|
L i ì) r i-d u o
è
PHILIPPICORUM
sive de
E QUORUM
Natura,Electione,Educatione,Disciplina,
& Curatione. A u t h o r e PETROàNAALDWYCK
Batavo, D. Medie, apud GotholDurg. |
||||||
|
Lugduni Batavo ram,
Apud Andream Cloucquiura,Bioliopolara. Su"b signo Angeli Coronati. Anno M.D.CXXXI. .
|
||||||
|
a
Illustri s sìmoef Maximo viro,
D. AXELIO OXENSTIERNAE,
Equiti, Uytholrai®, Cymithae ao Tydonas Baroni, Serenissimi Sueconim,Gotinorum,Wandalorum,&c. Re- gis Gustavi II, regnorumque ejus Consiliarlo & Can- cellarlo suffiBffio: srec sron
Notùlissimo ac Magnifico viro, D. THEODOR O-V ALKEFBÜR GIO, Equi ti, Domino In ConingsTaergh, ér e. Serenissimi ejasdera Regis Aulae praefecto, ac Tribuno militari. Dominis meis ac patroni s omni ooservantia colendis.
Illustrissime, Generosissimi que Domini:
X quo tempore me excepit Suecia vestra,
hocomnistudio egi, ut tue In novas terras re- ceptum, fide, o"bedientia, Qonsill©, aliisque "boni civls officiis crescenti huic civitati pro"barsm. Quare in ea Medicinam feci, ad quara exercendam Senatus hujus autoritate evocatus faeram, jam antèsexen- nium. Nee destiti interim aliis quoque modis Reiputilica? hujus uslTausstudere, & promodulo mea ea conferre, quas ad ejus incolumitatem, incrementum ac felicitatera face- rent. Q,uum vero vitaB meae maximam part era humanioriìDus literis, ac doctrine gtudiis ÌxmàegLstm, non potai |
||||
|
I
in otio hicjconsti tutus, prorsug otiosus esse, & ï>q-
narum horarum prodigus» Quaraotorem suoi ade, prout i ra- pe tus ferebat, ad hoc vel illud argumentum delatus, qua^dam scrivere eoe pi, ac raeditarl.eumq; egregia & digna homine liberali ea disquisitio videretur,quae de Equorura satura insti tui possst, ad eam aniraum ad- Jeci, eo successu, ut Litoellis duofcus Equorum hlsto- riam complexus fuerim. Atque hos quidera Vestri s Ex- cellentiis inscribere visura, quos non solura rei li- terariae patronos summos ac Me cognate s esöe comperi, sed & rerum mearum studiosissiraos. Nec inconveniens viris Heroicis argumentum sslegi, quorum virtùs quam maxime in edomando Equo & olim emicuit, & hodie etiam num eraicat. Hìnc Achillem Homerus, JBneam Virgilius, Alexandrura Magnum Plutarchus, Iulium Ca sarem, Valen- tinianum, aliosque laudant Romani scriptores. Quid, quod & eas virtutes, quas in homine suramopere venera- mur, Fldem, Ingenium, Pietatem, in Iquis quoquesuspi- ciamus, uti veterani & recentiorum, exemplis constat. Vos Heröes inclyti Levi dense hoc munusculum "boni con- ôulite, & presidio vestro ac patrocinio adversus Li- voris tela protegite, defendite. Ita vos fötfpitet, protfperetque, Equorum Capienti ssimus Creator. Ita in castris, vo"bìs Stet flonipes & Frena Ferox Spumarla mandat. |
||||
|
Vestrae Celsitudini humi ninfe devotus
|
|||||
|
PETRUS à NAALBWYCTS:.
|
|||||
|
Loca
|
|||||
|
6
|
|||||||||||||||
|
LOCA ILLUSTRITI! AUTHORUM,
DEEQUORUM natura, fide, & ingenio.
|
|||||||||||||||
|
P 1 i n i u s .
|
|||||||||||||||
|
Amissos lugent dominos, lacriraasque interdum deside-
rio fundurtt. |
|||||||||||||||
|
Ante hune Virgilius de Pallantis occiÇi Equo.
polliti s insigniìJTks £)thon
It lachrymans, guttisque Lumec.tat grandiras ora. AìTTIQUIOR HOMERUS DE PATROCLI OCClSl EQUIS:
EX GRACCO ITA VERTU2STTUR. iffiacidae sed equi paullum à pugna inde remoti
Eleìsant* ut primum aurigara novere peremptum, Fcctoreis manibus, de.jectura in pulvere foedo. |
|||||||||||||||
|
P1I1TIUS SCRIBIT:
Antiochum regem, cura praelio Gallos fudisset,
Contareti Ducis, qui ceclderat, equum insigni specie conscendisse: atque hune indignatione accensum, spreti s lupatis, in abrupta isse, seque &equite uria afflicto. |
|||||||||||||||
|
ARISTOTELES PRODIDIT:
Seytharum regi nobllera equum fuisse;& pulcherrimae
sobolis semper matrera. Eâ causa motum regera, ut filium generosum matri admisceret, atque ita stirpem augeret: sed illum, et8i incitatum à proriga, récusasse. Cum au- tem placulsset tegi matrera, ut imprjLdgejs superveniret: factum quidem, sed mox détecta & agni ta, flagittf impa- tientiâ fugam properasse,& per abrupta se praecipitasse. |
|||||||||||||||
|
AGELLIUS DE BUCEPHÂLO.
|
|||||||
|
ii I Jbn Equus Alexandri regis & capite & nomine Bucephalus
/t**^ fuit. Emptum Cares scripsit/xiII.& regi PMlippo donatum. jfiEris nostri summa est sestertla CCCXII. (Philippici circiter 7300) Super hoc equo dignum me-* moria visum, quod ubi ornatus erat, armatusque ad praslium, haud unquam inscendi sese a"b alio, nisi "a rege passus sit. Id etlam de isto equo memoratum est» quod cum in eo insidens Alexander "bello Indico, & facinora facièns fortia, in hostiutû cuneura, non satis sibi providens, immislsset, conje<?tisque un- dlque in Alexandrum telis, vulnerlbus alti s in cer- vice atque latere equus perfossus esset: moribundus tamen ac prop"e jam exanguis, e miedij^B hostibus regem vivacissimo curfiu rstulit: atque ubi eum extra tela extulerat, ilico concìdit:& domini jam superstitie s ecuras, quasi-^cum sensus humani solatio, animam expiravit, Tum Rex Alexander, parta ejus belli Vic- toria, oppidum in ijsdem locls condidit: atque ob equi honores Bucephalon appellavit. |
|||||||
|
EX DIONE.
severus Imperator, cum Prasjtorianos as$u clrcura-
ventos exarmâsset, quod Pertinacem deseruissent, & occidissent:& qui inter eos équités, Juberentur de- serere equos: fuit unus, cujus e<mus retineri, aut sisti non potuit, & quamvispie rgpelleret, identidem tamen seq)iens& adhinnlens, domlnum it^iuovit, ut gla- dio educto illum seque interficeret. Artdit Dio:Equus ille spectantibus visus est libens lae^tusque cum do-; mino mori. HOMERUS ILIAD ff
Homerus super omnes mystas naturae arcana perdoctus,
facit Xanthum Achillis equum instantem ei mortem praffari. EX AMMIANO.
Casari s equos, quos ad Rubiconem fluvium liberos di* miserat, & sacraverat, insiöijs in eum paratig&mox patratìs, per aliquot ante & post dies pertinacissime pabulo abstinuisse, &ubertim flesse, compertum est. ïllSttS.
PHILIP-
|
|||||||
|
PHILI PPICOUÜM
Li "ber Primus, s eu DE NATURA, ELECTIONE, EDUCATICNE,
ET DISCIPLINA Equorum. |
||||||
|
Caput I.
De Equorum Indole. Edicorum dictatori Galeno Equorum
tempera-
placuit, Animi mores, corporis mentum. temperamentum sÈqui. Itaque natu-
rala indolemque equorum consideran- ti , initio constet, calidos esse eos & hu- miflos, at vix ultra eucrasiam seu tempera- menti aeqaalitatem. Caloris quidem argumen- ta sunt, generositas, agilitas, fortitudo & velocitas. Humiditatis; luculentum «Se fa- cile incrementum: quodque eorum fere morbi, a"b humore superfluo scaturiant. Sed eucra- siae vicinitatem, mansuetudo, öocilitas, ousequrum, fi des, memoria, vivacitas coar- guunt. Ac hae quidem mortalium usiTous opta- tissimae dotes, alias alios ad equorum amo- rem atque studium excitarunt: adeo ut qui |
||||||
|
9
his praestarent; mire gratlosi, & in honore, ac de lìti is hatiti sint. Qui'n imo, quicun-
que aliquid olim ad eorum crepundia commen- tus esset: eos oranes aeternitati consecran- dos, pia judicavit antiquitas. In quorum nu- mero, quod mireris, nemo cui nomen caetero- quin ignoMle, aut frigidus praecordia san-
* NoPiles
guis occupavit. SI c% iLii 't equorum cultores.
%LLO l 0 V
|
|||
|
'o ftaioyc&zjtf ei af #§ f */**,* nempe qui matrem amori s simi-
litudinem finxit.Itaque(uti'accepimushiotJilis ille vi- te, humana e typus Bellerophon,equo primus vehi docuit. Strata postmodum, fraenosque,excogitavit,& injeclt Lapytha Pelethronius. tfsu calcarium, & prima equestri pugna, inclyti armis celeürantur Hippocentauri Tfcessa- li, Castor; quod Mgas; Erlchthonius, quod quadrigas junxerit. Inter equoruin virtutes, emicat maxime fides eorum er
Exemp la
fidei ga dominos,quae scriptorum monumentis, exlnde pro
equo-
rum- inerito inclaruit.Bucephalum, ferunt,The"barum oppu-
gnatone saucium, modi s omnibus ofcsti tisse, ne in alluni Alexander transcenderet,ac Dello Indico crebris vulneri' ìdus confossum,jam morltiundum prope & exanguem,vi- vacissimo cursu è medi! s regem K>stit>us ave xisse, extra teli jactumtubi velut cum sensus humanl^ solatio,de superstite Poet. "jam securus,concidit,& expiravit.Vidlmus nos,inquit
Ili).5.
cap.9, "Sealiger,Inter animi fideique miracuì a;unum e com-
"militonifcus avectum incolumem,equo ita saucio; ut
"etiam intestina per ìTumum traheret.neque prius conci-
"dendi tempus esse ratus est;quam sessor deaeendeiet,£fr-
"que in socii terga suDsiliret.Et al iti: vidlmus nos
Gomment. 2. "sessorem equitem evexisse e praelio,flumen vadeisse,
de equo «cui plurlmum intestin<fcrum,e vulnere delapsum inumo
Hi spano.
|
||||
|
11
fcraheretur. vide runt etiam Scythae,occìsuin suum
Reguluin exprovocatione dimicantem, fortitudine, & animosa equi fide vindicatum: victoremquespoli is inhiantera, ictitus niorsuque confectum. Nec equus Antiochi regis caesi, aï) ovante Centaureto conscen- sus, hi s quidquàm cessit. quippe spretis raox, ac, ut regi non posset, indignât ione superatis ha"benis, iau.ox.mm praeceps in afcrupta deôiliens, una cura sessore hos- CaJituTne*. te examinatus est. Quia, quod equus Nicomedis,illo interfecto, voluntaria fame siti mortem consclvit? lie lachrymis nihil addam, quas In dominorura exe- quiis crefcro visas, comiüemorant: cum eas naturae, Cardanus, aut morbo tribuat. In domo, alt ille,
De varie- tate ve- asturco meus Scotus
rum lit).34. cap.75. "flevit saepius ubertim: nec causam cognoscere pos- "sum, lachrymae exeidétant palam. Hoc autem estate
«maxime accidit: nihil enim sinistri mlhi contigit.
•Constat naturai» esse equo rum, aut morìJum.
j De admiranda docilitate, ossequio, & memoria me-
Docilitajì equorum. morlae proditum est: universum Sytaritarum equità- tum, nom inconclnna saltatione, ad Symphoniae can-
tum mover! solitum. Quod narrât Scaliger pene /t-
Exercit. dem exsuperat. Equum
209 "inquit ille, pusillu deformem circumduceTDat agyr-
*ta quidam, cujus Jussu, atque etiam solo interdum
|
||||
|
12
"nutu, ille omnia, faceret; ambulare, succussim pro-
sperare, currere, saltare, vel quadrupes vel bipes. "Vinum bibere vidimus, in clunibus sedente anterio- "res pedes ad pateram ferre. Pelvim, sive œalluvium "crurlbus sustinere; quasi a ionsore lav«retur:qua- "lem pictum videmus asinum cucullatum. Humo sese "sternere. Projectum atque etiam porrecturn Jacere. "CilioEum cenrpressione annuere. Caput ad heri nutum "attollere: in terga vertere. Supinus ostefcdere,quo "corporis situ muiier lneuntem admlttat virum.Postre- gò nullum canera unquam vidimus doctiorem aut docili- "orem. Nisi unus excipiatur, qui super anteriorlbus- "pedlbus erectus, ac bipes ambula.ns, elatis cltfnibus, "illustrissiïïiae hominum ooronae miraculo fuit. Porrò "idem Scaliger, sed alibi. Plagarum alii memores, "praesertim Belgae: e quorum multis unum vidimus mag- Comment.3"na significatione, adeuntem fcerum aversari, appropin nquantem calcibus dentibusque incessere, nee ni si "tectum conscendi'pati: famuli tractatione'm sessic- "nernq; f quo animo " ferre.Unum & nos horuia habuiraus; qui meraor
Maestus « plagarum pridianarum; cubanti mihi sequenti
'•nocte sub dio,mordicus humeruai arripuit, thoracis be- neficio servatimi,Hactenua Scaliger.Srgo dentibus |
||||
|
13
ensera, aut tela numi collecta equiti porrigere, aut
genua ascansuro flectere,-aliaque talia.quae pas-
sira adhuc dooentur, inenarrabilis ingenii quidera fidem faciunt: tarnen constat ex narrâtis,quanturn Generosi- insuper hodie, institutioni3 &<3isciplinae neglectu,
tas
equorum. desidereraus. Cataloguin non attexam, quod investi-
ganti cuilibet facile apud auctores: sed de genero- sitate illud addam soluraraodo, eam non tantum in laudatis equis ex omni corporis gestu conspici:sed imprimis, qùod ituri ad praelium, videantur satis apertura sibi' gloriae campum, ex clangore tubar urn intelligere:hilaritateraque & pugnae desiderium sig- nis variis evidenter prodere. tyiin imo roboris ac fortitudinis suae fiducia aniraosos, victoriaeque, & gloriae avidos,praelia inire: qua parta,manifes- té exhilarantur,& exultant:amissa dolent, imrao quoties freni crepitum, strata,& caetera,ut fron- tis & pectoris ornamenta vident: fremunt, exultant, ungularum supplosione obstrepunt,& ex eorum con - ipectu, afflatu quasi furoris ad iter accenduntur: voce equisonis excitantur,aures erigunt,& naribus inflatis celerem festinationem anhelant,quodara in- credibili cursus studio ad currendi memoriam re- deuntes. |
||||
|
14
Inter equorura peculiaria numeratiir, quod asple-
nes, & exinde animalium cicuruai sint pernicissi-
Plinius.Ae- ( lianus, £. mi. Estjautem mirabile, si non fabulosum, quod vai-
ali i, go tradunt; parientes equas, pullorum splenes,cum
secundinis ejicere.Et fronti Hippomanes araoris
innasci veneficium, caricae magnitudine,colore ni-
Equorum peculiaria. grò: quod statim edito partu devorat faeta: aut si |
|||||||
|
quis praereptum habeat, ad ubera non adraifcbit.Bile,
CTI,
alii eos carere, alii^alvo eam esse autumant.Cer-
te huic generi peculiaria est ungula,omnium armen- torum durissima; contra viae omnes injurias obfir- mata: exéipiendis soleis,clavisque ferreis apta: quae--que ad gerendum, trahendum, currendum, saltan- dum,pugnandura(prout homini est ex usu,cui prae cae- teris animalibus natus videturjomnino etiam neces- saria est. Caeterum cur difficilius & periculosius ascendant equi,quam descendant,contra quam horaines, ratio plana est.Siquidem poplites.non admodum flexilss nacti,ascendendo admodum defatigantur; lassique labuntur facilius,& lapsi,majore cum ira- petu ruunt,deèfendentes,quatuor crurura adminiculo, felicius quam horaine3, corporis ponderi natura ver- Equorura genti ad iraum obnituntut.Sunt denique voces quinque
V0C63 qui-
naedi- equorum distinctae,totidem affectuom signa:Laetit4e,
stinctae.
desiderii.irae,timoris & doloris. Laetitiae quidem
|
|||||||
|
15
seu alacritatis vox est, Hinnitus non multum lon-
gus, sub finem elatior,càra innoxia calcitratione. Desiderii,qHa equara aut socium inclamant,Hinnitus longus, in fine remissus, citra calcitrationem. ûuod si advertissent olim Persarum Satrapae, inter quos haud dubiè, de alacritatis Hinnitu convene- rat, Dario Hystapsi.Monarchiarii Persatum, ilio con- sensu non obtulissent.Irae.brevissimus hinnitus est.cum dimissis auribus,& calcitratione,si gene- rositas accédât. Timoràs vox rauca est,quasi per nares emissa, cura auribgs ad anteriora arrectis, & calcitratione, modo non lint dégénères. Nulla doloris vox est: nisi quod in magno,submisse in- gemiscant. Decubitus illis rarus; insolentior som- nus. Ferme iidem cum homine morbi: quem an a pes-> te,suo anhelitu praeservent,tametsi classicis au- thoribus nitatur, non libet asserere. |
||||||||||
|
CAPUT II.
De equorum Electione.
ND 0 L I S equorum praestantia, ex multifariis |
||||||||||
|
ladi cariât ur
|
||||||||||
|
indiciis vulgo colligitur. Rejectis minutioribus '
«qui ex co- loribus. illa solum exhibebimus; quae usu, aut ratione.aut ut\roque apud equorum peritos praevalent.Initium
|
||||||||||
|
facturi xa coloribus; de quibus in universum hofr
tenendura quod syncerus omnis iraprobus est.Albus enim pituitae soboles, imbelles, timidos.molles facit.Niger, \ succo melancholie, torpidos,viles, contumaces exhibet. Fuscorum non absimilis ratio: niai ex praedominàie bile, rubicunda ilia adustio- nis notas praebeant: & erunt tales robusti,furi- bondi, industrij, fraudolenti, male morati, Se4ru- bei|splendidi,vi flave^ bilis, iracundi, levés,fer- vidi, tumultuosi, laborum irapatientes.ProbantuB mixti, è variis confusi & temperati colores.quorum omnium laudatissimus, qui castanee, corticem aemu- latur, spadiceus. Optimus quoque albus, fuscis pre- grandibus maculis undiq; aspersus. Q,uin imb maculo- si in universum, distincti maxime raaculis zonisve nigris, per crura, dorsum aut collum, nobilissimi judicantur. Horum iterum sunt praestantiores, in quibus natura meliorem ordinem numeri, paritatis, loci, ac rectitudinis servavit. Sequuntur quibus macul|. zonaeve rubrae sunt, aut rubiginosae,Sed & in toto corpore albae, exigt&e macule;aurium, cau- de, pedum color niger; cana & crispa coma: haec inquara omnia generositatis indicia sunt. Interea exiguç in iliis scapulisque maculae, triplici fere |
||||
|
17
de causa lmtoecllìitatlt not^ perhToentur. Surit enlm hae, nuper nati s equi s a crauronìtius inflic-
tae: qui cum per aetatem ilia nee sòapulas raor su possent attingere, crabsanum violenti^ patuerunt indies multi. Hinc lilas maculas adulti, olim sau- cig cutis characteres, circumferunt. Tenerrimâ si quidem illâ aetate, ex continua & irrequieta im- portunitate mordicantium, non parimi de naturali vigore ac necessario incremento intereidit. Ces- santitous cum aestate, cratoronum ictitous; hertoaö viritous & copia imminutae,lactenti"Dus paucun lac, pravumque suggesserunt. Déni que succedenti s hye- mis incommoda, oto contractam ex superioritous ma- ils imtoecillitatem, non sine immodicà virium jac- tura, sustinuerunt. Indiclum Kestat, ut de altoedinis notls agamus, quae in
3X macu-
lis fron- fronte & peditous conspiciuntur. quatenus ex ils,
tis,& pe-
dum altol- de lndolis praestantia fit Judicium, Plurimi U-
cantltous. A
las religiose admodum otoservant: sed nos hic te_-
dii, ex prolixa curiositate,& utilitatis:simul
rationem hatoetoimus. Ergo,
I. in hac classe familiam ducit,cui stellula
in fronte cum linea aut zoria, quae nec
os attingit,nec supercilia;& cui quatuor
|
||||
|
pedes sunt candidi.
2. Sequitur,cul stellula talis & zona,cum pedum
posterie-rum candore.
3. Cui stella Illa tantum, & zona.
4. Cui stella, & quatuor candidi pedes.
5. Cui stella, & aut unus, aut nullus,aut plu-
res, nee omnes tarnen candidi pedes.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Haec& alia, cum eorura causis,fusius prosequitur
Cardanus liTa.7. de varietate,cap.33. Hos ad |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
▲
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
19
iïdioium cetera tratiBeamus.-4uumq.ue naturaliter in equis
ex cireur v
lis,for- surit loca, quae circulis qurousdam parvis, e pilis
ma umûi-
licali, in umoilici formam contortis, rotantur: in medie-
setosis.
tatious scilicet frontis, colli, pectoriâ; in um-
Dilico, & iliis. Si qui forte aliis insuper in lo-
cis umoillci taies luxurient; udì a"b equo conspi- ci non possunt; nihil de genero si tate duDitanduni. Estque adeo validum hoc argumentum; ut alia quae- lioat aìD infelici candore suspecta infortunia,si- ne ulla Tiaesitatione, protlnus discutiat. Imprimi s si praelongis quibusdam pilis, umoilici illi,velu-
Aliud & ai- versum de ti setis obsideantur. Q,uod a multis malo rum orani-
coloribus x judecium, uray/^uxta ac torporis est causa: sic e diverso,
/r / Illa seta ceorurn pilorum contortio,que a sicctta-
Â^TJT^jpec te & calore est» agilitatem & fortitudinem polli-
<?uJZ^ "■ cetur. Non tam evidenter tmea quidem sententia) '~t/"' < /ri- cor? e-??? -
|
||||||||||
|
Wo
**?
|
co^c _in judicio,quod desumìtur a coloritous, omnis can-
|
|||||||||
|
/? / *
doris praeposteri calamitas, aD exigua in parte
pedis posterloris candida macula,corrigitur.nee \ majore quidem, aliis rubris, sed potius nigris, interpuncta. quamquam id suo s & quidem magnos au- thores habeat. Interim non desunt alii,qui nihil ferme colorlbus tribuunt; ni si quod damnent quosH- Det in suo genere otoscuros; quos raro esse aì)3que ; |
||||||||||
|
so
|
|||||||||||||
|
lippitudine affirmant; hac inducti, ut arbitror,
ratione, quod sicuti splendor eucrasiam & bonam argait concoctlonem, sic obscuritatem cruditatis esse sobolera, unde & cêrebri superfluus humor; a quo defluxio; quae ad oculos tandem delata lippi- tudinem inducit. Denique & no tatù dignum hoc axi- oma defendi tur. Improbi coloris equo s; aut eximie "bonea, aut eximie malos esse. CAPUT III. De equi Laudabilis & Vitiosi schematismo: & quomodo explorari debeant. |
|||||||||||||
|
jc
|
|||||||||||||
|
O M li E ìf D A U I equum caput mediocriter par'
^^^^^^^^^^^^^ |
|||||||||||||
|
Quali s fo
|
|||||||||||||
|
ma maxime vum, decorum, erâctum.
equum de- ceat. Vivaces, magni, miQantes,nigri,non concavi,nec vi' tiosi aut morbidi oculi: qui acutius quidem cernun*
aliai, sed a nive nimium offenduntur.
Brèves, rectae,& acurainatae auriculae.
Os, naresque amplae, turgidae,sed levés equos,
maxillae graciles, & os modicum decet. Gollum breve, amplum: vel.longum, & juxta caput
obgracilescens; longa, sublimi, arcuata cervice; & capite supra pectus sub jugulum adducto. Pars anterior paulò sublimior: quamquam posterior
pars, paulò altior (non multum, hoc enim nihil |
|||||||||||||
|
21
periculosius ad casum) idque ad modum cervi,per-
nici tatem sperare .Jubeat. Pectus amplum; nee concavum, nee acurainatum.
Gibbus dorsi elatus.
Ipsum dorsurû breve, planum, rigens, nihil aut pa-
rum admodara sinuatum, nee ullis faedatum vestigiis ctcatrieum. Lumbi pieni.
Pectoris cratès seu costae, ut bobus, crassae &
robustae. Hypochondria, ilia, atque ad eì) universa ventri s
moles, rotunda, contracta, non spatiosa,nec pen- dula. Coxae plus justo, nee suspensae, nee demissae;
sed mediocriter extensae. Crura aut recta, aut parum infleKa retrorsum,ut
cervia.valgi & vari in vitio sunt. Bene colligatae, robusxae & contractae junctura-
rum compagines. Iati pedes.
Ungulae non variegatae, quae sunt fragiles: èed
aut nigrae, aut albae, rotundae, crassae,latae, siccae,durae. Pedum posteriora villosa.
|
||||||||
|
Cauda, ve
|
i'
|
|||||||
|
& juba, pulchra,luculenta,diffusa.
|
||||||||
|
Caetera mediocria, decora.
Denlc[ue laudaMlis equus, nee strigosus est,nee
oftesus: sed vlnculìs, lacertis, & obsìtsus firmus: nulla mutilus parte, aut mor"bosus, memi) risqj omni- bus in longitudine latitudine & crassitie,secun- duitt totius proportionem moderatus. |
|||||||||||
|
Pro colophone addatur loeus ex 3. Georg.Virgili!
|
|||||||||||
|
Continuo pecoris generosi pullus in arvis,
|
|||||||||||
|
Altius ingreditur, & mollia crura reponlt.
Primus & ire viam & fluvios tentare minaces Audet; & agnoto sese committere ponti. Uec vano s horret strepitus.illi ardua cervix, Argutumque Et gilvo: tura si qua sonum procul arma dedere, Stare loco nescit. Et Cas si od. li"b. 4. Variar. cap. I.Laudantur, quorum
pectora vel crura sphgris carnei s décore ornantur'. costejin quandam latitudinem porriguntur;alvus in brevìtate constringi tur:caput cervìnam reddit ef- figi era: imitantes velocitateci, culus videntur ba- lere similitudinem. Interim alia celeritatis, alia rotori s sunt in-
dicia. Qui in pectore juxta crura, imo qui & juxta |
|||||||||||
|
È
|
|||||||||||
|
sa
caeteroa artus pilosus/èst; coxis, cruriDusque lon-
Q,uae ce- lerità- gis & <iuasi cervlnisjaltior paulo posteriore sui teia,quae s rotmr parte, ventre suMucto, longe est pernioissimus.
promit- tant. Sed qui cruritius & crurura commissuris est crassis, compactis, tiMisque Tareviorious, rolDur prora!ttit.
Et quoniam veterinorura genas, \ quarto ad deci-
Aetas ut mum viget annum; aetatem equi e dentlftus maxime
colliga-
tur. examinai)!s.SIquidem sunt illi dentés numero qua-
draginta, horum trlceJimo mense, amittit priores
Pliïl.liTs. 11. utriraque tiinos: sequenti anno totidem proximos,
cap.37.
cum suoeunt die ti columellares:
Quinto anno incipiente binos amittit:qui sexto
renascuntur. Sep timo oranes ha"bet & renatos & immu-
ta'Diles.Praeterea anno quinto aequantur dentés,
primo commutati.Sexto, qui mutati sunt quarto.
Septimo aequantur & compléntur omnes:nec postea
distincte cognoscitur aetas: nisi quod pentissi-
mis annus insuper noscatur octavus.Sed equo prius
castrato, non decidunt dentés. Senectus equorum
intelligitur lent lam TDrachitatejiquod prolixius
Senectu- ti s indi- excrescant; aut excidant: supercilotura canitie,
ola. & circa ea lacunis; cum fere sexdecim annorum
existlmantur. Afcsumpta aetatis o"bservatione;gut-
tur comprime, si fert moleste anhelosus est.Cau- |
||||
|
24
daai trahe; si cedit, imbecillis.Comprime singulos
artus & 8oram juncturas, praesertlm juxta pedes,
Equi ut s exploran- & paullulum dist orque: si dolent; haud dutiie in-
die veterato malo laborant. Ascende, si fugiat sesso-
rem, si dorsum sinuetur, aut ponderi cedat, pessi- mi indici! est.Ex circumversione ad utrumque la- tus, versatilitatem explora; ex incessu, gressus elegantiam, celeritatem, & modum. Ex cursu, quan- tum fraeno, quantum calcaritjus trittuaì^t, & ha"benis: quàin sit levis, agilis, velox, innoxius, facllis aut diffidile respirationis. Ex Éaltu, quàm agi- lis & robusti dorsi. Ex sudore, quam sanus: nara vix sudare va labori'oue, optimae valetudlnis esse creditur. Si irìtructus haftenie, freno & ephippiis, spumantia mandat frena, humum pede pulset, aures arrigat, alacer est & animosus. Deductus ad aquas, siultro se in eas jactet, pessime moratus: si prae~
i
ter os totas nares "bilaendo mergat, praesertim las-
sus, pectore & anhelitu sanus est. Orlatura pabulum si celeriter comedat & alacriter, nihil respuens temere, vigorie; sin segniter, inertiae indicium est.VirCecire, calcitrosus sit, aut mordax? ubi comedit avenam,contrecta. Hac atosumpta, si recubat» segni s est, & degener: cum ni si post multam defati** |
||||
|
25
gationem, decumbat alacer & generosus.Iuxta rotas
circumactas denique deducito: accedet aegre pavi-
dus: detrectabit omnino accadere pertinax.
Caeterum sequentia quaedam morborum tura signa,tam
Morborum signa prognoses, diligenter osservato; Caput & oculi tu-
quaedam
& progno- midl;cervix flaccida dimissa: pendulae auriculae,
ses, frigidae nares, rheumatis frigidi,& conclamatg
ferme salutis praesagia sunt. Auriculae magnae,
pendulae: concavi oculi, debilitatene & segnitiem
coarguunt. Oculi \ nativitate concavi, obscuri;
continuo avenae pastu brevi excaecantur. Cui in
cerebro panus, autjapostema, ac Jugiter ve naribus
pinguis quidam & frigidus defluit humor, propje in-
sanabilis est. Cui strumae circa cervicem, subito-
que corporejtoto conturbatur, sudat, contreraiscit,
ineurabilis est. Sed & morbi quilibet difficiles
in aWsis raro curantur. Pede anteriore claudi-
cans, nee eum, nisi praetentata ungulae suae ex-
tremitate, progrediendo in terram deponens,illi
aut ungula, aut pes dolet. Anterius claudicans,
ungulasque intrepide infigens solo, cruraque &
pedes libere inflectena; isto, autnon longe ab eo
laborat loco, quem contectari maxime, aut premi
refuglt.
|
||||
|
Qui anterius in conversione claudicat, ex scapulis:
qui posterius, ex coxendlce dolet. Qui pede quoli- bet, nullo in ils apparente vitio, claudicat,buie in Viuraeris, coxendlce, aut lumbis malum délit es- ci t. De scendens brevibus & arctatis passi "bus anté- riorités, laborat ex pectore. Rel iqua in morbo rum curatione, quantum quidem ex usu videbitur,anno- tabimus. CAPUT IV.
De Quorum faeturlt; «Se iis,quae circa
eam observatu necessaria,aut sci- tu digna sunt. *TPlli t u m est, 'a simili simile produci, & mali
corvi esse rnalum ovum, aut ut alius loqui malult: ex squillis nunquam nasci rosam. Neq; ex malo pa- tre-^bonum filium. Equidem res oiones per generatio- nem productae, \ congenita indole & corporis ha- bitudine bona malave; aut ab ad^scitis postraodura probis improbisve moribus suspiciuntur & sordent. Indoles & corporis habitudo, ut ut illae slnt,pa- rentibus haud dubie in sfclidum ferme acceptae fe- rendae sunt. Quemadmodum mores educationi pluri- mum debent. Sed de generatlone nunc hic aglmus. Itaque Hipponomis, qui educandis pullis insumunt |
|||
|
27
*
operaia; sint ad missarii, sint equae ,lectissimae
indolis & exquisitissimae formae: aetatis ratione minime neglecta, quae non ubivis terrarum coïnci- dât. In Polonia slquidem, Barbaria,Calabria,ad éonaxourr? anno 3 ferme quinquaginta ■ produci tur. in Hispania, oc e. Jolì - -
Gali la, Anglìa, Germania, Suecia & plurimis in lu-
cie vigesimum quintum vix excedit. Interim accu- ratura vitae regimen multum ubique adlongaevitatem facit.Equi cujusdam ad septuagesiraum annura viva- ci tas a scriptorL'ous annotata est. Coeptum urgea- Qui ad ge-
neratio- mus. Primum quinquennium, quod incremento natura
nera ap-
tiores, destinavit generation! subtrahatur, ut inutile &
aut inep-
tlores. noxiura. Ipsi enim nondum validi, robustos non pro-
créant, per legern fixam, qua prohibentur tes om- nes, id/aliis irapartlri, quod ipsae non hafcent. Quinquennio minores, procréant quidem praeclaros forma & externâ specie; sed elumoes Interim,raarcl- dos, impatientes laboris; & nihil minus, quam quod extrinsecus apparent. Quod reliquum "a quinquen- nio est aetatis, ad decrepitam usque senectutera Aristotelis, Plinìi ac omnium pene consensus,pro- création! idoneum perhi"bet. Qulnimo antiqui \ Cir- co, post vicesimum modo annum, ad so "boi era rep ar an- dari! dirait tere mares consueverunt. Horura nobilis |
|||
|
*w
|
|||||
|
28
quidam emissarius, celetiratur ad annura usqae qua-
dragesimum durasse; duntaxat in attollenda prio- re corporis parte adjutus. Generare autem usque senectam posse; uti & ante aetatera piene adultam, quis. neget? quam bene, quo fructu, nee id quidera operosa démonstrations indiget. Quippe ad finera suura vergente aetate; inclinantibus & collabenti- bus tandem animi atque corporee viriì>us: non una nette scere vim semini s & Vigo rem, insulsum nimis & exeors erat arrfbigere. Quis enim .sanae mentis adducetur unquara ut credat, adolescenti ani juven- tuti proximara, seu primos pubertatis annos, in Ve- neri s operilDus recocto seni concedere? Certe ve- risimiliter admodum AElianus: equos aetate affet- to s cum caeterls in rebus nullos débites;tum pe- dibus infirmos procreare contendit.Itaque si pla- ne secundum annos définiendum sit; sicutl modo ex peritiorum calcilo, primum quinquennium incremen- to datum, generationi subduximus; non video cur non eodem Jure suMucamus çuinquennlum postremum. ne quas vires, utcunque &ervatas,senectus aegre possidet, intempestiva prodigalitats, non inutili- ter modo, sed etiara cum dammo projiciat. Equae au- tem communiter a quinquennio, usque flecennirm con- |
|||||
|
29
cipienéo aptissimae judicantur, quamquam, authore
Plinio, anni s oraniDus gignant, ut longaevae, ad
quadragesimum. Coeant ergo idonei, aetate & cae-
teris dotiüus praestantes, utrlusque sexus equi:
^iales & N y quomodo Laute primura & Largiter pasti: idque non nisi a
coire de- beaat, modico latore, tfempe exSsiccat genituram improtnis labor: quam iners otium superfluitatibus oT>ruit,&
extingult.nec mâches générantinm magis, quam obe- sitas in vitio est. Mediocri tas, quae ublque, & Mc 3 audaci lis. Neque alias ob causa» faeni pabu- lum gramini praefertur: quod frigidarum superflui- tatua copia scatet. Sed illud- quoque imprimi s ca- vendum; ne immodica salacitate, se admis sar _iU ex- hauriant. quos indomiti Veneris stimuli plerunq; sic agunt, ut ponsunptiouls malum non sentiant, aut négligent; atque ante perditurn sese eant; quam libiöinis faciant modum. Genitale semen omnibus vitae instrument!s. turgens, exhaustlone labefactat corpus supra modum; excretione moderata exonérât. Natura enim selectissimum alimenti superfluain,a.df spermatica vasa relegans, spirituum istic stabu- lantium mixtione subiglt; semini s imprimi t formami, & generation! accommodât. Huius modica quanti tas ve- getat corpus; superflua, multa pernitle affigit. |
||||
|
30
Olim actionem oderat Deaócritu8; qua homo ex homi-
ne exiliret, eodem jure dixerls, qua anima} ex animali. Et rectè quidem; si supra naturae conve- nientem evacuati onero. Nee enim contemni de"bet se- mini s, quae excernitur paucitas: sed virtus quae potentia continet animai, mèrito suspicienda est. Ideo equi sene s ponderatis emissariorum viriftus, equas octo, aut decem jTingulis a.ttrit>uunt. Ac ei dit au tem saepe, ut non admit tant equa e, aut
îîon admit- N tentes non concipiant.Si quae non admittat; saepe ad eam
coitum equ«e,ut ducatur & afcducatur admissarius co21udantq.ue.Hoc
hatendae, ante>clr- si frustra: vinculis ne calcitret eohi'bita,semel
ca & post v coituro, atque iterum invita ineatur: haud duMe intra tres,
ad summum sex dies concipiet. Kam venerem irritât
tandem invitus coitus, ipJ"e sterilis quidem, & fae- cunditatis tarnen occasie Mane" ini ta e semel & ves- per! prurientes equâe, arceantur a^ emissario & gravi latore, dies plus minus decem; ne semen con- ceptum corrumpatur, excutiatur, aùt dissipetur.Pos- tée cum emissario per novero rursum öies semel quo- tidie colludat; si non admit ti t', certo indicio con-* cepit, Turn ne amplius ineatur invita, "e in aftor- tum, aut alia gravissima symptomata, periculososve mortos incidat. Quae post decimum di ero denuo in ve- |
||||
|
31
nerem prurit: Ineatur öelntegro,iis<lem 3 egibus,ut
De impraeg- , nandisv prlus. Hact.enus quidem öe stabulantibus eq.uts.pas- squi s, quae
lnpsBöS^s aentiïis; ir pratie promiscue, dissimili f. est ratio.
errant.
Hae enim faetae, nulle negotie mares abarcent;prae-
ter admodUF. violentos, quos e pascuis abduci fas
est. Q,uod si iptéa obstat salacitas, quo minus com- mode ineantur, aut concipiant: nee secta juvat ve- na malleoli; triduaria ineôia expugnentur,praeser- Quod si v
salacitas tim obesae; alias labora plurimo delassatae, bis
iniri
prohibet. terve sistantur ineundae: quod extremum & peritis-
simi s agaJonibus multa experientia comprobatum re- medium est. Ex adverso Sarmatae, ob assiduum labo- rem pigrioribus in coitu, cum vino austero sa.tyri- on exhibent. Sunt quoque qui semen ocymi tritura, admissurae tempore ad venerem stimulandam,irigerunt in potu. Et quod mirabile videatur, pastoresUes-
Quod si frigidi- tante Euripede) fcymenços ad tibiam cantantes, ad |
||||||||
|
tas
|
||||||||
|
venerem equas incitant:atque equo s ad ineundas fae-
minas incenöurjt. Addit AElianus, equas cantus sua- vitate permulsa3, max gravidas fieri; pullosque puledritubine formae eximios parere. Sed partium naturalium internarum languor, quae est \ pastus inopia, ut pleniore pabulo corrigitur, sic exter- narum frigiditas, affricati s urticis coitus tem- |
||||||||
|
*n
|
|||||
|
pore, aut squilla: aut repîetis multo sale & nitro
mani "bus, aut pipere & meli e mixtis; aut smyncio &■
nitro. Ex quo sane affrictu, faeminas liMdinosio-
res evadere, & mares sustinere affermant,
Praeterea notandum, ut eanes & sues sic & equos,
Equi 8 quae e ir-Ini tu ti: roatutinum appeteretf faeminas post meri di em
ca coi- tum pecu-"blandir!. Et bas post tertiuin annum, aut post unum
1i arla. ab eniyu, uti liter admit ti. Ha s a coitu, solas ani-
malium currere ex adverso Aqui3onum,Austrorumve,
prout irarem aut faeminam concepere. solasque cum
suibus quadrupedum pregnante s non. arcere vene rem,
qua prae caeteris incenduntur.il3ud convitio locum
Quid e- dedit; quo liDidinosiores mulieres,equae lmproperan-
quarum x
juiDa tou tur. Porro SGptooc3es, eumque sequuti Aristoteles,
sa effi-
ciat. Plinius, AElianus & alii equarum. furo rem Venereum
sedar! facile, juba cervìeis detonsa pollicentur.
sic enim velu.ti pudore ductas,. furorem moturtque li- bidini s, & concitationem nimiam, prae verecundia re- mlttere. Ea propter qui siti nulo s gigni exoptant; equae jub\a temere & fine artificio- detonsa,asinum admittunt. quae mariti ignoMlitatem, cuius pudebat antea, & contra quem re£iste"bat, tum facillirne pati- tur. Multurn quoque refert, quo anni tempore equi coeant. AEstatem aestus: graminis languor autumnum: |
|||||
|
33
Quo anni eius inopia, & frlgus, hyemem importunam facit.
tempore
iniri de- Cumque lactentitus equi s summè sit necessarium gra-
"beant.
men,Guod Hwniditate sua & succi ubertate copiosis-
sime alit, & pullcs reödit succulento s; nuli ara anni tempus conceptul, aut par tui equorum verno oppor-
Quamdiu gestent. tunius est. Et conceptui quidem, quod praecellant tune générantium vires; semen sit uberrimuin, & op-
timum. Partui, ot> rationes Jam indlcatas.illo au- tem anni tempore pariunt; quo conceperunt.Nam un- denis mensibus ferunt partum, duodecimo (raro seri- us) pariunt. Longius gestatl, notdliores judlcan- tur. Interim soient equae,gestatione prima, reli- Mense Au- quas duabus ferme septimanis antevertere. Benique
gusto na- ti quare qui Augusto mense féliciter nasçuntur,rotore cae- optlmi,& quoraodo teros & valore superant. Ratio in promptu est,
no scan tur, quod qui intra & extra uterum summos aestus te-
nelli nullo superarunt incommodo, non vulgarem in- dolem promittant. Horum maxime expetita nativitas, duotius ex signis investigarl potest. Quod vel us- que ad decimum quintum annum, modo non excidant dentés, sexenni dentitionem prae se ferant.Quod- que in collo, sub Juba, uno aut pluribus loci s, pili in umbilici formam rotati co'èant. |
||||
|
34
CAPUT V.
Quid a conceptu, adusque partus
labores advertendura. Quomodo A/ì}-^ e i e s gravidarum, atque alimenti penuria,
p r aegnan-JLv Ji
tes prae- faetum consumit: quem nimia pinguedo, seu obesi'
servandae.
tas, uteri coarctatione deformat; aut naturalìum
obetructlone, exitu prohibet. Sed arceantur e ti ara
faetae ab iramodico labore, frigore, pruina: \ coi- tu: ab arboribus glandiferis, & impuro arrosoque va muribus paiolo; a tactu menstrui, ab extinctae lu- cernae odore, ne abortiant: ut & a siliquis coc- tis, ne supra modura exerescens faetus, ab utero suo tempore exire nequeat. Nitido, luculento, & editiore stabulentur loco; qui» aestate copioso gra mine refrigeretur: hyeme \ frigore praeservetur. Mire autem contra autumtii & brumae frigus, frumen- ti laodicum quotidie datum praevalet, roboratque. Fon longNe a partu, ubi lacte lr.tumuit uber, ex una
Quid pro- pe par- quoticUe papi 13a, emulge lactis guttulara, usque
tum ob- N servan- dura egreditur lac album,aequale,modice spissum.
dum. fcunc reliquas etiam emulge, in quibus si lac non
absimile; noli abscedere; priusquam pepererit; ne
editus forte equulus, secundinls intricatus suffo- |
||||||
|
35
cetur: aut \ matre partus dolore anxil, conciden-
te saepe & resiliente ofcteratur: aut ne foras de-
nique parturientis uterus forte trahatur, vel exei-
dat. Substrato, dum parturit equa, faeno aut gra-
, Quod in mine; humo commode excipitur faetus: ac si partu-
partu. v riens stet altius parte cörpcris posteriore; plu-
rimurn ad praecavendum matricis exitum proderit.
Quibusdam aliquandiu ante partum al"bescit lac:aliis sponde etillant papillae; sed haec rara suntj^ & po- st er lus quidem faetus aegri tu dinem indicat.Quemad- modum quod anterius vergat uoer, marem, quod poste- rius, faeminara gestari, sagaciores praesagiunt. |
||||||||
|
CAPUT VI.
Quid ipso partus tempore agendum. |
||||||||
|
CA v e a t sedulo, equarum parturientium opser-
ut, juvan- 'vator, ne omnir.0 aut rarissime vldeatur ah his, dae. exaudlaturve: quoniarn eo tempore, nec stando per-
durant; nee in hominum conspectu, facile procum- Dunt. linde periculum non leve, ne subito tandem si- loi, aut faetui, aut utrique perlculoso lapsu cor- ruant. Ubi apparent, equa Jam procumoente, pródeun- tia in lucem equuli crura, ruptaeque secundine^, |
||||||||
|
36
pretensa ne dimittantur. Nam surgente il]a, aut iir-
modestius se movente, reüabuntur facile in uterum,
magno cum mortis discrimine: quod integri s tarnen se cundinls periculovacat. Integri s secundinis prodeur
Ut juvan-
dus in te faetu, illae disrumpantur: & crura prehendantur,
lucerà
prodiera ut monulmus. EJecto, priusquam surrexerit equa,mox
faetus. v
umbllicus satis large praescindatur; ne abruptus
pone ventriera, adstringl vinculo nequHt;& lettali s
s equa tur haemorragia:aut, quod eo casu optati s simuif
grandis & incompositus umblllcus, qui caeteròquln
vitiosissimus babetur. Umbilicus apte rescissus,mo-
li lino aut canati constringendus est, atque obru-
ens forte baemorrhagia, albumine ovi cobitendus,
farinae siliginls misto, quod in stupa umbilico non
a re te super]igandum, ne aut infiammatio succédât;
aut umbilici extuberantia. Supra equos asplenes es'
se notavimus, ex communi peritorum sententia: qui
diligenter in partu monent advertendum, num lieti
De matri- exeernatur cum secundinis: eo enim retento,faetum
bus as- v .
torgis. certo interite. Post baec removeatur paululum
equulus, dum lèni ter equa assurrexerit: nec, dìu-
tius procumbendo, uterum enitatur: Sed pullum res- titue mox ante pedes; ut cognoscere eum assuescat, s,
& amare.Interea ne laedat, serio cave, sunt enim, |
||||
|
«
|
||||
|
37
quae pullos suos agnoseere initio récusant.sunt
quae in cuetodum praesentia, quasi corara testi"bus pro lem enixae, ante se positura agnoscunt; sed sCos- que/arbitris enixos repellunt, mordent, calcitranti
nisi con-tinuis novem aut decem dlelDus noctifcusque custoditae, syncere lis tandem assuescant. Quaprop- ter diligentissimè o"bserventur praegnantes novel- lae; de quarum affectu & morltius in pullos nondum liquet. Qu aeque ultro non agno se it faetum.adigatur vi, faetus uberi admoveatur: & tune etiam calci- trans, injectis compedi"bus coeceatur, ne artus te- ne Hos forte conterat. Si contra insignem ferociam, ne sic quidem proficias; nullum coactionis genus omittito; afcunde paUulum, ne lac deficlat, sugge- rito: neque addubita, quin féliciter tandem omnia succèdent Quod si subrumMim alteri lactanti vis as- suescere, quod aliquando necesse est, eadem via proeetfendum. Et fcaec quidem de duri s & astorgis matribus dic-
ta sunto. Alio^quin equa, mater optima, summa c^a- Equa ma- ter opti- ritate & fide pullos suos compleetitur.Quiretiam ma. pulii, sic alieno lacté, matritus orbi, quemadmo-
dum domines parentibus amissis, ali soient.Huius-
môdi amori s *>audquaquam ignarus. Darius aetate |
||||
|
38
inferior, quasdam a partu récentes equas, domi re-
lictis earura pullis, ad pugnas ducebat. Qui incli- nata jam acie in prglio quod ad Issum committebat, pressi s Persarum rebus; & fuga salutem quaerens, equam conscendit, quae relieti memoriam subrumi re- cord are tur, Haec quam maximo potuit studio & summa ce Ieri tate ipsura praedicatur periculis eripuisse. Lumborum Praegnantibus quandoque ex nimia magnitudine fae-
débilitai a magni- tus, lumborum débilitas contrabitur: qua nec satis
tudine faetus. consistunt, nee se valent circumvertere. Hae probe tectae, a frigore praeserventur: & primis novera,
aut decèm diebus, ab aere ventoso, ac labore absti-
neant: cibo, potentia; potu calido actu fruantur.
Ante omnia, diffi culter cons\istentes,ab inopinato
casu, velut a re pernitiosissiua,custodi. In quibué
aliquid borum negligiturjelumbes; aut obrigidi,de1?
Retentae ceps vitam trabunt. Retentis secundinis calida in-
secundi-
nae. tegumenta; & in pabulo fruaientaceo semen lini eo-
mestum, prosunt. Iuvat urinae incontinentiam,quae
Urinae in-supervenit mox a partu; si foeniculi fuccus, aut
continen- za, 'ûinutiva incisa ejus folla cum pabulo misceantur.Ac Lac in u- si coagulato lacte intumuerint ubera;faenlouli,&
beribus , x
coagula- artbemisiae decocto, ex aquà. pura, calile saepius
tum.
Biaetapa- foveantur. Quae faetificarunt praesertim infirmae,
rum,qua*
pepers-
runt ♦
|
|||
|
39
Tamia pajBCantur, aut polenta, aut simplici hordeo
nonni Vii 1 tosto, siliquis excoctis misto; à latore omni, molestia, & f rigore tutae. U"bi convaluerunt, ad laeta pascua mittantur, cu subrumis; ne tenui victu lac deficiat. Qjuippe sut>rumi, alimento suf- ficiente destituti, nunquam postea ad detoitum rot>ur, pulchritudinem, aut formarli quantumvis pasti perveni- unt. Atque haec potissima est causa & forte unica, A
pusi!3itatis armenfcorum in suecia: non caelum, non
cur Sueco- solum, Vidjês in villìs contiguls; hac a Sueco,illa
rum armerà N
ta pusil- a Batavo eulta; auasi diversissimae regionis peco-
ra, & tamen e adem in vicini a, eodem f or san pat re,
nonnunquam & matre progenita: sed parce a Sueco,
largiter a Batavo educata. Caeterurn quae propiam
curant cutlculam lactantes, pullosque negligunt,
propagation! ineptae Judicentur.
Equulus Publio recens nato, ante suctionem prirnam, ori
modo na-
fcus ut inditur utiliter iDutyrum recens; ' quod partes inter-
curari (ielaetat. nas, comprimls intestina, illinit & afcstergit. Alvo
olastructa, inserta leni ter ex adipe candela, muriae intìncta, aut sale aspersa , subvenitur. In alvi fluxu, convenit pu.itlcula,(per se, aut in alio sor- toenda liquore) ex similagine melle optimo inista.Aut lac, in quo extinctus aliquoties ignitus silex.quae |
||||
|
Y
|
||||||
|
40
|
||||||
|
quidem pro morti necessitate, saepius repetenda
sunt. Lutuw al"bum aut caeruleum, aquâ aut Igcte dilutum, criToratuinque per vim Csi opus est,)tnfu- sum extremg necessitatis in lienterla remedium est. Denique multa pullis contrectatio nocet.AEstivo caeloj sta"bulum frigidiusculum & umfcrosurruhy terno, modicè calidum salubre est. CAPUT VII.
De equulorum Educatione. Equuli u"bi Tf^Qu^i su"brurni matree suas, semestri fere spa-
& quandiu JC* matres con- tio comitentur. Et hyeme quidem soluti in sta-
vi tari de- _, "beant, "buio oToerrent per firaum, no nimis ftumidum; quo un- gulae évadant tenaciores. inierea labori pedeten-
tim & leniter assuescant. Matres cretto comitentur
per loca montosa, aspera, & saxosa: quali"bus in pa
cuis etiam pattuii enfcur; ut duri|iem contrahant un-
gulae, ipsiçLue auâaciam ad tollenda, & defigenda
vestigia; contra quam illis evenit, qui in pratis
humidis pascuntur.Matres quo lactant semestri, a
gravi labore quolitet vacent, ne lac dispereat,
aut arescat: quod- subrumi s periculosum admodum &
s
(Quando & damnosum est. Post semestre separentur a matrifcus;
quare se-
parandi ab ut at) omnilaus porro equaftus; usquedum superar int
equaìms.
|
||||||
|
Vìe ùnna. / _ ,
Aian&iwn triennium.geniteres enervantur. Biennes domentur,
aut potius triennes: domare postea, perquam diffi-
dando do-ci le est. Quamquam Frldericus Caesar equas Suas an- mandi &
quomodo. te quadrienniu domar! vetaüat: quo essent ii^peae
rCbustiores, & fortiores ederent. nulla anni tem-
pe sta s maio mense ad domandum aarsommodatiorjq.ua, praeter cejli temperiem, optima sunt latitudine & a recentitius hert>is perpurgato ac filmissimo corpo- re. Calidis au tem temporibus equiso,Na vinculis at>- stineat, aut ligaturis: quoniam insuetae & moles- tissìmae captivitati generosiores praesertim surn- mopere oìmituntur: inde sanguini s effervescentia, furor, fcemerariae actiones multae; atque alia prolnde non exigua mala. Sed capti capistro haM- li, validoq.; ducantur aquatum, comité aliquo edo- mito; idque jaepius, & hac atque illac, usque dum assueverint. In stabulo quoq;collocentur apud edo- mitum; quo facilius consuescant adiri:cret>rius & leniger scalpi; "blandiendoque sUbmissa voce,palpa- rli femora, crura, pedes & alia memora demulceri: qua contrectatione assidua cicurantur & mitescunt. Sed supra fidem cibo, pane, presertim vino,& cere- visia eos nolDis conciliamus. Crebro etiam suolato calcaneo, quasi sole! indueretur, ungula pul san- |
||||
|
42
da est, quin & frena suspendantur in equili; ut OH
culi equuleorum cpnsuescant videre eorum faciem; & \ raotu crepitus audire, cum jam ad raanus acce- dere consueverunt, interdurn imponatur hi s puer. Postea ducantur soli, at/aliis seorsim equis:deir
i
$ soli discant vectores recta via incedere,aqua-
turn ire, freno acri tandem indito: & impositi s
postmodum ephippiis. Ante "biehij aetateiii,varias
ob rationes, \. latrare excusentur. Uuper edomlti,
valido & l'iati li capi stro induantur: ac pedes an-
terlores, idoneo claudantur copede.Castigentur
sut»inde lenìter praeferoces: nam animal admodum
docile, incusso timore, mitigatdtur. Qjulnque au-
tem cas£lgantur utiliter modis. Voce:virga:freno:
Cjuod mo- dis cas- e rari "bu s, maxi m 3 calcariiaus armatisi defatigatio- tigentur equi, ne. sed fidem excedit; ut ai) acerba increpatione extlüièscantf
De cetero, repurgetur omni mane a fimo stabu-
qua cura j
tractandl lum,straaine vesperi consternatur u/que ad gè miai in stata- lo, mane repurgetur. Tum strigli! quoque membra per- fricentur omnia;accurate extersìs, mundatisque
crBriTrasiquómodo m<f&i quam plurimi praecaverl so-
- ient. Hinc mane perinde ac vesperi, placide du- cantur aquatura: vix profundlus, quam ad genua, |
||||||
|
43
non usque ad genitalia. Et hoc quidem vel geli-
dissimis temporibus saluberrimum est: seu aqua marina, seu fluviatili abluantur: naec enim in- frigldante vi, Illa exsi^nte, humores, qui e toto rtecambunt in crura & pedes varie eos af- fligent, commode digerit, repellit, aspersae urinae ab luit acrlmoniam, calerei preternatu- ralem corrigit, & tempérât. lam ne a stabuli vaporisas, aùt adhaerentis aquae algore,atfioi- antur pedes, in stabulimi reducti, bene abster- ^eoA-v.u/,exsic3enturque. Cancellatum illic promp- tuarìum, unde faenum excerpunt, sublimius fa- bri cetur, praesepe humilius: ut ex hac opposi- tìone, «ervioeta gnaviter & vivide agitare ad-
I>e equorum Pabulo & po- discant. ç,uod ad pabulum: nihil gramine avldtus
tu tam in equili,quam expeti tur ab equi s : quo prae caetero omnl pas-
ìn pratis. tu augentur & pinguescunt.Ideoque novelli vere
. novo mittantur ad pascua, non mollia, humida
aut caenosa; sed solida, dura; unde sollditas ungularum, 4fc incessus decor, imprimis dependet. lt vere novo quidem, quod nunquam alias tam féliciter nutriantur, quam clementi illa" egli temperie, & herbarum ejus temporis praesfcantia. At vero in stabulo, non compendiosite sagin.an- |
||||
|
44
|
||||||||||
|
tur, qjiam hordei aut faïDarum farina,cura exooctis
siliquis su"bacta: & optimo faeno. Praestat tarnen operar!is avena) qui"bus esse praepàngues, non exped.it., qaod o"Desi dissolvantur veheraenti labo- re; ac sudorilDus ubertim diffluant. 8trigosl,ut aspeotus inarnaeni; ita ad labores inagno? impares sunt, Thraces olim ad Stryinona hahitantes-, folii* trrouli equos saginahant. De potu t e ne ndum: tem- perati s frigidisque temporibus, saluherrinaam es- |
||||||||||
|
/•
|
||||||||||
|
se aquam suidai san, parum lìmosam, quae crassi ti '
sua non nihiletiam alimentosa est.Frigidae,tenu-* es, clarae & inslpidae, transeunt celeriter,orn- ili facilitate nutriendi destitutae,q.uae tamen haud minus calidis temporibus prosunt:quod vis- ceruia calorem siccitatemquè frigida humidà au-a. qualitate commodissime emendent. Ne que ìllud praetereundum: equos in consuetu-
dine qua sunt educati, relinquendos: sed a mala ducendo s in meliorem, aut commodiorem; pedeten- tim ducendos.quod subitanea omnis mutati o, na tu" rae inimica est: qua manifesto- con^tristantur equi, & emarcescunt: tametsiiad meliora traduxe- rls. Interest difficilius a felici ad tenuem,qut*> a misera ad lautiorem conditionem transitar. |
||||||||||
|
CJonsuetudo
aut servari- da, au t mu- tanda pau- latim. |
||||||||||
|
45
In hanc sententiam olim ita Hippocrates: quarura
lib.2.Apho- cism.60. renna iaveteravit consuetudo, quamvis détériores
fc 61. .
sunt ille^minus tamen insuetis male afficiunt.
Paulo post. Quod fit sensim ac vicissim,periculi
expers est: idque, cum alias, tura si qui s ab uno
ad aliud se convertat.Porro equorum edendi T314-
Quae appe- tant aut bendique appetitus acuitur; si os ipsis ablua-
aversentu;- A
equi. tur aqua salsa aut vino salito, aut aceto acer-
|
||||||
|
rimo. Sicuti in confesso hat>etur, pratis eos
I tufte ftyor,e0:^agOUia & palustribus locis, ventosisque delec- <jX-^Qrc£ ; '/lic * ■ _
W^^^et-^ari; tergiversar! fossas'j & a palis terrae in-
luid explo- fikìs abhorrere: quod 4 Homerus alicubi notavit. rare debea$ öquitaturus. Den!que nemo inscendat equum, priusquam observa- verit, rmm sit calceatus, aut calceari possiti
dederitque operam ne dorsura a"b incommodis ephip- piis atteratar: ac postea caveat,ne fervida aut gelida tempestata, nocturnisve frigoribus supra moduai defatigetur. tum quodliis temporibus spiri- tus inopia, laborant; tum etiam quod copiosi su- dores diffìculter admodum brumali, aut noeturno frigore desiccentur. Quamquam plurimum defatiga- ti quolibet omnino tempore, magna cura habendi sunt, Ut quidem, ut ante pabulum, aut pòtum esta-
tura de fa- ^ c rum te levi'teriViye!-rle contegantur largiter Uentâque
|
||||||
|
43
manu. usqua ad refrigeriura in loco \ ventis libero
deducantur. quoniam ex Jrac defatigatone, iraminu- to admodura calore nativo, seu interno naturali, viscerura facultates veftementer languenti adeoque ut assumptum ci "bum poturave concoquere, non modo nequeant; sed a cruditatiTaus eorum facile etiara ot>ruantur; Àtvero, facili imo rernedio, gravissima haec pericula praeveniuntur,- si Plinio credimus. Is enim dentés luporum maxlmos, equis alligatos, infatigatiilem cursum prae stare, monumenti s suis inseruit. CAPUT Vili.
, De equorum Insti tut ione. \ uCperiore capite, in domandi doctrinâ quaedam / inservimus; quae cum non minus faciant ad In- stitution®!, seu disciplinami paulb hlcfusius ex- plicanda veniunt. Scilicet initia tyroni equo, frenum leve commodumque ori inseratur, meli e il'-
Equi accu- AA ^ rata Insti-li ta ejus oreà, quo libeVVtius recipiatur.Hinc tutia. s
manu ducatur ftuc atque illuc, mana ac vesperi in-
dica, quo ad ductorem suum ultro subeequitur.Tunö inscena©i & obequita leniter, extra omnem tumul- tum, sine ephippiis aut calcaribus, hâc & illac |
||||
|
47
identidem eum dirigendo, stringendoque leni su- "binde virga. ac, si opus est, alias quoque à la- tere oPamPulans, manu ducat; tanti sper, dum gra- diatur sponte, quo cuoi deinceps equitapis per lo- ca plana, quaradiu non gravate, atosque duetore ot>- seCquitur. Post uPi commodum duxeris, impositis ephippiis conscende & sine ca.3cariPus leniter o4» Requit a, absque strepitu, autjtumultu. donec tan- dem mori gerii s evadat. Et hyeme praesertim, matu- î
tino tempore, <3um u3t.ro cit\oque frequenter mode- ratur, cursus gradatim quoque intendi debet.Exin-
de equità saepissime per tuberosa, aspera, à inae- qualia loca: quo altius attollat gradua, & mini- me cespitet. at cespitans interim,calcariPus mo- nitus, evadet prudentior, postmodum per urbem frequenter etiam obequita: iis maxime locis,qui vario fabrorum strepitu personant. donec hisce assueti, a tumultu & fragore impavidi tandem iis quoque, incendantur, atque anlmentur. Dum expave- scunt, blandimentis lterum atque iterum, per. ea loca deducantur, plagis aut asperitate, minime adacti. ne ea si*oi malaga strepitu aut fragore inferri putent, ac in sut formio ine obfirmentur. Porro omni studio contende, ut excelsa arcutaque |
||||||
|
48
cervice, caput %d pectus subducatur.Quibus reluc-
tatur Minerva, ad opera relegentikr. Sed nihil ma-
Freni maxi- mum moaen- jus in equorum disciplina habet momentum qaam f re' t'uììi.
ni dexteritas commoditasque, quod singulis con-
venienter aptari debet. Sunt alii orìs tam teneri»
tractabilesque, quibus obteritur va lupato, seti
gravi ac molesto freno mandìbula: ut preJTractè
Imposterum omises omnino freno s respuant, & admit-
tere pertinaciter répugnent. Alii contra ovï\s
tain sunt duri, & refractarii: quod 'violenter ef-
fringi, & non nisi murice, lupato, aut postomi
moderar! potest. Omnibus autem & singulis exarte,
usque temet accommoda. Ko quoniam equus in sinis-
tram facilius converfcitur: dextra habenae pars,
paùla fiat contractior. Ubi frenum conveniens e-
Frenum con- quo nactus es, ne temere commuta. .Nam frequens il'
veniens non terne- la permutâtio, os facile offendens, ac conterens,
re mutan- tum, noxia magnopere, & molestissima est. Vicissim ap- Cursus con-
ci tatissi- turn & consuetum frenum, quod ipsi tandem sponte mi mala. ^
sua expetunt, jucundissimum.Equo hune in modum
instructo, modico subinde cursu veharis,via pla-
na, quo fiat pernicior: sed ab immodico, ut a re diamosissima, cave: hoc enim, praeter varia in- ternarum partium mala, pavidi evadunt, atque usu# |
||||||
|
49
hatienarum amittunt. Pr^tereà, curandum, ut equi jam eruditi, continuo exercitio in semel ascita
disciplina retlneantar, ne otio, seu exereitii in-j
■ - termi s sione, inert iam atque ofclivionem contractant.
Denique priusquara operantur equuli, calceis non
egent. quinimo incalceatis ìargiter excrescunt un-
De soieis equorum, gulg, tenaces, firmae, élégantes: prepropere cal- ceatis compressiores, minores, nee satis tenaces.
quae tarnen iterum aliquatenus dempt1 s ca3ceis,& pediìrus in fimo equino posi ti s, corriguntur. Atque ubi calceari opus est: soleae ex convenienti fer- ro levés, gravesque, pro ut usus exiget, aut né- cessitas, ea1 aptantur laxitate, cavitateque par-? tis interioria; ut commodo' subter crescat ungula; nee suppressa, clauöicatlonem inducat.
ïrequentis- sirna & pes- Frequenti a sunt equorum vitia, & tamen pessima:
sima equo- rum vitia, Lapsus, prostratio, erectio, contumacia; quae ut " corrtem- A tur. ' summa diligentia emendari decent. Saepe cadentes,
Casus.Volu- ^ tatlo in si tiaturae vitio, non sponte cadant, nulla cura
aêquam. corriguntur. At qui sponte aquae se immergit, aut
voiutat, non certiùs emendatur: quam si jam im-
mer sum', viri duo robusti tamdiu auribus arreptum, sub aquis detineant, ut pene suffocetur, nec e- nlm dubium, quin ilio se periculo atque anxietati, |
|||
|
.. - - _T_-_.. *--=^d=
50
Vari, posthac non facile iterum exponet. Vari, seu ob-
tortis introrsum cruriimsr'si collidentibus pos- tériorités, vacillent aut cornant: femina ut ra- que ex opposito, ad inguine, arnburantur candenti ferro: dein quotiûie solito more decurrant: sic dolore ex attrita partium ambustarum, otitorta Erectio. crara orimi conatu distorque'bunt. lam vero erectio-
nem omnium periculosissimam, virgâ corriges, an-
teriora e rira verberaîidà, duro se erigunt: nec ul-
lum ìnvenies praestantius remedium, quamquam alil»
non sine fructu, caput fuste tundunt: aut deten-
tis sub capite aculeis, descendere prohibent.Se
be proster- prosternentes, voce, ocalis, iaculo déterre ois.
nentes.
Contumaces. Contumaces, verberilous post aures, stimulo post
Resti tant es.
epMppia, & igne corriguntur. Qui restitant &
progredì nolunt, in juventute, cum domantur, prae-
terveM semper obviantes debent, ni MI morati.
Sed qui prava»consuetudine ac diuturnitate vi-
tium contraxerunt; per ssx ferme septimanas, in
stabulo detentì, riteque pasti, perito équité,
flagello & calcaribus peracutis instructo, in
aliorum equóruìh comitatu, Jugiter, ac decursorle
propellantur: idque diebus aliquot continuis ite"
rorido: quo perpeti labore, ac decursu, pertinaci^
|
||||
|
51
exgugnet-ur, Aìloquin retroagantur etiam inviti, in aculecs, aut ignem: nsc progredì antur,prlus- qusaii ir, extremum vitae discrimen per?enerint. Sunt '• i% filo cartaseo, çhordam affaire factam,cre- berfimis nodis di scrimina tan, ori post aiolares flpntsj ...ijiciunt; & utramq; extrernitatem cura fre- no manu gestant; ubi restitat ^quus, extremitates contrapunt,, ac dolore tacerrimo progredì compellunt Alii acuì eis, ali! re fervida, caurtae suppositis, adigunt calcarla: singuli» pro imperio, ingenio- si. Castratio tarnen efficacissime mai|suefacit & perdomat1 Ludfici^- Ludi era ad miraeulum usque discunt, commodorum
Ut addih-
ioant. atyue incomriodorum memoria: nor alia ratlone,
quam cetera animalia, cum pulii sunt, fame domi-
ti, & spe patouli ut gul volunt, ensem ut tollant, ac porrigaat; panem alligant ensi, aut foenum,aut melle illinunt, famelico ot)ilciût:qui pabulum eonatus avellere, ensem simul élevât: magistri arreptc capulo, paratili pabulo remunerantur. i Kinc contracta tandem consuetudine nudum ensem
sponte mordicus arripiunt. re ludicris aïiis,idem e sto judicium. Deni^ue sunt equi s dentés, respectu rictus an-
|
||||
|
la- gui ares; quorum auxilio, seseoris imper iuTn,prae~
ffrac- aunete respuunt.lïrumpentes >ilii anno aetatie fer- me quarto, at utroque irferioris maxillae latere tini ;,idoneo eoffifflodissime ìnstrumento, effrìngan- tur, vulneri tene exterso, post potum, sai affri- cetur minutissime contritùm: aut vino fllluatur. Caro vìtiosa si adnascitur, unguitus avulsa, sale tosto perfricta, ir.Moetur. Porro, duri ori s equo, ubi contrita tac dentium evul sione gingiva qua- damtenus consolidata est; frenum lnjice,quale refractarlis sol et. ut teneram recentemque, nec satìs otfirmatam oarnem, atterat camus; refracta- ri oQ ue ot eòi enfiarti extorcueat, Xt vero teneri o- ris equus, postridie & dèinceps placide irequi- tandus est, leviore ftabenaï quo succrescat caro densior, eoîïdior & freno ferendo accommodâtior. i
a
X"X
|
||||
|
P H I L -I P P I Ò C 11 ü M
I I B E R SEC ü N EUS, S e u re MorMdorum EguoruHi curatione. |
||||||
|
CAPUT I.
De purgatione & alvi stipticitate. N n u a purgatione, praesertim vernali,
equo rum vi tam non prolongari modo;eed & inCelgniter vegetar!, peritiores autumant. Purgantur^ Bi eomedant 'betara: lncisaa pe- pones: concisa aselli minori?., p'isciumvô fluviati- liura interanea cura vino alto in gulam ad.acta.Xut frumento» secaiiclura coque in aquâ pluviali, pene usçue cura crepat: bine exaieea in sole; & cura avena e ora ed endura exVibe. Interea "bene tecti in stabulo, ac de caetero accurate custodia.ntur. Ad alvi stìptlcìtatera ^ lactis vaccini libras II.
aut ili. melile selibrara, succi cataputiae minori s uncìara, vel semina ejus contusa 50. misceantur in- fundantur calide. Proderit & lini seraen cura avena coraesturc: ut & ea, quae de purgatione diximus. |
||||||
|
54
CAPUT II.
De alvi fi u x a .
C^J&pe lienteria, aut al-¥ì fluxu laborant equi,ex
mala paìDuli digestione, Et fere postquam frumento
largiter pasti mox nlmio lanore, aut cursu fatigaC
tur. maxime si frigidam superbii) e runt: aut uligine?]
sis loci s aliquandiu pa'bulati sunt« Adec pernicio-
sus mog est, quo nonulli gnaviter eoe exercent,a '■
frumento; unde gravissimi insuper morti, praeter-
alvi fluxum, accidére soient.Ideoque periti equi-
Aìrusus auo~ N rundam sones, semper a frumento gramen exhibent aut faenutëî
qui iuox 0 ,
frumento quod conoctionem, digestioneraque prcmovet:uti dlif
gravi la-
tore equ- tina experlentia confirmant* Itaque cacans equus os exer-
cent, contìnuo liquida, pemiisto in i*bi frumento infliges' to, confestira mittatur ad pascua non uliginosa^
labore omni, & molestiore corporis motu, ad inte- grare usque sanitatem irronunis.Quies siquidem,turt>a- tos Yumores componens, & viridium her"barem faci lis digestionie alimentum, deperditam concoctionem restaurane; aftsque ulla alia ope senstsm tandem huno morbosi emenflant. A potu interim, quantum possibile: a frumento, in totum atstlneant. |
||||
|
55
CAPUT III. De venae Section®, & Kaemorrhagia,
|
||||||||||
|
v
noli. «
|
li A equis,cìtra necessitatemi summam, secar!
et>etï sed circa pectus, aut dorsum,nunquam |
|||||||||
|
n
|
||||||||||
|
oastratus nunqua, ferme & nuli ibi.Exigit phlefcotò-
ïaiam nécessitas si abundante invente sanguine,ma- le ha/beat equus:nullo quldem apparentetumore,aut alio signo; sed quod vene, toto turgeant corpore, nec pedibus dolore aeger insistere possit, Tunc ab) utroque ventris latere, vena (ut vocant )singularis incidenda est: rn.anaq.ue aeger inox òucendus leniter, ab omnì abstinens cibo & potu, quoad omnis dolor requieverìt. Porro sanguinls etiara missione indi- get plethora, per corporis hatitu diffusa; qu| ca- coOymia dici verlùs meretur: & exindtsinenti fri- catione, totius corporis exhalatione fervida,urina crassa, rubra, graveolenti, oculorum ru"b edine, lip- pitudine, proieeta crebro appetentia, pustulisque & tuberculis, toto corpore prominentibus, manifes- ta. Sic sanguinem detrahe exVena iugulari, ad tres, aut quatuor libras, pro virium ratione, ut multi gravesque morbi in tempore praeveniantur. Post venae sectionem semper abstineant horarn |
||||||||||
|
unam, aut alterarti ab ornni pas tu; sed per diem in-
tegrami a sol idi ore patullo. quod si, ut fit non raro qualibet de causa venu
Vena post pMeboto- postmodam juxta sectionìe vulnus intumeccat:abra-
mia intu- irla—scens. sis pilis,reclusum vulnus ablue acetojaut ebuli de' coctione, aut sambuci, aut urticae, ex. aqua:yerbas
contusas deinde forma emplastri calidè impone. Si
alici;.3,r.ölu constitit turnor, aliara ormino curatio-
nera exigit. Vena si quidem, dìscissa supra eam
cute, cervino cornu extracta,supra infraque affec-
tam partem, lino ebligari debet, eorruptumque e me'
dio exscindi, & sanari vulnus, pro more.
Gum supra modum fluit sangui s, nec sisti potesti
prae caeteris quìes, caloris, frigorìsque medio-
Haemorrha- gia. critas procurentur. Dein per triduüm continuu in-
haereat ltnplastru,ex calido stercore equino, aut
gramine vescentis porci: vel ex urtica, ex combus' ti lintei pulvere, ex stupa albumine ovi imbuta, asperso, si placet, thuris aut aloes pulvere. Ex
si)
contusa plantagine, pongono, bursa pastori s, cura ovi albo & aceto mistis. valet quoque succus por-
ri, urticae, basilici, plantaginis, equi seti,bur- sae pastori s, mi liefolii. Sanguinaria^ cum lana impositus, vel acetum .acerrima, lana aut spongia |
||||
|
57
|
|||||
|
exceptum. Aut spongiam aceto acerrimo irnbutam,pi-
ce undlque ololitam, combure in figulino vase,& in pulverem redige, ac impone. Similiter laudatur puivis limacum, in testa com"bustarum: vel usti sanguini s columbini, vel cujuslit>et sanguini s, vel ranae combustae, aut pilorum leporam combustorum. qui quidem pulveres soli & per se, aut invicem & succis supradictis mixti, magno asu adhibentur. Si vena quaepiam in ore difficulter coalescat,
Ovis vena difficul- sola vescatur secali farina, quamdiu opus est,pa-
ter co- alescéns. "buio omni aspero, aut solidiore procul remoto. Eeniq; in omni hemorrhagla pertinaci venae opposi
tae sectie, insigne momentum V'abet.
CAPUT IV.
De l'euri. Ec ferrili morbo equi carent;quò accédant
[XI ProPiUB» aA ^umanae fortls societatem,Hoc praesente; caput pendulum est, i 13acVi.riman- tur acuii, prosterni tur appetitila, siti torquetur sx pul su iliorum. y cataputiae minoris,centaurei, afcsyntlnii singulorum manipulum:decoque in libris III aquae adtertiae partie consumptionem'.adde sa- lis & butyri singulorum selibram.fiat Clyster |
|||||
|
cali de ìniiclendus. Hinc tres continuos dies quoti'
die mane per cornu gulae infundito libram ferme succi contusae radici s sambuci. vel ^plantag. utrlusque eupatori!, ungulae caballinae singularum mani pu lo s III arthemisiae manipulum.i.s.ex contu- si s exprimatur valide succus, cum pari malli s pon- dère in fundendus. Horminum sativum exhibe etiarri in pabulo. Postea drachmas III therìacae optimae cum vino insunde. ty ^quillàe drachrnas i. s.castûrei» sambuci, si nap eoa, euphorbei sinCgulorum drachmas il. contusa mlsceantur, cum succo "basi 1 leonis,& salviae, in Emplastrum temporibus applicandum. CAPUT V.
De ixtenuatione, seu macie morbosa.
X\ ffX A eie m seu extenuationem (quam heetiçsuïï
_ Y JL fé "brem non temere nuncupaveris) comitantur fere calor partium extremarum, habitus corporis sìccitas & durities, lliorum contractio & subduc- tip immodìca, ircessus segnities,perpetua sìtis; ac ingravescente morbo, manifesti or febrìs'.quam si praecessit setarum ex juba defluvium,curationi$ nulla spes est. Alioquin detineatur ir equi li per |
||||
|
59
triduüm, aüsque pabulo aut potu. OTDjlee de hinc la-
|
||||||||||
|
ridum "bene salitum coctumque, de quo famelicus Ubi
|
||||||||||
|
ad satietatem voraverit, calidam superti'bat, quan-
tum litoet, ytordel farina di lu tam: & o"bequitet,us- que dum prooe al vus exoneretur. Post illa,t>is de die pascatur tritico, cum larido & sale de^cocto, iterumque resiccato. Interea ex collo su "binde tan- tlllum mittatur sanguini s : ac procedente tempore madentes rore virides herbae, cum tritico suo oto- jiciantur. De die tandem, perlaeta pascua oberret: noctu, ne frigore laedatur ad aquile reducendus. . Q,uod si hepar forte, pulmones, lien,aut fellis Visceris folüiculus laToorent, mcr"bo non satis cognito:pro-
alicujus mortius derit in potu agrimoniae, Tougulae, verbenae, viola-
tion satis
cognitus. riae decoctum; dum succo faeniculi. vel decoctum samTouci, enulae campanae, faeniculi,hepatieae.
Pretoria Pectoris apostema haustâ farina fa"bacea,in ace-
aposterna. A
to optimo decocta, expellitur.
Contra plumas, sordes, aut qui squiiias devora-
kevoratae tas, ambusto prinœua umMlico, TDovi-llum stercus ca- <
cu paìJUlo
Plumae,&a lidum,aut omnia gallinae callda,concisa interanea,
ori infunduntur.
Sunt qui rite eoraedunt, nee tarnen saginanliur.
lune ?/ satoinae,oyc■ lamii.is., taccaruin lauri, singulo-
|
||||||||||
|
60
|
||||||||||
|
Ben* co- -• rum manipulum,misce cum anserina pinguedine aut ea*
med entes, ^ ^
qui non nina ac cum vini amphora per cornu gulae infurbito.
saginan-
tur. née aliter cum vino, "bene incìsa pi scium viscera,
o latini dutur .Aut fa"bae "bene coctae exhilDentur/cum sa-
lis manipulo subactae.Aut ftrassica parurn cocta,cum tritici furfure.Xut limaces cura tritico & hordeo decoctae.Proderit etia si pascantur aliquandiu her' 'Dis rore madidi s, addito postea frumento. Déni que ante omnia, optimo hatoeantur regimine, çoratntur»ffiu| dentur. Klmium Qui nimium pinguescunt, tepidam continuo "bioant
pinguei-
,'centes. miliì farina dllutam.
CAPUT VI.
De Subitanea Refrigeraticele. |
||||||||||
|
A:
|
imraodicQ aestu patent cutis spiraculaCporos
cart) quae tfrigori mox exposita, ipsum piena |
|||||||||
|
vi, nihil alteratum,velut apertls fenestris,ad
viscera admittunt: unde subitanei iramanes,& pericu losiesimi dolores:tetanus sfp«,ae isûrs.Ita refri- geratus,copiose loco ealido eontecius,anteriore elatius corpore,locetur;xiiìsque & inguln.Vfcus,oleo ealido ìiutyrove inunctis (ir. <iuo anisi.faenical ., aut cumini semina incoxerunt) arundo amplissima 8 |
||||||||||
|
81
aut 9 poilices longa, bene. illita butyro,cautè po- .
dici iageratur;parte ejus extirna, valido filo eau- dae alligata,- ne uitro cltroque rétrocédât.Hisce solarter expeditie, vesoatur frumento optimo: ac potet aquam, in qua feniculi aut cumini semen in- cootuia fuit. At non minus laudatur, aqua decoctio- nis radieum verbasci. Aut in quâ pulvis radicis gentianae aâsarainciam diluta est. Ante has aut si- miles uotiones, aotu calidas., aut tepidas, alia non adm itti tur. renique valet remedium cap. 8. de- mons trandum sub finem. |
||||||||||||
|
CAPUT VII.
De Rabie. |
||||||||||||
|
K
|
AB I 3 s, praestantissimo rum equorura morbus,
calcitratione;morsu, insolentiâ, evìdens;cu- |
|||||||||||
|
rabitur, si a venae jugularis sectione, virgae
pastori s decoctura, gulae per cornu infundaturjat- que ipsa folla cataplasmatis forma, temporibus ap- plicentur. Sunt qui extemplo decoctum apii pro po- tu: ipsum apium, cum pabulo exhibent. R' corticum mandragorae drachmas tres, alöes & nucis moscVi. ■ Singulorum draconiani, mandragorae corticem coque in aqua ad rubedinsm, adde caetera, & ex cornu sor- |
||||||||||||
|
dendum obtrude, Aliud valde bònura ï^ abrotani,rutae,
betonicae,salvia8,gentian£,sylvestris dipsaci non- ' duM germinantis singulorum manipulum, incisa con- tundantur & cum aceti acerrimi libris feretrlbus, 'i
fortiter succus exprimatur, invitreo vase "bene clau'
so reservandus. Hujus succi mane, meridie & vespe- ri exhibe circiter libram in potu, per quatriduu, si opus est: & praedictas barbas, cum pabulo come- dendas misce. Hyeme succorum loco, aridarum decoc- tum exhibetur. Nec desunt; qui solius dipsaci syl- vestris succum, aut decoctum, sirailiter sumptum commandant. CAPUT Vili.
De malis ab assidua frumenti comestione. COntinuam hordei, tritici, aut alterius frumen-
ti comestionem, no' raro ingentla ventri s tor- mina, lumborum inguinumque dolores, & tam saeva se- quuntur symptomata, ut nec pedibus valeat aeger in- sistere, nec ab iliorum ruptura sit immuni s. Hi e to- to stet die, absq; potu, & pabulo:postea bibat mo- dicum; sed iterum jejunet: crebris enim jejunijs, obstructiones à plenitudine corrlguntur.Si a crudi-' tatiCbus distentus venter, rupturae, adfert metum, |
||||
|
83
succingatur: & Tp fenic.chalamintVie^chamom.singula-
rum manipulos duos, seminis anisi, faeniouii,cu- mini singulorum uncias duas,decoquuntur in aq.ua ad lieras duas, in hujus colatura dissolve rnellis & "butyri singulorum uncias duas aut tres, salis unciam: fiat clyster, calide injiciendus. Poste- riore parte locetur altior: & podex aliquandiu,ne exealJelyster, oDturetur. Hinc viri duo validi,au utroque latere singuli, iaculo teriti, polito, pinguedine oìrtito, à pectore incipientes, magno nisu usque ad inguina, ventrem pariter stringanti podiceque recluso, deducatur equus in acclivera locum: ut infusus, liquor, cura excreraentis,rede- ant per anum; & dolor sa vestigio ad miraculum evanescet. CAPUT IX.
.De Tus si, & Asthmate. TU s s i, ne in Astbma degeneret, quanto-
cyus suc-currendutn: vìx enim inveterata tussis sina asthmate, sicut uterque affec- tus, easdem causas, excédent—em frigiditatem & humiditatem agnoscunt. iaborantes detineantur lo- co temperato, & mando: ac per triduüm coraedant |
||||
|
omnino, triticum decootum: musti non etmllientis,
quantum litoet potent.Proderit quoque, si cum fru- mento sumpserit fgnugraecum. Aut faecem cervisiae ree entera, siliquis recent i"bu s excoctls mi stam. Turn etlam pulmonariae puivis, cum sale utiliter infunditur. Aut pimpinella saxifraga incisa,con- tusa cum modico aceto. Aut agrimoniae decoctum. Aut radicum verüasci. Aut puivis denique radici s gent-i.anae.Quae tepide omnia, aut in tepida exhi- be ri saepius détient. Praemittunt veterinari! qui- dam, & cum successu uti Jactant, urinae veteris haustura cum arenae manipulo.Et alii sordidiores, aliquot liftras ex oleto. sicut & veratri nìgri ra- dicela auri immittunt. CAPUT X.
De Rfieuraate. |
||||||||||
|
Quorum Rheuma, Teutonica den Droes,de
quo agimus, morbus est tara periculosus,quam contagiosus: adeo, ut hoc affecti, a caete- |
||||||||||
|
E
|
||||||||||
|
ris allegandi sint. Illi s vero narss raucore sor-
dent, & destinant, frigent auriculae, marcent oculi, caput pendulum, corpus torpidum est:inap? petentia, sitis perpetua, & per intervalla corpo- |
||||||||||
|
85
ris Viorrores, molestiam exhibent. Curandiur venae j ligulari s sectione; ac deinde p allii eapitulum, nucein moschatam, piper, cinnamowim, charyophyllos- «g singuiorura dracfcmaa, cura ovis aliquot & vino mista, gulae per cornu infundantur. Postea narl- Idus hauriant auripigmenti fumum aut sulphuris,aut panni linei,vivis carboni"bus excitatum. Tum etiam linteum, aut lanam, sapone illitam, radio alliga- tam, sub Inde nari"ous inserito, vel Euphorbii drachmam, laene tri tam, raisce cum seli"bra succi Toetae, & cyclaminis; additaque adhuc selittrà san- guinis porci, coquantur omnia ad medietatìs con- sumptionem; adde nunc euphorbii adhuc semunciam, & tarundam e stupa longiorem hoc unguento imüu- tam, nariìDus inde: aliquandiu relinque, & fre- quenter répète. Pernitiosam humorum illuviem mi- re elicit. sed & ï»'c ellebori nigri radix, non inutili ter «uri immittitur.Quae quidem remedia morbo nondum inveterato inventa sunt. chronici nulla industria superantur. Si os prae frlgore obrigult, baculo aperiatur;
Si os ohri- & cum vino calido, aut lacte aut aceto infunda-
QUt.
tur incisa genista, aut faenugrae^cum. Hi ne ali-
quandiu esuriat. Postea tfenugraecum,aut geni stam, |
||||
|
86
|
||||||
|
cum frumento comedat, ab hurao: ut humores;è de-
clivo capite descendentes, faci 1lus exeant.luvat derùgue hune morbura; usus freguens decocti radi- cum verbasci: & pulvis radicie gentianae: vel pul' verlsata cum sale pulmonatia; aut petasitidis ra- dix quovis modo sumpta: £ cum alio pabulo, mista identidem agrimonia. Tria ova, per triduüm aceti acerrimi libris tribus, immacera & infunde:cura- bltur. CAPUT XI.
De lippitudine, seu Delachrymatione. HU k 0 R E S aliguando ad oculos descendunt,
citra inflammationem; saepe tanta jri, & co- pia, ut aperiri, nec attuili palpebrae pos- sint. sive ab ictu, seu à frigore,vento, fricatio- ne, aut spontaneo naturae impetu concitentur.Cu- ratio. Alumen minutissime tritura cum me ile subac- tum il line., vel porapholygem lotam, aut stybium, li- ga in nodulo, guo aguâ euphrasiae,aut faeniculi Imbuto, ocules crebro alDlue. vel fiat nodulus,ex pulvere picae listae, iisdem aguis irrorandus. Aliithuris, mastichis partes aeguales,minutissime conterunt; cum ovi albumine mistas, panno accora- |
||||||
|
li
|
||||||
|
8?
raodato imingunt, puisque circum circa derasis,
imponunt supra oculos, quo a(i lacbryiaae sistun- tur. Intere» eos aPluunt decocto faParum, ex vino alPo: aut succis agrimoniae, Pellidis, faeniculi, seu earu decoctis: vel capiunt vini alt»! lllîram, hac diluunt alumini s unelam, & pro collyrio usur- pant. Sx cichorio, & ruta, fit empiastrum, quod illachrymantltus oculis, superllgatur. Cura lippi- tudinem à sordiöus esse auspicarla; digito inves- tigentur, molli tenuique linteo tecto; atque ex- ter geantur. Sed utraque aurieularis vena, post aures, in contumaci malo utiliter amTauritur. CAPUT XII.
De Suffusione seu Cataracta. |
||||||
|
ME g 1 e e t a superior lippitudo,saepe in
suffusionem aDlt; qua pupilla tandem ve luti merat>ranula oìDducitur, exeoecaturque. Hujus causa quoque perhltoetur, nimìs diuturnus & frequens ave- nae pastus. Hanc enira visui omésse, sicut e di- verso, fa'oas juvare, periti veterinarii tradlde- P re. Curatio. ATaiuantur oculi vino decoctionis iTìUat o^/^^faeniculì, & euphragiae.Aut pueri urina, in qua
^oiAcvticcirtcfi- faeniculum incoxit. Sed si aegritudo longius pro- |
||||||
|
88
Su ffusio
co firma- cesserit, urina viri. Vel sepiae ossi s, tartari,
ti or. salis geramae partes aequales in sufttilissimum
pul veroni redactas "bis terve quotidie per cannularn
oculo inspira.Quod fieri etiam poterit cum pulve- re ZlnziTDeri alM, & cumini, aut ranae palustrls, vel talpae capitumque hirundinura ustorum. ^ se- piae ossis, piperis, tartari partes aequales,alu- mini s usti, minus aliquanto, minutissime trita cum niellé, in ovi testa super calidos cineres,ali' quot >oras digerantur, & innungantur ooulis.Aliud' fy florem aeris ad quantitatem avellanae, mellis non pressi cochlear vulgare; misti s sin/lul ,& per linteum expressi s, ungantur oculi 'J adorantes. Aliud. Tp succi chelidoniae, aut faeniculi,aut eu- pViragiae unciam, mellis drachmas sex, fellis ovil' li, aut alterius quadrupedis senunciam misce & il' line. Alii jam dictis succis, aut rutae simplici- ter, fellis aliquid admiscent, & utuntur. libi mem' fcrana jam oculum oToduxit, cedere ne scìa; equo an-
si mem"bar- nula jam tea prudenter ligato, peritus aliquis, levaüit
nata est. Et caeci- eam eburneo acu; aut idoneo harnulo detractam,ap- tas urget.
te succidet.Hinc inflaMt cumini pulverem,& mei*
li s, aut alumini s aqua aìDluet.
Cum caecitatis estjmetus ferrum candens, polli-
|
|||||
|
89
cis latitudine, infra oculura adigito, adusque as- sis denudationera. Hoc fonticulo deriventur humores, qui oculo immine "bant; tantlsper dura nihil de cal- citate amplius metuere necesse est. CAPUT XIII.
De LuïïTbricis intestinorum & torminitius ventris, ^y üEv lentes intestinorum Turaürlel,inter-
en dum necis causa sunt. Hi s laüorantes equi, se volutant, indeslnenter; ventrique impingunt os,& admordent, rigentifcus undique pilis. Curatio.Om- nia gallinae viscera modo extracta & incisa,gulae per cornu convenienti liquore diluta infundantur, semel in die, per triduüm, neque alius ante meri- diem, pabuli potusve sit usus. Aut exhibe incisam geni stam cura frumento, aut salici s virldes cum foliìs ramusculos: aut arundinem; aut agrimoniam; superbibendo succum hyperici. vel bibant decoc- tum reginae prati: vel secalis'.vel seminis corian- dri, vel deeoetura succumve^ cannabis.vel sumant radicem petasitidis, quo libet modo.valet etiam succus, aut decoctum absynthii potum,ut & coral- linae, ac scordi!. Magis Jara dicta laudantur,si |
||||
|
guttae decem aut viginti olei sulphuris.vel vitri-
oli, adralstae sunt. y serainum aTDsynfhii unelam. ponantur in aquae vitae unciis tribus, per 24 ho- ras, colaturae theriaces adde drachmas tres, & in alio convenienti liquore dilutam, infunde fP tria succi limonum cochlearia, cura uno cocMeari & di- midio ©lei olivarum, siraul potandum otitrude.Herbae graligae succus, & semen cauliura ad semunciam ex- hifcita, non parum corainendantur. Sunt qui in ampho- râ cerevisiae tenuissimae,salis injiciunt manipu- lum, valide clrcumagunt, spumam auferunt, salitam- que cervisiam gulae infundunt. CAPUT XIV.
De vermi "bus aliarura partlum:ut & cutanei s. OM n 1 u m pernitiosissirtius est vermis,quera
€yclum, Belgae d_e__Vive_r nuncupant. quae unius horae perlmenupatio, no immerito Mors <të Moord vulgo dici cô"suevit. Hoc latoorans, vefceraenter jac- tat caput q_uaq.ua versum, frequenter prolaMtur: inumi affligit caput, circumvolutatur, de repente- suü^ilit iterum in pedes, & iterum prosternitur. Omniaque horrendo cruciatu anxius, confusi ssirao ordine & impetu, quasi furiloundus peraglt.Curatio. |
||||
|
71
ApparentilDus fclsce signi3, mox exscindatur vermis:
aut ferro candenti exuratur. vulnusq; repleatar sale. s.i laeuitur forte vena juguüaris, supprìiuen- ù.0 saiigàiniproderit stupa,, ovi albumine imputa, vulneri' imposita, & per triduüm relieta.vel ea, quae capite tertio, de haemoerhagia annotavimus. Sed nee parum periculosus est vernis, quem a loco Cordialem vocanf. quasi circa cordis regio-
V errai s Cordia- nera soleat stabulari. EtÊnira qui largiter pascun-
lis. tur equi, & otiosi degunt;naglecta phleiDotomia,
eam Vtumorum copiam coacervant; quara regere natura
impar est. Horum po?fto, quae ad pectoris cava di- mittitur, cordis regioni infesta, tandem excitato tumore, in con^spectum prodit. Qui fcoc laborant, capu$ pendulum vix sustinent. appetentiam amitunt, ac facili incremento, pectoris apostemate peri- clitantur. Curatio. succidatur quam primum a"òdo- minls vena; & "bina sectiC-one, ftemores sub apos- temate deriventur. Hinc laìDor modieus utilis;sed procul \ frigore, & vento. Maturatum denique apostema incidendura, curandumque ut alia soient. Qiiod si vermis forte quidam, per nares,irrep- serit in caput: jactaMt patiens, & crebro pedi- Dus pulsaTDit caput. Tunc lignum cariosura querci- |
||||
|
72
|
|||||
|
Verrais num in pulveram redactum cura aceto acerrimo gulae;
qui per
nares ir- & naribus infunde. Exilait «* ut f e runt, verrai s, in-
repsit.
dubio experimento.
Contagio- Est vermium quaedam contagiosa species,cutem
sa vermi- v um spe- carneraque velut teredo perforans, a corruptisou-
cies sub- . cutanea tribus, faetidis hutnoribus nata, in qualibet fere & -perfo- rane, corporis parte. Curatlo. Si verraes isti anteriora, òacuparint, & adsit plethora,vena Jugularis:si fé-
mur, aut crus, vena talaris incidenda est. Si lo- ca carnosa, minime nervea; ferro exscindi debet. At vero nimis inveteratum, aut ingravescens maiura, phlebotorailt non admittit. Porrò IJ? tragacanthi,boli Armeni, sulphuris, gallarum, fuliginis singulorum drachmam. alòes, myrrhae, thuris,atramenti suto- rum, pici s arldae, cornu cervi,radici»,cavae,mus- ei quercini, puraicis corticum granatorum gyp^i singulorum drachmas duas. micae panis hordeacei. corticum ovorurn, mei li s combusti singulorum drach- mas tres,, pul veri sata omnia miseeantur. Ex Voc pul- vere, inspergetur locis affectls, quantum, satis. Deinde imponetur empiastrum sequens ty agrlmoniae contusae manipulos duos, farlnae tritici Tiianlpulutfi cura melle, & tribus aut quatuor ovorum vite3]is, subige in emplastrl formam. vel I^morsus diaboli, |
|||||
|
n
valerianae, radicum raphani singulorum uneiam aut
quantum vis", contusa omnia & commixta,3oco der aso impone. Tandem Tiï eharyophyllataé', scaMosae,plan- tagirle singulorum maulpulum, raphari semimanipu- lum, decoquantur, ac decoctionis aqua detuijln potu.
CAPUT XV.
De Angina; seu Tumore Tensiliarum. |
|||||||||
|
Aggina est faucium,
tiura atque ut plurlmu |
|||||||||
|
& summarum gulae par-
m tonsi il arum inflam- |
|||||||||
|
matio, deglutitionem atque anhelitum impediens;
inde aegri in sublime caput efterun%4eaque colli extensione turco re s illi, modo latentes & occulti non sint, in cortspectu se dare so lent.Curatio.Om- ni s angina, praesertim interior, aut latens peri- culosissìma est, venae .jugularis & suMnde ejus, quae sud lingua, sectionem exigens.Medicamento- rum, internorum vix dum est usus, cum enlm mox praeterlstantur, aegre quicquam virium affecto in locè exserunt: & vi adacta, irflajnnationem,non parurn exaspérant.Interea dari poterit hydromel. aut lac decoctionis glyzyrrMzae, passularum & serninis lini.. Cataplasma foris ad collum,sud men- |
|||||||||
|
^
|
|||||||
|
74
|
|||||||
|
tü, & circa mandi "bui as, in loco affecto,irapona-
tur. Koo tale, ^t. radicuin aitfceae, ad mollitiem deeociarum, farinae hordei, semini» lini,singulo- rum unciali* fermenti veteris unclam. Coctis al- theae radicihus ad mollitiem; bisce exceptis,in earum decocto misceantur reliq.ua,& decoquantur; addita pinguedine porci, quantum satis,ut fiat Cataplasma, vel $r florum chamomillae, mei iloti singulorum uncias duas, farinae hordei,seminis lini aut faharum singul. ma ni pu lum.fi cum pinga- ium numero quindecim, pingueöinis gallinae,anseris> aut porci quantum satis, ut fiat Cataplasma.va-
lent quoque eiaplastra ex alho stercore canino;ex stercore, aut pul vere hirundinum aut nidorum hi- rundinum ustorum, sulaigendo cura mei le, Aut unguen- tum exstereore caprae; picelliquidâ & mei le.Caput
intereâ panno laneo bene contegatur. Post matura* tionem, aperiatur abscessus exterior aut interior. fato -mene Exterior/exhi'bendo subinde pro potu hydromel, ^ftn -/cn i-cn
aut hordei communis decoctum, addito non nihil
mei lis: ac postea, si difficulter sanetur,aliquid |
|||||||
|
succi vulgarls apii.
|
|||||||
|
V5
CAPUT XVI
Le E xì tu Ani. . A ìn i exìtu s est, cuffl intestinum rectum foras
/■X produit, a labore immodico, difficili partu, invito ac violento coitu,aut alia qualioet
de causa. Curatici. Intestinum propenderli,toveatur aliquandlu vino austero, quale est, quod a tingen- do nomen oìDtinuit, vel aceto, vel decoctiore galla- rum, aut vino, in quo candens ferrum aliquoties extìnctum. Deinde sai insperge, aut potius cornu cervi ustuin, aut pulveren osslum, dactylorum comlDus- torum, aut picis confoustae & thuris ac masticMs,
Eincfleniter reducatur intestinum, & iraposito si placet suppositorio, ex lana in succoporrorum in- fusa, spongia aceto madida super lige tur. Interest parte posteriore stet alti.or patiens,& quiescat. CAPUT XVII.
De urinae difficultate & suppressione. |
||||||||||
|
H
|
0 s affectus Dysuriarn, & Ischurlam,medici
appellant; solt ratione major!s,& minoris |
|||||||||
|
distìncibos. Ille enirn magna curn dlfficulta-
- re & dolore, urInani reddit,Hic iisdem,sed |
||||||||||
|
76
|
|||||
|
validioritus causls, retinet iquare iisdem. etlam
remedlis curantur. Curatio. Ketentarn in equo uri- narti, laxarl ajunt & copiose reddi mox,sedarique dolorem, si virgo zona* qua amicitur soluta, faciem ejus feriat, ut testatur AEl ianus,quod paraüilis admodaiji. operae fuerit. At si f idem fai làt AElianusî p* radices petroselini, feniculi, piap"ixtellae,saxl- fragae, decoquc lïi vino aut aq.ua & potandum ex- Mue. Qu'in imo curati tur VaudUbìe, si infuderis vini amphoraw unam, aut alteram addito pulvere nu- cuiu duarum, aut trium myristicarum;modb à frigore & flatifcus latoorat. Quo casu, utiliter satiinae contusae raanìpulam "butyro & vino,etiam infunditur. Xut linariae decoctum: aut berbae radicisve reatae "bovis. Coitus etiam decantatissimurn est remedium. Commode inguina, perinaeum, & loco vicina unguntur oleis liliorum,chamaemelino, scorpìonum,cum cuni- culi,aut canis pinguedine mistis. Et alligatur dein cataplasma sequens, y raplani contusi, parie- tari e_, cressonis singulorum rcanipulura, cum anseri- no adipe, fiat cataplasma. Aut spongia subinde aceto im"Duta acerriTrio ; in quo ai)syntV'ium,eaepe, porrum decoxerunt, calide applicetur. Aut fafcae coctae, cum tritici farina, & contusae, cura axun- |
|||||
|
77
già suToaetae.
Irifiatio ,
& tumor Si a(3est|iriflatio,aut tumor geni tal iuw aut scroti
génitali-
Uïij. ai) humorum influxu, quod errantiìms frequenter ac-
cidit, in aquosis, aut palustriTous locisiinitio
cretam subtil iter tritam, cum acerrimo aceto,& pan- ce sale, in unguenti formam rnisce. Hoc bla terve in die, locum illine. & fa.t>as concontritas in axun- gia porci decoctas,postV;inc applica.Fbi induruit tumor, Y/ semini s lini, foliorum. rutae & afcsynthli singulorum quantum vis, cum unguento dialthaae rais- takrapone. Aut spongiam aq.ua calci s vlvae madi darri. Si supX'uretur;ex. arte apertura vulnus, acri aceto, aut vino aDlutum, emplastra ex meile,farina triti- ci, parum aluminìs,cum oleo misti», aciut alii aTos- cessus soient, curatitur. Intumescit etiam quandoque scrotum,ab Cernia
intestinali, aut alia. quali"bet: sed potissimum hu- jus auxìliuiii, peti tur a Castratione.De qua nunc agémus. CAPUT XIIX.
De Castratlone. |
|||||||
|
E r i e 1 i piena est castratio,non nisi a
versatisslmo in v(ac arte tentanda:idque vix • alias, quam in vere,vel auturano,ferro aut vin- |
|||||||
|
P
|
|||||||
|
78
|
|||||
|
cu li s ve2ut tutiorit)us,Vàc dicemus.Postquam per
biduum a potu abstinuit caballus, & tenuiter pas- tus est; Himi combo dissime sterna tur, quantumq; opus est,succidatur scroti,ad testium investigatio' nera: fcinc robusti duo viri ,funiculo nervos unde dépendent testiculi,summa vi constringant,& accu- ratissime vinciantiyulnus eceto abluant.aut vino optimo,& scroto vini tartaro circurnlito, quotidie femina, inguine, & loca circuradolentia,oleo ungan- tur rosaceo, aut myrtino, dura turaor omnis evanue- rit.Interimcis in die,ducatur equus aliquot passus; sed a frigore diligenter praeservetur. Si muscae urgeant, liquida pice vulnus obducatur. CAPUT XIX.
De Scabie, seu Impetigine. CO 1 1 u m & cauda, scabie ut plurimum laborant
Sed & quandoque totum corpus, vìx autem quid- quajn magie contagiosum. Curatio. A vene^ jugularis sectione, ter quaterve in dio, ab1uàtur scabies acri lixivio, urina, & aceto,aut muria .Post atlu- ticnem, applica ernplastrum, quod sequitur, y sul- phuris vivi, tartari, th uri s albi, vitrioli, corticum |
|||||
|
79
frexinì, viridis aeri s, scaramonij,cyclamìnis sin-
gulorum partes aequaleo, misceantur cum sufficien- te quanti tate olei communis, adjectis aliquot ovi vitellis, coquantur>que nonnihil,agitatione conti- nua, ad idoneam emplaetri consistentiam.Est potens unguentum, ex pulvere tcrmentario contrito,cum o- leo communi, in formam unguenti subacto.Aut insper- gatur pulvis foliorura tabaci, amt radicis filicis, & potentillae, aut ferulae pativis, ipÈave nerba con- tusa, nec non apium aquatile, petasitis,aut radix ejus imponìtur,Commendatur quoque aqua,quae repe- ritur in f agis cavernosis. Et oleum pie inum, curri hordei farina. Oleum picinum sic comparant .Deço/i- quunt piceni aridam in aheno: cui vicem operculi praestat bene ablufcum & impositurn vellus:expres- sum iliud conceptos ex ebulliente' pìce vapores,ac frigore demum in liquorern( oleum picinum vocant) coactos, restituit. |/ sulphuris,aut lithargyrii, aut utriusque, quantum vis; cum aceto,aut scabio- sae, aut plantaginis, aut fumarlae succo, miscé in unguentum efficacissimi!, velut i & hoc est. £r chalcitidls unc.s.squamae aeris drach.ij.vel aeru- ginis semidrachmam,alumini s drach.tres,sulphuris unciam, alöes,thuris,myrrhae singulorum sesqui- |
||||
|
80
|
||||||||||
|
drachme,Infusioni s gummi Arabici,factae in aceto,
quantum satis, pro linimento. |f axungiae verae, qua aurigae utuntur liPram,pulverum foliorum saoi- nae sesquiuncia.ni, Paccarum lauri semiunciam,radi- cura helliePori alPi drachmas duas,sulphuris unciam, argenti vivi tereMntHnâ exactissiraè dissoluti, dracfcmas sex. fiat unguentum. CAPUT XX.
De VulneriPus. |
||||||||||
|
?
|
||||||||||
|
U 1 n u s appellamus,non curiosa quidem,sed
medica tamen,& vulgore cept'à s igni fi catione; |
||||||||||
|
quamcurnque unitati s solutionem;qug extrinse-
cus aövenit: sìve factum in ea sit pus,sive non. Ulcus vero nuncupa"bimus,eam quae ex ipsius corpo- Vulnus ris erodentitius humoriPus,ortum ducit.Curatio.Ali- recens. ter piane curatur vulnus recens:aliter quod in ul-
cus dégénérât. Ac recens quidem curaDitur l.sis- tendo (si adest ) enormi sangulnis profusione, de qua consule,caput tertium.2. vulnerici quid in- haereat auferendo,praecavendoque ne quid labile fatf conJae/wo. intercidat.3. adducendo laPia (si magnum vulnus)/ y- àoTiiûue Coti,,
c^oAi/^^• ^a^adducuntur sutura aut glutino.Nos de glutino pau-
ca docePimus. |
||||||||||
|
81
In principio quidem, cum adbuc haemorrhagia ur-
get, aut ejus metus est, vulneri s la'brls, compres- sione 3evijunctis,imponitur emplastrum, quod sic- catum, & valide adhaerens,illa donec,conerescant, retinet.Ex iis enim comparatum est, quae sangui- nem simul sistunt & agglutinant, ve lut y "boli draefcmas tres, tfcuris; sarcocol3ae,aut vernicis draconiani, cum albumine ovi,aut colla fa"brorum llf :nariorum dissoluta, additis minutissime incisis leporum pi3ìs;fiat Emplastrum.Post principium, 0
duo lintea alûlita glutlno, vulneri s utraque late-
rit>us agglutinantur,ac manibus aliquot horas de- tinentur, donec resiccata adbaereant.Haec lintea adductis ad mutuura contactura la"biis vulneris sunt, qui tunc suunt, & ita sinunt, donec vulnus sìt glutinatum.Alii Untele ansulas applicante filo multiplicato contortoque ea di stanai a, qua sutu- rae soient. Quitus ansulis alligati s,adducunt la- "bia; soluti eque quoties opus est,vulnus détergent, medicamenta & linteura vino adstringente expres- sum, super imponunt, at rursum deligant.Glutinum etjam fit tale, y sanguini s draconis,thuris sar- cocollae,mastiches singulorum dracfcmam,ovi alTDum- ius quantum satis.misce.Gypsum cum ovi al"bo va3i- |
||||
|
82
|
|||||||||||||||
|
dissime adhaerescit.Fonnulli calcem v&vam addita
mastiche, cum ovi albumine,miscent.At sedulo cu- randum, nejlinteum,aut gluten hurnectentur; sic enim excidunt.Resina pini reliquis addita,humiditati a sanie resistit. Quae vulnere,istis glutinis non consolidante;
|
|||||||||||||||
|
•
|
|||||||||||||||
|
sequentifcus curafcuntur. R^ thuris,myrrhae singulo
rum semunciam, alöes unciam,pulvérisât a, cum altnj. ' v^ine ovi, sutoigean emplastri formam. Vel y radi cum aristolochiae semunciam,sanguinis draconis unciam» gummae elemi uncias duas.res'inae siccae uncias tres, pulverisatis pulverisandis, cum terebinthi- A
na quantum satis, fiat empiastrum.Aquam in folli-
culi s ulmi inclusam sunt qui probant.Sangui s qui- vis siccatus in pulverem tenuissimum redactus,& inspersus, admodum glutinat. Succus Nicotianae, cura oleoresina abietis, pice &. cera in formam unguenti coctus,valdse usitatus est. Vulnus, quod in ulcus degenerat,nempe suppura-
|
|||||||||||||||
|
Vulnus
|
|||||||||||||||
|
li leer a- tura antequam conaolidetur,mundificanti"bus pus,
tuia. aliasve sordes, opus haüetjdein siccantit>us,Mnc
carnem générantitais, & cicatricera.Urina praeserti»1 ^tS.aVetüs, & in qua tartarum, & aloe dissolvuntur.mi- à eaâce SiÙpnJt*■.._...... „„.►__* ° av^nf>^ Voi «min ir aua f
|
|||||||||||||||
|
y^Zïïafâ< rafclliter deterge* & exsiccat. Vel aqua in qua
|
|||||||||||||||
|
.__,______________------------------S
|
|||||||||||||||
|
83
so lu turn a3umen,& nonnihil camphorae.Aq.ua in mar-
eesce&titnis quercuum cavitatitnxs reperta,sanare etiatn perMlDetur.Sanant porro et lam alöe,& tar- tarum cum aceto dissolutum.Vel fy litharg^rlÉ un- cias duas, mastiches,thuris singulorum senumclam, oampHqrae semi drachmam, croclmcrupulum,coquantur in aceto. Persanant etiam suramltates mille folli, cuìii floribus contusae,impositae,ut & agri «ionia & senecio:& pulvis rosmarini inspersas.Ac deniaue quae recentia vulnera consolidare -diximus,Multa- que alia ìnnumera passim o"bvia,quiDus non diutius lïamorablaur * Caeterum exerescentem superflua^ carnea,coM-
oent sabinae pulvis; aut impositum linteum in aq.ua salsa, aut aluminosa infusua,tum etiam sai, aut caepa malli psrraista: faex vini,& aceti:flos gris, aluinen ustum,praeclpitatum, unguentum AB - gyptiacum, veratri nigri pollen, eleum vitrloll, an Bulpfeari»; aliaque plura. CAPUT XXI.
. -_- De vulneri dus Nervo rum. à i T. \
11 E r v u m aliqueme majorìbus vulneratum,
I y cognoscitur ex vulneris loco,per quea multi, JL 1 magnique nervi transeuntevelut ad articulos, |
||||
|
84
|
|||||||
|
in locis excarni dus.dein ex dolore insigni,quem
consequitur pulsatio,inflammatio,frequenter &
sp a saiu s, gangrena, mors. Sed nervis pianeta ransver*
sita praecisis, horum nihil accidit.torpor tantum
Se amissùs sensus ac motus eius partis,aut membri,
in quod nervus ille insereìDatur.Curatio.ìtfervorum
puncturae,incisioni, contusioni, aistincta cura-
tione qjjus est.
Punctura ' Puncturae, seu causa primum vulnerante apertae,
xTervi. fomentum convenit ex oleo cai ente,vel chamaeraeli"
no, vel ariethino, vel rutaceo,hyperici, lum"brico-'
|
|||||||
|
rum, tere"binthinae & c.sive instilletur,sive ap-
plicetur, cum lana. Aut apponi tur tereMnthina, l cum vitello ovi & croco.Et oleum in quo dissolu- ta est terebinthina, aut opopanax,aut sagapenum, aut euphorbium, aut sulphur vivurn.Ex oleo levisti' ci, cum axungla anseris,aut alia,& cera,utile fit unguentum,quod apponitur.Uti & ex pulvere lumTori- corum, cum malie, aut vermi cu lo rum ex stercore equino, cum oleo: vel oleum, aut axungia,cum mell^ & vini param cocta applicetur.Cochlearum caro contusa, cum thure & myrrha,nervorum vulnera giù* tlnat. Ad inflammationem, si superveniat,post fo- mentum imponatur farina faPacea,hordeacea,aut |
|||||||
|
Inflatiiatio
ex laesio- ne nervi. |
|||||||||||||||
|
85
milii, ex oxymelite decocta. Vel farinae seminis
lini, tereMnthinae,mellis|singulorura partes aequ- ales, coquantur in vino albo ad emplastri consi&« ti- tentiam. Incisio per longum curatur etiara calce Iota, multo o'ieo soluta, linimentis imposita:aut Iota pompholige, largiore rosaceo liquata.Mervas totus per transversum dissectus,cum pars utraque intro retra>iatur,non curatur difficulter,j*a.rcoti- cis. Sed & limacum carnes, cum farina volatili,& olei nonnihil, ac myrrhae utillter imponuntur. Contusioni cum cutis exulceratione, cataplas-
ma convenit ex erui farina, aut fa"barum,cum oxy- melite. vel pulvis radici s iridi s cum oxymelite: vel cinia sarmentorum cura oleopinguedine galli- nae, & aceto rnistus. 8i contusioni non adsit exulceratio,pars saeyius foveatur oleo calente, irnposito dein empiastro, ex radice cy cl ani ni s, maj oraria, sale & me Ile. Pro d eri t etiam fomentarli ex decocto menthastri. |
|||||||||||||||
|
Incisio
nervi per longumi.
|
|||||||||||||||
|
fervi con-
fusi o cum ''el sine ex- ulceratio- le
|
|||||||||||||||
|
CÀPUT XXII.
De vuInere slmplicl,ab aculeo,spina aut elavo. |
|||||||||||||||
|
A
|
|||||||||||||||
|
C v 1 e i , spinae, aut altius vulneri hae-
|
|||||||||||||||
|
rentia fragmenta, si non ni si profundiore sectio-
ne auferri possint, unde me tus inflammation!s,aut gravioris mali: osculum puncturae si opus est, priusq.ua.rn intrinsecus vulnus coaluit,secando ape- riatur; & molli turunda medicamento imbutâ serve- tur apertum: superamposito emplastro idoneo punc- turarum Cut vocant) Steich-pflaster Germanis,Bel- gis SteecK-pleyster.Porro ad elicienda puncturis infixa, çjuae potissimum celebrantur, haec sunt: Grana "oerberis trita, & imposita.Caro limacum, cum Putyro cocta contusa; aut cocta in vino cum farina subacta. Contusum chelidoniura cum nelle. Seinen erucae, & afcrotanum, cum axungia.Cinismiruj dinis astae, cum aceto. Polypodium tritum, cum porci axungia. Cinis fumiterrae, cum melle.Spo~ lium serpenti», cum leporina pinguedine.Cini s lumtiricorum, cum melle coctus.Laudantur quoque magallis, sordes baine!, saex alvearis apum,TDryo' nia, stercus anseris, aristo lochia, f olia papaveri! agrestis, &c. conjunct ini aut divisim applicata. Et haec quidera si non juverint,apto instrumento extrahantur:& "bene aDlutum vulnus curetur dein- ceps, ut alia soient. Vel R melile unciam,fuligi' |
||||
|
87
nis tres uncias, telae aranearum semunciam.urti-
cae contasae une lam, salis parum, omnia "bene mista emplastri vice calide imponantur, per triduüm. Tumor \ Àppi icari quoque possunt contusa verPasci folia,
punctura.
aut radicis sylvsstris radix, postquam aDlutum
est vulnus calido aceto. Si locus tumet. y a"bsyn-
tMi parietariae, Prancg, singulorura manlp.axan-
giae veteris uncias tres, farinae tritici manipu-
lu semi, mei lis uncias, omnia herfcls incisis,&
contusis misceantur, In emplastri forma.
CAPUT XXIII.
De vulnere seu morsu venenato.
|
|||||||
|
¥U I n e r a seu mor sus venenatos, comi tari
soient insigni s dolor, prava sanies, cìr- cumstans inflammatio, malus odor,& color teter. Curatio. Ante vulneris lpslus curationem,veneni vires per interna & externa remedia, infringi necesse est. Intro valet assumpta theriaca,mithriH datlum,aut sanicula contusa, cum lacte pota.Vel deooctum vincetoxicl, tormentillae,angelicae syl- vestris radicum prius maceratarum in aceto.Ster- coris gallinae, aut galli decoctum,etiam magni |
|||||||
|
88
|
||||||||
|
fit. Hinc mei & sai adusta, contrita, plagae su-
peri igentur.Sanicul a exterius applicata,quoque efficacissima est: sive sola, ^ive succus eius cum resina abetina & oleo hyper ici. sed Inter ini' tia, curo oleo rosaceo, vino al do <?.u3ci di lu tus, ut per siphoneFtji» apus est,3ongissime possit in- fundi,Applieari etiam possunt succi pedis colum- 13 ini, hyper ici, lini syivestris, serpentariae, hoc Emplast. Ij/ stercoris gallinae unciarc, pulve- ris dìctammi drachmas duas, salis drachmam,axun- giae lepori s, olei amygdalarum amararum & cerae quantum satis ut fiat, empi ast rum. Commode vulnus
quoque aq.ua vitae a"bluitur:& si non sit in parte nervosa, aut venosa,Idoneo stylo candenti,quod vej nenatum est am"buritur,aut exsclnditur. vulnus,cu» ruTara & viva apparet caro*ut cantera vulnera sim- pliöia, agglutinatur. CAPUT XXIV.
De cervicis,dorsi,lumborum,vicinarumque partluirj,excoriatione, tumorttois & ulceri- T3us,aì) helcii, t*micum,ephippiorum, allorumye onerum attritu ferme contractis. |
||||||||
|
f-&**%«~*UA
|
||||||||
|
Excoriatio. lf** U r a tu r excoriatio, mastiche» vel thure/
|
||||||||
|
89
vel pice, sola pulvérisât^, aut oleo rosaceo sug-
actâ, vel axungiis & cera* pro unguento.vel pul- vere comtusti corii,solearum aut chartae,eum sae- vo; vel pu3vere foliorum taToaci,potenti 11 ae, aut radicum fllicis.Mirum, quod de aquatico plpere affinrant.viridera eam, aqua frigida imrnersam,quo- tiöle appiieatam,non excoriation! modo mederi & tumoriPus aro attrita, sed & viridem aqua frigida rnadidara., excoriaticni & tumcriPus dlligenter af- fricata.!!'1 ; fri ne marcido in loco riTs lapide deposi- tami r,or. ante putréfier!, quam excoriatio aattu- K0r eor.earescat. Tumor i Pu s,iisderrj in locls,ils- Tumores. demque de causis, mox pest detonsos piloê,llll- aenda ^r^"1?? aceto suPactaraut emolastmm ixjffc- rma tritici, cum ovi aioumme, m iinieo appli- candum: quod non vi, sed irroratum placide postéa. avelli de'oet. Prodest & a3 3ium contritum,cum sae- vo sul3lo, calide impositum. vel fiimis equinus calidus & recens, vel y stercorls vervecis 3i- fcram semis, farinae secalis duas uncias,cum axun- pVtJtniccmiudcP"*'* veteris liPra, parum coquantur & calide ap- «^^^o^^X^^•llcentur• vel fo3ia orassicae rubrae,cum axun- 3*^« (f^TcvTv.gia/mixtis, decoctisque.fiat emplastrum calide aocurtocoi imponendum. Qui ad maturationem perveniunt turno- |
||||
|
90
res, commode inciduntur parte inferiore,quo pus
facilius ejPfluat: vomica vino a."bluatur,aut vini aceto: & curetur.deinde, ut vulnera in ulcera de- Abscessus. generantia soient. De quitus vide cap.20.vel cal- cem vivam, cum melle in massam subige, ubiigne "be' ne canduit, intoulverem redige, qui bis quotidie ad perfectam usque curationem inspergendus est. Sunt qui vomicam iraplent lino carpto & aceto vini madido, usque dum succrescat lino carpto & aceto vini madido, usque dum succrescat caro, tunc mei-' le illinunt & pulverem inspergunt radicis cavae. Ad quaslitoet laoorantium equorum vomicas,ìmrnodi- cis praeconiis sequens venditatur remedium, fol- larli fictilem no vara: hanc prima. pos\itura ex panne' altera ex sale, tertia ex caudis seu radiculis porri capitati, quarta ex fattis, postrema iterum ex panno 3aneo, nigro insternito & repleto.oila sic repleta, & operculo argilla salita colluttato) ne quid exspiret, fornaci ardenti immittatur us- que dum omniafsufficienter combusta sint.Quae pul" verisata tandem, & per crilirum dimissa,serventur adsaa». Aplatis igitur vino vomieis,aut vini ace- to, de >:oc pulvere inspergatur.Alii denique ma-. cram carnem ìx>villam fumo induratam carboni "bus |
||||||
|
91
torrent, in pulverem redactam aspergunt.
Equi sic affecti, nec onera recipere.nec defati-
gar i debent. ilio autem tempore, quâ abscessum aperire opus est, epMppiis cum sessore impositis, discursent modice & aliquandiu, quo cutis incideri- da sensim extenuetur. CAPUT XXV.
De Ventri s vulneri "bus a calcar i"bus inflictis. |
||||||||||||
|
Cautio.
|
ÇVl a o;
sfj nervis, |
|||||||||||
|
lcarium punctura laesis venis aut
a.b i-tumorum influxu, locus intumeseat,
|
||||||||||||
|
aliam quidem curationem non exigit, quam ex supe-
riore capite 21. aut 22. peti potest.Levandi ta- rnen laboris causa, & hic quaedam remedia propone- mus. Curatio. Y brancam ur^inara, a"bsynthium,rubi- am m&norem, rutam, pedem cqlumiainum singulorum quamtumvis; cocta omnia contu saque cali de imponan- tur. Locus potest quoque muriâ ablui,ut imponatur postea emplastruïïi ex urtica contusa, sapone, & argilla invicem subactis. Aut ex porro & afcsynthio cum oleo communi. Ingravescens malum, cyclarainis ablue succô, & ipsam Nerbare contri tara impone. Si opus est, etiam, aperto foramine, saniem deriva & |
||||||||||||
|
exhauri.
|
|||||
|
caput xxvi.
De C ru rum, pedumque vulnerilsus. I crura aut pedes.quacunq,; ex causa vul neren"
Tl
tur. y mellis sennino iam fuliginis sescutyciam,
telae aranearum dracfcmas duas, urticae semuneiam, salis paruin: omnia Taene mista in emplastri for- marli, calide imponantur, per triduüm,aut amplius. Ve3 IKpiper aquaticum, porrum, caules rubras sin- gulorum quantum vis, cum vôteri axungia, misce & impone. Aut mi sturn stercus\ovillum,curn urina,ad mellis consistentiam: vel W summitates parieta- riae, Torancae ursinae contusas, cura veteri axun- gia, decoctas, additoque allquid mellis & farinae tritici, continua agitatione permisce In emplas- tri forma®. Ve3 y succi alasynthii,pinguedini s por" ci, cerae singulorum partes aequales, vini & olei param, decoquantur, addendo interim aliquid fari- nae tritici, continua cum agitâtione,ne adurantur» Vel Ijj succi aftsyntMi, mellis, tsutyri singulorum partes aequales, arte coquantur & mlsceantur cum farina tritici, ut supra. |
|||||
|
93
Cum in plethoricis crura posteriora lut fit su-
Cru rum tu- rno res ai) "binde) intuniescunt aü humorum influxu; vena femo- ris secafcitur: & tumidus locus i mingetur Dis quo-
tidie, unguento ex creta, sale & aceto permistis. Aut impone folia & radices sambucl, radices fili- ci s incisas contusas, & cum porri pinguedine su- ìDactas. Si indurescat tumor, candenti ferro exu- ratur. Si equo necessum est per açLuam incedere, cui pe-
des aut vulnere, aut ulcere sunt aegri:muniatur affectus locus linteo, seguenti medicamento cali- de imlDuto, j^olei communis semunciam, tereTDintVii- nae sesquiunciam, cerae quae satis, rite cöeant A
in unguentum. Postquam ex aq.ua reflierint,ex lana
contortum cingulum loco circumda, & contege. Caput xxvii.
De Pi stuli s. 'U 1 n e r a, aut ulcera male curata,in fi-
stulae seu longos, angastos, eaio sos diffi- culter cura'biles sinus, êaepe dégénérant. Gignuntur calli potissimum ir. orificio fistulae externo: & cum inveteratae sunt fistulae, in car- ne etiam subjecta, ac per totum fistulae ductum. |
||||
|
94
|
|||||
|
iMïiisBo tune stilo, nullus aut exiguus eenti tur
dolor, percipitur durities, ft@Q sanguie exit.Çu-- Gallus ut ratio. Caüus ante omnia eximatur, aut ferroisi
eximatur. possibile est) aut unguento AEgyptiaco, aut cai-
canteo usto, praecipitato, pulvere canthariduin,ni' grò sapone, aut radicò hellefcori nigri, per tri- duüm in fistulam dimissa. «ìuoniara vero per ductuum angustiam medicamen-
ti stuvlae ut amplie- ta difficulter iinmittuntur: ideo & fistula dila.-
tur. » tantur, & liquida medicamenta i^funduntur. Ampli -
antur impositi s radicifcus gentianae, toryoniae,
aristojochiae, serpentariae;& imprimi s spongia
valide contorta, aut samüuci medu31a, aut sorgi,
<iuae contorta, immissa, & affluente postmodum hu"
more turgescentia, sinus dilatant. Ea parte,qua.
iinmittuntur sint tenuia, altera paulo pleniora,
appendice filo!quo si opus est, reducantur.Reiin-
q,uur;.tur plus minus ho ri s duodecim. Sic orificio #
fistulae sinu dilatato, modo descripta callum
eximentia immittantur: seu solida per se» seu
liquida infundendo: aut medicamenta dilatantia, '
iis imìrasrido.
Prius tamen atluatur usque a fistulae fundo,
|
|||||
|
95
|
||||||
|
tae, aut AEgyptiaco unguento lixivio diluta.Post
immittantur, quae callos elidunt: ut (praeter
enumeratet) circumrasa spondilii radix, elaterium
terettinthina exceptuin in tentam coactum,laserpi-
Fistiala tii radicis succus, amurca cocta. Sed in antiquis
Inveterata. & admodum cai 1 osi s fi unguenti AEgyptiaci semunciam
sublimati semidrachmam,lixivii uncias quatuor, a-
quae rosaceae uncias duas, arsenici scrupulum,
aquae plantaginis uncias quatuor, ttulliant ad con-
sumptionem tertiae partis: injiciatur, & fistulae
os deinceps claudatur stupa, ne medicamentuui ef-
flujtt.
ïlstula de- Si terminetur fistula inferiore loco-prop e cu-
sineus in- ■Njra ad .tem; nee ottstet vena, arteria, iiervus, aut tendo,
cutem. '■ eo ipso aperiatur, quo humores commode effluant.
Pistulae Hisce remotis impedimentis, de generatione car-
& carne
irnplean- nis demum cogitandum est. Attluta ergo fistula,
tur,&
|
||||||
|
decocto plantaginis,atft aqua aluminosa,vino nigro
aggiutinen- austero, infunde succum pimplnellae, vel virgae
tur.
aureae, vel centaurei ininoris:aut per tentam un-
guentimi Isidis, aut de tutia inde. Giutinatti tur pòstea, si attiatis turundis, lattiisque ad mutuum contactum adductis, ligaturai duottus initiis cir- |
||||||
|
98
|
|||||
|
cumdetur.
Haec rite facta, sola saepe suffecerit.Alioquiï1-
valêt plurimum emplastrum ex una lithargyrii par- te, daaìDus aceti acerrimi, cum oleo vetustissimo. Gentiana, aut aristolochiae rotundae radix,contri' tae, ir vino potae, velut & pulvis ranarum, pro- pri etate fistul arum curationem promovere feruntur. Sunt qui fistulas hoc modo compendiose & feli^
Compendio- sa fifetu- citer curare se jactant. Gallum, (si fieri potest)
larum curatio. caute exscindunt, éinum acerrimo aceto atluunt, pulverem aluminis usti inspergunt, denique ungu-
entum applicant cum stupa, ex melle, svi albumine & tritici farina, mistum. Aut raphani sylvestris contusaui radlcem, cum. sale & porci pinguedine Syë- actam, impondurt. Aut radices tapsi "barbati,cum fumaria, & fiammala Iovis contusas,cum porci pin- guedine subactas. Praeter caetera omnia extollitu? sequens. Serpentem vlvain atijectis capite,cauda & interaneis, in partes minutas dissectam coque in oleo communi, usque dum ab ossibus décidât raro; quam una cum oleo ilio, in unguenti formam misce, & fistuHs inunge. |
|||||
|
9?
CAPUT XXVIII.
De luxatìone & Cur vitate pedurn. Istituto, ferulisciue ex arte fu] cito
(si opus est) articule ^ furfures tritici, "pinguedinem porci aut vervecìs, acetura acer- rima, c.ecoquantur nee adurantur, & cum linteo ca« lide loco dera-so, circumliga, "bis quotidie reno- vando.Alii pannum inculcant in cìeo cera* mixto & cerae stmunciam, applicant.vel capiunt dial- thaeae uncias duas, elei unciam mi scent & imm- gunt.Aut radices althae^ cum porci axungia con- tusas imponunt.Aut "bryoniam quoq.; in vino decoc- tam. Saperveniente insigni dolo re, ac tumore,con- venit emplastrum ex furfuris tritici manipulo, ole! communis sescuncia,pinguedinls porci unciis Dolor & tu- trions, cerae parum: 3i luxatis pediiaus non po-
mo r super- f veniens. test/ ffJri***J,nt* "bus ante & post & post ventri suMuctis, ita e
/LdtiU tignis superioriìDus firmetur, ut semipendul© qu- asi corpore,pedi affecto, aut erari vim non in-
férât .Dimittatur tarnen aliquando ,ut procurtfbendo, auiecat. Cum sanescit,solvatur:haT3en§ ducatur, quo pede aegro incedere pedetentim conaaescat. |
||||
|
98
|
|||||
|
SCapulae ait Sed Si scapulae, aut coxendicis os,quandoque
coxendicis luxatio. luxatur Inopinato caini, aut gestatione praegra- vium sarcinarum,in„aequaliDus, clivosis .& caete-
roqJUri difficillimis viis. Quae quidera luxatio, cura curatur optimi, crus alterum tarnen ut pluri- , mura manet protensius. Praeter illa, quae posait mus, sequentia quoqu* inusu sunt. 1? cerae albae, Castore!,dialthaeae singulorum partes aequales, mixtis inunge Dis quotidie fortiter & calldè. fy colopfconiae, roastichis, tViuris, sanguinis draco- nis singulorum partes aequales,picis faeculentae» quantum est pondus omnium, pulvérisât!s pulveri- sandis, alsceantur omnia & calidè applicentur. Crura incur- Curvantur luxata memora, sed artificiali res- titutione, & modo jam dicto,formae restituuntur. Sed equi quidam prava asjuetudine curvipedes, aut valgi, crurittus ferme posteriori"bus ad in- teriora inourvantur^t se invicem radant cùrsa, ac vsheraentius paepe contundant.Hisce in femori-' ad inguina, illaesis dignioriüus vasis,crura utraque ex opposito inurantur candenti ferro; ut incedert.es, vitando dolorificum attritum,va- rie entur; ac tandem modice distantitnis cruriPus, incedere assuescant. |
|||||
|
99
|
|||||||||
|
CAPUT XXIX,
De "Di stantio ne, Contusi or e, Rigo re &
Contractions H«nroram. |
|||||||||
|
A
|
C e 1 4i t su "binde, ut equus pede posterio-
re^ retardanti anteriori iaplngatjunde eì per- turbata cursus, vo-ciJHat, &. nervi anteriorum crunj-ir. majores contusi,saepe plus justo etiara exporriguntur, quamquam Viae? nervo rum dister.tio, an immodieo cursu, aut alila (ut in tractione) ut plurimuw. contìugit; quarc tumor loci su"bsequi- tur, & claudicatio.üuiatao.öecta ïïiox oppositi cruris vena y faenigraeci, semini s lini,squil- li ae,teret>inthinae,radicum althaeae sìngulorum partes aequaies, contusa omnia coquantur in axungia porci, cortinua agitatione, ne addutàn- tur.quotidie cis applica calidè, & fasciìs cir- cuii iga* Aut tritici furfures,cumjporci aut ver- veel s pinguedine. Aut fa^rinae semiala liai.te- rebinfhinae, melile, partes ©fahiùm aequaies,in vino alfc© coctas, ad empìastrì consìstentiam. Aut ^colophoniae, mastichisi tViuris, sanguini s draconis, omnium tantundem pulverisata miscean- |
||||||||
|
100
|
||||||||||
|
tur pici feculentae, quantum ad emplastran opus
est; & calide loco deraso super imposi ta stupa applicentur. |
||||||||||
|
\
|
||||||||||
|
Tumor ai) Fonnunquam a pectore ad scapulas, se extendit
attrita.
non minus incommodus tumor:quem coarctatio,aut
attritus duriorum- ineptorumque tomi cum, aut hel-
e io rum, comprimi s sub praegrandi onere excita- vit. In parte inferiore turno ris, f act a incisione; aut vino aut aceto acerrimo vulneri abluto appli*f cetur calide,'bis in die, quod sequitur.]^ mi 11 e- folii, gentianae,violae dentariae, melissae, partes omnium aequales, contundantur cum porci pinguedine in empi astimi. @&-iit*m aé Iìsdem de causis, colli & cervici s majores QYfxl'/u. û&i' - .
IdLtMrtì. nervi, sa epe adeò offenduntur,ut collum. irrflec-
tere & pabulum Viumo tollere equus nequeat.Abra-
sis pi Ils, quidam ab utroque colli latere, te- nui stilo quinque aut sex foramina,digiti lati- tudinem distantia, fodlcan&penicil los ex lino, per dies quindecim imponunt; sed à die quarto, ad decisasi quir.tum.,fover:t decocti«ne millefolii» gentianae,vlolae dentariae, melissae,>>ine vulne- ra consolidant.Quibus haec curatio non placet; praecedente modo fruantur. |
||||||||||
|
101
|
|||||
|
Tumor pe#- Interûum non attritu quWem helcii,aut tomicum;
tori s ex- N
ternus "k sed pletorico Viumonnn influxa, a nimio plerum-
contusione. ^ GueOat)orera.ut lassitudine concitato ,pectoris ex-
teriora qvoC-quo modo intumescunt,cum tetanico aut
rotJoroeo affectu.Sed à quacunque sit causa,post phieftotomiam venae proximae,in cervisia crassissi- ma apanem contere secalicium, nee avara manu ad- dice Toutyrurn, continua cum agitatione decoque; atque ïtac mistura pectuB feraoraque affect-a,quoti- die Tais inunge, tam califle,quam msnu ferri potest, per flies f ere novem.A3--ii calid'è primum vino aoluunt: & calido dein ac pingui carni» jure.Pos- teriora crura si forte sic laborant;non diesimi- lis medicandi ratio est. Contrahuntur non raro nervi, incuria Hippi a tro-
tter vo rum rum; male curato nervosis in locis,aut vulnere contractio post ille- aut ulcere. Tunc locus inungatur oleo tatari ca-
gitimam curatlonaG lido,aut viri cholerici urina, aut oleo laurino; quae linteo etiam calibe applicar!,& refrigerata
renovari deoet.Vel J^ lumori co s c©ntusos,pingue- diam porci,oleum rutae,faecem olei lini,oleum ro- sarum, rnisce & applica praeöicto modo. |
|||||
|
102
|
|||||
|
CAPUT XXX.
De suffraginosis, variisque crurum tuberculis. SVffra ginosi sunt, quorum suffragines
vltlo laborant. Et suffragines in posterioribus cruribus, quod in anterioribus genua: quae ut ante se flectunt, ita su^fraginum actus in adversum. Tuberculi auteni de quitus potissimum hlc dicendum, naecuntur ut plurimum,ab humorum fluxu irritato ab irnmodico labore, illégitime pastu,pavimemti fri' gore, aut fumi fequo stant) fervore. IXirìuscu- Duriusculus tumor seu nodas,juxta equi ungularn
In s imnoT
quem T. Teutones Spat vocant, ubi primum extuberat.dissec-
Spat vo- N
cant. ta, quae proxime decurrlt,vena, extractoque quan-
tum opus est sanguine,fiTO3s nodo iterum stringan-
tur, aut candente ferro. Quod in altero pede,ne inoessus laedatur aequalitas, similifcer agendum est. Tunc derasis pilis, tuberculo lrnponantur al- thaeae radices, ad mollitiem decocta,& contusaa, per bid.uum bis in die renovatae, Postea ^ sem. sinapi,radices populi,stercus bovìs com bustuia, sin- gulorum partes aequales,pulverisata cum optimo aceto,misce in emplastrum,bis in die renovandum. |
|||||
|
103
ve'i sic.lnitio applica emplastrum,ex summitàtibus
ansyntfcii, parietariae,apii palustris, orancae ur- sinae incisie & oontusis, cum ûutyro,aut adipejsuo- actis. Vel ^olei, adipis» ìjutjri liPram,alumi- nìs anela®, lurnPricorum uncias duas, si mul decoc- ta calide imponantur. Invalescenti ac indurato tu- mori (quales curatu difficiles sunt ) scarificato, pulvis ex salis & tartari part itms aequalitnis in- spergatur, ac relinquatur per triduüm. Postea Pu- tyfo, adipe aut oleo inunga tur. Alii scarificato loco emplastruin ex sulpìrure,pice,& resina imponunt: alii, derasam pellam suillam. Alii spongiam aceto optimo ePriara,scarificationi per actiduum impo- nunt; exsiccatamque identidem irrigant.renique & sic curatur. In loco turnori s frigida macerato,pi- li candente ferro priimirn amburuntur; dein il lini- tur tumor unguento ex pulvere salis gemmaefcoleo misti».Postea imponitur illud, y viride aeris, sulp>iuris, singulorum unciam, o lei, axnngiae,ce- rae novae, quantum satis,ut fiat unguentura spis- sum, linteo superligandum, per tràduum, quotidie semel renovanöo ,pedemque affectum a"b aqua praeser- vande. Eadeni ferme lege curaountur tumores illi molles, |
||||
|
104
Tumores
molles, velut visicae;tam crurum intériorités,quam exteriöj
quo s Gal-
]en vo- ritus parti tus extuterantes, ad magni tudjfnem circi'
cant.
ter ovi, quos Gallen Teutones nuncupant.
Taiiietsi sint, qui tumoritus istis, primo per
longitudinem ustis, stercus recens cum oleo.com- muni calido imponunt, per 24 fcoras: dein per oc- tidum, calido inungunt oleo, & eo tempore a sor- di dus, & aqua adustionem praeservant: maxime autor!1- ne ore, sut alia re quavis, caro usque ad os od continuaci sc&lpturigirem atradatur.Hinc denique calentem einerem inspergunt, usque ad atsolutam curationem.Quamquam rarissime persanentur invete- ratif Interae quoque non infelleiter vena,quae recta descendit ad affectum locum,vinculo interci- pitur: tumorique scarificato saepius spongia ace?' rimo aceto, in quo candens ferrura ex^tinetura,ma- dida, applicetur: & urticae radices sale contusae fr/icca/axu*n &ut F/terrae cimoliae, faecis vini, radi cum/pul v e- ç/jnùuêoium reg CUTn ovi aitumine, in emplastrl formam redacti» Qynmicifm applicentur, stante interim equo in fimo equino. Vel tunoreiii denique acujtrajice, qui filum setacea
"" ducat, tis in die circumagendum,non ante clau- se vulnere, quam humorum effluxus. desinat. |
|||
|
205
Q,ui eodera pene loco» sefl interiore crurum ante-
leu tonlce riorum parte nascuntur tu'Derculi, Teutonice Spii- SPILLEF. i len, praecedentilDus guidera Honores, sed claudica-
tionis tamen causae;hac ipsa ratione cura"buntur.
/ufffìfft ô&êon&uwj in posteriore crure,non multum a suffragire, f -/î y/
e ' nervo primario saepe lnsidet tumor o"blongus,Teu-
tonice de/eeìft, qui initio curatur recenti huma- no stercore,t)ls quotidìe applicato. Sed aftsolutus iEuri & porro curari ;ut praecedens turno ri s spe- cie s,detiet.Aut ambustum candenti ferro tumorem de- cocto tapsì "barbati cum radicifcus fove,contusas
postea radices forma emplastri applica, saepias, ac longo tempore reit errando .Vel dissecta juxta. tumoriê longitudinem cute, & aluminis usti,aut aeruginis pulvere inaperso, pannum lineum viri© calido imtmtum, circumliga; locumque ei reumc ire a, dialthaeae unguento illine, continuando usque ad per fee tam curationem. Super eres- Tumor inter iafisttun artlculum & ungulam Super-
centi a ungu- N 3ae den crescentia,Tsutonice Overhocf appel latus;ae nisi
Overhoef. N
subveniatur tempestive, in scirrhum dégénérât.
Itaque möx detraete su'd ungula sangui ne, p es fo-
vea^ tur aqua f auro rum, aut in qua decoctus rnis- tusve puIvis lateritius,vel "biturainosi cespitis: |
||||
|
oleo dehinc rosarurn & lumToricorum inuncto; impo-
natur emplastrum ex furfure triticeo,cum porci p inguedine mi xto.
.
CAPUT XXXI.
De Vleeritus & Scabritie pedum. vlcerationes pedum & scatoritiesCde
qui "bus hoc loco ) contrahunt ferme equi, quo d. humi-
dis,& lutulenti s p ed i"bus,alDsq; stramine reponantur
in statulum: exca3factive,justo citius refrigererà
tur: aut aft impuri statuii vapore'afficiantur.Ergo
scattrities N imp et Igino- inter articulum infimum & ungulum,u"bi e cute &
sa cum mol- litie in- carné subjecta, in longum & transver sum Uff issa, fimo arti-
culo, exit aquosus humor accedente quandoque impetigine» cum loci mollitie.Cape vivae calcis partes très,
auripigmenti partem unam, pulverisata decoquantur in aqua, continue agitandò,quoad penna imposi ta facile Aeplumatur.Hoc inunge locum affectum cali- ce,donec pili exciderint.Hinc Dis terve in die atolue lixivio saponi s,aut muria,aut urina,pòstea j vino calido; rèsiccaturaque inunge hoc unguento.^ pinguequini s arieti s & lythargyrii singulorum sei*' orarn,viridis aeris drachmas duas,sulphuris drach* mam,olei laurini drachmas ftuas,melila drachmam |
||||
|
107
|
|||||
|
unam.terebinthinae drachmas duas,coquantur omnia
"Dene mista in unguenti formam.Vel '^ calcis vlvae semunciam,saponis aliai solidi drachmas sex,lixivii G_aantum satis, ut fiat unguentum:quo locus bis ter- ve inunctus,posteaque vino calido abiutus,curabi- tur sequcntìbus.^ fuliginis dracVimas quìnque,vi- ri dis aeris drachmas tres,auripigraenti dracfcmam: bene contrita cum me11e quantum est pondus omnium, ac nonnlhil calcis vivae,simul sine adustione co- quantur in mnguentum,qua inunga tur bis quo ti di e. Aut,tartarum pulveri satura, cubi aapone ni grò & sale misceantur in unguentum.Aut y fuliginis unciam, calci© ;vivae_ semunciam,resinae,& salis singulorum draOcnas duas, bene tritae subigantur cum aceto in emplastrum, calide superi igandum. Sed diligen- te sic affecti,pedes,ab a^ua frigida,aut sordi- bus defendantur. Rimae ad un- Rirnae in commi ssura ungula© ao vivae carni s, \
gulae com- *
missnram. qua cunque causa,curabuntur,si tantum de ungula
abscindatur, ut laesam carnem non amplius offen-
dat.Deinde vino.aut urina,aut aceto phluantur fis-
surae: & impone avum ad duritiem coctum;manu pres-
sum,supra carbones fervefactum, quod ubi inrepuit,
bis terve novo fervidoque renovandum est,usque dum
|
|||||
|
106
locus aliquatenus erit ambustus.Hinc fuliginem &
tritici f arinam aequis port ioni "bus suDliga,cum pau co sale,&in oleo aut "butyro quantum satis,co- que pro emplastro, calide applicando, & per quatï duum, semel in die renovanöo.Alii quoque prcportij
natam pellem porcinam superligant.
Contra qu'a- Sed & sequentia usurpanttfur remedia,ad quaeli- |
lioetiulcera- N
tionem ait üet fere pedum ulcera,fissuras,scaDrities,impeti-
seafcritiera
crurum. gines. aut alias similes affeotiones.Nempe,triti-;
ci furfufë», cuméuilla pinguedine cocti;Vel ster;
eus anserinara,cura acéto suoacturn:vel sai tostura,
cura ovi candido: vel fy seminis sinapl seraunclam,
farinae tritici unciam, aceti paru» & axungiae
quantum satis, ut fiat empi astram.Vel viridi»
aerls uneia? cura melle & acéto* coquatur ia un-
Fom dan c/uou, guentum.Vel pinguedìnis porci & fungini s singuloj
cjA//Wa turn^t-77 c
Tnù.a/&<fe/»n<órrum/drachiias tres,canthàridura drachmas duas,succi
ytì ëê/a? ivnc i oca
^^^«^^flamriulae & aceti «inguloruffl serakdracnmarajraieceafl
Zs< à Àìfffze tur pro appiastro.ADluitur etiam commode aqua & ^*"" ^ J72^ "acéto rosacele,in quitus dissolu tura est salis fo^' |
|||||||||
|
aUa*,fi<i«^ Bi2i8 bietta.
|
|||||||||
|
(2'ori^m cenn td
7u.éax.i.^rr?
|
|||||||||
|
çç
|
|||||||||
|
109
CAPUT XXXII. Ds Ungulas & Calcane! affectionilïus. mor In I 31 pedis cavum, seu carcera sut: ùngala, iitfdem
arne salo
„la. ferme fie causis, quas superiore capite recensai-
|
|||||||||||
|
tï'""
|
|||||||||||
|
ma», humores desaper quando <iae runnt, turno ri s simu
Se claudioationii causae. Pabulum viride aut f ramen taceum copiosum, sleurt & niinls avarum,hoc casu noeet.Porrò ungulae calcane* affecti pedis,ad vi- |
|||||||||||
|
.
|
|||||||||||
|
vam usque carnem e xaavato, incida tur locus;& humo-
rum f luxai via aperiatur.Hinc y furiffures tritici-? pmnguedinea verveelnarû aceti modicum,misceaneur supra ignem, in pultis formam,q.uae cum linteo cali de super li,g e tur. Vel yc stercoria porci,calcis vi- vae singulorum partes aeqaales,decoquantur in ace to acerrimo,& simlliter applicentur.Alii partem vestigli anteriorern exscindunt,venam eius loci s cant: ani sponte substitit sangui??,vulneri verve- cls pinguedinem infundunt, sai aspergunt,& stupai aceto et>riam, superligatam per "Diduum relinquunt Postea gallara'n.,myrr>'ae & lentisci pnlvere curant. Vel y thuri8,mastiahis pulverisati singulorum sem anciam, plnguedinis arletis, & cerae quantum sa- tis, supra ìgwpLm misceantur in unguentum. |
|||||||||||
|
110
Pi eus pedum. Sx mala vef ' ;U,quoliDet modo vulnerati,cura-
tione, fungosa^si expullulat in forrnara ficus,ipsa affectio sycosis seu ficus denotninatur.Ex cissa Ai^&è. ergo ralicltus oranl tum opus est, Ubi suPstltlt sponte sanguis,super- ligetur spongla marina, amt alumen u s tura cura aeru- gine; quousque pravi tas oranl s agiata est. Hinc cu- retur,ut alia pedis vulnera solent.Cavendo serper a so-rdllsus, frigore,humiditate & laPore. Dissolutio Cura dissolvitur ungula,sive aP humorum influxu;
ungulae. sive quod apsque ferrei s soleis,aspera,saxosa,
difficillaque itinera confecit; unde ungala & ca-
ro suojac'.a 8aepenuraero admodum attrita est,suDse- quente istic loci apostema^ e. Ho e casa ungulae ves- tiglum porro pro necessitate exseindendura est: affectaque caro dissecanda,quo Jmmores istuc de- . âati commode effluant. Ut>i sponte suPstitlt san- gui s,ungula impleatur stupa,ovi candido imputa, nec Piduo remo venda. Hinc aPluto vulneri calente aceto acerrimo,per triduüm continuum superligetu. tritura,cu» tartaro.Postea stupa acéto madida. Hinc Pis quotidie aPluatur calente aceto acerrime'
& gallarura, rayrrhae,ac tartari pulvis inspergatur, usque ad vestigli consolidationera.
h
Variis quoque de causi s mutantur ungulae. Quo ti e/" |
||||
|
Ili
|
|||||||||
|
Ungili arum cunque antera nova sutoascens un^la depreVienditur,
vetus commode incidatur supra,circa pedis coronara, |
|||||||||
|
\
|
|||||||||
|
ubi nova primum apparat :creì)err ime unguenda pin-
guedine porci, cum pice liquida. Postea ^pingue- dimem arieti! ad li "bram, cerae altiaè' uncias duas, o lei Woimunis parum, dee o que simul in unguentum & obline. Interea ungulae veteris vestigium ore- 'Dro resecandura; infundendumque vervecis sevum,& linteo circumdueto cluitodiéa&ura, saepeq.ua rsno- vandum.Procèdente tempore W colophoniae,t>iuris al- bi, mastichi secoli Armeni, sanguini s draconis,gal- "bani singulorura partes aequales,vervecis pingue- dini & cerae albae misceantur, sic tamen ut pln- guedo csram duplo eKcedat.Hoc unguento linteum be- ne imüutum aptabltur in calcai forraamjac ne exci- dat, pedi diligenter eircumligàbitur :renovando semel in die, ac acerrimo aceto at)luendo.Sequen- ties remediis ungulae miro modo etiam renovantur. Pi radicis consolidae majoris selibram,ra<Hcum ebull,uncias trescane purgatae & incisae radi- ées decoqaantur in o lei & arieti s p>dguedinis singuìorum seli'ora,a.xungiae porci libris duabus< A
vini samara usque ad vini consumptionem,colatu-
rae admise e terebinthinae uncias duas,resinae |
|||||||||
|
4.0.2
|
|||||
|
uneiam,mastichi s, sanguinis draconi simoniaci,
thuris alM singulorum drachnam.plcis turMdae se!iiunciarâ,mellis, cera© sirigulorum parum.usus est, ut praecedentis.Vel V/ succi raphani sylves- trifl, cyclaminis, lanceae Coristi,singulorum
draO'mas duas, axungàae veteris,olei ehamaemelini, t*ereT}lntMnae,"t>utyri,dialt'haeae,cerae novae sin- gulorum drachmam;olei communis unciam,misceantur levitar efcul li andò, addito sanguinis dracónis pul- ver e ad s emù ne lam. Cauti©. Cavare in quolioet pedum affect», orani studio necèise est, a"b aq.ua, sordiious, frigo re, pavimenti
duritie,& calcitratiene. Ac quotiescunque pedi difficulter equus lnsistit,ex tratte quasi suspen- datur, uti in capite de Luxatione ostendimus. ae ut Praedurae partes ungularuTrijUbi opus est,sic
""mo Ili an— * v
tur< emolliuntur, ^pulveris calcis vivae unciam,sa-
ponis liquidi sesquiunciam, ilixivil fortis quan-
tum satla; misceantur supra ignem in unguenti formam.qujod stupa loco emolliendo applicandum, cavendo >ne partes adjacentes contingantur. |
|||||
|
lia
C A P ü ? XXXIII.
De Réparâtio ne Pi lorum.
I S locls caivis a vulnera,ulcera,aut alia cau- A
sa non naturali,ea suolata,quae sequuntur remedia,
prae eaeterli reglgnere pilos perhitentur.^empe illiti cineree corticata, avellanarum interiorum, exteriorumque ciim apingia, Aut oleum in quo talpa ad putrìlaginem cocta est.Aut quae ala aiguilla aura torretur vera dacidit pinguedo.Et aloe cut.fi vi- no idi s so luta.. Liquor e vulnerato tiliae trunco . oleum ira q.uo radicès salicis & myrot»alani emulici coxerint.Spes cut alveoli* contritae.St pulvis apum cura oleo spicae,Oleum in quo lacertae a"bjec- to capite & cauda incoctae sunt.Caetera,quae infi- nita fere sunt:uti quae de plus varie immutandis, colorandisque apud varios authores descriountur; nos ne pili aui&eat tfac irati s.Hac tenus satli copiose de pecorino corio-,ducilìtti torma magistris, accertaste contenti. ? I H I S.
*
|
|||
|
LUGDUHI BATAVORUM
lu TYPOGRAPHEIO GUILI3LMI CHRL*- tianl, & Georgii Cornell!.
|
|||||||
|
Anno X.D. XXXI.
|
|||||||