EXERCITATIO PHY ST CA,
PARSPRIOR;nbsp;'
QJJ A M,
SOLE JUSTITIE illustrante.
svp presidio
PhilofophijeDoaoris, ejufdemque Facultatis in llluftri '
Academia Ultrajeftina Profeflbris Ordinarii,
fMke ventilandam proponit
quot; N I C O L A U S S N O U K. Mediob.Zdaridus.
4' i hork locoqne filitis.
Ex Officina Francisci Halma, Academis
J?-
D, TOANNI van H O O R N, ? Illi inpagisOo.
D. D A NIE LI vander R E C H T, ? fterlant amp; Ser-
janflant Secretario fideliffimo amp; mercatori juftiffimoj
Huic apud Medioburgenfes mercatori aequiffimo, Avun-
culis meis femper à me omni amoris afFedu profe-
quendis :
UT ET
QlariJJimis Celeberrimis VIRIS^
D. GERARDO de VRIES,L. A. M.
Philofophiae Do£tori, amp; ejufdem facultatis in celeber-
rimo hoc Athenaeo ordinario, Profeffori mterrtiffimo.
Studiorum meorum , praeceptori amp; direftori fummo
omni honore ac gratitudine ufque ad extremum vitx
halitum colendo,
D J O A N N I L U Y T S , L. A. M.
Philofophix Doftori atque ejufdem. facultatis, inin-
clytaUltrajeftinâ Academia Profeflbri Ordinario , di-
gniffimo. Studiorum meorum Philofophicorum Pro-
motori amp; Fautori indefeflb, Prsefidi reverendo gt; mihi,
dum viyo , nunquam non honorando ;
HAnc Exercitat'mem
' f ; I oflfero amp;: infcrifco
NiCQLA US SN.QÙ K, Refp,
EXERCITATIO PHYSiCA
D E
P A R s p R I o R;
THESIS I.
I quœ nobilis eft quaeftio . amp; ventiiatione
dignilîîma in univerfo Naturalis Philofo-
phiœambitû, ea erit 5 quœ de MundiDu-
ratione, utrum initium, ncc ne habeat, in-
ftituitur. Nam fin minus, omnisroafcula
I — ■ demonftratio pro fummi Numinis amp; exi-
ftentiâ amp; effentia tantum non concidit, atque aut nihil ad-
mittitur, aut quod natura Deus non eft, merumidolum.
Contra fi principio gaudeat, nihil certius liquidiufque eft,
quam amp; efle Numen, amp; toto Cœlo diftinftum, fublimiuf-
que omni illo , quod in ienfus incurrit, aut phantafiam.
De Mundi Duratione non eadem quidem omnibus ftetit
fententia. Ex hortis Philofophi, ut cum Empirico dicam
arbitrati funt, Mundum furrexiflb , quemadmodum quae
ejus circuitu continentur omnia ; quia eadem totius, quœ
partium natura eft, h® verô ortui funt obnoxiae, atqueex
fortuito congruoque convenientium atomorum concurfu
progignuntur : fimiliter Mundus confurrexit , quando
innumerabiles atomi per inane immenfum voûtantes forte
fortuna concurrêre , aliis alias compellentibus, amp; fenfim
multiplice nexu irretientibus. Nec Mundus tantum , fed
quotquotexiftunt, infinitos enim cenfuit Epiturus, quia
univerfum amp; inanis magnitudine amp; atomorum multitudine
infinitum conftituit, arbitratus (ut verbis Metrodori Chii
hoc exprimam, feu,.ut qujdam malunt,Lampfaceni, Epi-
curi familiaris.ac difcipuli) tam abjurdum effe in Vniverfo
htßnito mnm fieri Mmdurn , qukm in majw fgro unam najci
fpicam. Sic quidem Mundoinitium tribuit Epicurus, at-
que cum ipfo longé plurimi, Lucretius, Leucippus, De-
mocritus, Heraclitus, Empedocles, Anaximander, Anaxa^
goras, Anaximenes, Archelaus, Philolaus, Trifmegiftus,
ex cujus fontibus univerfa Grsecia bibiffe dicitur , Plato ,
qui difertis verbis Mundi ortuminTimxo afferuit, quam-
vis nec defint , qui aeternitatem ipfum affirmafle alTerunt,
Stoici, ut alios tranfeam. Verum aliter ilie de Mundi
principiis philofophatus eft ; nam atomos fuas nec genitas
voluit, nec cr^ta^, fed ab aîtemo extitilfe juxta rejceptif.
fimum A^/wjMce, Ex nihilo nihilttm , quod amp; ad diVinani
virtutem extends, juxta illud Lucretii :
Nullam rem e nihilo gigni divinitiis mquam.
Cum Epicuro confentiunt omnes, quorum, ftatim memi-
nimus. Stoicorum mentem non femel explanat Seneca in
EpiftolaLXV, inter alia inquit : Dicmt, mfiió , Stmino-
Çri, duo ejfe i» rerum mtf*ra , ex cjuibw omnia fiant, capt-
fam amp; materiam. EJfe debet ergo, mde aliquid ßat, deinde
k quo fiat. C32terorum loco fit Cicero lib. ii. de Divin.
Erit aliquidi rogat, quod ex nihilo oriatm I Qnis hoc Phy-
ßcf» dixit unquam'^nbsp;• ■ n
ir. Oppofitam opinionem amplexus imprimis eft Ari-
ftoteles, totum univerfum ab omni aeternitate extitifle pa-
lam magna animi contentione, quicquid nimium Arifto-
telei obloquantur , edocens. Unde penes facerdotem Hie-
rophontem duplici nomine incufatus difitur, amp; quod, rc-
jefto contra patrios ritus Polytheifmo , unum Deum ad-
ftruxilfet, amp;Mundum habuiflet fempiternum, quern initio
temporis produdum univerfa fuftinebat Graecia. Eodem,
quo priores, fundamento nixuseft, amp; ante ipfum ejufdem
mentis fuerunt varii, plurimofque reliquit difcipulos, qui
pedibus in banc Prsceptoris ivcrunt fcnrenram. Multi ex
Scholafticis mukiim in Scholis di^pucarunt amp; dirputantpro
Muftdi poffibiJi jeternitate , in gratiam fui Ariflotelis, exi-
ftimantes, fiiilamevicerinr, in lumen Naturae non peccafTc
Philofophum , quando stcrnitatem ejus afleruft. Recen-
tiores, qui molliffimè loquuntur, vix diffentiunt a Scho-
Jarum Dodoribus ; nam difficulter fentiunt refelli pofTe quot;
qui pofFibilem tutantur aeternitatem; alii ultra progrefli ro'
tundo pronuntiarunt ore , Mundi prindpium non. natu-quot;
ram, fed Scripturam docere. Imo fi convenienter fuis Hvquot;
pothefibus cupiunt ratiocinari,, oportet, inquiant, quem-
admodum cognofcimus hunc mundum , feu fubflantiaê
corporeae univerfitatem nulios extenfionis fuse limites ha-
bere , fic neque ipfa principium durationis habet- Nam qu^
confequentis neceffitate iilam Mundo tribuunt extenfio-
nem , pari prorfiis hanc debent tribuere durationem. Sic
enim ex nobiiis Philofophi fundamentis inferre licet : Si
Dei opera nimis ampla cogitari.non pofTunt; fi fatis ma-
gnificè de creatoris potentia fentiendum, amp; de nobis ipfis
non nimts fuperbe , tanquam fi vis noflrae cogitationis
ultra id, quod a Deo revera fadum efl: ; ferri poiïet ; fi
quandocunque principium Durationis Mundan® finxim'us
femper ultra illud aliqua fpatia temporalis indefinirè exten-
fa, non modo imaginamur, fed etiam verè imaginabiliaquot;
hoc efl, realia efle percipinyjs, ergo cognofcimus Mun-
dum hunc five fubfliantis corporeae univerfitatem nulluni
habere Durationisfuae principium. Conferantur PartuTer..
tU Primip. Cart. Art. i. 8c it, atque Partü Secmdx Art.
XXI. Samuel Parkerus in Eruditis, amp; elegantis Styli Dif.
pmmoftihus de Deo équot; divina providéntia, DifputationeOmr-
ta, Seli. I. inquit: A» Mmdm fempiternus ejje poterit
imperite cum Jtheis difputatur , atque poJfe ofienditur.
III. Ita videmus muitos fuiflquot;e , ac inveniri hodieque ■
qui feu Mundum , feu ejus materiam principio durationi's
^ 5nbsp;carere
-ocr page 6-carcre exiftimant, faltem hoc pernaturs lamen doceri non
polfe , quum à fummi Numinis liberrimo bcneplacito in
totum dependeat. Nos quidem nec hos, nïec illos verèamp;
tuto fentire aibitramur, fed qui tenent oppofitum. Fateor,
quot fecula , annos, menfes, dies, horas abfit à noflrâ
tempcftate Mundi principium , filet natura; polfet recen-
tioris sevi effe, quod fuo tempore urgebant Epicurei; po-
tuiffent jam lapfieflè unus, alter, amp; plures magni anni Pla-
tonici, neque quae fabulati funt de Mundi antiquitate, ve-
tuftiflimis obfervationibus, aut hiftoriis ^gyptii, Chal-
daei, Babylonii , abfolutè repugnant. Nec decïdi poteft
naturœ lumine, utrum Mundi materia amp; ordo, quo nunc
nitet, coaevifint, an vero illa prasextiterit, rudis indigefta-
que moles, aut chaos Hefiodicum, quam poftmodum
Deus amp; melior natura transformavit ex deformitate in ele-
gantiam, ex confufione in ordinem , ex non mundo in
mundum, vel ex cineribus alterius Mutidi, ad inftarPhœ-
nicis, prodierit, quod Stoicis Dogma adfcribitur. Nam
modus produélionis Mundanae variare in infinitum potuit,
propter primae caufae infinitam fapientiam , Hbertatem ab-
folutilEmam, amp; potentiam per omnia independentem. Sed
quomodocunque Mundus produâus fit, nec ipfe , nec
ejus materia , nec materiae corporeae univerfitas, aeterni
funt, aut efle poflunt, quod docere aggredimur. Mundi
feu Materiae corporeae univerfitatis, feu Univerfi , quae
nobis erunt fynonyma , Durationem non efle totam fimul
amp; perfedam , fed per partes fluere , nemo , crediderim,
inficiabitur; namduratio diei proximè elapfinunc praefens
non eft, ut nec proximè futuri, fugitilla, haec appropin-
quat , amp; debet prior per fui tran fitum pofteriori locum pa-
rare. Hinc ab omni memoria moris fuit , qui perdurât
etiamnum , per proprias Syderum revolutiones durationis
mundanae partes obfervare. Atmotum fuccelfivum efle, amp;
menfuram ac menfurandum ejufdem conditionis, res ipfa
clamat. Si igitur Duratio Mundi ex partibus fuccedéntiBus*;
fibi inviceni atque adeo homogeneis componitur, omni-
no initium habere debet ; nam pars eft magnitudo minor
magnitudinis majoris , qus aJiquoties repetita aut magni-
gnitudinem majorem, feu totum fuum confiituit, aut ip.
fum , fi fïpiùsrepetitur, fuperat, amp;hoc obtinet in omni
genere quantitatum, quse ejufdem naturae funt. Proinde
hoc eft de partis effentiâ, utmultiplicata aequet totum, aut
excedat; poterit ergo duratio par diei, hors, miniito pri-
mo, fecundo , tertio, amp; fic deinceps, integram Mundi
Durationem, fi indefinities refumatur, fupergredi ; quin
fi haec centies, millies, amp; per poffibilem quantamvis addi-
tionem major fieret, amp; illa minor, poflet nihilominis haec
Durationis pars imminuta totum'adeo außum fuperare.
Habet ergo Mundi, feu Univerfi Duratio initium , nec
abfque eo elfe poteft, aut concipi. Tranfeo ex definitione
totius idem patere.
IV. Iterîjm, fi Mundus ab Eterno fit, diiravit hocprae-
fente momento per fecula aut finita, aut infinita, vel per
fpatia durationis fucceffivs ipfis sequalia , ne inanis fiat de
de voce contentio j nam negandum non eft , quin potue-
rit Univerfum duraffe, amp;poffitetiamnumdurare , abfque
motu Caelcftium , five durationis fuœ menfurâ. Utemur
tamenad fàciliorem captum vocibus feculorum , annorum,
menfium,amp;c. Dicebam per iftiufmodi fpatia aut finita
aut infinita, ut enim alterutrum fit, neceffum eft, quan-
doquidemhïc contradiâoriè fibi opponuntur, quœ nul-
lum fuâ naturâ patiuntur medium ; quale neque indefini-
tum eft. non nifi ad mentem relativum, cui res, quae à
parte fui verè velfinita, velinfinita eft, indefinita dicitur,
quando nefcit, num fines obtineat, aut, fieos obtinere
probe novit, nefcit, ubinam aut quando fint. Itaque fi per
iecula, finita contendisduralfe Mundum, admittendum igi-
tur primum feculum, amp;primi feculi primus annus, men-
fis, dies, hora, momentum, quo ejus cœpit duratio ,
nec fiiit ante. Implicat ergo, ut durationem fine principio
finita fecula conftituant, neque minor eft repugnantia, fi
inquias, infinita jam fecula expirâflê. Nam feculum centum
annorum duratio eft, atque adeo infeculis infinitiscentu-
p!o plures anni erunt, amp; quandoquidem annus duodecim
raenfibus, mcnfistriginta circiter diebus, dies vigintiqua-
tuor horis, hora fexaginta minutis , minutum fexaginta
fecundis, fecundum totidem tertiisabfolvuntur, atquehoc
paflo diminutio fine fine poffit inftitui, per confequens
3Ut ftatuendum infinita minuta tertia, aliaque hifce in infi-
nitum minora paria elTe infinitis feculis , id eft exiguam
parpculam ampliffimo toti äqualem exiftere, aut nume-
rum infinitum ab aliis numeris infinitis polTe fuperari non
tantum femel, decies, centies, millies, fed amp; per quan-
tamvis multiplicationem, non aliter ac quifcunque alius
finitus numerus , quod, fi quae, fplendida contradicäio.
Nam infinitum in hoc infinitum eft, quod pateat, quouf-
queabfolutè patere poteft, atqueadeôquo majusnec dari,
nec cogitari poteft, quia tantum eft, quantum effe poteft.
Neque excipere licet, nunquam difputandum de infinito :
Nam fané cum fimusfiniti, abfurdum effe, nos aliquid de
ipfo determinate. Eft enim Canon ifte falfiffimus, amp; ipsa
Audoris fui praxi refutatus plus millies, ut aliàs ex pro-
feffo oftendimus, tamque perfpicuum eft menti, impoffi-
bile effe, ut numero infinito alii fine fine majores dari pof-
fint, quam ut circulus dari poffit quadratus, aut fexangu-
laris, utrobique enim oppofitum in appofito manifeftiffi-
mè obfervatur. Cum igitur Mundus per fecula infinita du-
raffe non potuit, per finita duravit, proinde nec seternus eft,
nec effe poteft, aut potuit. Tertio ipfomeridianoSolelu-
cidiuseft. Mundi durationem quolibet praefente tempore
finitameffe, ut dicere liceat, ad hoc ufque momentum du-
ravit Mundus, neque ultra, cum ergo durationis Mun-
danse
-ocr page 9-danse ipfo fado detur finis, an hic elfe poteft fine aÄuali
principio? an ultimum fine primo? aut an infinitum tran-
firi poteft ? an potius id eft finiti proprietas, uti rêvera efi.
Quin quxro , an Mundi Duratio ante diem , menfem,
annum , decem fecula infinita fuerit, igitur hodiertïa Du-
ratio, quK procul dubio etiam infinita eft, priorem vincet
per diem, menfem, fecula, atque à fecuturâ duratione, fi
perf^at durare Mundus, in indefinitum vincetur. Imo
quandoquidem fingulae mundi partes ali xterho funt, ha-
rum omnium duratio fi colligatur, quàm hxc Mundi du-
rationem in infinitum fupergredietur. Quxquàmidexinfi-
niti conveniant, ex fuperioribus propalam eft.
V. Cognofcimus prxterea hunc Mundum , five fub-
ftantix corpores Univerfitatem omninô cxtenfionis fuas
limites habere, neque iis carere pofTe. Nam ejus infinitati
omnes proprietates corporis reclamant, nec eam conftituere
poffunt partes aut numero, aut magnitudine aut utroque
modo infinitx, aut partim finitx, partim infinite , quem-
admodum ex §. IV. i\on difficulter colligitur , amp; fufiiis
oftendere, in ipsa Difputationis ventilatione paratifumus,
fi cui folida minîis videbitur hxc argumentatio. At Mun-
do effentiâ finito infinita duratio, five aeternitas competere
nullo modo poteft, non magis, quàm enti infinito finita,
nam attributum fubjedi fui naturam femper fequitur, ipfo
aut reapfe , aut faltem in conceptu perpetuô pofterius eft
natura, amp; fimiliter ab ipfo dependens; quare fubjedo nul-
la parte efle poteft nobilius, nedum illud in infinitum ex-
cedere. Porrô fi Mundus effentiâ finitus eft, amp; ex finitis
partibus compofitus, effentiam habet ab iis, tanquam prio-
ribus natura dependentem ; proinde nec ipfe, nec ipfius
principia fibi ex fe amp;per fe fufficerefic pöfl'unt ad exiften-
dum, ut prxter fefe requirant nihil, adeoque omni ratio-
ne independentiaeflle neqiieunt, amp; infinité perfeâa, requi-
funt ergo aliud à fe diverfum , cuifedebent, hoceftcau-
m
fèra procreantem , cujus influxu primam adepta funt exi-
ftentiam, ac cujus continuato influxu in exiftendo perfe-
verant, quam diu perfevennt. Nam duratioipforum, quia
fucceffiva eft, merè contingens eft, quae emra nunc eft,
modo non erat, amp; modo non eric ; neque partes ipfius
dependent à fe invicem , ut nullo paâo necelfum fit, ea
nunc efle, quia ante fuerunt, aut futura efle, quia nunc
funt, poflant ergo fuifle , quamvis nunc non eflent. Si
nunc efle, quamvis non eflent in futurum. Quod itaque po-
tius fint, quam non fint, potenti caufae confervantis in-
fiuxui imputandum eft, qus fimul atque hunc fufpendit,
ceflabunt illa exiftere, amp; redibitin nihilum, quod fuit an-
tenihil. At vero quod à non efle ad efletranfiit, primum-
queaccepit exiftentiae momentum , quod non nifi preca-
riodurât, fingulismomentis definere poteft in exiftendo,
id nec aeternum eft, nec efle poteft, quapropter nec Muo«
dus, nec ejus principia. His adde, iEternitatemmeritifli-
mo jure haberi Dd attributum , amp; optimum Divitiitatis
charaderem, quas proinde propter abfolutiflimam Deifira-
piicitalem, non magis Creatur® tranfcribï poteft , quam
perfedionura infinitas, neceffitas exiftendi , independen-
tia, ipfaque Divinitas. Excipiunt, qui tutantur poiTibir
lem Mundi aeternitatem, .^Eternitatem, quae in Deo efl:,
prout in Deo eft, communicari non poflè Mundo , fed
aliam , quae alterius longe fit ordinis ; quemadmodum,
. infinita Mundi extenfio Dei infinitati non obeft, fed ma-
joii laudî vim Dei extollit, quae in unoquoque imagina-
bili reapfc exercitata percipitur. Confer CLué ?hyßc*Con^
575, 574,581,38a. Similiter Mundi aeternitas
removet tantùm omne initium, amp; celfationera in exiften-
do , non partes, aut partium fucceffionem. Verum admet-
dum infirma eft haec exceptio; nam quia aetemitas, qualis
m Deo eft. Mundo convenire nequit, ideo nulla ipß po-
teft convenire. Non enim alia Duratio fine principio elTc
poteft, nifi qus eft fine partibus amp; fucceflîone earum, ut evi-
dum fuperiùs. Nec quicquam fimile de infinitâ Mundi exten-
fioneilluftrat, quxtàmimpoffibilis eft, quam Mundiaeter-
nitas, amp; vim Dei non extollif, fed tollit amp; enervat maximè.
VI. Denique fi ulla fit opinio, qux facilem viam fternat
ad introducendum Atheifmum , hxc eft, quae Mundum
aeternumefTe, aut, quod eodem redit, pofTe efTeexiftimat.
Sienim aeternus fit, etiam magnitudineinfinituserit, quia
infinitum attributum infinitum fubjedum poftulat, pro-
inde omnem notionem caufae procreantis longiflîmè à fe
removebit, quippe qus rem extrinfecè poflîbilem , qu®
tantùm finita elfe poteft , facit exiftere; neque notionem
folùm cauf« procreantis, fed amp; confervantis : quod enim
ad exiftendum fibi fufficit, fufficit quoque fibi ad conti-
nuandam exiftentiam. Cui ergo bons rei Numen erit?
Imo proclive erit, fi nonneceffarium, ex hâc bypothefi co-
gitate, unam tantùm dari poffe fubftantiam, quaz necelfariô
exiftat, infinïteque perfedafit, nempe Mundum, qui cum
Deus, fi admittatur, coincidet. Et utinam multis hodie
non fiaret hsec mentis fententia ! Hâc imbutifuêreplurimi
ex antiquis, qui Mundum. five ipfius miteriam, aeternum
effe voluerunt , non aliud agnofcentes Numen, hoc eft
nullum, convenienter quidem fuo principio. Ex caeteris
maf'numillud Ingenium, quod fi alias, hîc minime fine
mixturâ dementias eft , Senecam audiamus, qui Natur.
Quafl. lib. ii.cap.XLV. de jove loquitur, cuftode, redo-
reque univerfi , animo ac fpiritu , mundani hujus operis
domino, amp; artifice, cui, inquit, omnenomen convenir.
yU illufatum vocarel nonerrabis. Hicefi, exqnofitfpen-
fa funt omnia, caufa caufarum. Vt^ illum providentiam di-
cerel reÜe dices. Efl enim, cujus confilio huic mundo provi-
detur, ut intoncuffus eat, amp; aä us fuos explicet. f^ts illum
naturam vocare ? non peccabù. Efl enim, ex quo nata funt
omnia, cujus fpiritu vivimm. Vu illum Xrocare mundum ?
B 2
-ocr page 12-m» faller is, Ipfe enim ^ mum % quod vides, um fuù par-
ùbmittditHSt dr fe fftftinens vi fua. lâemEtrufcis quoque vi..
fum eft. Neque aliter Plinius ab initio liigt;ri ii. Muudui»,
drhac, quod nomine alio Cdum appellate libuit , cftju4 ciunn'
flex» teguntm cuncla , numen ejfe credi par eft , atemum,
immenfum, neque genitum , neque interiturum unquam. Et
paulo poft: Sacer eft, aternm, immenfm , torn in totv,
imo vero ipfi totum.
VII. Qgin base opinio de Mundi aeternitate argumenta^
quibus facile expugnari poteft Atheifmus, infringit pluri-
mùm , atque illud inprimis, quodtrito Canone nititur,
Itt caufarum fubordinatione non datur progrejfus in infinitum.
Quid enim répugnât, ut majores noftri fint à fuis paren,
tibus, hi iterùm à fuis, atque ita in infinitum afcenden-
do, cum Mundi ordo, qui nunc viget , atque per fecula
viguit, aequè aeternus elfe poffit, quam ipfe Mundus, at-
tributum, quam fubjeâum. At hoc fipoffibile eft, humi
fternitur omne argumenti robur, aliàs fi Mundus efle ccepit^
tàm evidentis, amp; folidi , ut nulli demonftrationi Mathe-
maticae cedere neceffum habeat, caeterorumque ferè argu-
mentorum bafis fit. Hoc quidem, fateor, inficiatur Car-
tefius, quiamp; Canonem incertum autumat, amp;ineptam ar-
gumentationem, quamvis in facris non femel adhibitam,
quïineoextruiturj contra omne ponit praefidium in Ideâ,
Verum illud probare nequit, huicfruftra fidit. Quid enim,
fineget Atheus, nos habere ideam Dei ingcnitam, claram amp;
diftindam, ipfa proderit ? Hocverôexfuâ hypothefi negare
debet; nam fi Deusconcipi poffit, efle poteft, at fi efle po-
teft, eft, cum» fi non fit, nunquam efle poffit ens neceflTa-
rium, amp; independens, five Deus. Neque à rerum Fini-
bus, qui in Tenâ funt obvii, Deum efle Atheis, ut nulla
pateat evafionisaut cavillationisrimula, demonftrabis,quod
doûiffimi Parkeri inftitutum efl , fi Canon fuperior infir..
mus fit.^ Itaque cum fententia de Mundi feu reali, feu
poflibili aeternitate Atteis impensè faveat , oppofitaque
Wosdebellet, quàm quod maximè. liquet non imperitè
^m iis difputari , an Mundus fempiternus efle potuerit,
prxfertim cum negativam folidiflimè fuperius nos eviciffe
arbitremar. Sed clariïis hoe apparebit, quando affirman-
tium argumenta momento fuo ponderaverimus, quod pro-
xima fiet occafione.
Inbsp;f i^itmePhilofiphaturumadprmipiaperfi mta (ijifiorum
' L omnmm primum agnofco, impoflibile eft idem fimul
efle amp; non efle; ut totim Philofophia bafin, mendere oportet.
IInbsp;Illicit a igitur amp; impia eß utiifterßäis Cartefii dubitatio ; dum
'feCe ad tpfum rationis lumen, Deum Ter Opt. Max. extendar.
IIInbsp;^ Om fe mllus naturahter , ideoque nec per decantatum,
CÔgîto,ergofum, liberarepoteß, quod cum deßitmum ßt
requißtis conditionibus, nomen primpiimulth minus primi
nequaquam mer et (tr.nbsp;. ,
IVnbsp;Ex wo ßne fundamento difiinttw mentts hum^a a cor^
lore infertür » amp; falfa feqmntur thefes, mentis eßiniiam
folâ cogitatione abfolvi, mentem nulltbt exißere , ^ illam
corpore notiorem eß.nbsp;, r^ , ,
V.nbsp;Multo mims igitur idea, quamdeDeo habemus, omnium
'clarißma amp; d^inÜißma e{f , cum inßnita ejus perfeElio.
nes captum noßrum tam ariiumamp;Çnitummfinitis modis ex-
cédant.nbsp;.r r^ ,
VI.nbsp;j4l»ofco tamen innatam amp;acquißtam Theologtam Natu.
ralem inter fe vere dißinBam ) quare dari non pofß atheot
fpeculativos affirmo.
VII.nbsp;PraEiicos vero dari experientia proh dolor ! abunde docet,
contra quos inviEle dr modo in facris comprobato a caußs fub.
«rdinatis fummi Numinis exißentia adfîruitttr.
VIII.nbsp;Merita CarteCmsmmdum fmmvorticofitm ^^mectnm
amp; fabulam appellavit, cmt creationis HtflorU palam ad-
ver fetur,nbsp;mechanicos flare non pojjït.
IX.nbsp;OHoniam rnmdm nec efl, necefe poteft infnittts ; natarx
corporis enim répugnât, (fr infinitas folius Dei attributum eft.
X.nbsp;Quapropter fpatia imaqinaria, five non extenja extra hunc
mundum, in quibus Deus omnipotentia fua alios mundos
producere poteft , dart ftatuimus.
r^d praftantijfmum
VIRU M-J U V E N E M
publice defendentem.
Elliger ut miles cindus fulgentibus armis
Nulla pericla timet : verum de peftore mit-
Inbsp;tit
____Attonitas curas; omni formidinc fervat
Peâus jam vacuum : rabidum fupcrafle inimicum
Hoc fatis eft ipfi : fic tu quoque praslia nulla,
Docte, times, Snouki : fed femper ad armaparatus
Adverfos hoftes vincis , qui dogmata falfa
Ponunr. Aft aliter vifum tibi vera probare.
Nam mundum ftatuis, defendis non potuifle
jEternum, frangis fic tritum dogma Spinos^e
Felix Ô nimium felix : cui flamnieus ardor
Incubuit difto penetrare dolofa ftropharum.
Hinc tibi fummus bonos, ingeris tibi gloria furgit
Inter honoratos, nullum peritura per £Evum.
Raptim appofuit ex amicitia hae
I. T.