DISPUTATIO METAPHYSICA
TERTIA^
DE
^V A M^
Pavente Deo Opt. Max.
SUB Praesidio,
PAULI V O E T , L. A. M.
Ä Mecaphyfices in altnä Academiä UltrajcamäProfcflijris.
Tublki tmi conabunr,
MARCUS da TOUR.
^d diem i ^. Mart. herafecmdapomeridtA
J-
Ä d ^^ ^ ^ ^ ^
luvenihi 'HoliUtatt doBrm confficuis,
dd. lACOBO vander HOOGEN
dd lOHANNl BROOKE,
Illi lcgum,huic Philofophiae ftudi-
ofodiligentiffimo.
(
gxercitium he Metaphyßcum in gr au
animi
Confecro,
MARCUS da TOUR Mp.
^micustjimicis.
-ocr page 3-DISPUTATIO METAPHYSICA
TERTIA^
DE
Qusrit. An dentwformt fuhfiantUIes ?
SSE ac dari in natura formas fubftantialcs. in sc-
ncre probatur ab ex,ftcntià anim^ rationalis: q Jm
ultra accidentia effe m homine adeo certum eft amp;
luminenaturaî notum ex variis operationibus'ip.
fius hominis, ut nullus,quantumvis idiota.eam non
_ agnofcat. Etratioipfa hoc convincit à polteriori
defumpta ab immortalitate ülios, ex voluntatis Ubertate, ex adi-
bus intelledus, amp; voluntatis, quae omnia accident! competere re-
pugnant. Eam vero eiïe formam informantem, amp; exiftentcm dc
fide certum eft. Dari alias formas fubftantiales, quas vocant ma-
teriales, negant Patritiustom. 4.difcur. Peripat. lib. j.fol. 3 8 j.
Baflblib. 3,déforma. Gorlaîusexercitat. 14. E contra ex anti-
quis primum easagnovit Pythagoras, deinde Timxas îocrenGs
ejus difcipulusi poft quos Plato amp; Ariftoteles clariorem illarum
notitiam tradiderunt, eafque agnoverunt, amp; nos cum illis. Qua-
rum demonftratio nobis petenda erit, partim ex lumine fcripturae
partim ex rationalibus naturalibus,loca fcripturahœc funt. Genef.
1. verf. II. Germinet terra herbam virentem, amp; facientemfernen , amp;
Ignum priniferam,faciens fruBnmjuxta genus fuum,cu}us fernen ftt in
fefuperterram, EtfaUume^iitaEtprotulttterra herbam ymntem,
amp; facientem fernen juxta genus fuum, Ugnumque faciens fru£ium
habensHnurHquodcjue fernen fecundum Çpeciem fuam* Et v. 22. pifcie
autem amp;œdibus dixit jcw/c«e c-r multiplteamini ^ amp; replete aquas
^aits z avefque multi^Ucemur fuper terram. Et v. 2p. homini dixit :
ecce dedt vobis omner» herbam afferentem fernen fuper terram, amp; um-
verftt ligna,qux habent inf^et ipfis fernen generis fui. Ex quibusfcrip-
lt;ur^(3iaîsprobatur i.reram generatîo, quae nihil eft aliod, quam
quando nova fubftanna produdtur àfimili, vel ab aho, atque a-
deo quando unum individunm produccndo aliquod novum, j uxta
ccnus,velfpeciemfuam,feferaultiplicat. ii.probatur dari fpe-
cies rerum naturalium. Aft fi dantur fpecies rer^m nAturalium.
AftfidanturfpeciesrerumnaturaUum.dabicur una qj^dam el-
fentia atque adeo unum ens , quod fic fpecies ; paret conièq. quia
fpecies nihil aliud dénotât quam onam quandam elïentiam. Si
vero detur una qusedameflentia, debebit dari forma quaî addita
tnateriae faciat ens quoddam unum. Si autem loco formaî detur
accidens,quod cum materia conftituat compofitum, hoc non erit
unaqusdam eilentiafingularis, fed erit unum per accidens. Aft
unum per accidens dicitur unum non.univoc'e fed aequivocè ; notî
enim eft ens, fed entia , quae cum fint diverforum prxditamento-
rum,nequeunt effentiamconftituerefingularem. Addealiud ar-
gumentum ex Sacr. Pap. deduftum. Corruptioomnium rerum,
in genere dicitur vel putrefadio ,velpetrificatioamp;c. lilarum ve-
ro rerum interitus, quç anima gaudent, non »dicitur fpeciaU rao»
doputrefaétio, vel petrificatio amp;c. Sed mors, quç eft feparatio a-
nimae à corpore, l^'bi ergo mors locum habet, ibi anima, ubi ani-
ma 5 ibi forma Î ergo ubi mors, ibi forma. Cum igiturjumentis ,
amp; brutis aliifque, idem modus interitus tribuatur qui homini, erit
ille per feparationem animae amp; corporis, Neque poterit ideo dici
idem interitus, quia eodem modo humidpm radicalç k calide in-
natse ab fumitur. Nam abfumptio amp; confumptio humidi radicalis
k calido innaco, non dicitor mors, quae fola eft ffparatioanimç Sc
corporis. Probatur autemjumentaamp; brata alia animantia , non
fimpliciter interire, fed mori.^Fxclef 3. v. 19. lt;*'»dens fi-
Horum, amp; accidens animalis acc-denstdem eft eis : ficut maritur iftud,
ßcmoritur tfie : amp; fpmtus »dem omnibus : amp; ampliushommt^uamju-
mentouonefi.Scv.Zï, ^is fen an fptritus filtorum hommum fit is
auiafcendasfurfumtamp; an ffintusammaltsßtts qui defcendit fubtus
terram? Demonftrationesexluminenaturadcfumptatales tales
funt.I. Cumprster materiam gt; quod in natura eft principium
pafîivum, ineptum per fe movere,aptum moveri, arque adeo mo-
bile, dandum fit quoddam principium, q jod in rerum nacuralium
generationevel produdiot.e, fie cuj-.lque rei efSciens caufa amp;
principaleagens. Confidcrandum yenic quale iilud fu. Non p f-
fcnt autem in genere elfe accideniia , nimii enim inftramentai ter
fieret produdio omnium rerum , fi accidentia , quç lulum funt in ■
itrumenta, fubltantiarum caufç dicantur princip.ilei, idem enim
efièt, ac fi quis ferrçaliis id genus inftrumencis, eorum qus
per lila fitint caufam tnbuat. Opjrret igicur, ut in produdione
corporis naturalis agens quoddam fupeni^s veftigetur j quod ni-
bil aliud e(t, quam forma. Deinde fpecial ter id probatur j in pro-
dudtione corporis naturalis,qua; erit caufa motus aut mutationis ?
non materice ilia enim proprie non agit, unde etiam accidentia
inaterisfuntinefficacia,Lt quantitas quse nullam habet virtutem
prod jcendi moekim, non reliqua illa accidentia fcilicet fecus, pofi-
curœ,amp;c. Qyia nullum accidens poteft elfe principium primuai
ahcujus moti .»nis, multo minus, principium primum motionum
Vitahum. Accidens emro non movet, imo non agit,nifi in virtute
ahcujus fubitantiaï. Prœterea,fi nulla admittatur firma,undeerit
illa pofitüra figuraamp;c? id eft', quis ita difponet omnes materia
partes amp; quis erit caufa movens , amp; caufa iftius motus ? Nulla
fane, nifi forma fubftaotialis, quœ efEcit ut pofitura , figura amp;c.
Immutentur. II. Quiainguoviscompofito datur principium u-
onum,amp; radix omnium potentiarum Scoperationum jergodabi-
tar natura quaedam, in qui omnes operationes, tanquam in princi-
pio radicantar. Anteced.paret ; quia vi Jemus in equov.gr, poft
mortem deficere omnes operationes, motum, vitam amp;c. item in
igneextindodeficereilluminationem , calefadionem, exficca-
tionem amp;c. Ergo omnes illç operationes connexaeerant inter fefe
amp; radicatœ in aliquoprincipio primo amp; fubftantiah, ex cujus de»
fedupereunt ills. Si enim omnes illa fuiffent inter fe difparatx,
cur uno pereunte, omnesaliae perirent. Conf. prob, Illa natura in
quâ radicantur accidentia, non poterit effe accidens, neque mate-
ria non accidens, quia nullum accidens-principium primum ullius
C 3nbsp;motus
-ocr page 6-motos effe, poteft. Non materia, quia haec ex fe indifferens, eft ut
habeat hsec vel ilia accidentia. Ergo erit fola forma fubftantialis.
III. Probatur ex adionibos, effedis, operationibus jproprietati-
bus, quas à materia difpoficioneoririimpoflibileeft. Quia tum
manente eadem materiae difpofitione , debet« manere, eadem o-
peratio. Qnum tamen diverfje appareant in ccrporibus naturali-
bus operationes. Nam fi dicatur materis difpofitio mutari, jam
mutabitur ipfa rei eflentia fecundum illos, qui ftatuunt eflentiam
confiftere in partium difpofitione. Cui vacat, videat Suaretz. de
operationibus, quas late, dodè, amp; foHdâ expendit, difp. 15:.Met.
fed. 1, 1111. Probatur ex operarionum fimilitudine : quia ficuC
In homine ex diverfirate organorum, difpofitionum, amp; operatio-
numcolligimus formam fubftanrialem, quœ (it principium illa-
rum j ita cum in reliqaisanimantibus videamus fimiles ooeratio-
nes, difpofitiones, organizationesamp;c. Fateri debemus.dari in illis
fbrmam fobftanriaiem , h qua omnia oriantur. Cum enim fci-
mus in homine fenfus extc( aas amp; alia interna,,homini cum brutis
communia,oriri à formâ, cur id ipfum dîcemus in brutis non
Ij forma, fed à partium oriri difpofitione i cum tam fint judicia ad
fubftantialîtatem forms elephanti velfimei, quamad human».
V. Paret ex generatione amp; corruptione, quia in generatione confti-
taitur rei cujufdam eflentia, qus non eft accidens, quiamutatio quâ
acquiritur accidens, non eft generatio,fed alteratio folum, item quia
in corruptione aufertur effentia canis amp; Iconis. Ergo deeft aliqua
leonis amp; canis fubftantia ; fed non deeft materia ; ergo deerit forma.
Si dicasfolum auferri accidentia, atqwe adeo in interim canis, folum
fieri accidentium mutationem. Ergo res non different effentialiter,
fed accidentaliter. Ergo non dabuntur fpecies rerum,quia in eodem
genere conveniunt, amp; canis, amp; lapis,amp; leo. quod fi ftatuas ilia acci-
dentia effe efsentialia, dico non pofse ,fiqiiidem accidens eft, quod
adeft amp;c abeft fine fubjedi interitu. Si dicas efse accidentia propria,
affigna certa nomina. Nos dabimus proprii definitionem : proprium'
eft,quod non declarat totam rei quidditatem, amp; tamen foli ineft rei,
amp; femper, Screciprocè. Aftfi accidentia ilia efsentialia finttalia
propria
-ocr page 7-propria, jim non poteriint coiftituer- efsentiam, fed fluent amp; ema-
nabunt immediate ab efsentiâ. Nam i pfa efscntia, non eft proprietas
eßentia, necproprietasefsent aeiplaeisentia. Qus vero futura eft
ilia efsentia,unde accidentia efsentialia emanabunt ? Non potuerit ef-
fe materia,quia eft indifferens ad omnia accidentia. Deinde,contrariu
fentientes ftatuunt fpecificam diffcrentiam defumi ab ipfis accidenti-
bus, qnaeillis funt efsentialia. Ergo nihil fupereritnifi forma, unde
pofsunt emanate fi immediate fluere ilia accidentia.
Poftquam demonftravimus exiftentiamformarum, fequiturdiffi-
cultas deearum produdionis modo. Nos fecundum communem Pe-
ripateticorum fenfum dicimus , formas ed ici ex potentiâ materie
QuodThom i.p,4.Sgt;o.art.2 ad 2.Explicat brevi hâcfententiâ: Eft
dtquodfieri aÜu, qmdf yivtsfueYcit in potentiâ. Hoc eft formas naturali vi
caufarum efficientium ed ici in adum ex potentiâ maten», five pro-
dad in materia concurrente fubjedivè ad prodadionem,fecundum
potentiam quam habet ad illas naturalem. Atque ita formas fiunt adu,
quae antea nihil erant. Neque tamen fiunt ex nihilo quiafiunt exprx-
exiftente materia ^ Ut igitur haec qaaeftio mdius intdligatur , expli-
candum eft, quid fit, i. Conttneri in potentiâ rmerilt;t ? Ex iUa ednci ?
l.Contineri in porentiâ mareriae non dicit aliquid aduale ex parte rei
contentas, ficut aqua dicitur contineri in vitro aut in vafe : quod enim
ita continetur in aliquo, tanquam exiftens adu in illo, non poteft am-
plius in illo vel ab illo produci, fed fupponitur aliquid produdum amp;
exiftens, amp; unitum illi,inquoprodjcitur. Sed quemadmodum,quod
continetur in-efficiente ut in causa , dicitur contineri in potentia fc, in
virtute adivâ ilhusj ita quod continetur in materiâ,ut in caufa materi-
ali dicitur contineri in potentia illiusreceptivafc, paffiva: quia una-
quaeque caufa continere debet effedumjuxta proprium caufandi mo-
dum. Efficiens quidem : quia caufat, quatenuseft in adu, oportet ut
ilium contineat rationefuœadivitatis. Materia vero, quia caufat per
moduin fuse purg» potentias, debet ilium continere ratione fuas poten-
tialitatis. 11, Ut innotefcat,quid fit ex tllâed^ci,tres conditiones pro-
ponendas funt,quo fiat diftindio inta formas immateriales ; ad illas e-
Bim ma-
-ocr page 8-nim materia nabet potentiam receptivam, non edudivam ; ad has amp; e-
dudivam amp; rccepnvam. i. Conditio hsec erit : forma debet pendere
in fuo eÜe, amp; in rieri a iubjedo à quo educitur ; id eft , réquiritur ut a-
dusjlc.forma in tali potentiâ receptibilis, aliquomodo fu immerfama-
teria , itaut nêc babeat, nec connaturaliter poffit habere effe, nifi de-
)endcnter à materiâ. 11. Tale lûbjedû debet cfse ptoportionatum ta-
1 forms, amp; forma illi. Ut enim caul'a aliqua dicatur continere aliquem
eftcdum, ille debet effe intra fphseram talis caulk , amp; intra exten-
lionem talis virtutis. Virtus autemalicujusfolumextenditur ad illud,
ad quod habet naturale-n proportionem j quod enim eft alicui im-
pruportionatum extra iphaeramillius eft , nec in illius potcntiâ amp; vir-
tute continetur. amp; quicquid non coutinetur in eâ , nec ab eâ cdu-
ci poterit. 111. Forma non debet venire ab extrinfeco, fed nafciex
ipsâ materiâ : id eft non folum debet intervenire tranlmutatio illius, fed
talis forma fieri debet ex vi adionis, per quam effedivè faltem tranfmu-
tatur rrateria, amp; line ratio hujus aperta eft : quia cumforms educendae
contineatur iu materiâ, ut in causa,acproinde nec habeant, nec naturali-
ter habere poffint effe nifi dependenter à materiâ, amp; ab unione cum
illâ, fit inde neceffario ut ex vi ejuldem adionis .cjuâ educuntur, unian-
tur materia -, nec polfit aliter eis communicari effe, nifi uniendo eas eî-
dem materise j ac proinde amp; quod ex vi illius.adionis tranfmutetur ma-
teriâ , amp; rurlus quod ex w ejuldem tranimutantis debeant fie:i. Atqu«
hzc paucula ad enodationem quaeftionisfuffecerint.
Corollaria Refpondentis.
p H YS 1 c A.
/. r\Cegt;^ltas dm mimqmütatei üfq-, admramiam Aiagmts vmmm aàr-
^ßnhndam afen/mt mus.nbsp;„,.71
II. fntermm ngt;otm qukufqm prmctpmm Horologto tribimdmt exfermtu
fHffraqio rcfraaatur.
//ƒ. Siibßantkks Elementorum formas tn mistiotterejrm^i aßigm ac remitu
j^quot;^'_^gdaq!4amtcnffftmecalefaîia ,adprtßmmfrige/is flmm reètcam
aeri