PISPUTATIO JURIDICA
l N A V G V R A L £ s,
V A M,
DIVINO FAVENTE NUMINE
Ex AuBoritate Magnifici Reöïoris,
Philofophis Dodoris, ejufdemque Facultatis in Inclytâ Academia
Ultrajeftinâ ProfeOoris Ordinarii,
UT ET
AmfUffmi Senam Academici confenfa , Nobil^msi^iie
Facultatis jVRIDICt^ Decreto ,
PRO GRADU DOCTORATUS,
Summifque in UTROQUE JURE honoribus amp; Privi-
legiis rité, amp; légitimé confequendis,
Eruditorum examinï fiihjicit,
A. 17« Jgt;ecmb. hora hco^ne folitis.
M,
Ex Officina Francisci Halma, Academie
t - ' Typôgrapîii', xA.0 loc Lxxxvili.
DEO
Hanc dijputationem inauguralem
Offert'
DISPUTATIO JURIDICA
INJVGVRALIS,
d e
Eftatnenti materiam tradaturo an-
te omnia dicendum erit, teftamen-
tum injure non unam habere figni-
ficat'onem. Quandóque enim fi-
gnificat ipfius teftamenti tabulas;
ut in l. i. jf. quemadm. teflam. ame-
nant. quandóque ipfam volunta-
tem; utin l.x.ff.qui teßam.fac.
poß. ut ex re fubjeftavcl mente loquentisvocabulum
fit explicandum. Taul. Voet. ad pr. inß. de teßam.
mm, I.
Teflamentum, quod a teftatione mentis didum/;«
pr. inflit. de teflam. fecundum non vocis etymoî, fed
juris allufioneni, eft voluntatis noftrœjufta fententia de
A Xnbsp;eo
-ocr page 4-eo quod quis poft mortem fuam fieri velit. Modeß. in
1.1, ff. qui teßam. fac. pojf. jufta fententia hic non efl
fententia folennis, fed legitima reguiis juris amp; conftitu-
tionibus Imperatorum conformis l.4f.ff.eod.fFi(f.adh.
tit.jf. num. f. Schot, in examinejurid. ad eund. tit.
Teftamentum dividitur in paganicum amp; Militate, ut
hoc tit.inßit.^Jeq. utrumque in fcriptum, quodfcri-
ptura intervenienteconficitur,amp; nuncupativum ,quod
viva voce fit ult. Inflit. h.t. in pr. biß. de milita-
ri teflamento. hac divifione vifa haud absreerit anti-
quam teftamenti videre divifionem; apud veteres fue-
runt duo genera teftamentorum primum vocabant Ca-
latis Comitiis falt;ftum, quae Theophilus vocat Centu-
riaw: hxc femel aut bis in anno habebantur, ubi quis,
qui vellet, poterat teftamentum facere. Deinde alterum
vocabant Endo procinBu, id efl cum flaret acies ad con-
fligendum, verum quia non femper eranthaeccomitia,
neque confligebant exercitus , multi cogebantur intefta-
ti decedere; fimiliter amp; foeminje, quibus neutrum neque
comiria ingredi permifTum erat, neque militare; hae res
in defuetudinem abierunt. Acceffit deinde amp; tertium ge-
nus per as^ libram; fed hoc poftea moribus mutatum
fuit, quia hi haeredes ftatim nod erantomnibus; periculo-
fum quoque erat teftatori, cujus vitse faepe ftruerentur
infidix. Tria hscgenera occurrunt in Gellio lib. noEl.
Attic, c. xy. amp; Ulpian. in fragm. tit. lo.
Quaeri hoc loco folet, cui juri ad fcribenda fit tefta-
menti fadio; utrum juri gentium, an juri Civili ? Inter-
pretes originerajuri gentium tribuunt, formam juri Ci-
vili
vili, quibusafletitior. We/emh. ad tit. ff.qmteß.fac.
poff. num. 8. Wijf. ad eund. tit. ff. num. 9. vinn. ad idem
pr. Inßit. num. 3. Voet adpr. Inßit. de teßam. num. 3.
Omnes teftamentum facere poflunt, quibus idau-
doritatejuris conceditur ; quo refpeélu teftameuti faftio
juris eft publici l.^.ff.h.t. cujus fervi ^ utpote eo jure
pro nullis amp; mortuis habiti. /. 3 %.ff. de reg. jurk ) funt
incapaces: Servis ergo impediturteftandipoteftas. /.19.
ff. qui teßam.fac. poft his adde ilios, qui ex civibus Ro-
manis ab hoftibus capti funt ; in /.8. inpr.ff qui teßam.
fac.pojf. obfides etiam l. ii ff. eod. nifi illis id permittatur
d.l.iï. vel ufus togje Romans concedatur l.fedfi^z.ff.
de jure fifci Prohibentur amp; peregrini amp; deportati, quia
teftamenti faftio tantum civibusRomanis competit, l
%.ff qui teßam.fac. poß. illis autem deneganturjura
civium Romanorum i. Inßit. quib.mod. juspatrpo.
teß.folvit \ Item nonpofluntliaeretici l.^.C.deharet.
amp; manich. auth. Gazaros C. eod. eorumque Tutores ac
receptatores per auth. credent es C. eod. non etiam poteft
teftamentum facere filius familias/. i6.inpr.ff. qui te-
ßam. fac.pojf. quia lex XII. tabularum tantum de pâtre
familias mentionem facit amp; teftamenti fadio eft ex iis
quse jure permiflafunt; quo nomine juris publici dicitur
in l. 3 .ff eoà. cumque lex tantum permittat patrifamilias
teftamentariam difpofitionem, filium ab ea excludi ma-
nifefti iuris eft Taul.Voetadpr.d.t.t. Inßit.num.z.
VI.
In tantum filiusfamiliasteftamcntumfacereprohibe-
tur, ut ne quidem poffit permittente patre teftameutum
facere : textus infignis inpr. 1.6.ff.eod, ratio quiate-
A 3nbsp;ftamenti
S.
ftamenti facliio eft juris publici, /. i.ff.eod. à. id quod
tantum certis perfonis jure publico permifTum eft, id a
privatis ad alios extendi non poteft. l.^'^. ff, de la£iis
Attamen poteft teftamencumfacerefiliusfamiliasdeca-
fticnfibus amp; quafi caftrenfibusperl.uit,C.qui teflam.
fac.pojf. quia in iis iiabetur pro pâtre familias inl.z.ff.
de SCto Maced. item in 1.6. §'Ult.ff. deiéuft.rupt
irrit. teßam.
Hinc quaîri folet, anfiliusfamiliasfecutidumjusno^
viftimum de iis bonis adventitiispoffitteflamentumfa-
cere, in quibuspatri non eft qusfitus ufusfruftus ? refp.
eum non pofle : quia non legitur filium familias in iis ha-
benquot; pro patrefamilias. Zoef, ad tit, ff, qui teßam. fac,
poj.num. 17. Schot, inexam,jurid.ad d. tit.ff. Corvl
eod.Flet. adpr. Inflit. eod. num. 1. Harprecijt ad idem
pr.num. 19. Bronchorßcent,.7.aJfert.%i.
Removentur infuper a teftamenti fadione quidam
propter vitium corporis , ut mutus amp; furdus fimul a
natura 1.6.§.i.ff.quiteflam.fac.poff.L -j.ff.eod.^ item
fnrdus (0 mutus ^.Inflit. eod. Mutus vel furdus ex ac-
cident! poteft teftamentumfacere, mutus, finonfitru'
dis literarum , poterit fcribere heredem ; furdus vivà
poteft voce ^ conftitutione Juftiniani Imperatoris inl.
difcretisio.C.eod. Propter vitium corporis etiam non
poteft teftari cxcus, nifi per obfervationem, quam Ju-
ftinus introduxit, in l. hac Confultijfma 8. C. eod.
Quidam prohibentur etiam teftamentum facere pro-
pter vitium ànimi, quales funt furiofi inßit,eod.
quia
-ocr page 7-quia mente 8i ratione carent d. §. i. ; prodigi, poftquam
illis interdira eft bonorum adminiftratio, §. x. Jaßit^
eod. l. i'i. inpr.ff. eod. quia fanam mentem propter im-
probos mores habere non cenfentur, qua in parte furiofo
comparantur : furiofi enim vel ejus cui bonis interdidum
fit, nulla voluntas eft l.^o.ff. dereg.juris. quod ta-
rnen ante furorem amp; ante interdiftionem fecerunt, ra-
tum eft, d.nbsp;Inflit. eod. furiofus poteft tamen
teftamentumfacere,temporedilucidiintervalli, fi quid
habéat /. lo. §. 4. ff. qui teflam. fac.poß. d. §. 1. Inflit.
Prodigus fi ad fanos redierit mores, itidem poteft : fed
tamen praevia caufae cognitione amp; decreto dec arandus eft
nonprodigus, Wiff. ad tit. ff. cur at.ßr.^ aliis pra-
ter minor, dand. num. 3.
Quidanietiam prohibentur ratione^tatis .ut impubè-
res, quia nullum eorum animi judicium eft. V-1. Inßit
quibus non efl permiß. fac. teflam. Impubères intelli-
guntur mafcuh infra annum decimum quartum : fœmi-
nx infra annum duodecimum, l.'y.ff.eod.l.^.C. eod. Ma-
litia hic non fupplet aetatem: licet quandóque id in jure
contingat: quia leges hic determinatum exigunt tem-
pus , quod ante vettere non licebit. l.ßfiliusfamilios
icf.ff.eod. hoc ita obfervatur ut ne quidem ultimus an-
nus caeptus pro completo habeatur, Voet ad $.1. Inflit.
eod. licet ultimum diem attmide fuffecerit qui csptus
pro completo habetur, l.^^.^od.
Quoniam impubères teftamentum facere non pof-
funt, qujeritur quid dicendum de iis, qui nunquam pu-
befcunt? quales funt cunuchi, refp. eos non potuifTete-
ftamentum facere dejure fcilicet antique, uti videre eft
inCod. Theodof. fed his teftamentum facere permifit
Imperator Conftantinus; in I. emuchus C qui tejiam.
facere foj^.
Ipfa teftatio feu declaratio ultimae voluntatis debet
fieri unico contextu, nullo aftu extraneointervenien-
te, l.ix. ^.ult'ff.eod. Inftit.de teftamentis ordi-
nandis. hinc quaefitum ajuris Interpretibus , an contra-
dus poflit celebrari inteftamento? quidam affirmant,
fed negantibus fubfcribo. Zoef. ad tit. qui t eft am. fac.
pojf. m. 3o. Schot, in exam, jurid. eod. vinni ad§.
Inftit. de teftam. ordin. num. 7. Voet ad eundem §. In-
fiit. num.-^. Bronchorft. centur.-^.ajjert. zi. /.il. ^.ult.
ff. qui teftam. fac.fojf. I. lo. ff. de verb.fm.
Porro in teftamento requiritur, ut adfint teftes animo
amp; corpore praefentes, amp; quidem feptem numero, fpe-
cialiter ad hoc rogati I. zi. §. x.ff. qui teftam. fac. pfs.
§. 3. In/tit. de teftam. ordin. fufFecerit tamen fi ante-
quam adhibeantur, certiorenturfe teftamento adhiberi,
etfi ad hoc antea non fint rogati d.l.xi.^.z.ff.infine'.
fub fcribere infuper neceffe habent teftator amp; teftes, de-
bent amp; fignare teftes d.§.T,. inftit.
Ex his folennitaribus qusdam funt remifi^s in
quorundam teftamentis. Ut primo in teftamen-
to patris inter liberos quod nullos teftes defiderat,
fed a folis parentibus inter folos liberos conficitur.
I. z\. §. I. C. de teftam. Auth. quod fine fubfcriptio-
neC. eod. fccundo in teftamento Miliris /r, inftit. de
milita-
-ocr page 9-rnilitar.teßam. teftamentum militis eft, quod a mi-
lite ftipendia merente, in expeditionibus confici-
tur jure militari: hujus teftamenti privilégia funt pluri-
ma , quorum fumma hue redit. Quod militis voluntas,
quocunque modo ; five fcriptura, five verbis declarata,
ut de ea conftare poffit, valet, itaque omnia ea, quae
fubtilitatem m^is, quam naturalem rationem fpeftant,
militibus remiüa funt in pr. inflit. de teßam. Militari,
tertio in teftamento Ruftico in quo fufficiuntquinque
tcftes, modo plu res adhiberi non poffint Luit.C. eod.
quod cxtende non tantum ad culturam agrorumexer-
centes, fed etiam ad nobiles ruri habitantes Wiß^. ad tit.
ff.qui teßam.fac.pof. Quarto teftamentum principi
oblatum amp; aftis ittfinuatum , nullos requirit tefles,
/. iq. C. de teßam.
X V.
Quaeritur quid dicendum dc teftamento temporepc-
ftisfafto, an in eo etiam quid fit remiflum ex numero
teftium; d-d-ficvolunt ex de teßam. fed per-
peram, quia in illa lege tantum remifla eft fimultanea
teftium praefentia tempore eo, quo fit teftamentum,
idque propter metum contagionis, uti videre eft in ver-
bis finalibus 8.C
Teiles in teftamento adhiberi debent. Cives Roma-
ni, puberes, homines liberi, fanae mentis mafculi/. Ä^r
confultilßrna %i- C- de teßam' §• 6. inßit. eod. non po-
terit igitur teftis efle mulier d- 6. Inßit- /. xo. 6.ff.
qui teßam. facere pof Cujus rationem quidam pofue-
runt in ftagilitatefêxus fed minus accurate: quoniam in
quot;^capital! judicio auditur d' /• 2.0. §gt; 6. redius illi, qui ra-
tionem
tionem metiti funt ex jure antique : quo teftamenta Ca-
latis Comitiis coram populo fiebant : ubi mulier non
Gomparebat, A- Gell. in noB- Att. lib, cap. 19. cujus
juris veftigia jure novo fequutus efl: prstor- Prater îx-
minam etiam non adhibentur, fervus, furiofus, furdus
amp;c. d'§.6-lnn. fed neque hœres fcriptus §-JnJl. eod.
Poterit in tefl:amento tefl:is eflquot;e legatarius, quia non eft
fucceflbruniverfijuris, fed certs rei l- 6.ffdeexcept.l.
9. h£red. iz.ff. de bared InH. §. Inff. de tekam. non
etiam is quiinpoteftate teftatoris eft ^-^.inft.eod. quo-
niam teftes idonei non funtquibusimperari poteft ut te-
ftes fiant l.6..ff.deteftib. in caufa fcilicetimperantis,
nam in aliis caufa fecus eft 8. Injiit. de teftam. fie non
etiam poterit effe teftisisteftamentarius quiteftatorem
in poteftate liabet ; hinc pater non poteft eflè teftis in te-
Itamento filiifam. poft miflionem teftantis de peculio ca-
ftrenfi vel quafi 9. Inftit. eod. poterit tamen filius
emancipatus teftis efl~einteftamento patris Taul.Voet
ad §. 9. Inftit. eod. num.
C^aîtitur porro, quo tempore teftium conditio in-
Ipicienda, an tempore eo, quoteftamentum fit, an ve-
ro quo teftimonium dicitur in judicio? refp. tempore
eo quo teftamentum fit. Si igitur tunc, cum figna-
rent, tales fuerint, ut adhiberi poflint. Nihil nocet
liquid poftea iis contigerit l.ad teftium zi.^.i.ff.qui
teftam. fac. pof s. cui Adrianus Imperator concordat
m 1.1. C. de teftamentis.
Non intereft in qua Materia fcribatur teftamentum
an ia charta, membranave amp;c. fi modo legi poflit
Inßit.de teßam. ord'mand. fed jure antiquo certjc cui-
dam materise teftamentum inferibi necefle erat Vinn, ad
d.^.1%. Inßit.
In mutuo fit alienatio,
Tmoris datio neque jurifdiBionis, neque
. imperii ejl, fed ex jpeciali legis dela-^
tione defcendity ut in 1.6. jjquot;. 2, ff.
tutelis.
In mmmaühus capitalihus procuratof non
admittitur,
VInbsp;L
mimfarnilias non poteß teßari de ad^ven-
titio pleno.