disputatio medica

iNAUGVRALISy

CAT ARRHO,

A M

FAVENTE DEO OPT. MAX.
Ex auBoritate CMagnifici ReBoris,

D. H E R M A N N I W I T S 11,

s. s. Theol. Dodoris, ejufdemque in Inclyta Academia Ultrajedina
Profeflbris Ordinarii , amp; Ecclcfiae ibidem Paftoris facundiffimi,
U T E T
Ampliffïmi Semtus uicademici Confenf» ^ NobiHJJima

Facdtatis M E D IC M Décréta y
PRO GRADU DOCTORATUS

Summifquein MEDICINA Honoribus, amp; Privilegiis
rite ac légitimé confequendis,
Publko examini fabjicit

ISA A eus REESSEN, Embricâ Cliv.
Ad diem 19. Aprilis, loco horifque folitis.

ULTRAJECTI.

Ex Oiîicinâ F RANCI SCI HALMA , Academie
Typographi , cla loc Lxxxvr.

Clarisfimis atque expertisfimis VI RI S

d. jacobo vallan,

M. D. in celeberrima hac Ultrajeé^ina
Academia Facultatis Medicse Profeffori
Ordinario , praélico folidiflimis ex fun-
damentis folidiflimo , felicifîîmo , Prse-
ceptori ac Promotori quoad vivam fu-
fpiciendo , venerando.

DJOHANNI MUNNICKS,

M. D. Reipubl. Ultrajed. Poliatro ex-
perientiffimo. Anatomiae amp; Botanices
ProfefTori ordinario, atque in his ducSlori
fuo facillimo , folertiffimo.

In débitas gratitudinis teftimonium

Thefes hafce Inaugurales

Offert amp; Dcdicat

ISAACUS REESSEN,

Audor.

P R O OE M I U M.

D quad omnes ab omni avo mißceSy in its circa qm verfantur
manu objtäü experti (nnt, é'*»dies ex^eriuntur, illuà mnmi-
ntn Us evenire quibm cura humani demmàaïut corporis j extra
omne dubium videtur, quod fi. eo fmcilius amp; minori Cum erro-
ris damnoß periculo, fua traElent objeEla, ^ deßderata cum ^
in Us efficiant, quo magis perfpeBam habuerint five longo ufù,
^ continuata experiemia , five ratiociniis , eorum fi mn naturam
intimam, proprietates faltem , amp; effeBa qult;t ex qmrundam oCcurfii flumt. Atque
hujus rei probe confia mortalium antiquißmi, ^prifii jam tum Medici, fidulo at-
tendendum fihi propofiterunt ad ea , quA äb nfit, aut intermijßone i hujus illiujve
fiu alimemi, fiu medicamenti, alteriujve ret nonnaturalts , fanis eveniebant vel
agjrotis commoda, vel nocumenta ; atqtie héte fimili data occaßone in ufum voca»~
tes, k variis certe humanum genus calamitatibus , aut pr-tfirvarunt, am libera-
runt-, ufu filo ^ neceßtate edoBi, etenim initio rerum

Per varios ufus artem experientia fecit,
Exemplo monftrante viam -——

Quo quidem principio , fubinde quorundain falute , aliorum vero interitu ,
perniciofa à falutaribus difcernens, ortum duxit ars Medica , pauciaribus turn
quidem comprahenfit praceptis, dum uti verifimik putemcum C.Celfi, internon-
nulla auxilia adverfae valetudinis , plerumque tamen ilia bona contigit ob bo-
nos mores, quos neque defidia, neque luxuria vitiarant. Afl poftquam hteCy
cum aliis, mortalium afflixerunt corpora, ^ ingens ip/is fuccrevit ilico morhorum
cumulus, haBenus inventa non fiifficere arbitrati, viri ficietatis humana commo~
dis unice ßudentes , rerum firutando, corporumqtte naturam, partes ^ ajfecHones,
.{mpote quorum nifi ratione comperta , non fatis potentem efle ufum exifli-
marunt maito) plura adinvenermt, amp; quod rei caput efi, poßerorumd^Biamo-
re, Chan is (quas utinam pojßderemus omnes!) maxima cum diligentia mandà-
runt. Palmant hic reltquis prtripmt vir Authore eodem C. Celfi amp; arte amp; fa-
CundiainiignisomnifqiieMcdicinx parens, Hippocrates Cous, Cujus {ne anti-
quiores producam Herophilum, Erafiflratum amp;c: quorum firipta nobis fata nega-
runt ) induftriam ficuti funt viri infignes C. Celfus Aret^us, CI. Galen. Per gam.
P. zy£gineta. A Trallian. A. Montanm. J. Fernel. H. Mercurialis ^c. ad
roflram etatem propius accedentes , quorum labore indefefo ad altum perfeBionü
cacumen perduBa efl ars noflra. Mult a tamen pofierü invenienda fe reliquife^
faß funt ad unum omnes ingenui, refpicientes procul dubio, pra ceteris omntbus
maxime mirandam humani corporis fabricam artificioßßmam, ejufque partium muU
titudini junBam exigiutatem inßgnem , ob quam majorum intenti ferutinio par-

A 2nbsp;tifimt

mm,facillme ear um qult;e minus neceffhria videhantur, aut neglexerint aut diftale-
rint examen. Id vero Ghadnlisextremafacie nihil fpecioß prlt;e fe feremibus, apud
plurimos contigiße certum videtuv, illos prafertim, qui patrum non evolverum fcripta,
inter alia Hippocratislibellumdeglandulti eleganiißmum, (in quo, laudabiU certe
inßituto , ear um primo naturam , dein quo s faciunt morbos eleganter defirikit)
tum Galeni aliorumque , de hifce fparßm notata. J^eterihns igitur quod glaciem
nobis fregerint, uti tn aliis, ita ^ in hts, multam nos debere grattas, in confejß
efl. Aß multum quoque recentiorum hujus avi, hac parte perfelicü , diligentia
deberi, nullus negabit ad rem attentus. Etemm hi veterum veßigia prementes,
tx eorum fcrtptk, amp; fpecialiter ex Hippoer at ü adenographia, capta frequenter oc-
caßone i multum profiilo lumtnis, huic, ^ intégra rei Medica attulerunt, peregre-
gia fua arcanorum naturx rerum univerßt fcrutinia, experimenta prttprimis anato'
mica, ^ laudandacirca hac ratiocinia, veterum inventa illuflrando, aliafubinde
adjiciendo , hac ratione , junBa fcilicet multorum opera , diverforum affeEluum
perfecerunt, tum cognitionem imprimis, tum cur am. Omd vel unius quem the'
feos fert titulus , morbi exemplo manifeftum evadit. ^d cujus diftinüam cogni-
tionem , C ut curationem nunc taceam, qu,e uti non in aliis, ita nec in prafenti af-
feäu tantopere variat ae plures clamant, mut at a licet theoria) quantum mut uahlt;tc
prxßiterint opera, quantum imprimis glandularum totius corporis recens inventa il-
luflrando multum egregia de his Hippocratis ^c. notata , juvent, Jpecitninis pu-
blicigratia, imperantthusßc Academia legibus, pro virili oflendere animum in-
duxi, accuratiore diBi affeäus examine.

T H E S I S I.

Uem aggreffurus, non morabor multum vocis etymo, cum
Graecis «aTa^oc, Kilt;^a.yfMv, Latinis defluxionem , German,
fpn JFIufcï) / Belg, een ^ilichùioô / vocari fan's conftet,
imo denotari eo praternaturalem , ^ fubitaneum humoris in
partes inftuxum, vel ipfi vulgo notum fit. Quare reftà ad
rempergens, primo perquae feprodatindicia, amp;fignaoften-
dam, dein quibus haec caufis, amp; quomodo producantur, q\xx exhisvarian-
tibus exfurgant morbi difFerentis, gradus, diverfamala, fub setiologiacom-
praehendam, tum quae ex his de morbi conditione amp; eventu prsdicenda fub-
nedam, ac tandem curationem quoque adjunfturus.

II. Conqueruntur ergo catarrho obnoxii, quifrequentius faminafunt quam
liiri, habitu, molli, laxo ^^ flaccido pnediti, magis quamfirmo ^ vegeto, fines
^juniores fipius, quam media xtatis, ftudiis aMiäi, amp; vit am fedentariam vi-
vent es pot tus quam corpus continuo aut crebro exer cernes, a'eris conftitutione mut'a-
tilifacilius quam conßanti ) queruntur inquam aliqui nunc , de capitis é' totius

gravi-

gravitate y fenfmm hebetudine, torpore, fimnolentia; urina iis turbida efi, mujr
to fcatens fedimento pituitofo, aut tennis, amp; ferjpicua, aquea, cum aliis crudita-
tis pituitoßtßgnis. Nunc vero humor ex ore naribußjue effluit ferofiié, pituitofiu gt;
infipiAm, influxus humor um in varias corporis partes percipitur, cum tumore cede
matofi, fenfu frigoris amp; dolorisobtuß, etiam capitis; tujjis profunda ^ rauca fk'
pe eß, exfcreatio dißcilis, nares obturantur, olfa^ius guflufcjue périt, AUis au-
tem modo calidie exafiuationes, modo horror es, frigoris fènfationes percipiuntur,
comitantur fere vigiUae, fenfuumque nimia alacritas, aliaque fanguinis ^ humo-
rum acrimonie indicia, urina rubicunda multis quaft arenulti referta ^c. Etß.
militer his fepe tenuem nares fiillant humorem, qui quibufdam manifefte percipitur
à capite decidere, ^ pungit, vellicat, flcrnutationem excitât frequentem, exurit
nares, exulcerat. Tbtum corpus quafi fufiibus exceptum ad minimum cantadum
dolet, defluxiones fiunt vehementes, amp; fubitnnet, magis, ab una parte in aliam,
qna tumorem caufiintur rubicundum, pulfantem, admodum dolortficum. Capitis
dolores comitantur acutijjîmi, exauribus effluit humor copiofus ichorofm , alviflu-
XHs accedunt, fauces ex ajperantur, tujficula moveturßcca, clangofâ, imo aflh~
mata, fuffocationes, phthifes, febres, arthritides, aliaque fequuntur mala peri-
culoßßima, quae prout has ülasve invadunt partes, ita variant figna, ex pe-
culiaribus tum partibus laborantibus defumenda. Notandum igitur non omnia
amp; eadem hçc obfervari in omnibus, aut haec vel illa prxcile in quibufdam,
fed diverfa in divcrfis, diverfoque tempore,' pro diverfo morbi ftatu, fepa-
ratione vel concurfu vario caufarum. Quarum inveftigationi antequam meac-
cingo, ut faciliori eas accedam tramite, fanguificationis apparatum, partesque
hue facientes , in quantum fc. ad prseftns àciet inftitutum ( cum plenariara
hujus rei conhderationem non capiant anguflae thefeos limites) paululum ex-
pendere, haud parum ex ufu fore, imô prorfus necelfarium exiftimo, cum
in hujus, amp; quae hue faciunt partiumquarundam, laefione,catarrhorum con-
fiftat fundamentum, atque adeô quomodo naturaliter hxc habeant nefcienti,
ftatus preternatural is amp; cognitionem , amp; emendationis modum latere necef-
fum videatur.

III. Miffis itaque minus neceffariis, notatu dignum videtur, quodeaquse
in reftaurationem amiiTorum alfumimusalimenta , cum ex variis defumantur
animalibus, plantis, aiiifque corporibus tam liquidis, quam folidis, ob di-
verfas in iis particularum diverfis modis alterationes, magis minus perfedas,
non omnimodam cum corporis noftri partibus habere convenientiam poffint,
quin multas certè contineant particulas neceffe fit, corpori noftro plane mu-
tiles, tum plurimas non nifi praevia plus minusprœparatione in ejusufum ad-
aptandas. Quem in finem varias in variis noftri corporis partibus experiun-
tur mutationes, diffolutionem non tantum, fubtilifationem, vanamque mix-
tionem, fed amp; fecretiones, excretionesque varias. Quarum mutationum jam

A 5nbsp;initium

initium fit in ipfoore, continuatio amp; audio in v^atriculo, inteftinifque, ibi-
dem depofito craflämento, perfedio .in ladtis, aliquanto,majoradhucquamdiu
fanguini affufa in axillari amp; continua vena cava defcendente , quam maxima
verô in corde, ejufque appendicibus, amp; quidem -rmiftro prxfertim ejus ven-
triculo (idem tamen amp; in dextro fit quam vis remiffius,) in quo fubitanea
•fenguinis fermentatio, qua maxime opus, imprimis peragitur, ob caufas effi-
.cientcs hie quam alibi fortiores, cavitatem fc. infignem, materia setherex co-
piam, maximamque humoris heterogeneitatem. Etenim conHuus hue humor
alimentaris, infinità conftans parcularum varietate, utpote conBatus, ex m-
numeris aflfumptorum, jam didis locis praeparatorum parciculis, aqueis prae-
fertim, fpirituofis, acidis, falinis, ( quarum innumeram dari differentiam
chymia docet) fulphureis, amp; oleofis , quibufdam terreis, fexcentifque aliis,
magnitudine, figura, facultatediverfiffimis, Jiumorinquamtum ex fe, tum
admixtis in pulmone particulis aereis, adeo heterogeneus, atque ob hanc ra-
■tionem poris prjeditus amp; inftcrftitiis admodum difcrepantibus, non nifi mate-
ria seth;, fubtili (quae omnia pertranfit celercimè uti mundum alter Oceanus)
replendis! huic ob hanc inaequalitatem liberum non concedit tranfitum, fed
hie illic,continuo offendere facit ad prominentes amp; afperas particulas, fibiubi-
que in poris obvias, quae hafce concutit vehementer. Sc loco pellit, h$ ite-
rum alias amp; alias, atque ita vario hoc incurfu amp; refilentia, juvantibus fimul
ad hoc cordis parietibus insequalibus , casterifque concaufis, notabilis fit hu-
moris commotio intrinfeca , quam vocamus fermentationem. Qus ita ho-
motonos continuatur, quamdiu non oimis hetcrogenea in fanguincm mfluunt,
aut in eo generantur, fed fimilis continuo fit materias œthereaE influxus, ad
particulas in debito ordine ■amp; proportionc fervandas rvquifitus. EfFeéh autem
hujus fermentarionis funt. t. fanguinis aequabilior mixtio, ut licet ex parti-
bus conftet divei-fiffimis, ita tamen, per minima aequabiliter mifceatur, ut
humoruniformisfiat, amp;fibiubiquefimilis. i.particularum ulteriord^olutio,
attenuatio,volatilifatio,fpirituafcentia,amp; ?. (quod imprimis ad remlacitprae-
fentem) quarundamdifpofitio talis h.e. ab aliorum vincuhs folutio, ut cordis
prjeload locapropulfaEconvenientia,feparari à reliquo poffint. Qus non una,
M diverfis per cor circulationibus obnnentur, in his citius, in aliis tardius.

IV. Ratio autem quare feparari quid debeat, vel ejus quantitas eft, pro-
portionem tollens, vel qualitas, nimia tenuitas, fubtilitas, autcraffities, vel
alia ftcultas excedens, amp; crafi inimica Quae fiunt, tum ratione materiae,
tum ex conditione.caufarum efficientium; quatcnus vel illa qusdam habet m
ufum converti noftrum, ex fe, amp; fua natura prorfus inepta , aut faltem ob
aliquam rationem in eonvenienda; velquatenus hae illorum fubadioni, mix-
tioni amp; perfedioni ex fe funt impares ( faltem in quodam individuo, amp; cer-
to tempore, non neceffariô in genere amp; femper). Vel quatenus alia continet
*nbsp;mit

aut cxfe,aut refpeâu efficientium ita conftituta, ut etiam ulterius qühm'.fan-
guinis nortri mifcella fert, exaltentur, atque adeô hic vel alibi divortiutn fàce-
re ftudeant. Seceduntverô qusedam nunquam rurfus mifcenda, fed ceu pla-
ne inutilia foras eliminanda. Qusdam ut hoc quidem tempore mifcellç in
convenientia, aft hac ipfa feparationeperficienda, feparata tum aliis locis, tum
reunita iterum ipfi M. S. infignem prœftitura utilitatem. Atque horum ali-
qua certumfpeciaiemque fus fecretioni amp; excretioni requirunt corporis locum,
alia verô non ita fpecialem exigunt, fed per totum corpus hxe experiuntur.
Illa funt fpiritus animales, cerumina, lac, bilis, urina, femen. Hçc fuligi-
nes amp; vapores, quos omnes corporis partes praefertimpulmones exhalant, in-
fenfibile tranfpiramentum, quod naturaliter totus corporis habitus emittit ec^
piofiffimum ; ac imprimis lympha , recrementum fanguinis admodum uni-
verfale. Etenim uti inter aflumpta, fanguinifque elementa , aquae partes
funt , imo debent elfe copia potiores , (cum nullum convenientius ali-
menti vehiculum fît) ita ejus aut ut fuperflus tantum à nutritione , amp; fan-
guini ad cor refluo, ob copiam live inefficaciam ( utpote particulis efficaci-
bus nutrîtioni plurimum impenfis fpoliata ) in motu futura impedimen-
to , aut ut in plurimis pardbus valde necelTariae amp; utilis , fecretioni amp; excre-
tioni, plurimaä per univerfum corpus deftinantur partes, amp; quidem glaridulx
utplurimum. Quarum notabiliores tum veteribus, tum recentioribus eognî-
tas, hue adferreconfultumduxi, utpoftmodummaximèufui futurum.

V. Itaque ut à capite exordiarfub ejus tegmine (praeter cerebrum ipfum ,
majorem reliquis glanduiam Hippocrati) per totum cerebri amp; cêrebelli ambi-
tum, praeferdm verô intraprofundioresfulcos, meandros, cavitatefque, vafis
fanguineis interfperfae obfervantur glandulae plurimae, minores, ductibus, föc
cretoriis quantum haâenuscognitum carentes, fed probabiliterin tubulofedur^
meningis femet exonerantes. C^od idem de pituitaria diéla illarum maxima,
in homine duplici, quae tum ab infundibulo ferofitates, tum ex vafis recipit fan-
guineis , cenfendum eft , cum foramina ei fubjeda (fiqua funt in homine,
raro enim rcperiuntur) oüm feri hinein palatum dedudioni dicata, nuncob-
turata reperiantur vafis, liquorem fiphoneinjedum, trajeâis foraminibUsdi-
ftis, in vafafubjeâa, actandem in venae jugularistruncum vehentibus Quae
unaVeri ex ventriculis cerebri via eft ; de altera per procefTus mammillares, adhuc
fub judiceliseft, hisillam negantibusapertam, aliisconcedentibus. SedcertècunT
lymphamvafculiscontincri, nec extravafari naturaliter conftet, amp;ilHus, yen-
triculorum cavitatibus contents (qu3^ex vaporibus fpiritibufque condenfatis re-
fultare videtur, cujus propterea excretio ventriculorum ufus eft tantum fecurt-
darius) perpaucse naturaliter, redudioni dudus infiitidibuli, fufficiat, nulla
faltem urget necelfitas viam hanc apertam ftatucre, praefertim cuol mafjni nomi-
nis anatomici foramina offis cribriformis nKmbranis plane oeclufa èiTe conten-
dant, ad autopfiam provocantes.nbsp;VI. Extra

VI. Extra cranium plurimas maximeque infignes caput poffidet glandulas,
ut funt intra oculi orbitam fuperius ejus bulbo incumbentes , vafculis aliquot
per palpebram fuperiorem decurrentibus, humorem fuum in oculi eruftantes
globum, qui juxta illum depluens, perpundalachrymaliadudibusfatispatu-.
lis derivatur turn in palatum , tum in nares : fub quarum membrana varis
etiam continentur glandulae, vafcula emittentes, qux velpluribusorificiis.vel
uno majori, in nafi cavitatem exonerant humorem, per foramina ad nafi ra-
dicew hiantia verfus palatum, poft dentes anteriores deducendum in os : ubi
amp; plurimae confpicuae funt glandulx cum fuis excretoriis, per omnem palati
amp; buccarum fubftantiam difperfae, ad latera quoque linguse fitse, tum uvu-
facculus glandulofus, amp; tonfillarum fubftantia (jmilis, qus humorem eru-
élant craffiorem. Exterius glandulofa caro, quœ in meatu aurium externo car-
tilaginem inter amp; cutem fe offert; glandulas juxta aures, ab Hippoeratoe vi-
ff, quae vocantur parotides; amp; maxillares, quas inter per diverfa vafa lym-
phatica mutuum datur commercium, amp; peculiaris quafi lymphs circulatio,
funtque prascipui falivae per fex notabiliores canales, in oris cavitatem derivan-
dae, fontes. Non procul hinc, juxta procelTum ftyliformem jugularium in-
cipit racemus, unde fecundum iongitudinem vaforum colli, ad claviculas ex-
trinfecus, interné in ipfam pedoris cavitatem circa vaforum divaricationesma-
jorum protenfs. Adhsec infignes funt in media amp; poftica parte œfophagi,
aefophages dids : tum carunculs binç epiglottidi incumbentes, quarum ca-
naliculi eam perforantes, fe exonérant verfus laryngem; in qua thyroidea2 funt
notabiles. In arteriç afperae fuperficiem internam innumeri hiant glandularum
minimarum poruli, quibus prelTis exfudant humoris guttulaquot;. Porro in reli-
quicorporis exterioribus, prae csteriè confpicuae funt, axillares, fubflexura
cubiti, juxta tendinem bicipitis , inguinales, juxta medium mufculi fartorii
fitïB j fub flexuris genuum , amp; in cseteris omnibus articulationibus. Tum
per univerfum corporis habitum dilfeminatae, miliares didse obexiguitatem.
Interius nulla hifce carent vifcera ; fpinali medullç plurimœ incumbunt vaforum
tegmini interfperfse. Pulmo multas habet, ut amp; cor , ventriculus cum inte-
ftinis innumeras, etiam apud Hippocr. lib. de gland. amp; Gal. deus. part.lib. xiv.
cap. X). videndas, quas in eorum exonerantur cavitatem j tum jecur, Hen,
pancreas, renes, quibus amp; renales vocataeadhaerent, mefenterium, omentum,
fuas poffident, necteftes , uterus, mammse, mufculorumparenchymataamp;c.
• illis deftituuntur, imo vix ulla univerfi corporis particula.

VII. Infervire autem has omnes humoris (amp; quidem ferofi plerumque)
fecretioni, vafa excretoria lymphatica in plurimis nunc deteda probant certif-
fimè} in aliis ( ubi ill* adhuc atent) quod fanguinis amp;fpirituum plus quam
earum poftulat nutritio recipiant, illud evincit. Quo autem modo hsec in iis
peragatur feparatio ut intelligamus, natura illarum amp; conformatio erit exami-

oanda

nanda acciiratius, de qua eleganter ita diflerit Hippocr. , fœpius dido lib. de
gland. De glanduUrum inquit ma namraßc habet, natura ipßs efi fpongiafa,
fmt enim rara pingues, amp; quot;venas multas habent, f äißces ßnguis mftltus erum-
pit, Jpecie albus amp; uti pitmta-, tangenti autem velttt lan* apparent, digitis for-
tius compreße humorem emittunt oleofum ^c. amp; paulo inferius, influit mtem
humiditas ex relique corpore per venas, qult;e per ipfas eXtenfa funt multa cava,
amp;c. Cum vero idem Hippocrates libr. deartexvii. de alimento, aliifquc lö-
cis, totum corpus conftare tubulis amp; vafculis pronunciet , jure merito de
glandulis in fpecie aflerimus, quod fint vafculorum amp; duftuum valde anfi-a-
auoforum, amp; exilium (ita ut oculos effugiant, amp;inftar pororum fint) con-
geries amp; glomus, una communi membrana cindus, caeterum fere in plures par-
ticulas, privatae inclufas membranulae divifus, qua» fingulae conftant ex ner-
vi, arterie, venç, amp; vafculi excretorii ramulis, tubuloque venulas inter amp; ar-
teriolas medio, anfraduofo , qui à lateribus undique poros habere concipi
poteft, quarundam fanguinis particularum, fcrofarum imprimis, amp; quae his
facile junguntur falinarum, receptioni peculiariter adaptatos, orificiola confti-
tuentes vafculorum excretoriorum. Quibus fuppofitis, modo fcquenti fepa-
ratjonem fieri pofle putem.

VIII.nbsp;Scilicet fanguis in corde ita difpofitus , ut data occafione partes
ferofas facile ab eo feparari poffint , in glandulam nunc delineatam per ar-
terias impulfns, idque majori copia amp; celeritate , quam ut ilicô omnis uti
eft integer, in correfpondentes poflît recipi venas, (quas femper habito re-
fpedu velocitatis tarditatifque motus fuppono arteriis minus capaces , plus
minus in diverfis partibus, prout in iis plus minufve à fanguine eft feparan-
dum ) pauxillum in rrtotu Aïo retardatur , atque hinc quodammôdo com-
pingitur, qua leni compreffione, ferum non intimé mixtum, fed confufum
modo, ejus poris expéllitur, quodubi à reliquisfeceffit, eomovetur ubi mi-
norem invenit refiftentiam, hoc eft in didos glandulx poros, ejus receptioni
peculiariter adaptatos, fanguine reliquo depofitâ hac farcinâ nunc facile venu-
larum anguftias penetrante. Non parum tamen promovetur hsc feparatio, per
certum amp; modificatum à peculiari pororum conformatione inflùxum éftheris,
Uti amp; fpirituum animalium, qui partim caufae efEcientis porulos convenienter
inflando, amp;c. partim materialis rationem habent, cum majori quam adprimum
requiritur copia hue adfluant; atque in anfraduofis glandulae tubulis, haud
fecus quam alembici roftro multum tortuofo ( quo ilico acquirimus fpiritum)
in liquorem facile condenfari poiTmt, ficque partem confti:tuere lymphae hic
feparats, ac propulfs in tubulos, feparatim quidem invifibiles, aft poftquàm
mutuis inofculationibus plures in unum abiverunt, lymphaticum vas con-
fpicuum exhibentes.

IX.nbsp;Atque hoc pado ob folam materiae conditionem , glandularumquc
ftruduram, abfqueullius opefermenti, fecretionem hanc fufficienter fieri pof-

Bnbsp;fe.

fe, taiö in quibuflam fieri purem; eadetn facilitate quâ indies videmus liquo-
rum amp;c. partes diverfas, aüis confufas, percribrum, poros iis convenientes
Tiabens percolari, folo accedentc motu amp; agitatione varia. At vero ficutie.gr.
ferum ladis, ut longè minori opera per cribrum trajiciatur , prius fermenti
jope à partibus cafeofls amp;c., feparandandum eft, ita amp; de qutbusdam à fangui-
ne qoftro fecernendis per glandularum cribra, cenfendum. Quamobiem, in
nonnüllis ut Jiaspate, renibus, mammis, amp; aliquibus fortè noftri praerertim
/origiançlulis, ubi vel quantitas major, vel humor, magis intimé mixtus amp;
aliorum intricatus compedibus feparandus eft, fermentum aliquod, aut (fi vo-
cabulum ofFendat ) reüquias concedo, humoris inibi ante feparati. Etenim
facile oleofï quçdam, amp; faiins particule, varias, pro diverfitate illic fepara-
Û , ob liamofitatem hsrere poflunt, in fibrillis, porifque glandularum mini-
misj que poft adflüenti addits fanguini, utpote in hoe ftatu heterogeneg,
;itïa mutenti modificent çtheris influxum ( juvante fimul pororum conforma-
tione cérta, ) ut hinc fanguini talis inducatur fermentatio, qua particularum
fermento fimilium fiat fecrctio à reliquis, id quod de fermenti natura eft. Et
in eo confiftere videtur, quod motnm quem ab aethere habent fermenti par-
ticuls inajorem, illis praefettim inducant finguinis particulis, quibuscum fibi
cunvenit, quoad .raagnitudinem , figurara, fpatiola qus exigunt amp;c. atque
ade.d iippulfs in poros quos fimiles occupant fanguinis particulas, illasnonfa-
tis refiftentes motui fortiori, fecum rapiant extra confortium aliarum : quo
in ftatu cum motum aliarum fequi non poffint, verfus fuperficiem excutiun-
'tur. f^arajatur .plane à reliquis, feparatse percribrantup ut didum. Haec au-
^teflï .^(do per^gi pofTe mopa variis ( fi id nunc agerçt^r) confirpiari poflet
[^çxempîis^ ex chymia petip^', quibusprout diverialiquori heterogeneoafFun-

v varia quóque feparari, prscipitari, certiffime conftaret.
^'.. X AIj liac ergo glandularum, vel propter pororum tantum, vel fermen-
ti fimul conditionem diverfitate, omnem patet dependere uti aliorum hu-
morpma ita amp; lymphae difFerentiam ; prout fc. varia feparantur una cum aqueîs
! (^qîi^ ob Hexibilitatem quibusvis fe infinuant fpatiolis) glandularum admit-
Hii^ïuf p^)ris , q,ui quo fuerint anguftiores, eo puriorem, quo autem paten-
Itcs,magis,, atque adeo plures falinas, acidas, terreftres recipere particulas apti,
£0 magis impuram amp; heterogeneam concedentlympham, variis pollentem fa-
cultatibus, prout non uni deftinatur ufui in variis ad quas dcfertur partibus.
Utifuntos, ventriculus, inteftina, ladeaz cum dudu thoracico, in quibus
. chyJificationi, venae, praelërtim majores, ubidiluendo, fpiritufque redden-
do, fanguificationi,- pericardium, articulationes, amp;c. ubi motui infervit, amp;
cxterae omnes fere partes, ac membrane, quas eâ humedari amp; emolliri de-
bent, ut recipiendis apt$ fint humoribus. Haec igitur quamdiu juxta naturae
procédant legem, feparatip^ amp; excretio abfque interruptione fiunt, tamdru

raulta.

niulta, nee cxigua hinc refultant commoda, quamprrmum verô quibuscün-
que de caufis à natural! defledunt, protinus praï foribus malum eft ; amp; q^j.
dem illud imprimis cujus ii. enarrata funt fymptomata. Ad quorum cau-
fas, prœmiflis bifce quae profkua ccnfui, faciliornunc dabitur aditus.

XI.nbsp;Veram igitur amp; proximamCatarrhicaufam, in laefo glandularum nunc
dido munere , fecretionis amp; excretionis lymphae, imprimis querendam efle
arbitror ; quod fc. hic humor in his illifvepraedidarutn glandulis, aut vitiofus
qualitate, autquantitatenimiusfecernitur, necexcernitur débité, aut per vias
ordinarias , fed quibufcunque de caufis mox adferendis, in bas illafve partes,
praecsteris debiles, amp; recipere aptas, defluit, Procatardkae veró hujus maK
caufae admodum multiplicesfunt; qux ordinis gratia, amp; refpedu modi quo
faciunt ad morbi produdionem , confiderandac veniunt, vel ut occafionem
praebentes, praeviam ad malum difpofitionem ; quf «yocpamç vocantur, vd
ut fuo impetu latentem in corpore caufam in adum deducere morbifjcum aptae
adinftar fulphurati, quç dicuntur et4)flp|ua|,nbsp;'

XII.nbsp;Prophafes caufs intemae funt omnes, amp; quçrendae hic in fangaineêê
lympha, fpiritibus , ipfisque glandulis. Quoad priora , (quae, quia raró
nifi his mediantibus partes folidas afficiuntur, primo confidero ) cum fanguis
promus condus omnium humorum inftrudiflimus , per arterias glandu-
lis fuppeditur , cum P. Martiano. pro fonte catarrhorum meritô vide-
tur habendus, quatenus fc. hic non uno nomine cacochymicus, amp;crudu^
praefertim vero ferofus, pituitofus, fimulqueacris eft, vel non, obvitiatani
quaeunque de caufa, five materiae, five efficientium ratrone, ejus ferraeftta-
tionem, quam §. 111. propofui naturalem » fiiblati magis minus proportioné
requifita, crafi, amp; aequabili quoad minima mixtione imprimis. Etenim fe-
rumfivemite, five diversapeccansacrimonia, generariinnobisputem, mani-
feftari, amp; male nos afficere, non tam quia copiaejus fuppeditatur nimia, aut
quod non excernaturfatis, quamvis aliquando tamen-has ob rationes fiat, ob-
nullam vero magis, amp; faepius, quam ultimam hanc caufam ^ quod fcilicct ICi
gitimae fermentarionis defedu, non rite inter fe mifceantur,. amp; altera alteris rei.
frada non contemperentur, ita ut nihil obfcrvétur clxptêev. Hic tamen bonèmix-
tionis defedus diu fubfiftere nequit,. quin ( quiafermentationelaîfa indies au-
geturferum) ejus quoque excretio impediatur, ut hinc etiam.pcccet copia. Si-
cuti itaque rebus redèprocedentibus , in corde fanguis difponitur ad modicam
fcparandorum in partibus convenientibus feparationem, ita nunc è contra in prae-
ternaturales proclivis fit feceffiones , amp; in his illifve'glandulis, ob praedidam
dyfcrafiam, ferum aut nimiat fegrcgatur copia-, autqu^itate vitiofum, fecun-
dum variam exfuperantiam , vel feceffionem harum illarumve particularum.
Sequitur enim illud fontisfui, i.e. fanguinis conftitutionem, cujus pardculas
cum fint indefinitae, prout modo hae, modo illae, mixturâ propprtione,

B 2,nbsp;ro-

robore, facultate peccant, ita amp; iympha liinc fcaturiens niukum variatur. Aut
cnim acris eft, fimul tenuis ordinariô, amp; falinaspunäicas, acidas fcindentes,
äliufve aciei diverfas particulas admixtas habet, unde Catarrhus vuigo calidus,
acris fc. , amp; fi partes in quas defluit erodat amp; exulceret , Fcrinus dicitur , aut
mitiseftj amp; vel fimul tenuis , folàquemoleftans copia, vel terreftres, craffio-
res, vifcidiorefque particulas jundashabens , unde tam crafTa evadit amp; vifcida:
utpituita audiat; quae quando nullam produnt acrimoniam, mitis, vulgofri.
gidus exfurgit Catarrhus. At pituita haec vifcida non femper elfeta eft pla-
né, iners, amp; ob motùm minorem frigida dicenda, fed amp; quandoque acrimo-
niam fibi jundam habet, praefertim acidam, qiiaenon raroejus caufa eft. At-
que adeo pro diverfa fanguinis conftitutione, amp; admixtioAe varia humorum, vel
intemperies ferofa pituitofa frigida eft, vel etiam quandoque calida dida, adeo
ut hic calor amp; frigus accidentia tantum fint.

XIII.nbsp;H$cfanguinis amp; humorum funt vitia hic imprimis culpanda fpiri
tuum haud minora funt, proutamp; magna horum eftneceffitas; amp;peccarepof-
funt tum quantitate , tum qualitate, quantitate, quatenus pauci nimis funt,
qualitate, quatenus cum lenes, balfamici, puri requirerentur, è contrario ob
materiam heterogeneam ipfis additam, vel tenues fint amp; acres, nimiumquemoti,
vel aqUei, flaccidi, tardi, fixi per nervos fuppeditentur. Spiritibusautem, qui ceu
aether microcofrni, glandularum amp;c. porosimplere fc^tis, acdiftenderedebent,
ut admittendis débité, amp;emittendisapti fint humoribus, quorum amp; vinculum
çonftituunt naturalem confervans Kflt;Llt;nv , atque adeo ad bonam fermentatio-
nem , hinc fecretionem amp; excretionem, etiam hoe nomine plurimum confe-
runt, hisinquamautdeficientibus, aut malè afFedis, facile fit confufio , fe-
celTio, hinc acrimonia, nimia tenuitas amp; fluor, velinfpiflatio, amp; vifciditas
humorum : praefertim fi illi non bene mixtifint, amp; proportionati ; qusfibi
mutuo amp; caufs funt, amp; efFedus; ita ut cum v. gr. tota M.S. eft ferofa pitui-
tofa, etiam pauciffimi, amp;non nifi vitiofi fpiritus in cerebro feparari poffint,
amp; vicifTim ob fpirituum laudabilium defedum in organischylificationisamp;fan-
guificationis colluvies ferofa valde augeri debeat, amp; fic de caeteris.

XIV.nbsp;Glandularum nunc quod attinet vitium, hoe vel inftrudura vafcu-
lorum, adamp; auferentium, vel in fermento confiftit. Vafcula tam fanguinea,
quam excretoria, cum fint anguftiffima, admodum anfraduofa, mollia, fic-
que tenerrima, haec vel illa mutantur, obftruuntur facillime. particulae enim
craffae, aliaeque inconvenientes, quae quando unitae adhuc funt in vafis majori-
bus, aliorum fequuntur motum, illx ad tubulos hofce anguftiffimos perve-
nientes, amp;diffipatç, facilius haerent, ob motum minorem, cum etiam plu-
rims glandularum longè diftent à principio motus. Fiunt autem haec vel ab
extrinfeco, uttumore vicino comprimente; ab acre (in iis qus ejus injuriis
funt expofitae ) frigldo anguftante , calido aperiente nimis , aut aliter alte-
rante.

rante, ita ut non conveniant humoribus percolari folitis ; vel abinterno,
fanguine influente amp; fpiritu vitiofo: fanguine quidem, in quantum magna co-
pia amp; impetu impellitur in arteriolas , has diftendit, diktat magis quàm ve-
nulas, quia antequam per varios anfradus ad has devenit, multum fedatus fit
impetus necelTe eft, amp; copia faspe imminuta, unde mutari proportio horum
vaforum ad fe invicem neceflariô debet, hinc data fimili occafione, dum plus
advehitur perarterias, quàm veniscommoderevehipoteft, ftagnatfanguis, un-
de major fitferifeceffio, amp;copiofiorevocuatio, fiquidem vix has fint liberç,
aut ad alias partes defluxus, fi fuerint impeditas. Idem contingere poteft à fan-
guinis craflîtie, amp; limofitate, dum öb minorem ejus in venis quam arterius,
tam internum , quàm progreffivum motum facile vifcofa quaedam vafculi pa-
rietibus adhœrent, ficque illud auguftant. Hocpaftoobftruâio, velanguftia
fit, in tranfitu fanguinis ab arteriis in vcnas. In tranfitu humoris qui fegregatur
in tubulofam glandulae fubftantiam , fimiliter contingit , dum vel pertinaces
redduntur, anguftantur nimis poruli à lymphaglutinofa, aut obturantur par-
ticulisquibufdam, falinisgroffioribus, afperis, Sciniqualibus, quœunàcum
ferofis allatae, nec uti hx poris femet accommodate ob rigiditatem valentes,
reliftae haïrent , amp; incuneantur , ita ut exclufis craffioribus , non nifi ma-
terias tenuiori, qus non rarô valde agilis amp; acris eft, tranfitum concédant.
Vel plus jufto ampliantur iidcm hi tubuli , à motu amp; ebullitione feri , aut
alia quavis caufa, unde fimul craffiora admittunt, quae dum adpriftinam re-
deunt anguftiam, aut ad alios tranflata meatus exiguos, fifti faciliime poffunt,
amp; obftruftiones producere. Quomodo autem hue contribuât, imp frequen-
ter unica fit horum caufa , vafculorum à defeftu fpirituum flacciditas amp; col-
lapfus , facile colligitur. Tandem fermentum quod quibufdam concelTum eft
glandulis, diverfimodè à ftatu natural! recedere poteft, amp; veliners effe ,. vel
obdefeftum fpirituum temperantium , amp; moram , varia peccare acrimoniâ ,
falinâ, acidâ ( quorum vai'ii funt gradus ) amp; fanguinem affluentem , eti^i
non vitiofum quandoque, coagulate, fundere, praecipitare, ut nimia fecedat
feri copia; vel aliter corrumpere, pro diverfa ejus conditione, ut in fui natu-
ram vertat adfluentia , quod ferment! proprium elfe ex ante didis conftat.
Non tamen in his glandulis gigni amp; ftabulari femper necefle eft, cum in aim
partibus produftum amp; fanguini afFufum, una cum hoc adferri hue poffit, amp;
5ius fuum exerere in materiam convenientem. Atque h^c potiores hic prs-

bent prophafes, fimilefque ob caufas fiunt.nbsp;rn . ^

XV. A'd3opu»lt; in immoderatione rerum nonnaturalium confiftunt. C^ia-
rum inter neceffarias primus fe offert aèr , aut in calore excedens , h. e.
tenuitate amp; motu, à copia materiae cEth. celerius agitatç, aharumque parncularum
el^cacium: aut frigore, h.e. craflitieamp;motus tarditate, ob horum defedum,
vid.aph.v.24. Imprimis quando hujus frequentes, amp; fubitaneas fiunt unius

B 3

in alterum (jt^^^oistn. Etenim acre sftuante , à folis radiis eum vehementer
vibrantibus, ant ex meridionali plaga fpirante vento , ejus particulç efficaces
magna copia infpiratoe , cum faliva amp; alimentis deglutitae, ac per cutis poros
penetrantes, fanguinemhumorefquecommovent, fermentationes excitant ma-
jores, unde vafcula porique dilatantur, crafla tenacia in latibulis hsrentiadif-
folvuntur, attenuantur, in minutiffima impelluntur vafcula ; tenuia amp; aäiva
cxaltantur, amp; fiunt acria, falteui volatilifantur , in tantum, ut per corpus in-
ftar cribri patulum , copiofa fiat utJium aequè , ut fpirituum , tam anima-
lium , quam fanguinis , ac inutilium, una cum multo fero tranfpiratio. Aft
niutatâ fubitô Icenâ, dum aquilo furgit, Corus , aut Zephirus , denfiffimi
cœlo decidunt imbres, aut craffis nebulœ involvimur tenebris, fubita horum
fit mutatio (juxta illud Virgilianum Georg. I.

Verum »H fempeftns, ^ cœli mobilis humor

Mutavere vias, amp; Jupiter uvidus mflrii

Denfet ermt qua ràra moào , ^ qua denßt, relaxât.)

£t imprimis cutis pori, glandularumque vafcula, majori motu ante dilatata,ob
hujus defeftum , tam ab interno , quam ab externo , conftipantur , ilico
fiftitur liberalis haec tranfpiratio , retentifque fiiliginibus vel acrioribus, fali-
nis, biliofis, vel aqueis, fanguinis amp; humorum vitiatur crafis amp; proportio,
acrimonia augetur , amp; ad fecedendum aptitudo nafcitur. • Dein ubi vafcula
ita anguftata, collapfafunt, craffiores, pituitofi h'umores, in fluorem amp; an-
guftias prf(ertim glandularum , per motum deduâi , nunc vero incraflati,
fiftuntur necelTariô, ftagnantcs vafcula diftendunt, vicina comprimunt , fic-
que circulatione praepedita , facile fecedunt humores , retinentur , colligun-
tiiriflglandulis, amp; copiamoleftivelacredine (quammora, fpirituumdefedu,
vitiofifque contrahunt fermentationibus ) aut fuperveniente rurfus aère cali-
diore commoti, referatis ita obftrudionibus, erofis ab acri, ruptifve ob co-
piam ( quod facilius fit dum frigore rigent) vafculis lymphaticis , in has il-
lafve partes prxcipitantur , f. externas , f. internas , ubi minorem invenerintquot;
refiftentiam. Cum vero maximè notabiles fint hae mutationes, amp; quidem
modo contrario , autumni tempore amp; veris , hinc Catarrhi in his fiunt fre-
quentiores. Quo fpeàare videntur Hippoer, aph. III. i. 4,5, iz, 13,14,17,
20. plurimi textus alii. Quo amp; referendum, quod fub nodemordinario
Catarrhi ingravefcant, fc. inter alia ob diciam aëris mutationem imprimis. Aft
viciffitudines hae, non tantum refpedu ipfius aëris confiderandae, in quantum
ipfe didö mutatur modó, fed amp; refpedu noftri, quatenus fub dio multum
degere non alfueti , quin nidümfervare , parietibus includi, èc hypocauftis
foliti, in publicum prodeuntes, aëri multum difcrepanti nosexponimus. Cç-
tcrum non primis tantum ut vocant qualitatibus hue facit aër, fed amp; aliis di-

verfa-

verfarum facultatum particulis, aethereis pr®rertim peregrinis, r^^agr^îtuc^ine,
figura , motu diverfis multum ab ordinariis , imo amp; aliis per verftos allatis,
aut iis quas eruftant terra fpecus amp;c, f. ex propria refultant atris corruptione,
quae ob noxam quam inferunt venenatae dicuntur, amp; faepiffime falinas acres funt,
magnam faltem ob heterogeneitatem , fanguini inducere valentes influxum
«theris multum difcrepantem, abeoquiconvenientem ejus fervare crafinfole«
bat, quâvitiatâ, profligato vinculo humorum primario , fpiritu fcilicet, in
quem prs caeteris agere folent miafinata hçc fubtilia , non poflunt non acrei
reddihumores, variasinire feceflîones, praecipitationes, falinarum amp;c. particu-
larum, atque ita defluxionesgigni acres, ferinaeamp; quidem epidemicae, ob cau-
fam quam agnofcunt communem, unde amp; Catarrhi quibufcfcmregionibus funt
endemii.

XVI. Aërem ■lëquuntur cibus potufque, quantitate, qualitate, aflumendi
modo amp; ordine nocentes, quatenus uno, pluribus, aut fimul modis omni-
bus hifce, fermentum, amp; fermentationem chyli in ventriculo corrumpunt, ut
infufficiens fiat, nimia, aut aliter vitiofa, amp; vel in ipfo ventriculo, in feceffio-
nes amp; fluorés pronus reddatur humor alimentaris, praefertim dum à fpirito
hic non agitatur fatis : hinc in fanguinem introducantur vel crudai aquea,
pituitofä, vel acria, falina, acida, auflera, amp;c. copia aut facultate squabili
M.S. inimica mixtioni, vel obftruâionibus aptaproducendis, Spirituum ve-
ro generationi inepta. Caeterae res nonnaturales neceflariae fuum hue con-
ferunt, quatenus vel imminuendo motum, attenuationem amp; circulationem (än-
guinis, humorum amp; fpirituum, horum imprimis feparationem in cerebro, re*
crementorum praefertim feri per glandulas todus, renes, amp; habitum corporis,
lecretiones excrêtiones Isdunt, hujusque accumulatione proportione fublata,
ad feceffiones difponunt, obftruftionibus anfam dant See. cujusmodi funt fo-
mnus protraamp;ts, quies nimia, adeoque vita fedentaria , animi affcftus qui
dicuntur frigidi, triftitia, moeror, odium, invidia, timor, curae, folicitudi-
nes, evacüationes utmenfium, haemorrhoidum amp;c. fuppreflae amp;c. Velin
quantuin movent nimium, diflblvunt, humores fpiritufque balfamicosdifcu-
tiunt, acres reddunt, atque ita fanguinis turbando mixtionem, ad fluxibnes
aptitudinem inferunt, quales funtvigiliae diuturnae, motusamp;exercitiaimmo-
derata, animi motus effraeni, ira prae caeteris. Sudoris amp;c. profufio immodi-
ca,aliaeque evacuationes nimis, alvi fluxus, haemorrhoidum, menfium amp;c.

XVIÎ. Res quoque nonnaturales, neceflario nobis non obvementes, arbitra-
riç, multa prebent haud infimf hic confiderationis, ut inter ambientia veftes den-
f$ nimis,praefertim lana indica infarftae; balnea aquae frigids, corpore fudon-
busdiffluente, aut nimia in ffis mora, amp;c. quibus infenfibrlis fiflitur trans-
piratio, quo referendae refrigerationes pedum, quatenus copiofa fenevacua-
tio, quç multis cos femper habentibus madidos contingit, -ftifßaminatur, pre-

terquam

tcrquam quod fanguis hinc incrafletur multum, amp; longè diftans à foco in par-
tibus membraneisaëris injuriis cxpofitis, in motu retardetur facile, illoequeob-
ftruantur. Inter affumpta tabaci nimius ufus, fumifudio, mafticatio, tyrun-
dç ejus naribus infertf, quorum irritatione magno feri afïluxu fafto, valdc
ampliantur hx vix, quibus in feneftute, aliifve de caufis collabentibus, aut
aliter anguftatis, cum adfertur feri plus quàm auferri poffit, ftagnatio fit, fe-
ceflïo, tenuiore quod faspe acre eft transeunte, craffius haeret, ficque mala
^ifficillima, catarrhi moleftiffimi, neceflario producuntur. His annumeranda
medicamenta, venena, fanguinis amp; humorum turbarecrafin valentia, moven-
do nimis, diflblvendo, aut fiftendo motum, incralfando, coagulando amp;c.
Inter amifla, fpirituum per venerem immodcratam jadura, per purgationem
frequentem, amp; fanguinis incifa vena miffiones, per quas ejus etiam mifcella fol-
vitur. Inter ada occurrunt animi corporifque labores excedentes. Animi qui-
dem , in quantum faepe ad pei tinaces meditationes fpirituum opus eft auxilio,
amp; determinatione varia, unde nifi infignis horum fuppetat copia, corporeis
neceffarios fundionibus, fecretioni, excretioni humorum dicatos, fufFuran-
tur amp; confumunt fpiritus, fanguinis majorem, amp; feri una copiofi determina-
tionem verfus caput amp; cerebrum caufantur, quod ferum , abfumptis qui ex-
cretionem promoverent fpiritibus, ifthichaerensinglandulis, pofteafunditur,
amp; producit catarrhos, qui idcirco ( ut Celfi mea faciam) fapieutia profefforibust
Sc ftudiofis, qui carpomm fmrum robora inquiéta cogitatione, noEiurnaque vigilia
minuunt, frequentiores effe obfervantur, ob rationes ex prçdidis facile dedu-
cendas. Denimiiscorporislaboribnsex §.xiv. fatisjudicare eft, notandi folum
illi mulierum, quae linteaminum amp;c. lotione vidum qufrunt, dum in con-
tinuo quafi balneo vaporofo, faponis, amp; fordium particulis falinis volatilibus
infedo verfantur, quf infpirataï, fudores non raro amp; urinas movent, quibus
dum frigido femet exponunt fuppreffis,ferum accumulatur, inglandulis, viif-
quefiftitur, amp; fluxiones accerfit. De his vero, amp; aliis quç hue adferri ppflènt
caufis notandum, occafionales tantum effe, praedifpofitionemrequirere,. nequc
neceflario catarrhum inferre: quarundam tamen vim pofletantam eflè quando-
que , ut fois abfque prçdifpofitione catarrhum inducant,

XVIII. His ita pofitis caufis, fpecialia nunc qusdam circa catarrhum expli-
canda, ejusqueprincipalioraqufdameffeda, fymptomatavocantex fuisdedu-
cenda caufis. Primo quidem, quid de capite, catarrhorum fonte folitario qui-
busdam, nunc fentiendum fit : fc. cum per totum corpus repcriatur, tam materia
catarrhorum remota, qus fanguis, amp; proxima quae lymphaeft, quàm glandulaî,
partes mandantes, hinc fequi, non à capite folo derivandos, cum non nifi horum
praecipuerefpedu, ullos fuppeditet caput catarrhos, Magnasverôprs aliis par-
tibus , in capite dari caufas, amp; occafiones, ad catarrhorum generationem, liquet
confideranti, maximum quem habet tam in internis quam externis partibus glan-
dularum

dularum vaforumquenumerum, fanguinis copiam quam redpit maximam, cir-
citer tertiam totius maffas partem, unde multum materiae ferofae mihi feparari po-
teft. Tumaërisinjuriisimpimisexpofitumeflecaput: actandemquod fpiritus
animales hic fint feparandi, quorum defeâum, amp; vitia inter primariasretuli cau-
fas ; ob quae vitia non facta mixtionedébita fanguinis amp; lymphae in cerebro, patet
quanta catarrhis hic, amp; alibi anfadetur. Atque hinc illud manetin praxi, capitis,
amp; cerebri, h, e. fpirituum, femper habendam hic elfe rationem. Deviisetiara
fluxionumabinterioribuscapitisinnares, palatum, amp;fauces, quidjudicandum
fit, ex§.v. petatur, exquocolligereeft, non nifi mediatè, cum fanguine, ma-
teriam catarrhofam notabilem, in interioribus capitis feparatam, ad partes alias pof-
fedefluere. Nihil prorfus tamen immediate hinc in nares, palatum amp; fauces def-
eendere non facile affirmavero, fciens continuo aliquid transfpirare^, amp; defluere per
foramina juxtaduârum vaforum, ad horum membranarumqueemollitionem, ut
ad motum fint aptiora, quodcum polfit retineri propter obftruâionem amp;c.in va-
riis ifticloculisamp;cavernisinfignibus accumulari, copia, autfacultate moleftum
excuti poteft, amp; in didas defluere partes. Aft paucum fit hoc oportet, copia autem,
qU3î frequenter hue adfluit, amp; effluit per nares imprimis, aliunde derivanda eft,
ex glandulis nempe vafifque lymphaticis denfiffimè hicconfitisconf.§. vi.

XIX. Quibus praelibatis, ipfa nunc aggredior fymptomata, quorum numc-
rum, amp; varietatem in variis multam non mirabitur, recolligens infignem cau-
farum diverfitatem, refultantem ex varietate humoris peccantis amp; partium tam
mandantium i. e. glandularum, quàm recipientium, caufarum extrinfecusadve-
nientium, amp;c. Utiiiter tamen diftinguendaputaviea, quaemitem , frigidum
vulgo plerumque prsecedunt amp; comitantur catarrhum, abiisqusacremamp;cali-
dum, ita tamen ut quandoque quaedam diverfs fpeciei in eodem concurrant, cum
humores diverfimodè mifceri polfeconftet cx §.x. Itaque praefentibus cruditatis
ferof^, autpituitofae fanguinis, amp;perconfequens, aliorumhumorum fignis,
( quae omnia hue adferrenimislongum foret ) fequitur eorum motum, tam fer-
mentativum, quàm progreffivum per vafa amp; partium fubftantiam fieri tardum,
amp; minorem, quoinvalefcente tandem vafcula cerebri, ejufquemembranarum
amp; totius corporis, prœcipuè glandularum capillari3amp;anguftiffima. à nimia feri
copia, autvifciditateadhaerentegravata, inmotuimpediuntur, acmolefuâvi-
cina premendo vafcula, fibrillafcpe, inftarponderis, capitis ^ totins ideam gra-
vitatis menti reprafentant, quam auget omnium collapfus partium amp; fubfidentia,
ob defectum influxusfpirituumvegetorum fatis diftendentium, amp; flacciditatem
fpirituum, quae ex hac conftitutione fluit. Q^io fuppofito cum nervorum fibrille,
( hic etiam quoad fuam fubftantiam flaccidiores) non fufficienter tendantur à
fpiritibus , illarum motus , amp; affedio , minus cito communicatur fenforio
amp; fortiter communi in ccrebro , undc fenfuum hehetudo. Eadem quae
in nervis amp;c. fi fiat in cerebri partibus fubfidentia , ob fpirituum defcdum,

Cnbsp;aut

aut torporem, denegato fufficienti eorum influxu in fenfusmotufqne organa,
fomaolentia oborietur. Ciimque amp; liinc renibus denegetur fufficiens ad feri
per illoriim tubulos faccationem, fpiritus, urimqnxzm'mitnY mttn-rhidat^
fpiritu pauco, debili, non valente in debito fervare iituamp;ordineurinamcon-
ftituentiaj aut multo fiatet fedimenio-pituitofo, poris renum laxis nimium, ab-
undantem hanc materiam fimul tranfmittibus, à qua aut aliis terreftribus amp;c,
fi tandem anguftentur ita ut non nifi aqueis, tcnuibus, fïexibilibus, concel
dant tranfitum, temis ^ ferfpicm erit mina, qualis etiam ob folam feri tenuis
elle poteft abuudantiam. C^ae fi appareant, cxtera, fc. individui conftitu-
tio, caufae praegreflae aut prcefentes amp;c. confentiant, primae fpeciei catarrhum
in procinétu ftare probabiliter colligitur.

X. Qui fuae prodit indicia praefemis, fipe primo efflux» humoris ferofipitui-
t^y propter abfentiam acriumnbsp;ex ore naribufque, ob convenientiam

humons fecreti cum poris harum glandularum caeteris amplioribus, tum quod
citms has aëris afficiantur injuriis. Quae tamen cum excretioni non fufficiant,
in alias quoque corporis glandulas, partefque receptioni idoneas fluxio ver-
git, viafque libéras non inveniens, ftagnans, atque in copia colleâa, eas at'
tolUt in tumorem œdematofum cum fenfu frigoris obtufidolms, à materia mi-
ti aquofa minus mota, fola diftenfione, atque hinc aliqualifibrillarum conti-
nui foJutione, triftem menti fenfationem ofFerenre ; qualem amp;c. a capitis parti-
hutpercipn, audis qus ejus gravitati modo adfcriptae funt caufis, atque hinc
nata obftrudione, diftenfioneque.molefta vafculorum cerebri minimorum, qus
in caufa funt, quod adeo frequenter fimul afficiantur, à materia peccante fi»
mili, partes quœhisgaudent vafculisexiguisanfraduofis, utcaput, pulmo,amp;
glandulas omnes. ld quod procul dubio errori, quo à capite ( fere femper
m harum khone partium fimul laborante) deducunttir omnia, 'quae ab his
partibus excernuntur, anfam prsbuit, cum tamen in pulmone v.gr. hxc fi-
mul fieri poffe doceant glandulae in eo defease , amp; vafa lymphatica fatis nu-
merofa. In quibus fi ftagnet lympha, aut extra vafetur, mora aut acceden-
te acre frigido vifcida evadat, diftendendo , molefte prsmendo pulmonum
membranulas, vehementiorem in mufculos diaphragmatis caeterofque exfpira-
tioni fervientes fpirituum influxum concitabit, atque adeo tujflm profundam,
^l^rl? ' tumentibus fimul ftagnante lympha trachaeae glandulis, aut pituitâ
obfeffis partibus laryngis, anguftata imprimis rimula ejus, unde haudfecusac
organi mufici fiftulis, praefertim quoad rimulam fordibus obfeffis, aëris flu-
xum liberum, amp; requifitam allifionem imfedientibus, vox non nifi obfcura,
lufca editur; fordes hs.ob tenacitatem pertinaciteradhaerentes, laboriofa fcrea-
tme funt abradenda. Vono naresobturantur , tumefafta ab humorum afflu-
xu majore, quàm elfluxu, earum fubftantiâ glanduloß, obftruente vias aë-
ris e naribus in palatum. Ptrit tandem olfaBusguflufquctnbsp;ob datam

ante

ante fenfuum hebetudinis caufam generalem, partim quia ab humore falivali
inelficaci, aut viicido nimis non ehciuntur fatis, (ed obvolvuntur particulae
alimentorum, corporumque odoriferorum falinae efBcaces, ut afEcere nequeant
papillas linguae nerveas, palati ac narium, quae etiam obduci poflunt eâdem
pituita, aut comprimi ab ea in vafis glandulifque ftagnante.

XXL At verô non rarô longa alia rerum fades eft, multumque diverfa ex-
hibeturfcena, cum fangumisdyfcrafia acris eft, amp; colluviei ferofae fanguinis amp;
humorum ali® facultatis diverfas admixtae funt particulae, non mixtl aequa-
biliter, fedin fluorés prons, qus aut a caufa externa commotae aut fpontehoc
eft ob heterogeneitatem extraordinariam materiç aeth. accenfentes influxum, ve-
hemcntius ebulliunt, modo ex4mtiones facium calidas , (Ci fuligines hinc
cxfufcuatae fahnae fuerintfubtiliores, in habitu prsefertim liberum non invenien-
tes tranlitum, ad fibnllas membranulafque allidant , atque cas vehementer 8c
varie movendo calons excitant ideam) modo horrorcs amp; frigorh fenfmionem, G
aadae fint , lancinantes mmufque folito moveant. Quae certè inordinatam ar-
guunt humorum mifcellam, atque modo h$c modo ilia exfuperare aut fecedere.
Cornitantur fere vigilu fenfiiumcjHc nimia alacritas à fpiritibus non tam copiofis
quidem , quam potius ob heterogeneorum additionem fuliginum , acribus,
rnotisnimium, neque aufcultantibus imperio mentis, atque adeo tendentibus
plus fois amp; dm cerebri partes, nervorumque fibrillas. Ad quae, fi cum aliis
languinishumorumque acrimonie indiciis , accedat urina rubicnnda-, mnltü
ejmfi arentilus referta , amp; ceterae fuadeant circumftantiae, fecundae fpeciei, ca-
lidum vulgo imminere Catarrhum indicio funt. Etenim rubedo ilia, falia in
fluorem data, amp; exaltata oftendit , ift^ verô concretiones falinx , ouae are-
nularum inftar apparent, glandularum obftruftiones fignificant ; funt enim he
groflmres , illae falium particule afperae, ramof®. quas xiv.ftcileglandula-
rum infigi pons dixi , abrafis per continuo adhuc tranfeuntes lymphae par-
tes tenuioresafperitatibus, propulfae exiftisporis, cum reliqua lympha fanguini
reddits, ac cum ferofaccatae per renes. Haec inquam fi appareant fecundo fpe-
ciei minantur cathaiTum.nbsp;-

XXII. Qui fimiliter primo fe non raro manifeftat tennis e naribm efflnxuhn-
moris, qui amp; quibtifdam manifcfle percipitur a capite decidere per vias §. xviu.
videndas, Hic cum acrior fit eo, qui quotidie nares humeâat, fcnfiles earum
membranulas pnngit , vellicat , atque hinc concitato faepe vehementiori, ia-
ordinato in mufculos infpirationi, amp;exrpirationifamulantes fpirituum influxu,
flernatationem excitât frequentem. Si diutius hsEC perfeveraverint , excitato
propter hancirritationem fpirituum , fanguinis, stherifquç influxu vehemen-
tiori, exuruntur nares, atque perfciffis, ruptifque per haec acria vehementius
adafta tubulis amp; fibrillis exulcerantur. Porro haerentibus in carnium poro-
fitate, habituque obftrudo fpiculis falinis, dum ob fpirituum defedum par-

C ^nbsp;tes

tes collabefcentes in haec impingunt moleftè, lotMm corfm lt;jMaßfußibm excep-
tum, ad mmmnm contaBum dolet, impulfss hoc modo magis diftas in aciculas
membranulis Progrediente malo , auótifque feceffionibus , aft excredone
manente praepedita , humores acres, ftagnantes in glandulis, mora corrupti
magis, fua acrimonia, aut fafta ebulütione, carceris fui parietibus fubito dis-
ruptis, motu citatiore erumpunt, acdefiuxionesfimt vehementes, amp; fuhitmea
magis quam ab humore miti , fspe vifcido ac minus mobili, ab ma parte in
aliam, à glandula in glanduiam , per vafa lymphadca, (vid.§.vi.) aliafvepar-
tes; aut humore extravafato, juxta membranarum , mufculorumque interfti-
tia; atque etiam alibi liberum non invenientes tranfitum , accumulati. Tamo'
rem canfantur à fanguinis vehementer irruentis tranfitu, ob diflenfionem ali-
quantulum retardato, amp;hincexcitata phlogofi, rnbicmdum, pulßintem
lifione arteriarum ad partes tenfione duras : admodum dolorificttm, non obfum-
mam mododiftenfionem, fed amp; fibrillarum continui folutionem, abimpulfis
vehementer acribus, vel falinis, undepungentes, vclacidis, undefcindentes,
lancinantes percipluntur dolores acutiifimi , quales etiam capitü comitantur
ob rationes ex §. xx. petendas.

XXIII. Prout autem in varias haec fiuxio dirigitur partes , ob convenien-
tiam humoris exfuperantis cum poris, aut eorum dcbilitatcm, (quam vide§.
xiv.) ita diverfa gignuntur mala. Sic fiadaures dirigatur, copioßjßmi humoris
ichoroßfiet per eas effiuxus, infantibus familiarisac faepe falutaris, cujus fcatur-
ginem non ignorabit glandulofam in meatu auris externo fubftantiam nofcens.
Neque etiam fpontaneos, amp; faepe ccpiofilfimos alvi fluxus, àCatarrho è capi-
te deciduo amplius deducet, in glandulas inteftinorum ob materiae peccantis
cum his conveniendam , verfum efle fluxum potuifle non ignorans. Neque
eft,quod glandularum in his amp; in auris meatu (eadem aliarum pardum , ubi
fimilia condngunt, ut in pulmone amp;c. rado eft) objiciat exiguifatem , hu-
moris verô excren copiam, cum his non obftantibus, deduci fatispoiTit, ex
conditione fanguinis adfluentis, cui humer excernendus copiofus tantum fit con-
fufus, ut per poros convenientes facillime feparari poflit, laxitate glandularum,
aut praefertim tali conftitutione fermenti ob quam humor allabens etiam forte
non vitiofus , vertatur in ejus naturam , amp; faepe corrumpatur diverfimode
Conf. §.'xiv. Ita fi in fauces, five à fuperioribus per rimulam, five ex earum
glandulis, efFundatur humor acris, moleftè corrugatis, amp; lacerans membranu-
las, illx exajperanrur. Ver irritationcm tußcula movetur, dum peccans humor
paucuseft amp; tenuis, atque adeô nihil ejicituryîcM : abrafo autem, laryngis
fuperficiem internum oblinente , emoliente humore lento , atque adeo hinc
cxficcatis nimium amp; tenfis membranulis, clangofa efl, dum fortiter nimis re-
filiunt à chordis ita tenfis aè'ris p'irdculae , quae obtundi nonnihil folebant ab
humore praedido , ut mitior ederetur fonus. Si ad pulmonis veficulas per-

gat

gat fluxio, aut ipfse ejus glanduls lymphamerucïent, mora admodum acrera,
falinam, acidam, cuj.us particuls acuminata;, à materia a:rh. propter obftru-
dos, mutatofque poros vehementius influente, fi in teneüam pulmonis fub-
ftantiam impellantur diflblutionem continui ,• fanguinis amp; lymphse extravafa- ,
tionem , ulteriorcm corruptionera , atque adeo ulcus pulmonis équot; ^hthißn
producent. Auftera vero , amp; membranas adftringendi vi prasdita fi fuerit
lympha , amp; ab ea qus humedationi infervit coagulatâ , haerente , anguftatis
aëris itineribus, dtjjïcilis orietur refpiratio , quae audo malo in tantum poteft
invalefcere ut minetur ßffocationem , imo inferat iilam , interclufo prorfus
acris accefTu : aut dum lympha haec multum auftera, vitriolica, exhifce glan-
dulis, aliifque cordi vicinis, fanguini confertim affunditur , ejus coagulatio-
nem, polypum , atque omnimodam ftationem efificere poteft. Talia enira
extra corpus, per varia fanguini affufa uti fieri poffe docet Willis in egregio
de fernientatione tradatu, ita amp; analogice in corpore noftro contingere , ni-
hil eft quod vetat. Ufque adeô quidem rarius dégénérât lympha , aut fer-
mentum in glandulis genitum , fatis frequenter tamen ita defledit à naturali,
ut fanguini affufa , œquabiliter cum eo mifceri nequcant, fed ob heteroge-
neitatem, infolitum œtheris iufluxum caufentur , hinc fermentationem fan-
guinis prxternaturalem, atque adeo fèbrem quae Catarrhalis dicitur , amp; iiabi-
tualem difpofitionem catarrhalcm fere femper comiratur , lenta amp; continua.
Aft in aliis non femper obfervatur , cum non adualis femper requiratur in
fanguine materiae catarrhofa; feparatio fed facilitas ad' fecedendum in locis con-
venientibus, faltem non tanta, ut extraordinarium inducat œtheris influxum
quo mix-tura ejus pertur betur. Quod fi quacunque de caufa in articulos ver-
gat catarrhus , glandulse illorum officio rede non fungantur, fed loco gluti-
nofi humoris , ( qui omnis acrimonia expers ad Eicilitandum lubricando mo-
tum , ad inftar exungis comparatus eft naturaliter ) lympham feparent acrifa-
linam , ac per vafa lymphatica deponant in articulorum membranas , amp; liga-
menta, partes hç admodum fenfiles ab acribus pundae , amp; vellicatae , dolo-
rem exhibent arthriticum, qui révéra non nifi fpecies, amp; major graduscatarrht
eft, quod amp; non rarô de pluribus aliis , epiîepfia , apoplexia , tabe dorfalr,
angina, pleuritide, peripneumonia, cordis pa]pitatione,vomitu, fingultu,amp;c.
affirmare liceret , atque hos una cum aliis quamplurimis à feceffione varia amp;
mixtione humorum in glandulis oriri poffe, oftendere, nifi thefis modo, non
volumen pradicum confcribendum effet.

XXIV. Non etiam difficile erit, haereditariae hincdifpofitionis catarrhofae,
amp; habitualis rationem petere, attendenti, à parentibus catarrhofis primammali
occafionem fuppeditari poffe, prima fœtus conformatione, idqne tum vel com-
municatione fpirituum vitioforum amp; materiae humoralis, catarrhofae h. e. cru-
dae nec aequabiliter mixts (quas continuo generatur ob fimiles fermentatio-

C 5nbsp;nes.

nes, multum juvante faetuin lucem edito vidusrationefimili,' quoadalimen-
ta , afFedus amp;c. ) vel determinatione amp; tranfitu fpirituum amp; humorum, ( aut
Ipirituum folummodo, quando à patre malum eft) fubftantia aut motu vi-
titioforum in glandulis vitiofa conformatione, molli, amp; dudili adhuc exi-
ftente foetus corpufculo ; atque hinc certius fequetur malum , quam ex vi-
tio in fluidis tantum, quod mutari temporis tradu , diverfi vidus rationc
amp;c. poteft. Ab ipfa quoque nativitate , fermentum aliquod in glandularum
anfradibus deponi amp; haerere polTe, non nifi certa humorum conftitutione,
influxu perculiari jetheris, aut alia caufa externa in adum deducendum, atque
adeo muitos faspe poft annos demum fluxiones produdurum, nihil eft quod
pbeft. Similis pororum fermentique conftitutio, habitualis difpofitionis ca-
tarrhofç caufam prasbere poteft, imprimis, fi aut ab hujus fermenti vitiofi diu-
tina admixtione, aut alia quacunque de caufa, fermentatione fanguinis debi-
litata, aut aliter vitiatâ, cacochymia quaelibct humorum pertinax, nec facile
mutabilis induda fit, kç^ok fanguinis infirma, facile düTolubilis evaferit, fpi-
ritusque, pauci debiles; Ad quaeporro tubuli amp;pori glandularumcaeterarum-
que partium firmantur : quae viciffim humores adfluentes diverfimode affi-
ciunt, quae mifcenda erant non admifcent, fed eorum loco faepe fermenta vi-
tiofa, acria amp;c. Unde caufa habituali reddita, etiam effedus talis fit necelTe
eft, fimiliter patet ex his quomodo juniores pariter amp; fenes, magis catarrhis
fint obnoxii , fc. ob fermenta amp; fermentationes debiliores, hinc mixturam
fanguinis minus firmam, fpiritus paucos, debiles, amp; prêter vitia fluidorum
in fènibus praelêrtim, obftrudiones, collapfus tubulorum in glandulis. Ha-
dem ferme ratio eft , quod magis quàm viri vexentur fœminas , amp; quse ad
cas proximè accedunt habitu praediti fœmineo, molli, amp; ob fanguinis fpiri-
tuumque influxum minus vegetum, laxo, atque ideo facilius admittente in-
fluxus prceternaturales,

XXV. Atque ex his in genere nunc fponte hsc fluit prognofis, fc. haud
flocci faciendum «Ife affedum, qui tot ac tantorum Author eft malorum,
prout vix uUa ab ejus, infultu tuta, ccrta eft, etiam nobiliffimacorporis pars,
cui igitur ut hxc avertantur maturè fit occurrendum. Etenim in princi-
pio, cum altas nondum egerit radices, quando à caufa externa eft, non no-
tabili exifteme humorum aut glandularum vitio , fuperatur facile, contra
quando firmatum eft malum, amp; habituale redditum, aut fi hasreditarium fit:
difficulter enim alteratur tam firmata humorum dyfcrafia , ( cum in unum
confpirent omnia, amp; licet aliquid effeceris in his; continuo tamefi vitiofi hu-
mores à glandulis affundantur ) Difiïcillime autem vitiofa glandularum tex-
tura, imo plerumque nullo modo emendari poteft, cum omnem fere medi-
camentorum éludant vim. Hinc fenibus fere non curatur. Juxta Hipp,
aph. 40. II. Mitis quidem fertur facilius, fed fi cralfus , vifcidus fuerit,

atque

atque liinc obftrucäiones amp; plures, amp; pertinactores fint, Jongioras curœ eft.
Contra vero tenuis amp; acris citius fère terminatur, aft majori cum periculo,
quod imprimis determinandum ex nobilitatc partis ad quam fit deftillatio, amp;
majori vel minori ejus impetu, amp; vehementia ; quae quantô major taatodus

ad curam provolandum.

XXVI.nbsp;Sicuti autem caulas variare multum, amp; cfïbamp;i , five fympto-
mata, nunc conftat , ita amp; curandi methodum non minus diverfam efle,
ultro fequitur : fingulis tamen fpecialem accommodare curam , neque tem-
poris , neque inftituti ratio patitur. In genere igitur, in omni catarrho
particularum fanguinem conftituentium , imprimis feri proportio , Kç^ats
emendanda, foluta reftituenda , infirma amp; debilis firmanda , atque adeo
fpiritus balftmici quorum hic fere femper defeäus eft, funt reftituendi : ro-
borandsE partes tam mandantes, quàm recipientes, glandute fc. amp; caetera per
quas porrô fîuit viae. Impeditas obftrudafque aperiendo, patulas nimiurtr,
amp; laxas adftringendo, fie ut tono glandulis reftituto , h. e. ordinario fpiri-
tuum transfluxu amp; aetheris, lympha à fanguine libéré transfluente fecerni pof-
fit débité, amp; excerni. Quf mediis obtinenturpartim internis, partimexternis,
tum convenient! diaetâ.

XXVII.nbsp;Quod ad «f^«©- amp;c. fluidorum vitia , hxc variis amp; diverfis
corriguntur ( uti liquet ex natura fèrmcntationis, per quam omnia operan-
rur, medicamenta interna ) fc. addendo quae deficiunt, eorum quae exfupe-
rant copia, aut facultate, correâionem, mixtionem» fecretionem, excretio-
nem, per varias partes promovendo, inducendo , moderando.- Cumque id
quod deficit, hic fpiritus fit, oleofum aliquod ligans, atque.horum refpeâu
in omni fere catarrho humor fluoré peccet, amp; rariffimè non aliqua fimulacrî-
monia, hinc fçpe ab aliquali incraffarione, ( nifi nimis copiofà amp; turgens fuerit
materia) cura videturinchoanda, ut fluxionis quafi paroxismus fedetur,'miti-
getur acrimonia amp; dolor; Cui fcopo optimèlâtis fit, fub vefperam exhibœn-
do mafls pilul. de cynogloffa g. v. vel v» i , addito fi opus gr. i. Jaudan,
Opiat. , vcl harum loco iequentes componi polfent ad imitationem trochifc.
folenandri. thur. mafc. amp; fucci glycerrh. a. Bj. myrrh. eleét. , opii diC.
folut. croc. a. gr.vi. F. pilul. n. vi.quarum fimiliter una fumatur fub ingref-
fum leâi.

XXVni. Hoc modo cobibito nonnihil fluxu , fi paccet ferum facultate,
f. qualitate tantum , ejus correclloni porro infiftendum , fi acris fit obtun-
dendo , mifcendo melius, quod reâe agunt cum Spirituofis mixta pertina-
cia , quç diu in fanguine immutata permanent, antequam ad ejus motum
mifceri amp; accommodari queant adeoque vitiofis refiftunt fermentationibus,
dum impediunt ne materia aeth. undique irruat, fed tantum admittatur con-
ftanter ea, qux eorumadaptata eft poris, valdepertinacibushumcM-umque cra-

fi ami-

fj amica, partim acidi aut faiis ftridè didi adem, dum in corpufcula hfc fi-
xa amp; rigida impelluntur , obtundunt , diffringunt, aut fabem ita cum aliis
mifccri faciunt, ut non appareant. Talia funt teftaceaterrea , corollia, mar-
garit. oc. cancri., Ebur, C. C. Lap. Bezoar, cret. bolus armen., (quœetiam
imbibendo ferum ejus propordonem cmendant) aurum, argent. , foleac., li-
matur. chalyb. item fales lixivi, card, bened. abfinth., tartar, hujus Sp. redi-
.ficatus , oleum, tartarus vitriolât, falia ccetera , armeniacum , nitri , pru-
nell., fal commune, ejusfp. ut amp; nitri ; amara, abfinth. centaur., card, bened.
amp;c. duras habentia rigidafque particulas , quaï in tartareas, quibus glandula-
rum obfidentur pori particulas impulfae , eas excutere , ficque obftrudiones
fimul relêrare valent. Ad ha^c mixturam corrigendo , acrimoniam quoque
temperant volatilia , amp; fpirituofa , fales volatiles, C.C. fuccini, fpiritus ex
vino herbifque fpirituofis. caephalicis vulgo , amp; aromatis parati, fal. volat.
oleos,fylv., aq. autponusfp. R. Hungar., fola vel cum fp. falisarmen., fp.
tanacet.tinftur croc. , caftorei imprimis , qus multum hic poteft , uti amp;
ipfum caftoreum fua {pirituofitate amp;c. Plurimum quoque hic valent gum-
mata, acrimoniam feri temperando fcorbuticam , dum quid lenti relinquunt,
arabicum, tragacanth. amp;c. certè omnibus fatisfaciens medicadonibus myrrha ,
vi fua qua pollet fpirituafa , oleofa amp; balfamica ; qua acrimoniam temperat
imprimis acidam , elFenvefcentiam feri nimium cohibet, amp; juftam conciliât
confifentiam , ut merito balfamum audiat noftri fanguinis. Similiter egre-
gium eft in acribus fluxionibus thus, ejufque cortex; imprimis olibanum, five
thus verum , quod fpirituofius, magifque refiftens acido , amp; reâè pulveri-
fatum bis de Die ad Bß. cxhibetur , folum, vel unacummaftiche, fuccino,
amp; gr. ij. iij. Groei. Maftiche edam fola exhibita à Bß.adjß. involvendoacri-
moniam corrigit, amp; vi adftriâiva glandulis reftituit tonum , amp; ventriculo
ad quem fepe imprimis eft refpiciendum hic , fuccinum fimiliter acidum
corrigit; lympham fi opus fecernit excernitque , amp; egregium eft ejus oleum
ad gutt. iij. IV- cochlear, vini fumptum. Denique alterant quoque humo-
res acres, fpiritus efferes compefcunt, amp; fecelfionem impediunt opiata , pra:-
fertim laudanum cydoneatum ubi fal, tindura opii cum fal tartar, parata
ubi acidum abundat , qus rede ab inido , viribus conftantibus , ubi no-
tius qualitas acris, vehemens, quam quantitas peccat, exhibeatur, in mix-
tura cardiaca , cum aqua aut oleo meliflae, (quod de acido volatili pardci-

pans, egregie ligat, neque ita calorem excitât 3 aliifque cardiacis, primi amp;

fecundi generis, h.c. fpirituofis amp; pertinacibus, que cum ingrediantur fimul
compofitionem theriaces, Diafcordii , Mithridatii, hinc amp; illa eonvenien-
da hic fuppeditant medicamenta, omiffis praeferdm iftis calidis, pipere , zin-
zib. amp;c. fic diafcordiunï rede exhibetur cum confedione hyacinth., vel
Alkerm. amp;c.

XXIX.nbsp;Quod fi verô vifdditate peccet ferum, illa incidenda , atenuan-
aa, quo fimul obftruftionibus fatisfit. Conducunt hunc infinem quoque
fales fixi, ex amaris , prxcedenti §. notati, qui, una cum fanguine ad
anguftias quibus facile adhaerent vifcida delati , hamofitate fua illa abra-
dunt, ac in fanguinem reducunt, auäa ejus fermentatione magis atte-
nuanda , amp; fi pote, mifcenda. Quo ultimo modo , etiam volatilia. Sc
fpirituofa idem prsftant, uti funt praeter dida, herbae cephalicae calidio-
res didae, magis penetrantes, rofmarinus (cujus decoäum cum baccis ju-
nip. , in cerevifia melioris notae egregium eft , additis colatur. olei ejuf-
dem gutt. aliquot) majorana, pulegium, calamenth., mentha, quae prae-
ter attenuationem corroborât, amp; réfutât particulis falinis fixis. Quibus
etiam ligna, guajacum ejufque cortex, lign. faffefras, cortices tamarifci,
£appar. , amp;c. profunt , uti amp; radices, hclenii, acori, polypod, quercin.
amp;c. incidentes aperientes. Egregiè etiam hoc in cafu conveniunt gum-
mata aromatica , praeter diäa §. praeced. galbanum, opoponax, bdellium,
fagapenum, amp;: imprimis ammoniacum, quod optimè incidit pituitam vif-
cidam, obftruftionefq ue glandularum relerat. Valde penetfantia quoque
funt, amp; vifcidum incidunt fp. nitri , fulphuris amp;c. acida , coda prsfer-
tim, amp; mixta cum fpirituofis, quae fimul fal temperant, amp; feceffioni re-
fiftunt. Atque ex his amp;c. pro diverfitate circumftantiarum , individui,
amp; exfuperantium , vel deficientium particularum, five fpirituofae, oleo-
(z, amarae , acids , aut falinae fuerint, varia varie , quoad materiam amp;
formulas parari, amp; mifceri poflunt, ad feri vel crafli nimis amp; vifcidi , vel
fluidi, tenuis amp; acris corredionem : notando de hac in genere, falfos hu-
mores acida , imprimis fpirituofis mixta rede corrigere , amp; ad meliorem
deducere mixturam, amp; contra acidos falina, lixiviofa amp;c. PJeraque autem
hadenus allata, fi copiam aut qualitatem invenerint non mifcibilem , fi-
mul fere fecretionem quandam amp; excretionem caufantur , per diaphorefin
aut urinas; caeterum fi non, ita alterando, mifcendo, naturalem inducen-
do fermentationem, cacochymia levis, acris, aut vifcida, fuperari poteft,
abfque ulla , faltem natabili evacuatione.

XXX.nbsp;Copiofa autem exiftente colluvie feroß , aut cacochymia tanta,'
ut alterantibus, fermentatione mifcente fobigi nequeat. Jam talis inducen-
da fermentatio, quam fecretio fequatur fi opus, amp; excretio, per diverfa lo-
ca convenientia , amp; ad qus magis vergit humor peccans, juxta aph.I. ir.
quod determinandum ex natura humoris, prima occafione mali , amp; loco
ubi fubfiftit, qui vel fanguis in quo fluduet, vel habitus efle poteft, renes,
vel primx vis , quod fi ab inteftinis data fuerit occafio , vel faltem ad illa
vergant, obconvenientiammaterixexfuperantiscumporis glandularum intc-

Dnbsp;ftina-

ftinalium , eo igitur ducenda, h. c. exhibenda funt talia, quot;quae fermentent,
feparent prae aliis, hujusmodi particulas, quas feparatae, amp; in fanguine flu-
ôuantes, una cum eo ad inteftina delatae, per eorum glandulas, ob didam
convenientiam , excernantur. Idque ftatim procurare licet, fi mitis fuerit
amp; tenuis catarrhus, per hydragoga diéla leniora, ut rad. jalapp. groflc pul-
verifat. ad gfi. cum pulv. oc. cancr. gr. xii. aut cui rede additur mafti-
cheadgr. VI, vii. vel fuccinum , ad aliqualem incraflationem , amp; mix-
turam meliorandam , tum nitrum optime additur , fal prunell. amp;c., refi-
na jalapp. magis fide operationis eft, amp; vel foluta in hauftu daripoteft, ad
gr. vu , VIII, X, vel in pilulis, quas ingredi aliquando hoe in cafu po-
teft, hydragogum forte, gumm. gott. ad gr. v. vel vi, fed non nifi tem-
peratum, gumm. tragacanth. , fagapen., Maftich. myrrh. ol. anis. amp;c.

XXXI. In vifcido autem , vel acri catarrho , quae mifceri alterari ne-
queunt, non femper ftatim funt evacuanda', fed ex aph. VII. 70. amp; I. 22.
corpora faepe prius fluxilia reddenda , coöa per alvum educenda non cru-
da, h. e. attenuanda prius vifcida , viae aperiendx , nimis arfte mixta fe-
cernenda, acria obtundenda, cum aliis mifcenda , medicamentis §.xxVni.
amp; XXIX. recitatis. Imprimis vero fi acidum fit ferum , vix , aut faltem
Don nifi probè correâum evacuandum , amp; quidem lenioribuï, eo magis,
quo major acrimonia amp; orgafmuseft, amp; acria glandulis impada magis, tum
enim vix tentanda evacuatio per alvum, fed potius ubi adhuc fanguini funt
admixta , amp; turgent , tum vero etiam via modo oftendenda, qua exitum
natura inveniat. Imo ne quidem extra cafum acrimonix conducunt fem-
per fortia educentia , prasfertim nondum referatis obftrudionibus, quia
frangitur iis tenella glandularum textura, amp; materia fortius adigitur. Si igi-
tur nimia non fuerit vifciditas, aut acrimonia , ftatim quidem exhibere li-
cet evacuantia, fed cum alterantibus mixta faepe pertinacibus, fpirituofis. Id-
que commodilTimè hic obtinetur, pilulis aperientibus ex gummis , ammo-
niaco, fagapen. mirrh. maftich. fuccino amp;c. quibus pro diverfa qualitate, amp;
qUantitate,varia addunturevacuantia,refin.jalapp.,fcammon., in vifcido tro.»
chifc. alhand. ad gr. ij. iij. tum Mercur. dulc. , tartar, vitriolât., chalybf.
amp;c. pertinacia , quae refiftendo diu , fenfim ex latibulis glandularum ex-
cutiunt. Egregiae quoque hic funt pilul. Magiftrales Gelfell, pilul.de hier,,
de fuccino craton, maftichinae , amp; fimilibus optimè adduntur gr. aliquot
caftorei , e. gr. pilul. de fuccin craton. ad Bj, caftor. gr. ij, iij, iv. amp;
omnibus addi convenir gutt. ij, iij, ol. menth. fuccin. , faffefr. , anif.,
faenic. carui amp;c. Imo in magna acrimonia, addere quandoquc oportet ex
maflis pilul. de cynoglof., vel de ftyrace , aut fub vefperam exhibere ali-
quod paregorieum. Utile etiam hic eft, quia ferum acidiufculum fimul

tempe-

temperat, ihabarbarum in fubftantia, à ^ß. ad j^j, cum oc. cancr., nitr:,
maftich. ad3ß, utilifF.ma etiam ptifana laxans River, ubi acrimonia falin»
fimul corrigenda, amp; alia in aliis. In ventriculo fiibfiftens faburra, crudi-
tas aliqua, fi malo anfam dederit, illudque foveat, vomitorium convenir«
poteft in principio, fi pcrmittant circumftantis, materiam vomitorii vero
determinat fpecies cruditatis.

XXXIL Poft haîc evacuantia. aut iis etiam prstermiflis fi non requiran-
tut, (fspe autem requiruntur , ob hominum gulofitatem ) fumm® fre-
quenter utilitatis funt per habitum difcutientia , cum fspiffime in eo cau-
fa fubfiftat, aut eo vergat, amp; maxime naturalis fit feri evacuatio per in-
fenfibilem tranfpirationem , quas promovenda , augenda , medicamentis
diaphoreticis , qux , magis quam per alvum evacuantia , ferum peccans
fanguini permixtum folvunt, amp; évacuant , tum ca magis qus in glandulis
haerent, atque ita optimè earum obftrudiones expediunt, fimulque fi opus
fal amp; acidum corrigunt, aut vifcida incidunt atténuant. Adeoque pro exi-
pntia magis aut mmus volatilia, fpirituofa , vel fixa amp; pertinacia eligi pof-
funt. Ita in Catarrho scri, fi metuatur à nimia agitatione , hinc majore
feparatione , exhibenda pertinaciora , ut diafcord. nobü. , rob fambuc.,
antimon diaphor. amp;c. fub forma boli vel eleftuarii, e. gr. Çi. rob. fambuc.

antimon. diaph. , oc. cancr. a. gjß. M. F. Eleduar. cujus mane amp;
vefpen fumatur ad magnitudinem caftan, vel addita aqua diaphoret. aut
alexipharm. amp;c. hauftus fiat, aut mixtura cum aq, meliiT., papaveris rhead.
ejufque fyrupo, amp; in valdeacri gr. j.aut ij. laudan. opiat., ejufve tinduii
ad ut fimul fedetur obullitioferi, amp;feceffio major proeveniatur. Quod
fi minus à calore metuamus aut motu , convenir theriaca ad sj. , cum fal.
card, bened. amp; gr. iv. camphor, ad obftruftiones. aut mixturae generofio-
res , ex aq. menth. , antiparalyt., antapopled. theriacal. , cinamom, cum
tinft.caftor. ad sij. in mixtur. une. v.

XXXIII. In malo pertinaci amp; inveterato , convenientilTimum eft deco-
rum ex lignis imprimis guajaco , cum herbis cephalicis magis minus pe-
netrantibus cahdis . e. gr. lign. guajac. ras. siij. iv. lign. faifefras.
macer. in f. q. vin., vel hujus amp; aquae an. part, jeq., aut aqux purae q. f.,
per hor.xxiv.loco calido, add.ol. tartar, per deliq. 3j,, aut tartar, rhenan.
fß. poft incoq. leniter, vafe diligentiffimè femper claufo. herbar.rorifmar.,
chamaedr. chamaepith. meliflquot;. an. mj. baccar. junip. 5vi. glycirrh. contuse
colatur. §xL, ufui ita dari poteft , vel pro indicatis varia addi poffunt,
fpiritus , tinfturç fpirituofae amp;c. , ufus fit bis ter de die , ad §iv. v. vi.
praeferrim mane ut in leâo diaphorefis promoveatur. Quod fi fimul per
alvujn evacuans velimus, tale redditur optimè incoquendo in petia fufpenfae

D 1nbsp;pulp.

pulp. colocynth. gß. aut aut in fingula dofi infundendo per noftem
pulp. colocynth. gr. iv. v. interponendo quandoque hujus hauftum , ut
quod per alvum evacuari conveniens eft, feparatum jam, vel feparandum, hoe
modo eliminetur fimul. Et certè multipüci conftat experientia , ma-
xims quod fit efficacis hujufmodi decoftum , in Catarrhis chronicis :
cum per particulas lignorum amp;c. rigidas, penetrantes valde , glandularam
obftruddones perdnaciffimse fenfim folvantur , quas iis inhserent fermenta
vitiofa corrigantur , excutiantur , fed non nifi continuato aliquamdiu ejus
ufu. Quibufdam verô calidum nimis eft , nimium movet ; atque in tali
cafu, vel horis aliquot ab ejus fumptione, fub vefperam, fumendum aliquod
emolliens, humedans, emulfio aliqua amp;c., vel ejus loco parandumeritdc-
codum ex lign. fantal. citrin., falfaparil. chin.rad. bardan. addita fub finem
glycirrhiza, quibus egregiè temperatur acrimonia , amp; evacuatur per urinas,
quod faepe hic valde proficuum eft , amp; fere fimul fit à plerifque diaphoreti-
cs ; reâilTimè tamen amp; hic fpecialiter procuratur, per emulfiones ex femi-
nibus, inter alia feminis cannabini, tum fapone veneto ad 3}. in lade exhi-
bito , quae fua oleofitate , fimul acrimoniae refiftunt, amp; ferum feparatum
quod mifceri poteft mifcent. Atque haec interna funt hic maximè efficacia,
quae reftant funt externa.

XXXIV. Inter quae pn'mam fe offert V. S., quam licet Catarrhus ex fua
efienda non indicet, non rarô tamen conducit, ratione circumftandarum,
fupprelfae evacuationis folitae, menfium hsmorrhoidum, amp;c. atque adeo
propter abundantiam , vel etiam ad motum , amp; rheumaticam five univer-
falem abullitionem refrafnandum , quo prxveniatur fulfocatio aut nobilis
in.flammado partis, imminudone amp; revulfione materiae, ad quod fspe ite-
ratis opus eft V. S. Caetera glandulas aliafque partes aiFedas gt; imprimis
refpiciunt , aguntque adftringendo , aperiendo poros, materiam haerentem
reddendo fluxilem, evacuando, revellendo amp;c. modis. Notanda verô Me-
dicorum vulgaris régula , topica non effe applicanda nifi prsmiffis univerfa-
libus, ob metuendum alias affluxum nimium , obftruftionefque hinc ma-
jores. Sed padtur excepdonem, fi non quantitas in toto, fed qualitas pauca
peccet, tum enim in principio applicata topica, multa praeftant. Ita tran-
fpiratione impedita laudantur friäionespannis afperis, balnea tam artificialia,
quam naturalia, (praefertim fi ud fere folet, fimul bibantur aquae therma-
les , quae penetrantibus amp; perdnacibus mineralium pardculis , imprimis
glandularum referare obftruéliones aptae funt) amp; apertis per illa poris, illi-
tiones oleorum penetrandum, fuccini, rorifmarin. mixti cum fp. vini, vel
aq. R. Hungar., quibus capite imprimis afFeélo, ut fspe eft , opdmè il-
linuntur tempora amp; futurae, quo melius pénétrent. Laudantur amp; eo in

cafu

cafu fuffumigia, quç non modo in partes affedas, glandulas oris amp; narium
agunt, adftringendo, vel aperiendo pro neceffitate, fed Scinfpirata cum aërc
fanguinem in pulmonibus alterant ; ita optimum fit fuffumigium ex fucci-
no amp; maftiche , cui aliquid thuris, cariophyllorum amp;c. addi poteft , auda
dofi maftiches fi adftringere, fuccini verô fi attenuate magis fit animus; ufur-
pari autem poffunt bis terve in feptimana , matutino tempore , ventriculo
vacuo. Hue refer fuffumigium vulgatiffimum ex nicotiana , quo in hoc
affedu nihil deprçdicatur magis , adeo ut ejus ufu à plurimis fe prsfervari
catarrhis aflerant experti , quia eo intermiflb variis infeftantur, nifi fœpc
tribuendum id potius videatur, tubulorum quos quotidiano ufu , (contra
C. Celfi praeceptum adverfae remédia valetudinis in fecunda confumentes )
nimis relaxarunt, collapfui, ob defedum irritationis amp; hinc fpirituum in-
fluxus , conf. §.xvii. Cœterum aperiendo vafcula, evacuando feri copiam,
amp; vi qua pollet narcotica quibufdam , acrimoniam obtundendo , faepe
plurimum poteft. Similiter amp; errhina ex eo parantur, fternutatoria amp; ma-
fticatoria, praefertim illo brafilienfi nigro admodum acri, quibus plurimum
evacuatur feri. In genere mafticatoria prxferuntur ut tutiora, amp; commen-
datur inter alia , illud ex maftiche fola in tenui praefertim , in vifcido cali-
diora valent, ut pyrethrum , amp;c. amp; egregium eo in cafu fit gargarifma ex
decodo guajaci cum falvia , addito tantillo fp. vini. Errhina prxferuntur
liquida ficcis, eo quod melius penctrent, minus obftruant, aut impediant
tranfpirationem. In acri deftillalione cum frudu lac tepidum vcl folum,
vel cum laudano opiato , fi magna fit acrimonia , naribus attrahitur , in
vifcidiore fp. vin. fimplex , vel cum oleo quodam mixtiis, aut fuccus be-
tx. In narium verô obftrudione egregius eft fp. fal, armen, in phiala Ion-,
gioris colli naribus oblatus.

XXXV. A fternutatoriiscavendum nimis acribus, ne vehementi illo mo-
tu convulfivo nimius concitetur affluxus, feceffio amp; effluxus fxpe tan-
tum tenuioris materix , firmius impada craffiore , unde mala horrenda
quandoque, apopiexia, epilepfia , gutta fcrena amp;c. oriuntur. Haud ra-
rô tamen ifto motu excutiuntur in latibulis capitis hxrentia, qux alio mo-
do avelli vix poffent. Cum verô acria fint omnia, vix nifi in catarrho mi-
ti qui rarior eft, locum haben:. Et certè quamvis à capite nunc omnes
no'n àducantur catarrhi, plunmum tarnen profunt hx fe per hafe v.spa-

tentes audxevacuationes, cum in commodunl cédant totius , quod amp; de

excretione per veficatoria, fonticulos amp; fetacea cap.ti prx cxtens apph.an
folita affirmandum, quamvis hxc amp; aHis partibus,nbsp;quot;

ximo fxpe cum frudu adhibeantur, adavertendum ^

utocuhs, amp;c. ferifluxum, fed tum fecus quam vulgo obtinet, non n h

d 3

in principio appücanda, ubi vero in ma!o in veterato eorum ufuseft, fermenti
vitiofi m glanduia hasrentis edudioni inferviunt, atque miranda quando-
que prïftant, uti obfcrvatum non femel, neque contrariatur his ratio,
cum fermenta, fuligincs acerrimae, quae quandoque humore fubtilioresfunt
amp; inftar fulminis tranfeunt, hac datâ portâ tranfpirare poffint amp;c. fcrvi-
j^okmmx , ad quas non facile deveniendum , fiquidem
ah.s fatisfien pofTit Tumorum, ulcerum amp;c. quae catarrhis originem de-
bent curatio , exchirurgia, amp; Authorum fpecialibus petenda capitibus. Mi-
hi fola fuper eft addenda dista.nbsp;^

XXX Vr. Quae redo regimine rerum nonnaturalium abfolvitur Adeoquc

cxJatmiHippocratisConfilio, ubi aliquid ejufmadi fenfimus,protiL abfi.ne»-
dH^, a file, balne«, vmo, venere amp;c. qux occafionem huic dederunt af-
th^-^'nbsp;fovere valent, qus optimè proponuntur ab eodem Au-

thoic hb. r. cap. V. ,n fin lib. tv. cap. z. amp; videri poffunt §. prxced.

ment ; r «quot;^-quot;'bus autem ftudendum, ut per convenientia ali-
mentaboimsfupped.teturchylus, hmc fanguis generetur laudabilis, fpiri-
tulque fufhcientes , balfamici. Vitanda igitur acria quaevis , acida fali
na, amp; qux movent nimium; in conftitutione acri prsfertim. amp; exhiben
dl potius cibi ahquantulum refiftentes, acrimoniam demulcentes, pultes horquot;.

1 Irillonbsp;'nbsp;Pomo acido-dulc .

amp; tantillo veteris rhenani vel akerius balfamici . jufcula carnium confuml

matiora ex animalmm extremis, alcerata herbis acetos. endiv. dehor amp;c

qua: ahquam fanguini confiftentiam amp; firmitudinem conciliant fsoe oifces

conducunt carnem habentes folidam , ut cancri fluviatiles amp; marini Lm

man cum fquammis rajx, folex. pafTeres, amp; imprimis oftrea cruda fine
pipere aut aado, habent enim hi pifces fal fixumamp;vifcidumaliqLd quod

do antiquot;?nbsp;^nbsp;colliquationl In S

do autem catarrho abftmeatur ab his amp;c. qus pituitam augent ; potius il-

lam incidentia fumant. cibos aromatis , nuce mufcata , macer. cinamom.

conditos , amp; herbis inddentibus. Ante vel cum dbo capiant fpiritus amp; fa-

les volatiles atque aromaticos. fp. fal. armon. cum aqf R. Hun- , elix

abfinth.card.bened., centaur, min^amp;c. ad
promovendam bonam chylificationem. Pro potu ordinario cerevifiam lu
pulo i^ne faturatam, aut leve decodum guajad. Calidioribus vero deco-
dum hordei cum glycirrh. amp; lign. fantal. amp;c. julap. ex rafur. C. C. cum
endiv. fcordio, rad. fcorfon. amp;c. convenit. abftinendum verô quantum
fieri poteft a potu copiofo . nifi reddatur bene per habitum amp; renes e ^
nim tum confert dilutioni acrimonie, atque cum in finem tum proficuum
eft, mfufumKofFee,thec, dummodo caveatur fcdutö, nc immodico hS

rum

rum ufu veiitriculi enervetur tonus , quod fœpe contingit. Vina hoc in
cafu laudantur balfamica , malvaticum imprimis chalybeatum ad aut giß.
mane jejunis , amp; aliquot horis à prandio exhibitum, fpiritus fufdtat '
corrigit acrimoniam , amp; glandularum obftrudiones folvit. Laudandum amp;
rhenanum vêtus, cui infufi fint oc. cancr. , vel fimplex , atque hujus lar-
gior hauftus , quo folo promota diaphorefi , non rarô catarrhus levior
folvitur. Aeris quantum poteft vitentur mutationes fubitaneae , eligatur
purus amp; ferenus, in affeâibus , exercitiis, amp;c. fervetur moderamen Ve-
rum plura hue , amp; fpecialiora adducere , fuperfedeo , cum circa hsc , amp;
alia qus hue attuh , amp; quae adferri poflent plura, vix aliquid in generc de-
terminari polfit; tanta diverfitatis caufarum , individuorum , amp; confuetu-
dinum vis eft ! Adeô ut cum Hippocrate lib. de vet. Medicin. dicendum
videatur, mod uni incommoduTn eß, alteri efl commodunt ^ conveniens qu/e
huic hemini cenceBa ^temperata fmt, aliis, imo eidem tempore diverfo, cruda,
intemperata, ^ fortia did debent , nunqmm enim eadem affliElio ab his fimiU-
hufque provenit , neque euicunque ; atque adeo elegantiffimè amp; apprime ad
rem dixerit Seneca lib. i. de ira. cap. i6. Si intraßem in vdetudinUrium exer~
citatm dr fciens , mn idem imperaßem omnibtu per diverfa £grotantibas.

COROLLARIA.

I.

Iquorem ventriculi fermentaceum , naturaliter non opor-
tet femper ejfe acidum , feà ut menflruum miverfaliß.
mum,confiare varia acjU£, olei, fpirituum ,falium,acidorum-
que natura diverfa mixturâ.

I I.

'^ti fanitas , ita omne quod CMedicè eß contra vel prater na-
turam , eß quid poßivum.

III.

Hinc amp; omnia fymptomata veram habent effentiam fuam.

CHedicamentorum qua purgantia diet folent, vis , conßßit in
excitatione, talis fermentationis , quam fequitur plerumque
feparatio ^ evaciiatio quarundam particularum à CH. S.

ex fmdamento fluit, quod licet natura non utatur eleBio-
ne , uti quidamfenfere quondam, nihil'obßare tamen, quin
dentur fra cateris certum hune vel illum educentia humo-
rem, h.e. unum fer hoc, alium per aliud menflruum melim
feparari evacuari.

V I.

xyPtqne adeo non quoad quantitatem dijferre, fed quoad fié-
fiantiam piirgantia.

VII.

Neque fmpUciter evacuantia femper eße,fed ^ fimul ait er an-
tia, unde in corpore retenta, nulla licet fubfequenteevacua-
tione , tantum abefl ut inftar venenorum {uti vulgo confide-
rantur ) noceant , ut potius non paucos illis cur art morbos,
experientia doceat.

VIII.

Tandem lenientia qua dicuntur , fape toto diftare cœlo à pur-
gant ibus , quin non raro contraria ejfe.

IX.

Opït vis partim in difcufione, partim in incrajfatione confiftit.

FINIS.