COMPENSATIONE,

Q^v A My
FAVENTE DEO TER OPT. MAX.

AuBoritate Magnifici Tgt;. ReBoris,

ANNIS GEORGII GRAEVIÏ

Politices ^ Eloquentiae amp; Hiftoriamm^ Profeffo-
ris Ordinarii.
NEC NON
Amplijfimi Senatm Academici confenfit, Nohilifjimieque
Facultatü JVRIDIC^ Decreto,
PRO GRADU DOCTORATUS
Summifque in UTROQyE JURE honoribus amp; Privileglis
rité amp; legitime confequendis,
Eruditorttm examini fubncit

JOAN NOTTELMAN, Batavo-Duranus

A, D. 14. Jttlii, horis locoqne folitis.

Trajecti ad Rhenum,

Ex OfEcina Francisci Halma, Academia
Typographi , cb bc xc.

Amplipfnis, Gra'vipmis , Cónfubifimïfque
V I R I S ,

D. GERBRANDO SCHAGHEN JCto.

Urbis Batavo-Duranse Confuli , avo
fuo quam plurimum venerando,

D. PETRO van DAM , JCto. So-

cietatis Indise Orientalis Syndico, Pa-
trono fuo maxime obfervando.

NEC NON

Celeberrimo clariffimoque VIRO^

D. JOANNI van MUYDEN , J.U.D.
in illuftri Ultrajeétenfi Lycseo Profeffo-
ri Ordinario, Prseceptori fuo perpetuo
colendo.

Hanc 'Diffumionem facram ejfe vult

JOAN NOTTELMAR

DISPUTATIO JURIDICA
INAVGVRALl S,

D E

COMPENSATIONE.

CAPUT I. ,

I Ompenfationis Vocabuluin ab an-
^ tiquo œris appendendi more, cum
nondum nummi cuderentur , de-
du£tum eft , nam trutinari olim
.aurum vel xs confuetum erat, cu-
r jufce moris veftigium extat in /. 34.
\ff.dejur.dot: Compenfareeftqua-
^ fi fimul ponderare , ac retribuere.
J^al.Max. tarditatemque Jufplïcn gravitate compn-
fat.indeZas. ind. bona fidei infiit. deaSi. Compen-
jatio eft contributio debiti ad debitum hinc inde in vim
folutionis comparatio. Vox Compenfationis triplici
rere modo fumitur. i. Latillime pro quacunquead-
xquaaone cujufque rei, quo fenfu Imperator infocie-
tate lucrum 6c damnum compenlàri dicit §. 2. infi.de

fociet. 2. Interdum in media fignificatione pro quavis

retentione etiam temporali, qux in illis rebus quoque
confiftit, qu£E alias compenfari nequeunt l-^^.ff. de
pign.U.Coddereivind. 3. Striaius fumitur pro re-
tentione perpetua , qux vim ac poteftatem folutionis
habet, amp; eo lenfu vulgo fumitur , amp; definitur à mo-
deftmo m /. i.f.h. t. decompnf. Compenfatio eft de-

A 2nbsp;biti

biti amp; credit! inter fe contributio. Compenfatio tam
ex naturali aequitate , quam ex civili ratione dimanat:
sequitas naturalis in eo verfatur, quod noftra interfit po-
tius non folvere, quam folutum repetere l.^.ff. b. t.
amp; petere mox reftituendum dolus eft /. de dol.
mal. ^ met. excep. Ratio autem civilis m eo pofita eft,
quod communis falutis interfit lites dirimi l. ii.ff. de
reb. er ed. l. 4. §. i .ff. de alien.jud. mut. eauf.faUt. Li-
tes enim funt magna difcordiarum femina: Vlato de leg.
d'tal. 5. admifTaveroCompenfatione multce occafiones
litium prxfcinduntur, quoniam pecunia, qujeinvicem
debetur, quali penfitetur, fic quoad concurrentem
quantitatem attenuatur l. 4. cod. h. t. In hac materia
traftanda pnecipue hsec fequentia obfervabimus : inter
quos locum habet compeniatio : in quibus debitis ad-
mitti poteft , vel non: quas funt compenfationis requi-
fita: qui funt ejufdem cfFeéhis.

CAPUT II.

/^Ompenfare poflunt omnes quibus aliquid debetur,
^fi illi viciffim debitoribus fuis debeant, five fmt
cujufdam privati debitores, vel civitatis /. 3. cod. h.
t. five fifci l. ult. ff. h. t. excipiuntur tamen ofto
caufx , (quae enumerantur in /. 3. C. b. t.') in qui-
bus debitor fifci vel Civitatis nequit adhiberc com-
penfationem. Prima eft. Si ex Kaiendario conve-
niatur d.l.'^.C.h.t. id eft, quando pecuniaäfifcoad-
ufuras dabatur, nam Kalendarium eft occupatammfeu
faenori coUocatarum pecuniarum coè.cy.l.^i.ff.dereb.
creä, l 39- H' ^^nbsp;tutor, quia Kalends

INAUGUHALIS.

fenori dabantur , amp; veteres Kalendarum nomine pras-
fcripto debitorum nomina praefcribebant. Sic habet Se-
neca 1.1 ^. epft. divitem illnm fut as, quia in omnibus
p-ovincïts erat^ quia magnus ei Kalmdarii libervoL
vitur. Horat. Epift. ii.

Omnem relegit Idibus fecuniam
^arit Kalendis fonere..

^ Si a Fifco ob debitum veftigal compellatur d. /. 3,
C.h.t. Veftigal generaliter dicitur quicquid Fifco vel
Reipub. Imperii nomine prseftatur. Publica veftigalia
lunt ex quibus veftigal fifcus capitquaha habentur
ve£tigalia portus , venalium rerum , falinarum, metal-
lorum , vel pifcariarum ULp. l. 17. ff de 'verb./ign.
3. Si conveniatur propter publicas penfitationes, idefl-,
ex frumenti, dei publici, vel tributorum pecunia /.

3.nbsp;C. h. t. Penfitationes publics fecundum Azonem in
fumma Qodi. fiproper, pub. penjitat. vend.fuer. ce-
lebr. etiam dicuntur exa£tiones veftium, auri , ar-
genti, qujE a certis Perfonis debebantur Fifco : fed 6c
ea, qux ad viarum vel pontium refeftionem prxftan-
da funtj a poffidentibus penfitationes publicie vocantur.

4.nbsp;Pecunia relifta Civitati in alimenta pauperum d. l.
■^.C.h.t. 5. Nummi ad ufus publicos dejfenati d. l. 2.
C.h. t. 6. Fidei commiflum civitati vel Wcorehitumj
7. Fifcus in re fifcali ab ipfo empta non patitur com-
penfationem dJ. 3. C./?. t. 8, Si ex hac fifci ftatione
mihi debetur, ab alia katione compenfationem petere
nequeo l.i.C.h.t. Stationes (fecundumobfervationes
Cujacii ad /. i. C.ne fifcus rem) funt manfionesfifca-
les in quibus officia fifcalia confiftunt, 6c quia officia

A 3nbsp;inter

inter fe feparata funt, ideo nondebent inter fe confon-
di. Inter privatos fecus eft /. ff. de adminiß. tut.
nam nontanti refert privatorum adminiftrationes quam
fifcales, permifceri. Hoc quoad perfonam ipfius de-
bitoris: fedprxtenea. Procurator quoque in rem fuam
non tantum poft, fedetiam ante litem conteftatam x-
quitate Compenfationis uti poteft /.nbsp;h.t. quia

tunc habetur inftar domini, qui enim fuo nomine uti-
les aftiones habet, rite eas vûX.tnàitl.^^.ff'.de'Procur.
Q. an fidejuflbr compenfare poteft , quod fibi amp; reo
principali debetur putoefTeaffirmandum, fidejuffor
enim habet optionem opponendi Compenfationem de
eo quod fibi, vel de eo quod reo principali debetur /.
5.ff. h. t. Tgt;m. §. in bon. fid. num. iz.'mfl. dea£i. etiani
fi effet fidejuffor excommunicati ^ quia dehdum rei
non nocet fidejviffori l. fin. ff. de pa£t. quaeri quoque
poffet, an Pater pro filio amp; filius pro Patre compen-
fare poffmt. auth. habita Cod. ne filius pro patre regu-
lariter patrem non obhgat ad débita filii, ideo contra
ipfum non objicitur obligatio, exceptio tamen eft in
.peculio filii, quod devenerit ad manus patris/.9.jf^Ä.
t. fed filius paternum debitum compenfare poteft, ita
,tamen ut caveat patrem ratum habiturum d. l. 9. §, i.
h.t. emptor quoque, quodfolvidebuit fundihberan-
,di caufa, imputare in id prsetium poteft, quod debet
ivenditori ex 1.10. C. h. t. nihil intereft cujus conditio-
nis aut aetatis fint, quibus compenfatio objicitur , un-
de etiam Pupillis obtrudi pottft /.II. Cod. h.t. èc fi
, duo ici promittendi focii fint, unus refte compenfat,
quod alteri debetur l.io.ff de duob. -verb. Cîeterum
reus non poteft marito de ea pecuniae fumma objicere

com-

INAUGURRALIS. 7

compenfationem , quam fibi uxor debet l. i.tS tot
tit. Cod. ne uxor pro martto : quod tamen inoribus
non procedit, quando inter conjuges conftituta eft
communio omnium bonorum arg. lo. i8. de dub
reis.

CAPUT III.

^ompenfationi locus eft, five ex contradu, five ex de-
-quot;liao débita proficifcantur, atque perinde eft, an ex
vero , vel quafi contraftu agatur /. 5. %.ff. h. t. five bo-
nx fidei fit five ftrifti juris r^o.lnjt. de aB. antiquitus
quidem haec differentia erat inter judicia bonjE fidei amp;
ftrifti juris, quod in his compenfatio fiebat oppofita
doli mali exceptione, in illis ipfo jure : verum Impe-
rator in I.ult.C.h t. hanc difFerentiam fuftulit,confti-
^tuens ut in omnibus aftionibus ipfo jure locum habe-
ret. fi ex maleficio duo invicem conveniant, dolus
cum dolo, culpa cum culpa compeniari poteft fecun-
dum l.io.pr. ^ §.2.f:h.t. ideft, pecuniarix aaio-
ni ex maleficio compenfationem opponi, non psenaîi
-puta criminali : hinc quxri poteft , an injurije (ut fi
quamulier, ab alia pellex nominata fit amp; ipfam mere-
tricem appellaverit} compenfari debeant : id textus
affirmare videtur, amp; Vlpianus in 1.2'). ff. deprocur.
purgare convicium cuique permittit, idque eo magis,
quia vita amp;fama comparantiir. Non incommode quse-
ritur, an etiam debitum naturale poflit compenfari
Refp. affirm, nam ita expreffis verbis docet Ulpianus
ml.(gt;.pr.ff.h.t. ratio quoque illud fuadet, namcom-
-penfatio nititur naturaH xquitate /. i^.ff.h.t. xqvàtiis

autem

autem naturalis diftat , ut licet hujufmodi debitum
jurecivili exigerenequeam, tamen retentione me tueri
poflim adverkis ipfum, qui viciflim à me debitum pe-
tit, nifi forte tale debitum naturale fit , quod in to-
tum, vel quoad efFcdus principales dcfbituitur juris ci-
vilis auxilio, ut obligatio ad äwUuTA obligatio pupilli
fine tutore contrada, aut miilieris fideijubentis , talis
enim obligatio etiam compenfari nequit.

CAPUT IV.

Compenfari nequeunt res di verfde quantitatis, utyi-
num cum oleo, fecundum regulam, quae diftat aliud
pro alio invito reditore folvi non poiTe l. 2.^.1. ff. de
reb.cred. ex qua ratione quoque fluit, quod nec fpe-
cies cum fpecie , nec fpecies cum quantitate compen-
fari poflunt, ratio quoque fita eft in afFeftione , quse
circa fpecies obtendi poteft, qux non eft eadem caufa
circa quantitatem,cugt;is una fpeciesre£te datur pro al-
tera, cum non fit in fuo genere fungibilis v. gr. in mu-
tuo non valet aeftimatio pro oleo debito, itaamp;incom-
penfationem débita pecunia non admittetur , fi oleum
debeat ^aul. i. Jent. tit.^. %fin. nifi res non habetur
vel non facile fit ejus prxftatio -, interdum quantitas
non poteft compenfari. fed debeatur tanquam certa
fpecies, ut cum nummi certo loco fint circumfcripti,
/. 47. I. ff. de kg. I. quod autem pofuimus fpeciem
cum quantitate non compenfari, illud ab aliis in qux-
ftionem trahitur. Sed l.i:^. z. in fin. ff. de pgn. 'iê
h.t. militant pro noftra fententia , ex-

cipitur

INAUGURALIS.

cipitur praeterea depofitum l. fin. C. h. t. quia depofi-
turn alicui gratis cuftodiendum datur, amp; committitur
fidei depofitarii, ea lege ut deponenti reftituatur,
quandocunque petierit /. i. § pn.ff.dext. tamen non
excluditur retentio ob impenfas in rem depofitani
fadas /. i^.ff.depf.

CAPUT V.

s

T It autem debitum poffit compenfari requiritur i. nt
^ debitum fit liquidum , aut faltem incontinent!
poffit liquidari /. ult. i. C. h. t. §. 30. infl. dea6t. : li-
quidum debitum eft , quod jure aperto nititur , amp;
nullis fere ambagibus innodatum eft , exque ipfa ad-
verfarii confeffione, vel ex re judicata conftare poteft
di6i. I. ult. C. h.t. 2. Debitum purum non in diem, vel
fob conditioner nam debiti ex altera parte fufpenfi in
diem vel conditionem non eft Compenfatio /. 7. ^ 16.

h-t- loci tamen adjeftio non obftat conpenfa-
tioni 1.10. ff. h.t. nec temporis, qurE tacite adjectioni
loci infidet /. 3. §. 6 .ff. de eo quod cert. loc. dar. oprt.
3. Debitum non alternativum, nifi fit fa£ta eleärio /. 2 2 _
ff. h. t. 4. ut fit debitum earum rerum, quze compenfa-
tionem poffint admittere , quales funt ires non faftic^
l-li.ffdefolut. 2■ Res quie in quantitate confiftunt,
8c quidem ejufdem generisnbsp;t^.C. h. t. 3. Re?

ejuföem qualitatis 6c bonitatis I. 3. Cod. de reb. cred.
nihil tamen intereft utrumab una parte fubufuris, Scab-
altera parte fine ufuris debeatur. l.ii.fè lï-ffh't.

C A-

CAPUT VI.

T Tltimo loco plaçuit elFedus ponere. Primus com-
^ penfationis effedus eft, utipfojuredebitnmextin-
guat omnino, il aequale fit, alias pro concurrente
tpantitate /. 4. C. h.t. 2. EfFeftus eft, quod per earn
etiam accefliones obligationum deleantur, fic ab eo
tempore non amplius prxftentur ufiir^e, five ejedeben-
tur ex mora , five ex ftipulatione , refpe£tu quantita-
tis compenfatce, acperindeeft, an unus pecuniam fine
ufuris, alterufiirariam debet/. II.nbsp;autinvicem

fitufiiraria pecunia, amp; diverfaztamen fint ufiirïe /. 12.
f. h.t. hinc DD. concludunt, quod Emphyteuta ne-
gligens folvere Canonem, poftquam Dominus ei pe-
cuniam debere cepit, jus fiium non perdit. Sed illa
fententia (Jeciindnm opnionem'T).BöckeImannï) non
videtur fimpliciter admittenda , quia Canon non tan-
tum praeftatur pecuniaefolvendaecaufa, fed in recogni-
tionem Dominii dire£ti : unde fi Emphyteuta velit
compenfatione uti, adhibere debet proteftationem de
Dominii agnitione : ad accefliones quoque pertinent
pignora, qux folvuntur quoque vi compenfationis
l.i2.C.h.t. ficut fidejuflbresipfo jure liberantur l..
defoht. hberato enim principali acceflbriumliberatur.
5. EfFedus quod folutum poft compenfationem con-
didione repeti poflit. 1.10 § i. ff. h. t /. 5. i.f. de
imp. in res dot. fa£t. l.'^o.ff. de cond. indeb. 4,. elFe6tus
quod fit pro folutione, undefequitur, quod licet quis
jurato promiferit fefoluturum, falva tamen jurisjuran-

di re-

ÏNAUGURALIS. n

dl religione compenfare poffit, quodquejudicati con-
ventus compenletur arg. l. 2. Cod. h. t. res autem
judicata , amp; jusjurandum requiparantur. /. 2. ff. de ju-
rejnr.

COROLLARIA.

• -

L

y^doptio adfert nohilitatem.

i l

^^ajor 17. amis potefi ep procurator ad
lites,

^ I I L

Scriptura non efi de effentia Emphjteufeos,

i v.

C. de refc. vend, non hahet locumin
tranfaéiione.

hket

' T ^ «quot;T 'Wr gt; ; ^ ^

t .O ji a iti. . ■ v»

Licet lihettum mutan pofi litem eontejiatam.

v i.

l^on necejfarium eft in UheJIo exprimere no-
nomen aBionü.

v i l

quis 'vitiatam duxerit pro mrgme, non
dijfohitur matrimonium,

VIII.

l^on dantur aBiones fua natura mixta.

f I N I S.