s p n cquot;! M E N I N AV G V R A h E
Q^V o T)
ADSPIRANTE NU M IN E
Ex auUoritate CHagnïfici ReBoris,
s. s. Theol. Dodoris , ejufdemque in Inclyta Academia Ultrajedini
Profèflbris Ordinarii , amp; Ecclefiae ibidem Paftoris facuhdiilînu,
N E C N G N '
Amplijjîmi Senam Academici confenfu , ^ Alm^e
Facultatis MEDIClt;t^ Décréta,
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summifque in MEDICINA honoribus, amp; Privilegiis
ritè ac légitimé confequendis.
PMice examinandum permittit
JOACHIMUS T ARG 1ER, Dordracenu^î
Ad Mem xv. Mmii, hora locoque folitü.
É
Ex Officinâ FRANCISCI HALMA, Academis
Typogtaplii, cb locLxxxvii.
omni GENERE ERUDITIONIS
INSTRUCTO,
ATQUE HOC NOMINE
LONGE CELEBERRIMO,
ANTiaUlTATIS STUDIOSISSIMO,
VIGILI,
EXPERIENTIA INSTRUCTISSIMO ,
quot; QUONDAM POTENTISSIMORUM ORDINUM
IN HISPANIAM LEGATI
MEDICO.
in nosoCOMIO lugduni batavörum
quot;nbsp;OLIMnbsp;•
PRACTICO FELICI,
DOCTORI SAGACI , ■
KUNC IN ILLUSTRI TRAJECTINA ACADEMIA
PROFESS OKI CLARISSIMO
PROMOTORI VENERANDO
OB FIDELISSIMAS
INARTEMEDICA
INSTITUTIONES,
HOC QUICQUID EST
PRIMITIARUM
OFFERO, ET INSCRIBO
OBSEQUENTISSIMUS DISCIPULUS
BRUM htimanarum fragiîitatem atque tnconßA»-
tiam , non tam rerum fublicarum interitus vicijJitU'
dinefque nos docent, quam artium atque fiientiarum
vices infiabiles. Non defuermt omni feculo, qui ßien-
tias excolerent, fed ii, qui rerum ipfarum veritatem
\ fcrutaremur , Jpeciatim fapientes diEli funt. Eadetx
eß fentenria gravißimi Philojophi. Quocirca Anaxa-
goram Thaletem caeterofque tales viros , fapientes
quidem efle dicuntj prudentes nequaquam : Cum
videant eos, quae fibi utilia funt ignorare , atque eos fatentur recondita,
atque eximia amp; diflScilia amp; divina tenere, fed inutilia, quia humana bona
non quaerunt. Arißotel.vx. Eth. Cap. 7. Revera eß veritatis genus duplexi
ad aliud nos communisfenfus, ad aliud purum defacatumque natura lernen eradit :
Illud accommodatum ufui vivendi , hoc omnino ad fubtilem intellechus curiofi-
tatem pertinet. Qua omnia argumenta funt, eas difciplinas, quaadfruBum
humana vita inßituta funt, nonabflraEia fapientia, quam nobis veraphilofiphia
promittit, exßruElas eße, fed multtplici experientia acquißtas. Sic an Medi-
ca, qua haEienus magißra experientia ßetit , non admittit fapientiam , quant
optime Philofophus inutilem dicit, fed prudentiam ad humanam utilitatem cem-
paratam. It autem qui hodie temere contendunt, Medicinam partem ejfe Phi-
lofiphia , Medicina naturam, aliarumque artium proprietates nan videntur fatU
attigiße. Eo enim modo , ut false ridet Flaccus ,
- ------- Sapiens crepidas fibi nunquam
Nec foleas fecit : futor tamen eil; fapiens.
Non dicam jam de communi artium forma , qua in habitu , atque operatione
çonfifiit y ^ tantum apud cordâtes valere debet, ut faltem illiberales cfr jàrdi-
A anbsp;doi
-ocr page 4-das ex philofiphià profcribant. Aßrmo id quoque de Medicina, qua à Cel-
fg reBe cum agriculture comparatm , prat er quam quod operatione exerceatur,
aliquam etiam videtur habere conjunÙam rationem. Sek me Mißrum ! „on
efi ifia ratio , qua ex evidenti perceptione deduäa veram ftpienttam gignit ;
Ferum multiplex phanomenun obfirvatio, qua i.fimplex efi, in qua nulla ra-
tio caufa, amp; efeBui , dein etiam compoßta plurium efeBunm inter fe ßmili-
tudinem conndiem. Hsec igitur ( ut inquit Ferne!, de Method. Medendi
libr. iiij. ) rerum notio, qux ex crebrâ eventuum obfervatione habetur,
^roçnèdicknr ex^ctimln.Hac quoquediligens obfervatio reäefuperiui^^
vocatur, orta ex fenfu, cujm nunquam tanta efi certitudo, atque imelleüus, quem
folum in phi lofophià fequimur, quia media, quibus fenfiu utitur, fallacia funt
atque incerta. Quid an non vera fcientia , ad quam illi pertinere dicunt me-
dicinam , fidem, opinionem, probabtlem conjeBuram , qua praclarijfima funt
auxilia , quibus haBenus promota efi medicina , excludit ? An Medicina re-
rum , ut in ^ à natura funt formas , ejfentias , an non corticem tantum ^
fpeciem contemplatur, utilitatem amp; fruBum invefiigat ? Apud eloquentißmum
Celfum reperies in proœmio, fapientix ftudiofos maximè medicos eflè, fi ra-
tiocinatio hoc faceret, nunc Ulis verba fuperefle, deelTe medendi fcientiam.
De hac re cum ego omnino ßm perfuaftts , operam me perditurum arbitratut
fum , ß in prafenti difputatione , quam mihi Jcholarum confuetudo impofuit,
grandi conatu materiam ex afiris deducerem in auxilum , ß ubique infenßles
particularum figuras vana plerumque imaginatione effingerem. Et tamen is
non fum , qui ullam at at em a fiudio philofophia abhorrui j fed faniore fapien-
tia interpratatione inßruBus alienatus fum ab eorum fententia, qui negant Me-
dicum prudentem efe pojfe, niß bonus philofophusßt. Quid anß inutilisßt in
me medica natura contemplatie (quam , ut inquit idemCelfus, temere fibi
medici vendicant) non alias inßgnes virtutes habere potefil habet profeBo eaf-
queegregias, quarum àepradicatio aliud tempus, otiumque expofcit. Hacpra-
libare volui, ne, cum nullas reperiant ex philofophia decerptos flofculos^ ali^
quibtu nimd frigida , jejunaqtte mea diffirtatio videatur. Vale.
DISPUTATIO MEDICA
INAVGVRALIS
§. L
B ORT UM voce una, atque eâdem apud Hip-^
pocratem femper exprefTum graecè non reperio. Mo-
do enim 'tgaaij.h eft, modo riTgusfAli, modo
modo cp^t^ßi, modo vocabula alia;
ex quibus patere poteft, Grscos in hoc afFeâiu fem-
per eandem vocem non habuifle. Sed quantum ad
ultimum vocabulum, perfpicuum eft (pd-eg^f val-
de impropriè verti ahortionem , cum derivatum à
lt;J}3-e/pagt; révéra perditiofiem, internecionem, corruptio-
nem amp;c. figmficet, quod darum elfe puto ex Hippocr. lib. i. de morbis
mulierum pag. 185. lin. 11. ex edit. Foëf.inhoc loco verfio Cornarii etiam
corruptionem habet, ut videre eft ex editione Lindani text, xcvttt. Omnium
tamen clariffimus efttextus 1. libr. de morbis mulier. lxxxviii. nu.io. qui
videri poteft. Apud Latinos eft modo abortus modo aborfus, in quo parva
occurrit differentia, nifî quod aborfum dicunt, cum foetus ejicitur ante-
quam vita vel motu fuiffet praeditus, abortum autem contra.
II. Dicunt autores fîeri abortum, cum fœtus nondura juftam magnî-
tudinem, debitumque robur adeptus immaturè foras ejicitur. In genere ju-
ftum amp; fixum tempus non video determinari. In hoc animadverto con-
venire feres omnes, quod foetus ante feptimum menfem excreti valde imbe-
cilles fînt, vixque hujus vit® capaces. Hinc fortafïîs non male, qui abortum
elfe dicunt, fi ab ipfo couceptionis momento ad feptimum ufque menlêm
dejiciatur. Nec refert, quod effe poffint exempla eorum, qui vel ipfo
menfe feptimo, vd ante editi fuperftites fuerunt;, quia neque de fide con-
ftare faepe poteft, neque eadem femper eft naturx vis amp; operatio, quae ira
aliis ratione alimenti, feminis, roboris in Spiritu amp; humoribus valde di-
verfa eft. Quod etiam confirmât Fernclius confil. lui. Additque prae.-
lerea astatcra recens editi partus nullis certis indiciis cognofci; immatures
fœtus fxpe intégré abfolutos, perfedos nonnunquam fineunguibus, la-
bris, palpebris amp;c. apparere. Haec tamen omnia confirmant non tam ad tem-
poris durationem, quam ad perfeditudinem, in fretu effe rcfpiciendum.
Nos dicimus, fi vel ante, vel etiam poft menfem feptimum (prscifum
enim momentum determinari non poteft, quia geftatioad ipfum odavum
menfem protrada abortum facere poteft ) foetus mortuus prodeat, vel ea
imbecillitate, ut diu fuperefle non poflït, pro abortu efle habendum.
§. III. Debet autem ifta fœtus imperfeditudo vel ratione temporis aefti-
mari, vel ratione virium. Ita fi muiier tertio vel fecundo menfe dejiciat ,
nemo dubitabit, quin jufto fatifque longo tempore in utero non fotus fuerit
tenellus embruo. Praeter hxc accidere etiam poteft, ut, licet odavo vel no-
no menfe, tempore naturali ejiciatur fœtus, tanta vel in fœtu , vel in matre,
vel in ambobus fuerit naturx imbecillitas, qua neque ad tantum temporis
retentus fœtus potuit ad fatis magnum robur increfcere : ut non ideo, licet
tempus fit legitimum , verus partus, fed potius abordo fit dicenda,
IV. Solent fere autores ubi de abortu agunt amp; ea conjungere, qus
in vero amp; legitimo partu eveniunt, amp; attexere, qux fibi de generationis,
conformationifque miraculo vifa funt. Partus legitimus cenferi debet, fi
debito tempore, ipfo naturx impulfu, completo jam fœtu, vitxque ca-
paci mulier depofitum reddit : Nec determinari in hoe aliquod vel noni,
vel decimi menfis momentum poteft, quia etiam tefte Lemnio de occultis
tiatur* miraculis judicio prçtorio feptimeftris fœtus vitalis didus, habituf-
que legitimus eft : lib. tv. p.m.447. De generatione, aut fœtus forma-
tione quid ego fcribam, ubi tam varix difcrepantesque dodiffimorum ho-
minum de hac re feruntur fententix ? Galenum fibi non conftare oftendit
Fernelius Itbr. de abditis rerum caußs. Nunc enim animam, non eam, qux
in ftripibus ex lege motus amp;certa partium magnitudine, atque figura con-
ceditur, fed xtheriam atque cœleftem opificem amp; principium dicit genera-
tionis, nunc eandem tam in ftirpibus, quam hominibus vim amp; potentiam
oftendit. Révéra, etfi in his tenebris me fere fateor cœcutire, folius eft
opus naturç, qux hominem compingit, quatenus ex corpore conftat, amp;
qux ftirpes cxteraque bruta animantia elfingit. Explofa enim eft fententia
eorum, qui ftatuunt animam ipfam opificem fui domicilii. De partium deli-
neatione in femine C five illud ovum fit, five materia alio modo difpofita
amp; figurata) vix videmur certi aliquid pofle ftatuere. Conftat autem par-
tes feminis ea adione qua conceptio amp; conformatio fit, non folum jungi,
fejungi
-ocr page 7-fejungi, amp; varié difponi, fed revera quoad eflentiam, hoe efl: figuram»
fitiun, magnitudinem multifariam mutari, ut optime advertit Velthufius
libr. degeneratkne cap. ii, Eft tamen inter hodiernos vulgatiflimafententia
Fieni libr» de vinbiu imagimtionis p.m. 294. ubi haec habet, omnes partes in
fat» fing»»'Hr, tamcito parvlt;e , qmm magna, tam cito externa, quam
interna : Et emmß aliqua aliis prius videntur perfeBa ; omnium tamen rudi-
mentum aqtte cito amp; eodem tempore incepit. Alii totam conceptionem in
quatuor tempora diftinxerunt. Primum conceptionis, fecundum forma-
tionis, tertium fabricae, quartum pullulafcentix erat. Ego iftam Fieni
(dico quod fentio) delineationem non capio. Prudentius mihi agere vi-
denter, qui id totum negotium naturse tradunt, quf has primo illas ulti-
mo partes eßingit ratione neceffitatis, quœ praeftari debet in œconomiâ ani-
mali. Ita notât Hippocrat. lib- de naturapueri fœtus omnes, quos mu-
lieres ante trigefimum diem reddiderunt, indiftinftos, qui vero ipfo tri-
gefimo, aut etiam poft deponebantur, «flKp^w^tlf«? diftinftos fuiflè; in puel-
lis autem aliquam diftindionem obfervari pofle ante quadragefimum negat;
five quod in his fanguinis atque humorum fermentatio minor, five quod ma-
teria lentior eft atque tcrreftrior. Ita quidem in femine materno, quod à virili
congrelfu redditum eft fœcundum, ftatim aliqua blandaque eft fermentatio,
qua materia primum fubigitur, atque ita tempore in partis fubftantiam efiîn-
gitur; fed tamen eam fubadionem ita efle lentam, ut diftindio fœtus ante
trigefimum diem iion appereat, vix credimus, cum äv^-^la nobis hodie fœ-
tus xx, x, quin Utaiii volunt trium dierum exhibeat diftindos.
V. Accidunt quidem Abortus, ut obfevant pradici quocun que con-
ceptionis tempore, frequentius tamen ante menfem feptimum : Frequentifl
fimeut putat Hippocr. L\h. de Septimefiri partu primis quadraginta diebus.
Sylvius if pe eos obfervavit circa finem menfis tertii, aut quarti principium.
Ratio effe poteft, quod in initio geftationis aliqua quidem infueta in Spi-
ritu. fanguine amp; humoribus mutatio , fed non tanta fit, qu$ eam
excitare poteft, quae requiritur ad dilfolvendum nexum, quo ab ipfo con-
ceptionis momento ovum aliquo modo adhsret utero. Mea enim fenten-
tia non folum ftatim poft conceptionem uteri ofculum internumexadèclau-
ditur, fed ipfa fibrofa uteri membrana ardius conftringitur, qua liber
humorum tranffluxus aliquo modo inhibetur. Atque hinc fortaflls facile
deduci poflunt levia fumptomata, qus ftatim gravidas nonnullas occupant,
ut funt appetitus dejedus, amp; dopravatus, naufea, cephalalgiae leves amp; in-
ordinatae amp;c. Poftea vero quam major fadus eft ad uterum humorum af-
fiuxus 3
-ocr page 8-fiuxus, ut folet menfe tertio amp; quarto, faepe, quia tanta copia noiidum
)ro foetus nutritione requiritur, aliqui in glandoà uteri tunica ftagnantes
luraores acrioresevadunt, aut alio modo cacochymici majores excitant in
ceconomia vitali amp; animali orgafmos amp; ebullitiones, quibus, fiautge-
nerofa indole non obfiftunt gravida, aut mature adhibito remedio non pro-
fpiciunt fœtui, non raro accidit, ut ideo hoc tempore fœtus ligamenta
folvantur.
§. VI. Polfent hulcrationi plures alis caulfae addi, quibus accidat, ut
eo tempore frequentiores fint abortus, ne videar errare communem erro-
xem hodiernorum, qui in folvendis morbis ad unicam, eamque eflentialem
caufam femper refpiciunt. Sed malim Laconica brevitate mori fatifFacere
Scholarum, quam profufè amp;opero{e congefliadilTertatione moliri graviora,
quam à tyrone expedari debent. Praemitto folummodo, antequam ad cau-
fas abortus pergo. r. Raro effe unam rem folam morbi caufam, fed elfe plures
procatarâicas amp; remotas, ad quas, fi non refpidas . fruftra in amovendis
morbis fepe laborabis, quam curiofè etiam amp; fubtiliter de effentiali mor-
ijorum caufa dilferueris. z. ea, quae fumrecenfurusin abortus caufas, mul-
tifariam effe diverfa ratione fubjefti, quodafficiunt, amp; tempore, quo effe-
öum fuum fortiuntur. Ita credibile efl: animi affeâus magis nocere gra-
-vidae animum ante debili, quam forti, primo magis gefiiationis tempore,
quam ultimo, in quo amp; fibi ipfi gravida faspe magis confiât, amp; nexus omnis
fîrmior efl;.
VII. Caufaî omnes, quae proximè hic dant occafionem, commodè
videntur difliingui pofle tripliciter. Vel enim foris adveniunt amp; prorfus
funtexternae, vel in folo corpore fubfiftunt amp; internae dicendxfunt; vel
ex his ita mixtâe videntur, ut, quae in corpore funt, praetereaab aliis ex-
ternis amp; adhuc prefentibus foveantur. Externae funtiâus, cafus, curruve-
âio, equitatio. Sic à fola brachii elevatione non femel Sylvius obfervavic
excitatumabortum. Externisquoqueadjunge cœlum, Atheraquefervidio-
ra, aut algida , tempeftatem variam amp; aquiloniam. Quae quidem ulti-
mae, etfi valde remotae videntur, in regionibus quibufdam fspe tantum
poflunt, ut aliquando abortum 'i^nx^amp;tov vermcnlnm faciant : Ita eft in
Hippocrate Libr. de aère, aq. amp; text. iv. hpà^v fjSp toç yvvitÏKctç vofnç^f
^ pôuehaç Vi)nbsp;TTOMÂÇ «TO'KÛÎVCTO vaffB, ^ « (jîô«-«, htrttfuxritiâvj Ti
wua»«. Defcripferat autem Hippocrates tempeftatem humidam, aquilo-
niam, poftea inter morbos, qui familiares erant hominibus in iis habitan-
tlbus hsc prasponit. H$c faepe lentè maflâm fanguinis amp; humorum de-
pafcunt, amp; abortum faciunt. Magis fubitaneosexcitât tonitru repentinum,
fulmen, amp; quae plura vehementius ambientem aëra commovent. Sunt fere
haec non pofita in poteftate gravidarum, quanquam faepius declinare ea
poffunt, aut aliqua ratione regere. Sed alia eft caufa, quam vel fuperbi-
tas excitât, vel fera corruptae caftitatispudicitia. Scilicet, fi ardiusligatae
in publicum procedunt gravida, conftriärione liberum humoribus tran-
fitum prsEcludunt, amp; caufam non raro fuppeditant vel atrophias in fœtu,
vel inflammation! in partibus uteri amp; ei vicinis. Inter caufas externas etiam
numeranda affumpta, five alimenta nimis voraciter, autparcius, nulloque
ordine ingefta, five res aliç ineptse noftras nutritioni, in quas fspe ftultus
ftrtur gravidarum appetitus, five medicamenta fuerint aut inconfideratè ad-
hibita, aut feroconatu admiffa ab iis, quae plus femel didicerunt vendere
virginitatem. Hue referri debet omnis vehemens purgatio, V. S. intem-
peftivè inftituta, menfes, aliaque vehementer moventia medicamenta. Poffu-
mus denique externis etiam annumerare fuffitum aromatum, de quo exftat
Aphorifmus 28. feft.v. Sunt autem hxcaufç fere ejufmodi, quasmedici
evidentes vocant, amp; procatarcticae externç, quae raro ita folâ fuâ vi (quan-
quam hoc'etiam effe poffit ) abfque difpofitione praevia abortum excitant;
articulo fequente eas videbimus, quf apud medicos latentes, etiam antécé-
dentes audiunt. Has non male 'Bpot^dam , ficut priores àlt;plt;gt;igt;/uctç dixeris.
§. VIII. Internae caufs vel ad matrem fpedant vel ad ipfum fœtum, vel
adambos. In matre confideramus quantitatem, qualitatemque fpiritus, fan-
guinis, atque humorum, tum ftru(5turam uteri Scvicinarum partium. Quod
fpeftat ad quantitatem dicimus, etfi fanguis amp; humores crafi fatis bona amp;
facultate funt, fola copia, quam plethoram dicunt , excitaii poffe abor-
tum. Non ignore efle hoc feculo, qui fe omni antiquitati opponentes,
omnem in fanguine plethoram expungunt, quanquam in aliis liquoribusut
chylo amp;c illam aperte concédant. Sed tamen aflirmant, quos legi, omnes
fere praftici, frequentiffimam caufam abortus effe plethoram. Scilicet dum
ex abundantia matris in toto, plus fanguinis atque humorum, quam requi-
ritur adnutriendum tenellum adhuc fœtum, confluit ad glandulofam uteri
tunicam, vafcula arteriarum, quibus vel per anaftomofes vel alio modo co-
herent extremitates vaforum, praefertim vens umbilicalium, nimis diften-
duntur. Sed quia hic venae umbilicalis principia adhuc admodum tenera
funt, non capiunt quicquid fanguinis per hypogaftricas amp; fpermaticas arterias
adfertur. Hinc accidit, quia laxius, prçfertimprimisgeftationistempori-
Bnbsp;bus.
-ocr page 10-bus, quibus ex hac caufa frequentiores abortus excitantur, fibi hsc vafa
coniunaafunt, utprimo quidem aliquo modo à feinviccra fejungantur, tan-
dem vero, fi copia, neque maturè adhibita phlebotomia. neque aho remedio
tolhtur, fœtus omnino dilfolvatur. Diifolutus ita à nexu fœtus fspe ftatim ur-
gente mfigni hsmorrhagiaforas protruditur. Pertinet hue quoque, i vel
natura matriparcius fanguine fitprofpeótum , vel notabih evacuatione aliqua
multum fanguinis fit profufum , hue pertinent intempeftivae v.Seâiones,
amp; immodicfaph. 31. fed.v. Fluxus menfium largior, five is fuerit ex va-
gina, five ex ipfo utero tempt)re geftationis, five ex utroque ante gravidi-
tatem. His accenferi quoque debent profluvia humorum aliorumcopiofa,
qualiafunt, fluxus al vi tam Dyfentericus, quamhumoralisaph. 34. fe^.v.
Hic locum etiam fuum habent fumptomata, quae exdefedufpintuum , aut
irregulari ejus motu oriri vulgo ftatuunt praäici, vigiliae nimias, aminide-
liquiia, convulfiones, quae omnes non infrequentes funt, ita narrat Pla-
teruscapit. de part.excret. Quandam in ipfo paroxifmo convulfionisabor-
tivilfe, pofteaque rogaffe . quid illi de ventre fadum effet. His omni-
bus juxta aphorif. 25. VII adjungere polTumus tenelmum.
fi. IX. De fanguinis vitiofa qualitate dicimus multiplicem in eâ effedif-
ferentiam. Et, etiamfi veteres minis fortaffis curiofi fuerunt, qui omne
humorum vitium ad quaternariam cacochumiam revocarunt, tamen im-
merito ab iis culpantur, qui, cum vident non tam ad primas, quam ad alias
facultates elTe refpiciendum , ad folas partium effentiahum magnitult;^nes,
fipuras. foliditates, amp;c curiofius quam utilius deteâa refpiciuut. Quafi
pTrticule illae ita feorfim confiderats fecundum minimasfiguras cacochymi-
am efficerent. Eft alia partium per fe , alia quatenus mixts funt rati^o.
Nam ficut nunquam ita feorfim reperiuntur cacochymia bihofa , pituitola,
melancholica, ferofa: ita nunquam particule fcindentes, quae acidum, nun-
quam pungentes quae falfum conftituunt, ita fol? in corpore agunt, utnon
mixts fint vel cum aqueis, oleofis, vifcidis amp;c particulis. Ante tot fecula
Senex vidit inconprehenfibilemefTe humorum cPómuiy- Nosretinemus An-
tiquorum, aut faltem tam vehementer in ea non Hebacchamur, vocabula,
quae, ut inquit Sennertus, fapienter ab Iis rebus impofita funt. Quoties ergo
vifcidiores funt humores (ut folent fibi gravidae dum fuis defideriis nimis
indulgent multas cruditates colligere) obftruuntur glandulç, non folum eae,
per qux fecerni debet alimentum pro fœtu , fed eae etiam, qux aliis fecrc-
tionibus funt deftinatx; ex quo fxpe duplex malum, i. Atrophia amp; débi-
litas in fœtu, a. In matre pofteacachexia, juxta aph.45. fed. v. Acnores ü
funt humores alimentum nimis reddunt tenue ; amp; qui fuccus lenis atque
molliselfedebebat, acrior fit nec fatis aptus, ut adhœreat augefcentibus cm-
bruonis partibus ; quod fspe ju vat flacciditas amp; concidentia fibrarum, quas
■ deficiens vel tardius motus fpiritus non fatis diftendit.
§. X. Strudura partium amp; ipfius uteri vitiata, vel male ab ipfo ortucon-
formata abortus efficit grandiores, amp; fere perpetuos, ut habet Hippocrat.
libr. de Superfat. Ad malam uteri conformationem refer, fi non fatis eft
capax, fi membransduriores, amp; cedere nefciae, five hoc state contingat,
five naturale fit : Ad partium vicinarum ftruduram vitiofam facere poteft,
fiofla ilii, pubis , amp; facrum vel nimis anguflram pelvim faciunt, (quo
referri poteft aph. lt;1.5. fefl:. v. ) vel tam aräre fibi adhsrent, ut nihil mole
foetus cédant. Puto enim non folum in ipfo partu, fed toto etiam gefta-
tionis tempore haec offa, aliquo modo laxari, dum à continuo humorum
ad has partes affluxu ligamenta eorum molliora fiunt amp; flaccidiora. Preter
hœc uterus caufa efTe abortus poteft, fi colluvie ferofaoppletus, vel exin-
figni alia cacochymia inflammatus aph. 43. §. v. vel à fecretâ prsterea amp; cor-
rupta materia gangraena, tumoribus, farcomatis, aliifque excrefcentiis
obfeffus fuerit.
§. XI. Rariflimum quidem eft matre aegrotante fœtum quoque morbo
non corripi. Quomodo enim materni humores velexdepravata ventriculi
concodione crudi, vel ex caufis aliis corrupti amp; acriores redditi fœtum,
qui nondum vitam vivit fibi propriam fed communem cum matre, amp; fa-
num rclinquere poffunt, amp; firmum? Poteft tamen bene fefe habente ma-
tre, morbo affici fœtus, nam amp; concodiones in eo à matre funt diftindae,
amp;.fecretiones excrementorum alis amp; magis debiles. Hinc fit, ut vel ab
admlffo frigore externo, vel levi matris errore in diœta, vel repentino ani-
mi affedu, quç parum nocent matri, magna fiat in œconomia fœtus mu-
tatio. Quod docere nos poffunt morbi, utfunt iderus, aphthx, tuffes,
variolae, qui faepe ftatim ab ortu infantes comitantur, à faniffimis etiam puer-
peris editos. Quorum caufx, etiamfi non nego in utero effe acquifitas,
tamen male à matribus f$pe hauftae putantur ; cum fieri poteft, ut etiam
elaboratiffimum alimentum fœtui fuppeditatum, male ab ipfo vel fubiga-
tur porro, vel fecernatur. Praeter haec, quf fere tanti non funt, in fœ-
tu Vitium eft, fi mortuus eft, fi placenta minusfirmiter utero cohsret, fi
ipfa placenta muco obfeffa, fi mole grandior ipfum fœtum opprimit; fi
multiplex eft ipfe fœtus.
§. XII. Raro equidem accidit, ut ita feparatim aut mater, aut fcetusaf-
ficiatur, folent frequentius fe invicem hx cauff foverej ita crudum à matre
alimentum fœtus non folum non magis elaborat, fedlfpe corruptiusmatri
remittit, ex quo amp; febres accendi, amp; infiammationes, amp; alia exoriri in
fœtu amp; matre poffunt mala, quas poftea caufae abortus evadunt.
§. XIII. Ita hïc in corpore fieri poffunt motu mere corporeo, amp; ut
vocant automaticb, reftant quasdam cauf® alif, cum quibus mens fecon-
jungit amp; quas nos fuperius neque ad internas neque externas revocare vo-
luimus. Non enim abfimili modo nobiliffimus Renatus des Cartes eas ima-
ginationes amp; circa eas occupatas phantafias, quf fiuntex fortuito fpirituum
in poros cerebri influxu, non inter animi afFeâus ponit, quia ita notabi-
lem amp; determinatam caufam non habent, ac ex, quç ope nervorum com-
motiones inmenteexcitantur. vid.Lihr.depaJJioa. part. i.^.xxi. Licet fige-
neralius fumitur nomen afFeduum, etiam ad hos referri cenfet poffe has
imaginationes §.XXVI. Sicut nos hos animi affedus vel ad internasvel ad ex-
ternas caufas referre poffumus, prout magis vel minus nota eft ipforum
caufa procatartica. Novit unus quifque, quam vim in corpus habeant co-
gitationes; quae tamen raro ita funt inordinatae, nifi à fenfu, five obje-
do externo feducantur; atque hinc eft quod appetitus , quos vulgo fen-
fitivos dicunt, quia fequuntur non red® rationisdudum, fed cœcum fen-
fuum impetum, tam vehementem ataxiam in fpiritibus fanguine amp; humo
rebus excitent : amp; quia hi appetitus fxpe objeélum aliud adhuc habent ex-
tra corpus circa quod verfantur, ideo fuperius eaefFeda, quf producunt,
ex mixta velduplici ferecaufa provenire diximus. Prsecipuum malum, quod
hic ex appetitu timemus, eft, quod f®pe feratur in ea, quae aut prefentianon
funt, aut nullo modo comparari poffunt. Eft ea caufa faepe vehemen-
tiflïma, ficut narrat Lemnius de occult, nat. miraculis abortum gemello-
rum trimeftrem, ex negata re, quam avide gravida defiderabat excufTum
fuifle.
§. XIV. Appetitus fenfitivi ferc perpetui funt comités animi afFedus ,
quas fane redius perturbationes dixeris, quiaortae ex inordinato fpirituum
in cordis parenchuma amp; alios nervös influxu , quem excitavit judicium,
aut appetitus fenfitivus ; anim® quietem amp; placidam conftantiam in con-
templandis rebus, amp; ferendo de iis judicio evertunt. Inter has anim® per-
turbationes vehementiffimam Sylvius iram arbitratur; nosterrorem, metum,
edium, graudium fubitum, depcrdituraillicitumquc amorem amp;caddimus.
His
-ocr page 13-His faepe aut inordinatius in fibrofam uteri tunicam , ipfiufque vaginae
fphinfterem influunt fpiritus amp; matrem ad expellendum fcetum follicitant.
aut alio avertuntur , quo fit ut fcetus debilitate amp; fuffocatione intereat!
Poteft prsterea ejufmodi cordis perturbatus motus, quo animi perturba-
tiones excitantur , produci à qualitate alia vitiofa fpiritibus , amp; fanguinî
permixta; unde foepe accidit, ut qufdam gravidae fineulla caufa manifefta,
ad meftitiam , terrorem , aliafve perturbationes funt compofitae. Et tum
haec caufa ad internas ablegari debet.
§. Xy. Quantum vero pertinet ad appetitum. de quo dißum eft §. xi i r;
explicari hic elegantius poffet, quomodo vel in fœtu faepe notse reiappeti-
tae relinquantur, vel effero gravidarum defiderio abortus excutiatur. Eft
autem appetitus unus ex iftis animae perturbationibus, quae nobis âb ipfo
ortu maximè familiares fuerunt, amp; quo omnes nervi, vafa fanguinea,
mufculi ita funt difpofita ad recipiendum majorem Spirituum fanguinifque
influxum , ut ftatim appetente muliere fponte abfque praefente mentis de-
terminatione copiofius ex cerebro fpiritus ruant. Fluunt vero hi fpiritus
fingulari confuetudine magis in eas partes, quibus amp; convenlentusvidetur
appetitûs objeäum, amp; facihus comparari id poteft. Cum autem gravida
omnia vota fua, omnemque fpem habeat in fcetum, quem non fimplia
folum benevolentia , fed fingulari quoque amore tanquam pignus amp; tefti-
monium non fterilis conjugii compleditur , facile intelligimus appetente
gravida conftantem ad hunccopiofumquehumorumaffluxum. Neque hxc
J)irituum humorumque aliorum ad uterum tranflatio , fi quidem in bo-
-f um ipfius fœtus fiat, tantum nocere poteft , fed quia cum ifto appetitii
praefertim rei negatae vel abfentis faepe jundae funt paffiones triftitis , irx,
indignationis amp;c, quibus vel nimis fubito fiftuntur, velirregulariusagitanl
tur fpiritus, amp; tota mafla fanguinea ; Eo fit ut ifte humorum confluxus
quae primùm faluti erat fœtui, fiat eidem poftea perniciei.
§. XVI. Haftenus haefimus in caufis remotis, qtiae nunquam fine proxi-
ma, qux matris eft abortum excitant. Eft autem hic proxima apertio uteri
ante legitimum tempus. Hanc fi penitus explicare volumus, necefl'aria eft
Uten ipfiufque orificii ex anatome curiofior notitia ; hoc modo in confi-
derationem quoque veniunt Pubis oflquot;a, facrum, mufculi abdominis, va-
gins , nervi, vafa fanguinea amp; in genere omnia , quae inftrumenta cujuf-
cunque in utero motus vulgo perhibentur. Non capiunt noftrs patellae
horum omnium operofam amp; particularem explicationem. Quare leâores
vel ad Anatomicos, vel ad pradicos, quicopiosè de naturali partu (cujus
notitia hic multum prodeft ) fcripferunt, remittimus.
§. XVII. Signa abortûs vel imminentis funt, vel praefentis. Imminen-
tem fjEpe indicant praegrelTse caufs, terror, ira, aliique affedus animi, fal-
tus, curfus, equitatio, etiam abortus antea fadi, amp; reliqua quae inter
caufas evidentes ante recenfuimus. Certius fignum praebent dolor in hypo-
gaftrio ad coxas, pubem amp; lumbos vergens, conatus quaüs faepe adeft par-
turientibus,rigor amp; horrortotius, praefertim fjmortuus eft fœtus, fubita
corporis praecipue mammarum extenuatio, conftridio, amp; motus abdomi-
nis quafi convulfivus, quibus fi accédant cephalalgia , febris, amp; copiofa
puraque menfium profufio certiffimo concludere licet inftare abortum.
§. XVIII. Sed prœter hxc accidit'fxpe, ut menfes fluant vel ex vagina,
vel ex ipfo utero , ea fcilicet in parte ubi placenta utero non adhaeret ; Sc
tamen nullo modo fequitur abortus : Sed inter menfium profluvia , quae
ex vagina émanant, atque ex ipfo corpore uteri, hoc intereft j quod fieri
quidem poteft, ut in medio quin etiam fine geftationis menftrua prorum-
pant ex vagina ; ex utero vero fieri id poffe non videtur, nifi in principio, cum
nondum tam ardè occlufum eft ofculum uteri internum. Ita purgariexiftimo
fatis naturaliter poffe mulierem poft conceptionem , fi fcilicet triduum aut
biduum ante ftatutum fîuxus tempus res habita eft. Non enim ftatim at-
que fpiritus feminis attigit ovulum , protruditur hoc per tubas ad uterum ;
fed tempus requiri manifeftum eft, dum intumefcit, dum tunica , qua in
ovariis continetur rumpitur, dum conftridione tubae propellitur adarvufli
naturae. Sic fieri quidem. poteft , ut interea , dum hsc naturali lege pe-
raguntur , menfes ut folent , foras effluant. Neque hsc fieri fine quali-
cunque voluptate in corpore muliebri, valde eft credibile; fi quidem ma-
jore motu amp; confluxu fpirituum ad has partes, fibrx gratius vellicantur,
atque hinc fortaffis invenis apud Hippocratem libr. de genitura , ut vertit
Cornarius , O^d fifotmina. partus per it a fit, amp; cognoverit quando genitura
non exciderit , fed intus manferit, fciet qua die intra fe ipfam concepit. Sed
quid fi menfes profluunt affixo jam fœtu ? Conceffi id faltem in principio,
in quo valde quidem conftringitur ofculum uteri internum, fed tam arde
fibrx videntur comprimi non polTe , quin aliquis mucus requiratur , qui
oppilet omnes cœcosamp;relidos meatus; Qui mucus cum tempore fecerni-
tur atque ibi deponitur , fieri poteft, ut, antequam fufficiens copia iftius
adeft , ofculum aliquo modo conniveat , pateatque effluenti fänguini.
Talis
-ocr page 15-Talis fanguinis evacuatio, cum fpontanea fit, nulla gravia atque morbofa
conjunâa habet fumptomata ; fed faepiffime , non alias quam â natura in«
ftituta hsmorrhagia, vel artificiofa phlebotomia bono accidit gravidas.
Quod conjicere poiTumus vel fi nulla ut diftum eft adjunda funt fumpto-
mata, vel ea tam levia ut ftatim ceffante fluxu, amp; claufo rurfus uteri ori-
ficio, propriis naturse viribus remittant.
§. XIX. Signis §. XVII. enumeratis adjungere pofTumus, quod obfer-
vatur à pradicis, fspe à gravidis fentirifoetum hberum, amp; remotum à fua
fede provolvi ad alias uteri partes : Quod fi experiuntur gravidas, certiffi-
mum'eft indicium, praefertim in fœtu grandiore, jam dilToluta effe liga.
menta, difruptafque fecundinas : quod confirmari poffit, fi tum non pu-
rus fanguis, fed ferofiores mixti humores cum ipfo copiofius prodeant. Si-
gna abortus praefentis oculis patent, amp; expifcari debent ex obftetricibus,
quae referri debent de fitu fœtus amp; motu verfus vaginam ; non alias ac fit
in partu difliciliore. Caufarum figna multiplicia funt , amp; fœpe aftutiâ at-
que induftriâ folâ medici patefcunt.
§. XX. In prognofi fciendum, abortum faepe vim amp; moleftiam majo-
rem inferre, quamlegitimum partum, praefertim fi fœtus eft grandiorj in
quo ifte nexus per vafa fanguineaamp;membranofa adeo firmus eft, utnon
fine utriufque matris amp; fœtus laefione diffolvi poflit. Hinc fit, utnon
raro pars fecundinas utero adhuc annexa maneat, quod caufa poftea eft
vel diuturni fluxus, vel inflammationis, vel gangrenae, velcachexiç, ut
obfervavi quandam mulierem ex abortu pertinaci adeo menfium obftrudio-
ne efTe correptam, ut poftea vix ab incipience ex hac hydrope prçfervari
potuerit. Contingit ejufmodi partium laceratio etiam non raro in le'gitimo
partu, dum obftetrices praepoftera feftinatione has partes vehementius avel-
lunt. Caeterum obfervat Hdmontius Tàul. F/ux. aalgemrat. abortum fc
detinuiffe, quoties effet ex fymptomatica thymofi, aberrante folo utero ,• prae-
cavere autem non potuifTe, fi caufa effet cafus matris, animi perturbatio,
monftrofitas fœtus vel ejus mors.
§. xxr. Ubi jam cx fignis fupra datis vel uno fingulari, vel pluribus
jundis (nam optime advertit Sennertus raro elfe unum alicujus morbi fi-
gnum pathognomonicum, fed figna pathognomonica plerumque conftitui ex
pluribus, quae fi feorfim fumuntur pathognomonica nonfunt) conftat in-
ftare abortum. Prscipua res agenda i. exclufio fœtus ne fiat, z. ut mi-
nuantur fumptomata. Caufs externas protinus arcendss, animi affedus com-
ponen-
-ocr page 16-ponendi, indulgendum etiam vindidis gravidarum , fi fibi vel laefam famam
vel alio modo ftdam injuriam putant. Poftea demulcendus animi aeftus.
Parum profeceris, fi inconftantiasamp;furori muliercularum te opponis.
§. XXII. Exthefipraïcedentepatet, in cura adduopotiffimumefle refpi-
ciendum r. confirmanduminfitu fiaetum,prsveniendamque ipfiusexpulfio-
nem, fecundo mitigandafiimptomata urgentia. Nolumushicperfingulariaire,
amp; oftendere quomodo hunc vel üli particular! accidenti fit occurrendum. Me-
lius id faciunt pradici, qui àv^-^U 8c experientia confirmati id fideliter in
fcriptis fiiis tradiderunt. Moneo tamen, redle à nonnullis curam dividi in
eam quae fieri debet in paroxiftno, hoe eft ubi jam metus eft ne gravida
praematurè fœtum excutiat, vel ubi eam jam excuffit, amp; in eam quae in-
llituitur praefervationis gratia in vel extra tempus graviditatis. Quod fpe-
âat ad priorem, dicimusratione caufae curam variam effe inftituendam.
§. XXIII. Si à cafu, faltu, curruveélione imminetabortus, imperetur
quies, amp; abftinentia à fimilibus exercitiis. Dentur quae nimiae humorum,
amp; fanguinisagitationirefiftant, Ut funt pertinaciaex Margaritis, oculisCan-
crorum, fanguine Draconis, hirci, qus fpecifica habentur in cafu, ut amp;
fperma ceti, amp; rad. rubiae tinflor. amp; myrrha, hsec admifcere poffumus opia-
tis, ut diafcord. Frac, confed. hyacinthorum amp;c.
XXIV. Per cafum alibi, amp; quidem circa hypogaftrium fada eft aliqua
contufio, jube bono animo fit sgra, amp; nega ullum ab hac re effe pericu-
lum. Aër fervidior, ut fieri œftu caniculae poteft, induxit ebullitionem in
humoribus majorem ; prsefcribe potionem ex rad. Scorzon. Santal, citrin-
Glycyrriz. Herb. Acetof. Cichor. Meliff. Borag. Rof. rubr., cui addi po.
teft malum citrinum, aut ejus Syrupus in decoSo. Fulmine vehementio-
re aut alio fubito terrore omnino videtur fifti influxus fpirituum, amp; hu-
morum motus, acceditque jam lypothymia, praemàffâ phlebotomiâ exhi-
beantur ftatim fpirituofa ex cinnamomo, ejus aqua, aromatis, fpirituofis,
fpiritu falis armoniaci, falibus volatilibus, ol. macis, confeft. Alkerm.,
aq. rorifm. C. C. philof. ppt. amp;c. Si in ventriculo infignis eft humorum co-
pia, videndum an fola quantitate, an veroexuperante praeterea facultate fit
vitiofa. Nocet fola quantitas, licet in gravidis periculofa fit vomitio, ta-
men fi jam naufea amp; vomitu à natura vexantur, mihi dubium non eft,
quin bonum fit, naturam leni fuppeditato vomitorio ex oxumelite vel fim-
plici.
-ocr page 17-plici, vel fdlliticocum ïqua tepida amp; ebuturata adjutare. Moiefta eft in
fïgniscacochymiaabftine à vomitorio, nec quidem leniflimo purgante ute-
re obtundatur primo acrimonia. Poftea, fi purgare placet, fit purgans
ex fpecie diarurbith cum rheo, cui vel ocul.69, vel maftix, vel fal pru-
nelle, vel fimile quid corrigans acrimoniam addi poteft. De fluxu nimio
menlium , deque diarrhseis ftatim videbimus. Suffitus aromatum, de quo
exm aphorifmus, cafus eft rarior, prïvenirique in his fspe abortus poteft
lubftitutione fcetidorum circa pudenda.
§. XXV. Plethora, fi fola minatur abortum, prçfentiore remedio non
tolhtur , quam V. feâione inbrachio inftitutâ , amp; modico poftea ipfius
gwvidaeexercitio, amp;abftinentiaabiis, quslaudabilem générant fanguinem
Ejufmodi V.S. hodie ita familiaris eft, ut, non urgente quodam periculo
abortus, fola praefervationis gratiâ multisimperetur,favente huic fententiae
aphorifmo r. fed. iv. Neque meo judicio cuiquam bene diffuadetur , fi
apparent mts plenitudinis : Neque obeft aph. 51. fed. v. Eft autem' ibi
^j'quot;'??quot; 'nbsp;profusaque v. fedione, quam veteres inftituere folebant
ad hbras aliquot vinumque defedum. De hac vacuatione legi poteft pu-
rillimus Celfus cap. x. hbr. 11. Cujus fententiae quoque favet Fernelius,
quiinprofluentibus menfibus, puerperifque optimè purgantibus fanguinem
ex cubito vacuandum cenfet. AfM. Med. cap. viij. Ita agendum fi fola
copia humores nocent. Quid autem fi deficiunt, nec capia fufficiunt nu-
triendofœtui? Accidere id poße comperio vel inopia convenientis alimenti,
vel notabili humorum profluvio, qualia funtfluxus menfium immodicus,
hœmorrhagia , dufenteria, diarrh®a. Illi cardiacis cibis, folidioribus eu-
chymis, vino annofo medemur, huic major adhibenda circumfped'io amp;
cura.
§. XXVI. Fluxus quidem menfium, fi fpontaneus eft, fola quiete, vel
confortante non raro curatur. Accident ergo fine notabili orgafmo in fan-
guine , fine laefione œconomis animalis vel naturalis, fine virium jadura, vel
quiesconfulatur tantum, vel decodum , claretumvepraefcribatur exCon-
ferv.Borag. Anthos.Ros.rubr.Cinnam.malo citrino fyr. violar.aut dero-
fis ficcis amp; fimihbus. Nimius antem eft , debilitaturque eo œger Proti
nus caufas procatardicas inveftiga. Si adum aliquid comperies bar'bara in'-
fblentia a corrupt,s, jubendum abftineant ab ejufmodi conatu. Medicamen-
ta funt mconfiderateaffumpta, abiis omnino abftinendum. Deinceps omni
opera cohibendus fluxus : In principio quidem mitioribus coralüis.C. C.
cnbsp;uft.ocul.
17
uft. ocul. Canc. Rafur. ebor. Maftich. fuccino, thure. Margar. lapid. prç-
tios., cinnam,, Nuce Mofcat., amp;c., ex quibus fieri poiTunt pulveres, amp; ex-
hibericum vino rubelio. Utimur fimilibus quoque in mixturis,amp;aliisfor-
mis additis opiatis in parva quantitare. Si vero perfeverat fluxus, accedunt-
que effervefcentias majores, confugiendum erit ad adftringentia fortioraRad.
Tormentill., Biftort, gran. tindor., Herb. Menth., Plantag., Equifet.
Polyg. Mas, Flor. Rofar. rubr. , Balauft., ex his decoqui poteft apo-
zema. Hiclaudantur amp; pertinacia, amp; opiata,Terr. figillat.. Bol. Armen.,
Sang. Dracon. Lapid. Hasmatit., Cort. Granat., Succ. Acac., Diafcord.
Frac., Confeâ. Hyacinth. Theriac., ipfumque opium. Haec omnia pro
defiderio gravidarum variis modis mifcentur, variifque formulis propinan-
tur. Vehementer extollit Hartmannus Magifterium corail, cum aq. vitae,
aut flor.Tiliae exhibitum, ficut amp; decodum Tormentillae cum lapid. hae-
matitide. Exterius admovemus fomenta ex vino Hifpanico cum adflringen-
tibus, amp; facculos ex floribusCamomill. Melilot. Herb. Menth. Sem. Cumin.
Anifi, quae tamen in multis minis calida funt. Itaobfervat Sydenham pag.
m. 185, in matrona nobili, quae nigris variolis obfefla tam lai^o menfium
profluvio corripiebatur, ut adftantibus jam abortiifle putaretur, folum la-
dis amp;aquçufumprofuifle. Utimur quoque unguentis amp; linimentis, quo-
rum formulas abunde tradunt pradici. Sennertus laudat. ung. Comitiff.,
fcribitque id miré prxfervare abortum. Quidam in hoc cafu utuntur frt-
dionibus partium fuperarum, etiam cucurbitulis, amp; venxfedione ; à qua
tamen vehementer timendum eft, ne debilitata jam multum ab ifto fluxu
gravida majorem adhuc virium jaduram faciat.
§. XXVII. Largior haemorrhagia, fi primis geftationis menfibus acci-
dit, neque eâ male habet gravida, videtur ipfi fœtui prodefie magis, quam
nocere. Sumptomatica vero eft, fi fit cum ingenti fervore amp; concitatione
fanguinis. Quo animadverfo non raro fedâ vena in cubitô optimam me-
dicinam facimus exhibitis prseterea, quae §. XXIV. praefcripfimus. Infignis
vis eft in hoc cafu Diafcordum exhibi cum tindura opii cum fale Tartari
parati, nec minoris etiam boli armen, cum fale Nitri. cçterum eadem hic fe-
re cura obfervatur, quf innimio menftruorumprofluio, prçterquam quod
topicis fsepe opus habeamus. De his videri poffunt pradici.
§. XXVIII. Fluxus dyfentericus comitem revera habet majorem fangujs.
nis acrimoniam, ad quam potiffimum medentis cura debet effe converfa.
Corrigendum potius ilia eâ, amp; Rheo additis maftichae, nuce mofcata eli-
minao-
-ocr page 19-minanda materia, quam vehementi adftridione cohibenda. Quîn evenire
poteft, ut ab omni purgante vacuatione abftinendum, amp; ne quidem lenif
firao clyftere, CUJUS alioquin frequenriffimus ufus eft in dyfenteria, utenl
dum fit. fcilicet eft epidemica , qux peculiari contagii fcrmento laten-
tes ftruat mfiàas. In hoc cafu ftatim fugiendum ad fudorifera, amp; exhi-
benda, qux ifti contagio fpecialiter refiftant. Si huic conjuncèa funt con-
vuHio, aut tenefnius, quibus excuri poffet fœtus, horum maxima haben-
da eft cura; alias fi folitaria funt, optimè poft partum curantur, adhibita
lolum ingravidiscircumfpeâione, ne vehementiora évadant. Quantum
tur apiL'uto^rquot;quot;nbsp;'
§. XXIX. Immodkam morbofamque vacuationem , qux caufa effe abor-
tus poffet modis fupra didis curamus. Sed quid , fi non tam vehemens
humorum, fanguinisque evacuatio, quam facultas horum, amp;crafispeccat?
obfervatus enim eft in multis fluor albus tam acris, ut perinxum , amp; fe-
mora phlogofi inficeret. In hoc cafu duo mihi videntur prxcipuè obfer-
vanda. 1. Ne, fi videmus humores à natura per quaedam loca expelli ut
effe poffunt, uterus, alvus, vefica, os, nares amp;c. ftatim adftringentibus
revellentibufque utamur : Quin porius vix patefaciendx magis, % corri-
genda peccantium humorum acrimonia, ne aliquando ab reliqua , maffafe-
creri fermentationes excitent magis morbofas. z. Cavendum eft , ne , fi
proprio ftimulo nondum ad aliquas partes excretorias confluit humor vitio-
fus, feftinemus ftatim eum medicamentis foras expellere. Alius fubaftione
mitigatus redit ad naturalem amicamque corpori indolem , alius fine prx-
viâ correaione nunquam aufertur. Prudentis eft refpexilfe ad qualitatem
amp; fluxum humorum, quibus facile medetur, qui experientiam amp; naturx
dudum fecutus non feducitur fpeciofo titulo novitatis.
§. XXX. Strudura uteri , vicinarumque partium incurabiles fère efficit
abortus. Tumores, inflammariones,gangrxnx, amp; excrefcentix alix eo mo-
do hic curantur, quem in propriis de iftiusmodi affedibus capitibus prx-
fcribunt autores.nbsp;^
§.XXXL Morbi infantis non facilènofcuntur. Conftiterit tamen bene fefe
habente matre ; prxmaturè fœtumexcrefcere, alimentum parcius fumet gra-
vida , amp; fubtrahet_materiam ulteriori incremento utüem. Perfpedum ha-
bemus Ixfa feparatione in placentâ fœtum permanere tenerionem. Atten-
C znbsp;dendum
-ocr page 20-dendum ad ftruâuram glandularum , atque exhibenda , qus leniter ilJîc
obftrudiones expediunt. Fœtum mortuum , fi debilior mater extruders
non poteft J optimè tollit bona cvx^i'p^oii.
§. XXXII. Abappetitu, prifertim rei non prçfentis autdenegatae, tant»,
non raro in gravidis fit humorum ataxia, ut, relida omni indicatione alia,
folis opiatis Spiritus confopiendi fint. Plurimum hic profuntillecebrae blan-
dientis mariti, qui fe promittat daturum omnia, modoappetat, quas ipfo
tempore comparari poffunt. Preceturneamp;fe, amp;prolem, ftirpemque com-
munem perditum eat. Perfuadeat non appetitu folum, quem cum belluis
communem habemus, fed etiam ratione prudentiaque efTe vivendum j fen-
fus effe, à quibus, in cœteris cum generofa fit, turpe eft illam de confue-
ta animi fortitudine dejici. Perfpexit vero fimulare uxorem, ut folent non
inhonefto fspe pudore affici muliercuîs , expifcetur in quam rem appetitu
feratur. Ut cognitum habet, quid defideret conjux, inhiantivota appo-
nat, quam fi videt laetari oblatis, neget fibi fapere hœc fercula , Istari ma-
gis , quod cernât uxorem competem defiderii, quod modefto haftenus fi-
îentio maritum celaverat. Profuit etiam ut obfervant autores, vel folasre-
l'inquereuxores, ut votis fuis fi-uanturliberiusjjvelexponere iis in locis, in
quibus fcimus fœpe folas morari.
§. XXXIII. Majus eft periculum fi cum appetitu conjundus eft affeaus
îrg vel alius gravior. Periculum faciendum tunc ab iis, qui mulieris
Molles aditus, amp; tempora fandi
Norunt, an non precibus, pollicitationibufque fleéti poffit. Adhortandum,
fi admonitionibus locus non eft, ut à Medicis auxilium petat. Inejufmodi
commotione mentis prxfente fimul magna in toto efFervefcentia, non malè
ftatim vena fecatur, praecipuè cum quoque appareant aliqux nots plenitu-
dinis. Fadâ phlebotomiâ propinetur 'ma.^YtydejiMv ex Diafcord.. Confeét.
Hyacinth, ocul. 69. ex.gr. Recipianturaq.Melilf. vel Borag. vel flor- Pa-
pa v. errat. §iv. Cinnam. süj- Confcd, Hyacinth. Bij. Margarit. ppt. Co-
rail. rubr. a. 3j. Syr. Papaver, errat. 3vj. In iis , quas rei funt lautioris,,
addi poflunt Bozoar oriental, vel occident, unicornuamp;c. Si his non fedatur
orgafmus licet confugere ad opiata, amp; exhibere Diafcord. cum tintSura
opii, additis quoque pertinacibus.. Quin amp; fi œftusaliquis adeft ex febrili,
ebullitione oriundüs boni hic ufus effe poffunt emulfiones ex aq. Hord.
Sem. Papaverino , 4. frigidis addito. fale Nitri, Syr. Papar. Rhead. amp;c..
■nbsp;% XXXIV..
-ocr page 21-XXXIV. Quibus omnibus hadenus compcndiosè prœfcriptis fi nihil
cffecimus, urgentibus interea infigni ad ofla Puhs dolore , largo menfium'
profluvio, Lypothymia, aliifque fumptomatis. Cogitandum omninofii-
turam abortum, nec melius faepe fieri pofle, quam ut abflineat ab ufu me-
dicamentorum , praeterquam ah iis, quse vires refocillant, neque partum
Iinpediunt, quem in impetuofis fumptomatum tam gravium procellis p-ae-
cavere non poflumus.
§. XXXV. Exclufo abortu, quia faepe major eft abortiremoleftia quam
parere, ratio praecipue habenda eft matris. Infans editus, fi vita fungitur,
blandè foveatur, amp; ab omni externo frigore diligenter praefervetur. Lo-
chia amp; fluxus Matris fedulo promoveantur, eo modo quo id fieri necefle
eft in partu Legitimo.
XXXVI. Non raro in praematura hac fœtus exclufione vafa quœdàm
fibi frimius adhaerent , quo fit , ut poft abortum faepe aut continua hs-
morchagia, aut pars aliqua fecundinarum in utero maneat. In hoc cafu
utile Lochia promoventibus reliquias ftatim expellere, ne reliärae aut inflam-
mationem aut gangrsnam inducant. Ad hunc finem praefcripfit Hippocra-
tes Fœniculum cum vino Libr.nbsp;Text. Lxx. Etiam allia co-
da aut aflatain vino, caftoreum, rutam, amp; polypodium i Lib. de Morbis
Mulier. text.LXXIV. Si vero corrupta fit in utero fecundinatext.LXXVI.
ejufdem Libri praefcribit Artemifiam , diftamnum, amp; florem violae alvs
amp;:c. Infignis quoque eft potio exprefla apud Sylvium in fua praxi Lib.iij.
Cap. vj.§. CLXIX. Praeter haec ex eo coccleari fumi poteft fequens, que çl.
Aq. Puleg. Artcmif. a. Borac. venet. ocul. Ö9 aa. 3ij. Croc. opt. Bß.
fyr. Artemif. fß. fi vehementes adfunt dolores loco fyr. Artemif. addi po-
teft fyr. Diacod. Utatur duobus cocclearibus fingulis, aut etiam mediis
horis, etiam tardius, fi debilior eft puerpera , adhibitis praîterea clyfteri-
bus ex herbis accommodatis amp; fomencis.
§.. XXXVIL Sic gravidis, périclitantique proli auxilium ferimus. Iis»
quae non geftant , faepiusque arbortum exculferunt reftat facienda medici-
na. In hac re ad tria video potiflimum efl!e refpiciendum , ad uterum, ad
fanguinem amp; humores, atque ad animipathemata. Uteri nimia laxitas aro-
matis Sc blande adftringentibus curari poteft. Humores-inejus tunicis con-
gefti per menftrua expelli poflunt, vel fubadi, atque corredi evacuariper
fudores, amp; diurefm. Ofla Pubis vel state, vel errore externo minus mo-
Cnbsp;blia-
-ocr page 22-Evolvît mnes Hippocratis libm,
Celßqm magni dotîa volumina,
Ouod Sylvius Stenoniujque
In nitidis docuere chartis.
Quin équot; fit^p^'^di vifcera corporis
Lufiravit , almi qua digitus Dei
Miraculis replevit ingens
Nofcere feque dedtt creatis.
T A R G I E R. E felix dotibus ingent,
Q^m Diva Pallas nutriit in ßnu,
Novemque formavere Muft,
Et Charis egregie polivit!
Accede tandem, amp; mitius annue
Lufis in ufum latitia modis.
Accede laudatus , decufque
Accipe cum meritis tropais*
Tepofcit undis Amftela lenibus.
Te Merva pofdt, te tua P atria
Et ripa, qua mecum folebas
Dulcifonas agitare chordas.
Applaudit ißi RAIUS omini,
Fundamen ingens judicii tui,
DuBorque laudandus ßgacis
Et folidum columen juventa.
Hac jure magno gandia duplicat
VALLANNUS, almi natus Apollinis ,
Qm dextera félice favos
Exagitat minuitque morbos.
O Pars meorum magna fodalium 1
Ajfitr»c magnum hoc tempore fpirittim !
O digne Palma , digne Lauro,
Et meliore canende pleBro!
Sic te. merentem poßgeniti colant,
Curmque ßc te portet eburneo
Excita fama laude jufiâ.
Et canat ipfo. tuos triumphos.
D. van Hoogstraten, M.D.