Q^ V A M,
FA VENTE DEO TER OPT. TER MAX.
jiuCforitate Magnifici ReSforis,
PhilofophiaeDodoris, ejufdemque Facultatis in Inclytâ Academià
Ultrajeftinâ Profeflbris Ordinarii,
NEC NON
AmpUJfmi Senatm Academici confenfu, Nobilijfimae
Facultatis JVRIDICAE Decreto,
PRO GRADU DOCTORIS,
Summifque inUTROQUE JURE honoribus
confequendis.
Publico examini fubjicio
THEODORUS GEORGIUS GRAEVIUS , Ultraject;
ji' D. 26. Aprilis, hora locoque folitis.
Ex Officinâ Francisci Halma, Academia:
Typographi, cb bc Lxxxvm.
D.
__ri'.
Ik.'
■ .quot;t.
-î-
t A_M J AH I3 e^rsïi A ;Î'i £./ : T
t-nbsp;J „
-ocr page 3-d e
Uamvis in antiquis Juris CivilisRo-
manofum libris nulla mentio fiat ju-
ris praediatorii, res tamen ipfa nota
eft. Verum, ut augurari libet, cre-
do Tribonianum, facratiffimi noftri
I mperatoris Juftiniani amicum hanc
vocem , cujus ufus turn obfoleverat,
e Jurifconfultorum illis , qua coag-
mentarat, firagmentis ex terminaffe,
amp; pro ilia aliam captui amp; confuetudiniaccommodatamiftiusfae.
CUli fuppofuiffe: uti -vades, Jponfores, adpromijfores, fidepromif-
fores, fidejujforesy receptores, qui cercisnotisrebufque, amp; fpon-
dendi formulis diftinguebantur apud veteres Jurisconfultos, unica
fidejujforum appellatione voluit contineri, ceteris omnibus abole-
tis , licet nonnunquam diftinftae hae voces reperiantur in Pande-
âis. Dederat enim ei poteftatem Juftinianus, ut antiquorum pru-
dentium , libros ad jus Romanum pertinentes amp; legeret amp; eli-
maret, exquehiscolligerethoclegumRomanarum corpus, quod
fupereft, quod unum pro omnibus fulBceret. Li.p. 4. Cod. de
Veteri jure emcleando. Veteribus ve.ro JCtis amp; tribunalibus tam
republica florente, quam fub primisimperatoribus juris praedia-
torii appellatio fuit notiffima. Meminit ejus tanquam reitritae
amp; pervulgatae Cicero pro Balbo. Etenim Q^Scaevola Uleaugury
cum de jure praediatorio confuleretur, homo jurisperitijjîmm , con-
fultores/uos non nmcjuam ad Furium é' Cajfellium rejiciebat. Hi
enim optime hoc jus callebant, tefte Valerio Maximo hifce ver-
bis : O^Scaevola legum clarijjimus, ^ certijjimw vates, quotief-
tunque de jure praediatorio confulebatur, ad Fumm amp; CaffHiuvt,
A anbsp;qtii(t
-ocr page 4-quia hmc fcientiae dediti erant, confultores rejidehat. Meminit amp;
legis praediatoriae Suetonius in vita TiberiiClaudiiCaefaris cap.
IX. Poßremo etiam fiftertium oBogiespro imroitu mvifacerdotii coa-
Bus impendere , ad eas rei familiaris angußias decidit, ut cum ob'
ligatam aerario fidem Uber are non pojfet, in vacuum lege praediata-
ria venalis pependerit fubediBopraefeüorum. Praediatores comme-
snorantur etiam in noftro Jure. Cajus enim in libroadediftum
Praetoris Urbani de praediatoribm fcribit, ut videre eft in lege 54.
Tgt;, de juredotium.
II. Nunc videndum quid fit jus praediatorium. Praediatorium
jus erat, quod agebat de praediis, hoe eft de bonis publico feu
fifco obligatis, amp; de/jrWwm'^^«, hoe eft hominibus, quorum
bona publico erant oppignorata. Hinc amp;/ex praediatoria, quae
de iifdem rebus amp; hominibus erat lata. Diäum autem eft jtij prae~
diatorium, a praediis , praedia vero a praedibm. Praes eft
manceps vel redemptor, qui aliquid publice faciendum praeben-
dumve conduxerat, dein amp; fponfor, quem pro fe populo de-
dit, eodem quoque nomine appcliabatur. Feftus : Afanceps di'
citur qui quid a populo emit, conducitve, quia mann fub lat a figni-
ficat fe auRorem emptionis ejfe, qui idem praes dicitur, quiatamdc'
bet praeßare populo quod promißt, quam is qui pre eo praes failm
eß, amp; a'^udbreviatorem Fefti. Praes efl is , qui populo fe obligat,
interrogatufque a magiflratu, ß praes fit, ilk refpondet, praes, Var-
ro Jib 5. deL.L. Spon fir ^ praes, ^ vas, neque iidem , neque
a quihtis ii, fed diffimiles, Itaque praes qui a magiflratu interroga.-
tm in publicum, an praes ejfet. ( ut rede ad Feftum emendavit
Jof. Scaliger fui temporis omnium mortalium dodiffimus) A
quo cum refpondet, dicitur praes. Exempli gratia: qui fe obli-
gat pro eo, qui veftigalconducebat, is propriedicebatur^r»??/^,
Aufonius
Quis fubit poenam capitali judicio ? Fas.
Qms cum lis fuerit ntimmaria, quis dabiturl praes.
Suh praedes olim fuerunt, qui pro ipfis prasdibusfidejubebant,
quorum mentio apud Gellium lib. 16. cap. 10. inter juris antiqui
amp; antiquati obfoletajam illo tempore vocabula, Hiab Ulpiano
vocan-
-ocr page 5-vocantur feqaems, vel fecmdi fidejufores. lib. 22. ad edi-
âum.
III.nbsp;Rem ipfam nemo cognofcet, utPJatoait, nifi verba te-
neat, amp; quae fit carum vis ac notio : amp; parum eft jus nofle, nifi
prmslciamus, quid juris vocabulum velit, amp; unde oriatur, uti
dicit Ulpianus libre i Inftitutionum. Hinc amp; indagandum, quid
proprie praes. amp; unde fic didus. Praes eft , fi Salmafio Phoe-
nici eruditorum credimus in libro de modo ufurarum cap. 16
quzCi prae 3ut pro aes, quod proprie fignificat, idoneus, locu^
ges, à Ó d^loxpi^u ficut affidmw quoque pro locuplete,
amp; idoneo veteres Grammatici diâum volunt, amp; ipfe Cicero in
lopica, zh,aj[e àmdo, id eft, aere. Ideo autem fponfores pu-
DJice aliquid conducentium didos elTepraedes, quia taies prsci-
pue eligerentur, qui in publicum fponderent. Inde praes praedü
infledi, pro praes praeris, quia hae duae litterae in vicem faepe
permutantur. Sed mihi Varronis fententia potior eft , quam ex
loco modo laudato licet cognofcere. Nim cumcondudor dice-
ret ritium pro fe fpondere, Titius a magiftratu publicum lo-
cante vocatur, num praes ejfet, hoc eft, praefens effet ifque refpon-
debat praes fc.fum, hoc eft, praefens fum. Praes ejfe enim idem
eft, quod praefentem effe. Hmceü prae/io. Inde praejioftim tik
praefens fum. Falfum quoque eft quod de veriverbio amp; figni-
ficatione t5 affiduus veteres tradiderunt, nonab afedandodiâi
funtcives«^^«^,nbsp;Vcteribus enimnbsp;dicun-
tur , qui femper praefto erant ad opus aliquod faciendum , ut
apud Varronem de r. r. cap. 145. ajjidnos homines qmnqmginta
praebetoi.t. qui aiTidue praefto funt ad o^uî.ècaJJidMitas eft prae-
fentiaquotidiana de qua vide Ciceron. Orat.pro Plancio cap. 26.
amp; 27. Hinc in leg.xii.tab.^/)?(3^«/dwjfunt, qui quotidieprae-
fto erant in foro, utreip. amicis, amp;clientibus navarent operam,
qui erant locupletiflimi cives. His opponuntur defdes, adefi-
dendo , proprie qui non praefto funt unde defiduus, amp; de-
fidia.
IV.nbsp;A praede praedmm. Praedia proprie funt bona, quae populo
feu reip.pignori funt data vela mancipe aut publicano, vel a prae-
de»feu fponfore mancipis,aut publicani.i'«»?nbsp;fcribit
A 3nbsp;Varra
-ocr page 6-Varro, ^ fraedia, a praefiando diEla, quod ea pigmridat a publico, ni
mancupesfidempraeftent. Etymologia doftis non probatur, quid
tamen praedia fint proprie rede docet Varro. Hinc folemnis
formula in rep. Romana, de mancipikus, ut apud Ciceronem in
tertia Verrina: Praedibm praediis cavere i. e. fidejufforibus , amp;
pignoribus, feu hypothecis. amp; Liv. 52, , ubi agit de danda ex
aerario pecunia mutua, fimiliter ait, praedibus amp; praediis caven.
dum ejfe populo. Et in veteri in fcriptioneNeapolitana apud Gru-
terum. p. 207. Lex. pakieti. facienda, in. area. quae.
est. ante. aedem. serapis. trans. viam. c^ui. rede-
MERIT. PRAEDES. DATO. PRAEDIAQJJE. SUBSIGNATO. DUUM,
viRUM. arbitratu. Hinc amp; jsr^afw aliquando fumuntur pro
quovis pignore vel hypotheca, uti nos docet Papinianus /. 52.
v. de negot. gefi. Fidejujfor imperitia lapftu , alterins qmque con.
trains , qui perfonam ejus non contingchat pignora vel hjpothecas
fiifiepit, ^utramquepecuniam creditortfolvit, exißimans in dem-
fiitatifitae confufispraediisconfuUpeße. Confußspraediis i.e. diflolutis
pignoribus , vel ex tindis hypothecis. Nam fine iis exiftima-
bat fide/ufTor fatis fibi effe praefidii in adione mandati , amp; fi
non id folum folviffet , pro quo inter venerat : fed amp; aliud ,
quod debebatur , amp; pro quo etiam pignus vel hypotheca con-
tradi fuerat. Poflerioribus fcriptoribus praedia dida funt bona
fraedia. Afconius. Bona praedia dicuntur bona fatudatienibus ob-
tioxia , five fint in mancipiis, five in pecunia numerata : praedia
vero damns , a^i. Quamvis in hoc falli putem Afconium de-
ceptum fui temporis loquendi confuetudine. Nam praedia pro-
prie quaevis pignora reip. oppignorata notant, five fit pecunia,
five mancipia , five agri amp; domus. Quia vero res immobiles
magis idoneae funt ad fidem pr$ftandam, quam mobiles, inde
per excellentiam fic didae funt res foli, five immobiles , pro-
prie quidem quae reip. pignori erantdatae, deinde quaevis pof.
feffiones immobiles , quamvis publico non effent ob noxiae.
Inde praedia rußica ^ urbana , fi verum amp; primum originem
vocis fpedes, praedia funt praedumbona five per praedes intelli-
gas ipfos redemtores , ut fuperlus ex Feflo vidimus , five fide-
jufTores. Nam qui publicum emebant, opusve conducebant-,
dabant
-ocr page 7-praedes f fidejuflbres, tcpraedla, hoe eft, pignora ,
res foli.
V. Sicut praedium eft res reip. pignori data, hypocheca, fic
praediatm eft , qui publico obligatus eft , five fuo nomine da-
tis praediis, five aüeno tanquam praes, cujus amp; bona reip. obli-
gata erant. Gloffae Philoxcni : Praediatus , v-jrt^ cjjo'py èftTê -
Whncjtts praedmorium, kx praediatoria, qua eau-
tum fuit, fipraedes qui fe obligaverant pro publicanis, aut re-
demptoribus publicorum operum non folverent, aut folvendo
non effent, bona eorum qua mobilia, qua immobilia, venderen-
tur. Nee vero redemptores publici praediati tantum didi, fed
amp; qui a publico aerario , vel republica pecuniam mutuati fue-
rant, praediis, vel praedibus datis. Suet, in Claud, cap. ix. Prae-
diator dieebatur,quot;~qui prasdia publico obligata amp; profcripta, vel
bona praedia emebat. Cic, lib. xi. cp. xiv. ad Attic, fieque eo
minus , mfcribis., procura!ores Cornificii, é' -^pf^lfjfinipraedtiit-
torem videbis, i.e. qui folet emere praedia reip. oppignorata. Idem
cpift xvii. eod. lib.eod. Etfi reus locuples efi, équot; Appulejus praedia-
tor bberaUi. Gloffae Philoxeni : praediator , dvmh vTripxonsen
Sic praemiator qui praemium petit amp; aufert. Hinc amp; pro prac-
done noturno , mBurnus fraemiator veteri Comico , qui » ut
ait Tibullus rapta praemia vefle petit.
11.
I, r TIfce expofitis, feries ordinis nos eodeduxit, ut videa-
rimus quorum bona reip. vcl fifco oppignorata fint. Si
quis praedia vel alias res a fifco emit, illius bona fifco obligata
funt, cum fifcus in rebus debitorum jus habeat. /. p. i.D.
de jure fifci. Qui enim cum fifco contrahit, ejus bona tacite
fifco oppignorata, proque tributorum penfionibus obnoxia funt.
Cod.inepiib. caufipign.velhjpot. Aliae vero civitates indebi-
torum bonis, fimele fifco jus non habent : extra quam , fi id
fingulariter vel a principe impetrarint, vel pado quaefierint. /.
to.D. admunicip. /. 2. Cod. de jure reip. Quod enim dicitur
remp. creditriccm omnibus chirographariiscreditoribuspraeferri
p. I.B. de Privileg, credit, ad reip. modo Romanae debltores
pertinere , confenfu jam eruditorum receptum eil: : ut cum jus
civile detrado civitatis Hominis dicimus, Romanum intelligitur.
P. 2. Infi, de jnr. nat. gent, ^ civil.
II. Ncc tantum eorum, qui res ad fifcum aut remp. Rom.
pertinentes, bonafifco erant pignoriobligata, fed amp; eorum, qui
vedigaliapublicafluminum, portuum, hortorum, fodinarum,
agrorum conduxerant. Locabantur cnim haec publice a Cen-
foribus olim, poftea vero nomine imperatorum ab eis , quibus
hoc Imperator praeceperat. Nam aerarii amp; fifci quoque debitores
funt, amp; fifcus in eorum bonis tacitam hypothecam habet, d. L
3. V. de jure fifci. ^ l. 2. Cod. in quib. cauf.pign. velhypoth.
Imo amp; in bona heredum publicanorum tacitam habet fifcus hy-
pothecam. /. 2. Cod. de hered. aBion. amp; infuper obligantur fifco
dare fidejuflbres idoneos, quorum bona quoque fifco obligata
funt in fecuritatem vedigalium. aliter non admittendi funt publi-
cani. l,lt;). D.depubl. ^veEîig.l. i.Cod. delocat,praed.civil,velfif^
cal.amp;i non folum obftrióti funt in fortem, fi fimpliciter fidejufle-
rint, fed amp; inpendere ufuras. l. z.p. penalt. D. de adminiftrat.
rer. ad civitat. pertin, l. 54. D,locat. Quod vero fidejulfores da-
re debucrit, hoc jure definitum non eft. Noftra in repub. Edi-
«aumPraepotentium hujus dioecefeos Ordinumrequiritinlocan-
dis veäigalibus duos fidejulfores idoneos p.9. Quam definitio-
nem non putarim itaftridim accipiendam, quia amp;unus opibus
valde excellens, fideique probatae admitti pofTit. Sane olim Athe-
nis Alcibiadcs folus admiffus eft ab Archontibus, cum pro ami-
co quodam fuam obftringeret fidem, ringente publicanorum fa-
aione, quam talenti adjeftione amicus ejus fupererat. Tefte
Plutarcho in yita Alcibiadis. Idonei vero fidejuflbres qui fint
edidum exprimit his verbis: ttoec ßocbc fuffifatite borgen in ben
OBcrecôte ban KtiïcÖt / gcgoct en gefeten jgnDe : id eft , prae.
des bonos amp; idoneos, in dioecefi heredia pofßdentes. Quibus verbis
non folum fidem amp; facultates requirit, fed amp; conveniendi fa-
cultatem fpedat, ut in hac dioecefi res immobiles poflîdeant. Ita
enim verba gegoet: gefeten/ geeift/ accipit idiotifmus nofter:
unde fit ut dives rebus mobilibus, velpecuniis numeratis, aut
gemmam pretiofam ofFerens pignori, non fit idoneus fidejuflor.
Nulla enim fecuritasin mobilibus, cum convafari facile poGTinf!
Sed nec quifquam fperet afina auroonufta inforum adduólaeifu-
gère fe necelfitatem fatisdationis poffe , quod Cornelium Afi.
nam fecifle legi mus, cum fponforesab eo exigerentur. Macrob,
lib. i.fatur.cap. 6. edidum enim omnimodo fidejuffores exioit,
nihilque facilius effluit, amp;elabiturquamnummi/ Quod fi con-
duâor idoneos fidejuffores dare non poffit rurfum praedicat
praeco. quantoque minoris publicum alii locatum fuerit, tanti
nie prior condudor damnatur : fi aer non habet corpore luit :
fi pluris locatum fuit fifco hoc lucrum eft. d. Ed. p. 10. vide
plura ap, D. Matthaceum Oraculum junfprudentiae , amp; orna-
mentum olim noflrae Academiae de audionibus. lib. 2.
Si publicanus alteri locaverit hortos publicos. Frudus quos
fecundus condudor percepit , tacite obligantur reip. pro mer
cede, quam manceps promifit , per inde ac fi manceps ipfe eos
percepiflet. Idque de mancipe praediorum publicorum Papi-
nianus refpondit. /. 55. D. locat. cond.
III.nbsp;Qui opera publica fub hafta conducebant, illorum bo-
na quoque oppignorata erant fifco , cum contraxermt cum fif-
co, vel repub. Erant antem opera publica muri, bafilicae, thea-
tra, fladia, portus, thermae, aquaedudus, pontes, forum,
macellum, piftrina, bibliothecae, amp; fi qua ejufdem generis alia.
Phn. lib. xxxvi. hifi. natttr. cap.-kw. Haec opera publica locabant
Romae cenfores, procurabant etiam aediles, Afcon. m. Verr.
Sartorum teÜorum exigendomm cttra proprie cenforihns datur. re~
rum hm tueri y ^ p*ocurare cum ceteris item tumpHlicistumprivatü
operibus aedilium cura efl annona. Hi, autem qui conducebant,
dicebantur mancipes , redemtores , i^yöhdßoi , obligaban-
tur reip. ut rede haec curarent amp; debebant quoque fidejuffores
dare, quorum bona etiam reip. obnoxia erant. Hic fere eadem
obfervanda funt, quae in fidejufforibus publicanorum , ut D.
Matthaeus oflendit Hb. 2. cap. 10. de auSliombus.
IV.nbsp;Aerarii publici praefedi folebant pecuniam ad aerarium
pertinentem privatis mutuam fub ufuris tradere. Et hi , qui
accipiebant, bona fua reip. pro mutuo obligabant, uti confiât
B
-ocr page 10-ÏO
ex Liv. Itb. xxxii. qui decit eum , qui mutuam acceperit pe-
cuniam a rep., debcre praedibus amp; praediis cavere , fe fortem
cum ufuris reftituturum. Suetonius in vitaClaudii clare quoque
hoe nos docet ix. in ejas vita. Cujus verba, eum hanc thefin
egregie illuftratura fint, operae praetium duxi hic ea repetere.
Poflreme etiam, inquit, feflertium oBogiespre introitu mvtjacer-
dotii coaßus impendere , ad eas rei famiiiarü auguftias decidit, ut
cum ohligatam aerario fidem liber are non poßet, in vacuum legeprae.
diatoria venalis pependerit fub ediilo praefeäorum. Hinc clare pa-
let ejus bona reip. oppignorata fuiffe , qui mutuam ab ea acce-
perit pecuniam, quum eam expedite non poffet fliato tempore,
bona ejus proponebantur a praefcdis vena ia , ficut hic Clau-
dius dicitur venalis pependille lege praediatoria, hoe eft, Clau-
diibona, ut Cicero Philippica II. dhkPhacum praedes jmsven-
didijfe, hoc eft praedia fuorum praedum. Fruftra autem Clau-
dii bona profcripferant praefedi aerario, quia nullum emptorera
inveniebant , quia Claudius erat Patruus Imperatoris Caii Cali-
gulae. Verebantur enim ne aut propter neceffitudinem Ipipe-
ratoris, aut fi Claudius ipfej ad imperium perveniret, pecuniam
hanc perderent, amp; hoe eft , in vacuum pendere, nimirum fru-
ftra pendere. Sicut apud Senecam in vacmm tumultmri eft fru-
ftra. Sic etiam Plinius loquitur, amp;alii. Refpublica tamen ia
ejus bona jus habebat , quia qui contraxit cum republica, (nim,
rep. Romana) ilia in ejus bona jus habet l.x. Cod. in quib.catff.
pign. vel hjpnd. Hinc praefes provinciae jubetur profpicere, ne
publicae pecuniae credantur fine pignoribus idoneis vel hypo-
thecis. Liyp.i.D.deufuris. Alix civitatcs non habebant in bo-
na debitoris hoc jus, nifi beneficio jus pignoris elfent adeptae,
neque fpecialitercaviflent fibi de pignore. l.z. Cod. dejnrereip,
Multis tamen civitatibus fingulari amp; fpeciali beneficio indulie-
runt principes jus pignoris, ut ceteris creditoribuspraeferentur.
Vid. epift. 109. Plin. ad Trajanum, amp;Trajanirefcriptum Ibid,
Plinius vocat lt;sgt;fuilt;nofa.^ia.v-, Tr^inus Privilegium quo ceteris ere-
ditoribus amtponumur. Aliis vero civitatibus, quae hoc Privi-
legium non habebant, quae pecuniam mutuam crediderant ,
medium quoddam jus conceffit , inter jus pignoris, amp; Privi-
legium
legium exigendi Conftantinus : nim, ut, fi civitasmutuampe-
cumam credideric , amp; debitor folvendo effe dcfinat : debitoris
alios jam tranflata, quodammodo teneantur, ut
policflores faltem pro rata parte rerum , quos polTident conve-
nir! pofTent. Lz.Cai.dedebitor.civitat.
V. Videamus nunc quemadmndum eorum , qui reip. nomi-
ne veftigalia locaut, bona obligata fint. Resp. tacitam in eorum
bonis hypothecam habet, neque folum in eorum, verum etiam
patris bpna pro eis civitati obnoxia funt , fi nim. cum filius
familias effet pâtre confentiente dccurio creatus fuerit. /. 2.
4. P. ad mttHtcip. neque tantum curatorum bona , fed etiam
eorum fidejufforum bona reip. obligata funt , amp; quidem in fo.
iidum, quia refp. amp; fifcus utantur privilégie pupillorum. /.j.
Cad. de jure reip. l. 4. Cad. exquib- cauf major, l. unie. Cod. de
/entent, adverf. fifi. Ut. retraSi. Fidejuffores autem a tutore pu-
pillo dati finguh in folidum obligantur. l. uli. D. rem pup. vel
aäolefc.falvam fore. Curatorum quoque operum bona reip. op-
pignorata funt , quia refp. cum curatoribus operum negotium
habet, hl vero cum redemptoribus. p. x. D.deapertbpubl.
porro reip. non ipfe tantum curator obligatus efl, fed etiam he-
redem obligatum relinquit. l.i.inpr.D.eod.l.^.p.i.D.deadm,
rer. ad civit. pertin.
Porro refcriptum efl L^.Cad.inquib.cauff. pign. tacit, fatis no-
tumefe,^ rario»e co«fti,„t»m , »0« jolu^ bona primipihr»m
cbligari fifco, fed amp; multernm, cjuae nuptaefnnt, dotes. Hoc fa-
tis obfcurum multis videtur amp; merito. Certe qua ratione
fit conftitutum , adhuc quaeritur inter doâores. Eft enim
valde novum amp; fingulare exemplum taciti pignoris legitimi, cui
quidem amp; dos ipfa fummittatur. Scio quidem utilitatem pu-
blicam praefeiendam effe privatorum rationibus , ut probetur
prius fifco fatiffaciendum effe ob caufam primipuii , quam do-
ti. l.i,.Cod.deprimip. Sed qnaenam ilia ratio publica fit , rur-
fus quaeritur. Primipilus erat primus triariorum , qui amp; pi-
lani dicebantur, centurio , hoc eft , primus legionis centurio,
ut primilaris, qui eo munere fundus erat. Audor eft Vi-
getius de re militari lib. a. cap. 8. eum tanquam caput fecutum
B anbsp;ejfe
-ocr page 12-efe Witts legionis mérita praemia. Itaque amp; Papinianus me-
minit commodorum ex ratione primipali, /. 25. i). ^^ adimend.
legat. Sed nihil haec commoda iftorum primipilorum ad hanc
legem faciunt. Tempore Juftiniani amp; Theodofii primipili erant
miniftri, qui folemniter ad pafcendos milites ad limitem deflinaban-
tttr , ut ait Theodofius I. 6. de Cohortalibus amp; qui ex more
omne alimonias militates ad limitem pervehebant. Ibid. Hinc
fafttis primipili. Ibid. /. 8. 10. S^ paflus militarü tranjlatio. I. 18.
de extraordin. de quibus J. Lipfius lib. z. de milit. Roma», dial.
8. amp; Gothofredus in CodicisTheodofiani lib.j.paratit. necmn
in paratit. lib. 8. tit. 4. de cohonalibus. Non mirum ieitur non
g)Ium primipilorum bona, fed amp; dotem uxoris fifco obaoxiam
fuifle , quia ad jllorum curam pertinuit divifio omnis militaris
annonae inter milites diftribuendae, quam ut meliore fide ero-
garent, placuit, ut fi aliquid inter verterent , amp; eo nomine
fifco effent obnoxii, fifcus non poffet non modo pignoris jure
in eorum bona manum injicere, fed et fi uxorem habeant, in res
dotales. /. 3. Cod. de principil. I. 7. ^ 8. Cod. de cohort, pritt-
cip. Et ideo credo etiam filiorum bona , etfi haeredes non funt
patrum fuorum primipilorum , fifco obnoxia effc /. 4. Cod. de
frimip,
CAPUT HI.
I' l-JI omnes, fi folvendo efle definant, conveniebantur le-
•IJ ge praediatoria, qua cautum erat, ut eorum bona, qui
diffolvere , amp; fidem fuam liberare reip. vel fifco non poflent,
publice fub hafta venderentur : amp; hoc eft quod ait Suetonius
Claudium venalem pependifle fub edic'io praefedorum (hoceft
publicato edido praefeaorum,ut apud Juven Praebere caput domi-
na venalefiib hafla, h. e. propofita hafta. ) cum obligatam aerario
fidem liberare non poffet : non quod non nulli doâi volunt qua-
fi ex veteri jure in cauffis fifcalibus fervato, qui non folverent,
ipfi bonaque eorum venum exponerentur edido pracfedorum
aerarii, ut fupra vidimus. Edidum praefedorum, quoprofcri-
bebantufj.bona praediati, affixum erat pilae vel columnae. Sub
codera
-ocr page 13-codem âutem cdiâo pendebat funiculo adnexa tabella, quae
bona ipfa, qualia effent, ubi fita, amp; quanta, declarabat. Si
itaque bona , quae vendebantur hac lege praediatona aerario
fiifficerent ad expungendum nomen aerarii vel fifci, liberaban-
tur praedes eorum , fi vero non eflcnt idonea, amp; non pof-
fent exaequare fortem , fidejuflbres compelJabantur , amp; fi non
folverent, illorum quoque bona venalia pendebantur fub edt-
Äo praefeâorum. l.^-j-p.n.D.de jptrefi/ci. Poteft amp; fifcusdé-
bitons fui debitorem convenire, fi principalis debitor defecerit,
vel ex ratione fifci omnia fada liquido probentur, vel ex con-
tradu fifcali debitores conveniantur.nbsp;8. D.eoâ.l.i.amp;
Cod. Ouando fifi. vel privat. Quid, fiTitius, cum effet fifci de-
bitor, Cajo pecuniam fub pignoribusdebebat, amp;folvitei, po-
teft ne fifcus hanc fummam pecuniae repetere ? amp; placet fifcum
jure fuo utentem , poffe hanc Cajo auferre pecuniam. Pignus
tamen tum non liberatur, fed manebit Cajo oppignoratum./. 21.
D.dejurefifii. Papinianus vero tam libro fexto quam undecimo
Refponforum fcribit, ita denium publicam auferri pecuniam ei,
qui cum erat creditor, in folidum pecuniam accepit, fi autfcie-
bat, cum accipiebat, publicum quoque effedebitorem, autpo-
ftea cognovit , antequam confumeret pecuniam. Sed placuit
Marciano libro fingulari de Delatoribus, omnimodo ei pecu-
niam auferendam cffe, etiamfi ignoravit, cum confumeret.1 g.
». jo D. eod. Si vero plus fervatum eft ex bonis debitôris a fifco
deftradis, hoc refundere debet fifcus debitori fuo. /,4lt; amp; 12
P. eod.
II. Quoniam priore capite verba quoque fecimus de publi-
canis, e re noftra puto effe, utvideamus, quomodohipenfio--
nes fuas feu mercedes in ferre debeant, amp; quid jus fifcus habear,
fi non intulerint ftatis temporibus. Eft autem definituni varie:
nam quarundam fpecierum nomine quinquagefimas fêcundia pars
mercedis folvitur fingulis hebdomadibus : aliarum duodecima
pars fingulis menfibus, ut ex ipforum edidorum in fpedione cui--
vis intelligere proclive eft, Quod fi non fecerit publicanus,
bona ejus paratae executioni fubjiciuntur : ufuras etiam ex mo^
ra praeftat. /. 1 o. i. V. de public. amp; veilig, Cemr. erän, m. B.
B 5nbsp;Hoc
-ocr page 14-Hoc autem idcirco conftitutum , quoniam publicani pecunias
exaCtas diutius retinentcs decoquere amp; foro cedere folent. Et mo»
ram quidem pubJicani fifco faciunt re ipfa citra ullam'interpel-
lationem : nam amp; folutio penfionum certum diem habet; dies
autem interpellât pro homine : amp; generaliter mora fifco fit reipfa
nec ullo loco juris excipiuntur publicani , quin contra nomina-
tim foricarii quoque amp; publicani reliqui huic rcgulae fubjiciun-
tur I. n p.'^.D.deufuri^. Si plures publicani fimul conduxerint
idem vedigai , finguli in folidum fifco non obligati funt, fed
pro partibus, nifinominatim id convenerit ; Pnmo, quoniam
duo vel plures rei debendi non fiunt, nifi nominatim id conve-
Deinde quoniam focii quoque
aln, fi lolvendolint, nec per inftitorem contraxerint, propar
tibus focieratis tenentur. l.6y. D. pro fècio. Ad haec fi plures pul
blicani illicite quid exegerint, non finguii duplum, fed omnes
partes praeftant, fi folvendo fint. 1.6. D.de publ. amp; veaiml. Si
vero unus folvendo non fit,, caeteri onerantur. d.l 67 D pro
ficio /.46 p. nit. D.de jure fifci. Hodie vero finguli in folidum
obligati funt amp; con veniripofTunt. p. 9. Edidi Generalis de lo-
cationibus vedigalium. his verbis. 3®aac mebc men becfiaat ûat
men foo tod Öc 23o?gen aï^ be ^acamp;terjö / elfe^ in't bcfonber en m 't
BtDCquot; baar boo? fal mogrcn aanfpieftcn enöe f);ecutrrett. id gft
quod ita int eilig,mus. m tam praedes , quam conduElores ßmuli in
folidum convemrepoftrtt.. Quod fi publicanus alteri fublocaverit
vedigal, an tertmmconvenire poteft fifcus, amp; placet fifcum ter-
tium convenire pofTe, fi primus folvendo non fit, vel aufuge-
rit, utili adione. l. i. ^ ieqq. quand, fifcus vel priv. deb nam
cum univerfa bona fui conduftoris obligata habeat, nomen au
tem fecundi conduftoris in bonis primi fit, utique nomen illud
perfequi potent, itaque utili aftione agere adverfus debitorem
débitons fu, /. iS. D.depign.aa. Si publicanusdecefferit non fo-
Jutispenhon.bus, fifcus regrefTum habet adverfus heredem publi-
cam, /. z. Cod dehered. aÜ. Quid dicendum, fi publicanus bona
fua quaedam vendiderit, antcquam fifco fatis feciffet ; dein mori-
tur:dico bona Ifta in emptorem tranfire,cum onere pienoris- fif.
eus igitur amp; in perfonam adionem habet adverfus heredemquot;, amp;
=nbsp;J^^rede fifcus
% Jnbsp;quam pignora pcrfequi. L^-j-D-dejurefifa / ? p
^l^deadminiH. reuldlv.fl A^L/. 4.nbsp;si nequ^e'
puDiicanus neque ejus heres idonei funt ad fatisfeciendum fifco,
um m rehquam debiti partem conveniuntur fidejulfores publi-
«ni. Sed tum demum, fi ante publicanum amp; ejusheredem ex-
cuffent fifcus. /. 5. amp; feqq. Cod. qmnd.fifc. velpriL.Z fTv S
D.dejurefifci. Agnofcunt vero fidejuffores perieulum duntiv;/
ejus tempons, m quod eonduâio fada eft. Itaque fi labente
de taeultatibus lapfus fit, perieulum hoc non fidejulForum eft
fed qui exaflionem faeere debuerunt. d. /. j.l eTde f-
catnbsp;Ly.Cod.dclo.
cat.^ Curator fi non bene admmiftraverit, quoque a fifco con-
venir! poteft, quia cum curatore refp. negotium habet, nec tan
u^ curator obigatus eft, fed etiam heredem obligatum S
-nd;nbsp;bona diftrahere poteft filus, fî fol-
dam dehbemus de ceffatione juris praedfatoiî, vel fifd '
III. Princeps vel ejus nomine locator, conduétoribus innri
pamtur vel is, qui a fifco prohiberi poterat, Tenettur fifquot;
lt;-us, vel curator civitatis conduâori in id quod intereft • fin
conduaor prohibeatur ab eo . quem fifcus vel ciSp Jquot;
bere non poterat , non in id quod intereft teneatur fifeusTfi
penfionem non petat ejus temper]^ . quo condudor fruitus non
eft. /. 24. p.^. I 55. cumfeqq.D. locat. Propterea in lege cenfo-
na ad fcnptum fuit : fi qui frui publico publicmus no» Met ne
etfraudi id eft.. Itaque fi hoftis opprefferit civitatem ( {
Hincnbsp;T-nbsp;' i^ic tegitur ipfa lege cenfi^
Hine mento Cicero reprehendit Catonem , quod tim sS
egerit
-ocr page 16-egerit cum publicanis, cum illis negaverit remiffionem , quam
jure fuo ufi équités petierint vaftata per IMithridatem Afia , amp;
quod hac negatione equeftrem ordinem a fenatu fejunxerit,
quod poftea tantum turbarum excitavit) aut plebs feditionemo-
ta imis mifcueritfumma , penfio quidem publicanis remittenda
eft , non etiam praeftandum quod amplius eorum intereft.
Non certe eo nomine adverfus civitatem , (èd potius adver-
fus feditionis auftores agendum. Hi enim praeftare damnum
debent, fi res aliorum m ea leditione penerint , quemadmodum
in perfonam Gracchi ftatuit Publius Mucius. /. 66. D. folnt.
matrim. Quod fi legatus populi Romani vel pro conful publi-
canos afflixerit, aequum eft ex aerario pop. Roman, eofdem
indemnes fervari, ut qui Cicero in orat. de prov. conf. judi-
cavit, cum Gabinius publicanos in Syria vexaflet.
IV.nbsp;Si peftilentia, fterihtas, uredo, amp; fi quae alia vis, cui
refifti nequit, quo minus publicanus uti frui potuerit propterea
ei remiffio facienda eft. Smt. in Caejar. cap. zo. Dio. lib. 58.
hiß. amp; Poljb. lib. 6. hiß. cap. 15. dicit fenatum , fi quae inter-
venerit calamitas, mercedum parte publicanos relevaffe , aut fi
quis cafus impedierit, quo minus exitum res haberet, locatio-
nem refcidifle. I. 15. 4. £gt;. locat. cond. Ceffat vero haec re-
miffio, fi fterilitas unius anni compenfetur ubertate fequentium
annorum d. I. i^. amp; fi culpa publicani decrcverint veftigalia.
Rediffime illi remiffionem defideranti illud Ca/fiadori opponi-
nimus lib. vii. Formul, Ta copiant fads, dam ingredientes ƒ»-
fle traSlaveris. Avara manus portas claudit , ^ cjaem digitos at-
trahit, naviam fimul vela concludit. Merita enim ilU mercatores
cuntli réfugiant, quaeßbi difpendio ejje cognofiunt. Noftra vero
conftitutione Ordinum nulla ex caufla , qualifcunque ca fit,
publicanis remiffio praeftatur. ©oojt^ en füllen Dc ^^acfjtec^
ban ÙE boojfcfjjcDcn ^mpofien / ofte nubbelen / gem
magen epfcfjen / in geeiiDecley faeften / ïjotbantg be fclüe oocft
fonbe moflcn toefen-
V.nbsp;Si hoftis invaferit urbem , omnefque debitores publicos
fibi folvere coegit : mox deiperans ejus defenfionem, aliocon.
verterit excercitum , vel etiam coipmiffio praelio pellitur : an
publi-
-ocr page 17-publicani qui siercedefn hofti mferre coadi fuerint , libei,an.
tur? amp; aeciuumefteosliberari. Lz^.p-f^h.D.deleaat.z. Nam
amp; quivis ahus debitor , feu publicus , feu privatus , fi jufTu
^âoris folvat ejus militibus, liberatur , fi modo non ante vi-
ctonam m mora fuerit. Non nulîi tamen boni principes anti-
qaa aerani reliqua exuftis tabulis expunxerunt ut Augufius
de quo Sueton. in ejus vita cap. 52. Tabulas veterum aerarii de-
hitorumvelpraecipuamcalummandi materiam exußit. idem deHa-
driano narrat Spartianus, de Aureliano Flavio , Vopifcus, de
Theodofio Aufon. in Panegynco , ut ad illum locum notavit
^^^nbsp;inter haec reliqua aerariî
amp;ti.ci hiifie, tam quae debebantur eis ex poems, quam ex coa-
dudisvedigalibus.nbsp;k
fJOmerm ßcut Je^atorihusGrâecfs, Philofo-
phis. Hiß or ids y ChronologisGeographic
in deliciis erat, fic ^ 'Romanis Imperatoribus,
dr Jt^rifprudentilm ,;tantaque apud eos ejm
auUoritas fuit , ut non femel in Juris Romani
lihris ejus teßimonio lUorum ßummorum im-
prohentur fententïae.
Mathematicos jure Imperatores damnarunt ét
urle Italiaque interdixerunt^
I I I.
home fiiei pofefor tam frwBus , fid naturae]
tam qui indußria hominum provmiunt, petci-
piendo ßuos fach.
Sententia male lata retraBari poHß.
V.
Pfalterium femper infame fuît.
V I.
Tutor remotus oh dolum infamis fit, oh culpam non
Lex Regia prifcis Romanis fuh Impratorihus pri^
morum feculorum fuit in cognita.
InveUa ^ illato in praedium mhanum pignoris^
jure tenentur ^ mnjn praedium rußicum.
I X.
Blio ex heredato patris teßamento tutor datur^
X.
Perpulgatum diamp;um , iSius eruhfcit fine lege
toqui falfum eß , nec ullius veteris X^i nitituit
auBoritate ^ teßimonio.
X I.