S. S. Theol. Dodoris , ejufdemque in Inclyta Academia Ultrajedina
Profeflbris Ordinarii , amp; Ecclefis ibidem Paftoris facundiffimi.

N E C N O N
Ampliffmi Senam Academici Confenfu, amp; Alma
Facultatis JV RID IC M Vecreto ,
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in utroque JURE honoribus, amp; Privilegiis ritè ,
ac legidmè confequendis,

Ëmditomm Examini fubjicit
HERMANN US TOBIAS, ZWOLLA. TRANSISUL;
Ad Sem 29. Jmii, loco horifqm folitis.nbsp;^

ULTRAJECTI,

Ex Officinâ FRANCISCI HALMA , Academia
Typographi , cId Ioc Lxxxvi.

quot; viro confulari Reipulic^ Zwollanse
parenti meo, filiali amore femper vene-
rando.

■ ■!■

ejufdemque facultatis in almo Leydenfi
Lycaeo antecefTori ordinario , ftudiorum
meorum fundatori vigilantiflimo ea pro-
pter omni honore afficiendo , hoc tem-
pore Redori Magnifico.

Go homines quos arrogantia auda-
ciaque neque tadeat neque pudeat,
qui, antequam ab alio quid capere
atit doceri vellent, ßiperbia ima-
ter imprudentia impudentiaque )
elati rudes fe velle potius morija-
6iant , quos révéra magis nomine
quam re homines cenfeo, cum in-

tia merit0 diceres infanum aut furore fua tenuitatis
elatum , quaß fidens fuo debili ingenio paclarum
exifiimat nunquam filere quod fatuitatis eßgt; nam ad
quemcunque fermonem ß refpondeat vel hallucinatur
vel affirmatio vel negatio ipfi inconjeBura eß : quia
affenttendo rei quam mnpercipimus fapefallimur, aut
cafu inveritatem incidimus, ^ tamen non obfervata
temperantia régula, ad omnem fermonem audacem lin-
guam habere defudant, ßcut audax imprudentiaipß
ingenii loco ejfe put et, quod proprium arrogentibus pro-
priorum vitiorum oblivifci aliorum cernere : fed ta-
cere confultiiis fape illis effet, nam filentium ubi lo-
quendi tempus non eft fapientiaßgnum, nec iis, qua
nos fape decepere plus fiàendum , ne inconfulta ratio
deßruat fermonem, cum iß a, qua vix capit, facile
decidit , qui expers fcientia , cum quisquilias profe-
rendo alium deridendi caufa, ipfe fape deride atur.
^od miferum. Contra funt, qui fere omnia capiunt,
tamen geßiunt^ ab infante doceri, hi cum arrogantes
non funt, etfi ingenii fagaciffimi, qualis natura erudi-
tis ineß, qui turpe ducunt non fcire ea , in quibus ex-

cellere pilchrtm eß : pulchrïs rebus invitamenta in-
ßint, qua movent ad apïcem doBrina quarendam.
TioBrina enim res ßcundas adornat adver fas adjuvat.
Ea propter merito autumo, illos doBos dici, quidifcen-
di docendique caufa aliorum fcripta perlegunt ; cum fi-
ne litter arum lumine omnis fcientia intenibris effet, Çg
faBaheroum lat er ent, ficque bonos alit artes. Scio me
pro viribus modum exceßfie amp; multum in verba magi-
ftri juraße -, aft non ignore neminem Jatis honefie ac fine
invidia loqui poffe , ^ natura nihil tam alte po fuit,
quin virtus nonpoßit eniti. Sed m intotum à fcopo er-
rem,ideo, qua de re mihi dißertatio erit, compendium
die am pro more eornm,qui doBorum numero adfcribi ap-
petent : ficque poß varias vacillationes incidi inpul-
cherrimam de finibus regundis materiam , qua mihi
arrifit tum ob excellentiam tum ob utilitatem, qua
magna jufta caufa in repub. eft, quia eorumreöfa
conßitutio plurima civilia é Publica diffidia tollit umle
Ovid z. Faft.

Tu populos, urbefque, amp; régna ingentia finis :
Omnis erat fine te litigiofus ager
Virg. i%.(:_yEneid.

Limes agro pofitus litem ut difcerneritarvis.
Cum confufio limitum tribunal litibus, regna bellis im-
plet, quia ejufdem rei duo domini ejffe nequeunt, magis
quam mundus duobus folibus regi, parem in regno nemo
patitur: ideo merito tam in pand. quam in cod. hanc
materiamplene de/cripfit, ne quis, quod fuim non eff'et,
facilepeteretperconfufionem, nam quopIura habent,
ea, qua non habent, acrius cupiunt, fic redte ava~
ritia occurritur per 1.4. cod- h-1. quia poßeffio haud
diuturna quamgladio nancifcimur, fic ne vi pollens om-
ne haberet leges lata, qua quemque fubditum obedien-
tem tenent, rationem vide 1. xz. ff leg.nbsp;DIS-

jüiJ

i'iii
■■ r
1

'iiii

, pus explicaturis conducit prjemittere verborum
' fignificadones amp;definitiones, de quibus difpu-
■ tare propofuit quam methodum Paulus notât
in L I .f. dal. mal. amp; met. exc. In paucis hic ori-
jjginem, vim amp; definitionem exphcabo : hnis
regere dicitur quoties quis propris termmis
agrum fuum difcernit, amp; finium terminandorum cura Roma-
ni Deo Termine demandavere , qui lapides terminales ideft fi-
nales ponebat Rcßn. antiq. U c.io Finis etymologia afune deduci-
tur , Vagrosnbsp;^ metiebantur , amp; fi-

nis pro definitione inl.zzi.verkßgn. pro modo ml.lj.ff.ad^
mend.leiat. pro exitu l.^. f.pro fua pro terniino /. i8. §. 3-

Se eft omnis rei extremitas, qux hic fpacio qumque pedum
venit / ^.Cad.h.t. amp; regereeft difcernere vel ad fuam normam
redtere , amp; quod dicitur regundorum pro regendorem hoc
no7infr quens JCtis ut u pro e ponerent ut erctfcundae amp;c.

A 3

Aaio finium regundorum ( qus finalis qusftio in l.u
1.6. Cod.h.t dicuur amp; jurgium I. Cod h.t.) eft civilis /ex
ix.xii.tabb. Ult.f.h.t.arg.l.S.ß,v.prad.mfi.){iriäi iurisdu-
piex mixta competens confini adverfus confinem defpacio quin-
que pedum feu de finibus difcernendis amp; ut alter alteri prüftet
quod eo nomine oportet : dico ftriai juris quoniam non reoe-
ritur inter b f judicia §. 28. Infi. A£i. amp; non annumerJur
Jviforus mlnß.tit.obL^exq.contr. cum in iilis quodammo-
do foaetas eft, quia ibi non adjudicatur quod meumfuit, fed
quod adjudicatione meum fit, amp; hic quod habui aufertur vel

quod non habeo adjudicatione meo accedit, quod neceffitas Ii
tis fedandjeexigit, amp; fruéhxs hic veniuntpoft litem conteftatam
/.4.§. z.f.h.t. quod eft de natura ftriftis juris judicii UU 7
#: Hfur infuper eft duplex quia uterque alt;äor amp; reus eft /. 10
ff.J^. 1.1.44. ^.f.famerc. fed is plerumque adoris vices obti'
net; qui p„mus provocat, fi concurrant fors adiorem monftral
oit l.il.it\.f.judic.

Mixta dicitur, quas dari didat §. 20. Tnß. aä. 125. ig ^
hmd. petit. amp; quadruplices funt, ex re amp; pc^na §. Mt'
exfado amp; re ut in rem fcript^ 1.9-^.%. ff-^mdmet. caif.
^'i'^'l'jj'.adexhtb. vel quod uterque acSor amp; reus eft l.^y.^ i
f.verb. obi. vel in rem amp; perfonam ^.zo.infl.aB.h.t. qusdue
poftenores divifiones in hac adione concurrunt, amp; fic quadri-
gam adionum mixtarum agnovere veteres, amp; verbum viden-
mr nullam dubitationem parit cum idem etiam ferio fumitur a
Tnboniano in §. 17. 50. Infl. aa.

2. Et mixtos dari ex eo probatur,quod qusedam adiones in
rem,qu32dam m perfonam funt,fequitur inde,quod es, qux
cx jure in re amp; ad rem nafcuntur, mixts fint, cum ex dilid
obligatione nafcuntur amp; ex utriufque natura conftant.

3.nbsp;Et quidem primario in rem amp; per confequentiam in per-
fonam, cum aeque in remacin perfonam nulla adio datur, fed
alterius natura femper praevalet, fic hic prius fit divifio rerum feu
praediorum, amp; poftea diftributio in perfonam ratione impenfarum
vel perceptorum, amp; hxc adio oritur ex jure dominii /.8./.12.
jf.h.t. amp; adjudicationes magis rei feu fundo quam perfonis fit
/.4.§. '^.ff.h.t.arg.l.'i.^.jf.comm.div. cum prsftationesdemum
fiunt cum unius pars eft prxgravata 1.2. §. i. f.h.t. §. 20. Inß.
aB. ex eo quod folus quid perceperit autfecerit §. 5. 6. Infl.

of.jud. quae fi non funt amp; fines commodè dividi polTunt, tan-
tum in rem erit, qnia medium ab quod daretur fublatum effet
arg.l. ï.l.w.ff.comm.div. vel fi fundus alienatus fit utilis datur
arg. l.^.eod.comm. utr. id quia in eo pares funt, fic prasftatio-
nes abefie amp; adeffe poffunt non ipfa res amp; haec fententia Treut-
kri, Zoeßi, Boekelmami amp; pritceptoris mei Joannis Fbet.

4.nbsp;Alii aliter ob l.i.ff.h.t. fentiunt ubi dicitur in perfonam
eft licet pro rei vindicatione fit, quam legem fic capio , quia
mixta eft, ideo in perfonam eft licet primario pro rei vindicatione
fit, quia prius de dividenda re amp; tum fi non rede divifa ad
praeftationes perfonales l.xz.^.^.ff.fam.erciß. cum mox in /. 4.

dicitur quodadjudicatio rei fit, amp; in l.^. f.h.t. quod
oritur ex jure dominii, amp; praeftationes abeffe poffunt non res,
ut direda daretur , quidem ut utilis ut in /. i. l.w.jf.comm,
div. fimilis locutio in l.zlt;).§.i2.f.hared.petit. quam nemo in-
ficias ibit in rem effe primario l. 9. ff. l. 7. Cod. hared. petit.

Ad hoc judicium duo prasdia confinia requiruntur, eorum-
que finium confufio §. 8. ff. h. t. amp; nihil refert an vedigalia
an fruduaria praedia funt /. 2. /.4. ^.9. f.h.t. modo non funt
urbana.in quibus confufio non metuenda, quia haec parietibus
diftinguuntur, qux fi fadamagisconfefforia aut negatoria agen-
dum, nifi horti aut olitorü adjacent urbano prœdio / 4.§. 10.
ff.h.t. ubi per xdificium fines turbantur, non m aedificio l. 2.
pr. in fin. ff. h. t. amp; ut in rufticis fiat confufio folis finibus aut nvo
'nbsp;privato

privato difcreta efle debent L6.f,h.t. fi flumine vel via publi-
ca ceflat hoc judicium /. 4, alt. l.^.ff. h. t.

Cum nemo invitus in communione manere tenetur Luk.ad
commJiv. licet ne recedat paâus fit l.ia^.^.z. ff.comm.div. quia
communio difcordiarum mater l.jj.^.%o.leg.i. ideo datur hçc
actio confini ejufque hçrediadverfus confinem ejufque hœredem,
quifipluresfuntpro uno habentur cum hoc judicium individuum
cft l.^S.f.fam.erc. vel omnes unum piocuratorem conftituere
debent L^i.^.ó.f.precur, amp; apud eundem judicem, fi fçpius
lis intentetur, agere debent, cum non datur fori privilegium
/. i.f. de quib. reb. adeund.jud. eat. arg. I. 5. Cod. arb. tit. nec con-
tra terdum non vicinum datur hsc adio l.^. jf.term. mot. nec
contra eum qui dolo malo movit l.i.ff.eod.l.i.cod. accuf.

iiium habent, vel bonafide po{rident/.8.§.9././amp;.r.diredidomini
diredam adionem, utiles udlem habent ad id ut fines turbadrefti.
tuantur per agrimenforem l.î.fh.t. (cujus ards nobiütaseum,
excepta tutela l.zz.f.excufat.tut. ab oneribus libérât Li. i. cod.
excuf. art. amp; advocati inftar falarium non mercedem capit /. i.
jf.ßmenf.falf. mod. dix.} qui fi aegre poterat judicis ei-at novos
fines conftituere, ad judicando uni partem, eumque condem-
nando ad certam fummam alteri prçftandam l.i.f.h.t.^.6.Infi.
of.jud. amp; hçc adjudicado fundo magis quam domino fit l.^..
^.'i ff'.h.t. ne alias faepe iniqua fieret divifio, fecus fi pecunia,
tum fingulis pro rata adjudicatur arg.^.^.Inß.aff'.jud. nam hxc
ad judicatio transfert dominium per ufucapionem l.ij.f.ufucap.

In hoc judicio edam habetur ratio ejus quod intereft /.4.§.i.
f. Lt. amp; fub intereffe hic continetur damnum dolo aut levi cul-
pa datum per alteram confinem , imo amp; fruduum poft litem
contcftamperceptorumfiveexftant five confumpd funt arg.l.iz.

■ 3

iJ ïî

Cel ret vind. quia litis conteftationc omnes fiunt malae fideipof-
feflbres Lz-y. ^.j.f.petit.hared. fecus in ante litem conteftatam
perceptis, cum bons fidei poffeffore^ confumptos fuos facit ex-
tantes reftituit, fed malas fidei poffefTor de confumptis tenetur
d.l.iz.Cod.reivend.l.^.Li.ff.Lt. Cxterum omnis utilitas amp;
prxftationes perfonales in hoc judicio veniunt, cum non confen-
fu, fed re confines funt 1.29. ff. ctmm.div. 1.4. §. i^.ff. h. t. focio
contra focium durante communione non datur hsc adio l.äf.
§. ó.j.ff.h.t. quia fic contra fe ipfumageret, fecus fi commu-
nem, vel fuum fundum alienaverit /. 5. §. 2. ^.ff. oper. mv.

Pertinet quoque hsc aftio ad diftinguendum territorium feu
jurisdiérionem, ut confl:et quoufque judex fuam poteftatem exer-
cere queat in malos homines.

2. Trivialis hinc quaeftio deliäi in confiniocommiffi ratione
loci oritur ; cui fit tribuenda cognitio ejus , ex prxfumptio-
ne, qu? hic maximum tribunal facit, varii varie fentiunt, qui-
dam cognitionem ei ad fcribunt in cujus territorio caput per-
empti (Ut prgcipua pars) jacebat ex l.^if relig. amp; fumpt. fm.
quae lex in his locum non habet, cum in delidis caput ut
prscipua pars non confidei-atur; fed locus deliäi inquiricur.
Alii in cujus territorio pedes, jacebant, quia ibi fletiffevideba-
tur, qusprsfumptio fragilis, cum raro quis unoidu itaferitur
ut nec pedem nec pinnam moveat, fed mox procumbat. Alii
ad utrumque cognitionem pertinere cenfuerunt, non ut ambo
aeerent, quia fic quis bis faepe ob idem faftum puniretur contra
1.6-§.nbsp;prfventioni locus eft , quam

opinionem csteris probabiliorem effe autumo , ex eo quod
reus criminis ubique fortitur fotumcompetens/. i.cod.uhi.crim.
agi.op. nec afyla,vel ecclefia reum excufat, cum hsc delinquen-
tibus parcere non oportet, quia lapfis non kdentibus prodeft

f. X'j.Mp.n.^mÜ.N.yj.ohrogiitaH. 6. cod-hisqui adEccl.hxc fi
de loco delicäi commiffi non conftat.

5. Aft fi de loco commiffi delidi conftat, licet in alio ter-
ritorio reus apprehendatur plerumque fit, amp; ratio fiiadet, ut
ad loci commiffi delidi judicem reus puniendus mittatur /. 7.
cuft. (jrtxhib.reor.arg.l.l-ff'.remil.cnm ibi fepe probationes cla,
riores {vatauth. qua in provincia cod. ubi de crim.agi. oport. N.
ilâf.cap. 5. amp; pœna etiam magis deterret eos , quos deliftum
non latet /. 28.§. i^.ff.pank nam ubidelidum cœptum, ibipu-
niendum arg.l.io.ff.judic. nec miles in caufa delidi habet fori
profcriptionem arg.l.i.f.remil.l.cod.ubifenat.veldar, fin in via
publica ad fuperrorem pertinere ajunt.

Cum multa circa fines obfcrvavero, ordo poftulat, ut ipfos
fines de fcribam, fines in hac materia fpacio quique pedum ve-
niunt quod liberum ob aratro inter fundos relinquebatur /. 5.
Cod. h. t. vel ut ibi via elfet , vel aratrum verteretur , amp; hoc
Ipacium exLL.xii.tabb.ufucapioni non erat ab noxium, amp; hoc
diverfimode probabatur vel per vetera monumenta caftra, mon-
maria foflas, fepes amp;c. vel per liberos cenfuales /. xi.ff.h.t.

vel per teftes, qui tamen in contrario minorem fidem quam mo-
numenta vel cenfus faciebant. /. 10. ff. probat, vel per agrimen-
forem prsfente utraque parte, vel fi una aberat tamen fiebat
condemnatio amp; miffio in poffeffionem /. 3. cod. h. t. cum alias
nemo abfens condemnatur l. éfj.ff.re jud. vel per eum qui
utriufque fundi dominus fuit I. iz. ff. h. t. vel per ultimos pof-
feffores vel per ocularem infpedionem I. 8. §. i. /. w.ff.h. t. ,
vel per famam arg.1.1.§. i.ff.flum. vel per feritentiam arbitri /.
t^^.ff. recefi.amp;qui arb.y fed qui pendente hoc judicio quidufu-
caperc voluit, hoc amp; tantum de fuo amittet, fi fuperatus fuit/. 4.
cod.h.t. I.J. cad. unde vi namquid tibi non vis fierinefecerisalteri.

1. Quantum fpacium inter foflas, arbores, asdificium amp; fines
relinquendum yid.l.ultff,b.t. amp; quod ficiamp;oleas longius aliis ar-

boribus a finibus ftaredebent, ex eo quod radices latius fper-
gunt, amp; haec in rufticis prxdiis obfervatur.

Expofitis, qualis, cjuibus, contra quos, ad quid haec adio
datur , tempus quamdiu durât reftat definiendum , quod defi-
nite plurimos vexavit , quidam nullo tempore .praefcribi poflè
exiftimarunt ex/, ^.cod.h.t. quidam jufto tempore id eft decern
annis inter prsefentes viginti inter abfentes ex I. i. ^.ôJ.j.^.u
ufucap fro empt. alii annis triginta ex l.dt.cod.h. t. Si I i. §• I.
cod. mn. prafir. quod probobilius cum fit pro parte perfonahs,
cujus natura eft ut triginta annis prxfcribantur d. I. i.§. i. cod.
ann.prafcr. uhiez ratione nominatim inter eas refertur.

2.nbsp;Quod/. 5. cod. h. t. attinet agit de lege Mamilia amp; con-
firmât ll.xii.tM. qus cavebat ne uteretur eo fpacio qumque
pedum, velpraefcribereturGc./.i.yff/e^«^. amp; quia hac judicium
eft ordinarium, ideo ob rem modicam non dabatur /. ult.
1.10. ff, doL mal. vel corrigitur per I. ttlt. cod. eod eodem anno
lata.

3.nbsp;Ad /. 2. §. 6. ^ /. 7. §. I. pro impt. levis refponfio, ibi non
Ut fines, fed ut pars fundi ufucapiuntur cum fundo, fic ibi accef-
forium fequitur principale amp; .nunieratio annowtn .hic .a 4ie tu-
bationis facienda arg. 1.1. cod. ann. except.

Denique celfat haec aftio, fi confenfu partium confufi fint,
aut fuper confufionem padi aut transadi fint I. iz. ff.h.t. I. 8.
cod. comm. utr.jitd. vef confolidatione , £ utrAm^que prflçdium
fub unius dominium venit, vel fiagrifint limitati l.ult.cpd fm-
M limiti cum alluvio in illis ceflat/.i.§'.6.if!//«?»;quia.iftud certos
fines publica autoritate habet; vel fi doloconfufi, ,tumtenetur
ex delido privato olim ex lege Agrario ad quinquaginta aureos,
nunc poena pro conditione , perfonae arbitraria eft l,i,l.i.ff.

term. mot. amp; res quoque reftituenda /.4. Cod. 7.4.
nec una aliam tollit, quia unâ rem altera pœnam petimus /. i. Cod.
quand civ.aÜ.crim. non frai, haec ita pro viribus mefcripfilTe fuf-
ficiet, fi quae omiflà condonaturmihi, vel fuppleat, fîc finlaia
hifce cura verbis ovid.l. à^.defontoEl.ult.

Scribentem juvat ipfe labor minuitque laborem,
Cumquef io crefiens peÜore fervet optu.

Cum fumnum jus fipe fumma injuria ;
hinc quaritur an aquitas firiäo juri
f referenda ßt aßrm.

2Jon damr in jure cafus fro amico ,
curn jus non voluntatem fequi de-
heat judex,

■Ffulfit jam Isetadies; quo carminc laudes
Poflumus egregiasaccumulare tuas.
Magna paras, praeclara paras defendere:
vinces

Aftraia, titulo fplendidiore frui.
Defendant alii fedes : amp; fortia cernant
Prdia tu jufti natus ad arma fori,

Hoc opus eft : parvis invigilafle parum eft.
Confcendes cathedram magnâ cum laude fupefcet.

Tota cohors linguae verba diferta tux.
Scilicet illud erat : cum Ixtz matre cadentem

Excipit in gremio te Themis alma fuo : ^
Cum tua veridicas cecinerunc tempora Parcae

Carmine divinis conveniente modis.
Sic Mufac cupiunt proprium te fumere alumnum ;

Cernentes animi fingula dona tui.
Tu juvenis fpes magna patris : Tu vindice linguâ

Speftantes ftudii pignora vera tui.
Denique fama memor lethi nefcia, nomen
.^quabit totâ pofteritate tui.