D IS P^U T A T LO J U R I DIC A

qvadka'GEMMA,

ctfï^pemöïö'i^er ^

j ^nbsp;^v A Mnbsp;-

' : il:
■ i yViro Clariffimot ' . . .

D. A^NTONIp MATTHv^O, Juris Aii-
teceflpre Primario, In illuftü Academie
quot;ï^ ff-üitr^éaina. \ ^ '

Tublicè defendet
petrus AN'SLOO Amftelo-Batav.quot;
. ,nbsp;7' ^frtl, hora locoftefoUtit.

' - i;lJCJC .CUnbsp;•

* - - •■ .

- ■. 2- .

U L T R A j E C T I,
Ex Officina JOHAN-NIS d WAESBERGE

Anno M. D. C. LII.nbsp;'

NobiUßimis yAmfUßimis ^ CQnfultifsimif^ue
RISC:

D. CORNELIO VLO,OSWYCk, Do-
mino de F'loofvvyckyDiemerhroeck.yamp;PAfekpm, in
Inclyta Amftelodaraenfium Republicä, Scabinoj
fpeäatiffimo,nbsp;r .

D, THEODORO VRYBÜRGH, Dod.
Med. in Repuélica Alcmariana Corifuli, amp;
Wcft-Frifis, Q_u£Eftori digniffimo fid.nbsp;yjwnmo

D. JOANNI WTTENBOOGAERT,
J. U. D. C^asftori AraftelodamcnftumÄ Hol-
landiae fideliffimo,nbsp;_ ' f'

D. SIMONI ab HOORN J.U.D. ejuWem
Amftelod. Reipubl. Senatori graviflimo,Ex-fca-
bino, nunc Prsfidijudicum ad caufas minores
delegatoritm,

NEC N O N \ .

D. JOANNI BLAEU J.U.D, apud Amftcloda-
mcnfes Senatori prudentiilimo, Ex-Scabino, nunc vero
ad caufas matrimoniales judici delegato.

D. CORNELIO GEELVINCK J.U.D. Ibidem
Senatori Ornatiflimo ac ad caufas minores judici delegato.

D. PETRO GILLON JiU.D. Virocumfpeaatifli-
motumintegerrimo,

Amicis äc ftutorihusßtis omni iiudte colendis,
Hanc de Comperifättone difputationem Juridicam,
Honor 'n amp; Reverenti* ergo

D. D. Di

■ .

P ET R ü S A(N S1.0 O. Ke/fond,

DISPUTATIO JURIDICA
QVADRAGESIMA

D E

compensatione.

THESIS I.

Ompenfatio eft Hberatio, quae fit per de-
biti amp; credit! contributionem l.i.D, h.
tit. Cujufmodicontributioidcirco rece-
ptaeft, quoniam intereft noftrapotius
nonfolverc, quamfolutumrepetere1.3.
D.eod.

II.

Perdebitumamp; creditum intelligimusquantitatem dun-
taxat: fpeciei enim cum fpecic, vel fpeciei cum quantitatc
nulla eft compenfatio C.h. tit.l.lt;^.D.detmfenf.mresdot.
fAB.l.fi convenerit x^.D.de ftgn.dl.ljinonfortem 26. f.ficen-
tum D.de cond.indeh. Sane aliquando etiam in genere amp; fpe-
cie locum habere poteft: fi nimirum idem genus, eademve
fpecies utrinque debeatur ar^J.i.f.fen, D.Jiparjhered.bet.
CoHaLin l.fi duorum D.de aSi.emt.Pac.m JfA^.h.tit.Sich.ad
l.ult,n.i.C.eod, Barhof. ad I. divortto oh donatmes n. 24. D.
Sol.mdtr,

III.

Ut par Utrinque quantitas debeatur, non eft necefle: po-
teft enim compenfatio fieri pro parte debiti. 1.4.1, cum Alter
I l.amp;U.fetj^.D.h.tit.l ^.C.eod.%.comfenfmones Infl.de aB.Uri-
de dubitatum, fummam qux excedit, utrum eodem judicio
confequamur, an vero nova opus fit petitione ? Et rede re-
Iponfum, nova petitione opus effc.ni 11 jam ante mutua peti-
tio feureconventio inftituta fuerit. I. mrebus 18. §. «/ƒ. D.
Commod, uhi Gloi. Bart.Bald.CoHaUad l.l.D.h, ttt.

Rr 2nbsp;Illud

Illud defideramus.ut debitum utrinque liquidum fit Lult.
ß.i.C.Lüt, Liquidum autem eft, quod confitetur adverfa-
rius l.fiquidem ^.C.de Exceft. L uit. ff. C. Qj»l'-lt;td Ubert.pro-
cUm.non /k.vcI de quo brevi liquere poteft judici. Sed quod
fit breve illud tempus, fluóèuant interpretcs; alii judicis ar-
bitrio relinquunt AfÄ.adrubr.C.h. RauchLpart.z.tfUitSi.Z'^.n.
J04 Alii id tempus intelligunt, quod fupererat adori ad
pïobzndam.Bartol. ad d. Lult. DoneLad ß .tn honafidetInH.de
aEi.n.Z.infin. Aliitempus,Jntra quod lex vel conventio fol-
'vtrc jn^^^t. Molin. Ad Pxrif. zo.glos.j.mßn.c^nx poftrema
fententia redior videtur, arg.Lai^ertur ^6.%.qmcomfenfatw-
nem D.de jur.fifc.uh.Bartol.Lcum milin i6.%.\.l,ult.D.h.ttt,

Cum leges debitum liquidum exigunt, manifèftum eft,
debitum purum non compenfari cum eoquod debeturin
diem, vcUubconditione/.nbsp;Etfix.

aut hominem debcas, utrum ftipulator elegerit; non ante
fit compenfatio, quam adverfarius elegerit, l.ßdebeas zz.D.
h.M. Multo igitur magis ceflTabit compenfatio , fi debitum
perexceptioncm elidi poffit,/.^«lt;«f»»j«e ij^.D.decompenßt.

Ad genera obligationum quod attihet, nihil interéft, u-
trum naturalitcr, an civiliterdèbeatur: etiam naturale de-
bitum cum civili compenfari poteft Letiam 6.D, h. tit. Sed
quod tantum civiliter debetur non naturalitcr , non poteft
compenfari d.l. zz. D.eed. L qui exee^tionem ^o.D, de cond.

D.de conH.pee. Nee intereft ex contraftu dc-
fcendat obligatio , an ex delido : dummodo ex delifto aga-

tarpec\xr\hmetl.ff'tmho.io.§.quotiensD.h.tit.l.'^ D.depuLl.

jHd.l.z.^.qmho(dicitamp; §.fejef.l.ß»xor. l^. ßË,adleg.
ful.de 4dult.nbsp;VII.

Sed nee intereft,utrum bonsefidei fit contraftus ex quo a-
gitur, an ftriöEi juris l.^.l.poHeaquam zi .D.h.ttt.L uit. C. eod.
amp; quidem ipfojure d,Lzï.amp; ult.d.fi. t» tgt;onAfidet InÜ,de a^t.

Mee adverfatur /, 4. C.h. tit.v'de Cujae. 6. obf. 16. Batom. amp;
poTtel. in d. §. amp; d. 1. uit. Hoe amplius, etfi in rem adio-
ne agatur, compcnfatio locum habet ddaU, Non miram
ieitur»habere quandoque locum in hypothecaria.54»lt;i. 3 .ut.

\n deï.A'nbsp;VIII.

Sanenbsp;difpariias caufe efficit, ut meritó com-

penfatio ceffct. e.g.Debeo tibi cb.ex mutuo:tu viciffim de-
bes mihi rcditum annuum L.aureorum fub hypotheca fundi.
Eumreditumdicisipfojurecompenfari cum debito perfo-
nali aureorum : amp; idcirco ex eo die ex quo invicem de-
beri coepit, tc iliberatum efle : Iniquum foret tux poftula-
tioni deferri, Nee adverfatur /. cum alter i i.D.h.ttt.Mornac.
ihid.MoUn.de ufur.quitfi.^i.n. iil.amp;feq. Roder, i.de ann. re-
dit.li.nbsp;IX.nbsp;. _

Ita etiam difparia funtdebita, debitum fimplex, amp; debi-
tum quo agnokimus dominium direöium: veluti ex caufa
feudi, emphyteufis, cenfus: ceflat igitur amp; hic compenfatio.
Molm.ad conf.PAnftit.de «»/i. ƒ.85.».17.^ ?7- Iquot;«» ^
cus cx caufa tributi agat, vel annons müitaris, vel petat pre-
tium rei a fc vendita:, iniquum vifum eft, compenfationem
ci ohjicv,l.oh negotmm zo.D.h.tit.Uufertur 4^. ƒ. ut dehtton-
hu, D.de jur.fifc. Idem placuit, cum civitas frumcntariam vel
alimentariam pecuniam petit. Lz.fi.frumentaria amp; %.feq. D.
de admin.rer.nd civit.pertm.l.%.C.,h,tit.

X.

Inde nonnulli colligunt, in caula edulijfeu viduali non
habere locum compenfationem. Puta, parochus , qui certo
pretio hofpitium amp; menfam prjebet, petit menfje pretium ••
non poterit ei objici compenfatio, fecundum Mornacium gt;»
d.l.oh negotmmyfoji Ba,rtoLihid.amp; Surd.dealim.tit.Z.cjuxH.'^l.
Mde Fabr.C.h.M.def.j. Sed vix eft , ut hxc fententia ex
10.amp; firmiter demonftraripoffit.

XI.

Ceflat etiam compenfatio ex caufa dcpofiti, amp; poffeflïo-
nis perperam, id eft violenter occupat^ 4./. «/ƒ. C.L/tf.-

Rr 3nbsp;. Lfeit:

l.(tn.C.defof.Kà\o commodati non excîpiturùncommodato
igitur compenfatio locum habeat, neceflè eft. Nec adverfa-
tur Luit. C. Commod. quam ut fugitivam dicamus cum Cuja»
cio S.oiyr I lt;f.15.12.nihil necefle t^.Donel.in d.fjn h-
napdet »,i i.Hotom.ii,obf.io.Pàc,^,Antin.^'Confer.Du4r, in
l. j.S.oh donationes D.Sol.matr.Ferret. i. conciUleg- S.Pornfr,2.
feleB.l/^.

XII.

Porrô , quantum ad depofitum attinet, etiam doli mali
cxceptionem repellit/./'ew.C.^/f/'o/; Unde qusfitumjfi depo-
fitarius impenfas feccrit in rem depofitam,an non cas oppo-
fita doli mali exceptione fervare pollît / Et licet aliis lecus
vifum fît, nobis tarnen ea defenfîo non iniqua videtur. Fa-
citzi.D.h.tit, l. fi is qui remnbsp;furt.l.inrehut
18./.«//.U. Commod.l.JtcjUMrem zo.D, de adt^. vel mit. fo^.
Sich.indA.fen.Hotom.thid. Diff. t^Xioinfum»C.depf,n.i^.
Dont l,in d,Lben,n.^,

XIII.

In caufa dotis habuit olim locum compenfatio/. de
ttnpenf.tn res dotal.faBJ.rei judicata 15U.Ji cum datem 2Z. fi.fi

fdterl.ftconfiante l^.Ç.fiuxor.l.inhisrehus66.%. i. D. Solut.
matrim.l.6.C.h.tit. Sed quasrituranidfublatumfîtper/. un.
§.taceat C.de rei uxor 4IÎ ? Tentabimus cum pluribus, id fub-
latum t^on effe. arg. l.fractfimm 32.»»fia.C,de affel. Zaf. ad l.
divortio fi.oh donmones D, Sol. matr.n.^. amp; filt;}q.Barlgt;of.il,td.n.
x.amp;feqq.Gtfh.tnd.l.Utt. Diflquot;. fofJaltos Duar. ad d, fi. oh do-
,n*tmes.

XIV.

' Illud prîEtercundum non eft, compenfationem non îia-
bere locum, nifi inter eos, qui fibi invicem debent l.cum mi-
liti i6.fr.l.in rem iS.jC. i.l.fen.D.h.tit.l.ejus9.C. eod. Itaque
petente marito, non poteft reus objicere compenfationem
ejus fummsEj quam fibi debet uxor , /. tit.tit.C. Ne ux.
fro mar. Quod tamcn fallit apud eos, quorum moribus no-
mina

mina omnia tam adiva quam pafliva inter conjugescora-
municantur, Aro.l.fiduonbsp;duob.rets.

^ ^nbsp;XV.

Et fi ab herede petam , non poteft mihi objicere compen-
fationem ejus, quod coheredi ipfe debeo dJ.iS.Zan^Mb.'i.
de except, cap. 8. »• 47. Item fi alter ex duobus reis credendi
petat, non poteft reus objicere compenfationem ejus, quod
fibi ab altero dchttwtyd.l.fiduo D.de duob.reis,amp; tbi Roncheg.
n. i6.Di*^r.lt;idemd. tit. cap.i. Godd.de contr.flip.cap. i i.concl.
p.n.Si. Sanèexcontradudefunaireélè objicitur compen-
fatio heredi, etiamfi adierit confeélo inventario Pah .C.h.tit.
def.9. Et ceffionario nocet compenfatio, quse cedenti no-
cituraerat G.Pap.decif.^6'j.Rot.Genu.dectf.x^ n.^.Papon.iz.
tU.^.meH.z.lsreoHJec.fupr.cur.Heä.'Jl.Smd.-^.ttt.i'j.def, z.

XVI.

Profcriptis obxrati bonis, unus ex creditoribus fundü fub
hafta emit: an pretium cum debito compenfare poterit?Non
potcrit,nifi forte primü inter creditores locu teneAt,arg.d,l.
16. iS.pen.D.h.tit.d.l.$.C.eod.l.2.C.Si in eauf.jnd.pgn^céipt.fit.
/, eumqui IJ.D. Quifot.infign. Pdp.i%.tit.6.arreB.^.afpmd.
Moüer.Ad coaft.eleB.part. 1 .fo»/if. 3 z.n. I ^.Berluh.pdrt. i .concU
8i.«.2I2. Diir. Pdpon.d.tit.6.arreli.^.Rebuf,defracon.amp;li-
cit.art,lt;^ ,». jp.Fab.ad ttt.C.de diStr.pign.def. 3 3, Mmgd. de fub-
hafi.auieft.j'^.

XVII.

Illud nihilominus verum, compenfationem etiatn in cxe-
cutionc opponi poflé, fi vel ab initio omilfa fuerit, vel j udex
ejus rationem non habuerit,/.^ -D. Cépc.
dec.lS-]. C^ii^ etiam appellationis judicio reièe objicitur
compenfatio, tametfi non poflit inftitui mutua petitio,Flt;(^.

'nbsp;XVIII./

Poftremo notandum,compenfationem tollere obligatio-
nem ipfo jure, non ex ^o oppofita fuerit, fed ex quo invi-
cemdebericcepit/.4-^ '^.Q^b.tit.l.idem jurisefi ii.D,eod.

Dottel,

Dontl.ind.l.^,n.ll, Zitiger. ^.'deexeept. 8. n.iz^.Fd.d.def.
15.W not.n, 3. ßi contrmus def. 4» eod. tie. Inde fit,ut ftatim
curfiim ufurarum fiftat d.laz.d. 1.4.ut impediat.quo minus
pcena vel mora comraittatur.Co/7lt;«/. in l. i l.D.h.tit. G.Pap.
deaf.i'ji.Fab.d.def.^.nx. fi tjuis non oppofita compenfatione
folvcrit, condicere poflït in debitum l.fiamho
l.qm exceptionem ^o.Dtde cond. mdeb,

XIX.

Fidejuflbr quocjue ipfo jure liberatur, pro ea quantitate,
quae ä reo propter compenfationem peti nequit, 5.2).
h.tit.l.'J.l.omnesi^.D. deexcept.l. experfina^z.D. defidejujf.
Contra fi ä reo petatur, non poterit is uti compenfatione e-
jus fummae, quam ador debet fidejuflbri. arg.d,l. 5 .d. l.fi duo
D.deduob,reis.l.heres z\.$.cimdfiHipuUtoramp; %.ult. I. Grmius
71 .in fin.Pr.D.defide jus.

'nbsp;XX.

An provifionem quam vocant, impedit compenfatio?Im-
pedit, fi modo in continenti probari poffitj cumfpecies
quaedamfolutionisfic./^lt;t»»^o io.§. i. D.h. ttt.l.^.D.Qui
pot.inpignd.dedtße 'jó.de F'.S.Sand.x.tit.i.def. j. Boer, ad Bi-
tur.Zt^.J.llos.l.dr conf.x^.n.xo.Zanger.-^.deexcept.z6.n. 8 }.

li'^.cumfiqtf. Itaque fi Statutum vetetaliam exceptionem
admitti quam folutionis yei fimilem,haut dubie admittemus
etiam compenfationem.

XXI.

Hocamplius, etfi juraverit quis, fe foluturum efle, non
^berit ei jurisjurandi religio, quo minus compenfationem
opponere poflït. MoUn.ad Parif. jT.lo.glos.-j.n. ii.Oquot; ß,

in c. quamvisdepall.in6.part.i.ƒ.4.».
feqq.poH.B*rt.m Lamplius non peti D.rem rat.hah.Q^z tamen
fententia ita temperanda, ut procedat, fi quot;on debitum
antiquius fucrit juramento. Capyc.deaf.i^'j.n.^.Grot.z.de
jur.BeUf^.n.zo. Diff. Sarm.z.feleB.tnterpr.i.n.ii.Zafänß.
in honafidei Inft.de aB.n.zj. laf. ibid. ».85. Fehn, m c,»d no-
iiram de jurei.?}.! 1 .verf.(id(ommmior^

DISPU-