FaventeDeo Opt. Max.
S U B P R M s l D I O
D. PAULI VOET J.U.D;amp;L. A.M.Meta-
phyfices acLogiccs inafeaApatieijaia Ultraje-
dina ProfélToEis oEdinarii, ^
PubUcè defendere conaktlurj

clefiïE Arnemudanç PaJftori vigilantiflîm,o. Patri
fuo, filiali amore j quoad vivat, colendo amp; hono-
;:ando.nbsp;^ ^

Hoc exereitium Philofo^hicum humanisme
l^firçib^t^ Pf^t-î -^Dedifft r v .
W I L H £ L M U S s A E L , Refp.

Hefibus anteHpribus à me explicaita fuit
ratio Potentiçamp; Aâus,ibidemqj di^up»,
Potentu vocabulum duplicem admittere
fignificationem, vel in quantum fumitur
pro ente nomir»9li,non(}tt.n} e3cift£nt,c,(ed
potente exifterç , vej in-gjisntjim acçipi-
tur pro ente exiftente, fed habente in fc
potentiam ad aliam aliquam perfcâ:ionem,qu£ fiilli (upcrad-
veniret, nihil adveniret impoflibile. Quacunque acceptione
fumaturvox Poccntiï , iîli applicari poterunc ratione ejus
quodproduci poflct,,tetminia;nipdi, den0nEiinatione?(prput;
quisfcas votare lubuerît, per meliecbrt),, amp; Digictü.
Quodeniraeftinpotcntiâbbjet9:ivâ, çxiftcnti^m(eu
entitatlvum recipere poterit, adeoque ex potentiâ ad adum
ducetur, vel faole vcl dtjficultfr, Ruriu m, qttod eû in potep -
tiâfubjeaivâ,ftriâedid:â,aut obediential!, rccipere dicetur
novam perfedionem fuperadditamv vel^«/fgt; VfW'^fà/f^^ j
■ _nbsp;il.nbsp;• 'i rii jquot; , --^n.

Cum igitnr fuile amp; dt^ictle dicatur potiffi-mUHl in ordinc
ad potentiam , cui aliquid fit facile i aut difficile falt;5èu : quia
ubicnaque nulla potentta aliquid produccndi, ibi nec quic-
quamfactle aut difficile fieri poteft .• cum quod nihilpoflît ,
aut ne quidem hoc quot;poffiti difficultér quicquam poflci itstne-
rho drcatur : ie qu«îd diffic4»ltcr fit i..etiiaronumquot;poffe fie-
ri, quam vis «grcj cenfeatur. Vlterius cura t» fierîponatà
parte cauiï potentiam, per quam id'fieret, quod fie« pofle
aflémur : fatis fupecquecoMigitur/i«7fnbsp;primo e»-

plicari in ordioe ad' virtutcm efficaciorem vel dcbiliorem ,
confideratama parte caufe, fecundumquam velmagis vel
minus expedite operatur, in effedus intenti produäionc.

Eapropter häc thefl non Me omnibus aXm faäliutis aut dif.
ftculutis Ipeciebijs fum adurus, utpote de quibus agant alibi
vel Philofophi vel Theologi. Secundum quos etiam jactle
amp; diffictle confiderantur in ratione perceptionis, feu in ordine
cognitionis facilioris amp; difficilioris diftindac, confufa?; quo
etiam referuntur difputatipnes varia variorum , de pri-
mo cognito in ordine percipientis potentig, tamintelleö:iv2Bgt;
mamSienfitivae. Tantum mihi propofui explicationem faei-
!ts ac diffict/is in ordine efFeäionis feu produdionis cujufcun-
que entis amp; entitatis.

ynde primo faei/itdtis definitio Klis effe poterit. Efiali-
t^uis dependtnu^ modus, feeundum cjuem mum ens ad altertns en-
tii ■mrtutem cxfcdne fecjmtur. Hon addo ;definitioni : ßrte
re^fienttai uti nonnulli.volunt. Quia in produä^ne bttjäs
ayt iftiuis CfttiS , nóndum extra potentiam objeaivam confti-
tuti, aparttbbjedi ptopwe'noridaturTelïftentiai co« nihil
rèfifteré dica'tur nifi quod fit, amp; babeat quicquam ä parte fui,
pef quod^^iftat.: nihil autemdetura parte ejus,gt; quod non
e'ft,''pcr quod obviam eatup efficacis virtutis agentis, cjuod-
q«egt;tHK|iofitlVe obftacub effe poffit qüo minus aliquidiagiti
Adeo ut fruftra fingatur refiflfcntiaa parte Chimerje, Hirco-
iterv}9Vela!lï!q«aE diflGcultas ;, cugt;ns nomine aDeo talia-plfo-
daPi non pofle dicantur. Nifi quifpiam adeo abufive vocabu-
lüïn rcfiftentif intcrp^etetur, 4t per illam,a parte objeäri in-
tcllfclt;9aiti vtlit, taijs:objeßiimpolIibilitätem,in terminisrc-
-prtgwaatiam, qö«;qui^Jcfläiiori;plt;Df£titj;rcfiflece virtuticffi-
ciöntÄsiKgativß'dicetucii -rA-dditür in eft dt^endenthemó*
du«. Nihil quippe ad .altèpius victuCeiB fubfequittur, quod
-non qudquo modo, ab eff, ad quod (ubfequitur, dcpendpati
ïdque eo^magis, quo plus per. virtittem. entis anteced^otis
hnbsp;£ i ' quot; ' 'nbsp;prodttj

producitur ; cui fi nonintotutn , faltem pro parte debet,
quod fic vel fimpliciter, vel /ecund um c[uid, fupple j ens tale.
Diciturporro. rgt;j«»»f»/ad aliudfequi; quia quod fit perpo-
tentiara feu virtutem cujufdam caufe , rcs eft, five primum
producatur,fivc in eo produâo, aliquid novi producatur, E-
tenim» nonntfi effeauum , facilis vel difficilis eft produa lo
ergo nonnifi entium. Cum effeftus amp; caulae nomina, fint
nomina afFeâioaum entis realis.

Vnde quaeiitum , utrum malitif, feu peccati, fit facilis vel
difficilis produaio. Rcfp. i. Malitise, qua talis, per fe nee
facilis nee difficilis eft produdio, quia uti didum, nonnifi
eflTeauumj eftproduótio. Verum malitia non eft cflleâruumi
ledpotiusdefeâuam, cum caufam habeat non cffcdivam ^
feddefcâivam.

2. Dici tarnen poterit, aliquo fenfu vitii difficilem feu fa-
cilem elïe produétioncm , in quantum, qui deviat à bono •
vel fine reludatione , five remorfu deviat, quia cum oble-
âationepeccat; vel cum remorfu confcientiç,cum aliquâpu-
gnâ deviat. Atque turn potius reliftentia, vel facilitas eft à
concomitante ente, quam ab adjunââ malitiâ.

Dici poterit, per modum oppofiti habitus facilem aut
diflÉcilem elfe peccati produftionem in quantum virtutis ha-
bitnast^ Tel facile, vel difficulteracquiritur, expellitur. Quo
lt;lt;:n(u.iHad tritura ejtplicandum: facilem effead vitiaregref-
fum. homines effc in vitia pronos,faciles: id eft, virtutis viam
efTe acchvem; ut in Cebetis tabulis hoc exprefTum eft, gradi-
enti ad Salutis aedes , multa obftacula, amp; difBcultates obie-
lt;aas fuiffe.

Additur in àefinitiàacifi^mturexpeeltte'.'m eo quippe con-
fiftit differentia inter facile amp; difficile. amp; comprehendit voca-
bulum,nbsp;»facilitatemin modoproducendi, circum-

Ex quibiis omnibus jam diftis faminnoteketjinquo con-
fiftat racio formalisnbsp;Cum enim oppcfitorum uno

cognito, cognofcatur alterum : amp; oppcfitorum pracdicata
fintoppofita, Tantum danda entoppofita/4«Yi/lt;j/lt;, diffieut-
/dmdefinitio. Bißa/eeß, quod^dfotvntiam alteriusnon expt'
dttefequitur. Duodicuntur, i. difficile quodeft produ•
au, adhucfequiad potentiam alterius. z. Sed fcqui.non
adeo expedite. Vnde colligitur, per prius Dijfictie diftingui
adhuc ab mfoßihHt, quod nunquam,ergo nec îEgre, ad cujuf-
quamfequitur virtutem.Perpôftcriusautem diftingui, à/u«//,
fecundum quod aliquid dicebatur expedite (equi.Neque mo-
veor, quodnbsp;quandoque illuddicatur , quod imfojfibile.

ut quandô dkittir,, cfumlt;tgreintMimtdmtes,mregnvm cœlo-
rum, id eft, non intrabunt illi,qui omnem fiduciam in divitiis
pofitamhabent, quia taies locutiones funt minus propriç,
Prœterquam quod etiam vice veriâiocutione »mpropriâîllud
dicaturnbsp;^nbsp;^^^ impoffibile.

Suloqmtur D. Paulus ad Gabt. 4. vcrl.15. Tehmcnmm
reddo vohts, quodßfien potuifet, oculos ^efiros ^foffhs dediffctis mi-
hi. Quodtanquam«w/'o/P//f per improprium loqucndi mo-
dum hic refert Paulus, non erat ablolute impoffibile, quia
inOedipo exemplum contrarium eft ; fed quia nihil carius
eft nobis oculis noftris, videbatur effe, inlpedohominum
ingenio, quo ie ,amp; faameœbra, amaat, fovent prorfus im-
poffibile.

Quod dicitur in definitione dtjftcilisy aliquid non expedite fe^
fti. ne tam referatur ad cffeâus indiuifibiles, quifiuntamp;
ptoducuntur in momento, quam quidem ad prçparamenta,
ipfos effedus antecedentia, ad intenfiorem virtutem, etiam
virtutem protenfiorero, etiam ad taies effeâns, qui fecun-
dum aliquam fucceffionem producuntnr. Sic nulla fitgencr
ratio, nifi antecedentibusquibufdam alterationibus. nifi vir-
tuti virtus cumuletur. Sic non Cuperabitur una qualitas ab

aliâ qualitateîn inftanti, fed per moram vel per aJiquam fuc-
ceflionê fuperabitur, quod aliter fuperari nonpotcrat.Cun-
dando fertur cunftator ille Maximus, rem Romanam refli-
tuiffe, qu« refUtui aliter non poterat. Arbor ut cadat, non
unico, led pluribus opus eflidibus. Ergo paulatim petfîri-
tur , producitur , confumitur , deftruitur, quod momento
non poterat.

Ex quibus jam diûis confequitur omnia, quse fiunt à crea-
turis , fieri cum aliquâ difficultate ; quia nihil fît à creaturis,
nifi cum tempore.In quaetiam diftinguitur operatio dxmo-
nis,mira edentis,ab operatione Deijnunquam quippe illa mi-
raculadiccnda.quianunquâin inflanti fîunttfemperenim cum
prsparamentis perpetrantur,etiâ fi videantur in inflanti,quo-
ad nos fieri.ergo adhuc aliquam moram exigunt.Hinc etiam
colligiturà parte Dei nuilam dari difficultatem in opérande;:
quia quicquid vult,poteft fine pr£paramentis,finc intenfione
virtutis, cum ejus virtus intenfiffima,poteft etiam fine mora.
Quicq^ûîd enim inquocunque momento gaudet virtutein-
tenfiflima,quocunque momento, omnem difficultatem, fi
qune fi^fuperare poterit. Turn quia nullibi dari poteft infini-
tàdfffiÊultas ; ilia quippe nunqnam exhauriri poflec, amp;per
confeqaens non efïet difFiculias, qusedefinita fuit quod fu-
pcretur, fed nonnifi segre: Ergo quondam exhaijriatur. Ne-
que cnjm hie fingimus cum Poetisaut dolia pertufa, ant cri •
,bum quo aqua hauriatur,autIxionisrotam,aut Sifiphi faxum,
ac lum quia fidareturproduaioentis non infiniti, non

pofle t a parte ejus entis effe d.fficlutas infinita. Igitur cum fi
quçllt diflicultas, earn finitam fore ncceffu m fit. Etifta,
q»]g à parte Dei datur potentia fit infinita. Neque uno amp; al-
teromomento,fe ipfa fit aut intenfior,fed in quocunque mo^
mtfnto id habeat»quod aut unquam habebit aut habitura eft
citra lui augmentum aut decrementium ; -neque etiam rat^jol
ne diuturnitatispoffit fieri major, eu m quod infinitum ma-
jus efTe fenequeat: Sequitur id quod momento perpoten-
■nbsp;tiam

tiam divinam fierinonpoteft, per eandem fieri nunquam
polle. Idquc eo magis, quod difficultas ) qux finita, infiniti-
es ab infinita potentia fuperetur. Ergo quicquid fieri potefl.,
niomcnto fieri poffet. idque multo maxime, quod nihil illi
difficile, cujus folo nutu, vel verbo, quidvis exifiit.

Supereft ut inquiram in originem in genere aut difficult*nst
z\xt facthutis, qu2 erit vel major vel minor difproportio, aut
proportio; qua: inter cauf« virtutem , amp; effedum producen-
dum.exiftit.Nc hie autem quifquam per difproportionem in-
telligai, aut difconvenientiam in aliquo genere, ut fi forte
ccelum prod ucat inre^ilia ^ aut difconvcnic-nti^m contrario-
rum , ut quando ex eontrariis contraria producuntur. Sed
tantum elongationemlmajorem inter potentiam iJcadum ,
in ordine virtutis producentis ad objedum. Quo lenfu, quia
maxima dicitur effe elongatio, inter nihil amp; e ns, non fActle
^atMf(»/e, in ordine creature tale quid dici poterit, ut ex
nihilo producatur, quia prorfus creaturae impoffibile eft. Et
quod impoffiWe eft. differentiasp«Ä., aut5#«7»,in quan-
tumelt mipoflibile, nonrecipiat. Qui fenlus nifi afTuma-
tur, gbfurdusorireturfenfus. Ex.gr. aDsemone nop ge-
nerari hominem conftat; amp; tamen ab eo, produdpo'flc vtr,
mcs nemo negabit: major tamen in genere entis eft diffimi-
Iitudointer pofterius, quam prius. Exquo.exemplocollgi-
turj inMßtculuüscK^Mcmonc. non refpici, tam di/proporti-
onem entium ad invicem , quam quidem potentiae amp; adus,
amp; virtutis producentis in ordine ad producibile.

In fpecie oritur difcultas producendi ffledum.Vel ex re-
fiftentia termini ä quo. Vel ex praeftantia termini ad qnem,
vel ex indifpofitione fubjedij vel ex medio per quodj vel ex
inultitudine agentium circumftantium , oppofitorum ; vel
tandem ex incptitudine principii agentisjquibus fingulis dif-
ficultatis modis, qui vis de fe exempla facile applicuerit.

Marte ferox quondam Ixta trophxa tulit ;
Aft te vidtriccs lauri monumentaquc
Nulla

Delegant, nullus fanguine tinftus agcr r
Diva Themis pro Marte tibi; fit arena
Lycsum,

Et quatit arma facraî Palladis aima cohors ^
Omnis ab ingcnio labor eft, Ratione
triuiTiphus,
Prïeftat amp; officium lingua diferta fuum.
Aftrsç tu miles ibi fàle peótore
tinfto

Spes patris, excelfas aggrediare vias :
Sic patris mox grande decus lumenque
futurus,

jJi'
[t
In

I'll

■IÉ.'

l'é

1'
h. '

liii