I N A V G V R
D E
JURIDICA
ALIS,
JUDICIIS,
FAVENTE DEO T E R. O P T. M A X.
Ex audoritate Magnifici ReUioris,
J. u. D. ejufdemque Facultatis in inclytâ Academiâ Ultrajeftinâ
Profeflbris Ordinarii ,
NEC NON
^mplißmi Semtus Academici confenfit , Nobiliffimitque
Facnltans JVRIDIC^yS. Decreto ,
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summifque in UTROQUE JURE honoribus amp; Privilegiis
ritè, folenniter, amp; More Majorum confequendis,
Publice Examini fnbficit
ISAACUS OOSTERLAND, Amftel-Batav.
Ad diem 6. Martii horis locoque folitis.
Ex Officina Francisci Halma, Academics
Typographi, cb bc Lxxxviii.
OMNIBUS
Hanc jyifputat'mem InmgwAkm
Offert
ISAACUS OOSTERLAND.
' quot;quot; quot;quot; ' quot; quot; AHBou
w
On eft, quod multum de vods fignifi-
catione difceptemus ; ne Thrafonibus
nonnullis , arbitrantibus vocis difcepta-
done nihil abfurdius ac eruditioni magis
effe adverfum , male audiamus. Quo-
rum tamen doârinam fi bené introfpi-
ciamus, non minimamejus partemagere
logomachiam experiemur. Per judicium
non uldmam voluntatem , uti , /. 32.
i. ff.de inoff. teß. l. 16. C. fam. Ercifi.- nec ipfam aflionem,
veluti 1.13.ff eod. §. i. ^ §. 4. Inß. de Off. Jud. j fed totius cau-
fas difceptationem intelligimus, rubr. amp; paffin. t.t.h.
Eft ergo judicium, légitima caufœ difceptatio , quae ex parte
adionis amp; rei fit, coram judice, litis finiendae gratia. Cujac.
fmtit, C. h. Arg. Li.^i.ff.de re jud.
V
Judicium imprimis in Civile amp; Criminale fecatur. (a) In de-
finicndis hifce fpeciebus non adeo inter fefe quadrate videntur
interprétés, quorum difcrepantiam , brevitati dum fludeamus,
omittimus. Communiffime vero itum eft hanc in fententiam :
civile eft , quod principaliter ad privatum commodum exerce-
tur , five talis caufa ex delido, five ex contradu defcendat.
(b) Criminale vero eft quoties ad publicam vindidam agitur,
five reo corporalis pœna infligatur, five fifco, non parti agenti,
pœna pecuniaria inferatur. In concurfu horum prius criminale
terminandum, (c) nifi ex causa judex arbitretur inter cfle, ut
vel utrumque fimul, vel civile ante criminale finiatur» (d)
Exordium vero atque prora omnium adionum inftituenda-
rum atque judicii inchoandieft in jus vocatio ult. Infl.depœn.
tem.
(0) §. 10. Injl. d. injuriis. I. Cod. deorJi». judic.1, ult.ff. defurt. Bockelm.
fidFmd. dejudic. §. 8. Ckrtf. Voet. inComp. Fmd.dejudic. inmed.Pac.
Ifstgogico h.t. Num. 6. i» fine 8c alii , lt;jui plures alias paflim divifiones pro-
ferunt : nam tot ferèjudiciorum divifiones a DU. recenfentur , quot funt
aâionum, quas brevitatis ergo omilimus.
{h) Veluti fi furti aut injurias a£tione civiliter agatur /. ult.ff. de pri-vM.
deliB. I. ult.ff. de fun. Gail. lib. 1. obferv. 6^. num. i. Injuriarum aâio duplex,
cum vel civiliter agaturaut criminaliter , fed una intenta alia tollitur. Text,
in I. unie. Cod. quand, civil. aB. Crimin. prxjudnbsp;ff.de publican, veSii-
gal. équot; I- 3-ff- fepulch. -violât. Mynpng. in d.§ in fumma Infi. de injuriis. Non
pauci hac in re diflentiunt, quas enumerat Delrio ad I. tranfigere , Cod. de
(c)nbsp;I. ult. Cod.deord.judic.
(d)nbsp;l.un. Cod. qmnd.civil.oB.crimin,frxjud.I. 3. Cod.de trd.jti^''-
-ocr page 5-tem.Utig. fine quâ nullum eft quicquid geftum l.j. Cod.quom^.
^ quand, jud. fent. prof, fic ut ne in favorem quidem non citati
fententia fuftineatur. Inchoati vero judicii primordium eft litis
conteftatio , quae eft narratio aâoris amp; contradidio rei fada
apud judicem. /• »»• Cod. de litis conteß. I. \ 4. §. i. Cod. h. I. z. Cod.
dejurej.prop.calum,
Plurimi profeSo refert, utrujn lis conteftata , nec ne I. 8lt;5.
/. 87. f. de reg. jur. advei-faWum quippe conftituit in mala
fidenbsp;1- §• i.Cod. de petit.hmd.l.ii. Cod.
dereivind.l.io. deacquir. velretin.pojf. plerafqueexceptiones tollit
1.4. Cod. de jarisdiä. I. pen. ^ ult. Cod. de exception. 1,19. Cod. de
probat, adiones tempore alias aut morte interituras perpetuat.
l.\y).ff. de R.J' facit Procuratorem vel Curatorem dominum
litis, I. It. Cod. de procurator, rem facit litigiofam , arg. l.z.
Cod,delitig.Novell, iia. Cap. i.
Perfonse judicium principaliter conftituentes funt judex amp; li-
tigantes, Caeters vero perfons hifce duntaxat infervientes amp;
accelToriç funt, quales Afleflbres, Scribse, Advocati, Procurato-
res, amp;c. Judex eft perfona publica autoritäreadjudicandum con-
ftituta. Talis autem eft vel ordinarius, qui vi fus jurifdidio-
nis, quam à lege, confuetudine vel Prindpe habet, judicat. I.
5. cum.l.feq.ff- àejurisdiü. amp; I.pen. h. tit. aut datus feu delegatus
ab illis, qui nudam duntaxat notionem habet, amp; judicandi mune-
refungitur. I. f. de re jud. proinde fententiam fuam non exe-
quitur fed Magiftratus qui eum dedit /. â divô piô. 15. de re
A 3
Hunc dare poflunt omnes, quibus vel lege vel Sâ:o. vel mo-
re majorum id conceffum eft. l.iz.§.ï.f. h.tit. Olim quidem
non nifi Magiftratus , Poftea etiam Principes dare cœperunt /.
5. Cod. h. tit. I.fin. Cod. ubi Senator. Novell. 8î. Visit, lib. Jurisp. C.
I. qui datus à Principe non fubdelegandi duntaxat d. I. 5. Cod.
h. tit. quamvis alias ab ordinario datus alium fubdelegare non
poffit. Li.inPrinc.é'l.fin.f.deoffic.ejm. é-Bronkh.u cent. Af-
fert. 15. fed etiam fententiam exequendi poteftatem Novell. 60.
Cap. z. Imo majorem quam ordinarius in caufa fibi commiffâ
dignitatem habet, apparet ex difcurfu /. fin.Cod. ubi Senat, vel do-
rt f 1.1. Cod. de Offic. vicar. Géi. i. obferv. 97. nttm. 9, J)iß. Corraf
l.mifi.Cap. Jp. at ordinarium fubdelegare poteft. t. »nie. Cod. qui
pro fua jurifdiB.
Dari profedo omnes poffunt judices modo non prohibean-
tur. Prohibentur natura nonnulli, Corporis fcilicet , ut mur
tus, furdus, vel animi quo laborantes defedu, ut perpetuo fu-
riofus amp; impubes /. 12. §. 2. f. h. tit. Mens qufppe fi rcdeat re-
fte judical /. 34. l.nbsp;Nonnulli lege prohibentur , utqui
i^ominiae ergo fenatu moti funt /. 12.§.2./amp;.«gt;. Nonnulli pro-
hibentur moribus ut mulieres, fervi, l.iz.§. z .h. niG pro libero
forfan habitus fuerit , quo in cafu placuit utilitatis ergo gefta
ab eo valere, licet judex non fuerit. l-z.Cod.defement. amp; i»quot;^
loc. l. 5 .ff. de offic. Prat or. Cujac. lî.obfi^.
Minorem annis oflodecim judicem effe non poffe qm'.
bus non in confeffô eft? Sed quœftio hic ac dubium mo-
ven poffet , an faltem poft eam astatem , ante tarnen 20. an-
num
num judex efle poflet ? Et quid obflat quam ob rem , modo
Confenfu partium l.')l-f.derejiidtc.l.â,i.f.fecept. arbitris. aut
voluntate principeis id fiat cum plurimis in afBrmativam fenten-
tentiam non defcendamus ? Quod idem de casco dicendum ar-
bitramur , nifi in caufis ocularem infpediionem defiderantibus,
quibus inquam reâè judex non eft , quod amp; ipfa ratio didat,
in aliis vero efle poteft 1.6. f. h.t it.
Judex in propria cauß elTe poteft nemo l. JuUanns ij.f. h.
tit.l. m. Cod. »eiquot;quot; '»frf '^'«»yä. adeo quidem ut nec filius pa-
trem , nec pater filium judieem habere poffit l. qui juridiHiom
lo.f.de jurifMä. d. l. un. Cod. ne quis in fua caufa. nifi partes in
eum confentiant. Imo generaliter, quibus in cafibus teftis ob
fiifpicionem repellltur, in iifdem amp; quidem ftridius vetatur idem
efle judex, vid clariJf.Hubey. in poßt. jur. ad hoc tit. cjr ad tit. de
teftib.ittm amp; juris imperitos prorfus judices efle haud pofle de-
fendemus Novell.^!, licet quamplurimi^).Z). diflquot;.propter Leer-
tijurü penul. c.h. tit.
Judex etiamfi competens fit tamen tanquam fufpedus, adverfa-
rio petente, per libellum , cui fufpicionis caufa inferta eft, arg.
l. y.f. de injur, vide 1.16- amp; auth. ft vero Cod.h. t. five apud aßa
ante tamen litem conteftatam , nifi nova caufa fuperveniat , re-
cufari poteft Lé^-j.f.h.tit.l. i6. équot; l.ult. cod.h.tit. Neque inte-
reft majores an minores fint judices, qui fufpefti arguuntur
arg. /. 9- ff'nbsp;jund. l. 32. §. 7. f. de recept.
arbitr.
-ocr page 8-Judicis officium eft , ut omnino quantum fieri poteft , fen-
tentiam fecundum id quod legibus, Conftitutionibus amp; mori-
bus eft proditum , amp; fecnndum omnem asquitatem pr. Infi, de
offic.jHd. Novell. 8. in fin. fine diftinftione inter majores amp; mi-
nores ju dices dicat; quam licet exhibeat. amh. hodie. Cod. h. tit.
rejicitur attamen atque refellitur ex d.Noveli.%. in fin. unde ma-
le atque perperam defcripta eft. Quam etiam aequitatem , nifi
in cafibus in jure expreffis, /. 19. ff'.deafpellat. relat. l. iz. §. i.
jf. qui ^ a quibm Manumijf. Uberr. nan fi. , juri ftricïo judex
prxferre debet /. 8. Cod. h. tit. l.ii. ff. de punis, l. 4. in fin ff. de eS
quod certo. loco l.i.^.^,in (in. ff. de aqua ^ aqua pluv. arcend. Quod
fi contra fecerit judex , non ob dolum duntaxat ; fed fuam etiam
ob imperitiam, litem facit fuam. 1.1^.ff. h tit. l.fin.ff.deextraor'
din. cognit. prin. Infi, de oblig. ex quafi dehSlo.
Hsecquoque fubjungamus, Adore non probante judicem ab-
folvere reum debere : I. z. équot; I- 10. Cod. d. probat. I. 4. Cod. de
edend. I. 9. Cod. de except. amp; DD. in 1.14- ^^
amp; judicem judicare debere fecundum allegata ac probata amp; fi-
mul fecundum' confcientiam : /. 5. §. 2. in fin. ^ I. i^. ff. de
teflibus. I. 79. §. -s. ff. h. tit. quse fi cum allegatis pugnet de-
ponendam potius elfe judicis perfonam arg. /. 36. de re judic.
l.ii. §. I. h. tit. perfonamque teftis adfumere amp; ad fuperiorem
rejicere caulam judicandam. I. i. amp; 3. Cod. de relat. Nov. 82.
Cap. fin.
Tempus quod attinet, caufas Civiles intra triennium /. 13.
S. i. Cod. dé judiciis. criminalcs vero intra biennium a lite conte-
^nbsp;ftata
ftata terminarc debet judex /. 5. Cod. at intra cert. temp, fitne il-
lud Jure Canonico abrogatum , nec ne, adeat, qui fcire defi-
derat Mar. P. 5. tit. d. infi ant. ^ p. 6. tit. de appell. Mjnfimg, z,
eif.^S.
Regulariter judex vicium vidori in expenfas amp; damna, hoc
eft detrimenta, quae ratione litis vidor fuftinuit, condemnare
debet. I. 79. in princ. f. h. tit. §. i. i„ fin. Infi. de pan. tem. li-
tig. /. 13. 6. Cod. de judic. Nifi vitftus ad judicio fuperatus
juftam litigandi caufam habuerit I. 78. §. 2. verfi. nec aliudff, de
legat.z. u4uth.pofijurandumCod.h.tit. quaînam vero juftaefint
cauf« litigandi vide apud Sichar. ad %.fin autem l.i^. num. 8. amp;
fieq.Cod.h.tit. An vero criminalibus in caufis illud obtineat non
minor certè quaeftio eft ? quod tamen negandum putamus I. non
ignoret.Of. Cod.defruEl. ^lit.expenfi. nifi ratione contumaciae fiè-
rent expenfe I.qui crimen. 5. Cod. de his. quiaccufinonpofi.Mjnfi^
cenfi.^^. num.^6. Fach.i. controverfi.cap.^i,
Perfons litigantes fiint aâor 5: reus, ador is dicitur qui adio-
nem in judicio proponit amp; prior ad judicem provocat : reus au-
tem is eft qui pro vocatur /, ij. /. 6z.ff. h. tit.
Hifce vero ita prœmiffis quinam agere amp; conveniri amp; ubî
nobis videndum : regulariter agere atque conveniri polfunt
omnes, mfi qui vel lege vel edidô a limine judicii repclluntur,
tot. tit.jfi. amp; Cod. h. tit. vel accufare 1.8, f«», l.fieq. fif. de accufi amp;
tot. M. Cod. qutaccufi non poff. ant alias legitimam ftandi perfonam
in judicio non habent. tot. tit. Cod. qui fiand.perfinonhab. qua-
les
-ocr page 10-les imprimis funt illi omnes qui tutorum vel curatorum auto-
ritate indigent /. i. ^ 2. Cod. d. tit.
In quœftione autem eft , polTmtne pater amp; filiusfamilias fefc
in vicem convenire? amp; veritati nos magis confentaneum effe ar-
bitramur fi dicamus non pofle. l.ts^. l.u. ff. h. tit. majoris pro-
fedo dubitationis eft. anne filiusfamilias vel invito patre adver-
fus extraneum agere poffit, amp; non pofle, defendere conabimur.
I. ult, in fin. prin. Cod. de hon, qua lib. I. filiusfamil. 9. ff.de obl. ^ aä.
nifi certâ ex causâ utiliter agat. /. \ filiusfamil. i.ff.h.tit.
Gonveniri reus non nifi apud fuum competentem judicem amp;
ibi fefe defendere debet. /./. 5. l.ultim. Cod. de jurif. emn.jud.
unde vulgaris illa amp; generalis régula recepta eft , quod aftor
fequi teneatur forum rei. /. 2. Cod. de jurifd. omn. jud. I. ult. Cod.
ubiin rem aB. excipiunt cafum in I. diffamari Cod. de ingen. manum.
quatuor vero potiffimum modis forum fortiturreusj puta ratione
delidi, contractus, domicilii, amp; rei fitae. i. Ratione autem
deliSli, in loco in quo crimen commilTum vcl faltem inchoatum
eft I. auth. Ouiamp; in provincia. Cod. ubi de crim. quo amp; re-
mittendus reus alibi detentus ( quod olim erat neceffieätis I. 28.
§. 15. de p£nü. I. Tf.ff.dere milit. hodiè duntaxat urbanitatis)
ob rationem in diflis legibus datam. Quod fi vero in confiniis
facinus pepetratum fit praeventioni locus erit, vel concurret ter-
ritorii utriufque judex. 2. Ratione contrarius in loco , ubi
contradus vel quafi contradus celebratus eft I. 19. /. 20. 26.27.
fi modo illicreperiaturreus, aut bona illic fita habeat, quo Cife
nonfiftat, poflint poflideri. /. »9. princ. équot; §• \.h.tit. nifi con-
trahens inde ftatim fit difceflurus, aut fi alibi quam ubi negotium
geftum eft, foluturum fe obligavit, tum non in loco contra-
dui,
aui , fed folutionl deftinatorede convenitur. /.i9.§.2. amp; ult,
1.05. f. h. tit. Ll.f. de reb. mtor.jud.fojfid. 1.11 .ff. de oblig amp; a^.
3. Ratione domicilii propne fic difti , qui locus eft ubi quis la-
rem rerumque ac fi^rtunarum fedem ita fixit , ut inde non fit
difceflurus, fi non aliud avocet. /. 7. Cod. de incol. I. ZQ^.ff. r.S.
adeo ut ftudiofus in eo loco , ubi ftudiorum ergo duntaxat rao-
ratur non intelligitur domicilium habere, faltem nonad omnem
juris efFeftum arg. d. l.j. Cod. de incol. fed antequam huic rei
valedicamus addenda controverfa ilia quseftio : poffitne judex in-
quircre de delido ejus, qui fubditus eft ratione originis feu do-
micilii, extra territorium tamen ^ommiffô amp; patratô. Et pof.
fe defendemus, fi ddinquens in loco commiffi delidi non fit
punitus U congruit X^. ff. de offic.prlt;tf. 1.1. Cod. ubi de crim. asri
oport. Denique 4. ratione rei fitae de cujus polfeffione aut pro-
prietate agitur l.ult.Cod.ubiinremaa.exerc. deb.l.un.Cod.nbide
poffef.l.un.Cod.i quot; ' ' ■
P O-
i.
Scrîptura non efl de efentia legis.
i i.
Jus naturale efl immutabile.
Tolygamia omni- jure prohibit a eß.
I V.
Si quis corruftam ^ vitiatam ab alio provirgine du-
xerit matrimonium refctndt non poteft.
V.
^Matrimonium metu contraBum , ipsô jure nullum
efl.
Trinceps efl legibus folutus.
^ -nbsp;VIL
Venditor non ienetur pracisHradere rem.^nditam.
V 11 Lnbsp;r
q)olus dans caufam contrat bona fidei reddit con-
traBum ipfo jure nuüum.
i x.
Tericulum rei vendita pertinet ad emtorem.