/A
rE %TIA
AJJ A My
Favente Deo Opt. Max*
Sub Praesidio,
D. P A U L I V O E T ; L. A: M?
«c Metaphyfices in alma AcademiS UltrajcdialProfefforis,
TublicitHtrieonab'ttHrt
ÏOANNES MüNNINCX Ubajeainai
Ad diem 7, Scftmb, hora ftemda a Prtmdio. ' ^ ;
ÜITRAIBCTT^
IxOflJcina Bgioii Roman Acadeoü«Typö^j^Mf
Annoclala xm.
'Hûl^ {lîfir}iis,j4:mpl Ifs Im is, f rudentifsimfqite
,Orphanotrophii, apud Vkrujedino'^^
r R ^ F E C T I S.
Nominatim vero
SpeSldtifsirms , Confult:fsimifejHè ,
Ejufdem P. T.Curatonbiis
D. CORNELIO DEUVERDEN
Mœcenatibus fibi, quoad vixerit,plurimum
eolendis,
NEC NON
HENRICO SYF.ESTEYN(SlSir
GERARDO HAUTMAN c lUiQuKftorifideliflimo.
S V M M I S
Suorum ftudiorum Fautoribus.
/^afce fiudii fui fhilofophici
primitias,
Pfp.
iH
r E T^T I A,
jin Metaphyfica partieularibus Jciehtiis peefcribat fuaob-
jcUa?
Ti Dialedicfls csteris omnibus fcientiis fubfervientis,
quxdamfunt officia prster cognitionem fuiobjedi,
ita amp; ^,îetaphy^lces omnibus fcientiisinfcrioribus im-
, perantis, quaedamfunt munera refpedu all arum di-
Iciplinarum, inter quae praecipuum ac primam eftjaf-
iignare fubjeda caeterarum fcientiarum jatqueeafi
opus fit dcmonrtrare. Non quod Metapbyfica fui objeéli theoriam
ad praxin rePeratquemadmodum dialedica,non quod prsefcribat ob-
jeftum difciplinis particularibus modo Praftico, hoe aut illud jubcn-
do ab hâc vel illa fcientiâ tradari. Sed fpeculativè id facit, dum fci-
licet generales entis differentias perfcrutatur,per quas ens partitur ad
determ'natioresmodoseffendi. In his partitionibus progreditureo
ufque, donec oftendat aliquid quod ipfa tradare non poffit, hoe igi-
tur dimittit, amp; quia nihilominuseft aliquid per fefcibile, oportet ut
ejus fcientificam cognitionem perfequatur alia aliqua fcientia, amp; ita
tali fcientis, quse fibi prjefcinditiftud fubjeftum.cenfetur Metapby-
fica id praefcripfiiTe. Neque ideoquicquam agit contra abftradio-
rem fibi propriam, fed potius eam juvat, quia fine his divifionbus
non pofTet Metapbyfica fuum objedum exadè cognofcere, nec fe-
cundum communera rationem entis, qus cum analogia fit, non fatis
diftindè coenofcitur, non diftingiiendo modos, quibus contrahi po-
teil, neque fecundum eas proprias Sc Tpècialés rationes, quas à Meta-
pbyfica per fe amp; exaftè concemplandse funt, quia non poteft has ra-
tioneâ perfede attingere, uifi ab aliis eas feparet ac diftinguat. Prae.
teiea
-ocr page 4-terc9 non $!tt«gitfartlcu!arjumfcîcntîan'î objcéïa.fn Wla i^çfcrîptio-
neXcientiflceea traftando five cognofcendo,hoc eft ,earû naturas amp;
affediones confiderâdo,amp; demonftrando/ed folum praecognofcédo
qiïç cognitio Côrtfiftit non in cognitione qyiddttativa,fed iffbrs duo-
btlSiPfimoat côgnbfcaturqùid noniînis: Deinde,ut teneatâr,aH fit id
quod porro inferiori fcientiaeirelinqnttur. Ita V. G. diftinguit Me» '
taphyfica fubftantiam in materiaiem amp; immaterialem, vel ut fubftan-
xise immateriaiis propnamrationem amp; confiderationem afi^uroat, vel
quia ad fcientiàm pcrtinet proprias partes fui objedi aliquo modo
confiderare. Traditaautem h i)u{modi divifione, lUbftantiam imma-
teï^àlcm per fè amp; direde confiderat ,orrinia in univerfum tradando ,
qUàe de illa coghofci poffunt : Subftantiam autem mateiialem non ita
c6n(emp!atur ,fèd vel quatenus neceffe eft ad diftinguendam illam à
fubftantia immateriahquot;, vel auatenus praecognofcit quid fitnominis gt;
amp; an fit, vel quatenus ifti fubftantije materiali conveniuntjprœdicata
qusdam Metaphyfica, quaç dé illâ cognofcuntur ut funt, effe com-
pbfituiiï ex adu amp;potcntiâ, efle quoddam ens perfeuhum, amp; fimi-
liajquamquam haectradatiomelius, indireda fit indigetanda. Dixi-
mus fub initium hujus quœftionisMetaphyficam fcientiarum objeda
C neceffe fic demonftrare j quod fignificavit Averroes 3. de cœlo,
comm.4. dîcens ,Metit^yfwiiefèd'!fendm,acver(fcm[ti^
fumfcimtiarHm. Nec ratio eft obfcura. Quia cum praecognitio,quae
ad fubjedi praefcriptionem requiritur contineat quasftionem an fit,
atque illa cj^uaeftiorequirat demonft rationem quodj fit praecognitio
autem fubjedorum, ut ante demonftratum eft,pertineat adMetaphy-
lîcam : neceflario inde colligitur,N letaphyficae eflie verificare ac pro-
bare cujusvis fcientiae objedum. Confentit Fonfeca i. Metaphyf.c.
2 .q. I. Suaretz Difput. Met.i .fed. .num. j. Diffentit Hurtadas dc
Mendoza Metaph. dîfp.i. fed qui itaî rfuujuiquefci^phthdet
i tutturaWéifixamobjeElfm, non enim mutât m eo deligendo. Metaphy/ica iOh
ttm necJcientias cognefcit,Hèe difcernit earum objeSht : immo nec cognofiitfid qui'
vèfcieMiahahet reflexos aUquos dlusyquihus ht prdcemiisfua invejfigat ebjiSa,
Didinus dum i^uaeq; fciéntià hâbfctfibi à natûràpraefixù ob^^
^ud nondum probatanbsp;affiimituci^emad'
■nbsp;-i quot; - — quot; - - ■ naoduni
-ocr page 5-fBpàrai qwçdam hypothefes pfer Ce Af quafi îo «tt»« not«.
inuntivr. Vt vero hac probantur à Metaphyfico gt; etiatnfi per fè nota 5.
ita amp; objeâ;a casterarum fçientiaruta inMetaphylico dempnftrantur.
Falfus auieaiHn eo amp; Met'doza dum exiftumat b'uatétz amp; alios Me- 1
lapbffics^tr-ibuere pj^nam ac fcientificamobjedorum cognitionero, i
fulum adnaitmnî pr3?cognitionea),amp; aliqualem cognitionem fed can» )
indiredans addit pocro. refiexos habent a£i»s, tjuibus m proœmûs fm in- ,
vejhaant objeBa* Sed boQgratis dicitur,verum non probatur. Ifti eniqj :
aftus non funt de ratione fcientwrim : fiquidem , ut Adft. docet,
1. Pofter.^ fcientia non probatrfed fupppnit fuum fubjoaum effe, amp;.
quid fit : ergo oportet utaliunde fumât : itaque cum illud non (èm-
per fe notam, faepeque indigeat aliquâ declaratione amp; probatione ,
oportet idft.!mere ex aliquâfuperiorefcientia, quae non poteft eifc,
nifi Metaphyfica ,ad quam Ipedat confiderareeffentiae, quidditatis
amp; ipfius efle rationem»
Anfcientia/tt genus t^etaphyjtces }nbsp;: i
Inveftigatiq generis nulla accuratior effé poteft, quam quae fit pef
lemotionem aliorum generum, de fingulis videndum. cum fint quin»
que habitus intellea:uales,oportet ut iftorum unusMetaphyficae com*
jetât. Atqui noneft ars ut Ramaei volunt, nec prudentia, nec intel-
igentia, quae fingulô fKMidemonftro, quia tcita, nec fapientiaj fuper-
çft igitur ut fitfcientia, nonnulli ad fapientiam excipiunt, çum-«*
Metaphyficçtribuatur,amp; Metaphyfica ab A rift. vocetur iapientiai,
Concedimus amp; nos Metapbyficam efle fapientiam , ita tamen ut far-
pientia non fit genus : prsdicata rei funt vel quidditativa, vel aequî
pollentia, dicimus Metapbyficam amp; Sapientiam effe apud, Arift. ae*
quipollentia,amp; non aliter differreac Metaphyfica amp; prima philo-
fophiajnon autem praedicata quidditativa feu generica. Dabimus fa-
picntiae diftinaionem, atque tum cuivis facile erit colliger^, fapiea-
tiamnon effe aenus, Sumitur haec vox ahquandoque ftridè pro ha-
bitu mentis qiTodamdivetfoabhalMtu fcientjaB,_quo in ipfis princi-
piis abfque rationisdifçurfaconclufiones cognofc«ntur,yenjm fciei?-
«a ut eft genusMetaphyficcs aliqaid plfjsdicit j baecigitnr accpptia
^t^is lataw. ^Mfepieotiift^ar prO' '^'?^« eoqtio aliquid ita r^
-nbsp;■nbsp;quot; ' Cj ' - ■ lionf.'
tjone condyditiir, ut e* primis, five altifiimîs rcrtmi prirclpiis dedit-
^tur,tahrcnrufap,entiano.rpotefteiregenus. Quiafi iapientiaef-
fet genus,apta nata effet gt;ne(îe plur bus At tale^id eft fipientia ut
défit aptitudo efiendi in plnribus Quia u. fic confiderata,dicit de.
pendentJann notit!ç,exfijiBni,s .facndi principiis. At non poteft ef-
k alia diiciphna , pr^-sier Meraphyfitam , quae agat de fun.mus fcien-
diprincipiis. Ergo nec alia difciplina poteft elie fapientia. quod fi
detur aha quœ agat defummis fciendi principii=, ea iterum Tola efiet ,
atque nulla alia daretur Metaphyfica, quia unum tantum in quoque
genere lummumefle poteft. Genuina igitur illa lententia eft , quse
ftatuitfcientiamefsegenus , quod inde parer, i.quia dicitur d?fci.
plina fpeculariva ut autea probavimus, quarc dicenda etiâeft Icienria
Damipeculativumrefertur ad fcicnt am. 11. Quia omnis fcienti®
requifita Metaphyfic® cópetunt, ut funt fubjcdO^caufjE amp; affcdio
nes.Sed hic pulvercm ob oculos fparg.jnt, qui t.egant fcientiam pofie
tr.bui fapientiffi, cum fint Oppofiti habitus intelledivi. oppofita vero
oonpofiuntquiddiwtivedeeâdemre pr^edicari. Quod ad pofterius
membrum attmet, d.cimus fcientia fola pr^ed.catur^uiddîtarive, fa-
pientiaaequ.pollenter de Metaphyfica ut fupradiximus. Deindecft
amb.guitas m voce faent.^ , futnitur illa bifariam : aliquando Hpn -
ficat notitiamconclufionis prxcife amp; fic diftinguiturSc opponituTad
intelledum amp; fapientiam. Intellcdus enim notât ibi babitum prind-
piorum,fapientiacumpleditur utrumque habitum. Hoc modo Meta-
phyfica non eft Icientia , fed fapientia. Aliter fumitur vox fcientia
Dtmcludat etiam notitiamprincipiorum. Talifenfo fignificatio id-
t^tiae eft frequentiffima, amp; itaquiquid fapientia eft,eriam erit fcien-
tia, qui^ahacfignificatione fe habet fcientia ad fapientiam , ut
r ^nbsp;- ,nbsp;-nbsp;eft circa
caufas. efficientemamp; hnaiem, quas negant Metaphificam habere,
pjm in fua latitudioe abftrabat ^ creato amp; increato. quod omni caret
caula^ Refp. Ea nonWumdicunrurprindpia probationis in Icient is,
qus funt propneeffiicens amp; finis,fed fufficiuot principia complexa
acxO£nmuniffimaaxiomata,item qualefcunqae rationes,qusa
a no-
big
bis apprehenduntur priores attributis,. Et gçtjeris prîncipia
fuffiiciunt ad dém jfiftrjti'oiiefn, ûhem ad èam qüs eft pcrimpofTibi-
le Sv-iaretz d ip 5. Met. Sed 3 •iiirn 6. Çm intcgruro eft Siiareta
vid qui prob.« d-fp. i-'-ct-^Sc'•is y n. ig. MeRiphificam pep
omnia caufarum genera de!ri:gt; ft ir-'. Hjic fciir.enti^ favet Soncinas;
4. M-r.quaeft r s-excipit lt;oiam ca^afam materialem. Negatpercau-^
las.efficientem amp; Hnem,n)aterii;im amp; formam demonftrare poiirMe-
taphyficam Screibl.i.b. 1 .Met, c. 2. Tu. 4 cuiamp; nosadilipulamur..
Et lavelluslib.vi Mer. quseft.i.qui per auiCis amp; principia intellipit
tantum media,quibus probanuir proprietäres entis de ente, qti» ut fie
polfunt dici caufç amp; prmcipia-formalia in cognolcendo, verum non
admittit principium ve' effeâivum , vel maceriale, vel formale pro-
prie fumptum. quia J. tum etiam Deus talia principia haïêPet, quo
abfurdius nihil. 1 i. Quia ifta genera caufarum, five principia in-
complexa , funt entia per fpecialem participationeraentitatis, atque
adeo ente pofteriora. Ergo non polTunt eite caufse ipfius entis, vel
affedionum ejus, 111, Quia, fi Metaphyfica non demonftraret nifî'
per tales caufas, tum de efficiente demoniirabit pet efKcientem,atque
ita dabitur progrelTus in infinitum. Quod fi quis praeter demonftra-
tionem, qus eft per impofEbile, defideret in Metaphyficâ demon-
ftrationem à priori, illa dabitur primo ab ipsâ entis elîentiâ. Ita pa-'
tet ex aliis fcientiis,qu£e afFedionesTuorum fubjeclorum demonftrant
perfingulorumelTentias,veluti Phyficus demonftrat naturales affe-
diones, amp; in fpecie affcdiones hominis per ejufdem efientiam. Se-
cundo per affedionem prius demonftratam, ex quâ alia fluit,quaE hoc
ipfo eft principium alterius inde fluentis t ita inter divina attributa fe
habet independentia ejus, ad ejufdem immortalitatem, ut caufaad ef-
fedum iode fluens. Si cui hoc videbitur repugnare primae caufç ha-/
bere caufam , ac primo principio habere principium. Is cogitet in
génère entis quidem repugnare principium habere principium ,quo-'
niam ut fie eilet aliquid prius eo, tamen comparando ipfum ad intel-
ledum noftrutn in ratione cognofcendi, non inconveniens eft affigna--
!€ principium, à quo incipiat noftra cognitio de primâ causâ.
eoROj;;..
-ocr page 8-RESPONDENS
Hac ÇorollmcLa adjicitl
EXinde, quod Metaphyfica veffètur in tri-
buendo fuum cuique fcientiae objedum
dici non poteft, hafce ei efle iubalternatas.
IL
Sola Metaphyfica occupataPeft ïn contem-
platione cujufcunque entis , quatenus ens eft :
attamen hinc non feqaitur tradationem Prac-
dicamentorum, amp; Caufarum ad Logicam non
pertinere, ut quidam volunt.
III.
Metaphyfica fuam in inferioribus fcientiis
exercet didaturam, quippe hasc omnium ac-
curatiffima omnium prxftantiffima eft? Prx-
ftantiflima vocatur cum ratione objedi tum
ordine dodrinç, qua Phyficam praecedit. Ac-
curatiflfima dicitur cum ratione principiorum,
tum neceflTitatis , qua fufFuIta eft • fed ex hifce
tamen Metapbyficam effe fapientiam collige-
re non eft.