pifffitofttm Si flat nient mnrznm , convnlfivHm ferè nunquam V.S. admittant.
Ubique convenir clyfter, lenior in convnlfivo, acrior in pitmtofo, difcutiens
amp;carminativusinFridiones,fupplantalia, fomenta, facculos, li-
nimenta, veficatoria amp; cauteriacum prudentia adhibita, in omnibus concedere
polTum. Quid fecundum has differentias, de medicamentis internis obfer-
vandum fit, patcbit modo ex earundcm curatione extra paroxyfmum,

§,17. Quam mox aggredior. Ubi igitur afihmavd continuum eft, vel
ejus vehementia aliquantum remifit; In gencre ftudendum , ut morbus hic
funditus deleatur : Vel fi hoc obtineri nequeat, ut aegeradverfum eundem mu-
niatur, ne toties amp; tam facile in confuetum affedum ruat, aut ab ingruentium
paroxyfmorumferocia valide prematur; Fieri hoc quoque poteft pluribus mo-
dis pro diverfo refpedu ad varias cattfas amp; differentias.

Quoad has, in afthmate pitmofi, cum ferum vel pitulta fua flicultate aut copia
morbum induxerit, materia prius videturpraparanda amp; pofieaevacuanda, vel
in initio fimul praparanda amp; evacmnda. Praparatio fit per incidentia amp; atte-
nuantia, qualia funt plurima, Conducunt herb, pulmon. arb. , cardb.cap.
ven., beton., hylTop., eryfim., marub., botr., puleg., rut., fabin., fcord.,
abfinth.jthym./W.dracunt, ari, fcyll., helen., arifl:.rot., angel.,cofti odor,
gent. fem.Mïùc., fœnic., petrof., dauc., nafturt. beton., ftoech., croc.
cort. tamarif., cappar.lign.guajac.falTaph., fantal.^^cc. junip., cuhch.gum.am-
mon., fagap. ,aff.fœtid. anim. myrrh., benzoin, terebint. caftor. , mofch.,
tartar, nitrat. chalybeat. falia fixa, volatilia olea amp; aqu® ex prïdiâris deftillata
amp;c. Nocentopiata.

§.28. CQmpomexhisjpoteYuntdeceBa,apoz^mata,mixtur^, pilluU, vinA
medicata amp;c. amp; quod sjgro gratius eft propinari. lifdem enim remediis hic
nunquam continenter utendum, fed varietate gratificandum naturae, ne re-
media alfueta, dum à folitis non fit paffio, contemnat. Decoüumxütüt

Vf. raf.lign. guajac. Jiij. faffaph. rad. helen.angelic.aa. siij.poft fufHcien-
tem in aq. comm. digeftionem coquantur addendo

herb, botr., hylfop. aa, miß. puleg., pralf. alb. aa. mj.
Glycyrrh.contuf. colat, Ib. iij. addeoxymel. ad dyfpniam
Ufus fit quotidie vel alternis diebus ad |iiij. Loco pulegii quandoq ue (unii po-
teft fabin. p. i. ij. etenim quia partium eft tenuum optime incidit pituitam.

Familiare eft in hoc affeäu «gros fœpè à medicamentis calidioribuslxdi, dum
nimio aeftu amp; exficcatione ipfos ad tabem difponere videantur. Quod ipfum ubi
obfervat medicus ex fiti, ardorefaucium , fuperveniente febricula amp;c. minuen-
da eft dofi guajac. 8i addenda fantal, citr . j .Omittantur quoque helen,, angeL
puleg, fabin., earumquelocafuppleriîd.tuQiiag.nbsp;veronic.capill. ven.

mj. Vel fub vefperam fumat hauftum decodi borag.icichor., meliff., malv. amp;c.,
aut frequenter utatur fal, prunel., petrae,y^. fulph., nitri, vitrioli. Vel, quan-
tum remedii forma permittit, aliis admifceantur, cumcautionene magna a-
ciditas praevaleat, Afoz.emata eodem fere modo coquenda funt ac décoda »
nam vulgari methodo parata, fspèelfœta funt in auram emiffis fpirituofis her-
barum particulis. Pro exemplo

rad.hclcn.jij'polypod, querc., fœnic, aa. herb, tuffil., fcsbiof.aa.
mj.marub.mß.g'ycyrrhz. contufJiij.Coq.S.a.vafeclaufe ex aq- pur.,
vel hydromel, q.f, Colat. |xx, addetind.crocijiij. deturufui,fumendo
maneac vefperi hauftum

Mixture, qult;E reliqûis formuüs in paroxyfmo prxfcruntur, fiunt ex aq^
deftiilat. amp; aromatids in fimilem modum.

3q.fœmc.,puleg.a3.^ii.leviftic.§).vit. Matth.^fs. tinft.croc caftor.
aa.5i.oxymel.fcyllit.5vj. Syr.defarfar. vel conlcrv. helen. gi. fp. mtri
gr.xx. m-ufushtterquatervedediead, cqchl.i.ij.
Admateriaemorbificaecoftionem, fi œger p'rofui palatonbsp;urgeat , ill^

'quot;^^^quot;'^^ammon.air.foetid.diffolut.aa. gC tart. vitriolât., chalyb.pp.t.
aalj. myrrh.rubr.5).thuris. ^Ccroc. opt. ol. faffapb. gt vj. cum
balf.fulph.anifat.q.f.F.M.piil.quarumdofisefiad3j. quotidie vel al-
ternis diebus danda fubingreffum lecli à cœna. Qui vino medicato deleftatur,

K. rad.helen.ficcat Jiij, herb. marub.,fcord. aa. mf. fum. abfinth.p.ij.
bacc.junip. 5vj. chalyb. ppt. fineacid.fj. Concif. amp; contuf dentur m no-
duloadpint.iij.vel. Ib. iv. vini. bibat mane amp;c circa meridiem haultum JiiJ.

Eundem in finem rea:iuscomponuntury»/lt;«yj«^, lir,ans-, eleÜMria , procujuf-
quesgriamp;^tf^^««beneplacitoexaq.deftill., fyrup,, conferv. amp;c. praedido-
rum fimplicium , addità militer terebiothinâ.

§. 29. Quamprimum , per continuatum horum , fimiliumque reme-
dio rum ufumi, coda amp; fluxilis reddita fuerit materia : Quod ex fignis
codionis cognofcitur , evacuatione opus erit per loca convenientia , os,
dvum, urinas, ftidores Sic. In tranfitu monendum efl: , nonrarô hisinregio-
nibusredeincipi ab expurgatione primarum viarum lemi ubi urget in initio
materia avh. L ii. iv., 10. v. 29. amp; copia abundat. Etenim nid primx viae
mundantur, medicamenta in alios quofvis ufus deftinata, abilbriim fordibus
inquinabuntur, amp; corpus ab excrementis purum commodiusiadabitur.

Evacuatio hujus humoris per os fit vel ^er expeâorationemvépervomitum.
■pçrexpeElorationemmiWtGTGV^cuiZur, fi à tuflî humida cum infigni phlegma-
tum hypercatharfi multum commodi aeger percipiat ; figno manifefto hue ver-
eerehumoremmorbificumjamconedum. Conducunt hic incidentia amp;dul-
C13 nonfacharata, qualia jamferèfunt praefcripta, item balf. fulph. terebinth,
tindur. amp; fyrup. ex gumm. gravem odoremfpirantibus, fyr. de peto Quer-
cet.,fuccusmilleped.invin.macerator., decod. fpilTum caulium rubrorum,
elycirch., uvar. paff., ficuum. vel fimile.

V pulmon. arbor., hyffop. aa. Mj. fem. anif,fcenic. aa. Sij.glycyrrh. con-
tuf, pair. min. aa. Jiij.caric. ping. No. ix. ebulliant. leviter in q. f. aq. pur. de
Colatnbsp;mane amp;vefperi fumât|iij.

Perww«»/» in initio baud ineptè, fed circumfpedè purgandum ent, fi
adfit naufea continua amp; figna aph. IV. 18. propofita, item fi natura per vo-
mitum cum levamine praeeat, atque à paftu exacerbetur affedus : Utique

vitio exiftente in ventriculo, per hanc viam materia morbifica fui evacuatio-
nem conatur. Imo per hunc motum non tantum è ventriculo, fed etiam ex
intimis pulmonum bronchiis materia excutitur: Atque hinc fïpiffime vomi-
tormm in talicafupropinatum mox libérât. Satisfacit aq, bened. Rnland ad
§115. cum oxym. fcyllit, ff. amp; aq. cinnam. gj. fub forma hauftus. Vel tart.
emet. Mynßcht. gr. lij. i v. in pulvere. Vel conferv. afari, vel eleduar. diafar.
Femel, additis gr. üij. v. fal. vitrioli vomitivi fub forma boli.

VcYalvum utilius promovetur evacuatio materise, vergentibus ad eam hu-
moribus, datoque circa anum ftimulo. Diligenter tamen cavendum ne ni-
mis fortia dentur purgantia à quibus infignis evacuatio humorum fitmetuen-
da, led prsftat Jenes purgationes per commoda intervalla repetere. SulBcit in
hunc finem addere c/tfcoffo pulp. colocinth. inn. hg-Bij-vel gr. üij. v. unicui-
que dofi infundere; aut apox,emati incoqnw fol. fenn. gj. tartar, rhen.gij
vel tamarind. 3iij. palful. corinth. giß. amp; colaturse addere fyr. cichor. cum'
rheo, vel altenuspurgantis |j. nec non piMü mifcere alöes lucid, in decoft
fplenet. diffolut. sj. dulc. 9ij. amp; pro ftimulo unicuique dofi jüngere er'
IJ. iij.trochifc. alhand. Item vel feorfim exhibcre, vel aliis addere decantatum
hoe à River, ex calomel, gr. xx. refin. jalap, aut diagrid. gr. x. Tum vimmedi-
infundcre colocynth. agaric, vel alöes 3ij. Aut loco mixturlt;e ufurpare
fpiritum vitas aureum Ruland. vel quod

refin.jalap.vitel.ovor.folut. gr. x. xij. vini alb. Sij.julap. rofac. Sß M
f. hauftus.

Exhibitis mane vowitoviis aut puv^^ntihpis ^ ut indu(5ta cornmotio rurfuin
fedetur , utiliter fub vefpcram datur paregoricum ex theriac. mithridat diaf
corn, ad 5j. vel fyr. papav erratic. SÏÎ. j. quibus pro diverfis circumftantiis
milceri poffunt aq. papav. rhead., tind. anodin., laud, opiat., fal. prunelk
ocul.cancr., confed. alkermes, hyacinthor,amp;c.

Prsterhsc evacuantia fummce interdum elScacise funt per habit am dißu-
îientia; prsfertimfipunaionesamp; vellicationes fentiantur in cute, quia tunc
ipfa natura materiam morbificam eo ducit; amp; maxime naturalis eft evacuatio
pituits, corrcaionefîuxilisredditsE, perinfenfibilemtranfpirationem. Con-
venientiffimum hk forct decoElum fupra prsfcriptum , ve! fimilis w^ar-î ad-
ditis antim. diaph., oc.cancr. an.Bij.fal.cardb. vel abfinth, p. Necnon baU(s
ex diafcord. Bij. fal. cardb. antim. diaph, aa. gr. xij. vel eleüuar. ex rob. famb.^ j.
oc. cancr. ^j. extraft. cardb , Bj. additofaieabfinth. Src.

Sicraffa pituituofa amp; vifcida in magna copia dipireß evacuet xger, profi-
cuum eft ducere urinas; quod ferè fimul fit à plerifque diaphoreticis; refle
tamenamp;fpecialibushocprocuratur. Hlncdecotlo, apozemati, vinomedicato.
jungi poflunt r^^. brdan.rufci, junip.y?»;.dauc., urtic., rut$ amp;r.

„es ex feminib. ad fi]. pro|xx. aq. hord. addendo fyrup. fj. Aut exhiberi
fapon. venet. gj. in lad. vaccin, f lij. dilfolutx additotantilloSachan. Similia
praeftabunt hacc. junip. in vino decoftaeaut infufs , amp; pro potu ordinario
ufurpatae.

§.50. Inaßhmateflatfilento. Obftruftiones erunt tollendx, materia 4cm
mitiganda, vifiida attenuanda, ut fermentum vitiofum corrigatur , efferve-
fcentla infohta (iftatur amp; per confequens flatm vel difcutiantur, vel evacuentur.
^_/clt;rfif4fmateriae quibus cmendanda fupra diximus. Ad acrimonkconeddo-
nem praeter ibidem diéta convenient, hic amp; in convulßvo balfamica amp; fpirituo-
fa. ut myrrha, thus, fuccin. C.C. opium , caftor. crocus, amp; quae ex us

fiunt, uttindur: ol. fp.amp;c. quippe iis fimul penetrandiamp;flatusdifcutiendi
visefî. Hinclaudatur datus crocus ad excochl.vin.malvat.cum gr.j.vel
ij.mo'fch.inviris. Item ol.anif. vel nuc. mofch. ftillat.gr. iij. 1. iv.cumvino.
Nec non elix. propriet, vel tind. croc.gj. cum fp. Sal. armon. velcort.arant.

9).amp;gr.iij.iv.caftor. Similiter, aq. cinnam. p. ij. oxym.fcyll.p.j. Etiam
manducanturnux mofch. amp; fem. carmin. amp;c. Correâà materia difculTifque
flatibus, evacuanda rurfum per remedia mlzenarrata additis perpetuo aliquibus
carminative. Utiles funt pillul. ex myrrh, aloe, ol. anif. amp;c.

In aflhmate convalfivo fpirituum animalium nimius amp; impetuofus
influxus minuendus, cohibendus, amp; fiftendus : acre five in fpiritibus, five in
humoribus haerens corrigendum amp;c. In hunc finem fpintuofis fale volatili
aliquomodo fixante praeditis, difcudentibus ac fudorificis , diureticis ( m
quibus fimul vis refiftendi fpirituum amp; fanguinis fervori ineft) itemtempe-
rantibus, concentrantibus, amp; anodynis,- imo ipfis opiatis utimur: quippe
fomno obrepenteSp. inordinationes fuas rcmittunt, ac interim refedi , de-
bitojpoftea ritu, priftina fua penfa refumunt. Inter hxc remedia feleftiora
funt 5/).C.C.fulig., gum. ammon. cum Sal. arm., item roris marin, cum
inelledeftillat.,ceraf nigr., tanacet.,falis dulc., nitri., vitriol, èic.balf. fulph.
tereb. vel folus, vel hifce fpiritibus impraegnatus, aq. melilf. lavend, tanacet,
amp;c. benzoin, ejufque flores cumbalf peruv.volatilifati, maftich. , oliban.
caftor., corail., fuccin, cran, human., opium amp;c. item falia, tinft. ol.ex
iifdem prsparata. Nec non^ntim. diaph. Sp. vin. lavat., chalyb., cinnabar.
milleped. ppt. oc. cancr., pulv, ex avibus cocciovanella amp; noftua cakina-
tis laudan.vitriolïj«3. anod., fulph., aff. fcetid., amp;c. Sjr. ex ammon. de
Suiph. amp;c. laud, opht,..pillnl, decynogl., ftyrac. amp;c. quorum fylva immenfa
pa{fimapudAu(äores\^e(3'gt;w^ extat. In propofitum noftrum fatiuserit hoc

Jalaprü vevó 8c mixturis admifceri vel o/. junip. Sp. nitri confufus cum

falis, acj. petrofel.cherefol., oc. cancr. amp;c. Velcomponi W/o-

^ ■ -, , t'- ■7nbsp;1 Inbsp;Z'i Aiir

fubjicere. Quod optime hujus intentionibus fatisfiet : fi prsdida peSloralia
cum hifce fimilibufve antifpasmodicis conjungantur, horumqueulus cum me-
dicamentis aliis , totius corporis praeparationem amp; fymptomata emergentia
refpiciennbus intercaletur. Verbo obfervatä haccautela conveniet eadem cura,
quae con vulfioni, motibufque convulfivis debetur, de qua videantur Medià
fcriptores. Si a!vus in hoc cafu ducenda, optime injiciunturclyfleres lenes,
vel exhibentur catarBica cum antifpiumodicis , qualia epilepticis propinari
folent.

§.51. In aßhmateparalj/tko mnxiûs mutandis eadem cura conveniet, qu®
paralyfi dicata eft» Hoc tamen notari velim : Si originem duxerit à vaporehy-
drargyri in fo{foribusamp; auri fabrisfacpè utendum effe argento, auroveinfub-
ftantia , quod ultimum praecipue vim mercurii egreglè infringit.

§.55. In aßhmMe mixquae fpecies combinentur. Siflata-
leritoicct^mtconviilfivum^amp;cw'icç verfa,carminativamifceantur antifpasmodi-
cis. Si)nng3ntm- flatulentum Sipitmtofum, cum incidentibusexhibeanturdif-
cutientia. Pituitofum aßhmafikquinturconvfl ones, utriufque fpecifica con-
funde. Materia horum remediorum in prsccdentibus aliquoufque recitata,
fuis è locis repetatur.

pro varietatedifferentiarum. A b arenuliscdculisamp;c. orta mhelatio vix fanari po-
teft, quin valida tulfis, rejedocorpore obftruente, aegrum à malo defperato
liberet.

Siàr«iercWoind«caturmorbus, amp; per praedifta peftoralia curari nequeat,
palliari debet. Ssevilfimus enim eft hic afFeâ:usamp; curatu difficillimus. Sircfol-
vere phymaftudeas, confumto tenuiori, reliquum magis induratum rema-
nebit. Sifuppurareintendas, generabitur vomica, quâ ruptâ ulcus reftat pul-
monis immedicabile ferè , quod fuperveniente febre, corpus contabefaciendo,
ad phthifin amp; interitum deducit. Optimum erit uti agrimon., veronic, tarax.,
belhd., vine, pervinc.,heder. terreft., hyppcr., virg. aur., amp;ligniscum melleamp;
liquiritia : Vel decocto dulcamara; cum liquirit. Dandi interdum etiam pul-
veres ex pertinacibus amp; balfamicis cum lau^. op. Vel pill, de ftyrac. cyno-
gloir. amp;c.

Fervorem fangainis 8z copiam, imminui amp; cohiberi V. S. teftaceis; opiatis
amp;c. in paroxyfmo diximus. A fangtiinis Si fpirituum inopia indu6tus morbus cu-
ratur fpirituum amp; boni fanguinis reftaurationepercardiacacum jufculiscon-
fummatis. Utilis eft mufculus ^o«? gallinarum contritus amp; mixtus cum jufculo
carnis amp; tantillo vini rhenani ad pultis confiftentiam. Item gelatinae C. C. pulti-
culaä cum vinohifpanic. aut canarino, ovorum vitellis amp;c.Èmulfionesex amyg-

dal potius, quam fem. frigid, cum aq. hord. Decantata illa decofla ex gallo Ve-
ten' Sedulo vitentur opiata. Haud ineptè rcficientia temperata naribus admo-
moventur, ut mclilfata amp;c. quae fufe ab affeäuum fcriptoribus in virium imbe-

Catarrhm fiw7«i;«culpandus veniat, repttstar aßhmatisptmtofi curatio:
SlacrumcdehmaflhmawcoKVPilßvi vel catarrhorum ferinorum in ufum voca-
re optimum eft. Et cum fepè hujus mali fomes caput fit, non vero pulmoneS)
propter laefam vel fecretionem , vel influxum fpirituum j ifti rede profpicitur
medicamentis cephalicis paffim apud audoresobviis.

§.35. Fruftralaborabis in rcmotione differemiarum Sicaufarutninternamm,
quin etiam curam geras caHßimm externamm. Tumores, cafus, vulnera, con-
tufiones, evacuationesimmoderate, velfuppreffï, quomodo fanandae, Ii.
ûendx, provocandas, ex chyrurgia amp; fpecialibus Audorum, de ejufmodi
affeaibus capitibuspetatur. Caetera: hœclt;3«/âcornguntur, velauferunturre-

aoresim'ineremmn.n.; cum nilaffumitur vel peragitur, nifi quod oportet.
Nulla enim res magis adju vat laborantem, quam tempefl:ivaabftinentia. Quam-
primum igitur veflevia quis fentit hujus merbi praeludia, mox inimica fine bal-
nea venus amp;c. «»/ioccafionalesante enarratae.nbsp;fubitaneae mutationes
yitentur. Eügatur purus: Et videatur an refrigerans, vel calefaciens, humi-
dior vel ficcior amp;c. leniat. Tum eâ conftitutione uti vel vitari oportet, quam
exnerimentum approbavit. In focoaccendaturfaepè lign.juniper: Adverfus

h^îemis injurias pedus muniat, tegumento pedovali è plumea pellecygni, pel-
licea arte elaborata. C/^i fumantureuchymi amp; eupepti : In afthmate convul^
ß-vo aliquantum refiflentes , folidiores , amp; acre obtundentes ; In pitmtofgt;
incidentes , aperientes, calidi , aromatis conditi. Commendantur omnes
aves montant cx media materia: omnis venatio : pifcesmarini amp;fluviatilcs,
nfiftentia neutiquam teneri, fedduriores, vel inter utrumque medii : Pul-
ïvulsE avenacea-, vel è lade ebutyrato recenti cum pane fecaligineo, ovi vitel-
lo femine anifi, pomoaccido-dulciamp;vinobalfamico. Jufcula vel confum-
ma'tavel tenuiora, alteratahyffopo , petrofel., thymo, betonic., marub. ,foe.
nicul., menth., cinnam., nuce mofch., endiv. cichor. amp;c. Panis benefermen-
tatus 'Aliena huic afFcdui funt omniaauftera, faccharata , vifcida, piiuitofa,
frud'usborarii, fugaces, pifcesquos ftagna, limofive rivi feruntamp;c. PotM
ft cerevifia tenuis, lupulo, herbis cephalicis, amp; pedoralibus faturata, Bruns-
• nfis. Dantifcana, amp; ea quae fErpfictbccc vocatur, lac. afininum,vinum te-
oliqophorum, chalybeatum ,balfamicum, hydromel, fuccus pomorum
^Weftriumeorumque decodum (Hipp.dedM. II. 18.«. 17.) aqua mulfa
aua velhyffop. vel praffium coda, aut rad. capparum contrita fit, deco-
a m leve vel ^uajac. vel hord. cum liquirit. amp; melle rofaceo, emulfiones cx
fei.cannabinot potus theï, coffe amp;c. Prodeft hifce interdisoj inftillaregt.

aliquot, elix. prop , fal., aromat., extr. abfinth. amp;c. ad roborandum in fuo
munere ventriculum. Inimica fintfrigida, utnix glaciesamp;c.nbsp;Po-

tioniiamp;cibiqumttmmoàtx^x^ad fatietatem ferè convenit. Nocet ingurgitatio.
Commendatur fobrietas. Cœna levior, fit prandio, amp;c. In motu modus ferve-
tur, fingulis diedus continuetur. Exercitatiolentaambulandi currendique in
terdumeftnccelfaria, maximeante fingulospaltus. Commoda eft fridiomuL
ta, àpeÂoretotnnfcrioripartiadhibenda. velinfole, veladignemamp;per fcamp;
per alios ufque ad fudorem. Interdum etiam pulmones cantu, leftione amp; leni
vociferatione exerceantur. Ab otio amp; qtiwe excedentibus femper abhorreat
Somnm interdum longior, interdum brevior fit. Sœpè enim morbi exacerba-quot;
tio, nifi fomno vel naturâ vel artefado, cohiberi nequit. Caput in ledo fem-
per fublime habendum, Nunquam fupinus fed in alterutrum latus decubitus
fit. Si ledi calorem vcl odorem ferre nequeant in fede penfili decumbant.
ngtlKt aeque moderats fint oportet ac fomnus, quem modo fuperent, modo
durationecédant, pro circumftantiarum neceffitate amp; œgi-i confuetudine Al-
libera amp; mollis fervanda, interdum liquanda, interdum etiam ducenda •
Rehquarum corporis partium excrementa fuis temporibus evacuanda. Balnea
Igitur tani artificialia quam naturalia, fulFumigia, mafticatoria imprimis ex Ta-
baco Braiïilienfi, errhina, fternutatoria in ufum cum moderamine vocanda. In-
terdum quoque fonticuliamp;c. efi aliter feri pituitsveeuacuationi ac revul'fionî
fatisfierinequeat, mbrachioautpede geftandi. Tandem ut, corpore tantum
non etiam ammo laborent xgri eos fecuros agere conveniet. Itaque fi qua funt,
quas œgrotantium animes, ad iram , gaudium , metum , triftitiam amp;c ex'

Atque Ita hxc in tam brevem complicationem conjecilfe fufficiat. Phrâ per
iequi magnitudo thefeos prohiber : Si enim in fingulis hxrereamp;dequibufvis
mmutus dicere placuiffet. Longiusprofedo, differendum foret. Quapropter
ahorum mgeniis amp; conjeduris ea, quï reftant, committere volui. Sed finis fit
amp; de quibus monet forma difputationis, cas tantum addamnbsp;'

z. M. S., conflms tflafmtmlarum hmrogmmau tam fecundum facultatem qukmdirM
mm, mfamneceJTarwfermentetur, ctrculeturamp;asinesnatJaLs producat^ rFramp;rrl
hujusfacultatuamp;dfpofmonüUßone, varUor.mturmorbgt;,morborul„ecuratimes IZlt

que nec aada, nec falfa folafuffiaant, ad curandos, froducendof^ue ordnet morbos TcuMac
Mterogmeitate, etiam aër {ad fermentationem fumme neceffarms) comtrehenïatur ■ Vaetur.,
humanum,Ucetnonreftiret -.nuLo,aére tamenneceffariofii. 6 SpïZ ef^ M sT^^

dar, verum f pans eleclivum : »Momimsettammanere adhuc aliquem catarLrum düepZ