DISPUTATIO MED1€A

INA VGVRALI

D E

DOLORE COLICO,

OJÖ A M,
DI VI NA FAVENTE GRATIA,
Ex auSioritate CMagnifici Tgt;. ReSioris,

D.M. JOANNIS LUITS,

Pbilofophiae Dotäoris, ejufdemque Facultatis in Inclytä Academiä
Ultrajeftinä Profefloris Ordinarii ,
NEC NON
AmpUJßmi Semtm Academici confenßt , NobilißimaqHe
Factiltatis M E D I C t/£ Decreto,
PRO GR.ADU DOCTORALI,
Summifque in MEDICINA honoribus amp; Privilegiis
litè confequendiï,
Ptihücè drf^Mtrendam ßfiit

JOHANN GOTTLOB NÜSSLER, Lauba Lufat.
Ad diem 22. Jmii horis locoque folitis.

Trajecti ad RmenUm,

Ex Officina Francisci Halma, Academiac
Typographi, cId Idc Lxxxviil

iJoUlisßmis , Amplhßmis , Conßtltisßmis
Pmdentisßmis

DO MINIS M VIRIS,

C ON SULIBUS,

P R ^ T O R I

S Y N D I C O amp; aliis

senatoribus,
Civitatis Laub^e.

Difputationem hanc Inauguralemt
Ea obfervantia qua ^ar eß
Offert amp; dedicat

Johann Gottlob NÜssler»
Lauba Lufat.

p R O OE M I u M

On îmmerito Democrîtus humanas
Vitlt;e miferias déplorât, cum e an-
dern innumerts arumnts circum-
feptam vidit, adeo, ut jure dix€-
rit hominem totum à Natipita-
te morhum efe. Vix enim enatus
incipit dent ire y vagire, imo
in ipfo utero adhuc latitans materno variis olnoxi'
us eß dolorihus dr agritudinihus , unde Augußi-
nus dicit 5 tegrotare incipimus, quando nafcimur.
Morhorum dolor um horum autem, etß diverße
funt/pedes, pra reliquis tamen Colicus primatum
tenere videtur in affligendo , adeo ut à Veterihus
fuerit torment um vocitatus, ^ certè ß doloris ve-
hementiam fpeUes, vix uUum quo aliàs corpora nOquot;
ßra infeßantur, gravius malum dahitur, adeo qui-
dem y Ut quos exagitat, vel mortem malunt , vel
etiam manïhus eam violentis prasvenerunt. Talem er-
go affeBum loco Difputationis Inauguralis refobere
fimulque naturam, caufas, ßgna cur am ipftus
morhi expUcare placuit. Largiatur Deus Ter Opt,
Max. hifce meis conatihus eventum felicißmumy quo
omnia tendant ad fui Hominis gloriam, noßri ds*
proximi falutem.

A Xnbsp;D I S-

DISPUTATIO MEDICA
INJVGVRJLI S,

d e

DOLORE COLIGO.

THESIS

Tremabovo quodajunc, exordiar,
ÔC luccinäo folidoquc tramite proce-
dam, pauca quaedam methodo haéle*
nus receptâ de AfFeäus hujus nomine
dieturus fum.

I I.

Quod itaque Etymologiam con-
cernit, natales fuos habet partim à
iymptomate fcilicet dolore , partim vero à loco affedo
nimirum inteltmo colo quod ^ TV X(ä\iiamp;iv retardando.
removendo, quod feces in eo retardentur ob cellulas; qui.
bus intcftinum inftrudum, vel Wnbsp;à pu,

niendo quod dolorilxis maxime fît obnoxium, Audwes

Did'

I N A u G U R A L, I S. j
III.

Dicitur graecè y^aXim r^s^V'f . ô^ui'«nbsp;, Lat.

Colica, ColicapaflTio, Colicus dolor. CelfusLib.viii,
c. VII. Laxioris inteftini dolorem amp; libro. 3. c. 14. Ple-
nioris inteftini morbum nominat. alias Chordion five
Chordapfon, quod inteftina non aliter tendantur ac cor-
da quod etiam Aëtius Iliaco morbo attnbuit. Germ.
mt€o\ic! ba^ Eeibtocljc / Da^ 25aucôgrimmem / anmmem I

I V.

Sumitut aliquando latè amp; impropriè , aliquando veto
ftriftè Latè fumitur pro omnium inteftinorum dolore,
peritonei amp; membranarum , qux abdomini amp; Ventris
partibus obtendantur , vid. Fernel. lib. 6. de part, tporb.
c. 10. ftriftè verb pro eo dolore , cujus caufa proxima
in inteftino coli eft , in quo fenfu hic habemus , amp; ita
definimus.

V.

Colicus dolor eft triftis amp; molefta fenfatio in intefti-
nis prsfcttim Coli, à membranarum nervofarum in par-
te afea folutione pioveniens. Genus ftatuimus, quod
fit triftis amp; acerba fenfatio, amp;pertinet ad fymptoma pri^
mx clalTis hoc eft aélionis depravatse nempe Taftus.

VI.

Ex definitione ita tam nominali quam reali conftat,
quod fubjeaum feu pars morbofa fit mteftmum Colon-,
^ ^nbsp;A3nbsp;medium

medium inter tria, craflâ, ita diftum tanquam JtolAoy cavum,
quod inter inteftina maximè cavum fit, vel ut alüs placet à
xoAiîa; retarde. Indpit ut verbis Dimerb. dicam circa os
Ilium dextrum proximo ibidem reni fejungens, hincfur-
fum affurgit, amp; fafto fub jecore flexu tranfverfum fub fun-
do ventriculi (cui mediante omento adneditur) pergit,
amp; à finiftris lieni renique finiftro tenuibus membranis ad'
ha:ret, atque drca os Ilium finiftrum fado flexu, redi
inteftini principium orditur. Quae fitus amp; conformationis
yarns diftinftis cdlulis ratio in hunc abit ufum, utdido
m mteftmo feces alvinaj coacerventur , amp; ufque ad excre-

tionis tempus referventur, pluravideantur apud Anatom
Wilhs. Part. II. de Anima Brutor. c.15 dicit, diftinguen-
dum elie inter dolores Colicos vulgb fic diftos , amp; inter
veros amp; propriè tales, hinc nec in genere omnemintefti-
noru m nec in fpede Coli dolorem innui, fed potius partes

quafvis abdominis amp;vifcera omnia totius ventris fubjeaum

hujus morbi ftatuit. Quamvis itaque alia inteftina in afTeau.
noftro m doloris confenfum rapi verum eft, Colon tarnen
prxcipuè amp; frequentius affligî multa perfuadere videntur fi
ve intueamut inteftini hujus ftrufturam, fivehujusœquêac
fitum, five a ias circumftantias : amp; Celeb. Sylvius poftquam
mteftini Coli maeandros expofuit, dicit : in abdominis ambi-
tu ac circumferentia mdo deßgnata exortus dolor verè co
hcusefl -, quamvis nonnulli eumtantum hocbeant nomi-
ne qui partem abdominis fuperiorem anterioremque dn-
gull medio angitamp;torquet, infdi aut immemores quam f^.
pe ufque ad umbilicum, amp; quandoque ufque ad veficam
infigni anfiaftu per medium abdomen volvatur; amp; hâc
de causâ Colon in definitione ceu partem primariam ad-

ducerc

ducerc non dubitavimus , etiam alia inteftina non pla-
né femper excludenda. Afficitur inteftmum Colon pec
eflentiam. prxfertim circa regionem
cipio coli non longé à valvulâ illà litigiofa ( Ut eani ap-
pellat Rollf. Epit.p.ij7 ) vel potius membranae aut ci^
culo in latere dextro. Quandoque per confenfum renum
colfcà aCitur, hinc magnam inter hunc amp; riephnticum
ddorem eff^affinitatem ; dequibus inmferionbus pîura.

VII.

Ordine ut procedamus confideranda eft hujus affedus
caufa proximaimmediata, quseftfolutio continui m par-
tibus inteftini potiffimum coh nervofis .nbsp;^
quam fiens, 4c enim augetur p.n. vel depravatur m
partibus maximé fenfibilibus illa taftus perceptio, amp; Ipi-
ritus in partibus iftis habitantes in varias «iw^.âî velmot-
dinationes adiguntur.

VIII.

Solutionen! liane continui fubinproportionati objedi
fchematis produxerunt caufa mediatcC, quarum proxitnio-
jes funt Humores biliofi, vifcofi, frigidi, flatus, feces
indurata;, infiammatio, vermes, calculi amp;c. quae omnia
anxietatem hanc faciunt obftruendo, mordende , dilten-
dendo, lodendo, pungendo.

I X.

H„ mores biliofos quod attinet non rarb acrimonia amp;

acequot;ut amp; mordete fua funt affeftus hujus Aufto-

rcs vid. Zac. Luf. L. ii- pr.adm.obfeiv. x^. quo nomme
'nbsp;omnis

otîinis generis huraores falibs , acres, fcorbuticos amp; t«-
nues inrelligimus, quin Sc maligni fea peculiariter corrii-
pti catalogo huic inlercndi, â quibus non raro colica epi-
demica veniL

X.

Cum igitur Gal. hu mores frigidos craflbs adducit, in-
ter quos pituita eminet vitrea inprimis accufat amp; exemplo
fuo id confirraarurus: memini, inquit, mihiaccidiiîèdo-
„lorem vchementifTjmum, ut mihi viderer ventre infimo
„ terebrâ perforari , additque injedo Clyftere ex Oleo Ru-
„ tx magnam pituitae vitres copiani rejeci, convaluique.
De colica â pituita vitrea crudelifTmia vid. Riv. Obf com.
obferv. 4. ut amp; Tim. Pituita vitrea verb non generatur in
ftatu natural!, quia tantafrigiditasadelTenonpoteft, quœ
fit hujus generationis caufa, fed tantum in ftatu prxterna-
turah in quo reperiri poteft temilTior calor, à quo valde
trado Sc debili originem ducat, prxprimis in partibus na-
tura fuâ frigidis , ut funt inteftina, in quibus vitiofi humo-
■res à naturâ per vias confuetas veluti ad cloacam Sc fen-
tinam publicam univerfi corporis protruduntur. In qui-
bus igitur pituitofa excrementa Sc vifcida colljguntur, quan-
to magis immorantur tanto plus abfumptis à calore no-
flro tenuibus eorum partibus fint frigidiora, quse in illis
graviffiinos tunc concitantdolores : quando igitur natura
hxc ut incoftilia fentit ab eorum coftione fe divertit, cum-
quc non agitantur à naturarefolutâparte igneâ indies red-
duntur frigidiora vid. Hollerius lib. %. de morb. inter. Cap.
de dol. coi. Pituita haec verb colligitur praecipuè in his
qui funt crapukdediti, ut amp; in otiofis, quibusbilis, quœ

eft

eft ftimulus expultricis ad ea loca vel parcius vel efTceta
defluit.

X I.

Prjeter humores, flatus etiam in CavitateColi conclu-

excitare poffunt hunc dolorem : vid. Paneroll. pentec.
4. obferv ix6. amp; alios, qui maximam Coli diftenfionem
a flatibus obfervarunt. Nam flatus ab humoribus iftis
Vifcidis elevantur, ä calore inteftini debili, cumque nec
furfum nec deorfum erumpere poffiint , diftendendo amp;
divellendo intolerabiles cruciatus excitant.

XII.

Feces induratae fuum fymbolum addunt , qux in in-
teftinis craffioribus cumulate , ä calore exficcantur, in-
durantur, vel fi bile deftituantur , fegnior amp; adftriftior
fit alvus: ä fola ergo retentione colicam provenire poflc
non exiftimo, quia fxpe conftipationes abfque dolore co-
licofunt; fed necefle eft ut adfithumorum Angularis ali-
qua fermentatio: vid Rollf. Epif p. x6o.
^nbsp;XIII.

Hanc flatuum amp; humorum amp; fecum retentionem re-
percuffionem amp; agitationem adjuvat quoque inflamma-
tio qux fit, quando fanguis ob copiam vel tenuicarem
acaufiirritante efFufus, ftagnans.autfecundumantiquos
attraftus ob gravem inflammationem dolorem in colocon-
citat, nec dolorem folum exciiat, fed amp; viam contentis
ptxcludit.

Sunt amp; alis doloris Colici caufx fed minus frequentes,

nempe calculi in inteftinis geniti vid. Fernel. pathol. c. 9.

Horft qui ovi gallinacei magnitudine mftar lapidis Bezoar-

dici ex plurimis pelliculis compaftum poft dolorem reje-

ftum confpexit in Epift. Med. S. 9.nbsp;•

Bnbsp;XV. Ver-

x v.

Vermes quoque pungendo amp; rodende dolorem colicum
inducerepoflunt, qualesobfervationes videripofluntapud
Praâ:icos. Foreftus in Ruftico obfervavit quem expulfiS
triginta vermibus fanitati iterum reftituit. Sanguinem con-
grumatum accufant nonnulli, quale exemplum in Timaeo,
Conf.17.

XVI.

Chymici caufam Colica; petunt ex fpiritibus falium re-

folutis vel coagulatis : vid. Paracelfum de Colica.

XVII.

Inter res naturales non levem occafionem praebere folet
Cholericum temperamentum, quoprsediti dum bile abun-
dant, amp; illamfxpius ava xctVexcemunt, in colicos do-
lores valde proni deprehenduntur : hinc habitus corporis
niacilentior, ficuti huictemperamentomultumdebet, ita
hic quoque notäri mereturacfexusvirilis, quem prxmn-
liebri hoc modo plerumque infeftari folere experientiado-
cet : interim bilis quoque paucitas, adeoque flimuli feces
expellentis defeftusamp;inteftinorum anguftia ad colicam dif-
jonere valent. Neque filentio hic involvendi qui cruditati-
)usfrigidis amp; acidis laborant, multumqucpituitaeinprimis
vifcidae congefl^erunt, fiquidem pravis iftis humoribus com-
motis facile tormina ventris oboriuntur, unde in fœminà
illâ apud Schenkium. lib. ii.obferv. p. 361. ex folo anheli-
tus fœtore motum humoris amp; marito metuendam colicae
recidivam prsefervari tunc incumbens prsedixit.

XVIII.

Ad res non naturales accedimus ; aërem quod itaque fpe-
ftat, fi nimis frigidus, quatenuscalorem noftrum obtun-
dit amp; débilitât, quo débilita to coâ:io facile laedi, crudi amp; cor-
tupti humores generari,alimenta ininùs coqui, in flatus attol-

li,

îi, amp; fie dolori colico anfam praebere poflunt: vid. Foreft. lib.
3.obr4. in Schol, ubi fratrem fuum quotiefcunque Uli pe-
des frigebant, ftatim colico laborecorreptumfuifTerefert,
fic etiam mediante aëre pofTunt transferre halitus, qui co-
licaminducunt, quod obfervari licet in metallifodinis, ubi,
quiiisoperantur. àfumisprsefertim Ltrhargyriialvifuppref-
flones non modo, verum etiam atrociores colicos dolores
incidere folenr.

XIX.

In viÄu quod attinet errotes, cibis qui deleftantur ftipti-
cis, flatulentis, facile corruptibilibus, vifcidis,nimis pinguibuS,
dolori funt obnoxii : de aiïumpto per multum tempus cafeo
Vide Plat. Tom. ii. prax. c.13. amp; Oftreis, Foreft. lib. h.
obf 7. carnes fuilb, lardum, legumina, olera, cucurbitx,
meioncs, glandes, caftanea, melpila, haec non tam qualitate
quam quantitate amp; utendi modo, tum pro fubjedorum di-
yerfitate caufandi rationem obtinent.

x x.

Vina feculenta, turbida, crafta, muftum, cerevifiK ré-
centes nec fatis defecatae, frequenter Colicam inducunt. Sic
etiam ab intempeftivo l^ecierum Diagridiifubfecutam eflè
colicam lethalem. vid. Barth. Cent.4.Hift. anat.x3. p.39.

XXI.

Somnusimmodetatus multa cumulât excrementa, cutis

poros obftruit, tranfpirationes impedit, amp; naturales evacua-
tiones detinet; fic amp; vigilias nimiae, quiaomnem calorem
amp; fpiritus dilTipant, cruditates cumulant, cerebrum Scro-
tum corpus exficcant, bilem accendunt, imbecillitatemquc
corpori inducunt, amp; per accidens cruditates cumulant.

x x I I.

Motus amp; quies fl in defeftu vel in exceflu peccant, poteft
cfle in causâ. Eodem modo animi pathemata, mœrof, hu-

B inbsp;mores

mores in ventriculo amp; inteftinis ita difponere folet, ut cru-
ciatus colici facilius excitentur, praeprimis ira, dum bilem ve-
hementer commovet, fubito amp;f£vainducit tormina, vid.
Tulp. lib. II. obf. 41. de excretis amp; retentis in fuperioribus
diftum.

X X I r I.

Res/», n. quod fpeftat, plurimi in hk Claiïe occurrunt af-
fectus/'.ö.quicolicum dolorem vel excitant velfociumfi-
dum habent. Nephritici dolores frequenter cum Colicfs con-
currunt, amp; expertus eft ille vir apudHorftium lib. 4.obf.
iz. amp; 14. poft febrem tertianam fimili affliftione segrum
quendam fuifte correptum memorat. Con£ quoque Spigel.
de febri femitertiana c. 14. ex Herniâ inveteratâ colicarn in
Viro militariobfervavit Lotich. Lib. 4. c. 6. obf 8. Scriba qui-
dam colico dolore correptus calculum ovi gallinacei ma-
gnitudinem per alvum rejecerat: vid. Marc. Don. Lib. 4.
c. 30. amp; memoratu digna funt qux Faber apud Horftium
recenfet de viro quodam, qui 13 z. calculos diverfs magni-
tudinis per alvum rejecerat. Fabric. Hild. Cent. i. obf 5-7.
rcfert à puellâ graviffimis doloribus Colicis vexata poft Cly-
fteris ufum excretum fuiffeglobulum vermium pugni ma-
gnitudine » ultra feptuaginta lumbricos adeö intricatos, amp;
^iomeratos completflentem, ut feparari vix potuerint. Co-
lerus quoque viginti vermes maximos rejedos obfervavit
ftatim ceflantibustorminibus, nequereiterantibus, etiam-
fi quotidie alii afflixiffent. Vid. Sebitzii Exercit. pathol. 367.

XXIV.

Ad differentias defcendendo occurrunt i- Ratione
fübjefti : non enim femper totum afficitur Colon , fed
partes etiam: hinc dolor vel eft in fuprema vel infima Coli
parte ; prxcipue autem dolor magis obfervatur in latere
finiftro ob Coli in ea parte anguftianj, qux caufa quod

dolores,

dolores Ncphritici faepe cum Colicis diffundantur, quia
inteftinum Colon fub Ventriculo diftenditur,amp; attingic
renem dextrum,ob quem confenfum dolor fsepe videtuj:
effe renalis. Alius eft verus alius nothus. i. Ratione
fpeciei alius eft punftorius, acutus,obfcurus.alius per ef-
fentiam , alius per confenfum. 3. Ratione caufs, alius
humoralis, flatulentus, ftercoralis.

XXV.

DifFerentis defumuntur ab accidentibus , amp;quidemab
adjunc^is , alius eft cum febre , alius vero fme. A
magnitudine alius vehementior, alius remifljor. A more
alius malignus , alius benignus. A tempore alius anti-
quus , alius recens. A motu alius brevis , alius diutur-
nior , alius vagus, alius ftabilis. Ab exitu alius faluta-
ris , alius lethalis , amp; quidem vel fimpliciter fubfequente
fanitate vel morte, vel fecundum quid quando in alium
morbum dégénérât ; v gr. Epilepfiam, Parefin.

XXVI.

Ad figna nunc redeamus. Signa itaque diagnoftica
funt vel demonftrativa vel diftinftiva , ilia demonftrant
affeftum amp;caufas- Affecftus cognofcitur ex dolore circa
Coli regionem fixo , fixo vero ratione loci Sc fubjefti in
eenere ratione verb intcftini dudus mobili, amp; quafi in
orbem'vel gyrum vago: dolor ille aberrans per cavitatem
extenfivus. amplior, amp; terebrx perforanti fimilis, dicitur gra-
vifllmus,prxfertim circa anfraftus, ubi refilire quafi co-
gitur materia peccans. Deinde ex naufea , appetitu de-
kfto vomitu pituitoforum, bilioforum aliorumque hu-

morum, quoniam ventriculum, cui Colon eft fubftratum,

vicini exorbitantia conteftatur. Ex fecum amp; flatuum fup-
preffione , fiti, corporis bine inde jaftatione amp; infigni

dolore. Vigilix fc quoque comités adjungunt.

B 5nbsp;XXVIL

XXVII.

Signa eaufas indicantia quod attinet, fi â pituita, do-
lor erit fixus , de quo Galenus, quia in Colon plerum-
que perforantis terebelii modo fe infixit, propter violen-
tam tunicarum diftenfionem. Naufeam amp; pituirx vo-
mitionem ciet, neque ruftibus neque flatibus demulcetur:
urina alba amp; cruda. Praeceflit viftus pituitam gencrans,
crapula, cruditas, temperamentum amp; habitusplerumquc
concordant.

XXVIII.

Si à bile dolor fentitur acris , pungitivus magis mobi-
Iis , adent amaritudo oris , fitis , alvus adftrifta -, vigi-
hx , ardor , vomitus biliofus, urina ignea cum ardore,
qui vehemens dolor humores amp; fpiritus in venis ôc arte-
riis contentos inflammat, amp; ideo particulas fulphureasin
fero copiofius folvit, à medicamentisfrigidislevamen fen-
tit œger.nbsp;XXIX.

Flatus fe produntdum in ventre fluftuationes, angitus
OC murmura excitantur, dolor adeft tenfivus, inftabiiis,ac
per intervalla afïligcns, venter tumidus ac inflatus
tus amp; cibi flatulenti praecefTere, abufus leguminum', ra-
parum, caftanearum, olerum,frui5luum.

XXX.

In fecum retentione dolor eft gravativus amp; extenfivus,
prxceffit Viftus adftringens ficcus , potus parcior ufus .
exercitatio nimia, amp; alia feces indurantia

X X X L

Si ab inflammatione figna inflammationi propria ad-
funt, nempedolor pulfans, febris, fitis,alvus adftrifta,
dolor acutus amp; fixus.

X X X I I*

Dolore rodente amp; punftorio vermes fe produnt: adeft

ventris

ventris diftenfio, naufea, faciei pallor, oculorum fufïufio,
narium pruritus , animi deliquia , infomnia turbulenta ^
conyulfiones amp; maculae.

XXXIII.

Si à fanguine congrumaro, dolor erit gravativus cum
éxtenfionis fenfu, pr^ceffere caufae violent» five externa;
five internas, iânguinis è vafis eruptionemcaufantes, de-
iiquia animi , internorum aeftus , externorum refrige-
ratio.

XXXIV.

Sufpicionem calculorum praeter durae quaft contunden-
tis amp; contumacis gravitatis indicia , abfentia quoque reli-
quarum caufarum fuadebit, quo amp; conducet fubjefti dif-
politio, viftus eorum generationi conducens.

XXXV.

Si à malignâ amp; venenata caußi vel exterius adfumpta,
vel per aëris inquinamenta contrafta, adeft virium pro-
ftratio , Syncope , ftomachi anxietas , pallor , lividitas
totius, pulfus debilis, animi deliquia, fimul vehementer
alïliganc.

XXXVI.

A Colica verb notha differt quod fedes hujus doloris
non fit in inteftino Colo fed in peritonaeo, vel membranis,
vel abdominis mufculis. Vid. Fernel. Pathol. Lib. 6. cap.
10. quod graviffimus ac admodum diuturnus üt, neque
Clyfteribus neque aliis medicamentis cedere foleat, dolor-
quehic non tam profundus ftc. Ab iliaco dolore diftin-
guitur , quia in illo vehementior amp; pungentior dolor af-
fligit in inteftinis fuperioribus amp; tenuibus, furfum addex-
trum potiflimum latus , protenfus cum inflatione amp; di-
ftenfione, Epigaftri anguftia, palpitatione cordis , deli-
tio, ruftibus'.quot;nbsp;XXXVIII.

XXXVII.

A Nephritide diftinguitur i. Doloris fitu. Colicus do-
lor magis venit ad partes anteriores , nephriticus vero
magis circa regionem lumbarem amp; partem pofteriorem.
II. proprietäre doloris. Dolor in Colica tenfivus five
pimftorius eft amp; intenfior ; nephriticus verb faevior 8c
remiffior ; ftabilis eft amp; quoque fixus dolor nephriticus,
amp; in una parte permanet, donee calculus delabatur in
veficam , dolor verb Colicus haud quaquam in loco fixus
eft , fed vagabundus. iii. Excretis. Urina in Nephriti-
de eft pellucida amp; ferè aquea , in progreiïu verb fabulo-
fa ; quod in Colica non eft. Feces alvi in Colica affedio-
ne funt aridae , ficcx atque durae , in Nephritide funt
molliores.

XXXVIII.

A Dolore Hyfterico differt i. Quod dolor hyftericus
inguinibusamp;coxis communicetur,ac fupra ilia non afcen-
dac. z. Quod interdum ä ftrangulatu ab utero fuperveniat,
qui in Colica non apparet. 3, C^od ille tu m folum excru-
ciat, quando vel praeceflit partus, vel inftant menfes, aut
iidem fupprimuntur .A Dyfenteriä etiam difFett, etfi enim
aliquantum funt perfimiles in Dyfenteria tamen prster
inteftinorum dolorem quoque adeft exulteratio cum cruen-
ta alvi dejedione , eftque alvus in eä perpetub aperta,
quorum nihil accidit in Colica.

X L.

Prognafin quod fpeftat, licet rarb fit lethalis, minimè
tamen afFeftus contemnendus, quoniam vires valde dejicit,
fpiritusquediffipat.Etficonfideracur ratione generis inter-
dum haud vacatpericulo, fidoloresfmt perpetui, amp; fixita-
te conftant, fi excrementa detineantur amp; adfint vigiliac,
Symptomata fequntur graviflima amp; proreniunt vomitus.

fingul-

fingultus, extremorum refrigeratio amp; Syncope. Ratione
^ubjedli, fitotumafFeftum fit Colon majus imminet pe-
riculum quam fi pars, minime autem, fi dolor in fine co-
li exiftat, quoniam Clyfteribus illuc perveniendi planus pa-
tet adieus. Si in medio amp; fine ratione evacuationis magis
periculo fubeft. Ratione caufx, qux enim magis urgeat pe-
riculofior eft. Pituita cralTa amp; feces obduratas non adeo funt
diflScilia amp; minus minantur periculum quam humores aë-
ris amp; calidi inflammationem inteftinis inducentes , cum
enim facile in Ilium traiifeat lethalis cenfetur.

X L I.

Ratione longitudinis. Humores craflî amp; vifcofi intra Co-
li tunicas conclufi, longiori perfiftunt fpatio, quam flatus,
cumpertinaciusadhxreant, amp;motufintdiffîciliores. Cal-
culus cum in inteftinis majori fe infinuaverit fixitate remo-

tione pluspertinaciore quam feces induratse indiget.

x l i i.

Si adhuc in principio eventus terminatur ad falutem , fi
le V ior amp; remiffior fuerit, nec in uno loco pertinaciteradhx-
reat, fed quando intermittit, amp; excrementa non prorfus
retinentur, vires conftant fubjeâum robuftum , materia
benigna nec gravioribus fit ftipatus fymptomatis. Ad mor-
tem verb terminatur fi materia contumax, maligna, fub-
jeftum debile, fymptomatagraviora, fi dolores funt acer-
biflimiinunolocofixi, nunquam intermittentes , excre-
menta penitusdetineantur, vigilix, fingultus, ruftusfœ-
di, voniitus , delirium, fudores frigidi, extremorum ro-

frigeratio, amp; fyncope fequuntur

X L I 1 I»

Maximum vero periculum minatur inflammatio, quod
in Ilium facile tranfire poteft, prxfertim fi tanta fit, ut ve-
ficam in conlenfum trahat , amp; deinde urina fupprimitur
non minus pe'riculumportendit, quando inabfceuum dé-
générât. Vid. Hildan. Cent, i, obferv. 54.
^nbsp;cnbsp;xliv.

i8 DISPUTATIOMEDICA

X L I V.

Venimusjam ad Tlierapiam, qux tribus innititur inot-
cationibus, Curatoriâ, Praefervatoriâ, amp; Vitali.

x l v.

Curatoria autem confiftit in caufae remotione, amp; urgcntis
fymptomatis mitigatione.

X L V I.

Praefervatoria caufas refpicit antecedentes, quaetollen-
dae amp; reniovendae.

X L V I I.

Vitalis ratione, vires abfumptae funt reflaurands, 8c quas
adfunt confervandae. Auxilia Remediorum ex confuetis
tribus petantur fontibus, nempe Pharmaceutico, Chirurgi-
co, amp; Dietetico.

X L V I I I.

Curatiotota hifceexpediri videtur, ut caufae amovean-
tur, Symptomati occurratur, vires conferventur. InCo-
licâ vero à quacunque caufa obftruente orta obftruftionem
tollere convenir, feces emollire , alvumlaxare, calculos
tollere, humoreseducere, inflammationifuccurrere , do-
lorem lenire.

x l i x.

Quia vero creberrima amp; communilTima efl Colica,
qux à flatibus originem habet, amp; fie fpedalis indicatio nos
jubet emollire, amp; medicamenta alvum laxamia adhibere, amp;
flatus difcutere , tutiffimam exiftimavimus viam , qus
evacuationibusamp;lenientibus enematis alvum levât, cau-
fa enim hxret in inteftino Colo , ad quod facile penetrate
polTunt, Sit ita Clyfter emolliens

çd. Herù. viol.

Aîalvct aa. m. r.

Flor, verbaf.

Scmbüc. M. m.

Ead. Alt.

LU. alb.aa.'^v^nbsp;Cep

INAUGURALIS,

Coq. in aq. in Colat. ^vij. äijfolv.
Ol. feptem flor. Mjnf. f i^.
Çi. 01. Lin. Lil. alb. aa.

infnf. nicot. c. fpir. -vin. parat.
Ol. Thereb. Bj. F. Enema emolliens.

L.

Pro fcopo laxante convenir fequens.
çi. Herb. 5. emol. m.j.
Flor. Samb. mß.
Herb. Merc, m. j.
Rad. Alt h. §iß.
Coq. inf.q. aqua comm. Colat. add.
EleEimrii knit.
Salis Gemm. gij.
Vitell. ov. no, j.
F. Clyfma laxans, ß non frfficidt, fequens dandftm.
\ Jgi. MP. de Ammon. Oj^erc. gr. xij.
* Merc. dulc. 9ß.

Laud, Langel, gr. iß.
Extr. 7roch, alhand. gr. i. c.
01. Con. Auram. F. Piluk.

vel Ç1. Pul-v. conch, gr. xij.

Tart. Vitriol. Bß.nbsp;' ■

Diagrid. jr. iij.

01. fiillat, anif. mif. prot. Laxans.
Interea venter oleo amygdal. dulc. amp; Cham, velunguen-
to Clyfmatico amp; Anodyqo inungi poterit.

L I.

Flatus difcutientia funt
l^. Cham. Rom.
Sumit- Abßnt.
Herb. Merc, aa. va. u^ •
Bacc. Laur. ^ij. vel
Rad. Zedoar. |j.
Con. Aurant.

Seminis cum. carv. aneth. aa.

C anbsp;Coqm

Coque in f. q. aqua ftmp. Colat.
Iji.. tb., j. w qua dijjolv.
EleU:. de Baccis Lauri ^ijj.
Caflor. 01. ftillat. Rntie. Chum, gt.y.
vcliji. Fin. Malv. ft;,

EleEi. de Bacc. Laur. ^ij.
Fitell. ov. no, i.
01. ftillat. laur. gt. mif.

Clyfteres ex fumo Tabaci funt prseftanri/Iimi; ubi flatus
ia majori quantitate adfunt, conveniunt Enemata ex Uri-
na puerorum juxta Excell. Et muJ.
Jji. Deco^. Carminat. ^vj.
Vrin, hum. ^nj.fermenti g'J.
falis mellis Rofati ^j.

L I I.

Quoad interna conveniunt v. gr.

Carminat. Dorncret. §iv.
Extras. Specif. Colic. Mjnftch.
Syrup, de Cort. Aurant. siij.
Laud. op.gr.ii. mifc.ftg.
^L. Aq. Aneth. §iij.
Sp. Ther. gii?.
Laud. Hjfl. 9i$.

Sjrup. Cort, Aurant. f{5. mifc.pro 5. Dof,
91. Sp, Carminat. de ^bus ^iü.

TinB. Tart. mifce pro dojigt.TCL.
Elao/acch. Cort. ^ur.fceaic, aa. gr.lZ,
Laud. op. gr. i. mifc.
Extrac, Carm.gr. v.
Laud. op. gr. iij. c. oleo (lil.
Cort. Aurant. F. PiluU no, vii.
Syrup. Diacum.

Extrac. Carm. Mynfkh. 9'}. c.
f. q. Sacch. in aq. Carm. folut.
F, RotuU adfperg. Oleo anticol,

LIII. A

inaugur.alis. zi
l i i i.

A Pituita vitrea five ab aliis craffis vifcidis humoribus
colicus dolor fi eft, alvus aperiatur Enematismitioribus,
dcinde materia temperatis , praep-aranda, attenuanda, amp;
ad exitum faciliorem difponenda,
Herb. Calamimh. Menth. Rftt.

Cent. Min. aa. m. j.
Rad. Angel. Helen, aa.

Jmperat. Jfi.
Sem. Cart, in fet. ligat, ^V).
Ce^ue in f. cj. aq. comm. Colat.

ft), in qua dijfolv. EleH.hier.picr.^].
Vitelli ov. no. i.fig. OTfpfiier. aiif. i.
Valet hie maxime Ol. Zed. Cham, ad gt.iij. adB^.faepius
adhibita ; EfTen. Troch. alhand. multum prxftat in edu-
cenda pituita cum Vino Malvatico diftil. extr. item fp.
vit. aur. Rul. ad ad fummum.

L I V.

Si dolor ab humoribus biliofis alterari ac evacuari con-
venit, fit ergo Clyfter alterans.

Herb. Malv. Endiv. LaB:. Ptal.aa.mÇi.
Ft- Nymph. Cham, fummit. .Aneth. ad. p. iii.
Summit. frigid, maj. aa,
Rad. Alth. f).

Cocju. in fiif. q, aq. Colat. ^ix.
dijfolv. Cajj: pro Clyfter. gj. OÙ Cham. ^iU
Nymph. Jij. Niir. F. Enema.
Rhd. ort. ^ii).
Sem. anif SJ-

aq. Ctch. q.f infttnd. per noB.^ ^
mane ebull. partem in Colat. |iij.
falv. Syrup. Rof fohtiv. fj.
F. Potto purgms pro necejfitate reitgranda.

L V.

Quod fiab humoribus acribus, biliofis, morbus ortum

C 3nbsp;liabeat,

IJ DISPUTATIO MEDICA
babeac, illiftatirapoftalviapertionemamp;anodynomm ap^
pücarionem detergendi amp; expurgandi iis,quae bilem rejiciunt
injefto Clyftere è laftis Ifej. in qua mellis mercurialis
diffoluts funt, aut loco laftis poteft affumi aq. Hordei,
in qua Rofx, violxaut malva bullierint c. Diaprun. aut
Diafebeften. Per os datur Diaprunum foiutivum , fyrop.
rof folutiv. c. infuf Rhab.

L V I.

Si ex inflammatione inteftinorum fiat dolor, poftfecum
ejeélionem fecatur venaamp;Clyfteresinjiciuntur réfrigéran-
tes amp; emollientes, aut fi aliqua fufpicio fit bilis flavaeex
lafte, in quo bullierint refrigerantia cum Sacch.amp; viol, per
Os quae adfumuntur debent eïTe refrigerantia. v.g.

Ç1. Herb. frag. Viol. LaSl. aa. m.].
S em. ^.frig- 'quot;quot;j- 33-
Prun. Damafc. no. XX.
FI. Nymp. p. ii. .

Coq. Colat. V}. |x. adde 01 Viol. §iij. n'url pur.
L V I I.

Vermes fi adfunt, enecandi, educendi funt. Poteft hic
injici Clyfter, quo vixlubricioresreddantut, ubi abama-
ris abftinere dicunt Praftici, ne vermes furfum repant,
fuadent itaque Clyfteres dulces.

çi. Hord. ^ furf. macron, m
Fic. no. V.
Ead. Liqutr. §)(5.
Coq. in aq. Com. in Colat. f v.
difolv. mellis Jimp. ^j.
Fitell ov. no. i. F. Clyfma alliciens.

^L. Herb, abfinth. m.j.
Centaur, min. m^.
Rad. DiElam. filicis aa. g'vj.
Sem. Sardon. Jiij, Coq», inf.q'
laElii Colat. Jiv. adde

Eleïlnar. Diacart. 3'v'h P'nbsp;expurgans'.

LUX. Cal-

augura

LUX.

Calculi Indicatio eft illum expellere, lumbricos lubndtare.

Sern. Maïv. Alth. aa.m. Cic. rdr.

Sem. ^.frigid, maj. Jiij.

Hord.munâ.'^x]. carie, ping.no.

V Seheft. no. 5. Gly^tr.

Ononid. Bic.nbsp;L I X

Sanguis congmmatus refolventibus, difcutientibus edu-
cendus eft, ubi admifcere poffumus carminativa.

Symptoma ingens plerumque totam curam ad fe din-
git, hinc nonnullorL Anodynorum amp; Narcoticorum
fpecificorumque mentioned faciemus.

Tjt. Fol. Malv. pariet. Summit, cineth. aa. m.j.

Sem. Lin. Fœn. grac. aa.

Coque in Colat. îfej. dijfoh. 01.

Amygdal dulc. recent, ^ij.

fi/W. gain F. Clyßer.

Clvfteres exLaaemelleamp; Oleo mire commendantur.
Interna cautè danda funt. Solutionem opii tarrarifat.
fummè laudat Willis.p. 336- amp; Pharm, rat. Sect. vu. c.
quot;Zivis anodynus confort. D. Mich Magift. anodyn.
Rullf. Tindura anodyna Excell. Wedel. Pitute de ftyra-
r^/v'rvnosl Theriac cœleft. Seu Externa anodyna varia
el O! Cham Rof Nyniph. Hyofd. viol. Caftor. quin amp;
ex va iis ^dynisCiapl. fomenta facculi Balfamacon-
fi.. ^17 nnr uiftercus vaccinum amp; afininum recens cuna
ty^rf ^quot;nquot; c'oS Umbilico calidè appHcafu^
optiLm temedium. In difpofinone fcorbuticafoliaHyo-
fciami in lafte coda conyeniunt.

LX. Ex

£4nbsp;DISPUT. MED. INAUGUR.

L X. ^

Ex fpecificis commendantur inteftinä^upi, non tan-
tum interné fed etiam externè, idem prseftare debent ex-
crementa. Umbilicus infantis prxcilus dum nafcitur in
argentco annulo geftatus, ut carnem tangeret, mukis
profuit Coli doloribus vexatis, ut hoc praefidio integrâ va-
letudine per mukös annos fruerentur, fcribit Cardanus.
Spongiae in Rofis fylveftribus nafcenies laudantur à Fon-
feca. Arena calida commendatur à Prafticis..

L X I.

Fons Chirurgiens praebet Venxfeftionem, quae in omni-
bus fcrè doloribus excellens remedium, maximé etiam hic
in Colica à Plethora, amp; inflammatione orta, prxfertim fi
corpus fit carnofum, ac aetas ac vires permittunt, conve-
nit. CucurbitulsE magnje â veteribus laudantur, cum lon-
ga flamma umbilico impofitae, qu3E flatus incantamenti
loco diflipare dicuntur,

L X I I.

Qiiia verb iis remedia prxfcribantur frufl:ra, qui re(5tam
fervare viftus rationem nolunt , ideo illius diligens cura
habenda Sit igitur aer nec nimis calidus nec frigidus, fed
temperatus. Cibi non fint craiïi, vifcidi, lenti, giuti-
nofi, flatulenti, dyfpepti, fed 'ivxvj^^i ijW'^ift'^i afluman-
tur in débita quantitate amp; qualitate, conveniente tempo-
re amp; bono oràne. Potus fit vinum darum, tenue , oAi-
, aut hujus loco Cerevifix bonx notx. Somnus fit
moderatus. Motus corporis fint moderati amp; ante paftum
inftituti; excretiones, qux inprimis hic expediunt, dili-
genter promoveantur. Immoderata denique omnia animi
pathemata, quantum fieri poteft, evitentur Sc fugiantur.
Tibi Sanftiflima Trinitas, cujus nutu amp; duftu hxc incipere,
tradare amp; abfolvere licuit, fit laus, honor amp; gloria
FINIS.