S E PTIM A
Sub Presidio
Clarißimiy Doöiijßmique Viriy
Ilt;9.
Lib. Art. Mag, amp; Philofophiaein almä Academia
Ultrajeftina Profeiroris Primarii.
Publice defendendamfußiptf.
PETRUS AB EYNDHOVEN, Rheno-Trajeftinus;
Mdiem 8i Eelmr^ horis kco^fQlitUi
'JaturäSc Induftriä.
TraJxcii ad rueham*
apudpetrüm Danielis Sloot*
Milijfmo, Ampliffimó, CottfuMJJimjé
V l R O
M V E l £ N: Viro erudito
fpedato.
nec non
Confpicms prohitate acpietate Vifis
apud Amftelodamenfcs Mercatoriceleber-
rimo, ibidemque Ecdefiae feniori graviffi*
mo.
clefia Rheno-Trajeótina Dïacono fideliffi-
mo.
Hafce Phyfici exenHH thefes eo quot;{uo d^ca,
animo
PETRUS AB EYNDHOVEN. •
J^oni»
-ocr page 3-S E P T I M A
BE
i/4nMtimologti fit ficientiat
■ Omine metcorologîaî dodrinatn intelligimus Sc
cognitionem de mcteoris. Nonuteaab Arifto-
!tele aut alio aliquo philolopho tiadita amp; nobis
i relida eft, Ut enim cognitio noftra exigua eft,ita
\ dc meteoris pauca cognofcimus, pauciota fcimus
amp; fciveie qui ante noftra fecula vixetunt, plurima
non latent, varia probabilitertantum apprehcndimus, amp; ratioci-
nando colligimus. Sedintelligimus meterologiaminfeconfide-
ratam, amp; talcm qualiseffer, fi pei feda cognitio mcteororum ha«
bcretur: eo modo quo phyfica fcientia dieitur, licet nemo morta-
lium perfeétam fcientiam omnium rerum phyficarum habeat; 3c
Ethica piudentia foret, licet nullus Ethicus, nullus prudenselfer»
Vocem fcientiç ftride accipimus ea fignificationc qua fcienria
aliis habitibus intelleétuahbus opponitur. Non tamen quaciimus
an metcorologia fit fcientia aliqua kPhyfica diftinda quœipfi op-
gonatur,prout divcrfœ oppofitas fcientiae funtPhyficaamp;Mecaphy-
an ficut fub phyfica comprehenduntur plures particulario
rcs vel partiales fcientiœ, quibus tribui poteft vox fcientije j an,
inquam tali ratione metcorologia etiam poffit fcientiadicigt;
Dicendum^videtur, mc-teorologiam proprie didam fcJcntiam
efle.Hsc fentétia non rede cx co probaturgt;quia metcorologia eft
pars Pbyfic« Pbyfica vero eft fcientia; qui enim negabit meteoio-
logiam efle fcicntiam gt; fimul etiam negare poteft, eam efle pat-
tem phyficae : fed fie potius ; quia fcire, eft rem per caufan»
fuam cognofcere, amp; fcientia eft cognitio rd per caufam.. : in
«eteofolog'avero docenturpaffionesfeuaffcaionesjqu« often-
duntur fubjeftis fuis in eflTc per proprias fuas caufas, ita ut tali-
bus caufispofitis, talcs etiara effedus confequantur, qus caufe in
dodbiina deMeteöris proponuntut amp; efFedtis fuis applicantuti
Meteorologia ergo fcientia diccnda eft.
Pro contraria opinione fic poteft obji.Scicientia eft rcrum neccC
lanarum, res veto Meteorologies, ut plu via tonitru amp;c. non
funt res neceiïària fed contingentes ; Reip. Simili modo hoc ar-
gumentum fol vi poteft quofolvitur.fi lt;juis eo utatur ad oTlendeu-
dumphyficamnonéflclcientiam. Scilicet, dicendo res metco-
rologicas elfe contingentes» fi illje individualitec confiderentur:
dari vero earumfcientiam amp; easclFeneceirarias, fi confiderentur
univerfaliter. Sive, pluviam, tonitru.amp;c. efteresnecedirias eaf-
que fciri quatenus à certis fuiscaufis dépendent, quarum decla.
fatio in doctrina de Meteoris ptoponitur,
t/4nexfuhjlmm Um halituspofsintrefohii
. Communier Philofophorum opinio duplicem agnofcit cau-
fam materialem meteororum, vaporem, qui fithaiitus calidus amp;
humidiis, edu(flus ex aquaamp;corporibusiaqueis ; amp;exhalatio-
nem quae à quibufdam fumus dicitur, qui fit halitus cahdus amp;
ficcusjedudus è terra vel corporibus terreftribus. Ut vero mani-
feftiffima experientia, ex aqua halitus educi, docent corpora ma-
dida amp; fumantes vel vaporantesolia, quibus aqua repletis, ignés
funt fubjedi, ita à nonnullis negatum, ex terra halitus cduci No:
bis veto videtur, non ex aqua tantum, fed etiam ex terra cduci ha-
bitus, quifiant materia meteoroium.
Primo, quia in aqua pluviali amp;nivaliapparent pulvifculi nt;
tantes per totam aquam difperfi,propter quos imputior amp; turbi-
da aqua pra^cipuc nivalis apparet: pulvifculi vero illi nihil aliud
lunt quam marena terreftrisuna cum halitu vaporofo lublata.
Secundo, racteora ignita non polTcnt incendi, fi illorum materia
tantam
-ocr page 5-tantum efTet aquai cûi nulla pinguedo vel fulphurea terfeäris » a^.
œria foret comraifta. Tertio, hoc idem probant lapides, metalla
qua: in nubibus produis quandoque decidunt, Se ex materia ter-
rcftri confiant. Tandem hoc oftendunt venti qui fcrociores pro-
pe littora fpirare folent quam in medio mari, quia plus tcrretis
materia: fibi adjunäum habent.
Pro contraria opinione hac certant. Primo, fi è terra educc-
fentur halitus, terra deptehendcretur minui amp; decrefcere. Refp.
Licet aliquid è terra decedat cum illius partes reiulvunturin ha-
litus, non tamen neceflc eft, terram notabiliter minui, quia quod
abfumtum eft reftauratur, tum ftercoratione amp;l£etaminibus, tum
etiam per ip(a meteora decidcntia amp; eorum reliquias; materia e-
nim meteoiorum pet circulum procedit, ita ut quas am attol-
liturpofteadecidar, utinpluvia Se fimilibiîs manifefliffimum efl.
Secundo pro contraria opinione hoc profertur. Ignis nou
poteft côfumere cineres.ergo nec ficcirflima'terra potelt refolvi.
Refp. falfum eft, cineres non carpi amp; minui à diuturnis ignibus.
Praïterea, licet cineres non conliimerentur, fequela tamen non
valeret, quia cum terra dicitur refolvi, non intelligitur terra pu-
ra in naturali fuo ftatu, fed aquis permifta , quas aqus ad refolu-
tionem illius non parum praeftant. Acccdir,quod cineres fint cor-
pora quœdam mifta amp; quidem perf céte amp; propjie mifta, ÖC talia
quz difficilius diflolvunturquam multa alia mifta, quiaproduéta
lunt à tali corporc amp; ejulmodi quaUtatibus valde intenfis à qui-
bus diflblutio veliefolutio in halitus fit,atqui vero non facile ali
quid diflblvitur ab eo amp; per illud, ï quo amp; per quod produélum
fil.nbsp;VIII.
^ Jn Vapor tduUus txa^uafbecit différât ab aqur, amp; txbalatio 4
terra i
Probabilior videtur opinio negativa , quae fcilicet afscrit, va.;
porem ex aqua cdudum amp; aquam,itcm exhalaticaicm amp;tcriam,
uncumaccidcntalilerdifferrcj fpceicvera conycnirc. Quiafa-
G inbsp;cillims
-ocr page 6-cîUirae fine ulla alla caufa efficiente vapor mutatur în aquam,
cxhalatio in reiTam. Devapore quidem res paulo facilior quam
de exhalatione, interim par hic etiam ratio videtur. Quantum
advaputem.videmusvaporem in quem aqua tefolutaerat in ollte
operculo ftatim in aquam eoncreitere; fi fpecificum difcrimen
daretur inter vaporemamp; aquam, deberet caufa ibi alia efficiens
dari à qua fpecifica illa mutatio-amp;: fubilantialis generatio contin«
geret.ldem chymicorumdiftillationes docere videntur. Quudfa-
cilc exhalatio tranfeat in terram, tum pulvifculiaqua: pluvialis 8c
nivali$gt;tû etiam fulfgo qus in caminis cernitur,o£i;endcrc videtur.
Pro oppofita opinione varia argumenta proponi polTunt. Pri-
mo.fi vapor fpecie conveniat cum aqua candemque formam fub-
ftantialem habeat. fequeretur vaporem amp; aquam eafdem etiam
proprierates habere: hoc veto non ita eft; aqua enim frigida eft Sc
humida,vaporvero calidus.Rcfp. ad hoc, frigus non elfe proprie-
tärem aquse quse ipfi nçcelîàrio femper convenirc debeatjhoc pa-
tet,quia aqua fervens etiam aqua eft,non tamcn frigida. Frigus er-
go dicitur proprietas aqu®, quia aqua in naturali fuo ftaru ôc pur»
quoad qualitates, fiigus requirir.-vapor aqua eft, fed imputa quo-
ad qualitatem. Quod dico de elemento aqua: manifeftum etiam
eft in aliis dementis: terra: enim fimili modo tribuitur frigusjca-
lida tamen f«pe cft,amp; a'eri juxta communem opinioncm compc-
tit calor,frigidus tamen fa:pefentitur' Dices, ergo vaporfrigi-
dus poteft dari in quo nihil caloris fit j fi in vapore fit forma aquae
quœ frigus requitit. Refpondco,iplà voce vapotis dcnotatur a-
qua impurata) amp; fignificatui corpus habens formam cui quidem
compctcret frigvis naturaliter,fed quod tamen ia illo cor|îorc no«
datur 1 co modo quo aquam tcpidam cura dicimus aquam nota»
in HS quae à naturali fua qualitate rcceffit,
Alteram argumcmum. Siinvaporc daretur forma aqu®, va-
por non elevaretur»non adfcendci'ct naturalitcr, fed contra natu-
iamgt; Refp, fateamûr» motam illum non elfe naturalem fed vio«
Uritam
-ocr page 7-lentuffi rcrpeÄu forftîoe aquae; ncque mîrum vidcrî debet ab aqiia
tum provenire motum fibi non naturalem, quia ipfa aqua non eft
in natural! fuo ftatu! poterar quidem naturalis videri reljsciau
qualitatis acquifitx, fed quia qualitas non eft natura rei, dicamus
motut» illum non elTe naturalem .licet abinhœrente qualitatc pro»
veniat. Talis fit motus, qualis eft calcfadtio qu^e fic ab aqua call-
da,qii^ fimilimodo non eft motus naturalis aquœ,provcnit tamen
àqualitate aqustum compctcnti. Dices fi motus fit violentus
mio vapor fuifum attollirut, ergo eft vel traâio, velveélio, vel
eulfio» vcl vertigo, ad nullum vero horu.m poteft revocari, ergô
non eft laotus violenrus. Refp. Forte motus ille aliquando ad
traâionem, aliquando ad palfionetn poteft rcferri. Dici etiara
poteft, ibinonenumerari omnesomnino motus violentos,n®
quidem locales (ut jam non dicam de motu calefaäionls proquot;,
vcnientis abaqua ) fed tantum illos motus locales violentos, qui
fiunt ab externo agente, finemutatione proprie dida qualitatis
patibilisin paflb, qus mutatio hic locum habet«
Tertiurn argumentum. Si vapor effet aqua, non generaretuc
ex aqua.nec aqua ex vaporc,nihiI enim ex fe ipfo generatur.Reip.
Cum aqua dicitur ex vapore, aut vapor , ex aqua gcnerari, non
debet intelligi generatio aliqua fubftantialis, fed mutatio tantum
accidentalis ; qualis etiam eft cum aqua calida fit ex frigida aut
frigida ex calida. Vel etiam cum glacies dicitur mutari in aquam
aut aqua inglaciem glacies fieri generari ex aqua, per quae acci-
dentales tantum mutationes defignantur. Sic in artefaftis dici-
mus, menfam,rcamnum,ftatuam,fieri exligno, non intelligentes
mutationem aut gencrationem quandara fubftaniialcm.
Ormtijfimum menern
D. PETRVM Ab EYNDHOVEN,
Vm rpjïrovokcrii mdum vagémda farmt^
Hic JïipulM, iUic fir amen âgnjle legit.
n ■
^ Ovafovetyfovetovi, fuo fu fuit a cabre,
Seduk dumpullos foverit inde fuos.
sic etiam e y n d H ov i codices radiante Legini
Phœbe^ficrutilo foie nitente librôSi
Dum veiuti Sophie tibijîrumis arva larefque
Ingenioque tuo nidificark acri.
SacrafalutaBi Phabeïa^ facra Minerve»
Sacraque Philofophumjüm tiU taUa chorï^
J)um mirosgemicaptttiy dum mentis acumem
mtukm rofio flrtnum ore palam»