DISPUTATIO JURIDIGA

t R I G E S l M A.

duobus reis.

^V A M
D. O. M. 1.

PRESIDE
Viro Clarißmo

D. ANTONIO MATTHiEOJurisAn-
teceflbre Primario, in Illuftri Aeade-
miä Ultrajeftinä

Publice defendet

U M O L O S van D A M. Ultrajeft-
Addim t j^irhork locoque/olitis.

Viro Clmlßmoy

D. PETRO van DAM,
L V. D. amp; Advocato
Amftelodamenfi, Fra-
tricariflimo.

Tgt;ifpumtomm hanc furidicam
Rumoldus van Dam

ep.

DISPVTATIO IVRIDICA

TRIGESJM

de duobus reis.

THESIS I.

, Numeravimus fpedes obligationum: adji-

»ciamusnuncacceffionescarundem. Hse

I vel perfonarum,vel rerum funt. Perfona-
^ rum, veluti, duo rei, fidejuflio, conflku-
Uum. Duo rei funt duo creditores, quibus
I fingulis folidum debetur: vel duo debito-
Ires, quifinguli folidum debent.
I I.

Conflituuntur non fokim ftipulatione, fed amp; caeteris con-
traftibus, veluti emtione, venditione,locatione, condudio-
ne.depohto, commodato; fi duo vel plures eandem rem in
lohdum emant, vendant, locent amp;c. Sed amp; teftamento fieri
poliunt duo rei, ut puta,fi pluribus inflitutis heredibus tefta-
tor dixit, Titius aut Msvius Sempronio decern dato. I. ean-
Mm Sgt;.pr.DJe duob.reis.Litem qU£rttHr 13 .^Juo rei D.locat.l.fi
Tttto 16. Tgt;.dehg.z, Et licet Valla, dereb.dub.traa.iZ.n, 11.
cxiftimct, ceteris contradibus non proprie, fed quodammo-
doduosreosfieri, fententiam tamen ejusU.%.ult.D.commod.

non fans firmare videtur.

'nbsp;quot;ercitores ex contradu

mag.ftn (»^l.i.f^h.prnbsp;mercatores

ex contraftu inflitons, l.h^Matnbsp;i.fe.. D.deinfiit.

aB% duo tutores ex adminiflratione tutel® /, fif lures 38. D.de

adttiin.tut.l.i.§.nunetr4aemm amp; f'elt;iq.D.tutel,amp;ration.di'flfah /

z.C.dedmd.tutel.l.6.C.atb.tutel. duo opus facientes duo fu'
res, ex opere vel furto f.mul fado, /.Cemfer i j.§.
D. Ouodvf mcUm.l.vulgmszi.%.fidw D. defmt.UtLdne-
rMw 5 unfn.D.ad leg.tAqml. Verum poftrema fpecies nihil

G g 2nbsp;ad

ad prœ/ens inftitutum r nec propriè duo rei funt, quos tutela
vel curaiio obligat. In prima fpecie non impropriè duos reos
agnoveris,

IV.

Porro ftîpulatione duo rei credendifiunt , cum duobus
fcparatim ftipulantibas ita protaiflor telpondet: F'tnque ve-
Sîrum darefpondeo. Promittendi, cum intcrroganti, Tiu,%.au-
reos dare [pondes ? Jïdtivp, eofdem decern aureos dare fpondes? uter-
que feparatim tefpondet, Spondeo.pr./nfi.h.tit.l.^.D.eod. Sed
quaEritur,an intervallum inter Titii Maeviique refponfionem
intercedens vitietobligationero ? Negat Vlpianus/. j. Affir-
mât lulianus/. 6. Venulejus/.ii.Xgt;,Ä.w. Nulla hic dilTenfio
eft. Vide Ronchegal.in d.i.i.amp; 6.

V.

Neque lolùm ftîpulatione dandi duo rei fieri poflunt J fed
amp; ftipulatione facicndi^veluti, fi à duobus fabris ejufdem pc-
ritiîE eafdem operas ftipuleris/.5nbsp;Quocafu licet fit-

äionem nonnulli intervenire putent, ut eadem res in obli-
gatione efle videatur, Schneid.adpr.InH.h.tU.n, p. non tarnen
refponfo iCti.id fatis convenire videtur.

V I.

In univer/um autera ut duo rei promittendi fiant, requiri-
mus primo,ut exprimatur,fingulos in folidum teneriwo^.p^,
tap.un. cum olim fufficeret id agi à contrahentibus I. 4. C 8.
D.h.tft.Cujac.in d.nov. Diff. Schnetd.pr.Irtf.h.n. 12. Itaque fi
très caverintinftrumento, fepecuniam accepiffe, non funt
pluresrei debendi l.'^.C.ßiert.pet.l.reos x \,ß.ult.D.h,tit. Eft-

queredifTiroè pro régula traditum : In dubio non prxfumi
duos reos,fed fingulos pro parte vir/li obligatos. Ronchegal.in
d.§.ult.n.i6.amp; [eqq.Pyrrh.traB.deßdejuf.part.i.fe3.6.cap.^,n.
I j^AßtB.decifz Ï5.Capyc.dectf.iZ.n.3.amp; dec. 180.«.x.amp;z.

V I I.

Loquitur autem d. nov. 99. de duobus reis debendi: igitur
ad duos reos credendi non eftproducenda : fingulis folidum
debetiir, fi hoc adum,licet non exprelTum fit argj.pr^ciptmn*

quot; ......quot;nbsp;~nbsp;ja.

3 z.j» ßn.C.de dfpel. loan.Fab, dd auth. hoe iti C. h.tit Meters hu.
fart.i.r.ovel.caf.6.n. i z. Sed nec ad omnes reos debendi per-
tinet: non certè ad eos, qui teftamento conftituuntur d. nov.
^^.verb,fum4t.amp;verb.conventionem.Jldollet,^.jetneflr.6z.

exercitores? Verius eft,ne ad hos quidem pcrtinere.

VIII.

Secundo requiritur, ut uterque reus obligari poffit : nam
fi, vcrbi gratia, fl:ipuleris àTitio amp; pupillo abfque tutoris au-
aoritate, folus Titius tibi obligabitur./.^« verbis %.l.fiex dno..
btfi iZ.§.l.D h.tit,junB.l.tnperfoMm ^o.§,i.D.depaß. Ali-
quando amp; neuter condemnabitur, fi nimirum in fraudem ju-
ris conreus adfumtus ût,arg.l j.^./ed lulianm D.de SC.Maced.
^rgentr. ad conf. Brit. art.^6^. glof. un. in fin. Confer Robert.2.
rer. jud. 5. auttfl. l,

IX.

Tertió,ut par fit utriufque obligatio, Itaque amp; res eadem
debet cfTe in utraque obligatione,amp; quamitas, amp; eadem doli
culpçque ^xi^mo l.z.l.^.infln.l.eandem^.pr, amp; ß.iJ.ult.D.
h. tit. Difparitas vero temporis amp; loei non vitiat obligatio-
nemjut fi alter pure, aher in diem vel fub conditione oblige-
tur. Si alter ex Afia, alter cx Africa centum fe daturum Ca-
puïe fpondeat l.ex duobpu 'j.amp; d.l.s.%.ult.D.h.tit.

X.

Quantum ad reos ftipulandi aftinet, fufficit hoe inter con-
trahentes adum efTe,ut utrique folidum debeatur,etfi verbis
non fit exprefïum. Vterque tamen jus ftipulandi habere de-
bet« utrique eadem res promitti. Itaque non folum inanis eft
convcntio.fi alteri V.aheri x. promittas.-fed etfi utrique u/am-
fruâum, qui non poteft cflc idenj in utriufque perfona , vel
Utrique dotem fpopondcris l.fiid quod 15 ,D.h.tit.l.fïipulatio i-
Ba'fedßquis utifrui 12.D.der,0.l..i^.inßn.D.denova(

X I.

Quantum ad efFeâ:um,fi duo fint rei crcdendi, fingulis fo-
lidum debetur. Itaquepetitione unius jusalteriusperimitur
l,2,li)imh,Dih,m.$,ïJnfi,eod, Sed qu2ritur,an quod unus

Gg }nbsp;ese-

fxegit.id communîcare conreo teneatur? Si focli fint.aut hoe
inter cos adumfuerit, tenetur:fin minusjnon tenetur,/.
lege 6z.D.ad leg. Falctd.jmB.^.ft quis alii Inïi.de tnut.Htpul. Ita
malumus, quam cum Gomefio amp; aliis diftinguere inter con-
reosex caufa onerofa amp; conreos ex lucrativaGowe/Tz.rfjo/.iz.
m fin. Neq; probo quodRonchegtllus màÀà\t,id l.reos i\.n.
76.^.«r.etfi neque focictas,neque paöi© intervenerit,officio
tamcn judicis conreo fubveniendum efle.

X I I.

Quçritur etiam, cum debitum unus petit.an cavere tenea-
tur, fe defenfurum dcbitorem adverfus petitionem alterius?
Affirmant noanxxWhfer kfideicommtfiA fitevemetr\.D.de
le^. 3 .Schneid.ad §. i.InfÏ.küt. Verum ex addudo juris capi-
te non reâè hanc cautionem commenti efle videntur.Aâio-
nem fanc ei qui folidum folvit,advcrfus conreum promittcn-
di cedere debet l,eim apfarehit ^l.D.loeat.d.nov.^^.cap.i,

XIII.

Q.UX folutionis,eadem efl acceptilationis ratio: unus enim
accepto ferens promiflbri,totam obligationem pcrimit^/.^.z.
D.htüt.Lamp;perjwjurandum i ),§.ult. D, de acteptil.l.jï rem
D.de novat.'Hzc diverfa eft jurisjuradiratio,fi debitor uno de-
ferente juravcrit fe dare non oportere Lin duobm iS.pr. D. de
jurej. Pactum'vero unius alteri neq; nocet, neq; prodeft;idq;
five focii fint, five focii non fint l.fi mm ij.fr.D.de paB^ Nec
adverfatur l.fidm i^,D.derecept.l.'^.D.Siquis caut.jud.liJi.Cu-

jac.tn d.l.fiunm.Vac.cent.3 .antin. 12.Boreh.depaEl.cap.z.divif. j.
n.l^.Lud.Charond. i.decifi.zi. coneil.6. Difï.Donel. adtit, C, de
dmb.reistap,5,n.i.amp;6.Confier Connlt;t.6,com.lt;,n,iz,ç^ feq.

XIV.

An novate onus obligationem poteft? Ait Venulejus in /.
Brem j i duo D.de novat. Negat Paulus in d.Uft unus z'j.D.
depaB. AgnofcitpugnamFaber 11. conjeB. iS.Ziüus in d.i.Ji
imM. Cu jac.»« d.l.fi unm amp; lih,zztolgt;f,6.({m tamen duo Venu-
lejum fequuntur. Conciliationi ftudent Donellus adtit.C. de
duob,reis cap.'^.n.ô.^a.çias i.antin.pC.Kobert.i,[ent, 25, Illi

qui-

quidem diftinguendojRobcrtusverôemcndando. Nobis ex
primo ordine Zazius amp; Cujacius placets ex fecundo Pacius.
Robertusomnino dilplicet.

XV.

Quantum ad reos promittendi, hi lohdum finguli debent.-
led ex d.nov.^^.cdp.i. beneficium divifionis habent, fi uter-
que prslens amp; lofvcndo fit. Ita reâè d. nov. plerique Dd. in-
telligunt- Vide Cujac.ibtd.Duar.adh.tit.cap.z. amp; adl.fiextoto
8.§./ittßriptumD.de leg.i.Qifh.adl. i.C.h,tit.Mynf.Schneid.
amp; dm ad fi.l.InH.eod.yVurmfttt.2S.ohf. I j.Zanger.de except,
part.^.cap. i^.n.i/^. Diflquot;. Donel.adauth.hocitaC.h.tit.Borch.d.
/oc.n.l6,Bronch.cent.z.^f.Sgt;6.GudeL3.dejHr.»ovir.cap.i i. in Un.

XVI.

Adionem reorum credendi non dividit d.nov.Schneid,
idd.§.i./nß.h.tft. Nec creditor ipfe divififTe adionem cenfe-
tur,fi ab uno partem exegerit,fed fi à fingulis l.reos i j .C.deft-
dejufj.3.l.reos 11 .pr.D.h.tit.l.ßex toto S.§. i.D.de légat.i.Äo»-
chegal.adl.-^.verßutiqueD.h. tit.n.i^. Hart.Piff.i.qme^.^. n.\.
Rohert.j^.rer.jud.'j .Saxon^ad conf.Turon.tit.zo.ß glof.z.Tuld,
ad h.tit.C.n. 3 .Tix^.Thoming.decißäfj.n.^. amp;feqq. Sed nec ad
conreos exteftamento beneficium divifionis pertînet.gt;(î/oZ!.^.
ltb.lt;^.femefl.6z.Roncheg.tn i/./,3.ƒ.1.».128. Nec ad exercitores
ex contradu magiftn obligatos Roncheg.d.loc,n.^lt;) .amp; 55.
XVII.

Fingamus unum ex duobus reis debendi folidum folvifTe,
an repetere partem à conreo poterit ? Non aliter, nifi focii
fint.aut Jta convenerit,aut aftio ei à creditore cefTa fit. d. nov.

^9,d.l.tnUge.lt;57..Igt;.adleg.Falcid.Faber.d.lih.xj.eonjrB.i7,Cu-

jac.d.nov.^^.V)iS.Roncheg.adl.reos 11 .n.^o.dr^j.Giphan.adl,
2.C.h.tit.Gomeß.d.cap.iz.n.^.Mo}i.traBJeßtful.cajgt;.Qui pof.ßt-
pulari n.ip.Peref.ad h.tit.n.iz.amp;ßeq.quomm alii officio judicis,
alii aâione negotiorum geflorum,conreo fiibveniendum pu-
tant: alii inter caufam onerofam amp; lucrativam diftinguunt.
XVIII.

Porro ficut lolutio unius, amp; acceptilatio prodefl:utrique

d. U

etiam jHsjurandum,fi alter dc-
lerente creditorejuraverit^fe dare non oporterc d.l.z'è.g.ex
duobus D Je jurej.ëi conventio unius interrumpit prgicriptio-
nem utriufque : ficut amp; contra Interruptio ab uno reo flipu-
Jandifada utrique prodeft l.ule.C.h.tttMora vero unius alte-
ri non nocet l.mora 3 i.jf.pen.D.de ufur.l. in condemnatione 173.
§.unicuit]ue D.de R.I. An padum uniusalteri prodeft vel no-
cet? Ait25.nbsp;Neg./.^«(j
meU ']i.%.ult.de R./.l.fiunus z-].%.4nteomnU D.depaSl.l. fiduo
}^,D.de recept. Conciliationis fundamentum non male peti-
tur ex l-ftdejuf.z^.D.de pail.Cujac.in d.l.ftdejuf.i^.Hotom.in
d.l,zlt;^.Connit.6,com.^ .n.ii.Roncheg.ad fed.fi quis D.h. tit.

Confer Donel.adh.tit.Cod.eap.^.amp;cap.'j.n.^.

x I X.

Compenfatio quoque vicefolutionis cedh:L^.§,fohife D.
re judtc.L^.C.de Comptnfat.nnm ergo alter ex reis debend'i

conventus compenfationeobjicerepoterit ejus fumma: qua

creditor conreo debet?No poteft.nifi focii fint .ßduo. loD.h.
tit.l.ejuscjUod^.C.deConpenrat.Unremfmm iS.^.i.D.eod Nc-
que mtereft quantum ad focios, utrum focii omnium bono-
rum,an certa; rei vel negotiationis fuerint. Ronche^.ad d.l.10,
. tit. C4p,z, Rittersh.d.cap ,6,n,6,
X X.

Si alter ex reis debendi in infulam deportetur, alter obli-
gatus manet: fi moriatur^heres ejus in obligatione fuccedit l.
ult.D.h.tit.l.quoties iJ^.%,i.D.denovat. Quodfireus conreo
debendi heres exiftat,utraque obligatio manet, nec tollitur
altera confufionc l.ßreus i j. D.h.tit.l.ß duo i.D.de foluC.
amp; Berat. Idem fi reusftipulandi heres extiterit conreo. d. l.
9 i.pr. l. 5. in fin. D. de ftdejuß. Quid fi creditori unus ex reis
debendi,vel huic creditor heres cxtiterit,an confunditur ob-
ligatio? Nonomnino/.Orfflw ji.D.defidejuJf. VtdeRoncheg.
add.l.ii.n.i^.amp;feqq.Dttar.adh.titc.ap.2. MoZd.cap. jQuipof.
flipul.n.zz.

D I S P V-