DISPUTATIO

I N A V G V R
d e

MEDICA

A L I s

CANCRO MAMMARUM,

O^ZJ A M,
DIVINO FAVENTE NUMiNE
Ex au5îoritate lt;LMagnifici T) Reâîoris *

D. M. JOANNIS LUYTS,

Mofophi.

N E c N O N '

Ampliffïml Senatm Academici confenfu , NobilifTimaciue
Facultatis MEDICI Decreto

PR.O GRADU DOCTORATUS
Summisque in MEDICINA honoribus amp; Privilegiis
quot;tè confequendis,

Publtco eruditornm examini Cubvcit
CHRISTIAN US EHRENFRIED Vi^END , M.seka IV,
Ad dtem H. Martii, horis l^oqlefiuC

Trajecti ad Rhenu

Ex Officina Francisci Halma, Academi«
Typographi , cb bc Lxxxix.

V, CL,

CHRISTIANO EHRENFRIDO WEND
JOANNES GEORGIUS GRiEVIUS.

Urn tu iUufiriorilus communis Patriae
nojlrae lycaeis dudum prohajli tuum in-
ternum ac mdwjlriam, quam cum in aliis
praecJaris doBrinarum Jludiis , ' tum
praecipue in medendi arte imbihenda po-
fuiji magno cum profeBu, gaudeo, te
primos hujus tui lahoris fruUus hic apud
nos ad Rheni amoenijftmam ripam voluiffe capere. Et tihi
de hac animi induUione, ó' nohis gratulor. Tihi, cum,
pojlquam confecifii Academicum fpatium, curru quafi circa
metam aBo palmam fers in nohiliffimo hoe orhis terrarum
theatro, in Urbe utriufque Oermaniae antiquijjima ,
ex qua ^rimum cum falutaris Chrijlianae doBrinae , tum

iUa-

iïlarum difcipUnamm , qmhm anlmomfn ferlas emolUtur
lux affuïfit omnt feptentrionaïi plagae : Nohis cum non
erudmonis tuae rudiment a, ut aliis, fed ipfam «v«.
matuntatem propius pSl^re licuit , ^ ^eBatam ornare
tlla tnfula , quam, fi tu tua Una noß, non reo-io dia
demate permutares. Earn enim nulla vis dr tempe flos
nulla mjeßae fortunae , temporumve hominum iniml

tas tih poteß eripere i cum hoc ohnoxium femper ßt e^.

mile cafihus^ injuriis fuhjeUum , üt j^Ldor
qm Ortente fole cum folis fülgore certahat f fuh iiui oc^
cajum faepms ohfoleverit, Infulae tuae decus indies ma^is
fmgtjque fuam diffundet lucem , ß tibi ipfe in poflerum,
nt adhuc feciß deefe nolueris : fique quae mama cura
fiudtoque coUeg^ß. ^ ^nbsp;Llelllpenuariain Zt

mocondtdß, cœpens promere fapienter f^

vmm bono tn ufu habere, ^od uti tibi patriaeque tuae
fehctter cedat Deum precor , te vero , hanc epifiolam
rét teferam hofpttalmam , ^ pignus perpetui Ii in te
ßudn , qm eleganttam fuavitatemque in^nii tui mami
facto y efe Vehs. Vale falvusque ad tuofredi. TrakBi

J. N. J.

Ruditionis meae , ß qua in me eftquot; i
fpecimen exiiibiturus fum diflferendo
de Cancro Mammarum , morbo
illo periculofiffimo , qui toties im-
punè fevit , nifi cum vita cedcndi
nefcius. C^ia autem materia ifta ,
multorum jam ante me ingénia amp; ca-
lamos exercuit , in id juxta incum-
bam , ut ipfa ardiffimis , quantum
fieri poteft , terminif circumfcribatur , ne cramben bis
co(äam proponere videar , doftiffimoque Leftori naufeam
moveam. Cavebo tamen fedulo , ut nc, dum brevis effeftui-
deo.obfcurus fiam, atque ita in fcyllamincidam, Charybdim
vitaturus.nbsp;'

ß. t. Cancer fiomen fuum eft fortitus i cancro aquatili-,
cum quo aliqua ei intercedit fimilitudo. Sicutenim hocani-
mal multis pedibus hinc inde expanfis eft inftruiäum , amp;co.
lorem refert lividumac cincreum , chelifque fuis arrepta firmi^
ter ftringit ; Ita tumor cancrofus venis amp; arteriis cingitur,
quae multos pedes cancrorum perbellèmentiuntur, amp;app3ret
colore lividus, ac fubniger,partemque, quamoccupavit, fir-
mo amplexu tuetur.

§.3. Hifce de origine appellationis praemiffis, dus defini-
tiones funt formandae, quia duplex datur cancer mammarum,
alius nempe non exulceratus, feu , ut alii vocant, occultus-,
amp; alius exulceratus, feu manifeftus, Iftae definitiones loco
fundamenti fint, cui totam differtationem fuperftruam.

§.4. Prior definitur , quod fit tumor p-. n. mammarum
rotundus, durus, inaequalis, livens amp; nigricans, vafis tumidis
amp; lividis ftipatus, dolorificus calidusque, ab humore aliquo
ibi ftagnante , ftagnandoque infignem acorem concipiente
ortus.

§. 5. Cancer autem exulceratus eft ulcus mammarum cum

tumorc,

tumore , duritîe, dolore , calore', labiis tumidis , durls- in
verfis , vafis circumcirca nigricantibus , faniem eruäans tp
nuem, foetidam atque venenofam , ab acido aliquo corrofivo
ibi exiftente originem trahens.

§.6. ^uemadmodum vero juxta illud Tullii, caput bono-
rum confihorum eft nofle rempublicam : fic initium falubri-
üm confiliorum in quovis morbo eft accurata partis affeótz
cognitio. Hanc in praefenti morbo , uti ftatim in oculos in-
currit , mammas eonftituunt, quarumftatusnaturalishic eft•
Compofuit illas prudentiGima natura ex innumeris glandulis '
in quibus è fanguine per arterias allato laflis fecretio contin-
git , quod per porofitates varias. qus tubuli laftiferi dicun-
tur , ad papillas pénétrât , amp; hinc ab infante exfugitur vel
etiam interdum fponte effluit. Sanguis refiduus à venis mam-
marum excipitur, amp; ad venas axillares defertur. Lac autem
quod non foras egreditur, illud per vafa lymphatica ad chyli
receptaculum abit. Totius hujus aftionis promovendae gra-
tia fpiritus per nervös influunt , qui per totam mammarum
fubftanti^Ti funt diftributi, unde etiam fenfus earum eft acu-
tiGTimus. Ne autem corpora ha.c glandulofa quibufvis inju-
riis externis adeo effent expofita , larga pingvedine funt dr-
cumdata. Status contra mamiHarum pnternaturalis , qualis
eft in cancro , longé à naturali eft diverfus. Deprehendimus
enim non folum ftrufturamadmodum immutatam, fed etiam
totani adionem illarum, laefam effe , uti in fequentibus clarius
patebit.

Parte affeda cognita , nôtitiam quoque caufarum tain
proximarum quam remotarum neceffitas ore pleno flaeitat
Caufa igitur proxima Cancri non ulcerati eft humor aliquis
acidus acris, in glandulis mammarum ftagnans, à veteribus me-
dicis fuccusatrabilariusvocatus. Veritatem caufœ hujusdemon-
ftrat praeftantilTimusSylviusprax. med. Append, trad. 3.^. 55,
itadicens: Ab aeido acri eancrnm gemrari, m» dubit'amm am-
plm , paßqttam mvimm non tanrnm ipfi dolores lancinantes efß
comités, verum cjuibufvis aciàtini concentrantibus ac contempe-
r^antibus lemri emdem. Hoc vitium plerumque in lade

Asnbsp;refî.

rcfidere folet, quo nullus ferè humor natura fui aptior efl
ad abeundum in coagulum , acoremque contrahendum. Pau-
ciffimis enim particuiis volatilibus atque fpirituofis lac efl do-
natumj fed multis fixis Se terreftribus. Hmc nullum unquam
chymicum ex lalt;äe, quodcunque fuerit , fpiritum altquem
deftillare potuifle notum eft.

8. Quando autem acidum iftud ladis »crius evadit,
tune naturam induit corrofivam , quemadmodum videmus
omnia acida fortiora chymicorum , ut funt, aqua fortis Se
aqua regia, maximèeffe corrofiva. Et hinc caufam proximam
cancri exulcerati deducendam effe autumo.

§. 9. Ex caufis remotis omnia ea ad utriufque cancri ge-
nerationem faciunt, quaequocunque modo ftagnationem hu-
morum in mammis excitare, amp; acidum morbofum produce-
re atque augere poffunt. In fpecie multum hue confert arda
mammarum compreffio, qus in iis facilè motum ordinarium
humorum poteft intercipere, ipfosqueitaadcorruptdamdifpo-
nere, ut vitium capiunt, ni moveantur aquae. Nocent quo-
que eodem modo vulneramamiliis inflida, itemmorfus, pun-
âurs amp; aliae res violents.

§.10. In cenfu caufarum remotarum practerea etiam haben-
dae funt res non naturales didae , inter quas primas tenet aër,
qui fecundum Hippocr.lib.de flatibus, maximus eft in omni-
bus, quaî corpori accidunt, amp; autor amp; dominus. Quoniam
enim refpirationis ufus nobis eft fummè necefTarius, accidit,
ut mediante aëre multae particulae heterogeneae in corpus no-
ftrum ingruant, quae occafionem amp; materiam ad omnis ge-
neris mala fubminiftrant. Aër frigidus hic prasprimis eft no-
xius, à quo cum videamus grangrsnam poffe fieri , nil ob-
ftat, quo minus etiam abeo cancri producantur , qui à gan-
graînâ non multum differunt.

§. II. Et quis ignorât quantum cibus 8c potus ad hunc
afïèdum generandum adjiciant ? Vira quidem amp; nutritio pari
paffu ambulant, « o^ovr^ Çw àviu tfap^i, uti Ariftotdes i.
Politic, ait. Quando autem débita amp; moderara nutritio ne-
gligitur , vitapotius pefTundatur, quam confervatur. Infidias

ftruunt

Ôriiunt cibi nîmis acidi , faifî , fumo indurarî , née non nî-
mis aromatici, qui praî caeteris in exulceratione procurandâ
funt occupât!, quae omni modo declinanda. N^c fine culpa
funt potulenta acida, aromatica , fèrmentefcentia amp; frigida.

12. Somnusamp; vigiliae, motus amp; quiesaliquid etiam mon-
ftri hujus a'unt» Si enim ex certis eorum finibus aberratur,
ultrô citroque nequit reäum confifterc. Cum fomnus ni-
mium protrahitur, oriuntur humores craffi , fpiritus turbidi.
Si vigiliae funt immodicae, fpiritus defatigantur ac diffipan-
tur, quo modo cum motu amp; quiete etiam comparatumeft.

§. ij. Maxima quoque mala hinc proficifcuntur , cumea»
quae naturaliter excludi debent, in corpore retinentur. Sic
hftantes noxam facilè fubire poffunt , fi lac earum non jufto
tempore fecernatur. Menfium fuppreffionem fuam fymbolam
addereexemplum iftud 3Çûlt;i^cçnç:)£:\umlib.z,obf.meâ. demam.
teftatur, ubi ftato temporis intervallo ex finiftrâ alicujus fœmi-
nae mamma fanguis guttatim effluxit, fed fluxu hoc à medi-
co imperito per medicamenta adftringentia inhibit©, cancer

inde eft pronatus.

14. Nec animi pathemata plane funt excufanda , qaippe
qua^experientiâ fidiffimâ omnium rerum magiftrâ confirmai
te, Uti iri omnium affeduum , ita etiam in hujus morbi ge-
neratione ftrenuè fuam operam fimul collocant, quando vide-
licet modum excedunt. Praeprimis ira amp; triftitia hîc funt effi-
caces affedus, qui fpiritus maximoperè débilitant , quibus
deficientibus adio mamillarum non poteft redèperagi.

§. 15. Ex rebus praeternaturalibus hue fpeftant denique
omnes morbi , qui acido nimio originem fuam relatam refe-
Inftar omnium Scorbutus eft fcecunda mater iftius fo-

runt.

bolis, dum falia fua acria ladi admifcet, quibus ei aptitudi-
nem conciliât , ut eô facillus ftagnet , corrumpatur, amp;

acefcat.

16. Caufis enarratis figna funt enucleanda, ex quibus
morbum, tanquam ex ungue leonem, cognofcere poffumus.
Non fecus autem ac herba è terra primùm prodüens non nifi
à perito olitore nofcitur ; fie caocer in fuo ortu cognitu eft

difE-

difficilis i amp; non nifî ab experte amp; fagaci medico aut chirùr-
go difcernitur. Habet enim in principio mitiffima fympto-
mata, amp; vix pifum aut fabam magnitudine aequat. Sufpicio-
nem tamen haurire pofTumus de ejusprxfentia nunquam ferm«
fallacem ex tumore iflo exiguo cum dolore fiatim atque duritic
mamillas occupante , amp; ex conflitutione corporis vitiofîs amp;
acribus humoribus referti, ut amp; ex caufis externis anteceden-
tibus, quas cancrum interdum produxifTenovimus.

§. 17. Quando vero incrementum fumfit ifl:ud malum,
tunc evidentibus amp; gravibus fignis in confpeâum prodit. Tu-
mor ejus tasäui valdè renititur, quoniam materia vitiofa glan-
iJuIarum fubflantias arâiffimè eft impaâa , à cujus colore
plumbeo etiam participât. Eft rotundus amp; inaequalis, à figura
amp; multitudine glandularum tumidarum. Adefl dolor , qui
quamvis interdum fecundum Avicennam amp; Celfum non adeô
grafTetur , quod fortalTe in cancro incipiente contingit, nun-
quam tamen plane abeft. Particulae enim acres continuo in
fibrillas nervofas impingunt, amp; per earum poros viam fibi
quasrunt ; Quos cum permeare libéré nequeant, ipferum uni-
tatem fcindendo pungendo amp; lacerando folvunt, Nec ca-
lor deficit, qui à ftagnante fanguine in parte laefa , amp; cir-
ca eandem refultat. Tandem cancrum vafa turgida amp; nigri-
caritia cingunt, quibus veluti radicibus altiffimè eft infixus.
Minera enim morbi fefe etiam fanguini in iis exiftenti admifcet,
motumque ejus ordinarium impedit , coagulum ei communi-
cando, unde quoque colorem alium acquirit.

§. iS. Signa quibus cancer ifte à Scirrho , cum quo ali-
quo modo convenir , diftinguitur , funt fequentia : Cancer
cum dolore conjungitur j Scirrhus vero efl doloris expers.
Cancer ex propria causa plerumque progreditur ; Scirrhusau-
tem ut plurimum ex aliis tumoribus ducit originem : fub can-
cro vala nigricante humore plena undique prominent ; fed
talia non videmus in Scirrho. Cancer demum in magnam in-
terdum molem citô augetur ; verum Scirrhus tardior femper
eft in crefcendo.

§. 19. Cognitio Cancri exulcerati eft faclllima, ficuti

contra

tontra ejus curatio eft difficillima. Ulcus enim eft fqualore Hi-
fœtore nulli alii fecundum. Labia ejus funt inverfa atque erZ
fa , ex quibus materia provenit putrida amp; venenofa quï
omnes partes carnofas, quas attingit, inficit, amp; fimili modo
corrodit. Sanies hsc profluens eft tenuis, manet tamen tu-
mor durus, quia acidum occultum non quoad totum fed
quoad partem faltem eft refolutum. Dolor propterfaftasem
fiones eft crudeliffimus. Vafa retinent eandem faciem quam in
carcmomatenon ulcerato habuerunt. quia nondumejus cau-
la eit remota, quare etiam calor perdurât.

ao Diagnofin cancrorum fequitur prognofis mi-

ferrima. Hippocrates nofter/.^?. 5. 58. ita dicit: Ouihu,

occHln cancri fiunt, mn curare mei,h , curati enimciZ
mereUKt , non curati vera longils vitam trahunt ; Unde it
quet admodum periculofum elfe talem cancrum. Periculo
liffimus autem eft cancer exulceratus, quia facilè provincial
luam latius cxtendere poteft.

§.21. Utriufque mali circumftantiis perfpeâis, curationi
ejus me accingo, tentaturus ,

_--Q^dvaleam humeri, ^^id ferre reçurent

Omn.s autem lapis eft movendus, ut caufa illius proxima vd
plane eradicetur , fublatâ enim causâ tollitur effedus vel
hoc denegato, faltem leniatur. Ad quas indicationes confe!
quendas tnöns f®Ptibus opus habemus , unde auxilium peti
poteft, fonte fcilicet pharmaceutico , dicetetico amp; chi
rurgico.nbsp;'

11. Cum vero periculum in mora fit, ideô fimul ac
certi fumus de cancro praefente, ex fonte pharmaceutico medi-
camenta funt adhibenda , tam interna, quam externa. Omne
enim malum nafcens, ficut eloquentiae Parens ait, facilè op-
primitur, inveteratum fit plerumque robuftius.

§. 25. Ex internis omnem ferè paginam abfolvunt vete-
ribus melanagoga dida, qus fi tuto agere velimus, in magnâ
dofi non funt ufurpanda. Poteft tamen eorum ufus eo fipius
iterari, ita frequentia compenfabit quantitatem fine ulloperi

culo. Talia fint: Maflquot;. pilul.de fumar. Extraa.helIebor. nigr

ßnbsp;Ex-

Extrad. cathoL pulv. folior. Senn. c. cremor. 1. cryftall.
Tart.

§.24. Nec cardiaca funt omittenda, quae dodiffimus Sen-
nertus, lih.v.prax.part. i.cap.xx. admodum utiliaefTe aflerit,
ad acrimoniam nempe peccantem fenfim abforbendam, intem-
perismque fanguinis fcorbutici corrigendam , qualia funt
corail, mirgarit. fantal. amp;c. Exulent tamen nimium volatilia
amp; aromatica , qu$ acidum cancri occultum fortiter quidem
rcfolvere , non autem fubigere atque invertere valent. Hinc
ipfa immutantur, amp; in acidi naturam tranfire coguntur; Quo
fado acidum fit fortius âc penetrantius , ut tanto facilius
erofiones poflït moliri.

§, 25. Si hoe malum forfitan à menfium obftrudione de-
pendeat, quale exemplum fuperius fuit allatum , in cura co
fimul refpiciendum , ut illa quamprimum per medicamenta
convenientia prioribus admixta referetur.

§. 16. Hifce internis adjungenda funt externa , quae vi
repellendi , difcutiendi atque roborandi pollent. Haec medi-
camenta tamen ita debent effe comparata , ut nec in exceflu,
nec in defedu virtutis fuae peccent, uno verbo, fint medio-
cria , inter quae omne ferunt pundum faturnina, amp; alia ano-
iïyna. e. g.

J54. Aq. SoUn.

Jfermat. ranar. an.

Spirit, vin. camphor at, jij.

Âîagifler. Saturn, gj.

M. quo linteum rnadefaciendum ^ tftmri applicandum.

Vel

Theriac. veter.
Sm. cancror.

. folan.
1)1. rofat. an.

è ran. 3vj.
Camphor.

Plumb, ufl. ^ lot,
CtruS. lot.

Tut;

M. amp; dm agita in mmario plumko ^ f. unguent um
Extat in officinis unguentunvdiapompholygos vocatum, ma-
xime proficuum: nec unguentum de plumbo paratum eft vi.
rium fpernendarum. Egregium quoque eft ceratum Johannis
Prsvotu , quod apud Scultetum Armamentar. Chirurg, ob-
ferv. 55. reperitur.

§. 27. Cum autem, uti jam monitum , exulceratio mam-
marum omnibus viribus fit impedienda, idcirco cane pejus amp;
angue emollientia vitare nos decet, qu$ iftam facili neeotio
inducere folent , quod triftiffima exempla apud Fabric.
Hildanum Cent. i. Obf. 89. abunde comprobant,
^ §. 28. Legitimo ufu medicamentorum externorum amp;
internorum accommodato non exulceratus cancer interdum
fanan potuit j aft quis unquam Medicus iisdem exulceratum
tunditus tollere valuit? Fatentur enim uno ore omnes, eum
vel medicamentis exafperari, vel palliative tantum curari. Nec
igitur, uti fpero, mihi in malam partem vertetur, quod inge-
nue ignorantum medicamentorum talium confitear. auibus folis
hsc cura poffit abfolvi. Laudifaus quidem nonnnir r
curn fubliLto ulceri infperfum e^tuZTf^dl^^TZ
rurfus authoritate Clariffimi Fcrndii M. Mend./ib vi
cap. 18. deterreor , qui tali veneno potius, quam medicamenl
to muherem aliquam e vivis fublatam effe refert], perinde fe
re , ac fi illudjfuiffet per os affumtum. Tres enim circiter ab
mfperfo pulvere hors effluxerant, cum ingenti horrore mu
hens artus quaterentur , quem concomitabantur vomitionesquot;
animi dehquia amp; pulfus languidus. Quibus fymptomatibusinl
dies auftis tandem mifera fexto die animam ex corpore vehe-
menter intumefcente efflavit.nbsp;^

§. 29. Cura igitur palliativa aggredienda , qus, tefteAr
C20 lib. IX. cap. 5. de curandis vulneribus, tanti interdum
fuit momenti, ut aegrotantes ad multos annos fine fingulari
moleftia confervare potuerit. Sic narrat Tulpius Hb. 3. ebferv.
Medic, cap. ^i. virginem quandam folo unguento Saturnino
ultra 17 annum carcinoma aliquod fumme malignum compe-

B 1nbsp;fcuiffe.

fcuifïè. Debet vero ifta cura etiara racdicaraentis tam internis
quana externis adminiftrari. Interna fint tum in cancro priori
commendata , cum quoque ea , quae antidotorum nomine
veniunt, ut theriacaamp;mithridanum, quo videlicet, fi fiar-
fitan portio quaedam materiae venenofe maflàm fanguineam in-
tsaverit, illa fuis viribus depauperetur. Externe autem abfter-
gentibus atque anodynis militandum eft. e, g.
Çi. Cale, viv. '^iv.
fol, ejuerc.

pofiil. alk an. Mij.
Incif.^ contuf indantur colat or io ^ elixivièntur cumßtß.
ficienti qmntitate aqua calidlt;t, quod bis aut ter repetendum..
Ç4. Colat. ïbij.

Sacch. Saturn Jij.
utriufque lithargy H prapar. an. dj.
Camphor £ ^j.
opa thebaic.'^l.

Vel

Ai}, fpermat. ranar.

Plantagin. |vj.
Trochifcor. alb. Rhaßs
pompholygas an. Jüj«
Tutiitprapar.^i).

M. F. epithema f. lavamentum, add. quandoque pulveris.

myrrh, gj.

20. Medicamentis expofitis audiendum , quidnam con»
fiHi digeta ferat» Sane multum virtutis in ea legitime obferva-
ta efle fitum., vel unica ifta faemina apud Amatum Lufitanum
Cent. 5. curat, ^z. nos ad credendum inducit, qus optimum,
vitae ordinem-lequens per triginta amp; amplius annos fine ulla
exacerbatione cancrum in mamilla fi)vit » cui nunquam medi-
camenta eft admoveri pafla. Aëre ergo utendum,. quantum
poflibile, pure ; fiigiatur aër craflfus , frigidus, vaporibufque
refertus. Cibus fit boni fucci amp; facilis coftionisvitentur
dbi acidi», acres, falfi., aromaticl, fumo indurati Scfrudus.

immalt;

immatüri. Abftinendum etiam dutcibus fäccharatis ; qu»
acidum corrofivum in finu occultant. Ex Pifone enim Chy-
mici fciunt fpiritum ex faccharo deftillare , qui cum ingenti
ftypticitate réfrigérât, linguam conftringit amp; metalla arrodir.
Potus fit cerevifia bene defecata , non adeo amara, nec acida j
vel loco cerevifiœ decoâum hordei bibatur. Vinum fi lubet
bibere, fit 'ene amp; annofum. Sobrietatis femper eft habenda
ratio , tantum potionis affuroendum ut recreentur vires , nort
opprimantur. In motu amp; quiete aut ïqualis inftituatur pro-
portio, ut amp; in fomno amp; vigiliis, aut quieti amp; fomnopaulo
magis indulgendum. Frena afïeólibus funt imponenda; triftitia
amp; ira imprimis compefcenda. Excreta denique amp; retenta na-
turae legibus fint confentanea.

§. 51. Videndum nunc demum etiam eft, quaenamauxilia

ex fonte Chirurgico promanent. Chirurgia Venaefeftione it*
principio ftatim mali fanguinem revulfionis gratia ad uncias
aliquot emittiî, prout ejus quantitas vel major , vel minor in
corpore deprehenditur. Poteft etiam aliquoties vena fecari, vi-
ribus patientis tolerantibus.

§. 52. Quoniam autem proh dolor Î faepe in utroque can-
cro evenire folet, ut neque Venaefeóiione, neque dixta, ne-
que medicamentis qukquam efficere valeamus, unicum adhuc
fuppctit fubfidium, quod afpedu quidem ferum eft, at rara
eventu noh falubre cum prudentia adhibitum, nempe

------ ItnmeeücabfU vulnus

Enfe recidenäum eß, «e pars ßncerit trahatur,
Praeftat enim dubiam experiri fortunam, quam fine omni fpe
rcconvalefcentiae vitam degere.

53. Amputatio cancri varüs modis peragitur. Primus-
modus eft, quando duo funiculi mediantibus duabus acubus.
in formam crucis inter mammae glandulas, mufculumque fub-
ftratum traducuntur , qui in extremitatibus fuis poftsa con-
neftuntur, amp; alicui committuntur, qui iis mammam elevat, amp;,
hinc, ubi Chirurgus fecat, divertir. Accuratiffimam hujus.
operationis delineationem vid. in armament. Chirurg. Scultet.
Tab. 58. Impoffibile enim eft eam verbis adeo luculenter ex-
primere.nbsp;B j.nbsp;§.

$. 34- Alter modirs fit, com una manu Chirurgus mama.
Ix furcam quandam bidentem validiffimam, cujus dentes funt
incurvati, infigit, qua mamillam., quam altera manu falcato
quodam cultro abfcindit, retrahit amp;removct. Hunc modum
praeterita aeftatein Nofocomio Amftelïdamenf. feliciffime exer-
citum memini.

§; 35' Tertius modus aliquantum lenior efl:, dum neque
funiculos traducunt, neque Aircam infigunt, fed fola manu te-
nent carcinoma, amp; funditus cultro aufcrunt, qualem modum
Jaudat Hornius in microtechne p. 58. amp; Th. Bartholinus Cent,
y. Hifl:or. 100, Non autem in quovis cancro promifcue in-
ftituî poteft , fed tantum in eo , quem firmiter manus valec
comprehendere.

§. 30; C^artus modus exercetur , cum mammam cancro-
lam marfupio includunt, quodarftein bafi mammae conftricK
gunt, amp; ibi eam refecant.

§• 37* Quintus demum modus eft , cum utuntur inftru-
mento quodam peculiari , quo radicem mamillaecomprimunt,
amp; glanduias à fubjfdente mufculo cultro celerrime feparant;
qui modus reliquis omnibus palmam praeripere videtur , cum
Ita poffit inftitui , ut neque de corpore glandulofo aliquid re-
maneat, nec tamen mufculus fubftratus laedatur. Refcrunt qui-
dem nonnulli moderni Medici alium praeterea modum, poflTe
nempe per tenue filum aeneum mammam cancrofam à mulculo
demi, de cujus tamen operationis felici eventu valde du-
bito.

^ 38. Lis adhuc eft , utrum fisrfice, an cultro fit fecan-
dum. Aquapendens in operationibus chirurgicis fiiadet
forfice efle utendumj Morem vero Expertiffimo Sculteto ge-
rendum efle puto, qui ftatuit forficis ufum ideo non eflt
commodum, quia timendum , ne exalterutro ejuscultro ali-
qua materia morbificae portiuncula in parte quadam vicina
etiamnum intégra relinquatur,amp; hinc cancro occafiorcpuJluIandi
fuggeratur, quod Audor in uno fubjedo bis fadum eße vi-
dit. Culter igitur eft praeferendus, qui fit falcatus amp; acie fub-
riliflimainftruftus.

§• 39.

$.i9. Quocunqueautemmocîoreaîofîat, videndun,tamen

femper, ut mtegro quidemmanente mufculo pedorali torf,
menglandula extirpetur. Mamma enim non aliter ac membn^
fphacelatum confiderari debet . quod nifi totum fit abfciffum
10 vicinis partibus eadem tragaedia luditur.

§ 40. Ablatione cancri rite perpetrata,' raonet Gaienus lib.
XIV. meth. medend. fanguinem ex vafis effluentem non fta-
tim fiftendum , fed etiam cxprimendum effe, ne fortaffis in
«s ahquid vitiofi fit fuperftes. Hanc cautelam tamen nos o£
lervare oportet, ne patiens à nimio fluxu deficiat.

§.4r. Sanguine igitur fufficienteevacuatoprofluvium ejus fi

«endum efl:, quod Veteres per cauterium aóluale funt asgrefli -
Sed quo minuseorum veftigiis inhsream, faciunt fequeltes ral
tiones. Primo quia efchara inufta à ferro ignito decidente de novo
non raro fanguis profluit. 2. Quia juxta illud vetus afflifto non
eft addenda afllidio ; hoe eft dolores a fedione indudi no-
VIS doloribus per uflionem non funt cumulandi. 5. Quia,
med^icamenta amp; ligaturse optime fluxum fanguinis inhibere

Çi. Fiiri», volatil.
'Bali armcff.
Terr, ßgillat. aa. 5iij.
yitrioL combuß,
Lapid. hamatit.
Croc. Mart. adßring. aa. jf.
Pilar, leporin. mimtijf. concif .^],

Sarcocoll.

Sanguin, dracon. an. ^ij.
M.F. pulvis fubtilijf. qui cum fluppis albumine ovorum
madefaais imponendus, pulvillo tegendm , vitta ehirm-^
gica firmandus eß.

§. 42. Suppreflo ita fanguine cura vulneris hujus eodenj
modo tradanda , ut aliorum vulnerum, de qua curandi me-
thodo pleni funt omnes fere Medicorum amp; Chirurgorum libri
in fpecie tamen co^fuli meretur Paulus Barbette in4ib,devull

neri-

neribas, qno nemo fere fidelior in fecretorum fuorum com-
municationé ad falutem aegrotantium ullo tempore extitit.

§.45. Poftquam iraque pro modulo ingenii mei naturam amp;
ruram cancri mammarum expofui, colophonem addo , ob-
nixe candidum ledorem petens , ut fi quasdam in hac difler-
tatione ipfi minus arrideant, ea mihihumanitcr condonet, amp;
meliora communicet verum nondum fcienti, contumaciter
tamen quaerenti. Caeterum de fe quoque didum efle pu-
tet, quod laudatiffimus Cicero dé oratore ait : Nihil cer-
tum fciri , nihil plane cognofci Sc percipi poteft.