DISPVTATIO POLITCA,

SUBDITIS sexti gradus

li O C ESTquot;

ARTIFIGIBUS amp; OPIFICIBUS.
Q^ y A M.
Favente Deo Opt. Max,

Sub PRiïsiDi O
Clmjfmi DoBifmiqué Fm,

D. DANIELIS BERCKRINGERI,
Lib.Art.Magift.amp; fhilofophis Pradica atque
Eloquentif in Alma Vkrajeftina Profefforis, ac
p. t. Reöoris Magnifici,

Publicè defendere conahttur,
JOHANNES WILHELMUS WEIDNERUS,

Ad diem i^Decemh-. horis locoj^ filitis.

ULTRAJECTI,
Apud i O ANNE Ma FFA ES BERGE,
Anno M D C X L V I I I.

ßiltijßmis ViriSy

DD. CONSULIBUS, SCA-

binis,senatoribus, secre-

TARilS , INCLYTI NEOMAGI,
D.MECOENATIBUS amp; PATRO-
NIS,

maximis, amp; rnmrnls o-
ftimisi

Primitias hafce ftudio-

rum fuorum

Humiliter
Öftere, dicat, dedicatqué
]0H. WllHElMVS WEIDNEKUS

Refp,

DISPVTATIO POLITICA^
DE

Subdicis Sexti Gradus,

Hoc efl,

Artificibus amp; Opificibus.
T H E S I S I

Rdinem Mercàtomm , in Ordine SubjeBionii,
co'excipunt v^rtifices, amp;Ofifices, quorum
ordo amp; ipfe haud fupervacuus iupernu-
merariufvein Republica. Quamvis enim
vel ab ipfomet Piatone excludantur à ju
re civitatis, cujus hgccircumfertur lex ,
«»«K^-^ neciviumqüifquam Ulli opificio navet 0-»
jeram.jamqueolim manuarii opifices exdufi fint à Reipu-
, ® quot;oquot;onbus, antequam fumroa rerum devolveretur ad
piebem , adeoqué nec Lycurgus in fuâ Republica opificibus
locum dederit, fed nec Romulus amp; Numa, de quorum infti-
tuto non hcuit civibus opificia amp; fellularias artes ex-
crcere.qux fervis committebantur,ne quid in Rempublicam
moliri poïTent, hiqué apud Scythas quoque , amp; Perfas , Ly
dofq^ue, pro ignobilioribus fint habiti, quo afpeöu Cicero
eos ^cem av.tacis vocat, eà quôd horum , non tam artes ,
'nbsp;ipfa merccs autoramentun'

LT/«nbsp;?Ecclefiaftes : M^l-

Z uZnbsp;Tamen,ficut manus amp; pedes in cor-

po e humano ,ta h, m Republicâ perquam nec^arii, inter-
que, fi mmus aves, minxn.'ùm fubd.tol, quin immo amp; ci^e,
cum Libye^gypt, reginâ numerandi. fKut manus amp; S
inter membra. I. Qu.a ordo corum in luo genere eft ifone
ftus, utqui probetur,tion tantùm in Codice Sacro,fed etiam

K z

.ȕ CJodice Civili.In Codice Sacro.Ita enim mquit Scnptura
Qui gloriatur in jacuio, omnis faber amp; architeaus, qm no-
aem tanquam tranfiit,fab« ferrarius. fedens juxta mcudem,
figulus, convertens pedibus fuis rotam, unufquifque horum

inartefuâfapiens , fine his omnibus non sdificatur ci vitas.

£ff/f/;28.Eadem icripturateftatur.Befaleêlem quendam vo-
catÛefleàDeo,amp;^piquot;tu ejus fuiffe impletû,fapientia,inqua,
fcientia,amp; doârinâ.omni in argéto,auro,fre,amp; ferro, fculpe-
dislapidibus, atque opere carpentario, quicquid faber m ve-
nire poteft.nbsp;: 25. In Codice Civili, ut in quo nomina-
tim recenfentur artifices , architeöi, piaores,ftatuaru,ahi-

qué complûtes, fi fides lunio citato loco. Alexander certe
Severus artium omnium corpora inftituit,non paucisimmu-
nitateslargitus. Aique adeo extatqué lex de excufationibus
artificum, in hxc feré verba : Artifices, per fingulas civitates
morantes, ab univcrfis muncribus vacate ptïecipimus, quo-
niam difcendis artibus ocium eftaccommodandum, quo ma-
gis cupiantamp; ipfi peritiores fieri, amp; fuos filios erudire.. Cue
tam amplitcr, fi non eft honeftus ordo ? II. Quia idem peru-
tilis amp;perneceflarius. In omni quippc Republicà bonè confti-
tutâfex requiruntur, arma,qua5 milites tradlant, divitiae.qus
opulentos Tpcftant, facra, quorum facerdotibus cura manda-
tur, judicia, quse magiflratibuscordi funt,alimenta, quibus
agricolïB inferviunt,denique inftrumenta varia,quas artificum
funt.Hinc Athenis juvenibus, poftquam ad pubertatis annos
perveniffentjaudabili inftituto proponebantur publice varia-
rum artium inftrumenta^quô in eâ arte inftituerétur,cujus in-
ftrumétis maximè deledarenturiQuin immoSolon lege tulit,
nefilius patrem alere cogeretur, qui non docuiflet eum ali-
quam artem. Cur tam enixèji non utilis amp; neceffarius artifi-
cum ordo in Rcpublicâ?Si non utilia amp; bis neceffaria artificia?
Qus nonnulli reges, vcl exercitii causa, vel valetudinis ergo,
vel etiam propter utilitaticonjunaamneccffitatemhaudo-
bitertradiSrunt, utD metrius Poliorcetes, Albertus Au-
„nbsp;ftrius,

ftrius, alii. Sanè haud parvum periculum hoc ipfo nomine

incurrendo incnrrerunt ludaei, cùm nullus faber ferrarius ef-
fet in Ifraele,uti legerequé eft i Reg-.ïj. Sed Schaftenus pro-
deft hic ordo publico , quod ex eo optimi milites leguntur
prïfertim ex fabrisferrariis, carpentariis, amp; universe iis, quj
mafcula opera traftant. /dcmthidm. Ttrnplerm liki,Po[tt:7ap-

H-5-nbsp;• ,,

Eßergo s^rüßcum amp; Opißeum ordo, quorum iüi ab arte, artuvè,
hit vero ab ofei e, denonnnatwnem accipiunt, in bene lineatâ civitate,
perquam ut honefîus, ita utilis, amp; neeefarm, Ifquéin quadrupiiei
differentia ferè, V?/ emm horum opera funtnbsp;, artißctales

C artißctoße, vel ^tt'tvG-â^i.ra^^Çordidatâi amp;fordid/i,vel^isgt;-'gt;i-^%gt;-ra^,
fervtles mmo firva, veldentque «.'yfvn^TOj, tgnobiies, mmà dégé-
nérés.

I I I

^rttjices amp; Opifices , quorum opera funt Te^^^nKÜmmt, Junt citm
din, tarn hi: PiÜores, FtBores,Sculptores , Fufores,Stru^ores,Salta-
tores, Gladiatores, Hijinones, dent que Phtygtones amp; Plumani. Di-
cuntur ■nxvix.d'^Ta^, quia in his multum artis, amp; nihil vel pa-
rum fortuna?, quales opera; VenatorurnjPikatorum, Aucu -
pum.

I V

PtÛores, uthincpotiilimùmincipiam , dummodóquod
conducetReipublica;,fequantur , noxiaqué moribus relin-
quant,non non locum habent fuo loco in Republicâ. Olim
ccrte pidura eo fuit in precio , ut in artium liberalium gra-
dumreciperetur , eôquôd eruditionem prse fe ferret ma-

fna,amp; commercii quid laberet cum Oratoria ac Poëtica, un-
e tacens poefis, amp; contrà poefis loques piâura indigetatur.
Vfque adeo magni nx magni ingenii,rerum atque animalium
fpecies mente fie concipere, ut penicillo exprimantur ! Ne
dicam . adchmata amp; ftudia nmnditabiilisdelineanda hanc
ipfam nx potenter prodeffe. Thohfanushb-. de Rep.- cap-. i.

3nbsp;feH,

feB.^.PatriciusdeRegisInßMn.tir.lo.amp;deReJiilth:}.titn^. Hue
referas ltcetFt^}ores,(\ui {ingunt,Sculptores, qui fculpunt, Fufires^
qui fundût,illi ex cerâ^ifti ex Hgno,iii ex a^re marmorevé.Fin-
gi quippè propriè dicuntur,quç è materia molli, iilq; rebus ,
quibus facile eft figuras indere , in ftatuas formantur,effor-
mantur,lculpi vero atqjcalari,quas è dura,fundi porro,quf ex
utrâq;.nbsp;V

StruäoresßveF*lgt;r(,Si ipfi non negligendi in Repub.,quoniam
hos cómendat iple Deus , eô quod fine iis civitas comodè ex-
trui muniriqu^ nequeat,aut arma adjbellum parari.Vnde non
puduit Vlyffem fe fabrum profiteri apud Homerum.Si fabri,
non pofthabendi; Ergô multo minus isy^rchiteBi, qui nihil ipfi
operantur, (ed tantùm prsefcribunt operas atq; opera operis,
contrà quàm faciunt fabri, quorum nomcn perquam genera-
le, amp; ex adjedlione fcre folet difl:ingui, lt;^rmficus Doch Póltt.

vi'

Siltatoies fequuntur, quorum opera amp; ipfa artita five arti-
ficiofa , ideoqué toleranda in Repubficâ, dummodo hïc eo-
rum opera non fit infamis, qualis fahatio hiftrionica , amp; ge-
fticulatoria feu mimica, lonicaqué , nominatim i ^çaWir^às 4
amp; ea, quç eft generis Epicœni, quaenbsp;dici-

tur, contradillinâa à folitariâ , qualis religiofa,railitaris five
Pvrrhica, amp; Gymnaftica communis,qux non videtur impro-
bânda P.Martyri, quoniam agilitas corporis Dei donum, fi-
qué corpus ordine ac numero,cumqué decoro,moveatur,hoc
non videtur pofle vel debere reprehendi, modo in tempore,
moderatè,ac citra offenfionem fiat,Quemadmodum enim ca-
ncre licet artïficiosè, ita amp; faltare.C/4/^2.Z.of; Communuaf: î l.
Verùm ego, quemadmodum hîc»îquot;tquot;,ita imjnu.îm;!^!

, G/adgt;atores proKimèjango fikatonbüs , quoniam horum
exercitium artis , neque improbum per fe , fed probum

amp;pr3.bandum, ideoqué retinendum in Republicâ. I. Quia,

quem-

quemadmodum neceflaria in civitate , ad animum amp; mores
conformandos qus faciunt, ita etiam , qua: conferunt ad ex-
ercitationem corporis. Talis namque efle debet inftitutio ci-
vium, ut non animo tantùm,verùm etiam corpore, opem. fe-
rat Rcipublicas : Atqui arte gladiatoriâ interveniente corpo-
ris robur augetur, aufto calore dilatantur membra, maxime
in adolcfcentibus, valetudo confervatur,dum humores craflî
cofumuntur,totumqué infuper corpus indùratur.Sed amp; ahter
civibus confulit gladiatoria,dun\,civeî mentes in fe adver/ari-
os,arte magis ,quàm viribus, fuftinere docet , utipremere
cedentes, ita cedere prementibus,denique fe, caput, corpus,
vitam,fortunas,fi ita forsferat, tueri,non foloferino robore,
fed adhibito pro re fapientia: fale, II. Quia per gladiaturâ ala-
critas in ftudiis litterarum excitatur, relcvaturqué faftidium,
IF. Quia pro giadiatoribusfliantfenatufconfulta pariter amp;
ediâa, nominatim ./^thenienfium , Spartanorum, Komano-
rum, Alexandri Severi Imperatoris, amp; aliorum complurium.
Melchior lunins Quaît'. PoUt: $ J .Tholo^anus Ith: Rep: cap:
ï. Sub gladiatoribus comprehendoLanifl:as, Athletas-, Pa-
kftritas,Pugiles,cognatos artifices.

VIII

Hifîriones quod attinet, compledimur hoc nomine , non
tantùm Ludiones Scenlcos , qui ad tibix fonos motus ede-
bant compofitos, fic didos, vel ab Hiftriâ, vel afa Hiftro, vel

abhiftoriâ, eô quôd hiftorias amp; res geftas ialtando demon-

ftrarent, quorum Itcentiaro nonnihil aluit Auguftus, repreflît
vero Tiberius, qui eos totâ Italia exegit, inqué vincula duci
juflît fautores eorum : Sed amp; Pantomimos, qiii faltantes ge-
ftu pro voce utebantur.manibufqué verba expediebant.cku-
fisfaucibus, amp;loquente geftu , de quibus décréta patrum
niaximè mfignia : Ne domos pantomimorum (enator introi-
rct, neu cgredientes in publicum équités Romani cingerent,
nevé alibi,quàm in theatro , fpeftarentur, Ipeâantmmqué
aimodeftiam e»lio multandi jus effet practoribus ; Quin im-

mô

mo amp; Tibicines iftos circumforaneos^qui frufto panis ad caft-
tandum fe conduci patiuntur, quos in infamium loco habent
Canones,non propter Muficamded quod eâ ad turpem quae-
ftum abuterentur, dumqué chordas, ut olim dicebat Dioge-
nes Cynicus, bené tempérant, mores animi diftemperarent.
Dicocircumforaneos. Neque enim tibiarum amp; tibicinum
«fus in Republicà improbandus.fed abufus tantvim.e^w/'««'
in Doa-.Poltt.Pdtricius ith: z Je Regn: amp; Reg: lußituit: I jf. 5 chon-
borner lib: ■i.Poltf.c4P:lt;2,

PX

. Phrygiones fuccedunt five Acupiâores, amp; /'/«w^m, quo-
rum illi fic difti, quod acu pingerçnt, amp; velles auro intexe-
rent, quam texturam primi invenêre Phryges , hi veró noik
tam à pluma, quae materia plumarii veriùs,quàm inflrumen-
tum,quàm à plumando, eó quod veftimenta cx plumis avium
conficeretit, quo genere prilca luxuria deleâata eft. Idem ih:
tip'.äf-]. Sed ars hsc plumaria,magno Reipublics commodo,
defita fcilicet apud noftros.

X

yitque ha opera artificumnbsp;arte confiant : Illa eafit

magis, Ita tnterim,ut alujuid ineludtnt artis,fed aliquid, ut funt opera
fenatorum, Pifcatorum,^Heupti. Quibus tamen amp; ipfis locus in
Republicà, tum ob neceffitatem, tum ob utilitatem, jucun-
ditatemquc,ita tamen, ut lus Gentium, quod varie coangu-
ftavit lus Civile , non nimis rigide urgeatur,exerceaturvé.

.Schonbornerhk i ■ Polit:cap:^6.

^ I

Artifices amp; Opifices, ftorum opera junt SantvÇâ'^lai,ßnt cum
alii, tum tili: Fabrti Ferrarti, Lignarit, Carpentant, Murarii, Coe-
rnentAlnyCerdonts,Coriarii,PelliQnes,Textores,Panmfices,Pullonesy
ßve Mangones,TtnÜores,InfeBores, Sutores,f^eteramentarii, n^i-
martt,Lamones,Fartores,Molitores,Piflores,Coqm,Nauta,Pharma-
co^di,Pharmacopol£Figmentarii,Aconitarü,Vnguentarti,Chirmgi,
Barbttonfores,Fitriarii five Fufires Vitri. Dicuntur ^«■mvQi.y.TM,

quia

quiaiiscorporatraftatttiumfcsdantBr,, înquinantur, autl«-

duntur.nbsp;^ j j

AI- *

FAn Itrrarh, UgnanH C*rpenUr,i, Murmiy Camtnt Am, O-

nP. in fordido opificio verfantur, aki magis , alu minus, o-

ïünL tamen,ad aurarium,argentarium,amp; vakularium ufque

rubrum inclufivè, fi minùs matenaliter „minimum concomi-

quot;XIII

Cerdonts^Corimi,Pelltones, amp; ipfi iordidffunt opificii , for-
dentifqué, ut qui illiberalequot; ac lordidam artem -jî^^std eft.

lt:ricausL:teKeant,,cotiamquéautpellêparent,préparent.

^ Pdnmßees, ut ^on itlfordidi.ita fo'^'lj^l^f^f
comparatione, prsfertim ftcorpon.no tanquam domino, te
far?arent,fed tanquam fer vo,fic diâi.illi^vel a tegendo, vel
à hoc eft, filorum doââcoor dinatione, hi vero apanno
amp; pannificioyUti placet originatoribus.

JinBoresfive InfeBores à forditie hSc non extant immunes ,
diverfi interim ab Offedoribus. Infedores namque funt,qui
alienum eolorcm in lanam conjicium . oäcamp;ov^ro, qu
proprio colori novum ofBciunt. Vtrofque rejicit BafiUus.qut
omLm abkilsè damnat tinduram-Nam

quit, propulfandum valet, neque adtegumentum nan« an
quid amplius,quim alia veftis,nifi folum vitup-^^-JJquot;/

fi oporteat aliquem aliuntcolorem qu$rere,natu ____

tis per fe tinftura fufficiet. Quam ejus fententjam,qucmad-

modum de curiosa amp; afreâatâtinfturà probaflim , itade

tinàurâ in genere improbaflRm. Quidquot;' ^mm Iiceat naturx

addere artemnbsp;■ '

X V £

FuUones hint amp; MAngones^neiC ipfi inde excepti,liberativé.ab
his fordibus, quoniam illi pannos excandidam, veftiihenta-

Lnbsp;que.

que n,t,dant.hoc eft,eluuttt,atque in unum cogunt,inde cretâ
candefaaunt,five incretant, hi vero merces lanu agum d
dt,comunt ornant,fucant, poliunt, quo hoc canùs vendant,

dunt^idque fallend. propofito,bis improbandi hoc nomine ,
rumquia.ta fordidt, tum quia ita improbi. Hue referas licet

Vena gt;tiarios,quicorpora live fervosnundinantur,hoc eft,e-

munt venduntque, quos Gra-cinbsp;è

vocitant,ficut eos, qui canes amp;t:quos aluut.mangon.zatos in

O ^nbsp;XVII

^^ Sutores amp;reteram,ntam haud meliori loco funt in Republik
ca, ex quibus ilh caiccqs cpnficiunt,hi reficiunt. Sed curiion
mehori loco? Quia enim (ütares funt futOres,hoc eü, fordidi

artis profeffione,fiveeosdeducasàfuo,!dquë princiDalir^^^^^^

te Qu.cqu,d fit, ut.l,s amp; necefiariuf eora ordo in Sfublkî

Snbsp;amp;pernecefrariû,tum ad tegcndo

yedes,tuad protegendoscótra obvias offenfionem amp; olenfa-
uones Quo fit,ut prüftet caPc;eàri,qààm difcalceatü inced^e,
utique calceis,quam fandaliis, crepidis,aut foleis.Contra Lv-
curgum,qui cakeorum ufu pueris interdixit, quo ipfâ nudi
täte pedes eorum redderentur, amp; duriores, amp; expeditioresi
fervituteq; hac pedümliberarentuf. Safrèfandalia crepids amp;
ole^lt; à^groi^ntium vérius; fenumqtó geftamenta cLpW

nus,dum abfit luxuria modo, quahs in Diocledano,qui gem-
mas calceis mferuit Héhogabalo, qui in calceis i^pf! Z.

ftavit gemmas fabdrimè Iculptas ,\eque unquàm ücfa,
S^Z eft C Vnbsp;fiLlâincalcquot;

torn rnrnn'nbsp;Pf^'fiorem pede fis vide, immo

pXrr ' 5quot;'quot;'mmôtotohomincl SchonhornJrüb: 3.

Fi-

riBtmärih L^ienes, Funoref, quiàd culwum emunt pccn-
des amp; pecorâjut mox difcindendo lacet%t',îdeft,lanient for-

didf profeffionis amp; ipfi,ideoque ölim relegat-i extra urbem ob
fordes, praefertim lanii,qui lidem cum macellariis noftris qui
carnes in carnano publice noftris moribus vendunt. SedVur
amoti ab urbe? Ne, fi paflSm lanienam exercerent, totam iir^
bem redcierentpeftilentcm;Quo cpnfilio amp; coriarii olim le-
clufiaburbe. Corpo ra fiquidem mortua objeâat cerdo'* i-
deoque ab urbe feparatur. Idem tbidem.Kirchnem Uh-.z deFh-
nerx Romm\(Ap\z/!^,

XIX

Mohtores^ PifioreSyCoijuiy minifterio confimiliter utuntur,
quod habet aliquid inquinamenti, ideoque merito ad hanc

^ claffemreferuntur.Plufculumtameninterimhagt;et fordium
coqumaria, quàm vel molitoria,piftoriave. V^de cocus an-
tiquitus,tam apud Lacedsmonios, quàm apud Romanos,vi-
hfl[imum mancipium xftimatione amp; uftJ fuit, iliiberalibufqué
accenfitus artificibus,amp; fervilibus,(quanquâ veteres Romani
coquos nó habuerint in fervitiis,) donee paulatim,inveaâ A-
fiaticâ luxuria, coquinaria in precio majori efle,amp;,quod antea
minifterlumfuerat, ars habericcepit. Atque adeô, fuit fuit
tempus, cum ne alpirare quidem homo cocus ad aliquarn
dignitatem potuit,fuit tempus, cùm Lacedçmone nulli plané
tolerarcntur coqui, exceptis illis, qui jus atrum coquitarent,
rait tempus, cùm qui in coquinariâpaulo peritiores erant ,
Icitamentorum, inquam, fabri, (quibus jungas licet piftores
dulciarios, amp; qui Marzompane Italicum pra;parant, ) ur-
be exelle juberentur, quin immô fuit tempus, quö piftores
plane nulh fuenmt Roma:, fuit etiam tempus, cuni'coaui Z

piftores ndem effent, fuit denique tempus, cum, ut coqTerf

Ka panes facere, opus foret r.n\ijnrnSehonhornertkcl:

rat, Populum Romanum multa fecula, non pane,fed pulte

L anbsp;vi-

viélitâlTe, piftorcfqué per annos ferc fexcentos,ufque ad Per-
ficum bellum, nul os Ronif fuifle, poftir.odùni vero piftores
toftum panem lautioribus coquereiolitos, reliquï aut^m
multitudini far,exîndequè,quod far pinferent,primixùs pillo-
res diâos. Quod enim veteribus molarum ufus effet nullus,
fed fruges igne toflas in pilas conjedas pinferent, hinc pho-
nes nuncupati, piflorefquc. Ihiâem.

X X.

NaHt£ 8i ipfî in vili ac fordido opificio verfantur, perquam
neceflario tamen, cùm non magis his carere pofl^t aqua,quànj
terra aurigis.

XXI

Pharmacofœi.PhdrmafopoU, PigmenUmyAconiurii, Vngtunta-
r»,etiam olim cum fordldis aut inhoneftis numerati, quem-
admodûde Pharmacopolis colligit Lambinus ex illo Horatii:
AmhubAjArum collegia, PhamacofoU.

Caeterùm, ficut Pharmacopœus differt à Pharmacopolâ
ufu artis,quorum alter 7ralt;«St^«fiKsquot;£9«,alter vero licet eó
veniant ulu loquendi fetè,ita uterqjdifTert ab Aconitario,qui
amp; ipfe parat praeparat quidemnbsp;fed calamitofum,undc

venenum, amp;nbsp;venefîcus, omnes à Pigmen-

tario, qui colligit ac deponit herbas in xenone, Vnguenta-
rioqué,qui curat atque accurat unguent3,quod genus homi - f
num fordidis opificibus immifcetPlutarchus, aquèLaceda:-
nioniis urbe pulfum refert Seneca, qui ipfi Augufto vitio da-
tum fuiffe recenfet , quôdpatremhabuifletunguentarium.

Schonhorner Ukj.Poluicapi^'j.Armféiui DoB;PoUt'.f.\\ j.

XXII

Chirurgi amp; Barhimfires ejufdem funt claflis. Quamvis e-
nim profeffio chirurgorum non fit fordida à priorijfeu ratio-
ne artis,eft tamen à pofteriori, five ratione ufus atque exerci-
tii,amp;iftorIum Clericisinterdicittir,fortê etiam obimmanita-
tem, quam habet conjundam in fpeciem. VetuftifTimi inte-
rim inftituti,cùm horum mentiofiat apud Homerum, excul-

ta-

taquc fit Chirurgice în iEgypto à Philoxenc . in Gracia ab
Hippocrate.GorgiâjSoftrato, Hierone, duobufqué Apollo-
niis m Italia porro à Tryphone amp; Evelpifto. Eil autem chi,
' i vocabulum fane quàm generale, fignificans omnem o-
nerarium roanuariuni,chirurgi$ quoque vocabulum commu-
ne denotans omnem artem , qua: aâionem habestconnexam
cum manuum operatione, ftriâè vero amp; proprie magis dici-
tur de eâ parte Medicinas,qu2 feftione.uftione, aut aliâ quâ-
vis ratione, quae manu adminiftratur, vujnera curat : Vndc
chirurgi medici vulnerariiaudiunt aliter. QuodattinetBar-
bitonfores,horura officium fuit olim ignpturo,amp; flagitii loco
habitum, raderequc adeo barbä ferv^Ätis fuit indicium.de-
ditionifqué, amp; in genere calamttatis, qua privatac, qua publi-
Cf, ignominix qum etiam amp; ludibrii, immo pcenac, fuitquè
adeo tempus,cùm pro delicatuli^ funt habiti in feculo intófo,
qui barbam rafitâflent. Primus fane, fi arculas antiquitatis ex-
cutiamus,è Siciliâ Romam hos adduxit P.Sicinius. Hinc ob-
tinötr,trt juvenes radcrent barbam, inflitutumquè id manfit
cfque ad annum quadragefimum. Ah urbe interim conditâ
ufque ad annum 454juvenes pariterac lenesintonfifuerunt,
primuiqué, qui barbam quotidie rafitaret, traditur fuiffe A-
fricanus,cujus exemplû poftmodùm fecutus Auguftus. Apud
Cretenfes illud equidcm loco pœnac fuiffe invenio, fiquidera

barba tondcretur,idquéipIum etiam apud Furcas obtinere

autor Leunclavius. Nec defunt, qui hanc flupn pcenam tuille
afferant, (ecuri barbas pr^cidere publice hujus flagitii convi-
âis,infamefquè dimittere. Atque adeo,nefcio quid non con.
têtus (apit -ri vellere barbam.quf phrafis in proverbium abiit.
Se valet idem,quod contcmnere. Quid ergo?(Nam hoc forte
dicat aliquis:) An ergo omnis rafura tonluravè promifcuè im»
proba atq;improbanda?Minimè gentiû'.Non utiq;inaffeâ:at3,
neceffariaquè, perfuade, fi vel illa vel.ifta adhibeatur, ne pili
capitis nimiùin luxuriantes vifum impediant, amp; qui in fupe-
riori Ubri funt parte,inter comedendum obflaculum aliquod

L }nbsp;ob-

objîciant, moleftiamvé creent. TtWe dementem ^lexiniri-
num kh: j,. Plt;edag: Cap:z. yœtium Dtß: Theok5. de ExcelßMundt

X X 1 I I.

Fttruniyßve Fujôres Fitri, claudunc hanc claflem , quorum
vitrifadura amp; ipfa accenfetur artificiis fordidis : Non item ,
faltem non squè, inftitoria eorum yitriariorum , qui fufls vi-
tris utuntur, fufiliaquè vitreamina-yendunt, quorum condi-
tio mehor in comparatipne,

XXIV.

Aitiüces amp; OpifcetyC^Horum'oferaßnt ^'vKixuTUTcn^lunt cum aliiy
tUtHi :Tyfothetje amp; Typografl}(,Btbltppegi amp;BMiopoUMinutmi,
LibrariiyS*rtQresacSarctn^tortSyTAhérmrii,JabelUrii,Çur^res,BA-

juliyFoJfores, Lignatorett Cäudtcarii, V?Jptllones, z^ppiniores, Li-

BoreSfCarmfices. Dicunturnbsp;quia in hjj plurjmus el|

corporis, nullus aut perexiguus animi atque ingenii ufus

XXV.

Typosheta,7ypogräßißve Chalcographi, Bibliopegi amp; Btbliopo-
U Mmuturn^ Ltbrmtqué, artiticii quidem longe funt utiliffimi,
compendiofiffimiqué ^ verùm nonnihil fervilis tamen. Honc-
ftior interim universe bibliopegorum , quàm typothetarum
aut typographorum, profefsio in comparatione, faltçm tuti-
or, amp; magis innoxia,quàm vel ipforum bibliopolarum , hbra-
riorumqué,quorum petulantiam inordinationemqué nullo
non tempore coëercuerunt leges. Neque immerito. Si enim
Imperator defcriptoribus ex quâcunque occafione imponit
manus amputationem , quidni eadem maneat pœna typogra-
phos amp; bibliopolas , qui venenum librorum infelt;Storum fpar-
gunt,amp; quidem celeriùs, quàm vel librarii antiqui, minoriqué
adeo cum precio amp;labore? Quod fi quoque etiam pœnâ digni
habiti, qui famofos libellos ediderunt,fcripferuntvè,amp; qui in-
ventos non confumferunt, cur non multo magis noftri hijquô
fic honori bonorum confulatur, amp; improbitas

ac licentia ma-
lorum fortiter comprimatur, qu£e folet elfe multo maxima ?

Si-

Sicut enim nihil, proh dolor, tam male impie ^ftultèdiftum

fadum fcriptumvè, quod non invemat fuos profecutores,ita
nihil nihil tâ benè piê amp; fapienter didum faftum fcriptumvè
quod non contrà inveniat fuos perfecutores. Annon enim
quidam, amp; ii quidem benè multi, in Platone notant confufio-
nem ? Annon fepiam alii vocant vocitant Ariftotelem ? Vfur-
patorem nonnulli Virgilium?lpfi ipfi quin Ciceroni haud pla-
cet femper Demoflheiies, neque vel Cicero iterum Salluftio,
vel Pompejo Trogo Livius. Salluftium Catonis ineruditum
Airem amp;afielt;äorem non femel appellat Afinius,Senecam,tan-
quam calcem fine arena,domi ridetQuintilianu$,hunc iterum
alii domi item fus.Reperti deinde autem,quiy^zonem ICtum
nuncuparét Agafonê,IuftïmanumAnalphabetum,Bartholum
Battum, Baldum Bardam. Sed nec Homere pt^percit Home-
remaftix Zoilus, vel Mxnandro Csecilius, qui fex libros fcri-
pfit de ejus furtis,ficutLifymachus de furtisEphori libros du-
os , amp; Philoftratus ^lexandrinus de Sophoclis furtis confimi-
liter. Verum ad rem, five rhombum. Quod fi lege Cornelia
deficanis amp; veneficiis, qui venenum hominis caufanecandi
fecerit, vendideritvè, vcl faltem habuerit, nleditur, eo quod
plus fit veneno quàm gladio occidere , uti amp;, qui fcivit vene-
num eâ caufa comparatum, neque detexit tamen, amp; qui emit,
inquam, amp; qui vendidit,quidni poena digni fint,qui virus per-
nicioforum librorum edunt,difl:rahunt, emunt, Icrvant? Plu-
ris fiquidem eft animus, qui inficitur, quàm corpus. Denique
fi expofitores falfœ monctx fcientes poena eâdem puniri de-
bent, quâ qui adulterârunt, atque adinftar eorum,qui fcienter
falfis inftrumëtis utuntur, ponderibufvè,quidni pari pœnâ af-
ficiundi noftri hi homines ? Dico fcienter. Poteft enim fieri,
ut, verbi gratiâ,bibiiopola fit expers litterarum,librofqué fibi
datos vendendos improvidè exponat, aut illis, quibus eos ha-
bere non licet, vendat, qualis à pœnâ excnfandus quidem,ve-
rum in tantum , non in totum, cum imperitia culpç annume-

retur, ignorantiaquejuris non habeat excuiationem. Sedamp;

non

ooncarebunt fufpîcione bibliopok, fiquidem clam vendant
hujufmodi librosfquomam fraudis tune lufpic.o ^u^
get,malamqué teftLr fidem. Aceedit autontas ^^ °^
fntiquitatis.quje Protagoram,cùm in aliquo loco m hunc mo-
dum^œpiffet : De d.is quidem ftatuere

velnon conieöare: Ob hoc principmm protam opens uroc
I m mSÏris ejus in foto e'ôcteLtis,amp; jrccoms vo^
«Tfinguli , qui illos habebant, inveft.gatis. ld. quod ipfum
quoquf fenatus cenfuit de Ubris religi^3n,s in area Num? m-
îenus, quos in comitio exuffit. Sed amp; Laced.monu hbros

^rchilochiacivitateexportanjulTerunt r

fum verecundam amp; pudicam leftionem arburarentur: Quo
TonZl Synodo -/heffalicâ etiamnbsp;f ^'^o

quôdamatoriatraâarent, damnata amp; ab ipfomet Ovidio ,

löaore lp.Sx«,,CalUmachus,Philetas, Anacreon Sappho,
Tibullus,Cornelius G.allus,haud alio nomme. TholofanHe Itbz
11 de Rep:cäP-.j.amp; l,h: 17.C4p:$. Sed hxc ad tribunalia amp; tri-
bunos publicos pertinent icilicet, non ad pulpita^cademica^

nifi forte in thefi..nbsp;x V 1

S4rtorej4cSarciMtores proximè quidem accédant ftudii vi-
cinitate,illiadfutores, hi ad veteramentanos, at non item
Stie A-W.interim, haftenuiqué proband., quatenus

non concinnantveftes contraleges veftianas taleiouc , m

quibus nihir,quo defendi, aut corpus, aut pudor,polsit, qur-
tulqué adcô lumtis muher parum hquido nudam fe non efie
iuret ne aduUeris quidem plus fui in cubiculo, q-wm in pu-
blico,ofïenfura.atque ita quidem ofletifura, ut

pore uxorisfus plu» maritus,quàm quihbet alienus agnofca ,

ïmpudcnter,im?udenter,immè impudicè ^^^^onyornerUb:^

plr.eap-.^j. Senec4 l,b: j.de benef: e^p-y-Teméanue deenlt.

fcem: cap: uit.

^nbsp;X X V r I

Téernmi amp; ipfi fervum pccus. Vnde Clemens Qü.nras

ricosjtabernariam inftitorum in morem exerccntcs, exauto-
ravit, ingrediqué tabernas hos vetuit,excepte cafu peregri-
nationis , nimiam quoque tabernarum amp; tabernariorum fre-
ouentiam leges civiles inhibuerunt , intuitu magni abufus.
^blque quo fit/i tabernse non fint ofEcinae voluptatum, aut
receptaculafurunculorum, latrunculorum ,lenunculorum,
tabacipotatorculorum, neque nimis multç fint numero, (ed
definite pro neceffitate,equidem non video, cur non liceat.
Ht exercere ccenaculariam, ita tabernariam cauponiamqué,
licet profeffio ipfa minùs fit ingenua. Vide CUnfsimumFœù-
ut»,dtfp:Theol: j .de Excelf.Mundt,thef.6.

XXVIII

TAhellmiamp; Cur fores funt tantiim non idem Reipublics,
quod corpori noftro pedes, BAjuli, quod humeri,Fo/ow w-
ro, Lignatores ,amp; Caudumt, qui ejufdem commatis cum li-
gnatoribus,fi minus re, minimum ufu, quod manus. Illud
tantùm hîc obfervandum intranfitu, differre tabellariumà
librario, eo quod hic fit fcriptor tabellarum è libris, ille vero
portitor, necnon à tabulario five tabellione, qui fcribit qui-
dem tabellas amp; ipfe,fed in fpecie publicas,ealdemq; cuftodit:
Diflerre ite fofîoré à fofTario, ficut lignatore differre dicimus
à lignario,quorum alter foffatum facit, alter locatfaciédû.aU
ter ligna colligit amp; csdit, alter vero vendit amp; locat cxdenda,
mutfepè lienarius generaliter proligni opifice fumatur:
Differre denique ^'bajulare, portare. amp; ferre, .ta ut tam ba-
julare, quàm portare,fit propriê ^».«s five onus proprus hu-
meris ferre.fed bajulare corporis tantùm, 'ê portare etiam,
a'nimij aliquando quin ctiam plus, quàm ferre.

XXIX.nbsp;....

JTcfpllones generali notione cóprehédunt fub fe Libitinarios,
BuftuariosrSandapilariosjAtratosAnteabulones, PrçconesFe-
rales,Pollindores,Pr|ficas,adeoq;,duobus verbis, totum ge-
nus toV niK^oipófuy niKfo^fiu,, quorü illi cadavera defundora
ad fepulturam deferebant,hi veró ad eâ parabant ac prsepara^

Mnbsp;bartt.

bant, utrorumque munus minùs fuit liberale atque ingenu-
um, fed magè tamen ve{pillonum,qui fic diâi, non tam à ve-
fpis, quàmà veftium Ipofiatione, aut à velpera potiùs, ficut
pollindor , non tam à pelle amp; ungo, quafi pellunftor, five
pellis undor, aut à polio amp; ungo , quafi polindor , id
eft , pollens unftor , quàm à polluo amp; ungo , quafi pollun-
(âor, id eft, pollutorum undor. Videßs Inßtt : meas Oeconom :
Itbi I. cap: 114 }nbsp;XXX

Dentque e^ppantores, LiBores , Carnifices, quorum oper»
admodum fuerunt cognat«, fed diftinds tamen. Apparitor
namque j us ligandi tantùm habebat in civilibus, lidor vero
etiam in criminalibus, quiantiquitùs carnificum haud femel
officium fuit fundus , neque tantùm reis in carcere cuftodi-
endis praefedus, verum amp; carnibus ex homine faciendis, id
eft, mutjlandisdamnatorum membris, pr2pofitus,id quod
proprium erat carnificum. Sicut enim apparitornomé acce-
pit ab apparendo, quod magiftratui femper appareret, lidor,
Vero, non tam à licando, quafi litor, quod litaret, hoc eft,
interficeret reos, taAquam /«'Ju^;?« publicus, quàm à li-
gâdojvel quodjcùm magiftratus que virgis verberari juflîffet^
crura ejus ac manus ligaret , ligatolvè virgarum fakes gere-
retjfic carnifex à facienda carne denominationem accepit,hoc
eft, inde, quod faceret, ut corpus vivum fieret caro, id eft ,
mortua. Vtrorumque,id eft,tam lidorum, quàm carnificum,
officium moribus fuit probrofum, adeo ut non ipfi tatùm pro
infamibus haberentur,yerùm etiam filii eorum,filiaequé,prç-
lertim apud cafcos Romanos, apud quos lege cenloriâfuic
cautum , ne quis carnifex eflèt civis Romanus , neu in urbe
domicilium haberet,nevé concioni intereflet,ne ejus prjefen-
tiâilialuneftaretur,neccflarium interim , licet horridum amp;
horrendum, lordidumquè, vel quod natura ipia humana hu-
jufmodihominesaverfaretar, quiexeqnuntur mortis etiam
merits fupplicium, vel quôd plerunque elîent homines nota:
hàud bonç, qui ehguntur ad hoc officium, vel quôd ad fordi-

da

daminifteriaferè adhiberentur, velut ad cloacaspurgandas,
ad cadavera excorianda.Etc. Ihdemf.^T,-j. Ftde BefoLdum dtßi
d Iure Ordimhufqui Ctvium, Cap : 1 i.jeH: 4. Hœnonium diff.

Mt.z.fheß'il.Berneggerum^a^rmlceUij.

çyfrtifiquot;^ ^ Opi/!cer,quorumoferaßtnt dy(vnfu-nH,funt cùm alii,
„gminAtmfeftentes : F'nÜores, BalneAtores^Fornacarii, Media-
fi rn Scopmt, Iamtorestamp; Porütores. Dicuntur «yfv»éïa7«,,quia
ifl his nullus virtuis eft ufus, five aninai, five corporis.
X X X I I.

rnBoresßvety^lipta m eodmdcnt Sc difconvcniunt cum
iinguentarfis, quod hi unguenta arte parent pra:parent, lUi
vero paratis ac prçparatis utantur in commoda utentmro,hoc
jneliores.quod unâores valetudini,unguentarii voluptatiin-
Ierviant,qui propterea cùm aliis urbibus, tum fpartâ,fiiot eje-
ai,eö quod fiippeditarent materia lustus maxime lupervacui.

XXXIII
Balneatoresunamp;.oùh\xs proximi in.hoc ordine, quoniam in
balneis ferè veteresinungebantur.Quç duûm generum. Alia
enim funtPublica,alia Privata, illa balnc?s propriè,hate balnea,
Iftud hîc de officio, ut balnea publica pro diverfitatc fexijum
fmt diftinfta, amp; diurna potiùs, quàm nofturna. Vmverle m-
-terim prsferumur privata. Quanquam nonnunquam emm
balne/privatç àpri/atis homimbuspublic^ poflint queat prç-
bcri. Quiigmsin fornace balnei accendcndi
amp; gerant, FormcarU dicuntur, funtque ndem cum iornaca-
.toribus,fed diflmâi à furnariis tarnen, ficut iornax a lurno.

X X X I V

MedtxSîini nomen inde.habentjquod mfidüs in œdibus ftent
ad obfequia,quoad cujulvis julfa atque imperata praefto fint,
viliflimaquè amp; abjcaiffima quae vis munia obeant, fic diöi k
medio amp; ftando potiùs,quàm vel à medio , vela medio
Scftabulo. Quamvis alii fimplicius nomen hoe deducantà
medio,ita ut reliquum in vocabuli produdtione fit numeran-

M 2nbsp;dum

dumpotiiis, quàm ponderandum menfurandumqué, ficut
meionautam hoe modo dicimus, qui eft médius inter nau-
tas lummos amp; iraos. Ne id quidem adeo male,
XXXV

Scopamüc dicuntur, eo quod fcopent vel fcopant, hoc eft,
fcobem feu pulverem everrant, fordentiaq; pavimenta pur-quot;
gent. Quo fit, utfcops fint amp; maneant feops, hoc eft , viles
amp; abjecftaîj ficut amp; illi, qui has traâant.

XXXV.

Jmitores amp; Vorütorety alteriàjanuâ nomen affumferunt, al-
teri à porta, cui aperiunds amp; claudends funt prsefedti. Dif-
ferunt differunt enim,ne erres, janua amp; porta, illaparietis amp;
domoruoi, fic nominata à lano , cui confecratum omne prin-
cipium , hase urbis,arcis, munitionum, caftrorum , fic diôlaà
portando, hoc eft, importando atque exportando. Confulefis
InUitutiones me as Oeconomicas fuallegato Itho amp; capite, unde ple-
ritfue omniitpetita..

X X X V I I

Quid juris, squivèPOmnefiié hi cives indifïerenter ?Equi-
dem diftinxerim, primo inter civem plenum amp; femiplenum,
hinc inter formam Reipublicf aftriaiorem amp; liberiorem,de-
niùm inter artifices fuperiores atque inferiores.IIli cives ple-
ni fortean efTe pofTmt, vel in Republicà reftriaiori,faltem H-
heriori, hi non item,nifi forte femipleni. Quâde re fic Be-
foldus ; Qui difputant,an inter cives opifîces fint numerandi,
ns illi fumunt nomen civis pro pleno cive,fivc, prout in de-
mocratiâ habentur cives ,amp; ab Ariftotele definiuntur , qui
honorum,dignitatum, fuffragiorûjac judiciorc,
funt participes plenojurc,quomodonomecivis,meo judicio j
yixcompetitartificibus, nifi forte fuperioribus. Cum enim
in optima Republicà civis elfe debeat perfeaifTimâ virtute
prsditus,non pofTit autem virtutem fedari, qui vilioribus o-
pihens vitam traducit, civem plenum talis agere qui pofifit?
.^ut, qui minutiis occupatus,civiles, hoc eft,fublimcs amp; ge-

fle-

nerofos concipere fpiritus? Rom« profefto nemini quon-
dam licuit civium exercere opifiaum , nemoque adeô civis
Romanus potuit effe iartor aut futor , fed omnes o-
portebat efle, vel ociofos, vel milites. Dt fen : 2. Je lure Or-
dinihtifmtè Civmm, cap-. 3 .«»w: 7. caf. 11, numx }. An vcrô è
civium numero nominatim exciudendi Pantomimi, Hiftrio-
nes Ludiones, amp; hujufmodi voluptatum artifices, ac corru-
ptionum adminifl:ri,nec non Carnifices,^/e hoc eluhio vt'deßs e-
undem ibidem,num: Piccurtum in Obferv : fJtflortco-PoUttcisy
dec: ^.eap: 4. Pro carnificis admiflione flat,quôd apud ifraeli-
tas populum legimus lapidavifle condemnatos, ab eove, qui
proximus à rege erat,mortis reum interfeâum, quodqj apud
Romanos ipfe' Imperator quandoque fertur occidifle delin-
quentes, nec non tribuni olim fuâ manu fuppiicia fumfifle.
tt quid quffo carnifex aliud, quàm juftitiç minifter lecunda-
rius.'Cótra veto admiffiônépantomimorû,hifl:rionûamp;lud'io-
nü facit,quôd Theologus^fer Tertullianus nimis quàm verè
theatra gentium appellat confiflioria impudicitise , Veneris
facraria, arcem turpitudinum , ftuprandilquc moribus apta
conciliabuia.inqüitius, tefte Auguftino, omnia pictatï amp; hô-
neftati contraria fiunt,tanquam in publicis impudentiœ ludis,
in quibus propterea eodem facinore obftringitur fpedator
cum aftore, paremquècum manibus amp; pedibus noxam con-
trahunt oculi au res amp; linguae, quoniam quod façere vetitum,
idem amp; adipicere amp; audire amp; loqui vetitum. Qu« caufa prx-
cipue müvit Solonem,curThdpi'm Tragœdum acerbe incre-
pitaret, caufantiqué, jocum effe, relponderet, baculo terr^
itnpaftojjocum illum feriafecum ducere. In cujus malculura
diftum defino.

Corol-

Corollaria Refpondentls.

^^^^frincepsßtlegibusßktm ? Tgt;ifi.

I I

%Jtra ßt majorJB^ftMc^nèumverfayanre'-
•oisßolius^paeßm?lt;iJf:Tms.

III

QoriHinnis compeUt fm^tö magißrätm
politici^ tpßs liceat hella gerere ,ßntej^ue

gLidio,pumre ?

. .1 V

%)trum Tmtifex in omnesprincipespoteßa^
temhaheat^Et, anreliquißicerdotesatque
epißopi negoüis ßecularihus ßedeheantimquot;
mifiere ? ^^g,

^nbsp;Jn

aAnfuhâtîfopintamp;'dèheam refijhre Ty-
ranno I Jf-

VInbsp;.
) ï

Jth qui fœmimm regni h^eredem duciffetiam
acquiratmajejlatem^^g*

VII

Jn fila jante acceptam à pâtre nohllitatemnati^
friyileoiis nohititatis fmantur? Jff.

' V I IInbsp;.

Annon fudai fint wkrandi quidem 3 fednm
quot;^mpiadmittendiJ hf.

M

Adernattßlmttm àomïmm

RESPONDENTEM.

Clvicus ordo fuos Patronos hadenus omnis
Aibitrio do6ti Prsfidis obtinuit .
Hujus cura illis, de toto corpore foli

Quifupcrant, temet, qui tueare, dedit.
Spartam naftus habes, Weidriere, infignis amici

Nate mei,€gregiam;Condecorauda tibi eft.
Hocfacis, acfacis hoc, ut nulli plura priores

Debuerinr, debet quàm tua turba tibi.
Perfacilc eft, nulla defendere lite petitoy,
Quos multi carpunt, difficile aflerere eft.

AbnhammBocßadius,