In qua
Quod eft
■In /. I. 3- D^ad legem Cornell am de (ïcariis amp; vene-
fîas, et tam in tit. i. CoUationis legum Mofaicanm amp;
Romanarum, leöïioamp;Jententia examinatur »
OJJ A M
FAVENTE DQO OPT. MAX.
igt;ub IPrafidio l^tri ClariJJimt
Jurifconfuiti amp; in Alma Ultrajectina Academia
AnteceHoris Ordinarii
Pubiue ven dandnm proponit
GERARDUS van NIER ültrajeBmus Eefpond.
A.d. z0. Juniip^ meridiem bora locoque Jblitit.
a/rvtà-
TRAJECTI ad RHENUM.
ExOfficina JOHANNIS RIBBII, Bibliop.
Anno M DC LXXXIV.
Ji:
Nobilijfmo, Strenuijjimo,
^ GeneroJïJJimo
ab AMERONGEN.
Hoe tempore confulatum hujus urbis
fecunda omnium voluntate geren-
ti ^ Patrono literarum , optime de
me merito , fempiternaquc obfer-
vantia fummopere colendo.
É
Hanc Tgt;ifputationem fubmife
offert.
G. V. NIER
R^fiimdens.
-ocr page 3-J
In qua
Quod eft in
3. D. ad legem Corneliamde ficariis amp; vettepcü,
etiam in tit. i. Collatienis legum Mofaicarum amp;
Romanarum, leäio amp; fententia examinatur.
Ege Cornelia, quam de ficariis amp; veneficis
tulit Lucius Cornelius Sulla, cautum fuit de
', poena ejus , qui hominem occiderit, aut homi-
nis occidendi, fmtive faciendi caufa cum telo
ambulaverit: ea autem poena fiiit aqus amp; ignis
interdidio cum omnium bonorum ademptio-
ne; fed, poftquam deportatio fucccffit in lo-
cum aqusE amp; ignis interdidionis, hi, qui de poena hujus legis fcripfe-
regt; ei deportationem cum omnium bonorum ademptione adfcripfe»
re/. 5. f^quot;' legem Corneliam de Sicanis amp;Veneßas Paul.
lib.-).fent.tit.2i.
Ea tamen deportatio, quod obfei-vandum, Pandcdirum tempore
lege Cornelia non adverfus omnes perasque homicidas, fed tantum
adverfus eos exercita eft , qui honeftiores eflênt, hi autem, qui
in fecundo gradu confifterent, fere capite puniti, humiliores yero
velbeftiis fubjecti, vel incrucem fublati funt. d.i. y pen.1.16.
D. eod.iit. Vaulus d.lib. 5. Sent. tit. ii.
Illud fimiiiter oWervandum hanc legem, cum homicijium pcr-
A 2.nbsp;fequitur.
-ocr page 4-fequitur, ncMi homicidium qualecunque perfequi gt; fed tantum ä
fciente dolo malo, id eft, tantum propofito amp; voluntate, vel,
quod idem, tantum confulto amp; deliberatofaftum: Adeo, qui ho-
micidii ea lege tenetur, eum non alium, quam ficarium» quam
latronem inteüigi. Fuerit argumento, quodnaec lex, quia ficarios
amp; veneficos coërcet, Cornelia de ficariis amp; veneficis dióla eft;
funt autem propriè ficarii latrones, qui ficas , ideft, parvos, atque
incurvos gladios fub vefte teCèos habent, amp; his homhies fibi inimi-
cos non dicam node, atque in folitudine, fed fcepe in turba amp; ras-
rodie, utcunqueperinfidias amp; non opinantes occidunt, utimultis
veterum teftimoniis pulchre oftendit V. Cl. Barnabas Briifonius
l. z. feleól. antiq, c. xt. Quanquam autem hoe verbum perabufio^
nem deinde latius acceptum fit, amp; quofcunque complexum, qui
cadem quocunque teli genere commiferint, ut ex CJuintiliano Ub.
IC. Infi. Orat.c. i. intelligitur, imo quanquam, ut ideminfit de-
f/lt;!»«. 550. cades videtur ßgnißcare fanguinem amp;ferrum: Si quis alio
genere hemo fuerit occtfm , ad illam legem revertemur: fiincideritin
latrinas, aut in aquas pracipitatus , fi in aliquam immenfam altitudmem
deje^us fuerit, eadem lege vindicabitur, qua ille, qui ferro percujfus
eß, non tamen ad alios interpretatione porredum efl: ficarii aut
homicidx crimen, quam qui cadem quocunque quidem telo aut
genere, fed ex propofito amp; voluntate commififlè dicuntur. Atque
ita eft; tantum , quod fponte amp; dólo malo, tantum, quod conful-
to amp; voluntate fadum , vel, quod idem, tantum, quod cogitatum
amp; deliberatum eft homicidium, id lege Cornelia de ficariis amp; ve-
neficis vindicatum eft /. i, l. 5. C. Ad legem Corneliam de ficariis l.
16. D. eod. tir. tot.tit. i. Collationis legum Mofaicarum amp; ^omanarum.
Adeo homicidium amp; latrocinium , quod ad hanc legem attinet, ferè
conjunda funt, amp; qua homicidii, ea latrocinii pcena videtur. Uti-
que ut homicids, ita latrones folent aut beftiis objici aut in crucem
tolli. Neresprobationeegeatin latrocinio, alterius poena teftem
habeo Senecam ad Luctlium epiß. 7. ut«, latrocinium, inquit, fecit
aliquis. Quid ergo? Meruit, ut fufpendatur. Occidit hominem:
qui occidit, ille meruit, ut hoe pateretur. Petronium quoque in Sa-
tira. Verba Petronii. Cum interim Imperator Provincia latrones
juffit crucibus affigi. Utriufque poena, id eft, amp; crucis amp; beftiarum
memiquot;
-ocr page 5-meminlt Calliftratus /. z8. 15. D. rf^ P«»« Famofos, inquiens, la-
trones in his locis, ubi graffati funt, furcafigendos conifluribus pla-
cuit: nonnulli etiam ad bejlioi hos daronaverunt. Beftiasamp; fur-
cam vides apud Calliftratum , crucem non vides. Sed , quod ab
aliis obfervatum , pro cruce furcam fubftituit Tribonianus, fublata
jam à Conftantino crucis pœna. Nifi malis funa figi apud Calli-
ftratum dici pro cruci figi, ut patibula affigi apud Salluftium pro
cruci affigi, crucis parte pro tota pofita ^ folent enim cruciarii
cum furcis feu patibulis , fub quibus verberati fuerant, fjepe è
cruce fufpendi. Sedhjec omitto.
Illud potius addam, quod, cum lex Cornelia etiam eum pu-
nk , qui hominis occidendi caufa cum telo fuit, non tantum hunc,
qui hominem occidit, certius apparet eam non occidentis fadum,
fed, ut dixi, animum ac voluntatem coercere, indeque à Paulo
traditum /. 7. D. ad legem Corneliam de Sicariis amp; Veneficis in lege
Cornelia dolum pro fado accipi, nec in hac lege culpam latam pro
dolo haberi. Et in tit.i. Collatioms legum Mofatcarum amp; Romana-
rura qui hominem occidit, eumaliquando abfolvi, amp; qui non oc-
cidit, uthomicidam damnari; confilium enim uniufcujufque, non
fadum puniendum eflè.^
II.
Inquies, quo hxc pertinet prseparatio ? Dicam ; ut, qui amant
bonam mentem, his iter aperiam ad veram fcripturam, fenten-
tiamque refcripti cujufdam Imperatoris Hadriani elegantis fane amp;
Celebris, fed nondum emendati, neque fatis expofiti. Fuerit oper«
pretium id refcriptum, uti ex Marciani Inftitutionum libro xiv po-
fifum fub titulo Digeftorum ad legem Corneliam de Sicariis amp; Ve-
neficis C.Î. 3. etiam ex Ulpiani lib. vii. de Officio Proconfulis
tranfiit in tit. i. CoHationis legum Mofaicarum amp; Romanarum^
non defiindorie infpexiiTe, initio a Marciano fado. Verba Matcia-
ni ex lib. xiv. Inftitutionum in 1.1. 3. !gt;• legem Carneiiam de
Sicaritió-Veneficü:
Divus Hadnanus refcripfit eum, qui hominem occidit y fi tion
tccidendi animo hoc admifit, abfolvi po/e. Et qui hominem non
oicidit, fed vulneravit y ut occidat, pro homicida damnandum. Et
ex re confiituendum hoc. Nam^fi gladium firixerit y amp; in eo per-
A 5nbsp;cuferit:
-ocr page 6-cuferit : induhitate occidendi animo id eum Admißjfe. Sed ß cUvi
fercußtt, aut cuccuma in rixa : quamvit ferro percufferit, tamen
non occidendi animo , leniendum poenam ejus , qui tn rixa cauf*
magis, quam voluntate homicidium admiftt.
Ita Florentis legitur. Apud Accurfium vero pro clavi editur clava.
Sed placet clavi, quia nil vetat. Pr^terea hoe fervat verbum Scho-
liaftes Grstcas Bafilic. lib. 60. tit. 39. in fcholio ad hunc locum ;
Etiam propior hxc iectio ab illa, fic lapide percujfit, aut cucuma,
qux in eodem apud Ulpianum refcripto eft fub tit. I. Collationit le^
gum Mofaicarum amp; Romanarum. Illud non improbem, quod idera
deinde Accurfius pro qui in rixa caufa, magis, quam voluntate ho-
micidium admifit, qua: fcriptura eft Florentini Codicis , fcribit •
qui in rixa cafu magis, quam voluntate homicidium admifit. Nam Sc
hanc in eodem, quod dixi, fcholio probat Graecus Scholiaftes.
Etiam Ulpianus d.tit. i. cum infit, dtßinäionem cafus amp;voluntatit
in homicidio fervari refcripto Hadriani confirmatur. Quid ? quod C-
militer ipfe in ^lio quodam fragmento ait Hadrianus d. tit. i. re-
ferre amp; in majortbm deliüis confuUo ali^uid admittatur , an cafu.
Verum ad rem.
Ait Marcianus ab Hadriano refcriptum eflquot;^ homicidium lege
Cornelia tantum animo cenferi, non etiam exitu , animum vero ex
re , ideft, ex caufa 28. §. i.D. ad legem Aquiitatn, ex faóto,
l.i. f.i. D. de doli maliamp; metus exceptione, five, ut vulgus ait
ex circumftantiis intelligi. Hoe Hadrianum duobus exemplis often-
dere: primum tradere, fi quis gladium ftrinxerit, amp; in eo per-
cuflèrit (in eo pro eo dixit ufitata locutione, quam in fimüibus V.
Cl. Claudius Salmafius indicavit ad Trebellii Poi!ion:s triginta ty~
rannos ad fmem Titi p. 344. col. i. Cui ego illud addo ex Apuleji
lib.^. deafino aureo. At illi barbariprorfus amp; immaneshonünes neque fu-
gam capejjunt, amp; cum me viderent in ferro, tamen audaciter reßßunt)
fi quis, inquam, gladium ftrinxerit , amp; in eo perculfent, in-
dubitate occidendi animo id admififlè. Quod fic accipe gt; fi ultro
quis gladium ftrinxit, amp; hoe occifum in latronis modum fponte
aggref-
-ocr page 7-aggrcffus eft, non , fi in rixa fecit, aut aliter motus impetu. Ar^u-
mcntum miW, quod hoc in verfu impetus vel rix« nulla ab Ha-
driane mentio fit , in fequenti autem verfii bis fit. Porro, fi rixa,
Sc animi mo^us liquet, baud video, ut gladius voluntatem inté-
grée, cm impetus derogat, amp; mentisoccscatio adverfatur. Uti-
que, ut Cicero in fit in Topc 'u, cudmt in ignorantiam atque impuden-
ientiam perturbaitones animi , qua. quanquam fint yolmtariâ., ohjur-
gatione enm atque admonitione dejiciuntur, tamen habent tantos motus,
Mt ea, qua voluntaria funt, aut neceffaria interdum, aut certe igno-
rata yideantur. Quanqu.im quid Ciceronem ad teftimoniimi voco ^
quum ipfe five Hadrianus, five Marcianus fcribat in fine d.
leniendam pmam ejus, qui in rixa cafu magu, quam vokntatè ho'mi-
(tdmmadmtfit, itaque animi impetum amp; perturbationem, quam
nxa movit, ab occidendi voluntate, quam lex Cornelia punit,
aperte difcernat. Apertius tamen id difcrimen idem indicat Marcia-
nus/. II. $.z.D.depanif, ubi, delinquitur, inquit, aut propoftto
Auttmpetu, am cafu: propoftto delinquunt latrones, qui faäionem ha-
bent y impetu autem, cum per ehriewemad manus, aut adferrum
venitur, cafu vero, cum in venando telum in fer am miffum hominem in-
ter fecit. Itl Marcianus, prorfus, etfi forum intervenir , impetum
apropofito, vet, quod idem, à dolo ac voluntate feparans Non
Igitur, fermm feu glaJius five Hadriano , five Marciano femper at
que indiftinde pro indicio admiflW dolo aut propofito csdis fed
tum, fi neque impetus, neque rixa paret, homiddium tamen da-
dio fadum arguitur. Hoc adeo verum eft, ut. quihomiddamè
diverfo a tehgenere tantum diftinguendum arbitratur, etiam hunc
qui cum gladio fiiit , fed tantum fuit, hominis-occidendi caufa
cumgladiofuifle, amp; ideoin legem Corneliam incidîffe indiftinciè
arbitrari debeat. Ilia enim lex eum, qui hominem dolo malo cc-
cidit, eumque, qui hominis ocddendi caufa cum telo fuit, pari
teraccipit. Sed hoc quam non modofklfum, fed amp; ineptum fit'
vel Ulpiani amp; Quintiliani teftimonio conftat, quorum Ulpianus
hb.vn. deofHcio Proconfulis fub titulo de ficariis amp; venefkisde
egisCoriKha: de ficariis amp; veneficis capite fcribens primo, hsc
lex, mquit, nonomnem, qui cum telo ambulaverit, pnnit, fed
cum tantum, qm hominis necandi, fiirtive faciendi caufa telum
gerit,
-ocr page 8-gerit, coercet, compefcit. xir. i. CoUat'mis legum Mofaicarum ér
Romanarum. Quintilianus autem declam. 17. Ita, inquit, parri-
cide argumentum efl, amp; hoc tpfum, quod habuifii venenum. Omnibus,
Judices y quibus ad fcelerum conatus adjuvatur deteriorum quotidte foe-
cunda mortalitas, non hancfolam potentiam natura conceßn , in quam
tnalis mentibus amp; nocentium ducuntur ingeniis ; fed lUis ufus ex animo
eß, totuinque, quodfacimt, de confcientia poffidentis accipiunt. Quid
enim, fi latronem gladto tantum probes ? Sic muntmus amp; fonmos.
Excute peregtinantium finus : harent tela follicitis. No« vêtant tlU le-
ges parare y profpicere, nec inßrumenta prohibent, fed dflimant ufus.
Verum oftendi, quo pado primum Hadriani exennplum acdpien-
dum Ot.
Secundum verbis iftis continetur. Sedß clavi percußit 4ut cuccuma
in rixa, quamvis ferro percufferit, tamen non occidendi animo, lenien-
dampœnam ejus, qui in rixa cafu magis y quam voluntate homicidium
admtfit. In his quid veiit illud, quamvis ferro percufferit, non intelligo,
fiquidem cuccutna vafis genus eft inftar quidem cucumeris , fed cu-
jufcunque materia: etiam ex a:re, aut terra, non tantum ex ferro,
ut in Memoralibus fuis jam reâe annotavit Catellianus Cotta. Sed
demus ex ferro cuccumam effe. Quid pdftea ? An, quod ferrum
eft, vel ex ferro factum , eo fl alius percutitur amp; occiditur, occi-
dendi animus atque affedus femper probari folet aut poteft ? Non
dices : nam vel gladius ex ferro eft, is tamen fi in rixa ftriflus eft
6c eo csdes fada, non utique occidendi animo cades facta vide-
tur. Cui rei igitur illa adjedio quamvis ferro percufferit f' Utrumlex
Cornelia de ferro nominatim loquuta eft, uti necefl'e fuerit ifta ad-
monitione verbi calumnia occurrere } An in hoc aut pracedente
verfu didum de ferro quidpiam, quod homine in eo percufTo, pe-
remptove ad occidendi animum convincendum fufEciat ? Non vi-
deo, neque apparet; minus, cui hoc, quamvis ferro percufferit,
aut refpondeat jufte, aut fano fenfu opponatur. Nifi pûtes Hadria-
num hoc verbo ferro gladium indigitare, cujus idem tantum non
in priore verfu menainit. Et tamen, quod de gladio dixit, non hanc
caufam habet, quod gladius ex ferro plerumque eft, quodve occi-
dendi
JURIDICA.nbsp;^
dendi voluntas ex ferro facilius, quam ex sre, ligno.aut lapide often-
ditur, fed quia quis alium ibi gladio percüffiflè ècitur,fed fine rixa,aut
fiAili, ex quoanimi impetus ac perturbatio moveri ac deprehendi
poflet, amp; adeo alia, quam occidendi caufa nulla appareret. Atque ita
eft, cum Hadrianus, fed ft , infit, cUvi prcußity aut cuccuma in rixa^
quamvif fem percußit, hoc yeiho ferro non ferream clavem, aut fer-
ream cuccumam, fed gladium defignat, ut in l.-^.D.ad legem Aquiliam
l.xi.§.i.D.depcenis amp; paffim, ubi decxdefermo, amp; fern mentio
fit, vel Quintiliano tefte lib. to, Inß. om. a. i. verbis fequentï-
bus. Sunt autem alia hujus natura,, at idem pluribus vocibus declareut,
ita ut nihil fignificationis, quo potius utaris, interfit: ut enfis amp; gU~
dius. Alia,, qua etiamfi propria rerum aliquarum fint nomina, r^o-m-
tamen ad eundem intelleäumfermtur, at ferrum amp; mucro. Quid
eigo ? Non fic accipiendus Hadrianus , quafi dicat, quamvis cla-
vis a«t cuccuma ferrea fuerit, quod Grarcus Scholiaftes voluit Bafilic.
lib. 90. tit. 39, fed quafi pofteriorem verfilm anteriori opponat,
totoque refcripto tantum hoc agat, titi hunc caliimy in quo per
dxara amp; inconfultam animi pertuibationem ad manus vd ad ferrum
ventum eft, ab eo diftinguat, in quo gladius fine rixa fponte ftri-
ÄUS amp; infultatio fine confimili animi motu ia latrocinii.modum fa(5fci
eft. Sed id ex verbo Wät^ , quo Hadrianus iterum hoc in verfu uti-
tur, amp;bis, quÊS^ dida funt ad priorem fpeciem, fatis intelligipo..
eeft, itaque mihi perfuafi eum verfkm tranflato verbo/wo amp;iit.
ièrta vocula aut itä reftituendum effe.
S^d ficlavi percHßit-, aut cuccuma, aut ferro in rixa\ ^uamrisper^
cujferit, tatnen non occidendi animo, leniendam peenant ejus, t^ui in
rixa cafu magis, quam voluntate homicidium admifit.
Vel
Sed fi clavi percufftt, aut cuccuma ^ 4Ut in rixa ferro^amvis
percujferit , tamen. Etreliqua.
Hxc mea conjeärura , fi conjefhira dicenda , in quam velut
manu ipfa me Hadriani duxerunt verba, qu« apudUlpianum tit. t,
QoUatiottis legum Mofaicarum amp; Romanarum in eodem refcripto ex-
tant hunc in modum,
l^amfi gladium infiïinxit, 4ut telo percufftt, quiddubium eß, qum
ocsfdendi animo percufferit? Sic lapide percuffit , aut cuccuma, aut
cum forte rixaretur, ferro percujftt, fed non occidendi mente, irgf
boe exquirite, amp; ft voluntas occidendi fuit, ut homicidam fervumfup-
plicio cum jure jubete affici.
Hxc vulgata hujus löci interpuniäio gt; fed qua», vereor, ne item
corrupta fit, amp; fic emendanda.
Sic lapide percuffit, aut cuccuma, aut, cum forte rixaretur, ferro:
fercuffit, fednon occidendi mente. Ergoamp;c.
Vides Hadrianum lapidis, cuccumaj, amp; ferri meminifle, his
voculam aut non femel, ut apud Marcianum in Pandeftis, fed, ut
àmefadum, bis apponere; 'itaque eum ferrum à lapide, vel, ut
apud Marcianum efl:, à clavi amp; cuccuma feparare, fenfumque eflè,
fi rixa inter duos orta fiiror arma miniftravit » alter forte clavem ,
aut cuccumam, aut ferrum , feu gladium apprehendit, amp; adverfa-
rium occidit, non videri occidendi animum foUfe. Qua caufa? Qui
alium in rixa percuffit, etfi eura occidit, non tamen confulto , ne-
que ex deliberatione percuffic, fed impetu , fed animi pertur-
batione, fedirxcalorc incönfulto adaftus, amp;, ut proprie, atque
appofite Patroclus in illo Homeri apud Claudium Saturninum /. i6.
§, 8. D. deptnis.
imprudm y invhus, circa taks iratus.
Prorfus ita eft ; qui alium in rixa, ut Patroclus, circa talorum
lufum occidit, is five gladio, five cuccuma, five clavi occidit, amp;
lege Cornelia accufatuseft, ab hac lege abfolvi poterit : ut tamen
ci lenior pœna infligatur : hoc enim Marcianus vult d. 1.1. iS. 3. tari-
tum quia lex Cornelia de ficariis voluntatem punit. At hic, inquit
Marcianus, alium magis cafu, quam voluntate occidit-, cafu, ^in-
quam, id eft, ut Saturninus d. I. 16. 8. fortuito, yel, ut ipfe
Marcianus/. 2. D.de legibus non fiponte, fed involumarie, vel, ut
idem d. I. XI. $.1. D. de Fœnis magis impetu, quam propofito,
cafu tamen amp; neceffitate atque ignorantia, fi impetum cum dolo^,
id eft, cum propofito amp; deliberatione compares, quam lex Cor-
nelia defiderat. Itaque Cicero in Topicis d. loc. cadunt, infit, in ignt-
rantiam atque imprudentiam perturbationes animi, qua quanquamfinv
roluntaru: objurgaitone enim amp; admonitione dejiciuntur, tamen habent.
i/tntis mvtus, ut ta, qua voluntaria funt, aut mtffaria intatdumy
4M certe ignorât a videantur. Ulpianus quoque /. 5. ult. D. de Voenis
übi, refert, inquit, in majoribusdehaii confuhoaliquid admittA-
tur , an cafu. Et fane in omnibus criminibus diftinäio hac pœnam aut
jußam eiigere debet aut temper amentum admittere. Cafum confiJio
opponi t, poenam juftam temperamento ; porro confilium pro do-
lo , cafum pro eo dixit, quod dolo amp; propofito caret, tamen cul-
pa «que injuria_ non caret. Breviter cafum vocat, qui lafciviam
lequutus amp; fagi jadationem, ut apparet ex integro loco, quem
nabet r/M. Coüationis legum Mofaicarum amp; Romanarum. Quid igi-
tur . UJpianus fie définit, fi confulto, feu dolo amp; propofito faÄum
Mr' P'^nquot;®nbsp;quot; legis ComelisB eft (nam de ea
ilhqu^ftioamp;fermocft) locum, fieri, fin cafu, id eft, ut dixi,
lafcmaamp; culpa, non illi, fed temperamento, id eft, in honeftiore
pedona relegationi, ut conftat ex d. tit. i. amp; l. 4. g. i. d. ad legem
Corneliam de ficariis amp; veneficis vel, quod Marcianus d.l.i.
vult m propofita fpecie, à lege, id eft, à lege Cornelia abfolvi.
fed pœnam leniendam. Paulus hxc ferefic efterttit. i. ColUtionis
legum Mofaicarum amp; Romanarum. Qm hominem occidit AÜquando
abfolvttm- amp; qui non occidit, uthomictda damnatur. Confilium enim
uniufcujufque. mnfaäum pmiendum efl. Ideoque qui, cam vellet oc-
ctdere, cafu aliquo pepetrare non potuit, ut homicidapunitur : amp;U,
qut cafu telihominem imprudenterferierity abfolvitur. (^odfiiit rixa
percuffus homo fuerit, quoniam i^us quoque ipfos contra unumquemque
eontemplari oportet, ideo humiliores in ludumaut in metaUum dam-
ttantur, honeftiores dimidia parte bonorum multati relegantur,
Reftitui, nififallor, vere, quod apud Marcianum estât, Hà-
driani refcriptum. Experiar, quid in Ulpiano pofïïm, apud quem
idem Hadriani refcriptum, fed corruptius proditur. Experiar au-
tem eolubentius, quo juftius operam meam vicillim exigit, qui
mihi m Marciani difpunftione per fe egregie adfuit. Sed pri--
mum Ulpiani verba adfcribam. Ea in tit. i. CoUationit legum MO-
Jatcarum amp; Romanarum forma hac funt.
Difiinäionem caf«s amp; voluntatis in bomictdio fervari refcripto Ha-
B inbsp;dr'tani
-ocr page 12-driani mfimitm. Verba refiripü. Et qui hominem occidit y abfolvi
folet, fciücet ft non occidendi animo id admtfit: amp; qui non occidit »
fed voluit occidere, pro homicida damnatur. E re haque conftituen-
dum eß, ex qua ferro percup, ipfa fundttus. Nam fi gUdium m-
ßrinxit, aut telo percuffit, qwd dubium eß , quin occidendi ammo
fercußerit ? Sic lapide percujfit , aut cuccuma aut cum forte rixare-
tm, ferro percufßt. Sed non occidendi mente. Ergo hoc exqturite amp;
ß voluntof occidendi fuit , ut homkidam fupplicio cum jure jubete
aßci.
Hunc locum Petrus Pythœus ex fratris fui conjeélura ita emen-
dat. Ut hm'xidii reum fupplicio majore jitbete aßiä. Ipfe de fuo
addit. Ut homïcidxm fervum fupplicïo majore. Ita Pythœus. Sed
neutrum probat Samuel Petitus. Qnin is lib. z. obferv. c. 6. pu-
tat vitiu:-n eo in verfu elfe è re itaque amp; legendum era itaque con-
ßituendun eß, amp; quo ferro percuß ipfam, fundus ii. Eram autem
five hera^ exponit dominani ; cam fingit à fervo fuo perculfam,
amp; hunc apud Prxfidem csdis, quamvis non perfeâa?, tamen m-
tentatSE accufare, itaque ad Prxfidem refcribi herae probandum
elfe, quo inftrumento ipfam percufferit, amp; ineo, accufationis
fundum elfe. Argnnaentum Petite ex refcripti fine, quem, ut
ad Prafidem fit, fic reftituit. Ergo hoc exquirito, amp;y fi voluntM
occidendi fuit , ut homicidam fervum cum jure jubeto aßci. Hic
eum jure illi eft cum caufa legibus cognita. Hxc Petitus. In Iiis
forte id placet tibi, exquirito, jubeto. Sed mihi fupervacuaemen-
datio videtur cogitanti potuilfe ab Hadriano ad aliquod concilium
refcribi : nam amp; id fieri folitura. Refcriptum fane Concilio Bee-
tica: in l.i. D.de abigeis amp; t'tt. xî. Collationis legum Mofaicarum
amp; Romanarum, etiam Concilio Africa in infcriptione l.iz.C.de
procuratoribus, eoque in cafu fcribi in plurali numero apparet ex d.
tit,Ki. Illud porro qui probem, quod pro ère Petitus fubftituit
bera vel era ? Primum enim Marcianus adverfatur, qui ea verba
è n clare fer vat d.l.i. Deinde ^ re conptui perinde dicitur,
ut ex cauia 1.28. jf. x. D. ad legem Aquiliam, ut ex feâ» /. i. $.z.
D. de exceptione doli mali. vel, ut vulgus ait, ex circumûantiis.
Hisadde, quodhera- autfervi apud Marcianum neque vola, ne-
que \£ö^igiura : adeo neque necefficas hetam apud Ulpianum re-
ponendi amp; vefofimile mihi id v«bum fmum à mala manu eflè.
Hoc eo probabilias, quia ab Hadxiano noB id tradi videtur , quod
proprium hera: vel fervi, fed quod omaium commune jus eft. Non
igitur placet vox hem, neque Hadciano convenir. Jam qaod ad
iftaattinet, ex quo ferro fercuffit.,- iffa funditus ^r^d, ut Petitus
conjecit , amp; quo percufftt ipfm, fundus id , ea, vereor, ne delen-
da ilnt, quia hcEC nec Marcianus agnofcit, nec fermonis admittit
tenor, quijfi abfque.hiseft,.-plenus ac juftus, fieaadfint, valxie
incoiicinrjus , ac turbulentus videtur. Adeo mibi verofimile eft
hxc primum à fciolo fiiilTe ad marginem adfcripta, cum Hadria-
ne id negotium efle exiftimaret r uti percuflbris anisnum tantum
cx ferri , feu inftrumenti , quo percuffit genere , diûingueret.
Quod licet aliter fit, ut dixi îupra , tamen Bafilicoriim archite-
Ûis arrifit lib. 60. tit. 39. amp; in fcholio ad d. I. i. J. p. 692.
etiam Michaeli Ataliatîe fynopf. tit. 71. amp; Photio in Nomocanon.
tit. 9. f. 1amp;. p. i Si plerifque aliis fedit, Igitur ipfe vcrftim euro,
è re fic concinnandum cenfeo.
E re itaque confiituendum eft. Nam fi gladium ftrinxit, amp;c.
Huic ad marginem pro glc^à^ attt argumento loci id, aut fimile
adfcribendum. En, quo ferro percußit, tpfo fundat fe, vel, ipfofun-
datur, vel quid fimile. En, inquam , ut fenfus fit, vide, quo fer-
ro percuflît, in eo fundat fe. Refcripti fupereft verfus poftremus :
in quo vox ilia cum figlum eft, amp; cum jure pro communi jure po-
nitur, ut in ifto veterum notarum C O M M., C O N S. quod eft
communi confenfu. Porro pro fervum fupplifio opinor fcribendum
fevero fupplicio. Eodem fane fenfu capitalis feveraque fententia: men-
tio apud Conftantinum/. i(S. C.de pcenis feveritatis etiam judicia-
ricE. I. 29. C. ^^S^*quot; Juliam de adulteriis amp; feveritatis legum
apud Marcianum 1.11. D. de fcenis. Igitur hunc ego verfum fic
difpungo.
Ergo hoc exquirite , amp; fi voluntas occidendi fuit i ut homitidam
fevero fupplicio communi jure jubete aßet.
Cui hoc ejufdem Hadriani apud Ulpianuro refpondet. I 5.
ult. D. de pcenis amp; titulo i. CoHationis legum idofaie arum amp; Roma-
narnm. In omnibus crimbibus diftindio h^c poenam aqt juftanj
digere debet., aut temperamentum admittere. FmaiußaeÄfive-
B 5nbsp;m^.
-ocr page 14-7«?« fupplicium commmi jure. Ha: mea: conjeélurar , fed , quia
fparfim tradita, omnes conjungam , amp; Ufpiani locum, uti a m«
difpundus eft, integmm proponam.
Dißnäionem cafus amp; voluntatis in homic'rdio fervari refcripto H4-
driani confirmatur. Verba refcripti. Et qui hominem occidit, abfolvi
folet: fcilicet ft non vccidendi animo id admifit: qui non occidit, fed
ferro' ^^ occidere, pro homicida damnatur. E re itaque confiituendum *
ßnbsp;ßrinxit , aut telo percuffit yquid dubium eft, quin
fondätur, occtdendi animo percufferit rquot; Si clavi percti^it, aut cuccuma, aut, cum
W . if Co forte rixaretur s ferro: percuffit-, fed non occidendi mentt. Ergo hoc ex-
un K ie. ^ffifiit, amp; ft voluntas occidendi fuit, ut homicidam feverofupphcit cm-
muni jurejubete aßet.
tmejus ejt, quam quo^
publico pofuit.
Quod ^uifin flumtne publico ^edificavit^
n ejus efl, qum quod in mart aut limrt
tempore l^andeBarumvaluittranfaBio
de teßamento faÜa non infpeïUs ante teßa-
menti verbis.
I 2 r.
Tater filio ^ quem in poteßate habet
non tantum inßituto ^ fed exheredm
reÜe fubflitutum dat in fecundum cafum.
IV.
TTutor condemnatus ob latam culpam, fi
mer a culpa fit y non efl infamis,
V-
Fidejuffore in duriortm caufam aecepto^
quam tenetur rem principal is, non valet
fdejupo, One ad concumntem quidem
fummamfußinetur,
V L
Frater Jororem fuam^ etfigermanaßt
dotare non tenetur,
VÎÏ;
t!Materliberisfuis impuheribus pupiU
Uriterjuhßituere non poteß.
ï I N I S.
-ocr page 16-BP
: i Inbsp;: ;nbsp;_
. , ,nbsp;.V I ^
r
f
I
^
• • .v
IS-
r'
Ihf^-V
*.
.Î
-vy - ^
lï t f
1