DISPVTATIO THEOLOGICA; '
de
Q_ U A M
FavcnteDeo,
S V B PRMSID I o,
V. JOHANNIS HOORNBEECK , S.S.]
Theolog. Dodor. ejufdemquc facultatis in inclyta Aca-
dem. Vitrajed. Profeir.acinEcclef.ibi-
dem Paftoris vigilantilf.-
Puhlich ventilandam proponit,
JOHANNES JACOBUS HANFELD Palatinu»
Ad dim 1J Decemb. horis leco^ue/olitis.
Ü17RAJEC1 I,
[ ExOfficina J O A N N I S i W A ES B E R GE.
Arm M DC X I 1 x.
-ocr page 2-Illuftri/rimiSjNobiliflitnis.ac Pr§p otentibus,
D.D. FROVINCIS VLrRAIECriNM
Ordinibfis : aviu hbertatu,ac Orthodox* Rdigmit
defenforibmfirmtijfimis , e0rttmc[ue Semtariofide-
li^imo.
u t fe T
Nobiliflimis,Ampliflimis,Prudentiffimifque,
D.Z). PR^rORI. CONSVLTBVSySCABlNIS,
Inclyu Reip. VltrajeainA SenAtoribm con/ultijjtmist
gravi/imis-. horum^ue Secretario dignipmo.
NEC N O N
Reverendis,Doarina amp; Pietate Confpi-
cuis Viris,
0MNI3rS,amp; SINGFLIS ECCLBSIARVM
Orthodoxmm , quamdit^ceJiFltrajeiiim col/igm^
tur, Paftonbui vigiUnti(ftmis,Dominis LMecenatibu^,
Acfmtorihus.omrn ohfervmtiA colmdis.
Ingratitudinis debits teftimonium banc
difputationem humillime
D. D, . D.
Refpond.
-ocr page 3-DISPUTATIO THEOLOGICA.
THESIS 1
Eum ad hominis converfionem , eum pri-
mo loco illuminare , diximus. Heb.x. j 2.
ReiotMevttom rr etnouam fttpenores dies, in
quihw tliumtmtt (puTitS-tt-ng. tpahir/jis» Vctcres
crebro pro baptilroi lacramemo accipiunt,
quod alibi oftendimus Illuminatio duplex
eft, nAturalii,(]üX cófiftit in lun.ine mtelle-
ètu; iiatuiali: de quo intclligere licct lo. i.^.fupernaturalii,qux
per fpintum fit,hominem in facris fidei myüeriis illuujinantê.
Vel ulterius fi veIimus,pro triplici gradu luminis,triplex con-
üh\mar,ßnfualts per ocolum; r4/;o«i/ii per intellc(äun ;/»^fr-
namr*lii,lt;ftï lpifituri5,illua:iinaio.Hsc ultima eft,qua homo ä
Deo,per ejus Spiritum,cdocetur in facris fidci amp; falutis nny-
fiems.nbsp;II.
Subjedum ejus eft intellcÄus. Ephef. i, 18, Ipfa autem
confiftit in duobus ; mm amp;. objeßtva . 8c fubjeßtva , l.
proponit cognofcenda, amp; qus, tum crcdere, turn agere opor-
tet ad falutem : hïc autem quum nullibi habeantur quam in
facro Dei verbo.in eo ejufque myfteriis Deus nos illutninarc,
amp; fanöificare dicitur. pfalm.cxjx. i8.loann.xvii. ly.Dcut.
XXV. 15.Pfalm.xxv4.5.amp; xxvi 1.11. neque fimplicitcr propo-
nit illa Deus, verum etiam explicat apertiflïme, ut eó melius
capiantur, amp; teneantur. Luc.xxiv.zy.Aö.vn 1.31. amp; x, j ).
Hare Deus ffrio fuo operatur. Deinde (quemadmodum e-
nim inScholisnonlufficit pueris librum propoiuifle legen-
dum, nifi amp; inftitutlo accedat, amp; anima: imprirnas literarum
cognitionem, conjunótionem, amp; ufum ; ita quoque una cum
libro S. Scriptura: objedo nobis, quem capere ex nobis Xquc
minus poflumus,ac infans non edoftus literas.Ief.xxix. n.12.
necelfario requiritur interna Spir.S. inftitutio,amp; iliuminatioj
A anbsp;Ad.
-ocr page 4-)nempcDeascum verbo fuo uUe-
rius peaecrat in animatn hominis , amp; Spiritus (ui effi-
caciâcreatibi, inmelt;iiistenebi'is(nCor. iv. lt;J. iCor. IY.5,
loann. 1.5.) principiam coelefte novi ac (alutaris lumtms, eft ,
quafi Ipiritmlem facem Deusintroducit in menïcm , qua ia
luce amp; calorc quoque fpirituali hominis animum conftituit,
Luc.xxiv.p. Atque lu minis hujus vis in duobus occupata
eft. i.ut dilpellat tetu-bras mentis antiquas illas in veteratas, ob-
firmitas, prêter »-ifwOT, etiam acqiußtam omnem tenebro-
ficatem, errores, prsejudicia, amp; quaecunque in hominis animo
advetfantur lal atari veri tat i : nempe ut iftis expulfis locus
ventati, qao intret, amp; bene excipiatur, decur. Tum, expor-
rig.tiftud divinum lumen cceleftes fuos per omne Dei ver-
bum radios , acperluftrat ibi cunda falutls amp; fidei noftrs
my^idny verttatem 'ûloram, certitudinem,honirMem, copum , äC
{iiim\?iecefitatem,loian.yivi.i).iCoi,ii.io, amp;c.Mauh,
Ephef.i.i8.Pfalm.cxix.i8.
Illuminationis iftius necejfitas (quippe neceflariam elTe con-
ftat. Plalm.xxv.4.$.amp;CXIX.18. Ioann.xv11.17.) apparet, i.
liquidem flatum noftrum cx nobis qualis ille elt, amp; ante ac
abfque illuminantefpiritusdivini gratia, confideraverimus.
Nempc i.isomninofffc»/,nonintelligenseft.Rom. iii. 11.
Ephef.v.s. prster ortginalem, amp; innatam, multam Habens
(j'Mßtm tencbricofitatem,atque ad ea fö»f««4a4W.Rom.xi.8.
Deinde,ad cognofcendaampkaendaque objeda fpiritualia
iw/'o^m«, ac incpti plane lumus. jCor.ii. 4.iiCor.lli.5.
Ynde quanta neceftitasilluminationis emergat, inde quoque
confirmatur, quod in ipfisadeo/i^f/«/'«i, qui jam fpiritu Dei
îlluminatiamp;converfilunt, tantiadhuc régnât cïca ftupidj-
tas, amp;adcapiendifacra deteftandus torpor. Luc.xsiv. 25.
Heb.v.i.Gil. m.i. Dilputatio hic oritur cum Socinianis ,
amp; Reraonftcantibus: An id bene amp; falutariter intelligendam
S. Scripturam requiraturinterna amp;fingularis gratiaacillu-
minitio Spiritus ianótó iUis neg mtibus ; de quo difputamus
^nbsp;alibi
alibi W. X. Sot 'muttifmi ConfuUtii, cdf, v.
I V.
Auftor amp; 'ft'quot;® illuminationis folus Dfu* eft, P/alnj
Ad.xxvi.iS. Ephcf.ni.9. il
Tim.i-i9- iiCor.iv.4.amp;c.amp;pcrJ/'mgt;«»» fuum.Ioan.xvj.ij.
Ephef.i-iy-H^h VI.4, Etcnim ab co folo eflveritof creden-
da, amp;/«wf»'nterum, quo ca videriacpercipi poteft. iTitn,
jii.iö. ICor.II. 10. Sed hxc omnia à C^rjßo nobis mérita,
amp;pereumconferuntur. Luc.i.yp. Matth.i7.i6.Ief.lxi.i.
jiTiniti'io.
v.
llluminatîo, uti cum inftitutione humana agitur in Scho-
lis, hahetgradM: alius alio exceliit, amp; majori copia à Deo do-
natur. iiCor.xii.y. iCor.xli.3,4.'5.Ephef.iv.i 5. Mani-
feftiffimum difçrimen eft inter illuminationem plenam^ falu-
tarem.quœ fidelium eft;amp; inter äliim igt;artialem,c^\ix contingit
etiam hypocritis, amp; reprobis; neque foiis gradibus, fed totâ
Ipecie hfc diftant,amp; longe alia eft illius,ab hac,forma. Verum
in fuo genere quashbet gradus,uti jam mdicatum, habet.
v i.
Haud parum difEcultatis continet,a{ngnare verum amp; fpc-
cificum utriufc^ue illuminationis difçrimen : quod tamen nos
ita tentamus.amp;ex quadruplici quidem capite,eruere.i.exy«igt;.
/Vir?oilkiminationis:falvificatotam mentem .afficic,cjuspartem
theoreticam,amp;^;,-lt;ï5lt;4gt;»jnon ita partialis illuminatio,qua; non
perarque attingit amp; movet pradicum inteliedus,ac theoreti-
cum.iThefr,v,2 5.ii. in objcJo ejas: falWfica illuminatio du-
cit mentem in omtiem veritatem, prœcipue /alutaiem , loann.
XVI. 15. aherâ vero homines abutuntur ad cognofcenda fo-
lùm aliqua, quas fcientia: laudein homini adferant : quare nec
prscipua amp; falutaria, quamvis neceflatia prse aliis, ideo-magis
curant. iii.inip(o4^«^: quod difçrimen,praîterquam quod
ex prioribus illis fîuit, (dum enim non totum fubjcéium. Se
intelleôtuspraâicusîEqiieilluminatur j neque iii univerfum
«bjeótuin, atque in id, quod praecipuè nolle intereft, nequit
etiam
-ocr page 6-etîamplcnus '.'îici ifti illuminât!one aflenfus) quoqueîn ea
conIpicHU'n cft, quod in illuminatione iliâ hypocritarum j-ar-
tiali affenfus eorum , qui hic etiam aliqualis tnbuatar (atrae
veritatimon fit cum intégra
sn's^. Credunt quidem aliquid, ahquatenus ; veruns corum
qua: credere videntur , non habent cam fidem , quam de-
bent,ut fie ea credant le habere, amp; non altter ie falvari pofle,
quam (oio ifto ardo, amp; admirando modo, quo Deus per fo-
lum Chriftum,adverfus carnis,amp; mundi dcfidcria,tum meritï
ac propriaefiducig opinione m , ac prçjudicia, alvaturumfc
hominem in verbo patefacit. Hoec non ita,ut oportet, cre-
dunt vera eife, quotquot, quantumvis illuminati, à falute amp;
Chriflo mancntalieni.nbsp;illuminationis: qui in ialvifi-
ca, amp; plenâ,ett hominis converfio; in akcra, non.; quae fubfi-
ftit duntaxat in luperficie quafi intcl!edus,nec ad totum ho-
minem commutandum Sc f.inâ:incandum pénétrât. Ephef.
1.18. i9.Ioan. vi.45. Vera illuminatie,vel illa gratia,qu2E illu-
minât hominem lalutariter, pcrgit ufque in voluntatem, amp;
totum hominem transformat; non quod fatis habeat intelle-
âum illuoiinaffe , ad cujus dcterminationem naturaliter vo-
luntas fubfequitur; (ed eadem gratia,qua: in intelleâu illumi -
nat,in voluntatem infert idem novse vitae principiumjnam u-
na Opera fit totius hominis regeneratio , qnâ voluntas apta
redditur ad fequendum intelledum in fupernaturalibus.
Vbi proponit nobis Deus verbum fuum , eaque objicit, in
quibusinftruere nos vult, oßett noütied i.acrtfereilhiniina-
tionem,amp; II .collatam/oï/fre.lllud ad objeftivair,hoc ad fub-
jeftivam illuminationem attendere nos, atque oblervare o-
portet.Ief,1.4.5. iSam. iii.io.AÖ: x.j j. Sed 11i.prarcipuè,
quo oflendimus amp; probamus tum nobis, tum aliis falutarera
earn efTe, ad praxim continuo amp; femper ea referenda cft. lo-
ann.xi 11.17. Matth. v. ip.
In hac illuminatione dumper verbum nosducitDei Spi-
ritus.
fitusjut princtpium cognitionis onis falutaris,amp; quaevis nobis
ibi pandit cceleftis regni arcana,ficleique myftcna,Ephef.i 11.
l8.Matth.xiii-ii- intriaprgcipuenos immittit cognofccn-
ja'j jj,««». ii.«onp{os. iii.modum,quo cum Deo nosite-
^^''crA/edfatorem,ummur.Ioan.XYii.j. Heb.xi.6. iiCor.
TV H» articuli ante omnes lunt fundaracntales. Deus,«oi/e-'
«w rneynovenm /f.eft didum Bernardi.
I X.
j)eicognitionem bic intclligimus,n5 qua Dm cognofcit,five
fc fivealiaafe.iSam.ii.j. iCor.ii. 10.I0an.xx1.17.Ad.xv.
18.fed paflivè,qua cognofcitur: non ab Angtlk, five^on»,five
fndii etiam, Marc.i.i^.fed ab homine.HoLvi.6.
X.
Adfcribiturhomini in Scripturis triplex fapientia. i.Mf-
»kRom.viii.y.Ierem.iv.ai.qua: eft mala.ii.»gt;«»lt;ilt;,iCor,i.
jp.amp; h.5.(5.amp; m.ip.Iac.iii.i^.qusextta Spiritum landi-
ficationis noneft bona.111.Spiritus,I)«,Chrifti.loan.vi.45
Ephef.iv«24.Hïc efl;,qua Deum cognofcimus, quomodole
in verbo luo revelavit; naturam Dei,ejlentiitlitery perfomliteriSz.
'voiuntAteme]üs,'^xxó^Vie \a \n ChnHo. i Cor, 11.20.amp; iv.lt;J.
Col.ii.2.j.Ioan.xiv,7.9.Rom.ii.ii.Phil.n 1,8. 1 iCor.i i.
14.C0I.1.P.10. amp;denique omnem facram wnV^/fw, /«/s«»
.•riw'tTnVasjvTS»Aïö«'««,Heb.x,26.iTim.i 1.4.amp; iiTim.i 11.1.
ad jttlutem. ySmt fu-me/iu, Luc. 1,77.
Huius divina: notitiïE fpedanda nobis eft i.praftAUtta. lï.
neeejfuAs, 111 ujus.w.medta acquirendsE.v./'ro/'^, amp; Veritas j eft
cnim aliqua,nbsp;Apoftolus appellat iTim.vi.
Quemadmodum bruta rationejita homines ipfos hac fapi-
cntia antecellimus.Dan.lv.) 2.amp;c.Ho(.xiv.io.Cujuspr^fta-
tiam Deus adeo ipfe valde cxtollit,amp; deprsdicat. Ier.1x.t4.
Dicitur tond,Pf.LXix.6^.iiChron.xxx.2Z.'n'i25r!pi;ijivjSyv«;fT«f,
Paulo.Phil.ïii-8. Probatur ejus dignitas multifariam.i.in-
de, quod eum ipfuni in fine m data nobis a Deo eft Scnpturt
Sacra,ut cognîtîonem iftam liabeamus,ïiTîm,iii.i(î.CoI,
1.28.Secundo,Deus eam fingulariter fromitttt(e largiturum.
Ut prxcipuum donuni fub Novo Tcftamento.Icfa.xi.p, ler.
xxxi.s^.Luc.i.yy.Heb.vin.n. Tertio, quandoaftu eam
fo»/cr/,Angularis gritix prïdicatur argumentum.Mdtth.xvi,
ly.amp;xi.zy.amp;xiii.ii.Ephef.i. 17.11Cor. 1 v.(5.1 Reg 111.
9.amp;iv.29.iiPiral.iK.2 3.Dan.i.i7.amp; 11.20.Iac.1.5.Quarto,
cognitioms hujus prasftantiadupliciter fpcftatur, amp; in Je,iC
comparatead Pfalm.xix.9,10.lob.xxvi 11.13.amp;c. in le
Il confideretur, i. ejus objeÜum Deus, ac divina omnia. Col.
1.27.nbsp;potiflima hominis pars, fcilicet ejus ani-
ma, amp; mens. 111.in omni atque in ftlutem xtcr-
nam.Ecclel.11.13. Siqaoque ad alla comparetur, amp; quf-
cunque praeftantiain mundo funt , immenfis parafangis o-
mniaantecedit.lob.xxviii.14. Prov. 1II. 10. amp; VIII. II. amp;
XVI.i5. Nam Se muodana abfque eâ w^/funt.
Il 1.8.5». illi vero abfque mundanis pretium fuum
nihilominus conftat. ConferEcclef. ix. ilt;S.v. Prçterea ex
contrarii, fîve ignonntidi deformitate, illius decus amp; gloria o-
ftendi quoque poteft,Ecclef. ii. ij. Matth, xv. 14. lohann.
Svï.3.Epher.iv. 18. VI. Poftremo argumentum quoque prç-
bet pro afîerenda cognitionis prasftantiâ, quod Diabolus ia
tentatione primorum hominum hoc illis objccit, quo ledii-
ccret: eritis cognofcentcs amp;c.Genef in.5.
X i I.
lam neeejfiias iftius cognitionis apparct, ex Deï prdtepto, amp;
fummâ ejus per univerfum Dei verbum commedatione: fub
praîcepto enim cadit,adeo non eft res atbitrii indifrerentis,amp;
elegans folum, fed ex prscepto Dei necefTaria. Hof.vi.5i
Rom.xV1.19.Ephef.v.i5 ,Col.i v.5. pro quâ impetranda, tum
ßbi, tum tltts, tam follicite pii Deum precantur. Pfalm. xxv.
4.5 .amp; exrx. 18.Epef. 111.1 S.Phil. 1.9.Vti contra,eam ob cau-
Umignorantia adeo damnatur â Deo : neque enim folum pro-
hibeturyPUlm.xxxi i.4.Ephe(.v.i5.amp; accufatur, reprehendiMr
inhominibus.Gal.iII.i.Luc.xxi-v.î5.Pfalm.Ixxxii. Ier.
IV.22.iiTim.iii.7.Heb.v.i2.fcdlt;flt;lt;gt;««rf/«gt;'qaoqj, uThef.
I.8.Hölt;-ïv.lt;5. Chryrofthomusjhomil.svi.in loann. Femm
attendit' qu'tfi. Ettmm abfurdum quod medKUs,coriarius, texio/-,Ç'
omnesgmeratimoptßees qmque fro 'trtts/ux profefimejunef.cùi-
fhattus ai.tem nonpoijU.uUam reUgtontsfua aprre rationem. ^tqtii
'tU negteiïa, adpecuniam damnum referunt, hujui aucem ton-
temptus amma detrmi nt.m afert, amp; tarnen tanta. mifertd, tant*
infanta laboramus, ut in läasomnem euram , eogttationemque ad-
hthtamus. 'HeceJfartA autem, amp; falutis nofÏr£ monumentafirmtlji-
ma pro mhilo duttmus,
XIII.
An ignorantia fit,peccatum ? Reß. Vulgus quidem
non elie peccatum fibi perfuadent;amp; Remonftrantes hgrefim
ctiâ purum purum métis errorem,qui citra peccatum vel cul-
pam (it, efle ftatuunt: quas,Tertullianus,lib,de Prïfcript in
initio: mortem aternam, amp; majorts tgms ardorem m fine, ait.Sed ex
diótis liquet , lub cenfum peccati etiam venire ignorantiam,
nempe eorum, quç fcnre ad (alutem, amp; vitam bene mftituen-
dam,o;?ogt;-/f?, quaeque Icienda homini maxime funt. Hinc cura
tanta emphafi, amp; vehementia in lacris ulürpatur aliquando
illudnbsp;? vel quinquies uno in capite, ab Apoftolo,
iCor.vi.} p.i5.i6.i9.iCor.iii,id.iiSam.ii.2ö nCbron.
xiii.^.Matth.xvx.9.n.nCor.Kiii,5.Heb.v.i2. Tum af-
Jetîata amp; voluntaria îgnoraniia.A«i'ôa»^ ««Si 5™ Js^i»^. i iPet. m
S.Prov.i.S.iCor.xiv.j8.Iob.xxl.i4, Illacerte ignorantia
non caret peccato, çque ac contraria agnitio yirtus eft ; atque
utihxcprxcipitar, ita illa prohibetùr,reprehenditur,amp; dain-
natur; quod nô fieret^nifi pro peccato à Dco haberetur.Tum
caufalitatis intuitu, ut cognitio virtutum reliquarum , ita ig.
norantia peccatorum origo eft. lob.xx1.14.i^JRom.iii.i i,
amp; i,2i.22,zî.Ephe!.iv. x7.i8.ip..SiliusItal lib.iY. Primlt;e
fcelerumcaitf^mortaltbusagrisj NaturajnnefctreDcum. '
' X I V.nbsp;^nbsp;' '
Ex quibus etiam patet,quam mifer sîatus fit hominum eo'-
rum, qui in Ignorantia Ifta vivant :Ioann.x ii ambulat
-ocr page 10-irHenehris,neßitif»iviiit. ViJî Ephef.il. lî. amp; IV. t7.
iiThe(.i.8. intcnebrisfpirituilibusconftitiiti.fub tcnebra-
ram principe, à quo mentes coram excrcatx, in via,potefta-
tc,amp; regno tenebrarum, non nifi opera tenebrarum etiann
produnt. VciTcriptura fic ifta expltcat, Ephef.v. 8. n. is.SC
iv.i8.iiCor.iv.3.4.Prov.LV.ip.CoI.i.i3.-
X V.
V[»s cognitionis eft multus amp; neceffirius,ad totam religio-
»fW, amp; omnes ejus virtutes, quarum illi choragium ducit,
quxque nifi ab eaamp; poft eam locum inveniunt. iThef.iv.p.
Rom.x.i4.iTim.iv.3.conjunguntur , mW^t
Pfahn.cvi i.4î.nPet.i.3. Deinde ad ßlutern noftram
tantum confert, ut nonfolum eâ dicamur juftificari.per me-
tonymiamJcf.liii.ledamp; Chriftusineafalutis noftr« fiim-
mamconftituat.Ioann.xvii. j. Bcrnardus, ftrm. xxxvri. in
Cantic. Quodßignoras Oeum, polentne fpes eße falutts, eum Dei.
ignorantia ? ne hoc quidem : nec etum fotes Mt amire quod neßiat^.
a:U hibere quod non tmxverti.
X V I.
■ Qaibus mediis cognitio illa acquiri poteft ? nam Sc per mc-
dii Deus eamluppcditat.Ecclel. i. 17. confideramus nutic
non mediaper quf illuminât,amp; fuam peragit adionemDeus,
q if fupra dixim'us effe,ejiis verbum, atq; amp; (piritunufcd me-
dia offi.il noftri, quibus benedicendo Deus eft efficax in no-
bis per (ua illa media mentes noftras illnminando. Vbi ante
o nnia probe obfervandum, unde non habeacur illa cognitio,
amp; fapientia : non ex nobis, aliis, aut toto mundo.lob.xxviit
12.14.20.13.M .ttli.x1.27. fed à Dfo, hic enim folus fapicns.
iSam.iT.j.amp;fapientiamconferens.Dan. 1.17. bc.i. 5.pro-
pius à Chnsloy amp; per eum, noftrum unicum mediatorem.
Mitth.xt 27.iIoann.v.20. Media fiibferviunthçc.i.diligetrs
verbi divini ftudium, in quo amp; pei'qiiöd hic unice amp; pleniïïîv
me erudimur, ad falutem.Pfalm.cx ix.i iTim.11 i.ilt;i. 17.SiI-
vianus.lib. v. Nos ergo tantum fcrifturas (kcras plenas , inviolatas^
intégras babemHs, fmeas vel m fonte [m hbimas, velcerte de ptrift-
fHO fonte huféis frrwinilittinK jur* tf^ijlot'i cms h jutmus ; ren
UVtutnP'Of-o lene Itgmus, attjtte ulinifn^utrn tene legmttt um htne
fffipetitnus. £ed vereor, quoti qm nmhtne ohftrvamt.s, nee tem le-
Üttewus ; qm* minor re^ttus tfl fanS» non legere, e^uam Uq^ noUre
Peindcjinftantes aü Deun.,pro iflhac cogniticre ab eo tifla-
gitanda,/'gt;««.lac.i.5.iReg.i 11 .p.ia.l f hef.i. iy.cujus prol
bati à plutjmis medii, pio in pctratido hoc dcno ex cjtp],
qu«dam, adiac. i. annotâtJed tum judicio, ut ejus om^
nia , cxpcndcrda , Ccrnehus à Lapide. DeDidynio Alex.
C3CC0 narrat RufEnus,hiflorJib. 11. cap.v 11 .Jsfilt;tmeue m
4Ctate,tum adhue etiam f rimd Itleiarutn igrwraret eltmi ntd, lutniniLtis
orhatus, majore itfJeriojctentut vert lurr.tmsinfimmafur : necde-
Cferattonem cufita fidiptfcendtp^Jjus efl , cum audi/iftfcttf iun: in E-
vangeho: Quod apud hmines mf vjfiljiie eP, fojidtie cf afud Deum.
Hat igttur dtvtna foi liât £ttone conffus tnàefmenter aomttum defre-
tahatur, T.on ut oculorum carnaltum vtft-.wjed ut tllummationem cou-
dts acciferet. Mifcehut tamen frettlutjiudia ad Uhonm ,amp; juges
tontinuatafejue vigtlms,non ad legendum,fed ad audtendtim adhilnbat.
Ut quod altts u jus, hoc tilt conferret auditus. m. Tiwor Dei, qui
hancohrationem Ixpius in Scriptura nobis comroendatur,
quod vera; (apientias fit principium. Pialm.cxi.p, Prov. 1.7.
loann.yii. J7. Quoirodo, dices, tiinor Domihi îniiium eft
fapicntiar, quum fapicntia fit initiuro timoris Dei ? utrurnqoe
verum eft, pcrmutuam viriutum harumnbsp;: nemo
probe timet Deum, nifi qui eum cognofcat : lt;of noftii qiîo-
que ncmo eum bene, nifi qui timet ctifm : imo amp; utriinque
Viciflîm alterius médium dici poteft. Ko quidem tirrcri Deus
poteft ante omncm de co cognitionem, fed ncc quantum
ncceficeft, amp; adfaJutem facit,.cognofcitur, nifj abeo, qui ti-
morcm ejus adferat quoque. w. hSlttutto^S), cxcrcitia quïvjs
facra, catechetica, alcetica on-nia, quibus in vcritatis facra a-
gnitionem ducimur. Aô.vii t.g^.Ephef.xv.îo. n. v Déniquot;
i^MCconverfmo famiiians eorum , qui dicuntur ricni fpiritn
quiquem facrispr^ nobis ^untinftruaiores.Rcm.i.ii. Qoâ
ratione cordis cmîas expognari amp; curari pcffit,vide apud Idi.
B znbsp;Abre-
-ocr page 12-Abrenetlîy, lih. Je Meditma dmmlt;e,eap.11.
XVII.
Adverfus ifta cognitionis media qui delinquitjamp; proterve
ea contemnit ac proculcat, graviter peecAt, amp; multis fe ac di-
riffimis pcenis facit obnoxium. Nam ita Deus iftum contem-
tum vindicate novit. i.4«/frïabhominibus mediorum ifto»
rum copiam, lumen illud, amp; iolem, quo tam fœde amp; ingrate
abutuntur.Amos vui.i 1.1 î.Apoc.i 1.5.Deinde,à fe eos re-
pudUt. Hof. I V.Ó- Ad.x m .^ó.Tertiojjuflo fuo judicio Deus
eos excMat, amp; tenebris, quas tam pertinaciter adamaverunt,
tradit.Iefa,vx.sgt;.i0.Matth.xiii.i3.l0ann.xii.40.Quarr0amp;
oW«c4/.Rom,ii.4.5.Icfa.vi.io.Rom.xi.8. Deniquein ex-
tremasamp;nbsp;pœnarum tenebras juflâ conjicit ultione.
Matth.xvii. 13. cjuare fcdulo amp; fanlt;ae temper obfervanda
illa, exPfalm.xcv.7. ApoftoliadmonitiojquïeftHeb.iii.y.
8. amp;c.
x v l i l.
Quum autémpraeterveramamp;falutarem cognitionem , fit-
etiam aliquafalfa, qu£E adulterinafpecie, amp; vana fapientig ja-
âationenbsp;^diJijrvfos yvamp;'mas.tTim.vi. 20.1 Cor.
vili.i.2. quin amp; in Diabolis aliqua eft Marc. 1.24. opera:
pretium erit difcernere, per qua: y^Ha vera notitia à falfa, Se
iiypocritica diftinguatur, amp; feparetur. lac. 111.13.15.17. quf
haîc imprçfentiarum damus i. vera cogmtio femper habet
junâamfibifdem.lo3nn.x,-^8. igt;» y^Sn gt;i, ^i^ivimit. iTim.iv.},
iloan.iV.nbsp;TKînr^iO'jôt^.Iefa.xl11 i.i o.Non
ita cognitio falfai 11. Vt vera amp;falutaris illuminatio conjun-
âa femper eft cumintetiori animi converfione amp; fanftificati-
one, ita notitia cum fdnÜitute ; quam fufque deque liabet amp;
Ipernit quae vis alia notitta. iCor.i.3o.eft notitia,qua: non fo-
lum habet lumen, fed quoq; calorem , quo incenditur homo,
amp;ardetDeoplenus. luc.xxiv.}2. Tertio, falfa amp; inanis
jiotitia/'r4A;;wdefpicit,amp;refpuit.Rom,ii. 18.22.22. quam
contràveracognitiofemperurget amp; fecum trahit, ut eo-
rum,qusecunque novit bona homo, fit idem fimul obfervan-
tiffi-
-ocr page 13-tiflïmus. loan.xiii.amp;viii.^^.Col.i.tT. ilac.m.iy. loana.
lï.}.4.5.amp;iiiquot;lt;Ï.Iob.XXVII 1.28. lerem.xxii, i(j. Barnar-
dus : muitifiienüam quarmt, faucieonfiientUm. Et ferm. xxxvi.
in Cantic. namque qut fiire volmt eo fne tantum utfiUnt^ Sc
turfts curiojttas ej}. Et funt qui fare volunt ut (cimtur ip/l, amp; tur-
pis vanitas éU.QuiprofeBonon evident fubpmnmtem futjricum, amp;
ei qui ejuftnodi effjdeeantantem: Scire tmm mhil efi,niji te fctre hoe
feut alter. Et funt item qui. [are volunt ut fctentiam fuam vendanty
verht eaufa pro pecuma, pro honorihus: amp; turpis queRus efi. Sed funt
quoque qm fcire volmt ut adiHeent, amp; chant« efl. Et item qui jure
volunt M adificentKryÜ' frudcntiaeH. Hortm omnium Jolt ultimi
duo non inveniuntur in abujwne fcientu, quippe qui ad hoe volunt in-
telligere uthenefaciant. DeniqueintelleBus bonus omnibus facienti-
hus eum. Reltqui omnes audtaM : Seienti honum Óquot; nonfacienii ,
petcatumeHet. ^c fi fer Jirnilitudtnem dicat: fumentt cibum amp;
non dtgetentt,petmctofum efl et. Cicero,lib. 1 i.de fininib. cx A-
riftotelefitat ,ad duas reshomine.Ti efTenatum, adintelltgen-
dum amp; factendim.Qüano, 8c fenfum habet eorum quae legit, amp;
qua: novit, qui lalutariternovit. Phil. i.p. Ephef. 1.17. quale
eft dilcrimen inter notitiam geographicam,quam unus habet
ex propria experientia amp; locorum oWervantia, alter ex tabu-
lis, quas (ecurus itmerisproprii nude fpeculatur;tale eft inter
notitiam veiitatis divinx ialutarem , qux ciimfpiritualt
fenfu conjugata eft , amp; alteram vanam , temporiani. v.
vera notitia trahit fecum reliquarum virtutum omnium com-
pagem,amp;fyrm3.iiPet.i.4.5 iiCor.vi.6.amp;viii.7.Iac.iii.
I}. Addit Robertus Bokonus, egregius, amp; fi quis, divinus,
inter Anglos Theologos,Praaicus,lib.nf Saim examination,
22 5.hajcfingulari3,perqu2e quoque notitia falu-
tarisdignofci poteft, qujc quorfum prioribus non sdjunga-
mus.gt; VI, falutaris notitia parit WA/^rm, amp; quo quis plura
fapit, eo de fe humihus femper judicat.Iob. xi i j -r lt;5 Qj-^
gonus,l.b.xxia.Moral.cap XVII. Verafoentta^c^non ex-
tolht: nec fuperkentes quos replevertt, fed lament mies factt. con-
tra eft in vana quavis, amp; hypocritarum, quantumvis de mate-
B 3nbsp;riis
-ocr page 14-ri'isfacrisnotitia, vil.lugedefideriumÄ: iludiutn uhcrjor«
lemmerptofeflus iPet.ii.2.3. odavum fignum nothi«cjus,
quï (alutaris fit,cft,efrc diflufivum amp; (mmuntcattvum fui ad a^.
lios, iliftar alicujus folis.Prov.x.'Zi.amp; xv.y.nonutn eft, quod
notitiahçcpariti Cor.viil.i.amp;xii.1.2.
lam qaoufque, amp; ad quos illuminationis grsdus attingere
qucat qui fide modo temporaria imbutus cft iiomo, hoe eft,
vanailla amp; hypocritica de Deo notitia, vide explicantem in
lequentibus, jam nominatum Theologum, 229. dc
'quo amp; nos ahbi ageraus.
Proximo poftDei cognitionem loco fequitur cognitio «b-
jïn'ipfiu^,Ierem.ii.23.amp;:iii.i3 amp; xxxi.19.R0m.v11.18.24.
llCor.xin.5 . Apoc.i II. iS.Cyptianus, lib- l.cpift.1 II. Pri-
mus feUcittttsgradus eB, non delmcjutre: fe(undus,dtltßa rognoßere,
Hfc quum coniiftat in cognitione noftif mileriae, in duobus
occupatur, in pecutorum noüvotum cognitione,amp;
aBuaiium;dcmd€ reatus,five pœnarumjquçitcrum ftibjcâi ra-
tione diltribuuntur in pcenas corporis, tum ammi-, amp; durationis
re(pelt;S;u,in timporaUs, amp; aternas. Cfcilius, apud Minutium,in
OâariOjfic loquitur: Beattfatu,fatifque prudentes jure vtdeamury
ßfecundum illud vetus fapentis oracu/um, nojmet i^fos famiharius no-
vertmns.
X X.
DeniqueiîluminamuràDeo in cognitionem Chriiti, Re-
demtoris noftri, amp; per quem Deo, aquo per peccatum avul-
fi fumus, reunimur: cognofcere hoe contingit ex Euangelio
gratif ; ubi Chrifti difcimus amp; /^cr/o««»»,nbsp;amp; officia,
quid feeertt, 8i paßus pro nobis fit, atque porro fairurus nobis-
iit, pro triplici ejus officio, Prophetico,Jacerdotalt,8i Regio,iCor.
11.2.amp; i, 50.Ioann.XVII.Philipp.11 i.8.Gol.i,i8.i6. Atqj
illa eft illuminationis, quam in converfione nobis facit Deus,
latitudo :fubjelt;^um ejuseftjntcllclt;5us : terminus, notitia;
tumDei,tum noftri,amp; Chrifti Mediatoris, habetur autem ex
yerbo Dei, tcnditque ad |tcrnam animarum ncfiraruro 'alu.
tlt;m.nbsp;Co,
1nbsp;-^y^inctftumfefuitieFerom.aîiomm-
X que illum Jequentîum (nihil in relus
fidei credendmn eße, nifi toti dem formalihus
'yeïhis in S. Scriptura contineatur exfreßum)
QjthciJmum,Libertimfmum,amp;' Scepticiß-
mum indîicit, adeoquedeteßandum eß.
2nbsp;Vfamratiomsin^heologia qui neganh
pro Epicureis hahemm.
3nbsp;Datur cognitio Tgt;ei naturalis,
4nbsp;Chriflm non eïï ubique Jecimdum hma^
nam naturani^,
5nbsp;Qiù ormato-Catholicos a C^hino fii^
religionis anginem traherCy atque adeo Calviquot;
ni fias lifocarifoße aßerunt^ßmue caïumnian^
tur.
5 Tetrumfmjfie %om£ prohari nonpotefi,
7 Turgatorïumutamp;' fatisfacliones huma-.
lufabuUfmitJedadpur^ndos Iodés ef-
ficacifiimce.^
B TheoJogtämnoßram, qui dicum^ mere
Jpeculatiyam effe, calumnïantur,
p Homo ad honum fpirimale exßpraflä?!-^
dum nullas habet naturales vires.
Inbsp;o ^eus 7ion eß author mali,
IInbsp;Fidelesfinaliteramp;-totaliter deficerè non
foJUunt.
11 Tetrus non fuit caput reliquorum
foßolorum, nec eccleßce ^%lt;[onarcha,
13nbsp;TrolpidentiaTgt;eilperßitur etiam circa
peccata.
14nbsp;S alum Tgt;ei yerhum yer^e fciei perpétua