...ïSfVi. V.?

■ -■A-'-ï-'.

4%'

v'-

~ T ■
i 1- quot;ii

quot;ié-'

lt;

G. TIK HEECKEREN TOT KELL.

jure, quo gelriae trajecti et
transisalaniae regiones, postqüam
a°. 1672 ab hoste fuerant
occupatae, in antiquum foedus
recipi debüissent.

quot;Jfc

•af

5fv

ia ïfM^^ s^^

.'rrfy VS?. ■nbsp;ïu

«

SPECIMEN HISTORICO-JÜRIDICÜM INAUGURALE

DE

jure, quo gelriae trajecti eï
transisalaniae regiones, postquam
aquot;. 1672 ab hoste fuerant
occupatae. in antiquum foedus
recipi debuissent,

QUOD,

SUPREMO FAVENTE NÜMINE,

EÏ AUCTORITATE BECTOBIS MAGNIFICI

HEISRICI EGBERTI VINKE,

TH£OL, DOCT, ET PROF. ORD.

AMPUSSIMI senatus academici CONSENSU
UT ET

NOBILISSIMAE facultatis juridicae DECBETO

SUMMISQUE

IN JURE ROMANO ET HODIERNO HONORIBUS ET PRIVIlEGllS

IN ACADJCIHIA BHENQ-TBAJECTISA

RITE IT 1E6ITIME COKSEQÏÏEKDIS ,
XIBUDlTORUja EXAMIIfX SXTBiaiTTIT

GUILIELMUS VAN HEECKEREN TOT RELL,

GELRUS:

DIE XXn. M. JUNIX, AKKI MDCCCXXXIX. HOBA 11.

trajecti ad rhenum,
EX OFncim L. E. BOSCH,

Ivf

RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT

1754 6783

^nbsp;aTëOïi aX ïtof .»A

''jnaoï KiJüprntA k .SATA^IIXI^'

VA»

.-•M' . (i,nbsp;i-. ,

, alt;HïWiïlt;JîOD iifiTtSH a r»M ' •
y VT t »^éfjnbsp;- T.»nbsp;HW ■»».

tAT âtîwrj: -raiga

. - -

, KSKfflÄ fU. armier

PATRI CiRISSIMO

sacrum.

^^^nbsp;lÄTl?

speciminis conspectus.

PARS I.

CAPUT I. Behi iwier foederaiarum pro-

VIKCIARÜM REMPUBLICAM et rRAWCIAE regem lu-
dovicbm XIV a. 1672 OBORTI CAUSAE. HOSHUM
IRRÜPI10 ATQÜE TRIÜM PROVIWCIAKUM OCCÜPAHO.

Eorum secessio a. 1673 et 1674........ Pag, 1.

CAPUT II. DeLEGAII IRIUM PROyiWCIARDM
ab hostibüs occupatarum a cohegus uhiyersi-
lAiis remoii. Acta, post hosiium secessiokem,
ad h.las PROVIMCIAS in socieiaiem recipiendas,
usque ad iilarum ik foedus restiiuiiomem. . . » 20.

CAPUT III. CoMDfTIOSES sub quibus tres
provinciae 1» foedus resiiiutae suht...... » 30.

tjui

CAPUT I. De vinculo quo foederaiae pro-

vinciae isier se conjunciae erant ad unius '
keipubtlcae uhiversitatem............ Pag, 47.

CAPUT II. De jure quo provinciae geiriae,
trajecxina ei iransisalana ab hostium occüpa-
tione hberatae in antiquum foedus recipi
debüissent.................... » 71,

CAPUT III. Db injusto modo , quo tris

provinciae in antiquum foedus receptae sunt. , » 83.

PARS PRIOR.

Cafint iprimnnt.

IIIII.LI IIVTER FOEDERATARUM PRO VISC IA RB3I REMPrBlI-
CAM ET FRASCIAE BEGEM lUDOTICUM XHr A. 1672 oEORTI
CAUSAE. HOSTIirSl IRRUPTIO ATgUE TRIUM PROVIJSCIA-
RCM OCCFPATIO. EORUM SECESSIO. A. 1673 ET 1074.

Ludovicus XIV, cum uxorem ducei'et Mariana Tlie-
resiam Philippi IV Hispanorum Regis filiain, con-
ventioni qua ea omnibus juribus renuntiavit, qui-
bus ad siiccessionem regnorum paternorum voca-

l

retur, assensum praeLuit ' , et pace Pyreiiaica ,
anno 1659 inita, ea res confirniata est atqiie san-
cita. Patuit tamen continuo, Ludovicum de hac
conventione parum sollicitum, imo consilio esse
animatum, Belgium Ilispanicum post soceri mor-
tem, suae ditioni addeiidi. Hispania, provinciis
illis contra Franciae Regis aggressionem defen-
dendis se parem Hon esse sentiens, ReipiiLlicae
Foederatarum Belgii Provinciarum periculum, quod
ei quoque ex protracto Francici imperii limite ver-
sus ipsius Reipublicae fines immineret, ante ocu-
los ponere conahatur, et foedus mutuae securita-
tis causa, inter XYII Provincias Belgicas, ut ideo
Regis immoderato regni amplificandi atque domi-
naiidi studio ohviaretur, urgebat.

Johannes de Witt, qui tunc temporis in Hollan-
dia munere Consiliarii Pensionarii quem vocant ^

gt; Cf. sibout corseliïïs kiihkhamer, DisputaUo hisforico-po-
litica de hello propter successionem regni Hispanici gesto,
pace Rheno-Trajectina composi/o, in Academia Rheno-Trajec-
t.na defense et edifa Anistelodanii 1829, pag. 33. sqq. J 9 de
renunciatione Mariae Theresiae , atque uirum lieeat, nec ne , juri
suo in successionem regiam renuntiare. J 10 de caiisis propter quas
renuntiationes Francos inter et Hispanos frequenter agilatae sint.
S 11 an potuerit Maria Theresia renuntiatione liberos suos a suc-
cessione excludere. — imiMi , Saaken van Staet en Oorlogh
vol IV pag. 473. KiüiT, Historiae f ederum Belgii federati, Liigd.
Bar. 1790 vol. I. pag. 78 sqq. 176 sqq.

2 Syndicvm Hollatidiae eum dicunt alii magis latine. Cf.
iticit 1. 1. pag. 13 et 168. — De hujus muneris origine et natura

fungebatur, eadem aetate tam externarum quam
internarum rerum Foederati Belgii curam gerebat ;
nam, quamvis niunere suo tantum provinciae IIol-
landiae addictiis, in Ordinum Generalium conciliis
tantani auctoritatem, sua rerum politicai'um peritia
et insigni ingenii acumine, quaesiverat, ut in
universam Rempublicam potestatem majorem ha-
bere videretur, quam ullus ante eum Guberna-

egregie nuper scripslt j. c. n. vim tets, dissert, hist. jur. pu-
blici, continens historiam muneris Consiliarii Pensionarii Hol-
landiae. Lugd Bat. 1836. In parte l. Cap. I. J I. Vir doctiss. histo-
riam creationis advocatorum Ilollandiae iiarrans, de latente hu-
jus muneris origine loquitur, idtjue , laudata L. 1. J l.Dig. quod
cujusque universitatis nomine, confert aliquo modo cum munere
eorum, qui Romano nomine Syndici dicebantur, in majoiibus
imperii Germanici civitatibns. Melius munus Advocati Ilollan-
diae cum munere eorum, qui in pluribus Germaniae regionibus
Syndici Ordinum sive Landschafts Syndici dicebantur , compa-
rari posse -videtur et hujus rei origo repetenda esse ex ea ae-
tate , qua in diversis Germaniae regionibus , legati trium Or-
dinum qui jam antiquiori aetate distinguebantur , unum corpus
sive universitatem facere et hinc etiam Stjndicum habere posse,
intelligebantur. Exstant adeo testimonia actorum, quibus Ordi-
nes in diversis Germaniae regionibus in unum corpus coaluerunt.
Non prorsus hujus indoiis est documentum, alias notatu dig-
nissimum , anni, 1359, quod sub tit- Landvrede of verbond tus-
schen de Heeren Ridderen Knapen en Steden der landen van
Gelre en Kleef, legitur int Gedenkwaardigheden der Geschiede-
nis van Gelderland door is. an. nïhoff. II, deel, Arnhem 1833.
pag. 109. — Wittium disertis \erbis Landsyndicus appellat
sriTTWR, Geschichte der Europ. Staaten, Berlin 1807'. vol. h

lorum'. nie vir, cjuamvis Ludovicum ut vi-
cinum metueret, ejus tarnen amicitiam hisce re-
gionibus utilem, imo iiecessariam ducebat. Idcirco
cum Regis studium occupandi Belgium Hispanicum
certissimiim videretur, cum eo, de illis provinciis
in ßeipiiLIicac formam redigendis, et de parte
urLium munitarum Franciae, altera parte Foederati
Belgii ReipuLlicae tradenda, egit; quod ideo a
Wittio propositum, nonnulli contenderunt, nt is
Regis consilia melius perspiceret

liae. S2P-. Huic Tiro sane ante ociilcs icisabafur simile munus
in Ortinum Wilrtembuigensium l.istoiia nolum. Notatu etiam
digna sunt ea, quae n. j. reichard in opere: Monarchie, Landstände
und Bundesverfassung in Deutschland, nach der historischen
Entwickelung und auf den gegenwärt iijen Standpunkten ,\o\. 1.
Leipzig 183P. pag. 297, sqq. narrat de Syndico Ordinum jam
ante annum 1483 ad unius corporis universitatem conjunctorum
in ferritorio Principura Ruthenicorum {Reuss-Plauen); quorum
potestas fere ut principum Gelriae potestas ex munere Advoca-
torum fisci origiuem duxit, unde ipsius regionis hodierna ad-
huc appellatio explicanda est (das Voigtland i. e. Land der
Ruchsvögte. Ipsa vox fiscus voce Reich exprimebalur, unde
dicta apud nos est regio het Ryck van Nymegen, et in Germa-
nia reggt;0 ad Mosellam sita das Croverreich , antiquitus ßscns
Crovius appellata , quam regebant Advocati imperiales recen-
tiori adhuc aevo).

1nbsp;Cf. KLuiT, Historie der HoUandsche Staatsregering. III.

pag. o04. sqq.

2nbsp;Cf. w.ici-(AiR, Vadetlandsche Historie vol. XIII. pag. IIO,
III. et r. g. j.c. bake, de deliberationibus super provinciarum
Belgicarum Hispaniae sive libertate sive partitione a Johanne
de Witt cum Francia habitis, Lugd. Bat, 1834. Ibi etiam

Quidquid liac de re sit, deliberationes protrahe-
bantur ad tempus usque , quo Philippus IV Hispa-
niae Rex supremum diem ohiit, anno 1665, regnum
suum filio Carole II aetata minori atque imbecillo
relinquens, Testamento Carolo II Maria Anna Au-
striaca mater ejus tutrix data erat, cui, additoque
ei concilio, imperium committebatur,nbsp;'

Ludovicus XIV nunc armis adipisci periclitaba-
tur, quod obtinere non potuerat pactis conventis.
Anno 1667 medio Majo vi armata in Belgium His-
panicum irrupit, et brevi tempore plurimas Han-
iioniae et Flandriae urbes occupavit. Carolum 11
Angliae Regem, rerum externarum parum sollicitum,

pag. 5 sqq. exposifae sunt causae , quibus inde a pace Sloiiasteviensi
anni 1648 id efFectum est , ut Franciain inter et Foederatuui
Belgium discordiae elementa nascerentur, et turn usque ad pag. 13
causae arctioris vinculi , quod usque ad foedus triplex , Ludo-
vicum inter et Wittiura exstitit. » Ex quibus omnibus», ait auctor,
» satis apparet, hanc amicitiam , tam ex metu quam ex poiitica-
» rum rationum convenientia ortam esse. gt;' Fontibus vero in argu-
mente exponendo usus est scriptor , praeter Secrete Resolu-
tien van Holland, atque Brieven van son. be vine, inprimis u'ts-
TRiDES lettres, mémoires et négociations, quae Lond. 1743. et
alibi prodierunt. Pag. 19 ex wittii epistolis, vol. I pag. 639. atfertur
locus ex quo patet, liunc virum praevidisse, quid post obitum
Regis Tlispaniae , FranciaeRexesset moliturus. Kiuit in hist.foed.
pag. 168 etiam loquitur de avcanis , quae apud Belgas inierat
legatus Francicus, consiliis, quibus Rempublicam commodis
Regiis devinctam tenuerat, et in nota addit: »de quibus, fidem
aut l'aciunt omnes d'estridii literae, ita inpriniis cousulatur
•gt; praefat. Belgic. ad has literas pas. 103 sqlt;(. ed, 8°. »

rapidissimus lue annorum Regis Franciae progrès
sus stupefecit, Metuebant Angli, „e Rex, superato
Belgio Hispanico, Foederatis Provinciis immineret
etdemceps Europae imperitaret, Wilhelmus Tem'
pie, cfni ingliae Regis legatus Bruxellis erat ad
solum Wittium missus est, ut senteutiam buius
vmexploraret, quod ubi feeerat, jussu Regis ex'
Angl.a Ilagam Comitis reversus est, ut de foedere
ad Franciae progressus arcendos ageret. Hoc foe-
lt;lus, „ura quinque dierum spatium a duobus illis
rerum politicarum peritissimis viris, ad frenum
cup.ditati Franciae Regis injiciendum, anno 1668
-tum, et ad quod pauIo post Suecia accessit, no-
mme Tripliois Foederis notum est ^.

. Ci^nbsp;rauerl. im. xm. 296 - 30S

mst.aer Hon. StaaUr. vol. „I. 3 3 3r4 et

Regem Suecae et Ordines Generates Foed.rati Bel
Z829. Auetor etiam .. .t

Tabulano regni asservantur. Cf. praefatio pa. YIII CeM

an ? °nbsp;-^I-a protu.i

. an e.en receded with equal surprise and approh tion

»the gt;vor. . notwithstanding the infortunate con^lLi»« oft

.war, England now appeared in her proper station, and hy t

» wise eonduet had recovered all her influence and credi

» I^-ope. Temple Hkewise received great applause . hut a

.compUments made him on the occasion, he'modeltl, ^ e^

•that to remove things from their centre or proper eleLnt

.-.u,red force and labour, hut that of themselves thev eas ^
»returned to it.quot;nbsp;■ quot;

Hac confederatione, qua victoriis finem imponere
et Aquisgrani pacem cum Hispania inire Ludo-
vicus XIV cogeLatur, ita Rex offensus erat, ut ad
illam frangendam omnia tentaret, et inprimis Or-
dines Generales Foederati Belgii, quos foederis auc-
tores consideratat, ulcisci niteretur'. Colbert us
missus est, ut animum Caroli et ejus consiliariorum
immensis largitionibus laLefactaret ; et inprimis ope-
ra sororis Henricae Stuartae , quae nupta Pliilippo
Borbonio Duci Aurelianensi Ludovici XIV fratri,
morum elegantia et ingenio erat praestantissima,
in Angliam specie visendi fratris missae, Carolus
de Triplici Foedere suLducebatur, et ad foedus
cum Francia ineundum movebatur,

Suecia, quae primum initae confoederationi stare
velle videbatur, tandem etiam eo inducta est, ut
foedere Franciae se adjungeret,

Ita etiam Ludovicus varies Germaniae principes
foederibus sibi conciliare conatus est, ne lii ali-

, Yid. VOLTAIRE, Siècle de Louis XIV. tom. I chap, 7 ubi
dicitur » Louis XIV fut indigné , qu'un petit état, tel que la
» Hollande, conçut l'idée de borner ses conquêtes et d'être
» l'arbitre des Rois, et plus encore qu'elle en fut capable. Cette
»entreprise des Provinces-Unies lui fut un outrage sensible, qu'il
» fallut dévorer, et dont il médita dès-lors la vengeance.quot; Qua-
tenus Ordines Generales révéra foederis auctores et motores coii-
siderandi essent, diligenter examinavit mackai in dissert. laud,
pag. 32. sqq. Conf. etiam pag. 34, laud, aitze.'ua, de iis, quae
jam inde ab anno 16fi7 cum Suecia acta erant.

quando ipsi impcdimeiito essent, quominus consilia
sua ad finem perduceret. Constanter tau,en Elector
Brandenburgicus et Dux Neoburgeesis cum Fran-
cia foedus inire detrectaverunt, ad quod Coloniae
Elector et Monasteriensis Episcopus quam facillime
permoti sunt, quamquam pluriLus annis aute,et Li
et illi cum Ludovico XIV foederis societatem' inie-
rant, quod Foederis Ithenani nomine alteri eo
^lomiue nostra aetata inito, quasi praeludebat ^

• D.e 14. Augusti 1658 h,c foedus initum est, cogente id
Eleclore Coloniensi, Johanne Phllippo, ne Leopoldi Imperatori.
potestas, liberlati prine.pu™ Germanieorum et novae Imperii
co„stUut.oni quae pace Osnabrugensi anno 1648 eonfirn.ata vide-
batur, ahqu,d perieulum afferret. Ludovicum XIV, qui ips^tunc
tempor,s Imperatoris German.ae dignitatem appetiverat sed re
mtent.bus principibus bon obtinuerat , ulique in foederis sui so
cetatem asciverunt Germaniae principes, eo jure (Germaniae
-ep.us funesto)utentes, quod ipsis pace Westphalica pLum d !
.ert,s ve.^,s concessum erat (sicut etiam in recentissima Germa-
mc confoederafone constitutum est), jure scilicet, cum exteris
cédera meundi. Ludovicus XIY etiam pacis Westpbalica
lunc quodammodo constitutionis Germaniae sponsionem susce
perat, et hoc quoque ei viam aperuit ad foederis ilUus Rhena,,.

commun,onem. Jam autem inde ab anno 1666, quo primum Re^is

Francae consiliapernicosa PlandriaerespectupLfiLcoeperu:

foedus illud non amplius eontinuatum est.nbsp;'

^ Cf. hae de re Joh.^.hs vo.nbsp;, äer Fürstenbund,

1: le'n quot;nbsp;P^S 266. In ejusdem operis lib: 11.

S.r WüUam Tempte, mikelm III und Friederich Wilhelm
Ex us tamen quae „«k«- exposuit loe. supra laud. ,oh. v.
hoe oco mm.as laudes Temp,io trihuisse v.detur et WUtii mérita
injusto sUentio praeteriisse.

Die 6 Apvilis 1672Frauciae Rex Proviiiciis Foe-
deratis bellum indixit, nullam aliam causam alle-
gans, (|uam gloriam suam ab Ordinibus offensam '.
Sequenti die a Rege Angliae etiam belli indicendi
formula prodiit, in qua Carolus vanissimis usus est
rationibus, interque eas praetextu litis veteris de
signis navalibus submittendis ^,

A cunctis sociis derelicta, a Rege validissimo,
eui insuper adjuncti erant duo Germaniae Prin-
cipes, terra, et a conjunctis Franciae et Angliae
classibus mari, attentata , Foederatarum Provincia-
rum Respublica miserandum in modum erat divisa.

In contrarias partes tota Respublica discesserat;
altera pars Gubernatorem Praefectumque militiae
summum postulabat, ornatumque Principem Arau-
siacum his titulis et muneribus volebat ; altera vei'O
huic utrique consilio vehementer adversabatur.
Prius desiderium plerasque pi'ovincias teneLat; pos-
terior sententia, inprimis Hollandiae proceribus et
magistratihus oppidanis placuit, duce et modera-
tore quot;VVittio. Hic enim munus ilhid libertati ha-
rum regionum periculosum ducebat ; nec negare au-
serim, ejus in Gubernatoris dignitatem odium, ma-
ximopere auctum fuisse malo patri illato®. Per-

' Gf. Hollandtse Mercurius, 1672. pag. 29.

2nbsp;Cf. Hollandtse Mercurius, 1672. pag. 23.

3nbsp;Cf. Staatkundige pariyen in Noord-Nederland, Amstelo-
darai 1837. pag. 184. Verissime observât scriptor : » het hart be-
» driegt lich loo ligt, indien men datgene als nuttig kan be-
• schouwen , wat men begeert.quot;

petiii edict i, per quod ilia dignitas in Ilollandia
in perpetuum abolita est, Wittius auctor erat.

Qui Principis Arausiaci adolescentis election eui
cupieLant omnes, quoad fieri poterat, a muneribus
publicis arcebantur. Haec sententiarum diversitas,
qua majores nostri tune temporis in duas factiones
scindebantur, quam plurimum valuit ad labefac-
tandam Rempublicam per extremos annos ejus ae-
tatis, quam stadhouderlooze tijdperk dicunt nos-
trates, cum ea per ejusdem aetatis primos annos,
regente Wittio, ad summum dignitatis, amplitudi -
nis et potentiae fastigium adscendisset '.

Post pacem Aquisgrani initam, cujus perpetui-
tatem Triplex Foedus spondere videbatur, Ordines
diminuendas esse copias terrestres decreverant
Belli rumoribus insequente jam anno perlatis, denuo
cogitare coeperant de civibus armandis; attamen,
quamquam minante periculo , annus 1669 , et magna
anni 1670 pars abiit, ante quam circa banc rem,
certi quid statutum est. Dissensus enim erat circa
copiarum pi'aefectum creandum; ad hanc scilicet
dignitatem, sex provinciae Principem Arausiacum
evelii volebant, quod tamen Hollandia et praecipue
Wittius, impedire conabatur. Cum tandem immi-
nens periculum VVittium cogeret, ut provinciis
Principis electibnem postulantibus cederet, tantum

' cf. klu1t, op. laud- vol. III. pag, 324, sqq.
^ Cf, AITZE.IIA, op. laud. vol. VI, pag. 575, sqq.

temporis adliuc terebatur, in exhibendo Praefecti
Generalis copiariim terrestrium ac maritimarum
mandato, et in controversiis distrahendis, quae
circa banc dignitatem ab illa Gubernatoris sejun-
gendam ortae sunt, ut tunc demum ad se defen-
dendos vere cogitarent litigantes, cum ad id tem-
pus amplius non esset. Jam mense Novembri anni
1671 , Provincia Trajectina Ordinibus Generalibus
consilium dederat, copias terrestres augendi, et,
licet plures Provinciae id fortiter urgerent, decre-
tum tamen de conscribendis militibus, usque ad
mensem Februarii anni sequentis differrebatur ,
causa interposita, prius consensum de eligendo
Praefecto Generali requiri. Principe Arausiaco
23Februarii anni 1672 tandem ad banc dignitatem
evecto , placuit simul delectum fieri 21,200 mili-
tum extra Foederatas Provincias, et coiiventionem
iniri cum Helvetis et quibusdam Germaniae Prin-
cipibus minoris ordinis, ut quasdam cohortes sup-
peditarent, quae tamen frustra exspectabantur.
Multi copiarum praefecti, jam mense Novembri
anni superioris ad militum delectum Hagam Comi-
tis arcessiti, quos diu morari taedebat, ad Fran-
cicos, Colonienses et Monasterienses militatum
abierunt ' ; quo facto magna erat copiarum prae-
fectorum peritorum inopia, et cum idcirco ad
baec munera suscipienda, rerum militarium impe-

' Cf. skmoTi, Histoire de Guillaume III. yol. 11. n. 80. 81.

ritissimi eligerentiu-, plane discipliuae militaris
defectus existebat '. Mense iprilis secjuenti alterum
decreverunt 21,600 militum delectuni , cujus ut
prioris inultae cohortes domi remanehant, multae
vix ad dimidium numerum completae sunt, niul-
taecfue adhuc armis carehant, cum jam hostes
appropinquarent ^.

Nec melior fuit castellorum conditio ; maximam
partem enim ea neglecta erant collapsaque, et om-
nibus rebus ad bonam defensionem necessariis nu-
data ; toi'mentorum bellicorum optima erant in
navibus, atque in armamentariis paree eorum
comparationi provisum erat

Licet credibile vix sit, Rempublicam contra va-
lidissimum Franciae Regem , cum Coloniae Electore
et Episcopo Monasteriense insuper consociatum,
se defendere potuisse, inertia tamen et socordia
quacum defensio parabatur, numquam excusari
poterit. Quod tempus impendi potuerat imo de
buerat, ad imminens periculum avertendum, id
litibus consumebatur de conservanda vel minuenda
Gubernatoris potestate , de creando copiarum duce,

1nbsp;Cf. Secrete Resolutien der Staten van Holland, vol. lll
S- pag. 25.5.

2nbsp;Cf. vAtKEsiïa, 't Verwerd Europa- Amsf. 1675. vol 1
pag. 302 — 307.

= Cf. vilkehm , op. laud. pag. 258, 259, 310. et kluit, op.
laud. vol. III. pag. 364.

(le sessione Principi Asausiaco in ReipuLlicae con-
cilio [Raad van Slale) concedenda

In ultimis mensis Maji 1672 diebus, Ludovi-
cus XIV cum exercitu 110,000 militum in très
cohortes diviso, quibus praefecti erant Turenne,
Conde'-et Crecfui, Mosam transgressus , per agros
Leodiensium et Juliacensium ad Rhenum tende-
bat 2. Ilicce exercitus , cui praeerant illius tem-
poris ducum milita rium peritissimi, omnium rerum
necessariaruni copia egregium in modum instruc-
tus, eximia disciplina militari excellebat. Urbes
Orsovicus , Budericum , Vesalia, Resium, Embrica ,
Rheinberga ab Ordinum militibus occiipatae intra

1nbsp;Vid. Wagenaar, -vol. XIII. pag. 427 — 432.

2nbsp;Leodien.sIum Übeltätern et neutralltatem quam voeant se
tuiturum esse pollicitus erat Ludovicus XIV, promis-so tamen
non stetit, qua de re questi sunt Leodienses. Cf. rouiio»///«(o-
n'a Leodiensis, Leodii 1737. fquot;. vol. III. pag. 352 sqq. Electoris
Coloniensis nomine cum Francicis pactum erat, ut eorum
copiae Tongri et Mosaci remanerent, adversus quod pac-
tum contestatum est Capitulum Leodiense instrumente publico.
Id etiam querelas ad Caesarem dctulit, cujus nomine Ilagae
Comitum de cü re üctum 6st. Btifavi , ut rp.fert foullo'v collau
dabant Capitulum atque gratias referebant Caesari, ob ejus erga
Leodienses bumanitatem. Ex bis vero Foederato Belgio nullum
auxilium emersit.

3nbsp;De origine occupationis barum urbium ab Ordinum militibu.s
vid. IS. AS. sTHOFF, Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis
en Oudheidkunde , vol. II. P. I. Arnb. I83S. in Commentatione ,
quae etiam de totius bujus capitis argumente eonferatur s. t.
De Vereenigde Nederlanden in 1672, pag. 14. in not.

paucos dies, mense Junio, in liostium potestatein
veiierunt. Elector Coloniae, Monasteriensis Episco-
pus et Francica coliors , cui Dux Luxemburgensis
praeerat, conjunctis viribus in Transisalaniam et in
Zutphaniae Comitatum irruperunt, qui totus intra
mensem, eorum ditioni suLjectus est Franci
interim, cum Rlienum vadosum prope vicum Lotith
transiissent, celeriter arce Drusiana, Arnhemia,
Noviomago, Zutphania, Tila, multisque aliis ur-
Libus et castellis potiti sunt ^, Quorum plurima
sme pugna se dederunt, quia destituta omnibus
rebus ad defeiisionem necessariis s ^ omnique au-
xilii externi'spe, nihil nisi voluntariam sibi supe-
resse deditionem cernebant. Ubique terror et metus
Ludovicum anteibant.

Princeps Arausiacus, parva cum manu Isalam
defendens, postquam Franciae exercitus Rhenum
transierant, consilium cepit, consentientiLus dele-
gatis in castris commorantibus [gemagtigden te
velde) suas copias retrahendi, ut, nisi Trajectum ,
saltem Hollandiam defenderet. Castris prope ur-
bem Trajectinam positis, hujus urLis magistratus
a Principe petierunt, ut urbem intraret, eamque
defenderet, vel ut saltem copias quarum stipendia

1nbsp;Cf. vaikehier , op. laud. I. pag, 434 — 446. et 540 — 596.

2nbsp;Cf. taikehiiir , op. laud. I. pag. 454 — 539.

s Cf- Secrete Resolutien der Staten van Holland, vol. III. '
pag. 206. 257,

ipsi solvebant, ad ipsos defendendos relinqiieret
Hoc autem recusatum est, addita causa, quod Or-
dines Generales Principi mandassent, ut exercitum
intra Hollandiae fines retraheret. Trajectini auxilio
destituti, in castra DrusiLurgensia, ubi moratatur
Rex Franciae , legatos miserunt rogatum, ut placidus
ille ac propitius Trajectum veniret, et 5 Julii ei
urbem ingredienti claves sunt oblatae ^ ; qua de
re Ordines Generales certiores faeiebant literae ab
Ordinibus Trajectinis missae , in quibus simul causae
expositae erant, quibus Trajectini, ad id quod
fecerunt, commovebantur ^. Similiter Hollandiae
urbes Woerden et Oudewater, quas defendere mi-
nus consult um judicabatur , liostes subito ceperunt,
Ab altera parte Monasterien sis Episcopus, Covorda
occupata ^ ,Groningam oppugnavit, fortissima tamen
hujus urbis civium defensione , infecta re et 10,000
militibus amissis, discedere coactus est

Cum hostes, tribus provinciis celerrime devictis,
Amstelodamo imminerent, in quam urbem Reipu-
blicae aerarium translatum erat, tanta Hollandiae
civium trepidatio tantusque stupor erat, ut nil
superesse iis videretur, quam ut ad clementiam Re-

' Cf stivius , Vervolg op Aitzema. Lib. IV pag. 304.

4nbsp;Literae illae inveniuntur in: Historiesch verhaal van de
onwettige behandeling- de Frovintie en Stad van Utrecht aan-
gedaan in de jaren 1672, 73, 74. pag. 111.

5nbsp;Cl. viikehier, op. laud. I. pag. 615.

Cf- vii.KESiER , op. laud. I. pag, 784 sqq.

gis Franciae coiifiigereiit. Ipse Wiltius de Repu-
Uica desperabat. Legati 23 Junii in castra Regis
missi sunt, qui iuquirerent, quibus conditionibus
illi cum Ordinibus agere placeret. Hi vero legati
dimissi sunt nihil consecuti, quia agendi auctoritate
nulla instructi erant. Petro Grotio vero paullo
post, agendi copia impetrata , ad Regem Franciae
reverso, Ordinum nomine oblatnm est omne ter-
ritorium, quod sub ditione Reipnblicae Belgii
Foederati extra septem Provincias erat, et praeterea
centies centenorum niillium florenorinn summa ad
belli sumtus pensandos. Sed haec ab Ordinibus
oblata, superbia elatus Franciae Rex acceptare re-
cusavit. Contumeliosae pacis conditiones a Ludo-

vico XIV propositae, indignâtes cives reddiderunt

Ibrtiores et animosiores. Perpetuum edictum abo-
litum, atque Guilielmus IJl ad Gubernatoris digni-
tatem creatus, rerum conditionem prorsus muta-
bant

Ludovicus mense Julio 1672 Parisios revers us ,
Turennium ad Rhenum et Westphaliae fines, ut
Electorem Brandenburgicum, qui copias eo colle-
gerat, coërceret, et ducem Luxemburgensem , cum

1 VoLTAHiE in opere jam citato dicit : . Ces conditions d'une
•paix, qui tenait tant de la servitude , parurent intolérables, et
. la fierté du vainqueur inspira un courage de désespoir aux
. vaincus. On résolut de périr les armes à la main. Tous les
■ coeurs et toutes les espérances se tournèrent vers le Prince
» d'Orange » Cf. Vaikenier , op. laud. vol. I. pag. quot;17, 718.

exercitus parte, Trajecti reliquerat. Recuperatio
quarundam urbium Hollandiae ab Ordinum copiis,
infelici tamen successu, tentata est, et dum Prin-
ceps Arausiacus Caroloregium in Belgio Hispa-
nico aggredi moliebatur (de quo tamen coepto
desistendum ei erat), dux Luxemburgensis merise
Decembri, cum continuo atque vehementi gelu
flumina constiterint, ita ut transitum exercitus j^ati
facile viderentiir, irruptionem in Hollandiam sus-
cepit, Attamen secuta paulo post fluminum glacie
concretorum solutione , hostes reverti cogebantur.
Circa idem tempus Covördia, a Monasteriensibus
occupata , recuperata est.

Sub finem anni 1672 Franciae Rex, intercessione
Regis Sueciae, inducias proposuit ab Ordinibus
recusatas ; nec meliorem exitum consilia habuerunt
ad bellum componendum , initio anni subsequentis,
Coloniae suscepta. Eodem hoc anno Ordines foe-,
dera cum Duce Lotharingiensi, cum Germaniae
Imperatore et cum Hispania inierunt ; ad quae
ferienda metus inprimis Franciae praevabturae
diverses illos Principes commovisse videtur i. Ir-
ruentibus eorum cohortibus, Ludovicus ex plurimis
quidem urbibus, ab ipso in Foederatis Provinciis
occupatis, ante finem adhuc anni 1673 milites de-

Hoc qiioque censent heerek et alii historiae politicae scrip-
tores. Erant tamen etiam Imperatori peculiares causae querendi
de Ludovici XIV agendi ratione. Cf. söiti , Geschichte der Veut-
sehen, Freib. 1836. vol. IV. pag, 21.

1

ducere cogeLatiir; antea tamen iiLicfue gravia tn-
bnta de civiLns exigetat, Episcopns Monasterien-
sis et Coloniae Elector, recedentibus Franciae Re-
gis copiis, ipsi quoque jam ante finem anni 1673
a nonnullis, quae occupata tenuerant, Drentliinae et
Transisalanae regionis locis secesserunt. Ad pacem
cum Republica ineundam imprimis movebantur,
Bonna a Principe Arausiaco, auxiliantibus Impera-
toris copiis, expugnata. Pax vero confecta est inter
Monasteriensem Episcopum et Rempublicam die 22 A-
prilis 1674, sub ea lege, nt Episcopus ex omnibus
ab ipso occupatis oppidis et regionibus secederet,
atque Ibedus Cliviense 18 Aprilis 1666, ex omni
parte exsecutioiiem nancisceretur. Similibus con-
ditionibus etiam cum Coloniae Electore pax inita
est

Ruiterus et Trompius, conjunctis Angliae et
Franciae classibus , gloriosissime per hoe temporis
spatium restiterant, Angliae Regem Parliamentum
liujus belli sumtus amplius ferre recusans, ad
pacem cum Republica ineundam coëgit, quae mense
Februarii 1674 confecta est.

Mense Maji 1674 hostium exercitus penitus ab
omnibus regionibus Belgii Foederati abierant; nihil
amplius, quod tenerent Franci, restabat, praeter
Graviam et Trajectum ad Mosain, quae tamen op-
pida ipsa eodem adhuc anno recepta sunt. Martis

» Cf, WAGESilR, ïol. XIV. pag. 303,

sedes deinceps in Belgium Hispanicum et in Ger-
maniam translata, pax vero inter Franciam et
Belgii Foederati Rempublicam non nisi post dicu-
turnas deliberationes , die 10 Aiignsli 1678 demum,
Novioraagi confecta est.

.' j: a» a

BELEGATI TBIIIM PR OT IS C IA BUM AB HOSTIBI S OCCIPA-
TARIJM A COllEGHS TIMTEBSITATIS REMOTI. ACTA, POST
HOSTIUM SECESSIOJSEM, A1gt; IllAS IROTISCIAS 15 SOCIB-
XATEn r.ECIPIEJTDAS , ITSgBE AD ILIARCM IS rOEDÜS
BESTJTETIOaEM.

Gelriar, Trajecti et ïransisalaniae regioiiiLus a
copiis Francicis, monasterieiisibus et Coloniensibus
devictis, Ordinibus Hollandiae illae provinciae,
quippe ab hostibus occupatae , in concilia univer-
sitatis legatos mittere non posse videbantnr, ideo-
que die 4 Augusti 1672 ii decreverunt: »de zaa-
ken ter Generaliteit zulks te beleiden , dat de af^
gevaardigden van Gelderland, Utrecht en Over-
ijssel, bij voorraad op de beleefdste en beschei-
denste wijze, uit de Algemeene Staatsvergaderingen
» en uit de andere Generaliteits-collegien mogten
»geweerd worden: of wel onder de hand, te weeg
» gebragt, dat deeze afgevaardigde zig , vrijwillig-

»lijk, en zonder daartoe, eenigLesluil der Staaten
»af te wachten, uit de vergaderingen hielden '.»
Quibus peractis , Gelriae légati pelierunt, ut ipsis
de hoe decreto cum Hollandiae mandatariis agere
liceret ; cui petition! satisfacere Ordines Hollandiae
recusahant, atque in decreto persistere iis placuit.
Die 29 Septembris proxime secuto, in concilio Or-
dinum Generalium, Hollandiae decretum confiiquot;-
matum est, et ab eo tempore legati illarum trium
provinciarum se a conciliis nniversitatis abstine-
bant.

Cum mense Novembri anui qui subsecutus est
1673, verosimile esset, Franciae copias urbem et
provinciam Trajectinam brevi esse relicturas, Or
dines Generales die ejusdem mensis 18, poslquam
omnes huic Collegio addicti se silentium servaturos
esse jurassent, statuerunt, ut simul ac hostes ex
urbe secessissent, eamque sociorum copiae occu-
passent, illuc mitterentur legati qui curarent , u(:
omnia ibi Ordinum aliave concilia magistratuumque
officia pro tempore cessarent, atque simul omnia
quae necessaria viderentur , ad seditioncs et tumul-
tus antevertendos, atque ad maleficos jnstis poe-
uis puniendos ordinären!, usque dum Ordines Ge-
nerales , consulto Principe Arausiaco , aliud statuis-
sent Ordines Trajectini die 22 Novembris Or-

1 Vitl. Resolutien der Staten van Holland, i. Aug. I()72.
prg. 73. et wagf.siar, yol. XIV. pag 309 .vj.

^ Vul. Utrechts Placaathock, vol. I. pag. 111 ; » Dat dc ge-

«linibus Generalibiis jjer literas mintiabant, Fran-
ciae copias ex urbe decessisse, provinciaecjue li-
bertatem esse redditam, se rero ad Principem
Arausiacum legatos jnisisse, qui illi Gubernatoris
dignitatem offerrent. Simul petierunt Ordines Tra-
jectini, ut suis legatis iterum sessio concederetur
in universitatis conciliis. Quo facto die 24 Novem-
bris in Ordinum Hollandiae Concilio^ decretum est
consulte Principe Arausiaco, in Concilio Ordinum'
Generalium jam id agendum esse , ut eorum Ordi-
num leg'ati Trajectum mitterentur, qui omnia Or
dinum ejus proTinciae aliave consilia et magistra-
tuum officia sisterent et reliqua peragerent, quae

» melde beeren by provisie.....soo veel mogelyk en doenlyl

.is, ook door alle meest krachtige efficacieuse middelen, sullen
»besorgen, dat by provisie .... sullen cesseren en ophouden
.alle Staatswyse, mitsgaders alle andere vergaderingen van ge-
. deputeerde Staten, Geëligeerden , Ridderschap, Hof van Justitie ,
. Burgemeesteren, Schepenen en Vroedschappen en diergelyke ,
. ende dat voorts de gemelde beeren hare II. M. gedeputeerden
. mede by provisie .... soodanige ordre sullen stellen ende
» die voorsieningen doen, dat de voorz. Stad en Provintie buyten
•alle confusie, tumult ende tweedracht, ende in behoorlyke
» ruste gehouden werde , endo die haar zouden mogen komen te
■gt; buyten te gaan , geapprehendeert, gecorrigeert ende gestraft
» mogen worden e. q. s. . Praeviderunt viri Amplissimi, nt patet
ex ejus documenti exordio , mox eos , qui, cum hostes provin-
cias occupassent, in Ilollandiam confugerant, in suam patriain
reversuros esse, . en dat men soude trachten de Staatswyse
«vergaderingen etc. etc. te continueeren;. atqui bis desiderii»
impedimentum ^ipponendum visum est!

jam antea in euni casum, si hostes discessissent »
provinciis, in iisdem fieri decreverant Ordines Ge
nerales. Amplius statutum est: «Dat vi^yders de
» Heeren haar Ed. Groot Mogende ordinaris gedepu-
n teerden ter Generaliteit met de Heeren gedeputeer-
» den aldaar van de andere Pi'ovintien sullen over-
» leggen en overwegen hoe, en in wat voegen de
» gemeene Bondtgenooten de hooghgemelde Provintie
» sonden behooren te considereeren, en daar mede
» te procedeeren '. »

Urbem Trajectinam die 23 Novembris Ordinum
copiae , comité Hornensi iznperante , occupaverant ;
die 26 ejusdem niensis quinque ex Ordinibus Gene-
ralibus delegati Trajectum veneruut, qui omnes
magistratus muneribus amoverunt, et ex mandata
ipsis potestate dictatoria civibus Trajectinis leges
imponere, atque edicta proponere coejierunt -,
Deliberabant interim Hollandiae Ordines de ra-
tione et conditionibus, quibus provincia Trajectina
duaeque aliae, cum ex iis hostes decessissent, in
societatem iterum reciperentur. Censebant prae-
cipue quaedam civitates, non incongruum fore,
hac data opportunitate, provinciae Hollandiae par-
tem provinciae Trajectinae adnectere, quia, cum
provincia ilia pluribus locis in hanc protendeba-

1nbsp;Secrete Resolutien der Staten van Holland, 24 quot;Vovp.iiibcr
1673. nr. cl. 111. 390.

2nbsp;Vicl. Vtrechts Placaathoeli.,\o]. I. 629 , 73'y.\o\ !I.
337, 339, 617 o( (;.'J6.

Un-, communia vectigalia Ilollandiae in locis pro-
vinciae Trajeclinae confinibus, incommode exige-
bantur, et facillime fraudari poterant ; tum quia
m Provincia Trajectina non tam gravia vectigalia,
quam in provincia Ilollandiae, exigi solebant. Pu-
tabant porro quidam , congruens fore , provinciani
Hollandiam in conciliis Generalibu» eum locum
conservare, quem tunc temporis occupabat, inter
ceteras provincias scilicet et socios primarium

Deliberationibus bac de re cum Principe Arausiaco
initis ^ , in concilio Ordinum Hollandiae 2 Febr.
anni 167 4 decretum est, Provinciam Trajectinam
duasque alias , cnm ab hoste liberatae forent, iterum
in reliquarum provinciarum societatem admitten-
das esse, ita ut eundem locum reciperent, quem
antea occupaverant, et omnia, quae antea sub
earum ditione fuerant territoria, ad eas redirent,
quibusdam îamen castellis exceptis , quorum impe
rium Hollandia haberet », Die 3 ejusdem mensis
iidem Ordines res in concilio Ordinum Generalium

' Cf. Secrete Resolutien der Staten van Holland, 23 Janu-
ary lfi74. Vol. Ill, pag. 411.

2 Cf. WAGE!(i.iR , Vol. XIV. pag. 319, sqq. et Utrechts Pia-

caatboek. Vol. I. pag. III. Resolutie van Hooghgemelde Heeren

Staten Generaal behelzende het advis conciliatoir van -zijn
Hoogheyd , den Heere Prince van Oranje, nopens de herstel-
ling van Utrecht, Gelderland en Overijssel, en de Reassumtie
in de Unie , in dato den 19 Jann. 1674.

' Cf. Secrete Resolutien dér Staten van Holland, 23 Janu.
et 2 Febr. 1674. vol. III. pag. 414 et 415.

eo dirigere statuerunt, ut Principi Arausiaco auc-
toritas deferretur in Proviuciis Trajectin^, Gelriae
et ïransisalaniae , instituendi eos, (juiLus in regenda
republica partes essent, creandique magistratus di-
verses eosque mutandi '.

Frisiae Ordines, decreto 18 JVov. 16 73 , vetuerant
suos legatos in Ordinum Generalium concilio con-
sentire, ut provincia Trajectina in foedus recipe-
retur more antiquo et ordine , ex quo ante Frisi-
am ipsi locus erat; et die 14 Febr. 1674, hujus
provinciae Ordines, consentientibus Ordinibus civi-
tatis et regionis Groninganae [Stad en Ommelan-
den) , de conditionibus egerant, sub quibus tres
provinciae , quae a foedere remotae erant, in id re-
cipiendae essent. Haec acta praecipue ad locum
in universitatis conciliis Frisiis prae Trajectinis
concedendum -, et ad alterum, praeter eum quem
jam occupabant, locum in Senatu Reipublicae,
^aad van Slate appellato, Groninganis tribuen-
duni spectabant, atque hac in re duae provinciae
sibi invicem mutuum auxilium promiserunt

' Cf. Resolutien der Staten van Holland, 3 Febr pag. 39.

= Jain antiquioi-1 aetate hac de re Frisios inier et Trajec-
tinos controversia erat, et revera Frisii antiquitus in Ordinum
Generalium conciliis ante ïrajectinos locum habuisse videntur
Cf. p. PAULUS, Verklaring der Unie van Utrecht, Utrecht 1777
vol III. pag- 80. sqq.

^ Cf. scnwABTZïKBïRG, Ckartcrboekvan Vriesland, vol. V. Ibidem
pag. 1033, legitur: Deductie der Staten van Vriesland tot
staving van hun regt van voorzitting en rang boven de Pro-

Zelaiidiae legati in Ordinum Generali um concilio ,
paullo post incoeptas de tribus provinciis reci-
piendis deliberationes, negaverunt, Zelandos pas-
suros esse, vel minimam provinciae Trajectinae
partem auferri, nisi ipsis civitas Briellensis et
regio Voornensis redderentur. li etiam Frisiae
locum, quem ea antiquioribus temporibus occu-
paverat, postulanti obstabant '.

Mense Martio ejusdem anni, Princeps Arausiacus
nonnullique ex Ordinibus Generalibus delegati
conciliandi animo sententiam de tribus provinciis
restituendis proposuerunt, et Ordines Frisiae mis-
sis btens ad litis compositionem moniti sunt
At, die ejusdem mensis 21, Frisiae Ordines de-
cretum de illa sententia interposuerunt, in quo
exiguum eorum in memoratas provincias studium
clare perlucetquot;. Tandem, die 20 Aprilis 1674,
Ordines Generales de sorte harum provinciarum
definitivam sententiam pronuntiaverunt

Tres provincias denuo in reliquarum provincia-

vinUevan Utrecht ter ver,jader,n,j der Algemeene Staten, den
6. Atig. 1674. Cf. etiam pag. 1079, lOSR, Ilio.

1nbsp;Vid. Wagmaar, yoI. XIV. pag. 318.

2nbsp;Ilae literae inyeniuntur in opere : Tweejarige Geschiedenis-
sen , voorgevallen in de Jaercn 1674 en 1675 , door v. t, v.
Amst. 1678- pag. 6 sqq.

3nbsp;Vid. schwaktzesbekg, Charterboek van Vriesland, vol. Y.

i Cf. Tweej. Gesch. pag. 9 , et Utrechts Placaathoek, vol. l.

pns- 112.

rum foederatarum societatem admitli placuit, mul-
tis tamen conditioniLus earum restitutioni adjectis,
de quibus nobis ex industria agendum est, capite
sequenti. Eodem decreto, Ordines Generales in
Principem Arausiacum,circa regendam rempublicam
et magistratus creandos , in tribus istis provinciis ,
satis amplam potestatem contulerunt, bis verbis :
»Ende hebben haere Hoog Mog. aan meer hoogh-
»gemelde syn' Hoogheit gedefereert, gelyk deselve
»defereren bij desen de macht en auctoriteit, om
»nae ingenome informatie van nu af in de hoogh-
»gemelde Provintie van Uitrecht, mitsgaders in
» de steden en plaetsen van Gelderlandt, en Over-
»yssel by de Unie gekomen, en in deselve Pro-
»vintie van Gelderlandt en Overijssel, mitsgaders
»de vordere steden en plaetsen van dien, soo haest
»die mede onder de macht van de Unie gekomen
»sullen syn, die geene, die de regeeringe in de
»hooghgemelde Provintien of in de Steden van
»dien hebben gecomposeert, of eenige Ampten,
))'t sy van Politie, Justitie of andere hebben ge-
»exerceert of bekleet, in de functie van de voorsz.
»hare Ampten te continueren, te herstellen, of
»ook daer van te veriaeten, en soodanige andere
»in hare plaetsen, of andersints in de vacante
))of deficierende plaetsen te committeeren, en de
»regeeringe in de hooghgemelde Provintien soo-
»danig te ordonneeren en bestellen, als hoogh-
»gemelde syn Hoogheit oordeelen sal , best be-

quaenist en vo'or den Landen 't sekerst te vvesen ;
behoudelyk dat diegene , die alsoo van de voorsz,
bedieningen of anipten soiiden mogen werden verla-
)) ten, daerdoor, aen de eene syde, niet sullen werden
»geqiietst of benadeelt in haeren goeden naem en
»faem, en dat ook aen de andere syde diegeene,
»die bevonden soude mogen worden, haer niet
»naer behooren te hebben gecomporteert, door de
»voorsz. verlatinge niet en sullen mogen preten
»deren, geëxcuseert te syn van de strali'e, die
»derselver competente rechters, naer de rechten
»en placcaten van den Lande, souden mogen oor-
»deelen tegens haer in justitie te werden gede-
»creteert, en geëxecuteert. Ende dat alle hetselve
»sal geschieden voor dese reyse, en sulks sonder
»eenige prejudicie of consequentie voor het toe-
»komende, ten aensien van de privilegien, vry-
»en gerechtigheden de hooghgemelde Provintien in
»'t gemein, of de leden en steden van dien, in
»het particulier competerende. »

Iiis consequenter Princeps se ïrajectum die 24
Aprilis 1674 contulit, atque ibi magistratus in-
stituit, et ex accepto mandato regiminis for-
mam ordinavit. Ex Gelria et Transisalania, raen.se
Maji ejusdem anni , hostes discessernnt, et Prin-
ceps cum impediretur, quominus ipse statim illuc
se conferret, mandatarios misit, qui praevie om-
nia in ordinem redigerent. Mense Fehruarii anni
qni proxime secntus est, ipse Princeps, q„em

delegati ex Ordinibus fxeneralibus comitabantur,
irnhemum venit, ibique simili ratione ac Tra-
jecti se gessit. Eodem consilio die ejusdem
mensis 29 Zwollam adiit.

JJis peractis, legati trium provinciarum, jure-
jurando de foedere, Trajecti anno 1579 inito, con-
servando iterum ab iis praestito, acceptisque con-
ditionibus decreto 20 Aprilis 1674 praescriptis,
ad collegia universitatis admissi sunt.

Caput Stfrtium.

COJVDITIOIVES SUB QIIIBUS TRES PBOTISfCIAl: I* rOEUCS
HESTITl'TAE SUMT.

.Post multas igitur cleiiherationes et difficultates
tandem, die 20 Aprilis 1674, a quatuor provin-
ciis in concilio Ordinum Generalium congregatis,
statutum erat, ut Gelria, Trajectina et Transila-
lana provinciae in societatem reliquarum recipe-
rentur. Quibus vero conditionibus haec admissio
locum habuerit, nobis nunc videndum est.

Frisia declaravei'at, se consentire nolle recipiendis
in foedus provinciis, quae hostium potestati ces-
serant, si idem iis denuo assignaretur locus, quem
in conciliis universitatis, ante exterorum domina-
tionem eae occupaverant, se saltern non passuram
ipsi provinciam Trajectinam ordine anteire. Inter

lias provincias, quod paucis jam supra mouuimus ,
jam antiquiori aevo circa utriusque provinciae prae-
rogativam controversiae motae erant, primum eo
tempore, quo ab Ordinibus Generabbus ad Regem
Franciae Ilenricum IJl legati miltendi erant, qui
illi harum regionum summum imperium offer-
rent , atque ut tune pro eo momento liti finis im-
poneretur , res sorti commissa erat ' . Verum hoc
non eo animo factum erat, ut jus perpetuum con-
stitueretur, sed tantum altercandi finem facere pro
tempore voluerunt ii, qui sortis decisionem esse
decreverant. Inde tamen ab eo tempore, Frisii
Trajectinis postponebantur.

Episcopatus Trajectinus erat antiquitus Imperii
Romano-Germanici principatus sive Ryksvorslen-
dom, qualis numquam fu'it Frisia, utpote quae
nomine tantum ex jure publico Germanico minu.i
illustri Bijksheerlijkheid condecorata erat, qua-
propter, nisi post cessionem, ab Episcopo Trajec-
tino Carolo V factam, titulo Principatus titulus
Dominii Trajectini fuisset substitutus, fortasse con-
troversia illa locum non habuisset. Gum tamen
Gelriae praerogativa in conciliis iiniversitatis prop-
terea concessa esse videbatur, quia haec regio
ex Imperatorum Romano-Germanicorum privilegie
Dmalus nomine gaudebat - , potuisset etiam a

1 ut tune dicebatur: .by forme van e.xpedient te doen
• loten.. Cf. WAGEBAiE, vol. VIII. bl. 336.

' Cf. ». PADiïïs , 1. 1. pag. 80,

Frisfa antiquissimi juris respectu similis lionor vin-
dicari; indubitati euira juris est, de Frisiae Duoahi
sermonem fuisse iu antiquissimis historiae docu-
mentis. Sed haec documenta pertinent ad aetatem,
qua nullus adhuc principum Germanicorum proprio
quodam jure ducatum possidere intelligebatur, sed
ducatus potius honor imperatoria concessione de-
latus esse videbatur, et ex altera parte omnes quo-
que Imperii Germanici Episcopi cum Principatu
simul Ducatum habere videbantur, peculiari quodam
sensu juris antiquioris '. Ceterum Frisia, quam-
quam Rijksheerlijk/md diversis temporibus ap-
pellata, comparari utique non poterat cum iis Im-
perii Germanici territoriis, quae erant sub ditione
dynastarum Reichsfreiherrn appellatorum, et dig-
nitate principibus , ducibus, comitibus inferiorum.
In his enim superioritasterritorialis, quae dicebatur,
ad ipsas dynastas quoque, proprio quodam jure,
pertinebat. Sed Frisia, ut per aliquod tempus

1 Cf. M.BE KOCK, de potestaiis civilis Episcoporum praecipue
Trajectinorum in regno Francorum initiis atque incrementis,
Traj. ad Rhen. 1838. pag. 129, sqq. Ea quae hoc loco J II. et
pag. 19. J 4. de hoe argumento exposita sunt , confirmantur eti-
am duobus documentis, quorum alterum exhibet placitura a
Comité Gelriensi cum Episcopo Monasteriensi habitum, anno 1360 ,
in: IS. AN. KTHorp, Gedenkwaardigheden uit de Geschiedenis van
Gelderland, Arnh. I830 vol. I. pag. 122. alterum vero , anni 1206 ,
de placitis communibus ab episcopatu cum ducatu habendis in
Bavaria loquitur, in: n. fbeih: von freïbekk, Geschichte der B ai-
rischen Landstände , Sulzbach. 1828. vol. I. pag. 206.

etiam Croiiingaiia legio Jiijhsheerlyhhaid magis
erat eo sensu, cjno lidc/is.städ/e dicebantiir civi-
tates, quaruui dominium, nnlla intercedente prin-
cipis potest ate , ad ipsnm imperium pertinere in-
telligebatur antiquitus, usque rlum in iis quo-
(jue, procedente tempore , superioritas territorialis
orta esse censeLatur, quae vero ad nullum prin-
ci])em , nullum dynastam pertinere intelligeLatur,
sed ad ipsam civium imperialium liLeram commu-
nitatem. Talis regionum quoque libertas, ex qua
eae immediale, ut dicebatur, snb imperio esse
intelligebantur , in Germaniae diversis partibus ex-
stitit antiquitus, et adeo adliuc recentiori aetate ;
et ut Groninganae ita etiam Frisiae regioni talem
libertatem disertis verbis plura Imperatorum privi-
légia concesserant ', Antiquioribus temporibus
Imperatores nonnunquam in ejusmodi regiones , a
principum superioritate territoriali quae vocabatur
libéras, principes miserunt ad eas regendas, vicario
imperatoris nomine, qui advocati imperiales dice-
bantur, JVeque in Frisia desunt hujus rei exem-
pla Ut vero in aliis quoque Germaniae regio-

' Cf. ex. gr. scHWiRTZESBEiiG op, 1. vol. 1, pag. 682. pk'ivilegiiini
Fredericl III. anni 1479 ubi incolae terrae et civitatuni Frisiae
llberi S. R. Imperii dieuntur. Cf. pag. 396. Privilegium Sigismundi
anni 1417, ubi Imperator Frisonibus privilegii causa promittit,
se nullum iis principem nec spiritualem nec saecularem daturum
esse.

2 IIuc eliim perlinet docuinentum anni 1290, tpio Rudolpbxs

iiitus etiam ex advocatorum potestate paullatim
nata est superioritas territorialis, a qua ab initio
probe distinguebatur, ita etiam in Frisia tandem
Carolus V verum regionis dominium obtinuit et
tuebatur, quod*mmodo confusione quadam potes-
tatis imperialis et potestatis vicariae ab Imperatore
in Imperii Germanici principem delatae.

Principum potestate in patria nestra abelita, non
omnes conditionis antiquioris censecutiones ipso
jure cessa visse, hae ipsae inter varias provincias
de praecellente dignitate natae controversiae do-
cent. Post primas autem de sua praerogativa mo-
tas controversias per longum tempus siluerat Fri-
sia , atque provinciam Trajectinam ordine anteire
siverat, Habitae vero deliberationes de provinciis ,
quae ab Iiostibus occupatae erant, in societatem
recipiendis, renovandae litis causam praebuerunt,
et Frisiae Ordines, quibus hac in re auxiliabantur
Groningani, tanta pertinacia illam nQoeÖQiav obti-
nere gestiebant, ut in ipso Ordinum Generalium
decreto de restituendis provinciis constitueretur,
a Principe Arausiaco et Henrico Casimiro Nasso-
viae Principe Frisiae Gubernatore quasi arbitris,
controversiam esse dirimendam: «ende dat syn
))Hoogheyt, en den welgemelde Heere Stadthouder
» de voorsz. questie tusschen de hooggemelde pre-
» vintien soedanig sullen decideren ende terminee-

Kex Comiti Gelriae talem potestatem commisit. Xd etiam legitur
i».- VAN MiiRis, Charterboek, vol. I. pag. 507.

» ren, als deselve na reclit ende reden in goede
»justitie sullen bevinden te behooren, » Isti vero
Principes die 23 Dec, 1675 Trajectinis locum anti-
quiorem tribuendum esse arbitrati sunt ' ; atque
interim duae illae provinciae in concilio Ordinum
Generalium locum honoratiorem vicissim occupa-
verant,

Antequam tamen provinciae Gelria, Trajectina
et Transisalana in societatem iterum admitteren-
tur, ab iis denuo jusjurandum de foedere conser-
vando praestandum erat, Cui condition! Ordines
Trajectini d. 26. Aprilis 1674 satisfecerunt, Ordi-

1 Vid.nbsp;PZacaafüioeÄ, vol. 1. pag. J74. Cf. eliamPESTEi,

Commentarii de Republica Batava, ed. anni 1795, vol. I. pag. 129.
Hoe loco raonetur , jam in Augustana transactlone anni 1548 Ca-
rolum V Trajectum non principatum sed dominium, appellasse.
Rêvera in hoc documento Carolus V. tantum loquitur de provin-
cia Trajectina, patria Trajectina, terra Trajectina et dominio
Trajectino , atque simul se verum hereditarium et supremum
dominum omnium regionum, quas suas patrimoniales provincias
Belgicas appellat, dicens, eas hoc ordine indicat : Ducatus
Lotharingiae , Gelriae , etc. Comitatus Flandriae , Hollandiae etc.
iVIarchionatus Sacri Romani Imperii i. e. Antwerpia, Dominia Frisi-
ae , Ultrajecti, Transisalaniae, Groningae, etc. etc. art. 15. — In
Constitutionis criminalis, anno 1532 in Germania sancitae , exordio
simllemtitulorum suorum ordlnem servavit Carolus V et ab Impera-
toris titulo initium sumens ultimo loco se dicit : Herr in Friess-
land , auf der windischen Mark , zu Mecheln etc. IVotandum
etiam est, partem Hollandiae quae antiquitus West-Frieslandàlci^
est, per longum tempus etiam , praeter Hollandiam et Zelandiam
tanquam Comitatus, nomine doniinii fuisse designatam. Cf. pes-
tel 1. 1. vol. II. P: I. pag. 344.

nes Gelriae vero mense Februarii 1675, et pro-
vincia Transisalana mense Marlis ejusdem anni,

Ordines Hollandiae die 8 Febr, 1674 Provincias
jure postliminii restituendas, in societatem recipien-
das non esse statuerant, nisi sub conditione, ut
rerum inferendarum vel evebendarum vectigalia,
ab barum provinciarum Ordinibus abolirentur,
aut ne res illae majori onere, quam in reliquis
provinciis, afficerentur ', Haec conditio decreto
Ordinum Generalium d, 20 Aprilis adoptata est,
ita tamen, ut ad omnes extenderetur provinci-
as, Cui consitutioni, quae prorsus convenit cum
art. XVHI Foederis Trajectini, et quamvis hoe de-
creto iterata sit, numquam paruerunt socii ^

Cum Ordines Hollandiae de tribus provinciis reci-
piendis deliberarent, cogitaverunt de aliqua provinci-
ae Trajectinae parte Hollandiae adjungenda ; ei tamen
consilio Princeps Arausiacus, cujus de hisce rebus
sententia rogata erat, vehementer obstabat s, Huic

^ Vid, Resolutien der Staten van Holland, 8 Febr. pag. 46.

^ Cf. hac de rep.PAums, Verklaring der Unie van Utrecht,
vol. III. pag. 1, sqq. ad Foed. Traj. art. XVIII, de quo etiam con-
terri potest trotz, Comment, leg. funda.ni. Belgii Foederati, l!ar-
lingae 1778. pag. 437. Ilicce articuhis jam antea controversiarum
causam praebuerat.

® Principis sententia invenitur in : Secrete Resolutien der
Staten van Holland, Vol. Ill, pag. 412, 413. Cf, etiam
UtrechtsPlacaatboek , ■vol. I- pag. Ill, sqq. ubi legitur: «Rcso-
»lutie van Heeren Stalen Generael behelsende bet Advies conci-
»Uatoir, » et scripta ibi humana Principis verlia : «dat het een

sententiae consequenter , diclo decreto 20 Aprilis,
statutum est, ut ad Gelriae Trajectinam et Transi
salanam provincias omnia territoria redirent, quae
antea earum imperio subjecta fuerant, ita tamen,
ut summum imperium in lôcis in quibus provincia
Hollandia muninienta construxerat, huic provinciae
integrum maneret, utque provinciis Frisiae et
Groninganae liceret circa Rovenam castellumponere,
cujus imperium, prouti loei Ommerschans simulac
recuperaretur, apud utramque hancce provinciam
foret, neque provinciis ïrajectinae aut Transisa-
lanae , intra centum ab extremitate munimentorum
passus, aedificare vel plantare liceret '.

»seer harde saak soude wezen, die hooggemelde proviniien uyt
»de Unie te willen secluderen , om dat Godt de Ileere Almachtig
»deselve Provintien het gesag en het gebiedt vaneen uitheemsch

•nbsp;heer hadde doen proeven, en de andere Provintien daar van
»genadelyk verschoont, daar de Unie wel expresselyk mede-
» bracht, dat de Geünieerde Provintien voor des anderen conser-
»vatie goed en bloedt opsetten moesten; dat het ook seer hardt
»soude wezen, de Plaatsen die voor desen onder de hoogge-
»melde Provintien hadden behoort, haar te willen benemen, of

•nbsp;zich toe te eygenen , alleen omdat die aan eenige van de andere
»Provintien niet qualyk voegen ofte dienen souden.» Male de
his dicit i,eo, Niederl. Geschichte, Halle 1835 vol. II. pag. 854
»der Prinz von Oranien vermittelte in diesen Zwistigkeiten,
»denn er hatte ein Intresse , Holland nicht übermächtig werden
»zulassen.» Aequius de illo Principe, generosissimo libertatis Eu-
ropaeae vindice, judicavit inter exteros heekek , Geschichte des
Europ. Staatensystems.

1 »Dat de Souvereiniteyt niet alle den gevolge en de aan-
»kleven van dien, niet uytgesondert, over het landt, ofte de

•nbsp;plaatsen, op dewelke by de Provintien van Hollandt en West-

Porro Hollandiae est jus concessum, defensionis
suae causa, in posterum agros, tam ad Gelriam et
Trajectum quam ad ipsam pertinentes, inundandi ' ,
et omnes quaestiones forte oborituras , ratione agro-
rum et regiomim Trajectinarum, quibus esset in
agrum Hollandicum aquarum decursus (landen,
polderen, dijkgraaf- en waterschappen die over

»Vrieslandt eenige forten ofte fortificatiën zyn geleydt sal blyven
.aan deselve Provintie, ende dat het in de macht ende faculteyt
»van de Provintie van Vrieslandt ende Stadt en landen sal staan,
»tot koste van deselve Provintien te leggen een fort by het Roveen
»en dat de Soiivereiniteyt met alle den gevolge ende aankleven
»van dien, niet uytgesondert, over het landt ofte de plaatsen,
»op dev,'elke het fort sal worden gelegt, mitsgaders ook over
.de Ommer-sehans, soo haest die wederom onder de macht van
»den Staet sal wesen gebracht, sal komen aan de hooggemelde
»provintien van Vrieslandt en Stadt en Landen, mits dat het

.repareren.....sal komen tot laste van deselve Provintien

»respective ende buyten lasten van den Staet; en dat ook de
• voorz. Souvereiniteyt alleen sal gaan over 't gunt besloten is
»in de wallen grachten en fortificatiën van de voorz. forten ,
»sonder eenige verdere extensie op , ofte over het platte landt
.om deselve forten gelegen, etc.» Non erit necessarium mo-
nere, vocem Jf^estrriesland non ad eam provinciam pertinere,
quae Frisia hodie adhuc dicitur , et verbis Stadt en Landen
designari provinciam Groninganam.

» Ejusmodi Jura Servitutes juris publici dicere solent scrip,
tores. Talem servitutem etiam hodie confoederatio Germanica
habere intelligitur in illis civitatibus, quae, ut Moguntia, Luxeni-
burgum, sunt castella confoederationis. .lus vero quod anno 1674 e.
g. in territorio Trajectino Hollandiae concessum est circa cas-
tella ibi constituta, ut ex verbis in nola superiori laudatis patet,
alius indolis erat.

Holland uitwaterende zijn), et pertinentes ad jus
aggerum aquarumque (Dijk- en Heemregt), ad ag-
gerum aquarumque Curatores (Dijkgraaf en Heem-
raden) , iis autem deficientibus vel partibus ab
eorum judicio provocantibus, ad Curiam Hollan-
diae deferri placuit, sive inter Trajectinos tantum
sive Trajectinos inter et Hollandos (Sticbtsche en
Hollandsche dorpen, polders en ingezetenen) lis
fuerit orta.

Anno 1673 agger, Hinderdam dictus et ad flumen
Vechtae in provincia Trajectina quondam positus,
amotus erat (quam rem Amstelodamenses rogave-
rant atque Princeps Arausiacus valde urserat, Or-
dinibus demonstrando, aquam ex flumine Lecca
aliter se evolvere non posse), atque in hujus ag-
geris locum cataracta Muidae erat aedificata '. Hic
igitur agger, ut in perpetuum amotus permaneret,
itidem nunc in Ordinum Generalium decreto con-
stitutum est.

Nec non circa loca quaedam ad Gelriam et Tra-
jectum pertinentia, ad quorum conservationem jn
bello nuperrime finito, nonnulla in Hollandia
sedem habentia collegia, pecuniam annumerave-
rant, decretùm est, ut ea in potestatem illarum
provinciarum non redirent, antequam débita haec
solnta essent,

Arripuit etiam Hollandia hanc occasionem, ut

' Cf. wAGFKAiR, Yol. XIV. 324 in nof.

■sihi fiimaret liberum in Sinu Auslriiio et in Aqua
Nigra piscatum ; cui Ilollandorum desiderio satis-
lactum, et res praeter alias tanquam admissionis
conditio inserta est'. Gelriae Ordines anno 1670
constituerant, nullis extraneis (quo nomine omnes,
qui non in Prmcipatu Gelriae vel in Comitatu
ZutpLaniae IiaLiiaLant, designaLautur) licerc , pis-
candi causa, intra spatium definitum ad littora ap-
propinquare , proposita in eos , qui secus facerent,
poena publicationis navium et retium, et muleta
300 florenorum. Licet vero decreto jam saepius lauda-
to etiam disertis verbis cauturn esset, ne cives Hol-
landiae molestarentur vel turbarentur in posses-
sione piscatus in Sinu Austrino, Gelriae tamen
Ordines anno 1677 literas miserunt Hollandiae Or-
dinibus et Gubernatori, quibus jura exponerent
ct privilégia, quae circa hanc rem sibi competere
opinabantur, et oppida Harderovicuin atque Elbur-
gum in assumti juris exercitio permanserunt 2.

Stipulabantur porro Provinciae Hollandia, Ze-
landia, Trisia et Groninga, ne provinciis Gelriae,
Trajectinae et Transisalanae , unquam liceret se oppo-
nere iis, quae dlae provinciae aut Senatus Reipu-
blicae dictus Baad van Sfdlen^, utilia judicarent

' Cf. pesiei, op. vol. 1. pag. 221. ibi inter alia nienlio fit cou-
ventionis Transisalanos inter et Ilollandos inUae anno 15.39. Cf.
etiam Scriptores ibi laudati pouiahus , .silviüs et alii.

2nbsp;Cf. scHRissERT, Besckrijvinij van Harderwijk, pag. 2Ö-

3nbsp;In anliquis doeiinientis modo Raad van Stale modo

ad excavandos Hlieni iiiferioris et Isalae alveos,
sive ad iniindaiidas paliides in proviucia Traiisi-
salana sitas, quo magis idonea redderentur flnmina
et paludes ad hostium incursiones impediendas ;
utque quotannis quidam ex Senatu Ulo delegati,
quatuor provinciarum nomine, mitterentur^ qui rem
examinarent.

Constitutum est itidem ut, post finitum bellum,
septem provinciae omnes accuratum rei suae aera-
riae statum exhiberent, ut ex eo posset definiri,
quid cuitis, ad onera universitatis sustinenda, con-
tribuendum esset. A multis jam inde annis , phi-
rimae provinciae de iniquitate rationis collationum
singulis provinciis imperatarum conquestae fue-
rant. Sequebantur scilicet Socii, in conferendis pe-
cuniis, regiüam quandam annis 1616 et 1634 defi-
nitam. Rogantibus nonnullis provinciis, cum de
trium provinciarum in foedus restitutione ageretur
nova conferendorum divisio instituenda esse vide-
batur. Quod tamen decretum exitu carebat '. Anno
1792 die 7 Sept. demum, novo decreto interposito,
mutatio rationis collationum locum obtinuit ^

Huad van Staten legitur. Uujus Collegii hisloriain nuper scrip-

sit E. c. J BERTiiita, de Senatorio Reipublicae Batavae et Reoni

Neerlandici concilio, Gron. 1838.

1nbsp;Cf. PEsiEi, Comm. deRepublica Batava, pag. -435. J 3S|

ctl. anni 1782.

2nbsp;Vid. Nederlandsche Jaarboeken ad annum 1792. Sept. Vol
XXVU. P. 2. pag. 1101 sqq.

Ratione eorum, quae Gelria, Trajectina et ïransisa-
lana Provinciae Collegiis Admiralitatum quae dice
bantur, in Hollandia et Zelandia constitutis, adhuc
ex tempore, hello nuperrime gesto anteriore, debe-
bant, decretum est, Principi Arausiaco commit-
tendam esse definitionem temporis, intra quod ea
aequitati convenienter essent solvenda.

Eodem hoc decreto provinciae Groninganae alter ,
quem appetivit, in Senatu Reipublicae locus conce-
debatur; Gelriae vero, quae antea duas in hoc
collegio sedes occupaverat, una tantum relinqueba-
tur. Ut enim Ordines Groningani se obligaverant,
ad Frisiam adjuvandam in petenda praerogativa,
qua ea provinciam Trajectinam praecederet, ita
Frisiae Ordines se Groninganos adjuturos esse pro-
miserant, in petenda altera in Reipublicae Senatu
sede; nec his conatibus eventus defuit.

De juris sui arbitraria ademtione vero Gelriae
Ordines saepe questi sunt, quemadmodum patet ex
actis comitiorum hujus provinciae '. Atque pluribus
vicibus ii missis literis jus suum Ordinibus Generali-
bus et Gubernatori exposuerunt. Quae tamen cona-
mina nullum habuerunt effectum ante annum 1792 ^.

1nbsp;Cf. Landdagsrecessen des Furstendoms Gehe ende Graef-
schaps Zutphen m.s. ad 6 Febr. 1677. 29 April. 1687. 13 Maji
1687. 1 Maji 1705.

2nbsp;In PEsTEiii Comment, edit. I pag. 424 legitur adhuc : primus
in eo consilio est summus terra marique imperator, senatores
duodecim legant socii, tres llollandi, binos Zelandi, Frisia,
Groninga, unam Geldri, item Trajectini et Transisalani.

Hoc enim anno, cum Ordines Gelriae denuo Oppor-
tunitäten! deliberationum de ratione collationum
arripuissent ad petitionem suam reiterandam, et
pecunia ab hac provincia conferenda maximopere
augeretur, tandem decreto 7 Septembris , quo
nova conferendorum divisio definita est, Socii huic
provinciae concesserunt, duos iterum legatos in Rei-
publicae Senatum mittere '.

In fine Ordinum Generalium decreti 20 Aprilis,
quod sententiae, conciliandi animo propositae a Prin-
cipe Arausiaco delegatisque quibusdam Ordinum

1 \'id. Resolutien van de Hoog Mog. Heeren Staaien
Generaal der Vereenigde Nederlanden tot regeling der Quota's ,
van 't Krygswezen en ook 't Zeewezen, d. 7 Sept. 1792
in opeve: Nederlandsche Jaarboeken, 1792. vol. XXVII. P. 2.
pag. HOI—I2I1. ubi legitur pag. 1106: • Dat bij deze gelegentheid
»van de verandering der Quota's van de Provinciën zal worden
Bgedefereert aan de instantien van de Provincie van Gelderland,
»om wederom, gelyk voorheen, in den Raad van Staten twee
.Gecommitteerdens te hebben , en dal derhalven , wanneer die
»Provincie aan Hun Hoog Mogende zal voorslaan eenen tweeden
»Gecommitteerden in gemelde Raad , dezelve daartoe zal worden
»gecommiUeerd.» Legitur tamen adhuc, in Yin Cons. joii. vak
dir linden operc: Kerhandeling over de judicieele Practyeq of
form van procedeeren, 2. uitg. Leiden 1794 I. D. pag. 14: «de
»eerste persoon van de geenen die dezen Raad uitmaken, is de
»Stadhouder van de Provintien, vervolgens zyn er twaalf raden
.£€n wegens Gelderland, drie wegens Holland, enz.» Vlr. Cons.
BERTiraa in dissert, supra laud. pag. 32. ait: ab anno 1672 ws-
que ad rerum conversionem anno 1795 nullam mutationem in
Senatus ordinatione obtinuisse. Senatum hoe collegium appellat
auctoritate grotii aliorumque.

Geueralium ex quatuor provinciis congregatorum,
conveniebat, Principi Arausiaco ea iu tres reliquas
provincias potestas mandata est, de qua jam su-
perius ipsius decreti verbis allegatis diximus ».

Tribus hisce provinciis vero in tristissima condi-
tione versantibus, per exterorum dominationem
ad inopiam fere redactis ^, nil melius supererat,
quam propositam in foedus restitutionem acceptare
sub iis conditionibus, quae a quatuor ceteris pro-
vinciis praescriptae erant. Postquam tamen Ordines
Trajectini, se foedus, anno 1579 Trajectiictum, con-
servaturdsesse, die 27 Aprilis 1674 coram Principe
Arausiaco jurassent, et legati Ordinum Generalium
iis die 28 Aprilis decretum, quo admissionis condi-
tiones descriptae erant, obtulissent ejusque acceptio-
nem commendassent, tanti momenti hae conditiones
illis Ordinibus esse videbantur, ut ab Ordinum Ge-
neralium legatis brevis temporis spatium ad delibe-
randum peterent; sed iis responsum est: «dat in
het contenue van de voorschreve resolutie conci-
liatoir, en de articulen daar bij gementioneerd
geen veranderinge ofte moderatie zoude vallen. »
Ordines igitur quodammodo coactos se senserunt
ad decreti ab Ordinibus Generalibus die 20 Aprilis
propositi articulos acceptandos, idque se factures,

' Vid. pag. 27 et 28.

2 Of. literae a Principe Arausiaco et Ordinum Generalium de-
legatis Frisiae Ordinibus mense Martii missae quae inveniuntur
in opere: Tweejarige Geschiedenissen, pag. fi. sqq.

sotjue omiil ex ])arie ilH «Jecrelo oLtempcraturos
esse, die 30 ipriiis declaraveruiit. Simul iie in
])OStenim linjus rei causa in crimen incuriae inci-
derent, apologiani conscripserunt, qua expositae
sunt causae quibus moti et quasi coacti decretum
illud accepissent. '

Gelriae Ordines mense FeLruarii 1675 iti-
dem Iioc decretum acceptarunt, Principis consilio
parentes ^. Postea saepissime de conditionibus ,
quibus in foederis societatem denuo restituti erant,
questi sunt, inprimis de eo, quod altera iis in Rei-
publicae Senatu sedes ademta erat.

Decretum Ordinum Generalium, in quo disputatie
nostra versatur, Ordinibus Transisalanis oblatum ,
ratum habuerunt ordini equestri adscripti, spe
moti, Ordines Hollandiae non recusaturos esse de
nonnullis in decreto ambiguis mox benigne aquot;gere.
Triurn urbium rem publicam regentes legatos snos

' Cf. k. bokdt in opere r. pauii , Vey-klaring der Unie van
Utrecht toI I. pag. 145 — 169. Byvoegsel van stukken, quae
documenta omnia ad liane rem pertinent.

2 Cf. Landdagsrecessen des Furstendoms Gelre ende Graaf-
schaps Zutphen m. s. ad diem 12 Febr. 1675, ubi legitur : « dat
»syn Iloogheyt van advys was dat het voorsz. advys conciliatoir
»pro ut jacet behoorde aangenomen te worden, ende dat wanneer
»die gecommitteerde van dese Provincie wederom sessie hadden
»in de vergaderinge van de Generlt. veel bequamer omtrent die
»ingrediënten daarin vervat, onderling geconcerteert soude kon-
»nen worden, 't welcke occasie gegeven heeft ommeer gemelde
»advys concilatoir alsoo aantenemen ende te aggreëren. »

jusserant id similiter ratum halbere. Qui vero Zvvol-
lae civitatem regebaut, ii per legatos suos declarave-
runt: «dat zij hun Ed. Mog. verzochten hunne
«toestemming niet eerder uit de handen te geven,
«dan nadat zij vooraf werk gedaan hadden bij
«haar Hoog Mog. en Zijne Hoogheid, dat eenige
«pointen verzagt wierden.» In Ordinum concilio
tamen delegatorum consensu sub hac conditione
accipere recusabatur ; quapropter Zwolla cetera-
rum urbium exemplum sequi cogebatur. Hujus
tamen rei mentio facta est in libro actorum muni-
cipalium: «om ten allen tijden tot décharge van
«de tegenwoordige regeringe by de posteriteit te
«mogen strekken

I Cf. viH HiTTUM, Geschiedenissen der stad Zwolle, 1773
Vol. IV. pag. 87 , 88 , 89. lisdem fere temporibus lege , quam
sacratam dioit pestei in Comm. ed. 1 J 313, constitutum est itgt;
Provincia Transisalana, penes quos esset raajestas imperii in
eadem regione.

PARS ALTERA.

Capnt l^rintttm.

BR TINCUrO QVO FOEDEBATAE PEOTIMCIAE IlfTER SE COS-
JtrSCTAE EBAST AB BNHIS BE IPCBIIC AE UKIVE RSIT ATEM .

Antequam inquiramus, quo jure Provinciae Gel-
riae , Trajectina et Transisalana, post hostium
occupationem annis 1672, 1673 et 1674 iterum in
pristinam cum reliquis quatuor provinciis necessi-
tudinem restitui debuissent, et quo modo restitutae
sint, haud abs re erit, paucis exponere rationem,
qua sibi invicem obstrictae erant septem provinciae
inde ab eo tempore, quo liberam rempublicam
constituere intelligebantur.

Quasi fortuitam fuisse ReipuLlicae constitutionem ,
noLis ejus originem considerantiLus statim apparet'
Effectus enini ea fuit actorum ad quae Hispanorum
tyrannis majores nostros coegit, non vero finis,
quem Lisce actis illi sihi propositum habuerunt.
JVam nec pacem Gandavensem ineuntes, nec foe-
dus Trajectinum facientes, nec PLilippo II Larum
regionum imperium aLrogantes de mutanda regi-
minis forma aliave constituenda cogitaverunt ; quae
omnia tamen fundamenta, quiLus Septem foedera-
tarum provinciarum Respublica per duo fere secula
superstructa erat, exstiterunt. Imo ea pro parte
adhuc hodie, inter Juris PuLIici nostri fontes ha-
bentur ex ipsa legis, quae apud nos de imperio
lata est, sanctione

Foedere Gandavensi die 9 Nov. 1576 inito, Or-
dines provinciarum Belgicarum invicem se obliga-
verant ad id agendum, ut conjunctis viribus His-
panorum copiae discedere cogerentur, ^t unius-
cujusque privilégia intacta servarentur. Majores
nostros se obedientiae imperio legitimo debitae suL-
strahere noluisse , luce clarius patet, cum omnes ,

' Grondwet voor het Koningrijk der Nederlanden , art. 203.

.Het dragen der wapenen tot handhaving der onafhankelijkheid
.van den Staat en ter beveiliging van deszelfs grondgebied blijft,
.overeenkomstig 's lands oude gewoonte, den geest van de pa.

•nbsp;eificatie van Gent, en de grondbeginselen bij de Unie van
»Utrecht aangenomen, een der eerste pligten van alle ingeze-

•nbsp;tenen van het Rijk.»

qui liuic societati se adjuiigebant, jurare delierent,
se fidem Regi esse servaturos gt;. Consistorium prin-
cipis , quod sicut Reipublicae consilium posteinoris
aetatis, Raad van State appellabatur, et in quod
post subitam Requesentis mortem harum regionum
administratie delata erat, declaravit nomine regis
Philippi: «dat dit verdrag niet droeg tegens de
»hoogheid der Majesteit ^ ,» atque Johannes Au-
striacus Gubernator Generalis hoe foedus posteriori
tempore disertis verbis confirmavit 3. Dissensione
inter socios exorta , provinciae quaedam metuentes ,
ne foedus Gandavense parum eas ab Hispanorum
tyrannide tueretur, arctiori vinculo se invicem ad-
stringendi consilium, auctore Principe Arausiaco,
ceperunt, unde exstitit foedus Trajectinum die
23 Janu. 1579 initum. Nec magis hoe foedere,
quam foedere Gandavensi, novam regiminis formam
constituere vel Philippi imperio se substrahere, se
proposuerunt socii, sed ad hunc tantum finem
novam' societatem inierunt, ut antiquam liberta-
tem juraque et privilégia avita defenderent. Se a
foedere Gandavensi discedere nolle, addita peculiari
declaratione, expresse caverunt ; imo ne id quidem
vinculum dissolvere in animo erat, quod diversas
provincias adhuc Imperio Romano-Germanico obli-

1nbsp;Cf. HOK, Nederlandsche Oorlogen, Vol. 11. pag, i9;{.

2nbsp;Cf. BOK 1. l.pag. 208. 1VJGEÏIAAR. Vol. VII. pag. 131.

3nbsp;Cf. Utrechts Placaatlock, Vol. I pag. /jS.

gare videbatur '. Cum denique spas, ut aliquando
in Regis gratiam aequis conditionibus redirent,
paullatim evanescere videretur, eamque prorsus
fefellisset decretum, quod Principem irausiacum
proscribebat, simulque declarabat, omnes qui eum
non relinquerent, tanquam seditiosos punitum iri,
provinciae foedere Trajectino consociatae Philip-
pum II, ut harum regionum dominum, ejurandi
consilium die 26 Julii anni 1581 ceperunt. Quo
facto, summum imperium quod Philippus ut Dux
Comes, Dominusve in varias provincias exercuerat'
HI harum provinciarum Ordines cessit. Majores
tamen, cum Regi Hispaniae imperium abrogarent
consilium non habuisse, se unius dominationi sub-
strahendi, ex eo patet, quod harum regionum
summum imperium Duci Alenzonio sub lege com-

gt; Vid. «reKEEsHOEK, Quaestiones Juris Publici, Vol n „ i
KL.IT, Bisiorie der Hollandsche StaaUregerirtg, Vol I. päg
183 sqq. („.LT«.), Geschied, en Staatkundig onderzoek over
den tyd, wanneer Philips de tweede. Koning van Spanje
opgehouden heeft Heer der Fereenigde Nederlanden te zijn
Arnhem, 1781. Conf. etiam .ebrma» , de solutione vinculi quod
o^fuit inter S. R. Imperium et Foederati Belgii Respu-
hlrcas, Lngd. Bat. 1774. S 51. pag. 93. et ipsa foederis verba-
.sonder m allen gevallen hen by dee.en te willen ontrekken
»van ofte uyt den II. Roomsehen Ryke.. Hae in re Reg! Phi
l.ppo magis quam provineiis Belgicis illegitimum innovandl
Studium imputarl poterat, a quo nee Carolus V alienus erat
heet .s, Augustana transaetione anno 15-18inita, aretiorisprovin-
ciarum Belgicarum cum Imperio Germanico conjunctionis spe-
dem prae se ferret.

missoria, quam vocaut, detulerunt. Cum liic paulo
post perfidia sua provincias fide exsolvit, Principi
Arausiaco tune Comitis potestatem Hollandiae Ze-
landiaeque Ordines, habitis ea de re gravissimis
deliberationibus, mandare decreverunt ; eosque ve-
risimiliter ceterae secutae essent provinciae, nisi
scelesta sicarii manu bic Princeps periisset.

Guilielmo I mortuo, Ordines Generales summum
in hasce provincias imperium , primum Henrico HI
Franciae Régi , atque deinde Elisabethae Angliae Re-
ginae obtulerunt. Ab utraque parte vero id recu-
satum est, cujus rei causa in ipsa utriusque regni
politica necessitudine quaerenda esse videtur. Pe-
tentibus ex Angliae Regina Ordinibus, ut hisce re-
gionibus in tam ambigua conditione versantibus
auxiliaretur, Leicestrius cum nonnullis copiis hue
missus est, sub titulo Gubernatoris Generalis; sed
cum in eum Socii Trajectini amplissimam potesta-
tem deferrent, Elisabetha Ordinibus et Leicestrio
hoe sibi displicere significavit. Post duos autem
regiminis sui annos, tantum ille in se odium arbi-
traria sua agendi ratione contraxerat, ut a sua
dignitate desistere cogeretur.

Post varias vicissitudines, quas, quod ad sum-
mum imperium attinet, hae regiones inde ab eju-
rato Philippo, usque ad Leicestrii decessum subie-
runt, earum regiminis forma fere eadem, usque ad
mutatam anno 1795 rerum conditionem mansit.

Num summum in diversis provinciis imperium

4*

peues earum Ordines esset, primis Reipublicae tem-
poribus nonnumquam in dubium vocatum est ■
GROTiüs multique aUi post eum scriptores, imprimis
Ktüirms ^ , summum imperium penes Provinciae Or-
dines esse, luculenter demonstrarunt, et posteriori
tempore rem ut extra omnem dubitationem posi-
tam considerabant diversarum provinciarum Ordi-
nes, Ferebant scibcet illi leges et edicta propo-
nebant, atque quae in diversis provinciis consti-
tutae erant jurisdicundi causa curiae supremae,
Ita ut ab iis nulla daretur provocatio , earum ju-
dices jusjurandum praestabant coram provinciae
Ordinibus, Penes Ordines, aut vi mandati et no-
mine Ordinum penes Gubernatores , jus erat gratiae
concedendae. Hi Ordines etiam tributa impone-
bant, impensasque Provinciae ordinabant. Ut uno
verbo dicam , omnia , ad essentiam summi imperii
pertinentia, eorum arbitrio erant commissa , nisi exer-
citium ejus potestatis vel ipso foedere Trajectino,
vel posterioribus pactis conventis, esset circumscrip-

tum

' Vid. wxc™..«. Vol, VII, pag, 379, Conf. etiam .or .
Vol. II, pag. 921, et laudata ibi deelaratio quam anno 1587 ad
Ordmes misit tho.'das whkes.

Historie der Hollandschc Staatsregering , pluribus loeis

- gr. Vol. Ill, pag. 206. sqq. Vid. etiam «koxi.s i„ Apolog.a

Cap. I. et Auctor anonymus („eter de ia coürt). Public Gebedt,
Vol, I. Cap. 4.

3 Cf. heerkens Spec. inaug. de Ordinibus Provincialibus
Gron, 1830,

Foedus Trajectinum , quod ut pacilîcationem,
quam vocant, Gandavensem, praecipue ad defen-
denda privilégia et libertatem inierunt provinciae,
fere unicum post Philippi II ejurationem fuit juris
vinculum quo conjungebantur, quia aliae ab aliis
regiminis forma summopere discrepantes, sub po-
testate Caroli V et Philippi II uni quidem impe-
ranti subjectae erant, unius tamen imperii com-
munitate proprie non continebantur, et commune,
quod quondam provincias omnes Imperio Germa-
nico obstrinxerat imperii vinculum, fere solutum
dici poterat transactione Augustana anno 1548 ini-
ta '. Postquam pace Monasteriensi 30 Janu. 1648

^ Imprimis eo,.quod provinciae Belgicae ab Imperii legibus
et judiciis solutae declarabantur, quod Imperator ceteroquin
omni tempore locum habuisse contra veritatem in eo documenio
contendit, sicut etiam minus vere dictum est ab eo : »Mens nos-
»tra nunquam fuit, rem ullam S. R. Imperio nationis Germa-
»nicae adimere , at potius id ipsum augere atque amplificare- »
Ceterum ipsa bac transactione Carolus V Provinciarum Belgica-
rum obligationem contribuendi ad onera Imperii et servandi
legem Landfriede appellatam agnoverat, atque stipulatus erat ,
eorum principes in posterum semper convocandos esse : »ad
»omnes convcntus et Comitia Imperialia, ut cum aliis statibus
,compareant aut deputatos suos mittant. » Erat autem in Ger-
mania hoc semper saltem tanquam pracceptum Juris Publici
territorialis indubitatum , quemcumque pro adscripto Ordinibus
provincialibus qui Landstände vocabantur se gerenteni, eo ipso
profiteri, se esse in tali provincia superioritati territoriali , quae
vocabatur, subjectum, sive Landesunterthan. Similiter nemo
Ordinum Imperii .socius esse pos.'.e intelligebafur , nisi es-sel

facta Philippus IV Hispaniae Rex Socios Tra-
jectinos declaraverat liberos ab omni jure, quod

subjectus imperii potestati, ^n^e ReiehMeit dicebatur, opposi-
fone ejus, quam Zunäeskokeit .ocabant. Universe monendum
est, vmculum quod antiquitus provincias Belgicas earumque
principes obstrinxerat Imperio Germanicp, non .nice feudale
verum et,am imperii vinculum fuisse, et hinc scriptures, qui,
velut van loor,, v« mieris et alii, in hujus vinculi naturam in-
quirentes, ^ van Hollands gewezen leenroerigheid aan 't Rijk»
locuti sunt, nonnisi partem iUius quaestionis attigisse. Melius
ejus quaestionis naturam perspectam habuerunt kiüit atque
MEERMA, 1, c. Poterant principes et Imperii Germanici partem
.aliquam possidentes Imperii subditi et non ejusnbsp;esse ;

contra habuit Imperium Germanicum diversis temporibus vasal-
los, qui ejus subditi non erant. Alia res erat Reiehshoheit
alia Lehenshoheit, quamquam saepissime utraque conjuncta'
erat ratione ejusdem territorii vel principis. Ita etiam kiüber
Juris Publici Germanici quondam facile princeps, in opere'
Einleitung zu einem neuen Lehrbegriff des Teutsehen Staats-
rechts, Erlangen 1803. Append. J 4. de Italiae regno monuit;
»das Königreich Italien stand mit dem Deutschen Reich ' '
»beständiger, wievfohl ungleicher Verbindung. Ihrem rechtlich7n
^Verhältniss nach, beschränkte sich diese nicht auf hlose
.Lehenspflicht weder in älterer noch „euerer Zeit.» Similia jurZ
erant ratione regni Arelatemis , de quo idem JCtus kiüber in
opere laud. ^62. monuit : »Als Reste waren bis auf die neue-
»ren Zeiten geblieben das Her.ogthum Savoyen ,. die. gefürstete
»Grafschaft Mümpelgard, das Bisthum Basel, e. q. s » Hune
antiquum regionum Burgundicarum cum Imperio Germanico
nexum nec satis respexit Vir Nobil. f. i,ai pozzo, in opere alias
notatu dignissimo : Essai sur les anciennes Assemblées natio-
nales de la Savoie, Paris. 1829. Accuratius nuper in antiquam
regionum Burgundicarum juris conditionem inquisiverunt non-
nulli scriptores llelvetici et Francici, quorum scripta judicio

in ipsos Hispaniae Reges antea liabuerant, atque
ideo praecipua cessaverat causa, ob quam foedus
Trajectinum initum fuerat, Socii tamen in concilio
majori anni 1651 decreverunt, foedus adhuc per-
manere et unumquemque in posterum adhuc, sicut
antea, eo esse obligatum, Stricto jure igitur ne
tunc quidem omnino solutum est vinculum quod
foederatas provincias obligaverat imperio Germa-
nico, cujus partem se in posterum quoque facere
velle Socii anno 1579 diserte declaraverunt

Liceat autem nobis hoc loco praecipuas in me-
moriam revocare Trajectini foederis constitutiones.

Ante omnia voluerunt socii, Provincias, qui foe-
dus inierunt,. ita in perpetuum conjunctas esse
debere, ut quasi unam tantum provinciam effice-

suo submisit Vir Cl. mittebmaier in : Kritische Zeitschrift,
Vol. IX. Ileidelb. 1839, pag. 79. Notatu dignura etiam est,
nuper in Franciae parte, quae quondam regni Burgundici pars
usque ad hoc fere saeculum ad Duces Wurtémburgenses perti-
nebat nomine comitatus Monthèliarà sive Mümpelgard, cau-
sam judicatam esse , in qua antiquarum legum Germanicarum et
nexus ejus regionis cum Germania ratio habenda erat. Conf.
Consultation donnée par m. m. michaeiis et reïscher , profes-
seurs à l'université de Tübingen dans le procès entre la
régie des domaines et le S\ Grandgirard. Besançon , 1838.

^ Cf. de hac re pjestei. 1. 1. ^ 22 sqq. et keüser, op. laud;
5 61, pag, 96. In J 60 pag. 94 sqq. monet, Belgium Austriacum
usque fere ad pacem Lunevlllensem pro Germaniae parte, circuli
Burgundici nomine , anno 1512 orto, habitum fuisse, etAustriam
semper, vi transiictiouis Augustanae anni 1548, harum regionum
causa agnovisse »die Lehnherrlichkeit und eine modificirte Oberho-
heit des Teutschen Reichs.»

reut, salvis tarnen uniuscujusque juribus et pri-
vilegiis '. Turn constitutum est, euivis sociorum
cui vis illata esset ab exteris, auxilium a reliquis
omnibus praestari debere pro rei necessitate, causa
ab universis sociis cognita \ De iis, quae ad to-
tius confoederationis utibtatem pertinerent, statui
posse videbatur plurium suffragiis ; ad décréta ta-
men de pace, de induciis, de bello aliis popuHs
inferendo et de tributorum communium collatione
concordem omnium sententiam requiri placuit 3.'
Nulb provinciae licebat sejunctim ab aliis foedera
cum exteris inire Ceterum, exceptis rebus sin-
gulis, nominatim re monetaria, cuique provinciae
rerum suarum internarum administratie manebat
Si quae de peculiaribus singularum juribus et pri-
vilegiis orirentur controversiae, eas coramjudice or-
dinario vel arbitris vel amica transactione distra-
bendas esse, orta vero graviori inter plures vel
omnes provincias discordia, vel ad reliquas pro-
vincias vel ad Gubernatores rem deferendam esse,
decretum est.

Gubernatoribus etiam committenda esse videba-
tur decisio, cum, in casibus in quibus ad gerenda uni-
versitatis negotia communi consensu agendum erat,

1nbsp;Vid. Alt. 1 Foederis Trajectinae.

^nbsp;Vid. Art. in.

3nbsp;Vid. Art. IX. Cf. etiam Art. XIX et XXI. -

*nbsp;Vid. Art: X.

Vid, Art, XII coll. cum Art. I,

3

vel etiam de foederis praescriptionibus iiiterpretaii-
dis , convenire inter Socios non posset ' Trajecti
ad Mennm conventus Sociorum in obventuris re-
bus difficilioribus et extraordinariis agendos esse
itidem peculiari dispositione verbis non plane dilu-
cidis scripta ^ cautuni est, Haec tamen dispositio
causam praebuisse videtur consilii legatorum ex
diversis provinciis post foedus initum instituti, cui
cura negotiorum ad omnes simul Socios pertinen-
tium commissa est, et quod nomine Raad der
nadere. Unie ïrajecti sedem habebat Cum hoc

1nbsp;Vid. Art, I, IX, XVI, XXI,nbsp;.

2nbsp;Art. XIX. .Item omme jegens alle opkomende saaken ende
»swaarigheden te voorzien sullen de Bondtgenoten gehouden
»wezen op de beschryvinge van den geene die daartoe geau-
»thoriseert sullen zijn, binnen Utrecht te compareren ... omme
.op de voorsz. saaken ende swaarigheden by gemein advys ende

•nbsp;consent ofte by de meeste stemmen in manieren voorsz. gede-
»libereert en geresolveert te worden.»

3nbsp;Cf. METER , Institutions Judiciaires , Vol. IV. pag. 143, ubi
dicitur: »la confédération avait cru nécessaire de former un
.Comité central qui pût diriger les opérations communes, et ce

•nbsp;comité fut l'origine des Etats Généraux et du Conseil d'Etat.»
Erat tarnen jam antea provinciis cunctis , quas Carolus V ad uni-
tatem unius regni conjungere studuit, anteriorum principum
Burgundicae gentis exemplum secutus , commune concilium Raad
van State dictum , sicut jam antea Ordinum Generalium. con-
ventus agebantur, ad quos eo modo, quo Carolo V regnanle
obtinuerint, convocandos, pluribus locis provocaverunt Socii
foederis Gandavensis e. g. in art. III, V, VI. Notatu quoque
digna sunt verba art. VIII: »ende zullen middeler tijd gene
»Placaten nog Exploicten plaatse hebben m den voorsz. landen
»by den voorsz. lleere Prince geregiert , dan die gene by Zijne

consilium non satis anctoritatis haberet, ut effica-
citer, quae requirebantur , peragereposset, post 18
menses dissolutum est, atque in ejus locum Sena-
tus omnium regionum, quae fidem foedere Ganda-
vensi promissam intactam servaverant, institutus est.
Sed ob similem causam hoc consilium etiam impe-
ditum erat, quominus cum effectu res perageret;
postquam multam frustra impenderat operam ad
id efBciendum, ut ipsi ab Ordinibus Generalibus
potestas exsecutrix, quae dicitur hodie, mandaretur,
petivit ut dissolveretur '. Guilielmo I. mortuo Or-
dines Generales hunc Senatum sustulerunt et alium ,

»Excellentie ende by den Rade Magistraten ende Officiers aldaar
»geapprobeerd, ende gedecerneert, sonder prejudicie voor den
«toekomenden tyden van den resorte van den grooten Rade
»van Zijne Majesteit.. Cum autem Socii Trajectini se foedus
Gandavense servaturos esse declaraverant, non poterant ii statim
talia collegia instituere , quae, quasi novae civitatis fundamenta,
eos sejunxissent a reliquarum regionum universitate- Eo demum
tempore , quo magis verisimile videbatur, foedus Gandavense
plenam exsecutionem non obtenturum esseet administrationis quon-
dam omnibus regionibus Belgicis communis vincula non restitu-
tum iri, debuerunt quasi sua sponte in regionibus foedere Tra-
jectino consociatis, quae paullatim ad novae Reipublicae uni-
tatem coaluisse videbantur, illa collegia oriri ad similitudinem
eorum, quae jam antiquiori aetate in majori provinciarum Belgi-
carum universitate obtinuerant.

* Cf. siiîfGEiAKD, staatkundige geschriften,^ yo\. II. pag.

132—144. eertubg in dissert. laud. pag. 9. sqq. ea quae ad
communia sociorum negotia spectabant, in historia Senatus nar-
randa non satis di.stinxisse videtur ab iis quae Ilollandiae pecu-
liaria erant.

cui Princeps Mauritius praefectus et summa Rei-
publicae administratio mandata est, instituerunt,
In quo Senatu, qui die 14 Aug 1584 nomine
Raad van State ^ institutus est, constituendo, par-

^ Jam superius diximus , nonnunquam legi Raaà van Sta-
ten, Collegium, quod antea institutum erat commune omnibus
regionibus quae addictae manserant foederi Gandavensi, dictum
erat Landraad, de quo jam actum est in concilio delegatorum
Ordinum Generalium m, Dec. 1579 et mense Jana. 1580, ut videri
potest apud BORKiuM , Yol. II. pag. 151. In hoc Ordinum Generalium
conventu habito Antverpiae talis consilii necessitatem Prineeps
Arausiacus notatu dignis verbis exposüit, quae leguntur apud
borriüm Vol. 15. pag. 153: » de principale en eerste faute is, dat
»noch gy lieden noch uwe meesters niet hebt als nog gestelt
.eenige vergaderinge en collegie, immeis niet van Staten
ld'welk soude macht hebben te resolveren op 't gene is strek-
» kende ten dienste van de generaliteit. » Alio loco item mo-
nuit : »Welk inconvenient is toekomende uit saken hierboven
«verhaelt, dat by ülieden niet is gestelt geweest een ligchaam
«ofte overste verzameling den welken de particuliere souden
^.subject en onderdanig zijn. Maer de waerachtige oorïake
»van al dit achterdeel is onse quade resolutie. Wel is waer
ödat men dikmaal genoeg vergadert en lang genoeg raedslaegt,
»maer ter contrarien ziet men, dat men so negligent is in 't
.volbrengen en uitrichten van 't gene geresolveert is, als men
»diligent is in 't lange delibereren. » Concilia quoque quae
voce Sfaten-Generael vel Gedeputeerde van de Staten-Gene-
rael in locis modo laudatis eorrii memorantur, Antverpiae ha-
bita , probe distinguenda sunt ab Ordinum Generalium conciliis
quae e. g. Caroli V aetate omnium provinciarum Belgicarum
habita sunt. Ea enim proprie tantum erant concilia regionum
ex foedere Gandavensi adhuc unitarum, quarum universitas
saepius in documcntis illius aetatis voce de Generale Unie

tim Senatus, qui tempore Caroli V m iiisce regio-
nibus rerum administrationem habuit, partim con-
silii paulo post initum foedus Trajectinum instituti ,
et Senatus qui in illius locum successerat, constitutio-
nem secutisuntV Cum, implorato ab OrdinibusGe-

opponitur universilati sociorum Trajectinorum de nadere unie
dictae. Porro ab iüis Ordinum Generalium conciliis , e. g. 1579 ,
1580 Antverpiae habitis , distinguendum est concilium Ordinum
Generalium nomine, procedente tempore tamquam perpetuum
collegium Reipublicae septem provinciarum institutum. Hoc
enim proprie non universitatis de generale Unie , sed universi-
tatis nadere Unie ab initio dictae concilium erat; vox igitur
Settemimm Ordinum, oppositorum Ordinibus singularum provin.
aarum, inde ab eo tempore minus amplam significationem ha-
buit. Similiter in regno nostro hodie Ordinum Generalium eon-
ciluim non amplius idem est, quod erat ante ortos motus
Belgicos.

Cf. etiam hac de re bor , et quod apud eum vol. II. pag
456 legitur: .De Staeten Gcnerael hebben raedsaem gevonden
.dat generaljk by de Geünieerde Provintien soude een eenpa-
•rige voet op de regeringe van deselve landen genomen wor-
.den, daertoe een dag beschreven is binnen Delft... alwaer
»eyndelyk den 18. Aug. 1584 by de Staeten van Braband,
^Vlaanderen, Holland, Zeeland, üytrecht, Mechelen en Vries-
.land verklaerd ende geresolveerd is, dat „iet tegenstaende
»het overlyden van Syne PHno. Excell. de voorschreve landen
»met malkanderen en de andere geünieerde landen souden hly-
.ven vereenigt en verplicht sulks het voor 't overlyden van
»Syne Princ. Excell. verplicht en vereenigt waren geweest vol-
.gende de Unie van Üytrecht. En hebbende aen syn genade
»Grave »uüritius vai, »assau versocht verklaringe of deselve,
.den last, als hoofd van den Raad, die ter Regeringe over
•Braband , Vlaenderen Mechelen Holland Zeeland Üytrecht en

neralibus Regiuac Elisabethae auxilio, Leicestrius
cum copiis nonnullis anno 1585 hue missus et ei sub
titulo Gubernatoris Generalis administratio harum
provinciarum commissa est, Senatus Reipublicae
potestas multo minuta est. Cum autem Leicestrius
anno 1588 dignitatem suam deposuisset, alia ite-
rum publicae administrationis forma placuit, atque,
ut ipsis publici hujus documenti verbis utar : «werd
»de generale Regeeringe der voorsz, landen in saecken
»de gemeene beschermenisse en de Unie derselve aan-
» aangaande gesteh ter bedieninge van den Raede
»van State ',» Huic collegio adscripti, neque pe-
culiari mandati formula (Tnstrvctie), neque jure-
jurando provinciae, cujus nomine in eo collegio
sedem occupabant, adstricti erant; sed ju.sjuran-
dum praestabant de officio generaliter ipsis injuncto
fideliter exsequendo, ex quo omnes aequaliter ad
ipsius Sociorum universitatis {Generaliteit) utili-
tatem promovendam obligati erant, nemo tantum
suae provinciae, a qua missus erat, respectum ha-
bere et ejus negotia tueri poterat.

»Vriesland opgericht soude worden, soude gelieven aan tc
»nemen. »

1 Vid. Resolutien der Staten Generael 3. Febr. 1588 et
Placaat van 12. April 1588, Cf. bertlibg 1.1. pag. 14. sqq. et schoitek
tot gansoïen , de imperii formis quae in patria nostra'siv€ ten-
tatae sive institutae fuerunt a conversa Republica anno 179.5
ad ejus cum Francia conjunctionem , Traj. ad J{)ien. 1830
pag. 13 S([q.

Amplissima ea Senatus potestas non diu dura-
vit. Auctisenim Reipublicae viribus et crescente
ejus apud exteros existiinatione, negotia etiam ad
universitatem pertinentia , de quibus statuendi huic
Senatui jus non esset, aucta sunt. Ordines Gene-
rales raro conveniebant, neque aliter quam neces-
sitate cogente convocati a Senatu Reipublicae, qui
res, quantum fieri posset, ipse agere malebat, quam
jussa ab Ordinibus Generalibus expetere, Socii
contra de multis rebus ipsi per legatos decernere
maluerunt, quam earum curam committere collegio,
cui Mauritius praeerat et Senator Anglus ex foedere
cum Elisabetha facto intererat, in quod praeterea
nullam fere auctoritatem exercere poterant singulae
provinciae. Mox igitur, saepius quam antea, con-
venire et anno 1593 concilium perpetuum efficere
coeperunt. Omnia quoque negotia quae Reipublicae
Senatui anno 1584 tradita erant, ad hoc Ordinum
Generalium concilium delata sunt, cura rei milita-
ris et aerarii sociorum communis excepta '.

1 Cf. pestei, Comment, de Rep. Bat. ed. pr. J 363, 374.
sussEiiiSD, Staaik. geschr. Vol. ii. pag. 125—282: discours
over de Constitutie der vergadering van de H. M. Ileeren
Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, Vol. III
pag. 1—289: Verhandeling van de instelling, instructien
en ampi van den Raad van Staate der Vereenigde Nederlan-
den. Cf. etiam bedel, Disp. hist, polit.de Ordinibus Generalibus
Belgii, Lugd Bat. 1823. j.vii» eek insmis, judicieele Practycq Vol I.
pag. 9 sqq. r, g. t. beelaerts yan bloklahd , Disp, jur. publ. con-

In Ordinum Generalium consessu sententiam di-
cebant legati, missi ab Ordinibus provinciarum
foedere conjunctarum. Hi communi inter se invicem
lege vel jure] uran do obstricti non erant, sed e man-
date , quod a sua quisque provincia accipiebat ,
agere debebant, neque iis, in rebus majoris mo-
menti , sine speciali consensu eorum quorum vices
sustinebant, decernere licebat. Sententiae in hoc
concilio provinciatim , non viritim sicuti in Senatu
rogabantur ; ei submittebantur omnes res ex ipso
foedere natae , atque ideo omnes , quae pertinebant
ad securitatem et defensionem foederatarum pro-
vinciarum atque ad vindicanda earum libertatem
et jura contra omnem externam internamve vim
Praecipue igitur ad ejus curam pertinebant omnes
res externae , belli pacisque arbitrium , induciae, foe-
dera et negotia cum peregrinis civitatibus ineunda.
Belli gestie una cum Senatu Reipublicae , et qua-
tenus ea non mandata erat summe copiarum terra

tinens historiam Ordin. Gener. Belgii sub Carolo V. Lugd. Bat.
1836. f. e. *, van kmobbeisdorff Disp. hist. jur. puhl. continens
Ord. Gen. totius Belgii historiam ab obitu Requesentii usque
ad expugnalionem Antverpiae 1576-1584, Lugd. Bat. 1835.

1 Hoc ab ipsis Ordinibus Generalibus his verbis exprimeba-
tur : »geene andere saaken als die welke vermogens de Unie en
»andere delatiën, daarop bij eenparige bewilliging en overgifte ,

•nbsp;van de gezamenlijke bondgenooten gevolgt, tot de deliberatie

•nbsp;en dispositie van de hooggem. vergadering specteeren. » Vid.
siitigeiakd, op. cit. Vol. II. pag. 167. Cf. etiam vas der iikdeiv ,
1. 1. pag. 11 sqq.

iiiarique Imperaloii aui Collegiis quae diceLaii-
tur idmiralitatis , itideui Ordinum Generalium con-
cilio commissa erat. Hoc porro Collegium exerce-
ceLat jura summi imperii in iis regionibus quas
Socii conjunctim possidebant, et denique plurium
rerum cura ei postea demandata est. Ceterum in
Concilii Ordinum Generalium [Slaten-Generaa!)
et Senatus Reipublicae [Raad van Stale) institu-
tione , quodammodo jam ex Caroli V aetate repe-
tenda, et, orta nova quasi Republica, ad ejusdem
statum peculiari modo accomodata, fere id respexisse
videntur majores nostri, quod in Germania impe-
ran te Maximiliano I spectatum est, cum praeter
Imperii comitia Reichstag appellata , institueretur
aliud concilium sub voce Reiohsregimenl (quod
idem etiam Reichsrath dictum est). In opere
quodam, quod seculo decimo septimo in Germania
prodiit ' magnamque sui famam reliquit 2, ph,ra
ad hujus instituti historiam nondum satis explo-
ratam pertinentia continentur, atque inter alia

1nbsp;iiippoiiihus * lapide , de ratione status in imperio Germa,
nico , Freistadii 1647. pag. 364. sqq.

2nbsp;Cf. joh. voi. Müller , Op. Vol. IX. p. 83. pütter , histor.

EntwicMung der heutigen Staatsverfassung des Reichs, (JöUin-
gen 1798. Vol. ii. pag. 43. klüber op. supra 1. aud. J 15. bugo, civi-
listische gelehrte Geschichte l 288. Aucfor illius scriptionis fuisse

dicitur B. p„. TO» CHEMNITZ, in ducatu Slesvvicenci Canccllarius,
qui per aliquod tempus apud Batavos militaverat. Ejus opus
prima vice anno 1640 editum aliquam vim in ipsam pacis West-
phaliae constitutionem habuisse dicitur.

notatu (ligna liaec leguntur; ((post comilia, insigne
» libertatis stabilimentum fuit, si modo perpetuum
» fuisset, regimenlum imperii, anno 1500 institu-
» tum .... ; amplissima autem, in omnium publi-
» eorum negotiorum administratione, tam domi quam

» militiae ejus fuit potestas,.....nec in consu-

» lendo modo , ac concludendo, sed et in examp;equendo
» ea quae a toto Imperio erant décréta . ... . , quin
»etGeneralis belli dux ejus mandatis parere coactus
» e. q. s. » Videmus etiam ex eodem scripto, quod
ipsi celebratissimi historiae Juris Publici Germano-
rum scriptores non satis respexisse videntur, in
hujus consilii locum aliquo modo successisse col-
legium, quodnbsp;appellatum , usque ad
Imperii Germanici finem perduravit, atque tribus
collegiis, quae Maximiliani I tempore in Germania
exstiterunt, pro parte ab eo demum instituta, sub
voce Reichstag, Reichsregiment et Reichskammer-
ger ichl, quodammodo ad exsecutionem perductam
esse doctrinam de triade politica, quod fere igno-
raverunt ii qui usque ad nostram aetatem de hoc
argumento scripserunt. JVeque est, quod sciam ,
aliquis inter scriptores nostros vel Juris vel Histo-
riarum , qui accuratius examinavit, num forte haec
imperii Germanici instituta aliquam vim habuerint
in ea,quae Carolus V in patria nostra creavit.

Missa autem hac ad propositum nostrum non
pertinente quaestione, pauca adhuc dicamus de
munere eorum , qui ex prima sua institutione sum-

mi imperantis vicem sustinentes {Stadhouders) et
in singulis provinciis Gubernatores, libera quocjue
republica constituta, manserunt antiquo nomine,
mutata vero potestate , quae ceteroquin in diversis
provinciis summopere discrepabat. Haec dignitas,
per duo temporis spatia 1650 -1672 et 1702 - 1747,
in pluribus provinciis sublata , conjunctim cum sum-
mi copiarum terra marique Imperatoris munere
[Kajpitein Generaal en Admiraal) jure hereditario
a sociis anno 1747 Guilielmo IV collata est. Magna
semper horum Gubernatorum auctoritas in singulis
provinciis fuit et, «saepe,» ut Cl. pestel, in eo
loco quo de Principum Jrausiacorum juribus
loquitur, animadvertit, «Socii professi sunt tuni
»universi, tum singuli, rempublicam prospéré
» geri non posse sine eminenli capite, quod admi-
» nistrationi imperii praesit . »

' Comment, de Rep. Bat. ed. pr. J 188. Hujus quoque mu-
neris, si imprimis ejus originem respieimus, analogen quoddam
in Germanici Imperii constitutione erat, in munere eorum, qui
rkarii Imperii dicebantur. Sabaudiae Duces e. g. Vicariorum
Imperii munere in Italia fungebantur, adhuc recentiori aetate , et
adhuc in pactione qua Imperatori Germaniae summum imperium
deferri solebat Wahl-Capitulation appellata, anno 1745 et pos-
teriori aetate, hujus muneris mentio facta est. Cf. klüber op.
laud. J 6. pag. 8. sqq. Alia institutorum patriorum, imprimis
in Ordinum tam Generalium quam Provincialium institutione,
similitude cum institutionibus Imperii Germanici cernitur etiam
in eo , quod in Germania praeter Collegium appellatum
aliud exstitit Reichsdeputation dictum , de quo cf. iichbors , Deut-
sche Staats-und Rechtsgeschichte, ed. 4quot; J 533. Hocce vero

Septem igitur provinciae , quae per duo fere se-
cula Rempublicam Foederatae Belgiae constituerunt,
tot erant liberae civitates, quarum quaevis sum-
mum imperium intra suos fines possidebat, qua-
runique nulla alteri erat subjecta. Perpetuo tamen
et firmissiino eae erant conjunctae foedere inito
ad utilitatem communem, ad se invicem tuen-
das atque defendendas, et ut numquam divide-
rentur, Hanc ob causam exteris gentibus tmam
tantum civitatem efficere videbantur, et legati ex-
terorum populorum ad id concilium mittebantur,
in quo a variis Ordinibus delegati conveniebant,
sicut eandem ob causam ab Ordinibus Generalibus
et eorum nomine legati ad alios populos mitteban-
tur. Internam vero Reipublicae conditionem si
quis examinaverit, is sibi persuasum habebit, unam
civitatem septem provincias non magis fere con-
stituisse, quam hoc hodie de foederis Germanici
constitutione dici potest '.

collegium , ut ex operibus supra laudatis patet, non , sicut ille
Scriptor censet, in locum collegii dicti Reichsregiment substitu-
tum esse, sed in hujus locum potius collegium dictum Reichs-
hofrath successisse videtur. Ouicuniiue vero concilii, anno 1500
in Germania sub illo nomine sive sub voce Reichsraih instituti,
constitutionem comparaverit cum eo, quod in patria nostra in
comitiis Antverpiensibus anno 1579 sub voce Landraad instilui
placuit, aliquam utriusque collegii convenientiani perspeclara
habebit.

I ?(otum est, hodie inter Juris Publici Germanici scriptores
summani esse controve'si.ini, num foedus Gevmanicum et adeo

Hanc vero politicam conditionem non eam fuisse
quam foederis auctores sibi proposuerant, cum
quasi imam frovinciam ' efficere se veile disertis
verbis dicerent, nemo negabit, qui rerum circum-
stantiam, qua dominante hoe foedus initum est,
cognitam habuerit. Ex variis enim rebus et factis
patet, Socios majorem imperii unitatem , quam un-
quam exstante libera Republica locum habuisse
cernimus , sibi proposuisse , quamquam , ut supra
diximus, neque prorsus novam civitatem consti-

confoederatio Helvetica sit tin Bundesstaat, an vero ein Staa-
tenbund. Utramque , his nominihus designandam , consociation's
formam ipsa rerum natura ab altera summopere distinguendam
esse et.certas utramque habere leges, ex eadem rerum natura
definiendas, exislimant plerique. Quam parum autem in utrius-
que rei indole definienda consentiant scriptores, id potissimum
documento est, quod duorum scriptorum cclebratissimorum alter
Germaniam appellat einen Staatenbund, Helvetiam vero einen
Bundesstaat, alter omnino contrarium dicit. Cf. zachariS , über
den gegenwärtigen Zustand der Schwätz , Heidelberg. 1834, et
in Krit. Zeitschr, Vol. II, pag. 304, atque weiker , über Bun.
desverfassung und Bundesreform , Leipzig und Stuttgart. 1834 ,
et in vvEicK, Annalen der Geschichte und Politik 1834 , Vol. III.
pag. 233. sqq.

1 Provinciae appellatio singuUs regionibus Belgicis adhiberi
solebat inde ab ea aetate , qua earum Principes eas ad unius
regni unitatem conjungendi animura habere coeperant. Cf. i. th.
a. vab maasen, de conatibus principum stirpis Burgundicae ad
conjungendas diversas Germaniae inferioris regiones, Traj. ad
Rhen. 1824. Cf. etiam a. w. vreede, Ilooge Raad van Holland,
Zeeland en Tf^est-Friesland, in; Jaarboek/e van de regterlijke
rnagt in het Koningrijk der Nederlanden. Gorincbem 1839.

tuendi, neque penitus regiminis formam mutandi,
neque a reliquarum provinciarum Belgicarum uni-
versitate, neque adeo ab imperio Germanico se
sejungendi animum habebant

Diversarum provinciarum Ordines, qui in pluri-
mis earum ex Ordine Equestri et Urbium perso-
nam sustinentibus constabant, quamcunque occa-
sionem avide arripiebant, auctoritatem augendi in
diminutionem potestatis Ordinum Generalium. Ad
eorum potentiam extendendam multum valuit hoc
ipsum , quod Ordinum Generalium concilia perpetua
sunt facta, atque in ea translata est cura negotiorum,
quae antea Senatui Reipublicae fuerant commissa.
Ordinum provincialium, inprimis Hollandiae vis ac
potestas, tempore Johannis Wittii ad altissimum
summi imperii fastigium adducta , eum habuit effec-
tum, ut quidquid dignitatis et auctoritatis in pro-
vinciis Ordinibus Generalibu» adhuc superesset,
quidquid denique imperii ipsius universitatis spe-
ciem adhuc prae se ferret, ab eo inde tempore eva-
nesceret. Si quis insuper animadverterit magnam
auctoritatem , quam quaevis fere urbs, cui senten-
tiae dicendaejus erat, quamque in singulis provin-
ciis Ordini Equestri adscripti habuerunt, mirum ei
non videbitur, historiam patriae , in qua tam exi-
gua erat administrationis unitas , tot nobis suppe-
ditare exempla litium et controversiarum inter

' Pro p,irte hoc docet ipsa declaratio sociorum, se quasi
unam provinciam constituere velle.

provincias vel inter urbes diversas obortarum. Hu-
jus rei respectu Vir summae prudentiae politicae
SLINGELAND verissime monuit: » dat van tyd tot tyd
» zoo nadeelige effecten uit de kwade gesteldheid
» van de Regeering van de Republicq gevolgt zyn,
» dat veel eer te verwonderen is dat de Republicq
» nog bestaat, als dat ze in groot verval is.»

Co^jüJ öffitnïritm.

DE JUKE fiiro PROVINCIAE GELKIAi: TKAJECTIKA KT
TRANSISAIANA AB HOSTICM OCCUPATIONE IIBEBATAE
AIS'TiePlTItt FOEDUS RECIPI DEBUISSENT

Ea quae Reipublicae anno 1672 adversa evenerunt
et quae maximam partem dissidiis internis, quibus
hae provinciae miserandum in modum dividebantur,
tribuenda erant, in prioris hujus commentationis
parte memoravimus. Ibi etiam vidimus, quarum
rerum concursu, quum certissimus videretur Rei-
publicae interitus et tres provinciae ei jam uno
quasi hostium impetu direptae essent, illa tamen

1 Cf. BT5KERSH0r.K, Quacstioucs Juris Publici, Lib. I. Cap. 16.
k. bosdi , Commentarii ad Unionis Ultrajectini praemium et ca-
pita iriapriora, praemissa est liistoria isti foederis, Traj. ad Rhen.
1756 Pag. 73-91. cock, Specim. inaug. de jure postliminii, Lugd.
Bat. 1778.

servata et ab hostium occupatione liberata est.
Cessaverat vix periculum, hostiumque copiae pro-
vincias occupatas nondum in totum reliquerant,
cum jam illae provinciae , quae ab hostium occupa-
tione liberae manserant, de ratione qua devictarum
ab hostibus provinciarum conditio plurimum ipsis
afferret commodi, cogitare coeperunt. Pro parte
tantum quod spectabant, consecutae sunt.

Trium (provinciarum jus, omnia jura societatis
post hostium discessum recuperandi, non solum tunc
temporis in dubium vocatum , sed etiam postea a
quibusdam negatum est. Hanc vero quaestionem,
quam in hoe capite tractare nobis proposuimus,
non esse dirimendam ex antiquo postliminii jure,
quod a Romanis constitutum cum hodierno gentium
Europaearum jure bellico non convenit, sed ex
natura societatis inter populos liberos contractae
et ex rerum atque factorum conditione dijudican-
dam esse, cum pestelio existimamus '.

' Comment, de Republica Batava, ed. pr. J 350. Invaluit
autem tunc temporis etiam in Germania mos, Juris Publici Ger-
manici quacstiones gravissimas ex jure Romano dijudicandi, quem
morem vehementer impugnavit IIiPPOUTmis a iapidb , in opere lau-
dato , ubi jam in ipsa praefatione haec leguntur : » Reipublicae
»administrationem si spectemus, pravum istum in Germania mo-
»rem invaluisse vidimus, ut, si quis evolvendis Juris antiqui tricis

•nbsp;et nugalibus Justiniani quinquennium in Academiis vixdum im-

•nbsp;penderit, et Doctorellus , rubra tiara redimitus , redierit in pa-
»triam, illico dignus hucusque habitus sit, Reipublicae admo-
»veri gubernaculis , qui reraum nunquam tetigit, aut undabundum

Est enim principiis juris publici hodierni con-
sentaneum, ut pars populi vi bostium subacta et,
ope populi a quo erat divulsa, hostium potestati
denuo erepta, in antiquam conditionem et pristinum
consociationis vinculum restituatur, atque omnia
jura recuperet, quibus ante hostilem occupationem
fruebatur '. Hoc vero nititur sententia, qua uter-
que populorum belligerantium jus a sua parte stare
putat, et adversarium pro injusto aggressore habet,
ita ut omnes hostis actiones injustae, et hostilitate

»mare ne per somnium quidem \idit. Quod si antiquae rei Ro-
»manae, aut universalis historiae seriptorem per transennam forte
»inspexerit, et insuper Electorum numerum, officia aliaque curia-
»lia, quibus Aurea Bulla ad nauseam usque referta est, enarrare
»sciverit, jam idem Juris Publici peritissimus, ex asse , omnibus-
»que numeris absolutus JCtus, et vel toti Imperio gubernando
»par fuerit habitus. Tlinc factum, ut quando de Statu Imperii
»et vera Status ratione dubitatio exorta fuit, illi, legum quidem
»antiquiorum et juris civilis scientia satis imbuti, iuris vero publici
»historiarum imprimis patriarum , noviorum quoque Imperii Con-
»stitutionum notitia leviter modo tincti, non tam ex iisdem Im-
»perii Constitutionibus Germanorum historiis et notoria observantia
»quamveterum legum placilis et legistarum , Bartoli, Baldi simi-

•nbsp;liumque qui maximam partem peregrini, ac Status nostri im-

•nbsp;peritissimifuerunt, commentariis litem deciderint. » Ilodie in
Germania ex alio fonte , nec certe magis probando , omnes easque
gravissimas Juris Publici controversias distrahendas esse , nonnulli
scriptores politici opinantur , atque de hac quoque re nonnum-
quam querelas motas esse videmus. Cf. Beiträge zum constitu-
tionellen deutschen Staatsrecht, 1'quot; Heft. Darmstadt. 1833.

' Cf. ruFFEKDORr, Droit de la nature et des gens, ed. de
birbeïric I.ib. VIII. C. VI. S 23.

cessante, pro nullis habendae esse intelligantur.
Idem etiam inter populos liberos ad mutuam de-
fensionem sociatos, atque in bello, quod communi
auxilio geritur, quasi unam civitatem constituan-
tes, obtinere debet, ut unus pluresve vi hostium
devicti, sed ope sociorum liberati, in pristinum
statum restituantur, et omnia jura rccuperent »
Sed hac in re inprimis attendendum est ad id,
quod a sociis, cum foedus inirent, constitutum erat,
et consequenter inter eos legem facere debuit.

Nullo fere in foedere, consilium conjunctionis
firmae, perpetuae, nulloque casu divellendae ad
mutuam defensionem, clarius expressa est, quam
in foedere Trajectino guod foedus, postquam de-

gt; Cf. GBOTIÜS, de jure Belli ac Pads, Lib. IIL C. 9. | 9.
i Vix de hodierno foedere Germanico idem dici posse vide-
tur , quamquam etiam in ejus legibus qöae fundamentales di-
euntur , nominatim in lege altera hujus generis , dicta Wiener-
Schluss-Acte 15. Maji 1820 Art. 1. dicitur : »Der Deutsche Bund ist
»ein Völkerrechtlicher Verein der Deutschen Souveränen Fürs-
»ten und freien Städte , zur Bewahrung der Unabhängigkeit und
»Unverletzbarkeit ihrer im Bunde begriffenen Staaten , und zur
»Erhaltung der innern und äussern Sicherheit Deutschlands. .
Art. 2: »Dieser Verein besteht in seinem Innern als eine Gemein-
»schaft selbstständiger unter sich unabhängiger Staaten, mitweeb-
»selseitig gleichen Vertrags-Rechten und Vertrags-Obliegenheiten,
»in seinen äussern Verhältnissen aber als einein politischer Ein-
»heit verbundene Gesammtmacht.» Art. 5 : »Der Bund ist als ein
»unauflöslicher Verein gegründet, und es kann der Austritt aus
»diesem Verein keinem Mitgliede desselben7rei stehen.» Quod
si autem Ducatus Luxemburgensis, qui per plures annos quasi

cretum esset, obsequium Philippo II renuntiare,
quaravis non eo consilio percussum, fundamentum
tamen Reipublicae Batavae per duo fere secula
mansit.

Ex ipsis ejus verbis patet, Socios se invicem
conjunxisse ad defensionem et conservationemjurium
ac privilegiorum, neque solum se obstrinxisse ad
jura et privilegia'singulorum sociorum non violanda,
sed praeterea ad praestandum unicuique eorum,
quorum juribus ac privilegiis aliquod periculum
immineret, auxilium adversus violatores, imo vero
bonorum vitaeque propriorum suorum civium pe-
riculo ' ■

Eorum studium, arctissimam conjunctionem effi-
ciendi omnemque sejunctionem impediendi, quasi
essent membra corporis cujusdam individui, atque
eo ipso jura illa et privilégia tutius defendendi atque
conservandi, satis exprimitur his verbis ; » Ende
»eerst dat die voorsz. Provinciën sich met den an-
» deren verbynden , confedereren ende vereenyghen
»sullen, gelyck sy hem verbynden confederen, en
»vereenyghen mits desen ten ewyge daeghen by den
»anderen te blyven, in alle forme ende manieren

ab hostibus occupatus tandem légitime principi pro parte saltem
restituetur, forte etiam, quod facere debuissent socii foederis
Germanici, eorum armis fuisset receptus , num soeü aliqua ju-
ris specie recusare potuissent, denuo istum ducatum eadem lege
in suum foedus recipere, quo is ia eo antea continebatur ?

' Cf. Art. 1. et II. foederis Trajectini.

»als off syluyden maer een Provincie waren , sonder
»dat deselve hem t'enyger tyde van de anderen
»sullen scheyden, laeten scheyden ofte separeren
»by testamente , codicille , donatie , cessie , wisse-
»linglie, vercopinghe, tractaeten van peys, van
»huywelick, noch om geen anderen oorzaeken hoe
»dat het gebeuren soude moegen

Verba »als off syluyden maer een Provincie wae-
ren,» de quorum intellectu quaedamjam superius
retulimus, non ut quidam interprétés putarunt,
de communi quodam summo imperio novo inter
socios constituendo intelligenda esse, etiam ex eo
patet, quod tempore quo foedus initum est, Regis
imperium nondum abolitum erat ^ Docent adeo
cum verba foederis alia multa, tum ipsa ilia, qua
Socii quasi mtam 'provinciam constituere se velle
declaraverant, foedus contrahentes adhuc potesta-
tem aliquam sibi superiorem adeoque principem,

' Alt. I. foed. Trajectinae.

4 Cf. Public Gebedt, ofte consideratien over het nomina-
iim bidden in de publicque kerken voor de Hooge en min-
dere Overheden en spccialyk voor den laest overleden Heer
Stadthouder door „. (r. ,,nbsp;'s Gr„ve„h. t707. Vol

III. pag. 186. Hujus operis pag. 143 laudata, etiam bomt 1. l.
pag. 92 monet, socios minime de communicando summo impe-
rio cogitasse, cum de Philippe Rege ahdicando adeoque domi-
no sib. adsciscendo , separatim agerent singulae nationes. Haec
autem non omnia prorsus accurate dicta videntur , neque omnia
hoc loco a bondtio allegata argumenta aeque valent ad jus trium
provinciarum defendcnduni.

7 y

cujus imperio se solo suo lubitu se substrahere no-
luerunt, agnovisse Ad haec accedit ratio histo-
rica, et communis usus ejusmodi foederum, tam
ea quam remotiori aetate , in iis potissimum regi-
onibus, quae ad Imperium Romano-Germanicum
pertinebant. Erat autem per aliquod tempus tan-
tum se confoederandi studium, praecipue anarchicis
Imperii temporibus, in quibus singuli non poterant
defendi Imperii auctoritate debilitata, ut fere nulla
Germaniae pars esset, quin in aliquo ejusmodi foe-
dere imo in pluribus simul versaretur. Ea foedera
ab initio legibus imperialibus erant prohibita, mox
ab Imperatoribus tolerari coeperunt, et tandem Im-
peratores ipsi, praecipue cum omnes simul praeter
imperialem majestatem in singulis regionibus terri-
torialem potestatem habere coepissent, singulis ejus-
modi confoederationibus accesserunt ^. Confoede-

1nbsp;Cf. KLtriT, Hist, der Hollandsche Staatsregering, Vol J.
pag. 182, 183. IXon tamen omnia a Yiro CI. hujus rei causa allafa
foederis verba eandem vim probandi habent, neque omnia in
quibus talis vis inest, ab eo sunt allata.

2nbsp;Cf. e. g. J. cHHEL , Regesta Chronologica DiplomaticaRu-
perti Regis, Francofurti 1834. p. 205. ubi legitur documentum
anni 1403, in quo Rex Rupertus loquitur de ejusmodi foedere
anno 1398 autoritate Imperii inito, in quo ipse tanquam Comes
Palatinus , cum Archiepiscopis Moguntino et Trevirensi atque
cum pluribus civitatibus tam liberis quam territoriali juri suh-
jectis continebatur , foederisque quasi rector erat Comes JVasso-
viensis. IVeque Sociorum Trajectinorum mens erat a suo foedere
ipsos principes escludendi qui postea ei accederent ; dicebatur

ratio urtium Germanicarum, cfuae Hansae nomine
nota est', confoederatio Helvetica, quae itidem ab

enim Art. XI: »des is overcomen, dat so verre eenige naiuy-
'r,ge Fürsten, Heeren, Landen ofte Steden sieh met dese
.voorsz. provinciën begeerden te uniëren, ende hem in dese
»confederatien te begeven, dat si daertoe by gemein advys ende
.consent van dese provinciën ontfangen sullen moegen worden .
Cf. atiam Art. X.

' Cf. Erneuerter Bund der Deutschen Hanse vom Jahr 1557
in: SIESERT, Münstersche Urkunden Sammlung, vol. III pag
491. Quam plurimae civitates Belgieae adhuc ea aetate in hoc
foedere erant, foederatarumque civitatum aliae se dem H. Römi-
schen Reich ohn mittel zugetkan, aliae dem Reich sunst underwor-
fich, aliae dem Reich nycht unterworffen, omnesque se z« Hand-
habung gemeinen Friedens Ruhe ««rfnbsp;eonjuuctas dice-

bant, salva obedientia ab ipsis sive imperio sive imperii principibus
s.ve aliis summis imperantibus praestanda. Quae tunc temporil
adhuc civitates foederatae erant dem Reich ohn mittel zugethan
in ipso documento non exprimitur. Civitas Groninga earn quali-
tatem adhuc habebat anno 1505. Cf. m. de kock, de potestatis
civilis Episcoporum initiis , Traj. 1838. pag. 61. In documento
anni 1557 quod itidem edidit kiesert 1. 1. pag. 393 , Groninga
refertur inter urbes hanseaticas eas , quae sitae erant im Köl-
nischen Quartier. Plmes urbes Westphaliae, quae jam antiqui-
tus ad foedus hanseaticum pertinebant, insuper in alio foedere
versabantur. Cf. Literae confoederationis inter civitates Mpnas-
teriensem, Tremoniensem , Susatensem et Lippensem anni 1253,
SIESERX 1. 1. Dicebanthae civitates se 'civitatum universitatem»
constituere, et «confoederationis et unionis suae formam ir-
■ retractabilem in perpetuum. valituram esse. Cf. de foedere
urbium Gelricarum anni 1343. is. ab. sthoff , Gedenkwaardig-
heden der geschiedenis van Gelderland. Vol. Ii. pag. 3. et de
alio hujus generis documento anni 1359 jam supra memorato,
ibidem pag. 10'),

initio minime eo animo erat animata , ut se ab Imperio
sejungeret, et tandem ipsae plurium Ordinum ejus-
dem regionis ad unum corpus consociationes ' , de
quibus tamquam in plurimis Germaniae regionibus
paullatim ortis , j am supra locuti sumus , ex eodem
studio explicandae sunt ; et saepissime iisdeni fere
verbis formulae harum consociationum conceptae
erant, quibus scriptum erat foedus Trajectinum.
Antiquiorum foederum indoles in foedere Trajectino
etiam in eo conspicitur, quod Socii eo non exclu-
debantur ab aliis confoederationibus similibus. Hoc
tamen illi fieri noluerunt sine reliquorum con-
sensu. Ceterum in perpetuum se invicem obligates
habere voluerunt hujus foederis, ut plurium alic-
rum inde a saeculo XI. in Germanicis regionibus
initorum, Socii, et ita conjunctos, utnumquam se-
pararentur ; quare in foederis scriptura non solum
invenitur Sociorum promissio, se non passuros esse
ut dirimantur inviti » sonder dat dselve hem

»t'enyger tyde van de anderen.....laten schey-

» den ofte separeren by enz , d sed praeterea promis-
sio , se numquam libera voluntate a foedere esse
discessuros » sonder dat dselve hem t'enyger tyde
»van de anderen stdlen schetjden, enz.»

Hocce foedus adversus unumquemque hosteni
omnium et singulorum sociorum initum, hostili
actione et irruptione atque hostis momentanea do-

1 Cf. Documentum in fine notae superiori« laudatum.

miiiatione minime dissolutum esse poterat, ita ut
provinciae ab hoste derelictae vel ope sociorum li-
beratae, omnia jura pristina amitterent, et sociis
pristinis subjicerentur aeque ac hostibus quasi jure
occupationis. Hoe enim et naturae cujus\is foede-
ris ad mutuam defensionem initi, et inprimis natu-
rae foederis Trajectini répugnât.

Porro injuria eorum, qui restitutioni trium
provinciarum ab hoste occupatarum in antiqui
foederis societatem anno 1674 obstabant , ex ipsis
rebus et factis quoque dilucide patet. Missa ac-
curatiore investigatione, quinam inter socios pri-
mam hujus belli causam praebuerint, hoe tantum
observemus, illas tres provincias ab hoste devictas
esse, non quod caeteris ignaviores fuissent, sed
quia iis essent infeliciores. Gelria et Transisalania
quasi propugnacula Reipublicae, semper primis
hostium irruptionibus expositae erant, unde magna
detrimenta saepissime capiebant. Nullibi igitur
Reipublicae magis intererat rebus ad defensionem
necessariis prospici. Miserrima autem earum con-
ditio anno 1672 non tam negligentiae collegiorum,
quibus earum cura a sociis commissa fuerat, quam
pertinaciae adscribenda erat eorum, qui omnia
consilia hac de re capienda impediebant, ne pro-
posita sua subverterentur, et nonnisi sero, peri-
culum patriae imminens agnoscebant.

In tall rerum conditione copiae sociorum, duce
principe Arausiaco, hoste appropinquante , ex

provinciis Gelriae atque Trajectina recesserunt ad
provinciam Hollandiae tuendam. Quod quidem non
improbandum fuisse videtur, cum non verisimile
esset, fore ut exercitus tam exiguus .successu felici
Ludovici XIV ingenti exercitui resisteret, Prae-
terea si hostes tunc temporis Hollandiam occu-
pavissent, de tota Republica penitus actum fuis-
set. Sed eo magis postea aequitati consentaneum
ducere debuisset Hollandia, non tantum saevire
in provincias ejus conservaiidae causa derelictas.

Non tarnen est silentio praetermittenduiu , quod
juri trium provinciarum in foedus redeundi nonnun-
quam objectum est, eas se hosti dedisse, easque igitur
a sociis derelictas et ab hostibus captas dici non
posse. Sed hoc tantum aliquam veritatis speciem
habet ratione provinciae Trajectinae, quae se
Franciae Régi révéra pactione quadam dedit ; verum
cum maxime animadvertendae sunt causae, quae
Ordines moverunt, ut cum hoste agerent. Urbs
Trajectina se contra hostem defendere minime po-
terat, non solum quia nec natura nec operibus
munita erat, sed praecipue quia Socii copias ad
eam defendendam necessarias, imo vero cohortes
quibus ex aerario ürbis stipendia solvebantur,
recusabant. Coacti igitur Trajectini Ordines fue-
runt , ne quid gravius paterentur, legatos ad Fran-
ciae Regem mittere et pactum cum eo inire. Sti-
pulât! etiam sunt conservationem omnium suorum
jurium ac privilegiorum, et hac tantum lege se

ü

dederunt, ut Provincia Trajectina includeretur in
quocunque pacto Regis Franciae cum Ordinibus
Generalibus ineundo

In provinciis Gelriae atque Transisalana ne talis
quidem deditio locum habuit; neutra earum pro-
vinciarum, ex Ordinum earum auctoritate, hosti
tradita est, Earum provinciarum tantum oppida ,
quorum plurima non ad defensionem instructa et
ab omni ope destituta erant, se hosti pactis specia-
libus et diversis sub conditionibus ad perniciem
evitandam dederunt, Haec pacta vim cessionis, ut-
pote quae a solis provinciae Ordinibus fieri pote-
rat, non habuisse, dilucide patet, Provinciae
igitur nullo modo illis teneri poterant; toti civitati
enim imputandum non est, quod a quibusdam illius
civitatis personis, privata magis quam publica auc-
toritate, factum debet intelligi

Hisce rationibus sufficienter demonstratum esse
credimus, Provincias Gelriae Trajectinam etTransi-
salanam ab hoste liberatas, omnia jura, quorum
exercitio per hostilem occupationem aliquamdiu
interrupta erat, recuperare debuisse.

( Cf. Historiesch verhaal van de onwettige behandeling de
Provintie ë7i stad voLYi TTtyscht ctctti^cddcm iti dc jdj^cti
73, 74. 1784. pag. 120, 121,

^ Cf, Consideratien dienende tot bewijs dat de geünieerde
provinciën verbonden zijn malkanderen te helpen beschermen,
verlossen en herstellen met betrekking op de provincie van
Overijssel, 's Gravenh. 1674,

Igt;E IHJUSTO MODO, gilO TBES PKOVIKCIAE IJ« ANTIgUUM
FOEDrS BECKPTAE SCWT.

Ex iis quae attulimus in superiori capite, ad pro-
bandum, provincias Gelriae Trajectinam et Transisa-
lanam, post hostium occupationem, ipso jure in
societatem recipi debuisse, sine ullo dubio sequi-
tur, auctoritatem quam sibi cetefae provinciae in
illas arrogaverunt, jure ab iis exerceri non potuis-
se , et modum quo tres provinciae in foedus resti-
tutae sunt, pluribus numeris iniquum esse. Nullo
modo enim secundum naturam foederis Trajectini
quatuor reliquae provinciae in illas talem auctori-
tatem exercere potuissent, etiam si eas ab hostibus
vi armorum recuperassent, Laesio igitur gravis a
quatuor provinciis tribus in foedus restitutis illata
est, tam ratione eorum juriurn, quae singulis his-

6»

ce provinciis in domestica rerum suaruni adminis-
tratione ex summi ad Ordines earum provinciarum
pertinentis imperii notione competebant, quam ra-
tione potestatis, quae quasi ipsius universitatis
imperium a Sociis ipsis conjunctim ex foedere Tra-
jectino exercenda erat. Quid magis rei naturae con-
sentaneum fuisset, quam utsummum imperiumharum
provinciarum ab hostibus derelictarum restitutum
esset iis, ad quos id ante exterorum occupationem
pertinuerat, Hac autem in re summopere laesae sunt
provinciae jure postliminii, ut dici soletat, resti-
tutae, Vix enim hostes ab iis provinciis recesse-
rant, cum jam Ordinum copiae locos ab iis dere-
lictos occupaverunt, Ordinum delegati in illas pro-
vincias missi magistratus omnes a muneribus amo-
verunt , et ipsi pro tempore, quasi in regionibus
jure occupationis ad quatuor provinciarum univer-
sitatem delatis, imperium susceperunt,

Haec erat laesio summa ejus juris, quod sub vo-
ce Souvereiniteit, omni tempore ad Ordines singu-
larum provinciarum delatum esse existimabatur, in-
de ab ea aetate , qua anteriorum principum potestas
et ipsius Imperii Germanici auctoritas cessaverat,
Etiamsi verum esset, quod non esse saepius demon-
stravimus , ipso foedere Trajectino esse quasi consti-
tutum summum imperium novum et ad Ordines Ge-
nerales delatum, tamen non potuissent Ordines Ge-
nerales talem potestatem exercere in singulas provin-
cias, qualem revera exercuerunt. Non enim sim-

plicem civUatem certe , sed civitatum univcrsila-
tem tantum constituere voluisse Socii Trajectini in
eo casu censendi forent, et in omnibus ejusmodi
consociationibus, sive cum Germaniae JCtis et Viris '
Politicis eas dicamus A.S'tea/ewôîmÉ^ sive Bundesstaat,
duplex summum imperium , alterum scilicet univer-
sitatis , alterum singularum civitatum foederatarum
esse intelligitur; atcfue ut in genere illud nihil con-
tinere censetur, nisi quod in actu confoederationis
concessum est expressa sanctione, ita etiam illud
non impedit, quominus etiam hoe souveraineté
dicatur, sicut jam quondam sub Germanico imperio
demi-souveraineté appellata est principum Imperio
subjectorum potestas. In ipsa confoederatione Ame-
ricana , quae union sicut confoederatio foedere Tra-
jectino orta dicitur, quamquam ea civitatem ex
pliiribus aliis compositam revera constituit, et sum-
mum universitatis imperium civile verum in ea
constitutum est, in legibus sanciendis et in judiciis
exercendis non minus quam in administratione et
exsecutione conspicuum, singulae civitates foede-
ratae utique free sovereign and independent states
esse intelliguntur, atque non solum Anglia cum
earum libertatem agnosceret, eas ita appellavit,
verum etiam ab ipso congres su qui dicitur , eac ita
nominantur, et indubitati inter Americanos juris
est, inito foedere et foederatico imperio constituto
illam singularum regionum libertatem sive sove-
reignty non esse sublatam, sed potius ad eam sin-

gulis regionibus spondendam confoederationem ini-
tam esse Imo si quis contenderit, septem pro-
vinciis tam ab Imperii Germanici quam a principum
potestate solutis, ad Ordines Generales transiisse
eam potestatem quam Reichshoheit dicebant Ger-
mani, ad Ordines Provinciales vero eam quam Lan-
deshoheit vocabant, ne hoc quidem posito Ordines
Generales id juste facere potuissent, quod ratione
trium provinciarum fecerunt Ceterum nullo

» .The SoYerelgnty of the States, which the constitution had
»meant to preserve and even had guaranteed». Cf. dü ïosceau
on the nature and extent of the jurisdiction of the Courts of
United States , Philadelphia 1824, preface, pag. XIII. Cf. etiam
60RDOS, digest of the Laws of United States, Philadelphia. 1827
pag. 14. art. 127. «The sovereign powers vested in the State
»governments hy their respective constitutions, remain un-
»altered and unimpaired, except so far as they are granted
»to the government of the United Stat t American! ceteroquin
in confoederatione sua ineunda cum qua jrerent aliquod exemplum
quod imitari possent, etiam patriam nostram reamp;pexerunt, sed ip-
sius universitatis septem provinciarum imperium ipsis fere nul-
lum esse videbatur, et in deliberationibus de nova constitutione
babitis anno 1787 in conventu populi Pennsylvaniae , dictum est:
»The United Netherlands are indeed an assemblage of societies,

•nbsp;but this assemblage constitutes no new one, and therefore it

•nbsp;does not correspond with the full definition of a confederate
»republic.» Cf. th. ii'keas , commentaries on the constitution of
ike United States of America, London 1792, pag. 28. Cf. CI.
IIR5BAÜM , über Nord Amerikanische Gesetzgebung und Rechts-
wissenschaft , in äiiTTERHAiER ct zACHABiä , Kritischc Zeitschrift,
Vol. Y. pag. 254. sqq.

2 Est quidem etiam in Germania per legem in Comitiis Impe-
rii anno 1803 sancitam , dictam Reichsdcputationshavptschluss,

tempore ex vera foederis sententia vel jure postea
sive moribus sive pactionibus expressis constituto ,
Ordinum Generalium potestas légitima in singula-
rum provinciarjim administr3tionem tanta erat,
quantam Imperator cum Ordinibus Imperii Germa-
nici, ultimis adhuc Imperii temporibus, in singula-
rum civitatum Germanicarum internam administra-
tionem exercere jure poterat. Laesae igitur sunt
tres provinciae in ipso suo internae administrationis
jure. Neque minus laesae sunt in necessitudine ea,
quae ipsis erat cum provinciarum universitate.

Poçt eam, de qua jam diximus , tribus provinciis
illatam laesionem, quatuor provinciae , quae quasi
summum in eas imperium sibi arrogaverant, dein-
ceps deliberabant de ratione cum iis agendi. Ex
sententia Principis Arausiaci earum restitutio in so-

post pacem Lunevil isem anno 1801 initam, in multis tei-
ritoriis Geimanicis summum imperium , quod adhuc in iis erat
constitutum , omnino sublatum et hae regiones aliis prin-
eipibus indemnitatis nomine addictae sunt. Sed num hoc etiam
factum sit jure , dubitari potest. Potestatis quae quondam Reichs-
hoheit dicebatur hodie adhuc vestigia quaedam supersunt in
regione nobis vicina dicta/«(C Herrschaft Kniphausen , quae,
publica pactione anno 1825 inita .sub patrocinio foederis Germa-
nici, Duci Oldenburgensi eo modo subjecta est, quo quondam
diversa territoria Germaniae erant sub Imperatore et Imperio,
Hoc autem est jus singulare. Cf. ki.über, öffentliches Recht des
Deutschen Bundes, Franckfurt 1831, pag. 158. J 319. et heffter
Beiträge zum Deutschen Staats- und Fürstenrechte, Berlin
1829 pag. 334, sqq. Peculiarem tamen illani sanctionem non in
omnibus exsecutionem habere posse , facile intelligitur.

cielatem décréta est. Unie tamen restitiuioni cou-
sentire noluerunt Hollandia, Frisia et Groninga,
antequam de quibusdam conditionibus pactum es-
set , a quibus ipsis restitutio pendere debere vide-
batur, Arbitrabatur autem Zelandia, si concedere-
tur, tres provincias non amisisse omnia jura, nec
singula iis adimi posse ; non plures enim adesse
rationes, ob quas aliqua , quam ob quas omnia iis
adimerentur. Post multas difficultates multaque
dubia, tandem die 20 Aprilis 1674, inter quatuor
eas provincias convenit de restituendis tribus reli-
quis et de conditionibus ipsi restitutioni adjungen-
dis, de quibus uberius jam in Capite HI, Partis I.
egimus, Neque prius hae conditiones provinciis
denuo recipiendis submittebantur, quam earum
provinciarum Ordines iterum de conservando foe-
dere Trajectino jusjurandum praestiterant, Ordi-
nibus Trajectinis de illis conditionibus querentibus
atque petentibus, ut de iisdem deliberare iis lice-
ret , responderunt Ordinum Genpralium legati, ni-
hil in lege admissionis posse mutari et nisi intra
paucos dies ea approbaretur, provinciam a foederis
communione exclusum, ejusque legatis sessionem
negatum iri, »tot applaudissement en welgevallen
»van de provinciën Friesland en Groeningen, mids-
»gaders van vele quaedwillige en onaffectioneerde
»die baer in de Provincie van Holland nog bevin-
»den» A Principe, quem simili ratione adierant,
responsum tulerunt : »dat de Staeten haer wysse-

'»lyk diende te beraeden tot het aannemen van de
»resolutie conciliatoir, ende daertoe metten eersten
»bequamen sonder langer dilay om te voorkomen
»haere ruine, ende het perikel van uit de unie ge-
»sloten ende voor een conquest gehouden te wer-
»den '.» Duae reliquae provinciae pari modo ad
accipiendas conditiones cogebantur.

His ipsis autem conditionibus ea jura , quae tres
provinciae ratione universitatis ipso foedere acqui-
sita habebant, pluribus modis minuta esse , vel levi-
ter eas conditiones examinanti, sua sponte patebit.
Ne enim dicam de minuto singularum provinciarum
territorio cujus integritatem sibi foedere Trajectino
Socii spoponderant, mutata quodammodo ipsius foe-
deris constitutio est inprimis proposita conditione,
qua placuit modum vota ferendi in conciliis univer-
sitatis immutari. Cujus rei vel accipiendae vel reji-
ciendae cum nulla esset tribus provinciis optio relicta,
haec innovatio non dici potest iis i^rovinciis consen-
tientibus facta; eaquere jam quoad formam laesaest
ipsius foederis constitutio , etiam si illa novatione
singularum provinciarum jus ipsum quoad materiam
non fuisset imminutum , eo modo quo id imminu-
tum esse , supra docuimus. Etiam si porro admitte-
retur, quod vero admitti non posse itidem patet ex

1 CS. Resolutie justificatoir behelsende de redenen die H.
E. Mog. geobligeerd hebben tot de aanneming der Resolutie
eonciliatoir van 20. April. 1674. Q„od doc»mcn(„m inveniUu-
apud k. coudt op. cit. in app. pag. 10.

iis quae supra dicta sunt, foedere Trajectino inito no-
vum aliquod universitatis provinciarum imperium
constitutum esse , et hujus imperii vi quatuor provin-
ciis consentientibus tribus reliquis legem imponi
potuisse, utique non solum non aequa , verum etiam
injusta fuisset talis diminutio juris singularum pro-
vinciarum. Infitias quidem iri nequit, eo solo quod
plures civitates mutuae tuitionis causa perpetuum
foedus ineuntes constituunt, in iis , quae facienda sint
ad hujus foederis fmem adtingendum, plu rium suf-
fragiis agi decernique posse, speciem quandam
summi imperii constitui, idque imperii civilis na-
turam eo magis habere, quo magis confoederationis
finis ad eum accedit, qui civitatis esse intelligitur,
Hac mente, ut exemplo recentiori utar ex legibus
fundamentalibus quae vocantur, hodierni foederis
Germanici, ex quibus in supremis consiliis con-
foederationis Germanicae plurium suffragiis regula-
riter décréta fieri possunt ', duplex quoddam supre-

1 Duo quasi suprema collegia habet confoedeiatio Germanica,
si\e potius , unum collegium Francofurti constitutum , sub voce
Bundestag, modo in pleno raodo strictiori concilio decernendi
jus habet ex causarum dlversitate et utrumque concilium aliquo
modo comparari potest duobus in Rcbublica Batava constitutis
sub titulis Ordinum Generalium et Concilii Status. Leginius
autem in lege fundamentali foederis Germanici prima 8, Junii 1815 ,
art. Vn : t,Sov/oh\in der engeren Versammlung ah im Pleno wer-
»den die Beschlüsse nach jVIehrheit der Stimmen gefasst, jedoch
»in der Art, dass in der ersten die absolute, in dem letzten
»aber nur eine auf zwei Dritt-Theile der Abstimmung beruhende

mum imperium in foedere Germanico exstat, alterum,
voce Bundesgewalt significatum, quasi ipsius con-
foederationis imperium est, alterum cuique civitati
foederatae proprium, verLo Staatsgewalt, in illis
quoque legibus exprimitur, Hac mente etiam foedere
Trajectino inito, quamquam eo ipso neque imperii
Germanici, neque principum jure successionis ad
Belgicarum regionum imperium vocatorum potestas
jam abolita, aliquo modo tamen summum imperium
universitatis septem provinciarum constitutum erat,
quod sicut imperium Ordinum Provincialium in sin-
gulis regionibus incrementum quoddam rebus ipsis et
factis accipere debuit inde ab ea aetate, qua revera
abolita et principum anteriorum et Imperii Germa-
nici potestas intelligi poterat, ita ut ab ea aetate
etiam magis ad civilis imperii similitudinem acce-
déret* Ceterum sua sponte intelbgitur , foederaticum
imperium , quod quasi tantum ad foederatarum ci-
vitatum summum imperium tuendum institutum
esse intelligitur, ipso institutionis suae fine circum-
scribi, et in singulis tantum et definitis causis ef-
ficacem esse posse; quod, ut in hodierno imperio
universitatis Germanicarum civitatum cernitur, ita
etiam in eo imperio quod universitatis septem pro-

»Mehrheit entscheidet.» Res ad plenum, pertlnenfes defnufae
sunt Art, VI: »wo es auf Abfassung und Abändrung von Grund-
»gesetien des Bunds, auf Beschlüsse welche die Bundesacte
»selbst betreffen, auf organische Bundeseinrichtungen ctc., etc,,
»ankommt, bildet sich die Versammlung zu einem Plenum etc.»

viuciarum nomine exercebatur, obtinuit, Ut porro
in exercenda summa potestate confoederationis Ger-
manicae, plurium suffragiis non omnia decerni pos-
sunt et in quibusdam causis nonnisi concordi omni-
um sociorum sententia aliquid statui potest', ita
etiam similiter in foedere Trajectino ineundo, Socii
res quasdam , ut supra diximus , communi consen-
sui omnium reservaverunt ^ Inter alia hoc obti-
nere voluerunt Socii in inlerpretandis ipsius foede-
ris dispositionibus atque hinc a fortiori hoc ex
sententia foederis obtinere debuit in ejus dispositio-
nibus , iis potissimum quae ad ipsius confoederationis
constitutionem pertinebant, mutandis; disertis verbis
etiam hoc Socii declaraverunt, cum universe tum
ratione dispositionum, quibus modus sufFragia fe-
rendi in negotiis universitatis definitus erat =. Cum

' Cf. Bundesakte Art. VII; »Wo es auf .\nnalime oder Abäii-
»derung der Grundgesetze, auf organische Bundeseinrichtungen ,
»aufjura singulorum oder Religionsangelegenheiten ankommt, kann
»weder m der engern Versammlung noch im Pleno ein Beschluss
»durch Stimmenmehrheit gefasst werden.» Paululum diver-
sis verbis hae causae recensentur in lege altera: Schlussakte
Art. XIII. et illa dispositio , pro parte ex doctrina scriptorum
Juris Publici nata inde a pace Westphalica anni 1648, orginem
suam repetit.

2 Cf. Art. I,VI,IX,XI,XVIII,XIX,XX1,XXII.

Cf, Art. XXI. In legibus Confoederationis Germanicae de
hoc casu disertis verbis non agitur.

^ Cf. Art, XXII. In legibus Confoederationis Germanicae quo-
que idem constitutum est.

^ Cf. Art. IX, Ibi universe de rebus aliis unanimiter , aliis plu-

igitur anno 1674 in hocmodo quatuor provinciarum
consensu, reliquis non consentientibus, mutatio facta
est, hac ex parte contra legem foederis fundamen-
talem actum esse nobis dicendum est, etiamsimen-
tem avocemus a laesione ipsa, qua hac mutatione
singulae provinciae, diminuto jure suffragii, alBcie-
bantur.

Ex iis autem quae adhuc diximus, sufficienter
patebit, iniquam fuisse rationem, qua Provincias Gel-
riae Trajectinam et Transialanam, postlt;juam hostes
ex iis decesserant, tractarunt Socii et in Societatem
receperunt. Iis ipsis, quae jam antea in similibus
casibus facta erant, potius improbari quam probari
videtur agendi ratio, qua usi sunt quatuor provin-
ciae anno 1674', quamquam nec in illis semper
justissimam viam inierunt provinciae, quae pluri-
mum valebant,

rium consensu decidendis agitur et de sulfragiis colligendis , » zulk s
»als men tot nog toe in de Generaliteit van de Staten heeft
»gebruikt » Aliquo modo igitur universitatis Sociorum Trajecti-
norum conciliis, consuetudinem , in Ordinum Generalium omnium
provinciarum Belgicarum quondam servatam, exemplo esse volue-
runt foederis auctores. Addita sunt verba : »ende dat ij/ provisie
»tot dat anders zal worden geordonneert by gemeen advys van
»de bondgenooten. » Cf. trotz , 1. 1. pag. 402, sqq.

' Cf. hac de re btbkershoir 1. 1 bondt 1. 1. pag. 75 sqq. et
iiTZEMi , Herstelde Leeuw f» pag. 97 , ubi expositae leguntur
rationes quibus quondam Drenthani jus suum vindicaverant. Iiis
nihil jure objici potuise , putavit bosdt qui etiam pag. 86, sqq.
ülr. huberi argumenta ex jure Romano cum maxime repetita, circa
jusGelrorum, Trajectinorum et Transisalanorum refutare conatus est.

Praecipua vero causa discordiarum iuter provin-
cias ortarum graviumque, quibus eae se invicem
afficiebant, contumeliarum, quarum tot exempla no-
bis praebet Reipublicae bisloria , in regiminis forma
hujus Reipublicae quaerenda est. Regebatur enim
a concilio virorum a diversis provinciis delegatorum
qui, sine communi lege vel jurejurando neque suf-
ficientem auctoritatem habentes, semper in provin-
ciae aqua missi fuerant utilitatem agebant, non
vero communis patriae commodum unice proposi-
tum sibi habebant. Erat igitur proprie laxissimum
tantum inter diversas provincias communis imperii
vinculum, et ab eoquod sibi majores proposuerunt,
cum foedus inirent et Philippo imperium abroga-
rent, summopere diversum, Negandum tamen non
est, ipsius foederis scripturam conjunctam cum
ipsis rebus et factis quae posterius acciderunt, ne-
glectae majoris unitatis causam praebuisse, et rei-
publicae constitutionem quamvis, qua plures ci-
vitates, ita ut quaevis peculiaris civitatis dignita-
tem et libertatem retineat, ad unius corporis uni-
versitatem conjunctae sunt, qualem tamen Socii
Trajectini indubitate voluerunt, sua habere incom-
moda. Est enim in ejtismodi civitatum systema-
tibus quae vocant, duplicis generis imperium et
hinc fere inevitabiles sunt controversiae, de utri-
usque imperii linibus. Notae sunt eaeque gravis-
simae discordiarum causae, quae nuperrime in con-
foederatione Germanica hujus rei causa ortae sunt.

neque solum de ea re Viri Politici, quorum jam plu-
rimi de illis finibus scripserunt, in diverissimas
sententias discessernnt ', verum etiam inter civitates
foederatas ipsas jam saepius sententiarum insignis
diversitas conspici poterat, nec civitatum Ameri-
cae Septentrionalis foedus , quod tamen multo stric-
tius est et commune imperium habet magis ad ci-
vilis imperii similitudinem constitutum, prorsus
alienum manebat a hujus generis controversiis .

Primaria causa deficientis unitatis in Republica
Belgii Foederati in eo ipso quaerenda est, quod in
foedere communium negotiorum gestio nimium erat
ad omnium provinciarum communem consensum
resfricta. Hac in re tamen praecipua quoque causa
laesionis inerat, quam anno 1674 tres provinciae
a reliquis passae sunt, ut supra demonstravimus.
Hoe etiam sensisse videtur, quamquam non satis di-

1 Cf. e. g. scripta diversissinia mente : bebr , von den recht-
lichen Grenzen der Einwirkung des Deutschen Bundes auf
Verfassung , Gesetzgebung und Rechtspflege seiner Glieder-
Staaten , Stuttgart, 1820. v. weilek , das Staatsrecht der Deut-
schen Bundestaaten im rerhältnisse zum Deutschen Bunde,
Freiburg 1833. j. h. zirkleh , das Staatsrechtliche Ferhältniss
der Deutschen constiiutionellen Staaten zum Deutschen Bun-
de , Leipzig 1833. t. geubew , über das Verhältniss des öffent-
lichen Rechts des Deutschen Bundes zu dem Staatsrecht des
Bundesstaaten. Alia hue pertinentia scripta jam supra indica-
vimus. Aliam quaestionem tractavit iieeren , der Deutsche Bund
in seinen Verhältnissen zu dem Europäischen Staatensystem,
Güttingen 1816.

Cf. DU POSCEAU, in oper. laud.

lucide id exposuit, nie, bondt ' , cum, non tamen
prorsus vere, ad vindicanda jura trium provinciarum
diceret: »Cum ita se jungunt regiones, perinde ar.
»si unam modo provinc/iam constituèrent, hoc ad
»communem tantum defensionem et arctissimum
»amicitiae foedus spectare, cum non ea contrahen-
» tibus mens fuerit, ut una tantum civitas esset
»et summa imperii per Unionem niisceretur ; contra-
»riumenim et ex ipsa voce foederis , qua haec unio
»insignitur, quaeque multorum summo imperio
))tdentiumpactionem signijicat, ét ex verbis patet,
»quibus singularum regionum jura illibata manere
»jubentur,» In his sane eadem argumentandi ratio
inest, qua nuper usi sunt Viri Politici Germaniae ,
ctim de laesis singulis civitatibus per deci'eta con-
cilii foederatici quererentur, dicentes, Germaniam
non esse civitatem foederaticam sed civitattim
foedus.

Est certe indubitati juris, laedi posse singulas
civitates, si in causis , in quibus ex lege et pacto
fundamentali decidi a supremo concilio confoedera-
tionis nihil potest nisi unanimis omnium civitatum
foederatarum sententiis, utique res decideretur
suffragiis plurium potentiorumque civitatum, quae
simul vim addere suis decretis ipsa sua potentia
possent; sed alia quaestioest, num pro unitate Ger-
maniae valde commendandae sint illae legum fun-

1 !. pag, 91. 92.

damentalium praescriptiones , ex quibus in phiribus
causis omnium consensus ad décréta facienda ne-
cessarius est. Sagacissime jam anno 1819 monuit
Vir Cl. HTGO »Der König und das Parlament
»können alles, heist es im Englischen Staatsrecht,
»in dem ehmaligen Deutschen lehrte man freilich,
»die Mehrheit der Stimmen vermöge nichts gegen
»jura singulorum. Was aber für ein Unterschied
»im Erfolg zwischen England und Deutschland
»war, das hat man Jahre lang in allen Zeitungen
»gelesen, und da möchte man denn, eine der eh-
» maligen Deutschen Verfassung ähnliche Stelle in
»der Bundes Urkunde auch für kein gutes Zeichen
»halten ! »

' Naturrecht, J .354

re

' inbsp;'^pos^-; Si»' ,nbsp;-

, jà^fb^^f nwtnr

^ ^^nbsp;W W

quot;r ^

• r

THESES.

Novella 118 Justinianum magis composuisse quam
innovasse successionem legitimara, statuo

II.

Eadem Novella plene adoptati et arrogati recu-
perarunt jus succedendi patri naturali._

m.

In illa etiam Justinianus videtur omnem differen-
tiam inter suos et pmancipatos sublatam voluisse.

IV.

Nulla in contractu obligationis causa expressa,
jure Francico debitôris est, probare nullam causam
exstitisse,

Thesaurus, qui durante matrimonio invenitur in
fundo marito ante matrimonium proprio, in com-
munionem est conferendus.

VI

Testatoren! in statu dementiae fuisse tempore
facti testamenti, omnino probare licet, etiamsi in-
terdictie antea provocata non sit, neque testa-
mentum ipsum dementiae signum quoddam con-
tineat.

VII,

Praesumtiones, quae jureFrancico Civili Art, 721
seq. petuntur ex aetate cujusque et sexus, merito
abrogatae sunt novo codice Belgico.

*nbsp;VIII

Regula cogilalionis poenam nemo patitur, et
in jure criminali Romanorum, et in Codice poena-
rum hodierno observata est sine ulia exceptione,
Ita ut ipso consilio, vel dictis vel scriptis simplici-
ter patefacto, nullus poenae locus esse possit.

IX.

Minus recte nuda cogitatio primus conatus gra-
dus nominatur.

Contra legem, Amstelodami die 21, Febr, 1838,
judicatum est, conatiim criminis in A~rt, 309 Cod,
pen, conatum puniendum esse,

XI.

Ex Juris Criminalis principiis non tantum noxia,
verum etiam impia et inhoneste facta interdum
recte puniri possunt,

XII

Non assentiendum p, paulo statuenti, Pbilippi II
imperio foedere Trajectino anno 1579 ünem impo-
situm esse.

XIII.

Vere ancillon: »eine volkommene Trennung der
»Gewalten oder der Regierung, wäre sie auchmög-
»lieh, würde die grössten Nachtheile mit sich
»bringen und dem Zweck der bürgerlichen Gesell-
- schaft gar nicht angemessen seyn,»

»

ninbsp;.

- . - /

8681 .idöl-fS ail)nbsp;.ßitjjov) ^

boO eOK .tik ui iiaiasho lt;HJÎî|poD jîé»nbsp;' ;

' ■ ' .'sees mubnaîamp;nq niuJßaoo .nsq

■ Ä - ■ • ' ^ \ quot; :

......-

i^sixoij îûnîrtfiï aoif'aj^ioitiiq-wWaffn?»^^ y^- '

.nbsp;sîMiîodaf J« si^fiii uiffiljb ounaT .

II iqqilidî .iJaauJßla öJSJiq mtibuaiJasaae iiôK
-oqmi m»a3 ejSt oqae oniJojjBTT »laBso'î oii9/;iaf

■■ , . .... - • _

«« . / . . ...
lab gauanâiT »asmuioiloT sois«

-nbsp;lioöB 918 9TÄW ,nbsp;iah 19Ïgt;P

ioia lim bîbdîfîô'fi^ Mte^i^
-Uaésa n9iîoîh9§iiM 19b ipwS baif n^giriirf«
-nbsp;«.nij^g-rtsg^ite^ffB'fVsquot;i{«ta«

m

.-m

^ .

amp;, .nbsp;S^.'iÄiiög,*- Ai.,--: .—■

, gt; ■

'Al,«.-'nbsp;,

.......... f-r'yé'm

« ' ? ■■■ ■/wWi'ï

Un-, communia yectigalia Hollandiae in locis pro-
vinciae ïrajectinae confinitus, incommode exige-
Lantur , et facillime fraudari poterant ; tum quia
in Provincia Trajectina non tam gravia vectigalia,
quam in provincia Hollandiae, exigi solebant. Pu-
taLant porro quidam , congruens fore , provinciam
Hollandiam in conciliis GeneraliLu» eum locum
conservare, quem tunc temporis occupabat, inter
ceteras provincias scilicet et socios primarium gt;.

Deliberationibus hac de re cum Principe Arausiaco
initis ^ , in concilio Ordinum Hollandiae 2 Febr.
anni 1674 decretum est, Provinciam Trajectinam
duasque alias , cum ab hoste liberatae forent, iterum
in reliquarum provinciarum societatem admitten-
das esse, ita ut eundem locum reciperent, quem
antea occupaverant, et omnia, quae antea sub
earum ditione fuerant territoria, ad eas redirent,
quibusdam îamen castellis exceptis, quorum impe
rium Hollandia haberet ^ Die 3 ejusdem mensis
iidem Ordines res in concilio Ordinum Generalium

Cf. Secrete Resolutien der Staten van Holland, 23 Janu-
aiy lfgt;74. Vol. IH. pag. 411.

2 Cf. WiGr.Ni.iR , Vol. XIV. pag. 319, sqq. et Utrechts Pia-

caatboek. Vol. I. pag. 111. Resolutie van Hooghgemelde Heeren

Staten Generaal behelzende het advis conciliatoir van zijn
Hoogheyd, den Heere Prince van Oranje, nopens de herstel-
ling van Utrecht, Gelderland en Overijssel, en de Reassumtie
in de Unie , in dato den 19 Jann. 1674.nbsp;quot;

' Cf. Secrete Resolutien dér Staten van Holland, 23 Janu.
et 2 Febr. 1674. vol. III. pag. 414 el 415.